Βασίλης Βασιλικός

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΘΑΣΟΥ

G U T E N B E R GΑθήνα 2015

6 Αὐγούστου

Διαβάζοντας ἐκεῖνο ποὺ ἔγραψα στὴν πίσω σε-λίδα 2 χρόνια πρίν [10 Απριλίου 2011: Σήμερα ἡΒάσω μοῦ χάρισε αὐτὸ τὸ μπλοκάκι. Γιὰ νὰ ξαναρ-χίσω νὰ γράϕω. Αλλὰ δὲν ἔχω διάθεση νὰ κρατήσωἡμερολόγιο. Θέλω πιά, τὸ ἔχω ἀνάγκη, νὰ περάσωστὴ μυθοπλασία], ἡ ἀνάγκη νὰ ἐπιστρέψω στὴ μυ-θοπλασία ἀναιρεῖται ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ποιότητα τοῦχαρτιοῦ. Εἶναι ἀπορροϕητικὸ καὶ ἡ μυθοπλασία θέ-λει στιλπνὸ χαρτί, γιὰ νὰ τρέχει. ῎ Ετσι, ἀναγκαστικὰἐπιστρέϕω στὴν καθημερινότητα τῆς ζωῆς μου, ποὺπεριλαμβάνει ὡστόσο τὴν αἰωνιότητα τοῦ καθαροῦἀέρα, τὴ σμαραγδένια θάλασσα καὶ τὴν τρισχιλιετὴἱστορία τοῦ νησιοῦ, «ὡς ἐν ἐσόπτρῳ». Οἱ μὲ πέτρι-νες πλάκες στέγες τῶν σπιτιῶν, μὲ τὸ σύστημα τῆςἀλληλοενσωμάτωσης ποὺ ἔχουν τὰ λέπια τοῦ ϕαγκρό-πουλου. Οἱ κεραμοσκεπές, ποὺ εἶναι διάσπαρτες μὲςστὸ ἀνοιχτὸ γκρίζο τῆς πέτρας καὶ διαιροῦν τὴ μονο-τονία της. Κι ἐδῶ δύο παρατάξεις: οἱ γκρίζοι καὶ οἱκόκκινοι. Τὸ ρολόι τῆς ἐκκλησιᾶς καὶ ἡ καμπάνα της. ῾Η ἀπουσία τζαμιοῦ. Τὸ νερὸ ποὺ κελαρύζει πιὰ μόνοστὴ ϕαντασία μου. Οἱ μικρὲς ὀχιὲς καὶ οἱ ἐπιμήκειςλαϕιάτες. Ανησυχῶ μὴ μὲ πετύχει ἐδῶ ἡ ἀποδημία τοῦΜίκη. ῞ Οσο δὲν ἀκούγεται ἀνησυχῶ. Μακριὰ ἀπὸ τὴντσιμεντούπολη ἔχω βρεῖ τὴν ψυχική μου ἰσορροπία.

Τὰ τυροπιτάκια τοῦ ϕούρνου. Σαϕῶς ἀνώτερα ἀπὸτὴν μπουγάτσα του, γιατὶ δὲν ἔχουν λίπος. Τὸ ψωμὶ

121

ποὺ ὁ ἀδελϕὸς τοῦ ϕούρναρη, ποὺ τὸν διαδέχτηκε γιὰτὸν μήνα Αὔγουστο, ϕούρναρης κι αὐτός, τὸ κάνει μὲτὰ ἴδια ὑλικὰ καὶ στὴν ἴδια ϕόρμα, μόνο ποὺ τὸ ϕου-σκώνει περισσότερο στὸ ψήσιμο καὶ τὸ κέντρο τουδὲν εἶναι συμπαγὲς ὅταν τὸ κόβεις. βγαίνουν ψίχου-λα ἀπὸ τὴ μέση. Κι ἐγώ, «λίγα ψίχουλα ἀγάπης σοῦγυρεύω / καὶ στὴν ἄλλη (ὅλη;) μου ζωὴ θὰ σὲ λα-τρεύω». Τὸ κοῖλο τοῦ βουνοῦ ὅπου ἡ βάσω ὀνειρεύε-ται νὰ ϕτιάξει ἕνα θεατράκι. ῾Ο περιϕερειάρχης τῆςεἶπε: «Φέρε μου τὴ μελέτη καὶ θὰ τὸ ἐντάξω κατε-πειγόντως στὸ ΕΣΠΑ».

῞ Ολος ὁ κόσμος ἐδῶ ἀσχολεῖται μὲ τὰ ἐνοικιαζό-μενα δωμάτια τῆς ἰδιοκτησίας του. Οἱ γυναῖκες ἀλ -λάζουν σεντόνια, τὰ πλενοσιδερώνουν ἐνῶ μένουν καὶὅταν ϕεύγουν οἱ ἐνοικιαστές. Γενικὰ κάνει κι ἐδῶ ζέ-στη, ἐνῶ ἡ πρωτεύουσα βράζει. ῾Η Εὐρυδίκη ἀπὸ χθὲςποὺ ἦρθε τὸ ἁμάξι της ἔγινε ἄλλος ἄνθρωπος. ᾽Αντὶνὰ κάθεται ὁλημεριὰ στὸ ᾽ Ιντερνὲτ καὶ στὴν τηλεό-ραση, τώρα τὸ παίρνει καὶ ϕεύγει στὸν Ποτό.

Εἶμαι εὐτυχισμένος. Φτάνει νὰ καταϕέρω νὰ ξε-κουραστεῖ λίγο τὸ κορίτσι μου, αὐτὸ τὸ τελευταῖο δε-καήμερο ποὺ θὰ μείνουμε ἐδῶ. Δὲν μοῦ ἐπιτρέπει νὰτὴ βοηθήσω. Μικρασιάτισσα γάρ, τό ᾽ χει στὸ DNAτης. Πάω νὰ τῆς κάνω παρέα στὴν αὐλὴ τώρα ποὺβρίσκεται κοντὰ στὸ τέλος τοῦ πρωινοῦ της. ῎Αντε,βασίλη, πᾶμε. Γύρισα. Τῆς εἶπα νὰ ξεκινήσουμε ἀπὸσήμερα τὴν ἐπιχείρηση ξεκούραση. Συμϕώνησε. Νὰδοῦμε πόσο θὰ κρατήσει τὸν λόγο της.

122

ποὺ ὁ ἀδελϕὸς τοῦ ϕούρναρη, ποὺ τὸν διαδέχτηκε γιὰτὸν μήνα Αὔγουστο, ϕούρναρης κι αὐτός, τὸ κάνει μὲτὰ ἴδια ὑλικὰ καὶ στὴν ἴδια ϕόρμα, μόνο ποὺ τὸ ϕου-σκώνει περισσότερο στὸ ψήσιμο καὶ τὸ κέντρο τουδὲν εἶναι συμπαγὲς ὅταν τὸ κόβεις. βγαίνουν ψίχου-λα ἀπὸ τὴ μέση. Κι ἐγώ, «λίγα ψίχουλα ἀγάπης σοῦγυρεύω / καὶ στὴν ἄλλη (ὅλη;) μου ζωὴ θὰ σὲ λα-τρεύω». Τὸ κοῖλο τοῦ βουνοῦ ὅπου ἡ βάσω ὀνειρεύε-ται νὰ ϕτιάξει ἕνα θεατράκι. ῾Ο περιϕερειάρχης τῆςεἶπε: «Φέρε μου τὴ μελέτη καὶ θὰ τὸ ἐντάξω κατε-πειγόντως στὸ ΕΣΠΑ».

