Συνοπτική παρουσίαση του καταβολισμού.

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΛΙΠΗΠΟΛΥΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ

ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΛΙΠΑΡΑΟΞΕΑ

ΜΟΝΟΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ

Ακέτυλο-CoA

Ο κύκλος τουκιτρικού οξέος 8 e-

2 CO2

Οξειδωτικήφωσφορυλίωση

ATP

O2

Κύκλοςουρίας

ουρία

ΓλυκόλυσηΗ οξείδωση της γλυκόζης παράγει ενέργεια.• Η γλυκόζη αποτελεί το κυριότερο τροφικό μόριογια την παραγωγή ενέργειας στουςπερισσότερους ιστούς και είναι η αποκλειστικήσχεδόν πηγή ενέργειας και άνθρακα στονεγκέφαλο.

• Κύρια πηγή προέλευσή της είναι το άμυλο, τοοποίο αποτελεί περισσότερο από το 50% «καύσιμης ύλης» που προσλαμβάνεται κατά τηδιατροφή.

• Η γλυκόζη παράγεται επίσης και από άλλατροφικά μόρια εκτός των υδατανθράκων καιειδικότερα από τα αμινοξέα, κύρια στο ήπαρ καιλιγότερο στα νεφρά.

γλυκόζη

6-φωσφορική γλυκόζη

6-φωσφορική φρουκτόζη

Φωσφορικήδιυδροξυακετόνη

Φωσφορικήγλυκεριναλδεΰδη

1,3-διφωσφογλυκερινικό

1,6-διφωσφορική φρουκτόζη

3-φωσφογλυκερινικό

2-φωσφογλυκερινικό

Φωσφο-ενολοπυροσταφυλικό

πυροσταφυλικό

ΑΤΡΑDΡ

ΑΤΡΑDΡ

ΑDΡΑTΡ

ΑDΡΑTΡ

Pi, NAD+

NADH

X 2

Η συνολική αντίδρασημετασχηματισμού της γλυκόζης σεπυροσταφυλικό είναι:

Γλυκόζη + 2Pi + 2ADP + 2NAD+

2 πυροσταφυλικό + 2ATP + 2NADH+ 2H+ + 2H2O

ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣΓΛΥΚΟΛΥΣΗΣ

Λειτουργεί ως η κύρια οδός μεταβολισμού τηςγλυκόζης σε όλα τα έμβια όντα.

Γίνεται στο κυτταρόπλασμα και είναι απόλυτααναερόβιος μηχανισμός.

Μετατρέπει ένα μόριο γλυκόζης σε δύο μόριαπυροσταφυλικού.

Οδηγεί στη σύνθεση δύο μορίων ΑΤΡ και δύομορίων ΝΑDH, το οποίο πρέπει στη συνέχεια ναεπανοξειδωθεί για να είναι δυνατή η συνεχής πορείατης γλυκόλυσης.

Αναερόβιες συνθήκες1. Σε ορισμένες ζύμες και διάφορους μικροοργανισμούς τοπυροσταφυλικό μετατρέπεται σε αιθανόλη.

Η συνολική μετατροπή της γλυκόζης σε αιθανόληονομάζεται αλκοολική ζύμωση και συνοψίζεταιστην αντίδραση:

Γλυκόζη + 2Pi + 2ADP + 2H+

2 αιθανόλη + 2 CO2 + 2ATP + 2H2O

πυροσταφυλικό Ακεταλδεΰδη αιθανόλη

Πυροσταφυλικήακοκαρβοξυλάση

αλκοολικήαφυδρογονάση

Αναερόβιες συνθήκες2. Σε διάφορους μικροοργανισμούς, αλλά και στους μυς όταν βρίσκονται κάτω

από έντονη δραστηριότητα, οπότε η ποσότητα του χορηγούμενου Ο2 γίνεταιπεριοριστική το πυροσταφυλικό μετατρέπεται σε γαλακτικό οξύ.

