ΜΑΡΙΑ ∆ΑΦΝΗ ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΥ, ∆.Ν.

∆ΙΚΗΓΟΡΟΣ –

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΟΠΙ

9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011

ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΥΠΠΟΤ

Τί πρέπει να προσέχει κανείς σε µιασύµβαση έκδοσης έργου σε

ψηφιακό περιβάλλον;

Μερικά νούµερα αντί εισαγωγής

� Τα ψηφιακά βιβλία αποτελούν προς το παρόν µόνοτο 3-5% της συνολικής αγοράς του βιβλίου.

� Οι πωλήσεις τους αυξήθηκαν όµως κατά 177% το2009.

� Σύµφωνα µε προβλέψεις µέσα στα επόµενα 15 χρόνια τα ψηφιακά βιβλία θα αποτελούν το 25-50% των πωλούµενων βιβλίων.

(Στοιχεία από την αµερικανική αγορά).

Σύµβαση έντυπης έκδοσης

�Ο συγγραφέας παραχωρεί στον εκδότη τηνεξουσία αναπαραγωγής και διανοµήςτων αντιτύπων έργου του γραπτού λόγουκαθώς και τη χρήση του υλικού φορέα, οδε εκδότης αναλαµβάνει την υποχρέωσηαναπαραγωγής και διανοµής και νακαταβάλει στο δηµιουργό τη νόµιµη ήτη συµφωνηµένη -κατά κανόνα-ποσοστιαία αµοιβή.

Ηλεκτρονική έκδοση

� Έκδοση που δεν αφορά έντυπα έργα λόγουάλλα έργα που δηµοσιεύονται επιγραµµικά(online), σε cd-rom ή που διατίθενται σεµορφή συµβατή µε φορητές συσκευέςηλεκτρονικής ανάγνωσης.

� Απαιτείται µεταβίβαση στον εκδότη από τοσυγγραφέα τόσο της εξουσίαςαναπαραγωγής, όσο και της εξουσίας τηςµετάδοσης του έργου µέσω διαδικτύου.

� Αν έχουµε ψηφιακή αναπαραγωγή καιδιάδοση των έργων online,

τότε

� δεν έχουµε εκδοτική σύµβαση αλλάσύµβαση εκµετάλλευσης, οπότεεφαρµόζονται οι γενικές αρχές τωνσυµβάσεων εκµετάλλευσης του ν. 2121/1993 (α. 12-17, α. 32 και α. 39).

Τύπος της σύµβασης

� Έγγραφος τύπος : αλλιώς άκυρη ησυµφωνία (την ακυρότητα όµως µπορεί νατην επικαλεστεί µόνο ο δηµιουργός).

Αντικείµενο σύµβασης

� Μελλοντικό έργο: Απαγορεύεται η σύναψησύµβασης εκµετάλλευσης που περιλαµβάνει τοσύνολο των µελλοντικών έργων (επιτρέπεταιµόνο για προσδιορισµένα ποσοτικώς έργα ήγια έργα που πρόκειται να δηµιουργηθούν σεεύλογο χρονικό διάστηµα).

� Ελεύθερο από νοµικά ελαττώµατα που θακαθιστούσαν αδύνατη την εκµετάλλευσή του (δηλ. να µην προσβάλλει δικαιώµατα πνευµατικήςιδιοκτησίας τρίτων).

Έκταση και µέσα εκµετάλλευσης

�Οι συµβάσεις εκµετάλλευσης τουπεριουσιακού δικαιώµατος µπορούν ναείναι περιορισµένες από την άποψητων εξουσιών, του σκοπού, τηςδιάρκειας, της τοπικής ισχύος και τηςέκτασης ή των µέσων εκµετάλλευσης.

�Οι διάφορες περιουσιακές εξουσίες µπορούννα αποτελέσουν αυτόνοµο αντικείµενοσύµβασης εκµετάλλευσης αλλά ακόµηκαι για κάθε περιουσιακή εξουσίαµπορούν να συναφθούν περισσότερεςσυµβάσεις εκµετάλλευσης µεδιαφορετικά άτοµα.

Έκταση και µέσα εκµετάλλευσης

Παράδειγµα

Έκταση και µέσα εκµετάλλευσης

� Υποχρεωτική µεταβίβαση µόνο των«αναγκαίων» εξουσιών για την πραγµατοποίησητης σύµβασης και όλες οι υπόλοιπες αντικείµενοδιαπραγµάτευσης.