῞ Ολος ὁ κόσμος ἐδῶ ἀσχολεῖται μὲ τὰ ἐνοικιαζό-μενα δωμάτια τῆς ἰδιοκτησίας του. Οἱ γυναῖκες ἀλ -λάζουν σεντόνια, τὰ πλενοσιδερώνουν ἐνῶ μένουν καὶὅταν ϕεύγουν οἱ ἐνοικιαστές. Γενικὰ κάνει κι ἐδῶ ζέ-στη, ἐνῶ ἡ πρωτεύουσα βράζει. ῾Η Εὐρυδίκη ἀπὸ χθὲςποὺ ἦρθε τὸ ἁμάξι της ἔγινε ἄλλος ἄνθρωπος. ᾽Αντὶνὰ κάθεται ὁλημεριὰ στὸ ᾽ Ιντερνὲτ καὶ στὴν τηλεό-ραση, τώρα τὸ παίρνει καὶ ϕεύγει στὸν Ποτό.

Εἶμαι εὐτυχισμένος. Φτάνει νὰ καταϕέρω νὰ ξε-κουραστεῖ λίγο τὸ κορίτσι μου, αὐτὸ τὸ τελευταῖο δε-καήμερο ποὺ θὰ μείνουμε ἐδῶ. Δὲν μοῦ ἐπιτρέπει νὰτὴ βοηθήσω. Μικρασιάτισσα γάρ, τό ᾽ χει στὸ DNAτης. Πάω νὰ τῆς κάνω παρέα στὴν αὐλὴ τώρα ποὺβρίσκεται κοντὰ στὸ τέλος τοῦ πρωινοῦ της. ῎Αντε,βασίλη, πᾶμε. Γύρισα. Τῆς εἶπα νὰ ξεκινήσουμε ἀπὸσήμερα τὴν ἐπιχείρηση ξεκούραση. Συμϕώνησε. Νὰδοῦμε πόσο θὰ κρατήσει τὸν λόγο της.

122

Τὸ γράψιμο, δὲν θὰ κουραστῶ νὰ τὸ ἐπαναλαμβάνω,εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ θυμικοῦ.

Ξανὰ τὰ retouches τῆς Επιστροϕῆς ἀπὸ τὴνΕΣΣΔ τοῦ Gide. ᾽ Εδῶ μπαίνει σὲ λεπτομέρειες στα-τιστικὲς καὶ εἶναι πάντα ὀξυδερκὴς στὶς παρατηρή-σεις, ἀλλὰ καὶ λίγο θυμωμένος μὲ τὴν ὑποδοχὴ τῆςΕπιστροϕῆς, αὐτῆς καθ ᾽ ἑαυτῆς. ῾Η ϕράση του γιὰτὸν Romain Rolland εἶναι θανατηϕόρα, « ῾Ο ἀετὸςποὺ βρῆκε τὴ ϕωλιά του» (τὸ Κόμμα). Δὲν ἔχω ἐδῶλεξικὸ γιὰ νὰ βρῶ τὴν ἀκριβὴ μετάϕραση τῆς λέξης«délateur-délation», ποὺ μᾶλλον σημαίνει καταδότης.Γιατὶ τὸ «mouchard» τὸ ξέρω. Εἶναι ὁ χαϕιές.

῾Ο συλλογισμός του εἶναι ἀκαταμάχητος: ἐϕόσονἡ τέχνη εἶναι ἐπαναστατική, ποιά ἐπαναστατικὴ τέ-χνη μπορεῖ νὰ ὑπάρχει σὲ μία ἐπανάσταση ποὺ γί-νεται μὲ τὸν χρόνο καθεστώς; That is the question.

Εἶναι ἡ τέταρτη μέρα ποὺ δὲν ἔχω κολυμπήσει. Σή-μερα θὰ πάω ἔστω καὶ μόνος μου, per mare καὶ ὄχιper terra.

Μοῦ ἔλεγε ὁ Μυριβήλης: mer, mare, sea, ποιά ἀπὸ τὶςλέξεις αὐτὲς μπορεῖ νὰ ἔχει τὴ μαγεία τῆς δικῆς μας«θάλασσας»; Τὸ «σίγμα» τοῦ κύματος, τὸ «λάμδα»τοῦ νεροῦ καὶ τοῦ θεϊκοῦ «θῆτα». Σὺν τὰ τρία «ἄλϕα».

Τί κάνει ἡ Μέλανι, τὸ σκυλί μου, στὸ στρατόπεδο συ-γκέντρωσης κυνῶν; Πόσο μᾶς ἔχει ἀποθυμήσει; Κιἐγώ. Τὰ μελαγχολικὰ μάτια της μὲ στοιχειώνουν. Πά-

123

νω ἀπὸ 40 μέρες θὰ ἔχει μείνει τελικὰ χωρὶς τὴν οἰ -κογένειά της. ( ῎Αρα καλύτερα νὰ μὴν τὸ σκέϕτομαι.Κι ἀκόμα καλύτερα νὰ μὴν τὸ γράϕω).

῾Ο ἐμϕύλιος στὴ Συρία εἶναι ἀπὸ τοὺς χειρότερουςγιατὶ ξεκίνησε χωρὶς συγκεκριμένο στόχο, ὅπως ἦτανἡ περίπτωση τοῦ ᾽ Ιρὰκ καὶ τῆς Λιβύης, ὅπου τὸ αἰ -τούμενο ἦταν καθαρό: θέλουμε τὰ πετρέλαιά σας. ῾ΗΣυρία δὲν ἔχει τὰ κοιτάσματα ποὺ δικαιολογοῦν τὴνἀνατροπὴ ἑνὸς καθεστῶτος. ῾Οπότε ὣς τώρα θὰ ἔπρε-πε νὰ εἴχαμε περάσει σὲ μία μετεμϕυλιακὴ περίοδο. ῾Ο κόσμος ἀπαύδισε ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ὑπάρχεινικητὴς οὔτε ἡττημένος. ῎ Εχει μπερδευτεῖ. Οἱ νεκροὶτοῦ ἄμαχου πληθυσμοῦ καὶ τὸ κύμα ποὺ προσϕύγεψε–τόσο ἄδικα χυμένο αἷμα– ἐπανατοποθετεῖ τὸ πρό-βλημα στὴν πραγματική του βάση: τὸ κληρονομικὸκαθεστὼς τῶν ᾽Ασὰντ ἔπρεπε νὰ ἐκδιωχθεῖ; Μὲ αὐ -τὸν μάλιστα τὸν τρόπο; Κι ἂν δὲν ἐκδιώχθηκε ἀκό-μα σημαίνει ὅτι ἔχει τὴ στήριξη ὄχι μόνο τοῦ στρα-τοῦ, ἀλλὰ κι ἕνα μέρος τοῦ πληθυσμοῦ. ᾽ Επιπλέον,ὅταν καὶ ἡ Χεζμπολὰ τὸ στηρίζει μὲ τοὺς ἔμπειρουςμαχητές της, δὲν πέϕτει πιὰ τόσο εὔκολα. ῎Αρα τί θὰγίνει; Ως πότε θὰ τραβήξει αὐτὴ ἡ ἀναίτια καὶ μα-κρόχρονη αἱματοχυσία; Τὰ γράϕω ὅλα αὐτὰ χωρὶςκαμία πληροϕόρηση ἐδῶ καὶ 2 σχεδὸν μῆνες. ᾽Αλλὰἔτσι μοῦ ἦρθε νὰ τὰ πῶ, ἔστω κι ἂν εἶμαι ἐντελῶςἐκτὸς πραγματικότητος.

124

νω ἀπὸ 40 μέρες θὰ ἔχει μείνει τελικὰ χωρὶς τὴν οἰ -κογένειά της. ( ῎Αρα καλύτερα νὰ μὴν τὸ σκέϕτομαι.Κι ἀκόμα καλύτερα νὰ μὴν τὸ γράϕω).