Η συνολική μετατροπή της γλυκόζης σε γαλατικόοξύ ονομάζεται γαλακτική ζύμωση και συνοψίζεταιστην αντίδραση:

Γλυκόζη + 2Pi + 2ADP

2 γαλακτικό + 2ATP + 2H2O

πυροσταφυλικό γαλακτικό

γαλακτικήαφυδρογονάση

Αερόβιες συνθήκεςΚάτω από αερόβιες συνθήκες, τοπυροσταφυλικό εισέρχεται στομιτοχόνδριο και μετατρέπεται σεακετυλο-CoA, το οποίοαποικοδομείται μέσω του κύκλουτου κιτρικού οξέος, ενώ το NADH που παράγεται κατά τηγλυκόλυση επανοξειδώνεται μέσωτης αναπνευστικής αλυσίδας καιπαρέχει ενέργεια μέσω τηςοξειδωτικής φωσφορυλίωσης.Ακέτυλο-CoA

Ο κύκλος τουκιτρικού οξέος 8 e-

2 CO2

Οξειδωτικήφωσφορυλίωση

ATP

O2

ΠΥΡΟΣΤΑΦΥΛΙΚΟ

CoA + NAD+

CO2+ NADH

Η σύνθεση του ακετυλο-CoAαπό τη γλυκόζη είναι ένα μηαντιστρεπτό καθοριστικόβήμα στο μεταβολισμό τηςγλυκόζης.

Για το λόγο αυτό οι ζωικοί οργανισμοί δενείναι ικανοί να μετατρέψουν τοακετυλο-CoA ξανά σε γλυκόζη. Ηοξειδωτική αποκαρβοξυλίωση τουπυροσταφυλικού οδηγεί υποχρεωτικάτα άτομα άνθρακα της γλυκόζης σεδύο κατευθύνσεις:

1. Οξείδωση σε CO2 από τον κύκλο τουκιτρικού οξέος, με ταυτόχρονηπαραγωγή ενέργειας ή

2. Σύνθεση λιπών.

Γλυκόζη

Πυροσταφυλικό

Ακετυλο-CoA

ΛίπηCO2

Σύμπλεγμα τηςπυροσταφυλικήςαφυδρογονάσης

Fig. 9.18

Pyruvate dehydrogenasemulti-enzyme complex (60 subunits)

Junction between glycolysis and Krebs cycle –conversion ofpyruvate to acetyl coA

Glycolysis Krebscycle

acetate

2C mol. oxidized

CH3COO-

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΛΙΠΗΠΟΛΥΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ

ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΛΙΠΑΡΑΟΞΕΑ

ΜΟΝΟΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ

Ακέτυλο-CoA

Ο κύκλος τουκιτρικού οξέος 8 e-

2 CO2

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΛΙΠΗΠΟΛΥΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ

ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΛΙΠΑΡΑΟΞΕΑ

ΜΟΝΟΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ

Ακέτυλο-CoA

Ο κύκλος τουκιτρικού οξέος 8 e-

2 CO2

Ο κύκλος του κιτρικού οξέος

Ο κύκλος του κιτρικού οξέοςείναι η τελική κοινή πορείαγια την οξείδωση τωνκαύσιμων οργανικώνμορίων, αφού αποτελεί τηνπύλη εισόδου στον αερόβιομεταβολισμό οποιουδήποτεμορίου μπορεί ναμετασχηματιστεί σεακετυλομάδες.

Hans Adolf Krebs Fritz Albert Lipmann

Βραβείο Nobel 1953

Συνοπτικήπαρουσίασητου κύκλουτου κιτρικούοξέος.

1. Πρόκειται για μια κυκλική πορεία αντιδράσεων που αρχίζει με την συμπύκνωσητου ακετυλο-CoA και του οξαλοξικού, το οποίο και αναγεννάται.

2. Η διανθρακική ομάδα του ακετυλο-CoA οξειδώνεται σε δύο μόρια CO2, μεταυτόχρονη παραγωγή ενός μορίου GTP και ηλεκτρονίων υψηλής ενέργειας στημορφή του NADH και του FADH2.

3. Παράλληλα αποτελεί πηγή πρόδρομων δομικών μονάδων που απαιτούνται γιατη σύνθεση άλλων σημαντικών για το κύτταρο μορίων, όπως αμινοξέα, βάσειςνουκλεοτιδίων, χοληστερόλης, αίμης κ.α.

