Αναγεννηςιακοί Ζωγράφοι-

Μιχαήλ Άγγελοσ

Συντελεςτέσ: Αθαναςάκη Δέςποινα Κάμπαξη Μαργαρίτα Τόρο Κατερίνα

Η Ζωή τουΟ Μιχαόλ Άγγελοσ (1474-1584) όταν ϋνασ μεγϊλοσ

Υλωρεντινϐσ καλλιτϋχνησ που το ϋργο του ϋδωςε ςτηνιταλικό τϋχνη του 16ου αιώνα τη μεγϊλη τησ φόμη.Όταν όταν13 χρονών μαθότεψε για τρύα χρϐνια ς’ ϋναν απϐ τουσκυριϐτερουσ καλλιτϋχνεσ του Quattrocento (15ου αιώνα) ςτηΥλωρεντύα, τον Γκιρλαντϊγιο. Ο Μιχαόλ Άγγελοσ, ςτοεργαςτόρι του Γκιρλαντϊγιο, ϋμαθε μια ςτϋρεη τεχνικό γιανωπογραφύεσ και καταρτύςτηκε πλόρωσ ς’ ϐ,τι αφορϊ τοςχϋδιο. Ο Μιχαόλ Άγγελοσ δεν αρκϋςτηκε να μϊθει τουσνϐμουσ τησ ανατομύασ “απϐ δεϑτερο χϋρι’’, δηλαδό απϐ τααρχαύα αγϊλματα. Μελϋτηςε ο ύδιοσ την ανατομύα τουανθρώπινου ςώματοσ ανατϋμνοντασ πτώματα και ςχεδύαζεαπϐ ζωντανϊ πρϐτυπα, ωςϐτου το ςώμα ϋπαψε να ϋχει γι’αυτϐν μυςτικϊ.

Σο 1506,ο Μιχαόλ Άγγελοσ δϋχθηκε πρϐταςη απϐ τον Πϊπα ΙοϑλιοΒ’, ο οπούοσ του ανϋθεςε τη δημιουργύα ενϐσ επιβλητικοϑμαυςωλεύου. Σο ϋργο αυτϐ, ςτον αρχικϐ του ςχεδιαςμϐ,εγκαταλεύφθηκε, γιατύ ο Πϊπασ γοητεϑθηκε απϐ μια ϊλλη ιδϋα, τοςχϋδιο για ϋναν καινοϑργιο ναϐ του Αγύου Πϋτρου. ε μια κρύςηφϐβου και οργόσ για την ανατροπό των ςχεδύων του,ο ΜιχαόλΆγγελοσ ϋφυγε απϐ τη Ρώμη και πόγε ςτη Υλωρεντύα, αφόνοντασπύςω ϋνα ςκαιϐ γρϊμμα για τον Πϊπα, που του ϋλεγε ϐτι αν τονόθελε, δεν εύχε ϊλλη επιλογό παρϊ να τον αναζητόςει. Σϐτε,λοιπϐν, ο Πϊπασ ϊρχιςε επύςημεσ διαπραγματεϑςεισ με τισ αρχϋστησ Υλωρεντύασ, ώςτε να καταφϋρουν να πεύςουν τον γλϑπτη ναγυρύςει πύςω ςτη Ρώμη.Οι Υλωρεντύνοι,φοβιςμϋνοι πωσ ο Πϊπασθα μποροϑςε να ςτραφεύ εναντύον τουσ, αν εξακολουθοϑςαν ναπροςφϋρουν ϊςυλο ςτον νεαρϐ γλϑπτη, κατϊφεραν και τονϋπειςαν να γυρύςει ςτον Ιοϑλιο Β’, δύνοντϊσ του ϋνα ςυςτατικϐγρϊμμα ςτο οπούο ϋγραφαν πωσ η τϋχνη του όταν αςυναγώνιςτηςε ϐλη την Ιταλύα,και πωσ, αν γινϐταν δεκτϐσ με καλοςϑνη, θαόταν ικανϐσ να κϊνει πρϊγματα που θα ξϊφνιαζαν την οικουμϋνη.