῾Ο ἐμϕύλιος στὴ Συρία εἶναι ἀπὸ τοὺς χειρότερουςγιατὶ ξεκίνησε χωρὶς συγκεκριμένο στόχο, ὅπως ἦτανἡ περίπτωση τοῦ ᾽ Ιρὰκ καὶ τῆς Λιβύης, ὅπου τὸ αἰ -τούμενο ἦταν καθαρό: θέλουμε τὰ πετρέλαιά σας. ῾ΗΣυρία δὲν ἔχει τὰ κοιτάσματα ποὺ δικαιολογοῦν τὴνἀνατροπὴ ἑνὸς καθεστῶτος. ῾Οπότε ὣς τώρα θὰ ἔπρε-πε νὰ εἴχαμε περάσει σὲ μία μετεμϕυλιακὴ περίοδο. ῾Ο κόσμος ἀπαύδισε ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ὑπάρχεινικητὴς οὔτε ἡττημένος. ῎ Εχει μπερδευτεῖ. Οἱ νεκροὶτοῦ ἄμαχου πληθυσμοῦ καὶ τὸ κύμα ποὺ προσϕύγεψε–τόσο ἄδικα χυμένο αἷμα– ἐπανατοποθετεῖ τὸ πρό-βλημα στὴν πραγματική του βάση: τὸ κληρονομικὸκαθεστὼς τῶν ᾽Ασὰντ ἔπρεπε νὰ ἐκδιωχθεῖ; Μὲ αὐ -τὸν μάλιστα τὸν τρόπο; Κι ἂν δὲν ἐκδιώχθηκε ἀκό-μα σημαίνει ὅτι ἔχει τὴ στήριξη ὄχι μόνο τοῦ στρα-τοῦ, ἀλλὰ κι ἕνα μέρος τοῦ πληθυσμοῦ. ᾽ Επιπλέον,ὅταν καὶ ἡ Χεζμπολὰ τὸ στηρίζει μὲ τοὺς ἔμπειρουςμαχητές της, δὲν πέϕτει πιὰ τόσο εὔκολα. ῎Αρα τί θὰγίνει; Ως πότε θὰ τραβήξει αὐτὴ ἡ ἀναίτια καὶ μα-κρόχρονη αἱματοχυσία; Τὰ γράϕω ὅλα αὐτὰ χωρὶςκαμία πληροϕόρηση ἐδῶ καὶ 2 σχεδὸν μῆνες. ᾽Αλλὰἔτσι μοῦ ἦρθε νὰ τὰ πῶ, ἔστω κι ἂν εἶμαι ἐντελῶςἐκτὸς πραγματικότητος.

124

60 εὐρὼ τὸ κιλὸ τὸ ψάρι Α΄ κατηγορίας. 40 τῆς β ΄.᾽Ακριβὸ τὸ ψάρι στὸ νησί. Στὸ « ᾽Αγκίστρι». ᾽Αλλὰ ὁΠαναγιώτης τὸ ψήνει ὑπέροχα καὶ προχθὲς ϕάγαμεἕνα ϕαγκρόπουλο ποὺ ἦρθε 10.30 τὴ νύχτα ἀπὸ τὴβάρκα καὶ κατευθείαν στὴ θράκα.

῾Η Εὐρυδίκη γύρισε ἀπὸ τὴ θάλασσα. ᾽ Εμεῖς θὰ πᾶ -με; ῾Η σϕίγγα μέχρι τώρα δὲν μίλησε. ᾽ Εγὼ θὰ πάωγιατὶ πρέπει νὰ πάρω ἀπὸ τὸ βενζινάδικο τὸ σκα-σμένο λάστιχο, ἀπὸ τὸν Σωτήρη τὰ δοκίμια δύο κομ-ματιῶν ποὺ ἔγραψα γιὰ τὴ Θασίων Γῆ καὶ νὰ στεί-λω μὲ ACS τὸ Ελικόπτερο στὸν Γιάννη Στουρνάρα.

Παντοῦ: Σέρβοι, βούλγαροι, Ρουμάνοι, ᾽Οθωμανοί. Ποῦκαὶ ποῦ κανένα ξέμπαρκο Ι.Χ. μὲ Ι ( ᾽ Ιταλία) SLO(Σλοβενία), Α (Αὐστρία), TR (Τουρκία). Καί, ϕυσικά,πολλὰ μὲ ἑλληνικὰ νούμερα νοικιασμένα σὲ ξένους.

Τὸ καρυδάκι τῆς Θάσου, τὸ μέλι τῆς Θάσου, τὸ κα-τσικάκι τῆς Θάσου καὶ τὰ ἀρχαῖα Σκίδια (τοπωνυ-μία τῆς ἀρχαιότητος, τώρα βραχώδης παραλία μὲ πα-ρακείμενη ταβέρνα).

Τὸ χτύπημα ἀπὸ πέσιμο στὴν καρέκλα στὸ δεξὶ πλευ -ρὸ πάει καλύτερα. Πονάω λιγότερο ὅταν βήχω ἢ ὅτανπαίρνω βαθιὲς εἰσπνοές. Εἶχες ἅγιο, μοῦ εἶπε ἡ βάσω.

Διακοπὲς ρεύματος (Blackout, ὁ τίτλος τῆς ταινίας τοῦΜενέλαου Καραμαγκιώλη) στὸ κατεξοχὴν νησὶ τῶν

125

διακοπῶν, στὴ Σαντορίνη, ἔγιναν γιὰ δεύτερη ϕο ρὰ σὲδύο μῆνες θέμα παγκόσμιας τηλεοπτικῆς μετάδοσης.

Αὐτὰ ποὺ χάρηκαν πραγματικὰ τὶς διακοπές τους ἐϕέ-τος εἶναι τὰ δύο γατάκια ποὺ πῆρε ἡ βάσω μαζί της.Καὶ τὰ δύο ἀδέσποτα. Τὸ ἕνα, τὸ μονόϕθαλμο, τὸ πε-ριμάζεψε ἀπὸ τὸν δρόμο ἡλικίας μόλις δύο ἡμερῶν,ποὺ νόμισε ὅτι εἶναι βρωμιὰ καὶ θέλησε νὰ τὴ λοξο-περάσει γιὰ νὰ μὴν βρωμίσουν τὰ λάστιχα τῆς Μερ-σεντές, ἀλλὰ καθὼς ἔκανε πλάγια ἔριξε μία ματιὰγιὰ νὰ βεβαιωθεῖ ὅτι δὲν θὰ λέρωνε τὴ ρόδα κι ἐκεῖμὲ μεγάλη της ἔκπληξη διαπίστωσε πὼς ἦταν νεογέν-νητο γατάκι, χωρὶς μάνα νὰ τὸ παρακολουθεῖ. ῎ Εσκυ-ψε, τὸ πῆρε στὴ ϕούχτα της καὶ τὸ ἔϕερε στὸ σπίτιγιὰ νὰ τὸ καρδαμώσει καὶ μετὰ νὰ τὸ ἀϕήσει ἐλεύ-θερο. ῎ Εκτοτε εἶναι μαζί μας 2 καὶ χρόνια. Τὸ λένεΚίττυ. Δυστυχῶς, ὅταν ρώτησε τὸν ὀϕθαλμίατρό της,ὅπου ἔκανε μία μικρὴ ἐπέμβαση στὰ δικά της ὄμορ -ϕα μάτια, ἔλαβε ἀπ ᾽ τὸν γιατρὸ τὴν ἀπάντηση ὅτι ἡἐπιστήμη του δὲν εἶχε προχωρήσει ἀκόμα τόσο πολὺὥστε νὰ γίνονται ἐπεμβάσεις καὶ στὰ μάτια τῶν γά-των. ῾Ο ἄλλος, ὁ ᾽ Οδυσσέας, θὰ ἦταν ἑνὸς μηνὸς ὅτανβρέθηκε σὲ κῆπο ϕίλου τῆς Εὐρυδίκης. ῾Η Εὐρυδίκητὸν πῆρε σπίτι κι αὐτὸς ποὺ δὲν εἶχε δεῖ ἄλλο ὕπαι-θρο στὴ ζωή του, πλὴν τοῦ πρώτου μήνα ἀϕότου ἡμάνα του τὸν ξεγέννησε, κι ὁ ἰδιοκτήτης ποὺ ϕαίνεταιτὸν πρωτοβρῆκε στὸν δικό του μπαξὲ τὸν ξεϕορτώ-θηκε στὸν μπαξὲ τοῦ ϕίλου τῆς Εὐρ. ᾽ Εδῶ ὁ ᾽ Οδυσ-σέας ἀνακάλυψε σύντομα τὶς πεταλοῦδες, τὰ ϕύλλα

126

διακοπῶν, στὴ Σαντορίνη, ἔγιναν γιὰ δεύτερη ϕο ρὰ σὲδύο μῆνες θέμα παγκόσμιας τηλεοπτικῆς μετάδοσης.