ακετυλο-CoA

+ οξαλοξικό

οξαλοξικό

L-μηλικό

κιτρικόακέτυλο-CoA

CoASH

ισοκιτρικό

α-κετογλουταρικό

ηλέκτρυλο-CoA

ηλεκτρικό

φουμαρικό

GΤΡ

GDP

CO2

CO2

NADH + H+

NADH + H+

NADH + H+

NAD+

NAD+

NAD+

CoASH

Η2Ο

Pi

FADH2

FAD

Ο κύκλος τουκιτρικού οξέος

Οξειδωτικήφωσφορυλίωση

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΛΙΠΗΠΟΛΥΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ

ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΛΙΠΑΡΑΟΞΕΑ

ΜΟΝΟΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ

Ακέτυλο-CoA

Ο κύκλος τουκιτρικού οξέος 8 e-

2 CO2

Οξειδωτικήφωσφορυλίωση

ATP

O2

Κύκλοςουρίας

ουρία

Αποτελεί το τελικόστάδιο της οξείδωσηςτων καύσιμωνοργανικών μορίων

Οξειδωτική φωσφο-ρυλίωση είναι ηδιεργασία στηνοποία παράγεταιΑΤΡ κατά τημεταφορά τωνηλεκτρονίων από τοNADH ή το FADH2προς το Ο2διάμέσου μιαςσειράς φορέωνηλεκτρονίων.

Μερικά χαρακτηριστικά της πορείας της οξειδω-τικής φωσφορυλίωσης είναι:

1. Η οξειδωτική φωσφορυλίωση γίνεται απόαναπνευστικά συγκροτήματα, τα οποία είναιτοποθετημένα στην εσωτερική μιτοχονδριακήμεμβράνη. Θυμηθείτε: Ο κύκλος του κιτρικού οξέος, καθώς και ηβ-οξείδωση των λιπών, που αποδίδουν τοπερισσότερο NADH & FADH2 γίνονται στο matrix τουμιτοχονδρίου.

2. Η οξείδωση του NADH αποδίδει 2,5 ΑΤΡ, ενώ ηοξείδωση του FADH2 αποδίδει 1,5ΑΤΡ.

3. Η ύπαρξη ακέριας μεμβράνης (ή κυστιδίων) είναιπροϋπόθεση για την αποθήκευση της ενέργειας.

Συνεπώς η οξείδωσηκαι η φωσφορυλίωσηείναι αντιδράσειςσυζευγμένες με μιακλίση πρωτονίωνκατά μήκος της εσω-τερικής μιτοχονδρια-κής μεμβράνης.

4. Η κατά στάδιο μεταφορά των ηλεκτρονίων από τα ανηγμένασυνένζυμα προς το μοριακό Ο2 οδηγεί στη μετακίνησηπρωτονίων έξω από το μιτοχόνδριο με συνέπεια τηδημιουργία ενός οξειδοαναγωγικού δυναμικού στημιτοχονδριακή μεμβράνη. Το ΑΤΡ συντίθεται καθώς ταηλεκτρόνια ρέουν πίσω στο matrix του μιτοχονδρίουδιαμέσου του ενζυμικού συμπλέγματος της συνθετάσης τουΑΤΡ.

Αλυσίδα μεταφοράςηλεκτρονίων

Φωσφορυλίωσητου ADP

Ενεργειακός μετασχηματισμός

Η διαδικασία της οξειδωτικής φωσφορυλί-ωσης περιλαμβάνει:

– Μεταφορά ηλεκτρονίων από τα ανηγμένασυνένζυμα (NADH & FADH2)

→ ∆ημιουργία κλίσης πρωτονίων κατά μήκος τηςεσωτερικής μιτοχονδριακής μεμβράνης.

→ Αποκατάσταση της κλίσης πρωτονίων μεταυτόχρονη μεταφορά φωσφορικής ομάδας καισυνεπώς σύνθεση ATP.

Τρία πρωτεϊνικά σύμπλοκαχρησιμοποιούνται για την επανοξείδωση

του NADH1. Οξειδοαναγωγάση NADH-Q (Σύμπλοκο Ι)2. Οξειδοαναγωγάση Q-cytochrome c

(Σύμπλοκο ΙΙΙ)3. Οξειδάση του cyt c (Σύμπλοκο ΙV)

Είναι διαμεμβρανικά συμπλέγματαπρωτεϊνών που περιέχουν κινόνες, φλαβίνες, σιδηροπρωτεΐνες, διάφορουςτύπους αίμης και ιόντα χαλκού.