� Όσο πιο λεπτοµερείς οι όροι της σύµβασης για τηµεταβίβαση, τόσο καλύτερα για το συγγραφέα. Αποφύγετε γενικές διατυπώσεις του τύπου«µεταβιβάζονται όλα τα δικαιώµαταπνευµατικής ιδιοκτησίας».

Έκταση και µέσα εκµετάλλευσης

� ∆ιευκρινίστε αν µεταβιβάζονται και άλλεςεξουσίες, όπως η δηµιουργία ακουστικώνβιβλίων, η ραδιοφωνική εκµετάλλευση τουέργου, η δηµιουργία παράγωγων έργων, όπωςταινίας, σήριαλ, ηλεκτρονικών παιχνιδιών κ.α. καθώς και αν συµπεριλαµβάνεται και η ψηφιακήµορφή τους (αν δεν συµπεριληφθεί ρητώς δενµεταβιβάζεται, εκτός και αν είναι αναγκαίο για τηνεκπλήρωση της σύµβασης).

Έκταση και µέσα εκµετάλλευσης

� Κάθε εξουσία που δεν µεταβιβάζεται ρητώς στονεκδότη παραµένει στο δηµιουργό.

(Ακόµη και άγνωστοι τρόποι εκµετάλλευσηςκατά τη σύναψη της σύµβασης παραµένουν στοδηµιουργό).

� Σε περίπτωση αµφιβολίας το περιεχόµενο και ηέκταση των περιουσιακών εξουσιών πουµεταβιβάζονται θεωρείται ότι αφορούν στηνέκταση και τα µέσα που είναι αναγκαία γιατην εκπλήρωση του σκοπού της σύµβασης.

Σύµβαση έντυπης έκδοσηςΣύµβαση έντυπης έκδοσης Ηλεκτρονική έκδοσηΗλεκτρονική έκδοση

� Έκδοση ωςµεµονωµένου έργου ήως συλλογής έργων –άπαντα, σε σχήµατσέπης, σε πολυτελήέκδοση κλπ.

� Downloadable ebooks

� Dedicated ebook readers

� Web-accessible ebooks

� Print-on-demand books

� Pay-per-view

Τρόπος αναπαραγωγής

∆ιάρκεια της σύµβασης

� Καθορίζεται µε συµφωνία των µερών.

� Εάν έχει συµφωνηθεί απεριόριστη διάρκεια, ησύµβαση λήγει µε τη λήξη της προστασίας τουέργου από την πνευµατική ιδιοκτησία.

� Εάν δεν υφίσταται συµφωνία, η σύµβαση λήγειεντός πενταετίας από τη σύναψή της (α. 15 παρ. 2 ν. 2121/1993).

� ∆υνατή η λήξη της σύµβασης κατόπινκαταγγελίας για σπουδαίο λόγο.

� Στην ηλεκτρονική έκδοση προτιµότερη η πιοσύντοµη διάρκεια της σύµβασης.

Νέες εκδόσεις ή επανεκδόσεις(σύµβαση έντυπης έκδοσης)

� Ο εκδότης δικαιούται να προβεί σε µια µόνο έκδοση, εκτός αν έχει συµφωνηθεί κάτι άλλο.

� Οι εκδοτικές συµβάσεις συνήθως καταρτίζονται γιαπερισσότερες ή για απεριόριστο αριθµό εκδόσεων.

� Ο εκδότης µπορεί να προβεί στην επόµενη, αφού έχειεξαντληθεί η προηγούµενη. Αν από τη σύµβαση δενπροκύπτει κάτι διαφορετικό, ο εκδότης δεν είναι κατ’ αρχήνυποχρεωµένος να προβεί σε νέα έκδοση ή επανέκδοση.

� Η άρνηση όµως του εκδότη, ρητή ή σιωπηρή, συνιστάσπουδαίο λόγο καταγγελίας της επίµαχης εκδοτικήςσύµβασης και επιστρέφουν τα δικαιώµατα στοσυγγραφέα.

Νέες εκδόσεις ή επανεκδόσεις (ηλεκτρονική έκδοση) Εξαντληµένα έργα (Out of print )

� Το βιβλίο πρέπει να είναι διαθέσιµο για πώληση καιµάλιστα εµφανώς.

� Αν δεν είναι ή αν ο εκδότης σταµατά να το διαθέτειγια οποιονδήποτε λόγο (π.χ. το συµβόλαιο του εκδότηµε το διαδικτυακό διανοµέα έχει λήξει και δενανανεώθηκε), τότε αποτελεί για το συγγραφέασπουδαίο λόγο καταγγελίας της σύµβασης.