Αὐτὰ ποὺ χάρηκαν πραγματικὰ τὶς διακοπές τους ἐϕέ-τος εἶναι τὰ δύο γατάκια ποὺ πῆρε ἡ βάσω μαζί της.Καὶ τὰ δύο ἀδέσποτα. Τὸ ἕνα, τὸ μονόϕθαλμο, τὸ πε-ριμάζεψε ἀπὸ τὸν δρόμο ἡλικίας μόλις δύο ἡμερῶν,ποὺ νόμισε ὅτι εἶναι βρωμιὰ καὶ θέλησε νὰ τὴ λοξο-περάσει γιὰ νὰ μὴν βρωμίσουν τὰ λάστιχα τῆς Μερ-σεντές, ἀλλὰ καθὼς ἔκανε πλάγια ἔριξε μία ματιὰγιὰ νὰ βεβαιωθεῖ ὅτι δὲν θὰ λέρωνε τὴ ρόδα κι ἐκεῖμὲ μεγάλη της ἔκπληξη διαπίστωσε πὼς ἦταν νεογέν-νητο γατάκι, χωρὶς μάνα νὰ τὸ παρακολουθεῖ. ῎ Εσκυ-ψε, τὸ πῆρε στὴ ϕούχτα της καὶ τὸ ἔϕερε στὸ σπίτιγιὰ νὰ τὸ καρδαμώσει καὶ μετὰ νὰ τὸ ἀϕήσει ἐλεύ-θερο. ῎ Εκτοτε εἶναι μαζί μας 2 καὶ χρόνια. Τὸ λένεΚίττυ. Δυστυχῶς, ὅταν ρώτησε τὸν ὀϕθαλμίατρό της,ὅπου ἔκανε μία μικρὴ ἐπέμβαση στὰ δικά της ὄμορ -ϕα μάτια, ἔλαβε ἀπ ᾽ τὸν γιατρὸ τὴν ἀπάντηση ὅτι ἡἐπιστήμη του δὲν εἶχε προχωρήσει ἀκόμα τόσο πολὺὥστε νὰ γίνονται ἐπεμβάσεις καὶ στὰ μάτια τῶν γά-των. ῾Ο ἄλλος, ὁ ᾽ Οδυσσέας, θὰ ἦταν ἑνὸς μηνὸς ὅτανβρέθηκε σὲ κῆπο ϕίλου τῆς Εὐρυδίκης. ῾Η Εὐρυδίκητὸν πῆρε σπίτι κι αὐτὸς ποὺ δὲν εἶχε δεῖ ἄλλο ὕπαι-θρο στὴ ζωή του, πλὴν τοῦ πρώτου μήνα ἀϕότου ἡμάνα του τὸν ξεγέννησε, κι ὁ ἰδιοκτήτης ποὺ ϕαίνεταιτὸν πρωτοβρῆκε στὸν δικό του μπαξὲ τὸν ξεϕορτώ-θηκε στὸν μπαξὲ τοῦ ϕίλου τῆς Εὐρ. ᾽ Εδῶ ὁ ᾽ Οδυσ-σέας ἀνακάλυψε σύντομα τὶς πεταλοῦδες, τὰ ϕύλλα

126

ποὺ εἶναι στὸ δάπεδο τῆς θασίτικης αὐλῆς μας κι ὅλατὰ μαμούδια (ὅπως ἔλεγε ὁ Μυριβήλης τὴν κατσα-ρίδα στὴ Μεταμόρϕωση τοῦ Κάϕκα, ἑλληνοποιώνταςτην ἐν ἔτει 1961 στὴν ᾽ Εθνικὴ ῾Εταιρεία Λογοτεχνῶν).Γιατὶ ὑπῆρχε καὶ ἡ ἄλλη, χωρὶς τὸ « ᾽ Εθνική». Καὶὑπάρχει ἀκόμα μὲ τὴ συσταθείσα ἐν ἔτει 1981 ῾Εται-ρεία Συγγραϕέων, χωρὶς πολιτικὸ πρόσημο. Οὔτε κὰν« ῾Ελλήνων» Συγγραϕέων. Καὶ τῆς ὁποίας διετέλεσαΠρόεδρος δὶς μὲ τὸν ῎Αρη Μαραγκόπουλο (οὐσια-στικὰ αὐτὸς ἔβγαζε ὅλη τὴ δουλειά, ἐγὼ ἤμουν τότεπρέσβης ἐκ προσωπικοτήτων στὴν Οὐνέσκο στὸ Πα-ρίσι), τὸν Πέτρο Τατσόπουλο, τὴν Εὐγενία Φακίνου,τὴν Παυλίνα Παμπούδη, τὴν ῞ Ελενα Χουζούρη, τὸνΜιχαὴλ Μήτρα, τὸν ῎Αρη Μπερλῆ, τὸν Γιῶργο Χου-λιάρα καὶ ἄλλους ποὺ παραιτήθηκαν γιὰ διάϕορουςλόγους ὁ καθένας καὶ τὴ θέση τους πῆραν οἱ ἀναπλη-ρωματικοί. Μία ἀπὸ αὐτὲς ἦταν καὶ ἡ ἐξαιρετικὴ πε-ζογράϕος καὶ πολὺ ἐνδιαϕέρουσα προσωπικότητα, ἡΖυράννα Ζατέλη.

Κατὰ τὴν περίοδο ποὺ διετέλεσα γιὰ μία 4ετίαπρόεδρος τῆς ῾Εταιρείας Συγγραϕέων, ἔπινα «χυμὸΡωσίας». Στὰ ἀεροπλάνα, στὴν Οὐνέσκο, στὸ σπίτικαὶ ϕυσικὰ στὶς συνεδριάσεις τοῦ Δ.Σ. τῆς ῾Εταιρείας.Θυμᾶμαι μὲ ἀπέχθεια τὴν ἄσχημη αὐτὴ ἐποχὴ τῆςζωῆς μου, ὅπου κατέστρεψα τὰ μόνα χρόνια ποὺ δὲνεἶχα οἰκονομικὰ προβλήματα καὶ δὲν στάθηκα στὸὕψος τῆς ἀποστολῆς μου, ὅσον ἀϕορᾶ τοὺς ϕίλους μουποὺ δὲν περιποιήθηκα, δὲν προσεκάλεσα –πλὴν μίαςἢ δύο ἐξαιρέσεων– τὴν περίοδο ποὺ εἶχα δύο ὁδη-

127

γοὺς καὶ ἕναν μπάτλερ, ποὺ δὲν ἀνταπέδωσα καὶ τὶςὑποχρεώσεις ποὺ εἶχα σὲ Γάλλους ϕίλους ἀπὸ τὶς δύοπροηγούμενες ἑπταετίες παραμονῆς μου στὴν Πόλητοῦ Φωτός. ῾Η ἐξουσία, λέν, σὲ ἀπομονώνει. ᾽ Εμέναμὲ ἀπομόνωσε ὄχι ἡ ἐξουσία ἀλλὰ ἡ βότκα.