Καπέλα Σιξτίνα

Όταν ο Μιχαόλ Άγγελοσ γϑριςε ςτη Ρώμη,ο Πϊπασ τουανϋθεςε μια παραγγελύα.το Βατικανϐ υπόρχε μια μικρόεκκληςύα που την εύχε χτύςει ο Πϊπασ ύξτοσ Δ’, ηCappella Sistina. Οι τούχοι τησ όταν ζωγραφιςμϋνοι απϐτουσ ξακουςτοϑσ ζωγρϊφουσ τησ προηγοϑμενησ γενιϊσ,τον Μποτιτςϋλι,τον Γκιρλαντϊγιο και ϊλλουσ γνωςτοϑσκαλλιτϋχνεσ.Ο θϐλοσ τησ εκκληςύασ ϐμωσ, όταν ακϐμηκενϐσ.Ο Πϊπασ τϐτε, πρϐτεινε αυτϐ το κενϐ να τοζωγραφύςει ο Μιχαόλ Άγγελοσ. Καθώσ ο Πϊπασ επϋμενε,ϊρχιςε να επεξεργϊζεται ϋνα χωρύσ μεγϊλεσ αξιώςεισςχϋδιο με δώδεκα Αποςτϐλουσ -ζωγραφιςμϋνουσ ςεκϐγχεσ-και να φϋρνει βοηθοϑσ απϐ τη Υλωρεντύα.Ξαφνικϊ, ϐμωσ, ο γλϑπτησ κλεύςτηκε ςτην εκκληςύα καιδεν επϋτρεπε ςε κανϋναν να τον πληςιϊςει ξεκινώντασϋτςι, μια δουλειϊ μϐνοσ του, ϋνα ςχϋδιο πουαναμφιςβότητα δεν ϋπαψε να ξαφνιϊζει την οικουμϋνηαπϐ την πρώτη ςτιγμό που εμφανύςτηκε.

Εύναι πολϑ δϑςκολο για κϊποιον να φανταςτεύ πώσ ότανδυνατϐν, ϋνασ ϊνθρωποσ να καταφϋρει ϐ,τι κατϐρθωςε οΜιχαόλ Άγγελοσ μϋςα ςε μϐνο τϋςςερα χρϐνια, δουλεϑοντασμϐνοσ πϊνω ςτισ ςκαλωςιϋσ τησ παπικόσ εκκληςύασ. Αυτόκαθεαυτό η ςωματικό προςπϊθεια που χρειϊςτηκε για ναζωγραφύςει ςτην οροφό τισ τερϊςτιεσ αυτϋσ τοιχογραφύεσ,για να προετοιμϊςει και να ςχεδιϊςει με λεπτομϋρειεσ ταθϋματα και να τα μεταφϋρει ςτο θϐλο, φαύνεται να όταναπύςτευτη. Ήταν αναγκαςμϋνοσ να ξαπλώνει ανϊςκελα καινα ζωγραφύζει κοιτϊζοντασ προσ τα επϊνω.Ο ςωματικϐσ ϐμωσ ϊθλοσ του-ώςτε να καλϑψει ϐλη αυτό τηνεπιφϊνεια μϐνοσ του, χωρύσ καμύα βοόθεια-αν τονςυγκρύνουμε με το πνευματικϐ και καλλιτεχνικϐ επύτευγμα,θα διαπιςτώςουμε πωσ δεν όταν τύποτα.Ο πλοϑτοσ τησαϋναησ επινοητικϐτητασ, η αδιϊπτωτη μαςτοριϊ τησεκτϋλεςησ ςε κϊθε λεπτομϋρεια και κυρύωσ το μεγαλεύο τωνοραμϊτων που αποκϊλυψε ο Μιχαόλ Άγγελοσ ςτουσμεταγενϋςτερουσ, ϋδωςαν ςτην ανθρωπϐτητα μια νϋααντύληψη για τη δϑναμη τησ μεγαλοφυϏασ.