Για την επανοξείδωση του FADH2χρησιμοποιούνται τα σύμπλοκα:

• Αναγωγάση ηλεκτρικού-Q (Σύμπλοκο ΙΙ) στη θέση του Συμπλόκου Ι και τα

• Οξειδοαναγωγάση Q-cytochrome c(Σύμπλοκο ΙΙΙ) και οξειδάση του cyt c(Σύμπλοκο ΙV), όπως και στην περίπτωσηεπανοξείδωσης του NADH

NADH

Q

O2

Cyt c

FADH2

ΟξειδοαναγωγάσηNADH-Q

ΟξειδοαναγωγάσηQ-cyt c

Οξειδάση cyt c

Αναγωγάσηηλεκτρικού-Q

Το Cyt c είναι μια μικρή συντηρημένηπρωτεΐνη και αποτελεί το σύνδεσμομεταφοράς ηλεκτρονίων από το σύμπλοκοΙΙΙ στο ΙV.

Το συνένζυμο-Q ή ουβικινόνη αποτελεί τοσύνδεσμο μεταφοράς ηλεκτρονίων από τοσύμπλοκο Ι στο ΙΙΙ, καθώς και από το σύμπλοκοΙΙ στο ΙΙΙ. Είναι ο μόνος μη πρωτεϊνικόςμεταφορέας ηλεκτρονίων και βρίσκεται στηλιπιδική διπλοστοιβάδα της μιτοχονδριακήςμεμβράνης.

Μόνο τα σύμπλοκα I, III, and IV διοχετεύουν H+ στοδιαμεμβρανικό χώρο.

Matrix

∆ιαμεμβρανικός χώρος

Σχηματική απεικόνιση της αλυσίδας μεταφοράςηλεκτρονίων

ηλεκτρικό φουμαρικό

Η ηλεκτρική αφυδρογονάσηείναι μεμβρανική πρωτεΐνη καιαποτελεί τη φυσική σύνδεσητου κύκλου του κιτρικού οξέοςμε την αλυσίδα μεταφοράςηλεκτρονίων.

H+

conc. grad.

H+ pumped out of matrix.

Η δομή της συνθετάσης του ΑΤΡ

Η συνθετάση του ΑΤΡ είναι ένα μεγάλο ενζυμικόσύμπλοκο, βυθισμένο στην εσωτερική μεμβράνηπου μοιάζει με σφαίρα επάνω σε ράβδο. Λειτουργεί ως αντλία επαναφοράς των πρωτονίωναπό το διαμεμβρανικό χώρο στο matrix τουμιτοχονδρίου.

Η σφαίρα, που ονομάζεται υπομονάδα F1 καιπεριέχει πέντε τύπους πολυπεπτιδικών αλυσίδων(α3β3γδε) προβάλλει στην μιτοχονδριακή μήτρα.

Η υπομονάδα F0 είναι ένα υδρόφοβο τμήμα που διασχίζει την εσωτερικήμιτοχονδριακή μεμβράνη και αποτελεί τον δίαυλο των πρωτονίων τουσυμπλόκου V. Αποτελείται από 10-14 υπομονάδες c που είναι βυθισμένεςστην μεμβράνη και μια μοναδική υπομονάδα α που προσδένεται στοεξωτερικό τμήμα αυτού του δακτυλίου.

∆ιαμεμβρανικόςχώρος

Μιτοχονδριακήμήτρα

Πτυχές

∆ιαμεμβρανικόςχώρος

Εσωτερικήμεμβράνη

Σύμπλοκο Ι

Σύμπλοκο ΙΙ

Σύμπλοκο ΙΙΙΣύμπλοκο ΙV

CoQ

Cyt c

ΜΙΤΟΧΟΝ∆ΡΙΑΚΗΜΗΤΡΑ

Κύκλοςκιτρικού οξέος

ηλεκτρικό

φουμαρικό

αμινοξέα

Πυροσταφυλικόλιπαρά οξέααμινοξέα

ακετυλο CoA

NADH από τοκυτοσόλιο

Σύμπλοκο V

ΣΥΝΟΨΗ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΟΞΕΙ∆ΩΤΙΚΗΣ

ΦΩΣΦΟΡΥΛΙΩΣΗΣ

Ο καταβολισμόςτων λιπών

Τα λίπη αποθηκεύονται ωςτριακυλογλυκερόλες (εστέρες τηςγλυκερόλης με λιπαρά οξέα) καιχρησιμοποιούνται για την κάλυψητων ενεργειακών αναγκών τουοργανισμού.