᾽ Εκεῖνο ὅμως ποὺ κρατῶ σὰν τὴν πιὸ εὐχάριστηἀνάμνηση ἀπὸ τὴ θητεία μου ὡς Πρέσβη εἶναι ὅταντ ᾽ ἀπόγευμα μετὰ μία ἐξαντλητικὴ μέρα στὴν ᾽Αντι-προσωπεία, στὸν δεύτερο ὄροϕο τῆς ὁδοῦ Miollis 1,γύριζα σπίτι μου –στὴν πρεσβευτικὴ κατοικία– κιἀπὸ κεῖ σὲ λίγο κατηϕόριζα στὴ λεωϕόρο τῶν ᾽Ηλυ-σίων Πεδίων καὶ χωνόμουν σ ᾽ ἕνα σινεμά, στὸ Bal -zac συγκεκριμένα, ὅπου ἔπαιζε ἔργα ποιότητας –ἀνῆκε στοὺς ἀνεξάρτητους κινηματογράϕους ποὺ ὑπάρ-χουν ἀκόμα στὸ Παρίσι, ποὺ δὲν ἀνήκουν δηλ. στὰ κι-νηματογραϕικὰ σουπερμάρκετ τῆς ἁλυσίδας, γιατὶἁλυσοδεμένα κι ἐκεῖ, ὅποιο κι ἂν ἦταν τὸ ἔργο, κινέ-ζικο, κορεάτικο, τριτοκοσμικὸ ἢ ἀκόμα καὶ γαλλικὸποὺ δὲν βρῆκε μεγάλο διανομέα, ἔπαιρνα, μόλις βρι-σκόμουν καθιστὸς μετὰ τὸ πρῶτο 10λεπτο τῆς ται-νίας ἕναν 20λεπτο ὑπνάκο, ἴσως καὶ μὲ ἐλαϕρὸ ροχα-λητό, ποὺ ϕρόντιζα ὡστόσο μὲ μιὰν ἄκρη τοῦ ἐγκε -ϕάλου μου ποὺ τὴν κρατοῦσα σὲ ἐγρήγορση –ὁ ὑπό-λοιπος ἐγκέϕαλος ἦταν ναρκωμένος– νὰ τὸ κρατῶὑπὸ ἔλεγχο. Κι ὅταν ξυπνοῦσα, πάνω στὸ 20λεπτοἀκριβῶς, ἔχοντας ἤδη δεῖ τὰ πρῶτα 10 λεπτὰ τῆςταινίας, ἀπολάμβανα μὲ πάθος τὴ συνέχεια. Καὶ πε-ριέργως ποτὲ δὲν μοῦ ἔλειψε τὸ 20λεπτο ποὺ δὲν εἶχαδεῖ γιατὶ κοιμόμουν, ἀπὸ τὴν πλήρη κατανόηση τῆς

128

ὑπόθεσης τοῦ ἔργου καὶ συνακόλουθα ἀπὸ τὶς ἐκτι-μήσεις ποὺ μποροῦσα νὰ κάνω ἐκ τοῦ ἀσϕαλοῦς γιὰτὴν ποιότητά του καὶ τὴν ἀξία τῶν ἠθοποιῶν.

Κυρίως ὅμως στὸ Μπαλζὰκ μυήθηκα στὸν ἀσια-τικὸ κινηματογράϕο, ποὺ τότε ἔσκαγε μύτη διεθνῶς.

Τὰ ἔργα ποὺ ἀπέϕευγα ἦταν τοῦ ᾽ Ιράν, τῆς Τουρ-κίας, γιατὶ μοῦ θύμιζαν Γκόλϕω, ὄχι στὴ σκηνοθεσίαἀλλὰ θεματικά. Ηταν ἀγροτικὰ τὰ περισσότερα. Καὶὅταν ἔβλεπα κατσίκες, γαϊδουράκια, λεωϕορεῖα γκα-ζοζὲν ᾽ Ιμπὲρτ καὶ ἄλλα παρόμοια, θυμόμουν τὴν ἀγρο-τικὴ καταγωγὴ τῆς πατρίδας μου καὶ χασμουριόμουν.

Οἱ ἀσιατικὲς ϕυσιογνωμίες μὲ μάγευαν. ῞ Ενα ἔρ -γο δὲν μπορῶ νὰ ξεχάσω, ἰαπωνικό. Οὔτε σπουδαῖοἔργο ἦταν, οὔτε γνωστοῦ σὲ μένα σκηνοθέτη. (Σίγου-ρα, ἂν θυμόμουν τὸν τίτλο τῆς ταινίας ἢ τὸ ὄνομα τοῦσκηνοθέτη, ὁ Μισὲλ Δημόπουλος θὰ μοῦ τὸ ἐνετόπι-ζε.) ῾Η ὑπόθεσή του; Οὔτε κι αὐτὴν ἀκριβῶς θυμᾶ -μαι. ῾Η δράση του ἐκτυλισσόταν σὲ μία μικρὴ πόλητῆς χώρας τοῦ ᾽Ανατέλλοντος ῾Ηλίου, ὅπου μία ὁμά-δα νεαρῶν ἀγοριῶν καὶ κοριτσιῶν συνεδρίαζε ἀκατά-παυστα γιὰ νὰ στήσει ἕνα εἶδος ϕεστιβὰλ μὲ τὴ συμ-μετοχὴ τῶν κατοίκων, κάτι ἀντίστοιχο μὲ αὐτὸ ποὺγίνεται κάθε χρόνο στὸ Θεολόγο, ἐδῶ καὶ σαράνταχρόνια –ἔγινε καὶ ϕέτος, δηλ. προχθές, μετὰ ἀπὸ ἀνα-βολὴ μίας ἑβδομάδος λόγω τῆς μεγάλης πυρκαγιᾶςΚαλλιράχη-Μαριές– ὁ «χωριάτικος γάμος», μόνο ποὺστὴν ταινία δὲν ἐπρόκειτο γιὰ γάμο, ἀλλὰ οὔτε γιὰτί ἐπρόκειτο θυμᾶμαι. ᾽ Εκεῖνο ὅμως ποὺ μοῦ ἔμεινεἀνεξίτηλο κι ἀκόμα ἔντονα τὸ θυμᾶμαι –ϕοβᾶμαι ὅτι

129

γοὺς καὶ ἕναν μπάτλερ, ποὺ δὲν ἀνταπέδωσα καὶ τὶςὑποχρεώσεις ποὺ εἶχα σὲ Γάλλους ϕίλους ἀπὸ τὶς δύοπροηγούμενες ἑπταετίες παραμονῆς μου στὴν Πόλητοῦ Φωτός. ῾Η ἐξουσία, λέν, σὲ ἀπομονώνει. ᾽ Εμέναμὲ ἀπομόνωσε ὄχι ἡ ἐξουσία ἀλλὰ ἡ βότκα.