Σο παρεκκλόςι που ζωγρϊφιςε μοιϊζει ςαν μια απλϐχωρη καιψηλοτϊβανη αύθουςα, με μια ρηχό θολωτό ςκεπό. Χηλϊςτουσ τούχουσ βλϋπουμε μια ςειρϊ παραςτϊςεισ απϐ τη ζωότου Μωυςό και του Φριςτοϑ. Κοιτϊζοντασ ϐμωσ την οροφό,ϋχουμε την εντϑπωςη ϐτι αντικρύζουμε ξαφνικϊ ϋναν κϐςμοδιαφορετικϐ. Βριςκϐμαςτε ςε μια διϊςταςη πϋρα απϐ τηνανθρώπινη. τισ αψύδεσ του θϐλου, ανϊμεςα ςτα πϋντεπαρϊθυρα τησ καθεμιϊσ απϐ τισ δϑο πλευρϋσ, ο ΜιχαόλΆγγελοσ ζωγρϊφιςε γιγαντιαύεσ μορφϋσ, ςυγκεκριμϋνα: τουσπροφότεσ τησ Παλαιϊσ Διαθόκησ που προανόγγειλαν ςτουσΕβραύουσ την ϋλευςη του Μεςςύα, εναλλϊξ με τισ ύβυλλεσ,που ςϑμφωνα με μια παλιϊ παρϊδοςη, προεύπαν την ϋλευςητου Φριςτοϑ ςτουσ ειδωλολϊτρεσ. Θεϐρατοι ϊνδρεσ καιγυναύκεσ, απορροφημϋνοι απϐ τισ βαθιϋσ ςκϋψεισ τουσ,διαβϊζουν, γρϊφουν, ςυζητοϑν ό μοιϊζουν ν’ ακοϑν μιαενδϐμυχη φωνό. Ανϊμεςα ς’ αυτϋσ τισ ςειρϋσ, με αυτϋσ τισφιγοϑρεσ πϊνω απϐ το φυςικϐ μϋγεθοσ, ςτην οροφόζωγρϊφιςε τη Δημιουργύα του κϐςμου και την ιςτορύα τουΝώε.

Σον χώρο ανϊμεςα ςτισ μεγϊλεσ αυτϋσ ςυνθϋςεισ τονγϋμιςε μ’ ϋνα εκθαμβωτικϐ πλόθοσ μορφών,πουϊλλεσ μοιϊζουν με αγϊλματα και ϊλλεσ με ζωντανοϑσνϋουσ υπερκϐςμιασ ομορφιϊσ, ανϊμεςα ςτουσοπούουσ παρεμβϊλλονται γιρλϊντεσ και ανϊγλυφα μεεπιπρϐςθετεσ παραςτϊςεισ. Επιπλϋον, μϋςα ςτισαψύδεσ και ακριβώσ κϊτω απϐ αυτϋσ, ζωγρϊφιςεϊνδρεσ και γυναύκεσ ςε ατϋλειωτη ςειρϊ και με μιαποικιλύα απϋραντη-τουσ προγϐνουσ του Φριςτοϑ,ϐπωσ απαριθμοϑνται ςτην Αγύα Γραφό.

Αν εςτιϊςουμε ςε μια τομό του ϋργου,απϐ τη μιαϊκρη τησ θολωτόσ οροφόσ ςτην ϊλλη,μποροϑμε ναδοϑμε πωσ κατϋνεμε τισ μορφϋσ ςτα πλϊγια τωνςκηνών απϐ τη Δημιουργύα.

Έτςι,ςε κϊποιο ςημεύο ζωγρϊφιςε τον προφότη Δανιόλ μ’ ϋνα μεγϊλο βιβλύο το οπούο υποβαςτϊζει ϋνα αγορϊκι,ενώ εκεύνοσ ςτρϋφεται για να ςημειώςει κϊτι που διϊβαςε.

Ακριβώσ δύπλα του, βρύςκεται η Κυμαύα ύβυλλα, που κοιτϊζει μϋςα ςτο βιβλύο τησ.

ε αντύθετη πλευρϊ εύναι η Περςικό ύβυλλα, μια ηλικιωμϋνη γυναύκα με ανατολύτικα ροϑχα, που κρατϊει ϋνα βιβλύο κοντϊ ςτα μϊτια τησ, βυθιςμϋνη κι αυτό ςτη μελϋτη των ιερών κειμϋνων.

Δύπλα τησ ο

προφότησ τησΠαλαιϊσ ΔιαθόκησΙεζεκιόλ ςτρϋφεταιαπϐτομα ςαν ναλογομαχεύ.

Σα μαρμϊρινα καθύςματϊ τουσ εύναιςτολιςμϋνα με αγϊλματα παιδιών που παύζουν,κι απϐ πϊνω τουσ ςε κϊθε πλευρϊ, εύναι δϑοαπϐ τα γυμνϊ, τα οπούα πϊνε να δϋςουν ϋναανϊγλυφο ςτην οροφό.

τα τρύγωνα τϑμπανα, ο ζωγρϊφοσπαρϊςτηςε προγϐνουσ του Φριςτοϑ, οιοπούοι μνημονεϑονται ςτην Αγύα Γραφό, κιαπϐ πϊνω τουσ ϊλλα ςυνεςτραμμϋναςώματα.

