Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία...

30
nitse -percy film.indd 1 19/1/2011 3:06:40 μμ

Transcript of Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία...

Page 1: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

1

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

nitse -percy film.indd 1 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 2: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

2

nitse -percy film.indd 2 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 3: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

3

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

Νίτσε : 99 maθηματα καθημερίΝησ φίλοσοφίασ

nitse -percy film.indd 3 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 4: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

4

nitse -percy film.indd 4 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 5: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

5

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

μ ε τ α φ ρ α σ ηαΓαθη ΔημητροΥκα

α λ λ αΝ πε ρσΥ

Ν ίτσε: 99 maθηματα καθημερίΝησ φίλοσοφίασ

nitse -percy film.indd 5 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 6: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

6

Εκδόσεις Πατάκη – Λογοτεχνικά δοκίμιαΆλλαν Πέρσυ, Νίτσε: 99 μαθήματα καθημερινής φιλοσοφίας

Τίτλος πρωτοτύπου: Nietzsche para estresadosΜετάφραση: Aγαθή Δημητρούκα

Υπεύθυνος έκδοσης: Κώστας ΓιαννόπουλοςΔιορθώσεις: Αντωνία Γουναροπούλου

Σελιδοποίηση: Παναγιώτης ΒογιατζάκηςΦιλμ, μοντάζ: Γιώργος ΚεραμάςCopyright© Allan Percy, 2009

Translation rights arranged by Sandra Bruna Agencia Literaria, SLAll rights reserved

Copyright© για την ελληνική γλώσσα Σ. Πατάκης ΑΕΕΔΕ (Εκδόσεις Πατάκη), 2009

Πρώτη έκδοση στην ισπανική γλώσσα από τις εκδόσεις Debοlsillο, Βαρκελώνη, 2009

Πρώτη έκδοση στην ελληνική γλώσσα από τις Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, Φεβρουάριος 2010ΚΕΤ 6941 ΚΕΠ 62/11ISBN 978-960-16-3821-8

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210.36.50.000, 210.52.05.600, 801.100.2665, ΦΑΞ: 210.36.50.069

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210.38.31.078ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: ΝΕΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 122, 563 34 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,

ΤΗΛ.: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15, ΦΑΞ: 2310.70.63.55Web site: http://www.patakis.gr • e-mail: [email protected], [email protected]

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νο-μοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβά-σεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής αδείας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύ-πωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.

Page 7: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

7

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

στους αναζητητές που συνεχίζουν να κωπηλατούνόταν τα νερά κατεβαίνουν ταραγμένα

nitse -percy film.indd 7 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 8: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

8

nitse -percy film.indd 8 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 9: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

9

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

ΠροΛογοσριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

11

99 μαθήματα για να ξυπνάει το μυαλό15

εΠίμετροΗ φιλοσοφία ως θεραπεία

215

ΠροτείΝομεΝΗ ΒίΒΛίογραΦία227

Περιεχόμενα

nitse -percy film.indd 9 9/2/2011 11:29:00 πμ

Page 10: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

10

nitse -percy film.indd 10 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 11: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

11

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

ΠροΛογοσ

Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

το εγχειρίδιο αυτό συγκεντρώνει 99 αποφθέγματα του ιδιοφυούς γερμανού και την πρακτική τους εφαρμο-γή σε οποιοδήποτε περιβάλλον και κατάσταση της κάθε μέρας. τόσο στον κόσμο των επιχειρήσεων όσο και στον περίγυρο του καθενός, η φιλοσοφία του Νίτσε είναι σε υψηλό βαθμό αποτελεσματική για να βρίσκει κανείς διέξοδο σε οποιοδήποτε σταυροδρόμι, σε παγί-δες και διλήμματα.

Κάθε κεφάλαιο αυτού του βιβλίου ανοίγει με έναν αφορισμό του στοχαστή και ακολουθείται από μια σύγχρονη ερμηνεία-κλειδί για τη βελτίωση της ποιό-τητας της ζωής μας.

τα σύντομα αυτά μαθήματα καθημερινής φιλοσο-φίας σχεδιάστηκαν ως βοηθήματα για να παίρνουμε

nitse -percy film.indd 11 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 12: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

12

αποφάσεις, να ξαναβρίσκουμε το θάρρος μας, να επα-ναπροσδιορίζουμε τη χαμένη πορεία μας και να μετρι-άζουμε τη σημασία των όσων μας συμβαίνουν στη δι-άρκεια της μέρας.