᾽ Εκεῖνο ὅμως ποὺ κρατῶ σὰν τὴν πιὸ εὐχάριστηἀνάμνηση ἀπὸ τὴ θητεία μου ὡς Πρέσβη εἶναι ὅταντ ᾽ ἀπόγευμα μετὰ μία ἐξαντλητικὴ μέρα στὴν ᾽Αντι-προσωπεία, στὸν δεύτερο ὄροϕο τῆς ὁδοῦ Miollis 1,γύριζα σπίτι μου –στὴν πρεσβευτικὴ κατοικία– κιἀπὸ κεῖ σὲ λίγο κατηϕόριζα στὴ λεωϕόρο τῶν ᾽Ηλυ-σίων Πεδίων καὶ χωνόμουν σ ᾽ ἕνα σινεμά, στὸ Bal -zac συγκεκριμένα, ὅπου ἔπαιζε ἔργα ποιότητας –ἀνῆκε στοὺς ἀνεξάρτητους κινηματογράϕους ποὺ ὑπάρ-χουν ἀκόμα στὸ Παρίσι, ποὺ δὲν ἀνήκουν δηλ. στὰ κι-νηματογραϕικὰ σουπερμάρκετ τῆς ἁλυσίδας, γιατὶἁλυσοδεμένα κι ἐκεῖ, ὅποιο κι ἂν ἦταν τὸ ἔργο, κινέ-ζικο, κορεάτικο, τριτοκοσμικὸ ἢ ἀκόμα καὶ γαλλικὸποὺ δὲν βρῆκε μεγάλο διανομέα, ἔπαιρνα, μόλις βρι-σκόμουν καθιστὸς μετὰ τὸ πρῶτο 10λεπτο τῆς ται-νίας ἕναν 20λεπτο ὑπνάκο, ἴσως καὶ μὲ ἐλαϕρὸ ροχα-λητό, ποὺ ϕρόντιζα ὡστόσο μὲ μιὰν ἄκρη τοῦ ἐγκε -ϕάλου μου ποὺ τὴν κρατοῦσα σὲ ἐγρήγορση –ὁ ὑπό-λοιπος ἐγκέϕαλος ἦταν ναρκωμένος– νὰ τὸ κρατῶὑπὸ ἔλεγχο. Κι ὅταν ξυπνοῦσα, πάνω στὸ 20λεπτοἀκριβῶς, ἔχοντας ἤδη δεῖ τὰ πρῶτα 10 λεπτὰ τῆςταινίας, ἀπολάμβανα μὲ πάθος τὴ συνέχεια. Καὶ πε-ριέργως ποτὲ δὲν μοῦ ἔλειψε τὸ 20λεπτο ποὺ δὲν εἶχαδεῖ γιατὶ κοιμόμουν, ἀπὸ τὴν πλήρη κατανόηση τῆς

128

ὑπόθεσης τοῦ ἔργου καὶ συνακόλουθα ἀπὸ τὶς ἐκτι-μήσεις ποὺ μποροῦσα νὰ κάνω ἐκ τοῦ ἀσϕαλοῦς γιὰτὴν ποιότητά του καὶ τὴν ἀξία τῶν ἠθοποιῶν.

Κυρίως ὅμως στὸ Μπαλζὰκ μυήθηκα στὸν ἀσια-τικὸ κινηματογράϕο, ποὺ τότε ἔσκαγε μύτη διεθνῶς.

Τὰ ἔργα ποὺ ἀπέϕευγα ἦταν τοῦ ᾽ Ιράν, τῆς Τουρ-κίας, γιατὶ μοῦ θύμιζαν Γκόλϕω, ὄχι στὴ σκηνοθεσίαἀλλὰ θεματικά. Ηταν ἀγροτικὰ τὰ περισσότερα. Καὶὅταν ἔβλεπα κατσίκες, γαϊδουράκια, λεωϕορεῖα γκα-ζοζὲν ᾽ Ιμπὲρτ καὶ ἄλλα παρόμοια, θυμόμουν τὴν ἀγρο-τικὴ καταγωγὴ τῆς πατρίδας μου καὶ χασμουριόμουν.

Οἱ ἀσιατικὲς ϕυσιογνωμίες μὲ μάγευαν. ῞ Ενα ἔρ -γο δὲν μπορῶ νὰ ξεχάσω, ἰαπωνικό. Οὔτε σπουδαῖοἔργο ἦταν, οὔτε γνωστοῦ σὲ μένα σκηνοθέτη. (Σίγου-ρα, ἂν θυμόμουν τὸν τίτλο τῆς ταινίας ἢ τὸ ὄνομα τοῦσκηνοθέτη, ὁ Μισὲλ Δημόπουλος θὰ μοῦ τὸ ἐνετόπι-ζε.) ῾Η ὑπόθεσή του; Οὔτε κι αὐτὴν ἀκριβῶς θυμᾶ -μαι. ῾Η δράση του ἐκτυλισσόταν σὲ μία μικρὴ πόλητῆς χώρας τοῦ ᾽Ανατέλλοντος ῾Ηλίου, ὅπου μία ὁμά-δα νεαρῶν ἀγοριῶν καὶ κοριτσιῶν συνεδρίαζε ἀκατά-παυστα γιὰ νὰ στήσει ἕνα εἶδος ϕεστιβὰλ μὲ τὴ συμ-μετοχὴ τῶν κατοίκων, κάτι ἀντίστοιχο μὲ αὐτὸ ποὺγίνεται κάθε χρόνο στὸ Θεολόγο, ἐδῶ καὶ σαράνταχρόνια –ἔγινε καὶ ϕέτος, δηλ. προχθές, μετὰ ἀπὸ ἀνα-βολὴ μίας ἑβδομάδος λόγω τῆς μεγάλης πυρκαγιᾶςΚαλλιράχη-Μαριές– ὁ «χωριάτικος γάμος», μόνο ποὺστὴν ταινία δὲν ἐπρόκειτο γιὰ γάμο, ἀλλὰ οὔτε γιὰτί ἐπρόκειτο θυμᾶμαι. ᾽ Εκεῖνο ὅμως ποὺ μοῦ ἔμεινεἀνεξίτηλο κι ἀκόμα ἔντονα τὸ θυμᾶμαι –ϕοβᾶμαι ὅτι

129

μὲ αὐτὴ τὴν εἰκόνα στὸ νοῦ θὰ τελευτήσω– ἦταν ἕναὁμαδικὸς χορὸς ὅπου οἱ συμμετέχοντες /-ουσες θύμι-ζαν μιὰ διμοιρία ποὺ παρελαύνει, ἀλλὰ ἀντὶ νὰ περπα-τοῦν χορεύαν, μὲ τὴν πλάτη ἡμικυρτὴ πρὸς τὰ μπρὸςκαὶ μὲ βήματα δύο μπρὸς ἕνα πίσω. ᾽Ακολουθοῦσεμία στάση 3 δευτερολέπτων γιὰ νὰ συνεχίσουν πανο-μοιότυπα τὶς ἴδιες κινήσεις. Δὲν ἦταν ἀκριβῶς χορὸςὅπως τὸν ἐννοοῦμε. Ηταν ἕνα εἶδος ρυθμικοῦ βημα-τισμοῦ, ἀλλὰ τέτοια ἦταν ἡ ἔκϕραση τῶν προσώπων(ὅλοι καὶ ὅλες νεαροὶ καὶ νεαρές), ἦταν τόση ἡ χαρὰκαὶ τὸ ϕῶς στὰ πρόσωπά τους, καὶ τόσο ἀτελείωτοαὐτὸ ποὺ βλέπαμε, ποὺ γιὰ μῆνες, γιὰ χρόνια μετά,τὸ ἔβλεπα ξεκάθαρα ὅταν γιὰ νὰ κοιμηθῶ ἤθελα νὰμετρήσω «ἄσπρα προβατάκια», κι ἀντὶ γιὰ κύματαἔβλεπα τοὺς κυματισμοὺς αὐτῆς τῆς ἀνθρώπινης μά-ζας καὶ χαιρόμουν μπαίνοντας ἀνακουϕισμένος στὸνπροθάλαμο τοῦ ὕπνου. Τώρα μὲ τὰ χρόνια ἔχει πολὺκαιρὸ –πάνω ἀπὸ 6 χρόνια– νὰ ξαναδῶ μὲ ἐνάργειααὐτὴ τὴ σκηνή. ᾽Αλλὰ καταγράϕοντάς την ἐπανέρ-χεται στὸ νοῦ μου, ἀδυνατισμένη μέν, ἀλλὰ σβησμέ-νη ἢ μουντζουρωμένη ὄχι.

῎ Ελεγα λοιπὸν γιὰ τὸ Cine Balzac, ποὺ βρισκό-ταν στὸν ὁμώνυμο δρόμο, ἀριθμ. 3. ῾Ο ἰδιοκτήτης ἦτανκαὶ «animateur». ᾽Ανέβαινε στὴ σκηνὴ κι ἔλεγε δύολόγια γιὰ τὸ ἔργο ποὺ ἐπρόκειτο νὰ δοῦμε. Πολλὲςϕορὲς μάλιστα μετὰ τὸ τέλος τῆς τελευταίας προβο -λῆς πρόσϕερε κι ἕνα ποτήρι κρασί.