Οι εκπληκτικϋσ αυτϋσ γυμνϋσ μορφϋσ μαρτυροϑντην ικανϐτητα του Μιχαόλ Άγγελου να ςχεδιϊζειτο ανθρώπινο ςώμα ςε ϐλεσ τισ ςτϊςεισ και απϐκϊθε οπτικό γωνύα. Εύναι νϋοι αθλητϋσ μεθαυμϊςια μυώκό διϊπλαςη, που ςυςτρϋφονταιπροσ ϐλεσ τισ κατευθϑνςεισ, διατηρώντασ παρ’ϐλααυτϊ πϊντα τη χϊρη τουσ.Ύπαρχουν εύκοςι τϋτοιαγυμνϊ ςτην οροφό. Βλϋποντασ ϐλα αυτϊ,παρατηροϑμε την αλληλεξϊρτηςη των μυώνων,που κανεύσ δεν την εύχε μελετόςει και αποδώςειαπϐ την εποχό των Αρχαύων Ελλόνων γλυπτών.

Σο κϋντρο τησ ςϑνθεςησ εικονογραφεύ τα βιβλικϊ επειςϐδια τησδημιουργύασ του κϐςμου και τησ ζωόσ του Νώε. Ο Θεϐσ εμφανύζεται μεχειρονομύεσ γεμϊτεσ δϑναμη να δημιουργεύ τα φυτϊ, τα ουρϊνιαςώματα, τα ζώα και τον ϊνθρωπο.

Η δημιουργύα των ϊςτρων Ο Θεϐσ χωρύζει την ξηρϊ απϐ την θϊλαςςα

Ίςωσ η πιο ξακουςτό και εντυπωςιακό ζωγραφιϊ απϐαυτϋσ εύναι η δημιουργία του Αδάμ, την οπούα καιπαλαιϐτεροι καλλιτϋχνεσ εύχαν ζωγραφύςει. Κανϋνασαπϐ αυτοϑσ ϐμωσ, δεν πληςύαςε, οϑτε απϐ μακριϊ, τηνϋκφραςη του μεγαλεύου, που ςυνδϋεται με το μυςτόριοτησ δημιουργύασ, με τϐςη απλϐτητα και δϑναμη.

Ο Αδάμ εμφανίηεται ξαπλωμζνοσκατάχαμα, με όλο το ςφρίγοσ καιτθν ομορφιά που ταιριάηουνςτον πρώτο άνκρωπο. Ο Θεόσ-Πατζρασ πλθςιάηει από τθναντίκετθ μεριά, με τουσαγγζλουσ να Τον υποβαςτάηουν,τυλιγμζνοσ μζςα ς’ ζναν μεγάλοκαι επιβλθτικό μανδφα που τονφουςκώνει ο άνεμοσ ςαν πανίκαραβιοφ, υποβάλλοντασ τθνάνεςθ και τθν ταχφτθτα με τισοποίεσ ταξιδεφει ςτο κενό. Ενώαπλώνει το χζρι Του, χωρίσ ν’αγγίηει καν το δάχτυλο του Αδάμ,βλζπουμε ςχεδόν τον πρώτοάνκρωπο να ξυπνά ςαν απόβακφ φπνο και να ατενίηει τοπατρικό πρόςωπο τουΔθμιουργοφ του. Ο τρόποσ μετον οποίο ο Μιχαιλ Άγγελοσκατόρκωςε να κάνει το άγγιγματου κεϊκοφ χεριοφ κζντρο καιοπτικι εςτία τθσ εικόνασ και τοπώσ μασ ζδωςε να καταλάβουμετθν ζννοια τθσ παντοδυναμίασμε τθν άνεςθ και τθ δφναμθ τθσχειρονομίασ τθσ Δθμιουργίασ,είναι ζνα από τα μεγαλφτερακαφματα ςτθν τζχνθ.

Τελική Κρίση

Τελική Κρίση

Ο Μιχαόλ Άγγελοσ,το ϋργο του ΣελικόΚρύςη, τοζωγρϊφιςε ςτονανατολικϐ τούχο τησCapella Sistina ςτηΡώμη.