Έχουμε μπροστά μας ένα εγχειρίδιο αυτοβοήθειας σοφό –χάρη στο πρόσωπο που το ενέπνευσε και το δια πνέει–, προκλητικό και ερεθιστικό. Ένα βιβλίο γι’ αυ τούς που αναζητούν την έμπνευση στον στοχασμό του φιλόσοφου με τη μεγαλύτερη επίδραση στη σύγ-χρονη εποχή, το οποίο μας διδάσκει να καταπολεμά-με τις αγωνίες και τους φόβους του σήμερα.

μετά τα 99 λαμπρά αποστάγματα της φιλοσοφίας του Νίτσε, το εγχειρίδιο κλείνει με ένα επεξηγηματικό σημείωμα για τη φιλοσοφία ως θεραπεία –που διαδό-θηκε χάρη στη μεγάλη επιτυχία του βιβλίου Πλάτω-νας, όχι Πρόζακ!1– και τις εφαρμογές της για την κα-θημερινή ζωή. Κι έτσι, θα γνωρίσουμε τη δουλειά των φιλοσοφικών συμβούλων και θα μάθουμε πώς μπορούν τα αποφθέγματα των στοχαστών όλων των εποχών να αποτελέσουν θεραπευτική βοήθεια πρώτης τάξεως.

Όμως, προτού δώσουμε φωνή στον φιλόσοφο που

1 Όλα τα έργα αναφέρονται με τον τίτλο με τον οποίο κυκλοφορούν στα ελληνικά. Η απόδοση του τίτλου όσων παραμένουν αμετάφραστα είναι συμβατική. επίσης, ελπίζοντας στην κατανόηση των ελλήνων μετα-φραστών, τα παραθέματα από έργα άλλων συγγραφέων μεταφράζονται εδώ, λόγω της συντομίας τους και για λόγους συνοχής, όπως αυτά απο-δίδονται στο ισπανικό κείμενο. (σ.τ.μ.)

nitse -percy film.indd 12 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 13: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

13

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

μας ενέπνευσε τούτο το εγχειρίδιο αυτοβοήθειας, ας κάνουμε μια σύντομη επίσκεψη στη βιογραφία του δα-σκάλου:

ο Φρίντριχ Βίλχελμ Νίτσε γεννήθηκε το 1844 στο ρέκεν της πρωσικής σαξονίας. γιος πάστορα που πέ-θανε όταν εκείνος ήταν πέντε ετών, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον προτεσταντικού πιετισμού κυριαρχούμε-νο από γυναίκες.

αφού φοίτησε σε οικοτροφείο όπου μυήθηκε στην αρχαία ελληνική και λατινική γραμματεία, σπούδα-σε κλασική φιλολογία στα πανεπιστήμια της Βόν-νης και της Λειψίας. σε αυτό το τελευταίο ανακάλυ-ψε τις ιδέες του σοπενχάουερ και τη μουσική του Βά-γκνερ, θαυμαστού συνθέτη τον οποίο αργότερα γνώ-ρισε προσωπικά.

το 1869, και στην πρώιμη ηλικία των είκοσι πέντε ετών, ο Νίτσε ήταν ήδη καθηγητής κλασικής φιλο-λογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας. Ωστόσο, η διδακτική δραστηριότητά του στο πανεπιστήμιο αυτό διακόπηκε το 1870 με το ξέσπασμα του γαλλοπρω-σικού πολέμου.

ο Νίτσε έλαβε μέρος στον πόλεμο ως νοσοκόμος, ώσπου χρειάστηκε να εγκαταλείψει το μέτωπο εξαι-τίας δυσεντερίας και διφθερίτιδας, ασθένειες που του άφησαν μόνιμη βλάβη της υγείας του.

nitse -percy film.indd 13 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 14: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

14

το 1881 γνώρισε τη Λου σαλομέ, την οποία ερω-τεύτηκε απελπισμένα, αλλά εκείνη παντρεύτηκε με έναν φίλο του. Η απόρριψη αυτή ενίσχυσε τον παροι-μιώδη μισογυνισμό του Νίτσε.

Λόγω της κακής υγείας του, αποσύρθηκε πρόωρα από την εκπαίδευση και αποτραβήχτηκε στη γαλλική ριβιέρα και στον βορρά της ίταλίας για να στοχαστεί και να γράψει. το 1889, στο τορίνο, μόνος και απογο-ητευμένος καθώς τα έργα του δεν είχαν την υποδοχή και αποδοχή που περίμενε, ολοκληρωτικά τυφλός, ο Νίτσε παραδόθηκε στην τρέλα.