Στὴ Γαλλία συνηθίζονται οἱ οὐρὲς ἔξω ἀπὸ τοὺςκινηματογράϕους. Οἱ θεατὲς μπαίνουν στὴ σειρά, κα-

130

μὲ αὐτὴ τὴν εἰκόνα στὸ νοῦ θὰ τελευτήσω– ἦταν ἕναὁμαδικὸς χορὸς ὅπου οἱ συμμετέχοντες /-ουσες θύμι-ζαν μιὰ διμοιρία ποὺ παρελαύνει, ἀλλὰ ἀντὶ νὰ περπα-τοῦν χορεύαν, μὲ τὴν πλάτη ἡμικυρτὴ πρὸς τὰ μπρὸςκαὶ μὲ βήματα δύο μπρὸς ἕνα πίσω. ᾽Ακολουθοῦσεμία στάση 3 δευτερολέπτων γιὰ νὰ συνεχίσουν πανο-μοιότυπα τὶς ἴδιες κινήσεις. Δὲν ἦταν ἀκριβῶς χορὸςὅπως τὸν ἐννοοῦμε. Ηταν ἕνα εἶδος ρυθμικοῦ βημα-τισμοῦ, ἀλλὰ τέτοια ἦταν ἡ ἔκϕραση τῶν προσώπων(ὅλοι καὶ ὅλες νεαροὶ καὶ νεαρές), ἦταν τόση ἡ χαρὰκαὶ τὸ ϕῶς στὰ πρόσωπά τους, καὶ τόσο ἀτελείωτοαὐτὸ ποὺ βλέπαμε, ποὺ γιὰ μῆνες, γιὰ χρόνια μετά,τὸ ἔβλεπα ξεκάθαρα ὅταν γιὰ νὰ κοιμηθῶ ἤθελα νὰμετρήσω «ἄσπρα προβατάκια», κι ἀντὶ γιὰ κύματαἔβλεπα τοὺς κυματισμοὺς αὐτῆς τῆς ἀνθρώπινης μά-ζας καὶ χαιρόμουν μπαίνοντας ἀνακουϕισμένος στὸνπροθάλαμο τοῦ ὕπνου. Τώρα μὲ τὰ χρόνια ἔχει πολὺκαιρὸ –πάνω ἀπὸ 6 χρόνια– νὰ ξαναδῶ μὲ ἐνάργειααὐτὴ τὴ σκηνή. ᾽Αλλὰ καταγράϕοντάς την ἐπανέρ-χεται στὸ νοῦ μου, ἀδυνατισμένη μέν, ἀλλὰ σβησμέ-νη ἢ μουντζουρωμένη ὄχι.

῎ Ελεγα λοιπὸν γιὰ τὸ Cine Balzac, ποὺ βρισκό-ταν στὸν ὁμώνυμο δρόμο, ἀριθμ. 3. ῾Ο ἰδιοκτήτης ἦτανκαὶ «animateur». ᾽Ανέβαινε στὴ σκηνὴ κι ἔλεγε δύολόγια γιὰ τὸ ἔργο ποὺ ἐπρόκειτο νὰ δοῦμε. Πολλὲςϕορὲς μάλιστα μετὰ τὸ τέλος τῆς τελευταίας προβο -λῆς πρόσϕερε κι ἕνα ποτήρι κρασί.

Στὴ Γαλλία συνηθίζονται οἱ οὐρὲς ἔξω ἀπὸ τοὺςκινηματογράϕους. Οἱ θεατὲς μπαίνουν στὴ σειρά, κα-

130

νεὶς δὲν σπρώχνει τὸν ἄλλον, κανεὶς δὲν προσπαθεῖνὰ κλέψει τὴ σειρὰ ἐκείνου ποὺ προηγεῖται, οἱ οὐρὲςτελειώνουν γρήγορα γιατὶ ὑπάρχουν δύο στὸ ταμεῖο,ὄχι ὅπως σὲ μᾶς ποὺ στὰ ταμεῖα μπαίνουν τὰ παι-διὰ τῶν ἰδιοκτητῶν – ὄχι στοὺς πολυκινηματογρά -ϕους τύπου Village, Odeon κτλ. ἀλλὰ στὶς λίγες ἐνα-πομείνασες ἀνεξάρτητες αἴθουσες, κι ἐκεῖ βλέπεις τὸκοριτσάκι ταμία ποὺ χαίρεται νὰ βοηθᾶ τοὺς ἡλικιω-μένους γονεῖς της νὰ σοῦ βγάζει τὴν πίστη ὥσπου νὰσοῦ δώσει τὰ ρέστα, καθυστερεῖ καὶ ἡ ταινία κινδυ-νεύει ν ᾽ ἀρχίσει κι ἐσὺ βλέπεις νὰ μὴν προχωρᾶ ἡ οὐ -ρά, κυρίως στοὺς θερινοὺς ὑπαίθριους κινηματογρά -ϕους, ὥσπου βγαίνει κάποιος ἀπὸ μέσα, ἐνῶ ἐσὺ ἔχειςπλησιάσει τὸ ταμεῖο σὲ ἀπόσταση ἀναπνοῆς, κι ἀνα-κοινώνει χωρὶς ἔκϕραση, μᾶλλον βαριεστημένα, ὅτιἐλεύθερες θέσεις ὑπάρχουν μόνο στὴν πρωτοδεύτερησειρά, ὅποτε καὶ βλαστημᾶς μέσα σου γιὰ τὴν ὥραποὺ ἔχασες περιμένοντας τὴ σειρά σου καὶ λὲς τί κά-νω τώρα, ποῦ πάω, εἶχα κανονίσει νὰ δῶ τὸ Artistἀπόψε –ἂς ποῦμε ὅτι ἦταν αὐτὴ ἡ ταινία– καὶ δὲνξέρεις πιὰ πῶς νὰ περάσεις τὸ βράδυ σου. Πῆγες ἀπὸνωρίς, ἀλλὰ ἔχασες ἀρκετὴ ὥρα ὥσπου νὰ παρκάρειςστὸ Θησεῖο, κι ὅταν ἔϕτασες ἐπιτέλους μὲ τὰ πόδια–τὸ ἁμάξι σου τὸ πάρκαρες σὲ ἀπόσταση μισοῦ χι-λιομέτρου– εἶδες τὸ ϕίδι τῆς οὐρᾶς μακρὺ κι ἔλπιζεςἀνάλογα μὲ τὴ χωρητικότητα τοῦ κινηματογράϕου,ποὺ τὴ γνώριζες, ὅτι θὰ ἔβρισκες καλὴ θέση, μὴν ὑπο-λογίζοντας ὡστόσο ἐκείνους ποὺ ἦταν ἤδη μέσα πρὶνπροστεθεῖς καὶ τοῦ λόγου σου στὸ τέλος τῆς οὐρᾶς.

131

᾽Απὸ ποῦ ὅμως ξεκίνησα γιὰ νὰ ϕτάσω ὣς ἐδῶ;῎Α, ναί, ὅτι οἱ καλύτερες ἀναμνήσεις μου ἀπὸ τὸ πρε-σβευτικὸ Παρίσι ἦταν τὸ Balzac κι ἕνας ἄλλος ἀνε-ξάρτητος κινηματογράϕος στὴν πάροδο Lincoln, δύοτετράγωνα πιὸ κάτω στὴ λεωϕόρο τῶν ᾽Ηλυσίων Πε-δίων. ᾽Ανῆκε σὲ μία ῾Ελληνίδα τοῦ Παρισιοῦ. ᾽ Εκεῖπαίζονταν ὅλες οἱ ταινίες τοῦ Θόδωρου ᾽Αγγελόπου-λου, κόβοντας 5 μὲ 9 εἰσιτήρια ἀνὰ προβολή. ῾ Ωστό-σο παίζονταν, μιλᾶμε γιὰ πολὺ παλιὰ χρόνια, μόνογιὰ νὰ γράϕεται στὴν ῾Ελλάδα ὅτι προβάλλονται οἱΚυνηγοὶ ἢ ὁ Μεγαλέξαντρος στὴν πρωτεύουσα τῆςΓαλλίας καὶ νὰ εἰσπράττουν βέβαια ἐνθουσιαστι κὲςκριτικὲς ἀπὸ τοὺς σινεϕὶλ κριτικούς. Μόνο ἕνας ᾽Αμε-ρικανὸς κριτικὸς τῆς Herald Tribune δὲν ἐνθουσια-ζόταν μὲ τὶς ταινίες τοῦ Θόδωρου.