Στα θηλαστικά, η κύρια θέση συσ-σώρευσης των λιπών είναι το κυτ-ταρόπλασμα των λιποκυττάρων τουλιπώδους ιστού.

γλυκερόλη 3Ρ-γλυκερόληφωσφορική

διϋδροξυακετόνη

ΑΤΡ ΑDΡ NAD+ NADH

κινάση τηςγλυκερόλης

Αφυδρογονάσητης φωσφορικήςγλυκερόλης

Η γλυκερόλη που προκύπτει από την λιπόλυση προσλαμβάνεται από τοήπαρ, όπου φωσφορυλιώνεται και οξειδώνεται προς φωσφορικήδιυδροξυακετόνη, οπότε και εισέρχεται τόσο στην γλυκολυτική πορεία όσοκαι στη γλυκονεογένεση.

Αντίδραση ενεργοποίησηςΤα λιπαρά οξέα οξειδώνονται στα μιτοχόνδρια. Πριν όμωςεισέλθουν στη μιτοχονδριακή μήτρα, πρέπει πρώτα ναενεργοποιηθούν, δηλαδή να σχηματιστεί ένας θειοεστερικόςδεσμός μεταξύ της καρβοξυλομάδας του λιπαρού οξέος καιτης σουλφυδρυλομάδας του ΗCoA. Η αντίδραση ενεργοποί-ησης απαιτεί τη διάσπαση δύο δεσμών υψηλής ενέργειας, λαμβάνει χώρα στην εξωτερική μιτοχονδριακή μεμβράνη καικαταλύεται από τη συνθετάση του ακυλο-CoA, σύμφωναμε την παρακάτω αντίδραση:

Προκειμένου να οξειδωθούν τα ενεργοποιημένα λιπαρά οξέαπρέπει πρώτα να μεταφερθούν στη μιτοχονδριακή μήτρα.

συνθετάσητου ακυλο-

CoA

ακυλοτρανσφεράση Ιτης καρνιτίνης

ακυλοτρανσφεράση ΙΙτης καρνιτίνης

μετατοπάση

καρνιτίνη ακυλοκαρνιτίνη

καρνιτίνη ακυλοκαρνιτίνη

ακυλο-CoA

ακυλο-CoACoA-SH

EΞΩΤΕΡΙΚΗΜΕΜΒΡΑΝΗ

EΣΩΤΕΡΙΚΗΜΕΜΒΡΑΝΗ

Λιπαρό οξύ

∆ΙΑΜΕΜΒΡΑΝΙΚΟΣΧΩΡΟΣ

ΚΥΤΟΣΟΛΙΟ

ΜΗΤΡΑ

trans ∆2 ενοϋλο-CoA

L-3-υδροξυακυλο-CoA

3-κετοακυλο-CoA

ακυλο-CoA

ακυλο-CoA

ακυλο-CoA αφυδρογονάση

ενοϋλο-CoA υδρατάση

υδροξυακυλο-CoA αφυδρογονάση

θειολάση

οξείδωση

ενυδάτωση

οξείδωση

θειόλυση

Επανάληψηαντιδράσεων

τηςβ-οξείδωσης

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΜΙΝΟΞΕΩΝ KAI ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ

Καταβολισμός των αμινοξέων

Τα αμινοξέα δεν αποθηκεύονται.

Εάν υπάρχει περίσσεια αμινοξέων ή έλλειψη άλλων πηγώνενέργειας (λίπη, υδατάνθρακες), ο οργανισμός τα χρησιμοποιεί γιαπαραγωγή ενέργειας.

Σε αντίθεση με τα λίπη και τους υδατάνθρακες, τα αμινοξέαπροκειμένου να καταβολιστούν, πρέπει πρώτα να απομακρύνουντην αμινομάδα τους, ως ΝΗ4

+.

Τα ιόντα ΝΗ4+ είναι τοξικά για τους οργανισμούς και πρέπει να

αποβληθούν.

Οι μικροοργανισμοί και οι περισσότεροι υδρόβιοι οργανισμοί τααπελευθερώνουν στο περιβάλλον (αμμωνιοτελικοί οργανισμοί).

Τα πτηνά, χερσαία ερπετά και έντομα τα αποβάλλουν με τη μορφήτου ουρικού οξέος (ουρικοτελικοί οργανισμοί), ενώ τα θηλαστικά μετη μορφή ουρίας (ουριοτελικοί οργανισμοί).