� Ιδιαίτερη ρύθµιση στη σύµβαση για τα εξαντληµένααντίτυπα ότι κάτω από έναν ορισµένο αριθµόδιαδικτυακών αγορών, το οποίο θα έχει οριστεί στησύµβαση, θα πρέπει να επιστρέφουν στο δηµιουργότα δικαιώµατα.

Αµοιβή συγγραφέα -Σύµβαση έντυπης έκδοσης

� Συµφωνείται ελεύθερα σε ορισµένο ποσοστόεπί της λιανικής τιµής πώλησης όλων τωναντιτύπων του έργου που έχουν πραγµατικάδιατεθεί στην αγορά.

� Υφίσταται ενιαία τιµή βιβλίου.

� Σε ορισµένες κατηγορίες λογοτεχνικών έργων, προβλέπεται ότι η αµοιβή στο συγγραφέα µετά τηνπώληση των 1.000 αντιτύπων δεν µπορεί ναείναι µικρότερη από το 10% επί της τιµήςλιανικής πώλησης.

Αµοιβή συγγραφέα –Σύµβαση έντυπης έκδοσης

� Εξαιρέσεις για ορισµένες κατηγορίες έργωνόπου η αµοιβή µπορεί να συµφωνηθεί σεορισµένο ποσό εφάπαξ.

� Προκειµένου να ελέγχεται ο ακριβής αριθµόςτων πωλούµενων αντιτύπων ο νόµοςκαθιερώνει την πρακτική της υπογραφήςτους από το συγγραφέα, πλην αντίθετηςσυµφωνίας.

� Υποχρέωση λογοδοσίας του εκδότη στοσυγγραφέα.

Αµοιβή συγγραφέα -Ηλεκτρονική έκδοση

� Το ύψος της αµοιβής δεν ορίζεται από τονόµο αλλά το ποσοστό της καθορίζεταιελεύθερα από τα µέρη.

�Κατ' εξαίρεση, η αµοιβή µπορεί ναυπολογίζεται σε ορισµένο ποσό σεορισµένες περιπτώσεις.

Αµοιβή συγγραφέα -Ηλεκτρονική έκδοση

� Ύψος ποσοστού;

Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι:� Αν προβαίνει στην online διάθεση ο ίδιος ο εκδότης ή άλλος

online διανοµέας.

� Η τιµή των ψηφιακών βιβλίων είναι χαµηλότερη από την τιµήτου αντίστοιχου αναλογικού (τα έξοδα µικρότερα αλλά ο ΦΠΑµεγαλύτερος).

� Ενιαία τιµή και για το ψηφιακό βιβλίο.

� Το ποσοστό θα πρέπει να είναι υψηλότερο από ό,τι για τηνέντυπη µορφή του βιβλίου.

� Έλεγχος αντιτύπων (πρόβλεψη στη σύµβαση γιατον τρόπο, ενδεχοµένως µε τη χρήση τεχνολογίας).

Αµοιβή συγγραφέα –Γενικές αρχές

� Εάν δεν έχει οριστεί ποσοστό στη σύµβαση, η αοριστίααίρεται από το δικαστήριο που ορίζει το ποσοστόκατά δίκαια κρίση (ΑΚ 379 ) .

� Εάν η αµοιβή που συµφωνήθηκε είναι ιδιαίτεραχαµηλή ή παύει να ανταποκρίνεται στην απήχησητου έργου µπορεί να τύχει αναπροσαρµογής (ΑΚ388).

� Η σύµβαση µπορεί να θεωρηθεί άκυρη ως αντίθετηστα χρηστά ήθη, αν δεν παρέχει στο δηµιουργόεπαρκή αντιπαροχή για τις υποχρεώσεις πουαναλαµβάνει.

� Ορίστε αµοιβή για κάθε διαφορετικό τρόποεκµετάλλευσης του έργου σας.

Χωρικός περιορισµός

� Αν δεν έχει συµφωνηθεί κάτι, τότε η µεταβίβασηισχύει για όλη την ελληνική επικράτεια.

� Γίνεται δεκτό ότι µε τη σύµβαση µεταβίβασης τωνδικαιωµάτων εκµετάλλευσης ορισµένου έργου σεχώρα άλλη από αυτή της προέλευσής του, µεταβιβάζεται παράλληλα και η εξουσίαµετάφρασής του, ακόµη και αν δεν προβλέπεταιρητώς.

Απαγόρευση ανταγωνισµού + Υποχρέωση πίστης

� Απαγόρευση ανταγωνισµού: ο συγγραφέας νααπέχει από τη δηµιουργία άλλου έργου παρόµοιου προςαυτό που αφορά η συγκεκριµένη σύµβαση.