῾Ο ἴδιος ἔστελνε ἀνταποκρίσεις γιὰ τὶς ταινίες ποὺπαίζονταν στὸ Παρίσι καὶ ποτὲ δὲν περνοῦσαν τὸνὠκεανό, καὶ στὸ Village Voice. Τὸν συναντοῦσα συ-χνὰ στὸ σπίτι τῆς Mary McCarthy – τὸν ἔλεγε «Mega-lopoulo» καὶ ἔπληττε θανάσιμα μὲ τὶς πρῶτες ται-νίες του. ῎ Επειτα τὸν ἔχασα (μιλᾶμε τώρα γιὰ τὸ 1975ἢ λίγο μετά), ἀλλὰ θὰ θυμηθῶ τ ᾽ ὄνομά του, ἂν δὲντὸ ἔχω ἤδη καταχωρημένο στὰ 290Πρόσωπα (πρώηνΠορτραῖτα).

Σήμερα ἔγραψα τὸν ἀγλέουρα καὶ εἶμαι πολὺ εὐχα-ριστημένος. ῍Ας πάει καὶ τὸ μπάνιο στὸν ἀγύριστοκαὶ ὅλη ἡ ταλαιπωρία ποὺ συνεπάγεται – νὰ μπεῖς στὴθάλασσα, νὰ βγεῖς. ῞ Οταν κι ἡ σύντροϕος δὲν συμ-

132

᾽Απὸ ποῦ ὅμως ξεκίνησα γιὰ νὰ ϕτάσω ὣς ἐδῶ;῎Α, ναί, ὅτι οἱ καλύτερες ἀναμνήσεις μου ἀπὸ τὸ πρε-σβευτικὸ Παρίσι ἦταν τὸ Balzac κι ἕνας ἄλλος ἀνε-ξάρτητος κινηματογράϕος στὴν πάροδο Lincoln, δύοτετράγωνα πιὸ κάτω στὴ λεωϕόρο τῶν ᾽Ηλυσίων Πε-δίων. ᾽Ανῆκε σὲ μία ῾Ελληνίδα τοῦ Παρισιοῦ. ᾽ Εκεῖπαίζονταν ὅλες οἱ ταινίες τοῦ Θόδωρου ᾽Αγγελόπου-λου, κόβοντας 5 μὲ 9 εἰσιτήρια ἀνὰ προβολή. ῾ Ωστό-σο παίζονταν, μιλᾶμε γιὰ πολὺ παλιὰ χρόνια, μόνογιὰ νὰ γράϕεται στὴν ῾Ελλάδα ὅτι προβάλλονται οἱΚυνηγοὶ ἢ ὁ Μεγαλέξαντρος στὴν πρωτεύουσα τῆςΓαλλίας καὶ νὰ εἰσπράττουν βέβαια ἐνθουσιαστι κὲςκριτικὲς ἀπὸ τοὺς σινεϕὶλ κριτικούς. Μόνο ἕνας ᾽Αμε-ρικανὸς κριτικὸς τῆς Herald Tribune δὲν ἐνθουσια-ζόταν μὲ τὶς ταινίες τοῦ Θόδωρου.

῾Ο ἴδιος ἔστελνε ἀνταποκρίσεις γιὰ τὶς ταινίες ποὺπαίζονταν στὸ Παρίσι καὶ ποτὲ δὲν περνοῦσαν τὸνὠκεανό, καὶ στὸ Village Voice. Τὸν συναντοῦσα συ-χνὰ στὸ σπίτι τῆς Mary McCarthy – τὸν ἔλεγε «Mega-lopoulo» καὶ ἔπληττε θανάσιμα μὲ τὶς πρῶτες ται-νίες του. ῎ Επειτα τὸν ἔχασα (μιλᾶμε τώρα γιὰ τὸ 1975ἢ λίγο μετά), ἀλλὰ θὰ θυμηθῶ τ ᾽ ὄνομά του, ἂν δὲντὸ ἔχω ἤδη καταχωρημένο στὰ 290Πρόσωπα (πρώηνΠορτραῖτα).

Σήμερα ἔγραψα τὸν ἀγλέουρα καὶ εἶμαι πολὺ εὐχα-ριστημένος. ῍Ας πάει καὶ τὸ μπάνιο στὸν ἀγύριστοκαὶ ὅλη ἡ ταλαιπωρία ποὺ συνεπάγεται – νὰ μπεῖς στὴθάλασσα, νὰ βγεῖς. ῞ Οταν κι ἡ σύντροϕος δὲν συμ-

132

μετέχει δὲν ἔχω καμιὰ προσωπικὴ χαρὰ νὰ πάω στὴθάλασσα μόνος μου. Εἶναι σὰν τὸν αὐνανισμό. Καὶ δὲνεἶμαι παλαμιστὴς καὶ μαλακάσης.

Τέτοια ρέντα σήμερα! Τὸ χαρτὶ ἔπαψε νὰ εἶναι ἀπορ-ροϕητικὸ γιατὶ γράϕω μὲ ταχύτητα Formula 1. ῎Αρατὸ χαρτὶ γίνεται ἀπορροϕητικὸ ὅταν τὸ χέρι κινεῖταισὰν «γαλατάδικο» τρένο. ( ῎ Ετσι δὲν τὰ λὲν αὐτὰ ποὺπηγαίναν ἄλλοτε πολὺ ἀργά;)

Μπράβο, βασούλα. Μοῦ χάρισες αὐτὸ τὸ τεϕτέριγιὰ νὰ γράϕω. Σοῦ τὸ ἀνταπέδωσα μὲ καθυστέρησηδύο ἐτῶν. βλέπεις, σωστὰ εἶχες προβλέψει ὅτι «θὰμοῦ πάει».

* * *

῾Ο πρὶν ἀπὸ τὶς Γήινες τροϕὲς Gide εἶναι πολὺ λυρικὰσυμβολικὸς γιὰ τὰ γοῦστα μου. Γραϕὴ ὅπως πάντοτεσπουδαία, ἀλλὰ ποὺ συμβαίνει στὸν χῶρο τῶν συμ-βόλων: «ἁγνότητα», «θεός» (δηλ. ἀνώτερη ὕπαρξη),«εὐτυχία», καταπίεση τῶν αἰσθήσεων, μύθοι τῆς ἑλ -ληνικῆς ἀρχαιότητας ἐπεξεργασμένοι, ὅπως οἱ πίνα-κες τοῦ Γουσταύου Μορώ (Gustave Moreau). βέβαιατὰ κείμενα αὐτὰ εἶναι γραμμένα ἀπὸ τὸ 1891 ἕως τὸ1902. Μετὰ βρίσκει τὴ ϕωνή του. Μετὰ ποὺ πλαγιά-ζει μὲ τὸ ᾽Αλγερινάκι, κατὰ προτροπὴ τοῦ Wilde. Τό-τε ξυπνοῦν οἱ καταπιεσμένες αἰσθήσεις καὶ ξεσπᾶ στὶςΓήινες τροϕές. Κι ἀπὸ τὶς Γήινες τροϕὲς καὶ μετὰεἶναι ὁ Gide ποὺ σήμερα μ ᾽ ἀρέσει. Εἶχα ξαναδιαβά-

133