Αντιδράσεις απαμίνωσης των αμινοξέων

Η απομάκρυνση της α-αμινομάδας των αμινοξέωνγίνεται μέσω δύο κύριων αντιδράσεων:τρανασμίνωση (τρανσαμινάσες) καιοξειδωτική απαμίνωση (αφυδρογονάση τουγλουταμινικού)

α-αμινοξύ α-κετογλουταρικό

α-κετοξύ γλουταμινικό

ΝADH + NH4+

ΝAD+ + H2O

Η τελική αποτοξίνωση της NH3 γίνεται στο ήπαρμε τον σχηματισμό της ουρίας, η οποία δεν έχειφορτίο, δεν είναι τοξική και διαχέεται εύκολαμέσω των μεμβρανών και γι’ αυτό αποβάλλεταιαπό τους νεφρούς.

Στα χερσαία σπονδυλωτά, η ουρία συντίθεται με τιςαντιδράσεις του κύκλου τηςουρίας, που προτάθηκεαπό τους Krebs καιHenseleit το 1932.

Για το σχηματισμό της απαιτούνται δύο άτομααζώτου και ένα άτομα άνθρακα. Το ένα άτομοαζώτου προέρχεται από το ασπαραγινικό, τοδεύτερο από ελεύθερο ιόν ΝΗ4

+ και το άτομοάνθρακα από CO2.

O ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΟΥΡΙΑΣ

καρβαμυλοφωσφορικόκιτρουλλίνηασπαραγινικό

αργινοηλεκτρικό

φουμαρικό αργινίνη

ΜΙΤΟΧΟΝ∆ΡΙΑΚΗΜΗΤΡΑ

ΚΥΤΟΣΟΛΙΟ

ορνιθίνη

Η στοιχειομετρία της σύνθεσης της ουρίας είναι:

CO2 + NH4+ + 3ATP + ασπαραγινικό + 2Η2Ο

ουρία + 2 ADP + 2 Pi + AMP + PPi + φουμαρικό

To σχηματιζόμενο PΡi υδρολύεται άμεσα, με αποτέλεσμανα δαπανάται το ισοδύναμο τεσσάρων μορίων ΑΤΡ για τησύνθεση ενός μορίου ουρίας.

Η σύνθεση του φουμαρικού στον κύκλο της ουρίαςείναι σημαντική διότι συνδέει τον κύκλο αυτό με τονκύκλο του κιτρικού οξέος.

ΑΛΑΝΙΝΗΓΛΥΚΙΝΗΚΥΣΤΕΪΝΗΣΕΡΙΝΗ

ΘΡΕΟΝΙΝΗ

ΓΛΟΥΤΑΜΙΝΙΚΟΓΛΟΥΤΑΜΙΝΗΗΣΤΙ∆ΙΝΗΠΡΟΛΙΝΗΑΡΓΙΝΙΝΗ

ΑΣΠΑΡΑΓΙΝΗΑΣΠΑΡΤΙΚΟ

ΤΥΡΟΣΙΝΗΦΑΙΝΥΛΑΛΑΝΙΝΗ

ΑΣΠΑΡΤΙΚΟ

ΒΑΛΙΝΗΜΕΘΕΙΟΝΙΝΗΘΡΕΟΝΙΝΗΙΣΟΛΕΥΚΙΝΗ

ΤΥΡΟΣΙΝΗΦΑΙΝΥΛΑΛΑΝΙΝΗ

ΛΕΥΚΙΝΗΛΥΣΙΝΗ

ΙΣΟΛΕΥΚΙΝΗ

ΤΡΥΠΤΟΦΑΝΗΛΕΥΚΙΝΗ

Πυροσταφυλικό

Οξαλοξικό

Φουμαρικό

Ηλεκτρικό

α-κετογλουταρικό

Ακετυλο-CoA ΑκετοξικόΓΛΥΚΟΖΗ ΚΕΤΟΝΟΣΩΜΑΤΑ

Κύκλοςκιτρικού

Ανάλογα με την τύχη του ανθρακικούσκελετού τα αμινοξέα διακρίνονται σε:γλυκογόνα ή γλυκοπλαστικά αμινοξέακαι κετογόνα ή κετοπλαστικά αμινοξέα.