Προετούμαςε τον τούχο επύ του οπούου θαζωγρϊφιζε: κλεύςτηκαν δϑο μεγϊλα παρϊθυρα και τονϋο επύςτρωμα κϊλυψε και τισ προηγοϑμενεσζωγραφικϋσ, ο τούχοσ λαξεϑθηκε για να λϊβειαπϐτομη κλύςη και ϋνα ϑψοσ 60 μϋτρων περύπου γιανα αποφευχθεύ η απϐθεςη τησ ςκϐνησ.Δημιουργόθηκε μια επιφϊνεια πλϊτουσ 13,7 μϋτρωνκαι ϑψουσ 17 μϋτρων, και ςυνολικϊ 230 τετραγωνικϊμϋτρα επύ των οπoύων ο Μιχαόλ Άγγελοσ ζωγρϊφιςετισ κολοςιαύεσ εικϐνεσ του: Ο Φριςτϐσ ϑψουσ 2,5μϋτρων, ο Άγιοσ Πϋτροσ 2,52 μϋτρων,ο ΆγιοσΒαρθολομαύοσ 2,60 μϋτρων.

Ο Μιχαόλ Άγγελοσ,τo ϋργο του Σελικό Κρύςη,τοζωγρϊφιςε ςτον ανατολικϐ τούχο τησ Καπϋλα ιξτύνα ςτηΡώμη.Η επεξεργαςύα και η εκτϋλεςη τησ μεγϊληστοιχογραφύασ διόρκεςαν περύπου ϋξι χρϐνια.Η βαθειϊδραματικό ςημαςύα του μεγϊλου αριςτουργόματοσ εύναιη εςχατολογικό ϋννοια τησ Δευτϋρασ Παρουςύασ τουΦριςτοϑ και του καταδικαςμοϑ τησ ανθρωπϐτητασ ςτηνατομικό και προςωπικό καταδύκη.Ο Μιχαόλ Άγγελοσϋδωςε διαςτϊςεισ ςυμπαντικόσ αναςτϊτωςησ ςε αυτϐ τοϋργο του.Ζωγρϊφιςε τον Φριςτϐ με υψωμϋνο τοχϋρι,δεύχνει να τοποθετεύ τουσ δύκαιουσ ςτα δεξιϊ και νακαταδικϊζει τουσ αμαρτωλοϑσ. Έπειτα,τον απεικονύζειχωρύσ γϋνια,γυμνϐ,με τη μυώδη ςωματικό διϊπλαςηενϐσ ελληνιςτικοϑ αγϊλματοσ.Οι μορφϋσ βρύςκονταιϐλεσ ςτο ύδιο πλαύςιο,δεν κϊνει προςπϊθειαιλουζιονιςτικόσ απϐδοςησ του βϊθουσ.Η κλύμακα τωνμορφών μειώνεται ϐςο το μϊτι προχωρϊει απϐ πϊνωπροσ τα κϊτω.

Η εικϐνα του Φριςτοϑ εύναι ο πυρόνασ τησ γϋνεςηστησ ςτροβιλικόσ κύνηςησ του ςϑμπαντοσ, κύνηςηϋλξησ για τουσ εκλεγμϋνουσ και εκδύωξησ για τουσκαταδικαςμϋνουσ. Επύςησ, αντιπροςωπεϑει τη βϊςηπου δύδει κινητικϐτητα ςτην επιβλητικό ςϑνθεςη,ηομϊδα των ςαλπιγκτών Αγγϋλων, οι οπούοι κϊτω απϐτον Φριςτϐ Κριτό, λαμβϊνοντασ την διαταγό,προςκαλοϑν για την τελικό κρύςη.

Σα χρώματα περιορύζονται ςε μονοχρωμύα δυνατόσαντύθεςησ ςτο φωσ. Οι βύαιοι ςυρμού τωνςωμϊτων,οι μερικϋσ ϐψεισ και οι απρϐβλεπτεσανατροπϋσ, η εξοργιςτικό παραμϐρφωςη τωνανατομικών δομών, εκφρϊζουν την αςυνόθιςτηφυςιογνωμύα του πϐνου και του τρϐμου.

ΠΗΓΕ 1. Φιου Φϐνορ, Σζον Υλϋμινγκ, Ιςτορύα τησ Σϋχνησ, εκδ.

Τποδομό, Αθόνα 1992

2. L. Gombrich, Σο χρονικϐ τησ τϋχνησ, μτφρ. Λύνα Κϊςδαγλη, Μορφωτικϐ Ίδρυμα Εθνικόσ Σραπϋζησ, Ανατϑπωςη Αθόνα 1999

3. Alison Cole ςε ςυνεργαςύα με την Εθνικό Πινακοθόκη, Λονδύνο, Ανακαλϑπτω την Σϋχνη

http://texni-zoi.blogspot.gr

Ευχαριςτοϑμε πολϑ για το χρϐνο ςασ!