Έπειτα από μακρές περιόδους εγκλεισμού σε κλινι-κές της Βασιλείας και της ίένας, πέρασε την υπόλοι-πη ζωή του στο σπίτι της μητέρας του, η οποία τον φρόντισε ως τον θάνατό της. Κατόπιν, τον ανέλαβε η αδερφή του, μεταφέροντάς τον στη Βαϊμάρη, όπου και πέθανε το 1900.

Η φιλοσοφική παρακαταθήκη του Νίτσε εμπερι-έχει μια τεράστια φιλοδοξία, που δε χάνει τη δύνα-μή της να εμπνέει και να προκαλεί και στη σημερι-νή εποχή.

nitse -percy film.indd 14 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 15: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

15

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

99 μαθήματαγια να ξυπνάει το μυαλό

nitse -percy film.indd 15 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 16: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

16

nitse -percy film.indd 16 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 17: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

17

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

1

Όποιος έχει ένα «γιατί» να ζει,μπορεί να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε «πώς»

το στρες και ο αποπροσανατολισμός μάς καταλαμ-βάνουν όταν χάνουμε από μπροστά μας τους στόχους της ζωής μας. Η αίσθηση ότι «δουλεύουμε πολύ για το τίποτα», η εξάντληση που προκαλεί η διάσπαση έχουν το αντίδοτό τους σε έναν ξεκάθαρο στόχο που δίνει νόημα σε ό,τι κάνουμε, με τις καλές και τις κα-κές στιγμές του.

σχετικά με αυτό, ο Βίκτoρ Φρανκλ εκτιμούσε ότι αρκεί ο άνθρωπος να βρίσκει ένα νόημα στη ζωή του για να ξεπερνάει τα περισσότερα από τα προβλήματα που τον στενοχωρούν. Η λογοθεραπεία ψάχνει ακρι-βώς αυτό: Aντί να σκάβει στο παρελθόν του ασθενούς, εξερευνά τι μπορεί να κάνει ο ασθενής με αυτό που έχει εδώ και τώρα. Να το πούμε πιο απλά: Πώς θα βρει ένα

nitse -percy film.indd 17 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 18: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

18

κίνητρο για να σηκώνεται απ’ το κρεβάτι κάθε μέρα. το δράμα πολλών ανθρώπων που δε νιώθουν ικα-

νοποιημένοι από την ύπαρξή τους, είναι ότι δεν έχουν καν σκεφτεί τι είδους ζωή θα ήθελαν να ζήσουν. Και ο πρώτος όρος για να πάψει κανείς να νιώθει χαμένος είναι να ξέρει, τουλάχιστον, πού θέλει να φτάσει.

Όπως και ο Φρανκλ μισό αιώνα αργότερα, ο Νίτσε τονίζει τη σημασία που έχει το να βρίσκουμε ένα «για-τί» να ζούμε. Όταν η ζωή μας γεμίζει από νόημα, οι κόποι ξαφνικά δεν είναι κούραση αλλά βήματα απα-ραίτητα προς τον στόχο που έχουμε ορίσει.

nitse -percy film.indd 18 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 19: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

19

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

Η ευτυχία είναι εύθραυστη και φευγαλέα, επειδή μπο-ρεί να τη ζήσει κανείς μόνο σε ορισμένες στιγμές. αν μπορούσαμε να την απολαμβάνουμε αδιάκοπα, θα έχανε όλη την αξία της, αφού μπορούμε να την αντι-ληφθούμε μονάχα ως αντίθεση.

Έπειτα από μια εβδομάδα με συννεφιά, η ηλιόλου-στη μέρα μάς φαίνεται σαν θαύμα της Δημιουργίας. Κατά τον ίδιο τρόπο, αισθανόμαστε τη χαρά πιο λα-μπερή όταν βγαίνουμε από το πηγάδι της θλίψης. τα δυο συναισθήματα αλληλοσυμπληρώνονται και χρει-άζονται το ένα το άλλο, γιατί ούτε η μελαγχολία εί-ναι αιώνια ούτε θα μπορούσαμε να υποφέρουμε εκατό χρόνια ευτυχία.

Ένας από τους παράγοντες του στρες της σύγχρο-

2

Η μοίρα των ανθρώπων είναι φτιαγμένη από ευτυχισμένες στιγμές, όλων η ζωή τις έχει,

αλλά όχι από ευτυχισμένες εποχές

nitse -percy film.indd 19 19/1/2011 3:06:40 μμ

Page 20: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

20

νης κοινωνίας είναι ακριβώς αυτό: το να πιστεύου-με ότι έχουμε την υποχρέωση να είμαστε ευτυχισμέ-νοι πάντα και παντού. Η άρνηση της θλίψης προκα-λεί τη διάδοση της κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών και των θεραπειών, όπως και τη σπατάλη σε πράγ-ματα που δε χρειαζόμαστε. μοιάζει σαν να πρέπει να νιώθουμε ντροπή αν δεν έχουμε ένα μόνιμο χαμόγελο χαραγμένο στο πρόσωπό μας.