� Υποχρέωση πίστης: ο συγγραφέας έχει παρεπόµενηυποχρέωση να απέχει από κάθε άλλο τρόποαναπαραγωγής και εκµετάλλευσης του έργου που θαπαρεµπόδιζε τη συµφωνηθείσα µε τον εκδότηεκµετάλλευση (???!!!).

� Καλό θα ήταν να συµπεριληφθεί όρος στησύµβαση έντυπης έκδοσης πως η υποχρέωσηπίστης δεν σας εµποδίζει από το να συνάψετε µιαξεχωριστή σύµβαση εκµετάλλευσης αναφορικά µετα ψηφιακά δικαιώµατα του βιβλίου σας.

Ηθικό δικαίωµα

� Το ηθικό δικαίωµα είναι αµεταβίβαστο.

� Μπορεί όµως να χορηγηθεί συναίνεση γιαπράξεις ή παραλείψεις που αλλιώς θααποτελούσαν προσβολή του ηθικούδικαιώµατος.

� Να είστε προσεκτικοί σε διατάξεις που σαςδεσµεύουν υπερβολικά στην άσκηση τουηθικού δικαιώµατος.

� Όχι όµως και καταχρηστική άσκηση του ηθικούδικαιώµατος.

Τεχνολογικά µέτρα προστασίας

� Στην ψηφιακή εκµετάλλευση του βιβλίου, καλό θαήταν να υπάρχει πρόβλεψη στη σύµβαση για τηνπροστασία του βιβλίου µε τεχνολογικά µέτραπροστασίας, αν και ούτως ή άλλως είναι προς τοσυµφέρον του εκδότη.

Άδειες προστασίας πνευµατικήςιδιοκτησίας Creative Commons

� Μη αποκλειστική εκµετάλλευση του έργου

� Τήρηση διατυπώσεων για την απονοµή των σχετικώναδειών

� «Μαρκάρισµα» των έργων για τον εντοπισµό τουςστο διαδίκτυο

� Όχι ανατροπή της πνευµατικής ιδιοκτησίας

� Συµπληρωµατική εφαρµογή της

� Some rights reserved

Άδειες προστασίας πνευµατικήςιδιοκτησίας Creative Commons

� Αναφορά τουδηµιουργού

� Παρόµοια διανοµή

� Απαγόρευσηδηµιουργίας παραγώγων

� Απαγόρευση εµπορικήςχρήσης

10 σηµεία που πρέπει να προσέχει κανείς σε µιασύµβαση έκδοσης έργου σε ψηφιακό περιβάλλον

1. Πάντα έγγραφη.

2. Βεβαιωθείτε για το ποιές εξουσίες µεταβιβάζετεκαι για ποια µέσα εκµετάλλευσης.

3. Σε κάθε περίπτωση ορίστε το ποσοστό αµοιβήςσας για κάθε τρόπο εκµετάλλευσης του έργουσας.

4. Προσδιορίστε τον τρόπο µε τον οποίο θα γίνεταιο έλεγχος αντιτύπων και προβλέψτε προστασίατου έργου σας µε τεχνολογικά µέτρα προστασίας

5. Ορίστε πότε µια ηλεκτρονική έκδοση θεωρείταιεξαντληµένη (τον ελάχιστο αριθµόδιαδικτυακών πωλήσεων).

10 σηµεία που πρέπει να προσέχει κανείς σε µιασύµβαση έκδοσης έργου σε ψηφιακό περιβάλλον

6. Εάν είναι εφικτό ορίστε πιο σύντοµη διάρκεια γιατην εκµετάλλευση των ψηφιακών δικαιωµάτωνσας.

7. Συµπεριλάβετε όρο στη σύµβαση έντυπηςέκδοσης πως η υποχρέωση πίστης δεν σαςεµποδίζει από το να συνάψετε µια ξεχωριστήσύµβαση εκµετάλλευσης αναφορικά µε ταψηφιακά δικαιώµατα του βιβλίου σας.

8. Να είστε προσεκτικοί σε διατάξεις που σαςδεσµεύουν υπερβολικά στην άσκηση του ηθικούδικαιώµατος.

9. Αποφύγετε να µεταβιβάσετε δικαιώµατα για όλοντον κόσµο.

10. Σκεφτείτε το self e-publishing.

Το καλύτερο βέβαια θα ήταν …

� εάν είναι εφικτό, να συµβουλευτείτε ένανέµπειρο στα ζητήµατα αυτά δικηγόρο!

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

Στη διάθεσή σας για ερωτήσεις!

Μ.-∆άφνη Παπαδοπούλου

legal@opi.gr

mdpap@DIKHGOROS.gr