αντίθετα προς αυτή την ψευδή και παιδαριώδη οπτική γωνία, ο Νίτσε μας υπενθυμίζει πως η ευτυ-χία δίνεται μόνο σε αναλαμπές, κι όταν εμείς προσπα-θούμε να τη διαιωνίσουμε καταστρέφουμε ακόμα και τις στιγμές αυτές, που μας βοηθούν να προχωράμε στον μακρύ και βασανιστικό δρόμο της ζωής.

nitse -percy film.indd 20 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 21: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

21

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

οι άνθρωποι του 21ου αιώνα είμαστε ξεκομμένοι από τη φύση κι αυτό συχνά μας κάνει να αισθανόμαστε σαν εξωγήινοι στον ίδιο μας τον πλανήτη. ακόμα κι αν πι-στεύουμε ότι η παιδεία και ο πολιτισμός έχουν ανα-πληρώσει το πιο ζωώδες και ενστικτώδες μέρος του εαυτού μας, εξακολουθούμε να χρειαζόμαστε την επα-φή με το φυσικό μας περιβάλλον.

για να σβήσουμε εικόνες άγχους που οφείλονται στην υπερβολική εργασία και σε αρκετά παρατετα-μένη παραμονή στη ζούγκλα της πόλης, μια απόδρα-ση δύο τριών ημερών κοντά στη φύση μπορεί να είναι περισσότερο αποτελεσματική από το να στουμπωθού-με με φάρμακα.

με την ευωδιά της εξοχής, τον καθαρό αέρα, την

3

Το γεγονός ότι νιώθουμε τόσο ευχάριστα στη φύσηοφείλεται στο ότι αυτή δεν έχει γνώμη για μας

nitse -percy film.indd 21 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 22: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

22

ησυχία τη διακοπτόμενη μόνο από μικρά πλασματά-κια που βουίζουν και τιτιβίζουν τριγύρω μας, ξαναβρί-σκουμε τη δική μας φύση, την εγκαταλειμμένη πολύ μακριά.

Κι όπως τονίζει ο Νίτσε, στην πόλη οφείλουμε να υποδυόμαστε κάποιο ρόλο, επειδή μας ενδιαφέρει πολύ το τι σκέφτονται οι άλλοι για μας. αντίθετα, όταν επι-στρέφουμε στη φύση, μπορούμε να επιτρέπουμε στον εαυτό μας την πολυτέλεια να είμαστε εμείς οι ίδιοι. Δε χρειάζεται να ντυνόμαστε, να μιλάμε ή να ενεργούμε με έναν ιδιαίτερο τρόπο. αρκεί το να αφηνόμαστε να μας οδηγεί εκείνη στον πυρήνα του εαυτού μας, όπου μας περιμένει μια πηγή ηρεμίας.

nitse -percy film.indd 22 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 23: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

23

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

ο Νίτσε μας υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει ένας μόνο θάνατος κατά τη διάρκεια της ύπαρξης ενός ανθρώ-που. Κατά τη διάρκεια της ζωής, ολοκληρώνουμε φά-σεις και είναι χρήσιμο να πεθαίνουμε –συμβολικά– για να μπορούμε να γεννιόμαστε στο επόμενο στάδιο.

αυτά τα άλματα από τη μια ζωή στην επόμενη, οι φυλές που είναι πιο προσκολλημένες στη γη τα απο-καλούν «διαβατήριες τελετές», μια στιγμή μετάβα-σης που ο πολιτισμός μας σήμερα πάει να τη χάσει.

ο ανθρωπολόγος Ζουζέπ μαρία Φερίκγκλα σχο-λιάζει επ’ αυτού: «Η πρώτη κοινωνία, πέρα από θρη-σκευτικό ζήτημα, ήταν παραδοσιακά μια μυητική τε-λετουργία: μια συμβολική πύλη που οδηγούσε από την παιδική ηλικία στην εφηβεία. με την πρώτη κοινω-

4

Οφείλει κανείς να πληρώσει για την αθανασία,κι οφείλει να πεθάνει πολλές φορές

ενώ συνεχίζει να ζει

nitse -percy film.indd 23 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 24: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

24

νία των αγοριών, τους αγόραζαν τα πρώτα τους μα-κριά παντελόνια, κι αυτό τα μεταμόρφωνε πλέον σε μικρούς άντρες. συνέπιπτε δε με τις πρώτες άδειες να βγαίνουν έξω μόνα τους, παρόλο που ήταν μονά-χα για να αγοράσουν ψωμί. για τον ίδιο λόγο, ο νονός συνήθιζε να τους ανοίγει έναν τραπεζικό λογαριασμό. επίσης, κατά την πρώτη κοινωνία, χάριζαν στα παι-διά το πρώτο τους ρολόι, πράγμα που σήμαινε ενήλι-κο έλεγχο του χρόνου».

μια καλή άσκηση για να συνειδητοποιήσουμε τις ζωές που υπάρχουν μέσα σε αυτήν τη ζωή είναι να κα-ταγράψουμε σε ένα χαρτί τις διάφορες φάσεις που ολο-κληρώσαμε και αν υπήρξε κάποια διαβατήρια τελετή από τη μια φάση στην άλλη. Κι έπειτα μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας τη μεγάλη ερώτηση: Ποια είναι η επόμενη ζωή στην οποία θέλω να γεννηθώ;

nitse -percy film.indd 24 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 25: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

25

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

Δεν είναι κοινοτοπία αν πούμε ότι οι φαινομενικά πιο πρωτόγονοι λαοί εμφανίζουν έναν ζωτικό ρυθμό πιο υψηλό απ’ ό,τι η δυτική κοινωνία του σήμερα. Πολ-λοί αναρωτιούνται γιατί αυτοί που δεν έχουν τίποτα, ή σχεδόν τίποτα, μπορούν να είναι σε καλύτερη ψυχι-κή διάθεση από εκείνους που συγκεντρώνουν κοπια-στικά περιουσίες κάθε είδους.

μήπως η διαμαρτυρία, όπως επισημαίνει ο Νίτσε, είναι διακριτικό του πολιτισμού μας;

στις τυπικές συζητήσεις σε εργασιακά κέντρα, στα καφενεία και στις τραπεζαρίες, τα παράπονα δεν τε-λειώνουν: Βλέπουμε τη δυστυχία στην άνοδο των επι-τοκίων, στο κόστος της ζωής, στον θόρυβο και στη ρύπανση που μαστίζει τις πόλεις. μπορεί να μην κά-

5

Συνδέουμε τη δυστυχία με τόση ευγένεια(σαν να ήταν το να νιώθουμε ευτυχισμένοι σημάδι χυδαιότητας, έλλειψης φιλοδοξίας) που, αν πούμε

σε κάποιον «Μα τι ευτυχισμένος που είστε!»,κατά γενικό κανόνα θα διαμαρτυρηθεί

nitse -percy film.indd 25 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 26: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

26

νουμε τίποτα για να τα διορθώσουμε όλα αυτά, αλλά μας αρέσει να ασκούμαστε στο άθλημα του παραπό-νου. Κι αυτό καταλήγει να μεταφράζεται σε άγχος και στρες.

μια ενδιαφέρουσα επισήμανση: το στρες δεν το δημιουργούν οι εξωτερικές περιστάσεις που βιώνου-με αλλά η ερμηνεία που δίνουμε στις περιστάσεις αυ-τές. Ίσως το μυστικό της ευτυχίας να είναι αυτό: Να πάψουμε να ανησυχούμε από παράγοντες και στατι-στικές που δεν εξαρτώνται από μας και να το ρίχνου-με πιο πολύ στην πλάκα.

nitse -percy film.indd 26 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 27: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

27

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

Όπως ο σοπενχάουερ, έτσι και ο Νίτσε ενδιαφέρθηκε στη νεότητά του για το φάσμα των ανατολικών φιλο-σοφιών που συγκλίνουν στην ίνδία.

Κληρονόμος μιας μακράς πνευματικής παράδοσης προσανατολισμένης στο γνώθι σαυτόν, ο ραμάνα μα-χάρσι υπήρξε ίσως ο τελευταίος «μεγάλος γκουρού» που εργάστηκε με το όργανο που μας κάνει ανθρώ-πους: τον νου.

ο ραμάνα ενθάρρυνε τους μαθητές του να σχημα-τίζουν την ερώτηση «Ποιος είμαι εγώ;». μόλις έμα-θε ότι είχε προχωρημένο καρκίνο, καθησύχασε τους μαθητές του λέγοντάς τους: «Δεν πρόκειται να πάω πουθενά. Πού θα μπορούσα να πάω;».

ο Νίτσε συγκρίνει την κατάκτηση της νόησης με

6

Ο θησαυρός μας βρίσκεται στην κυψέλη της γνώσης μας. Και πάντα προς τα εκεί πηγαίνουμε, αφού

είμαστε φτερωτά έντομα της φύσης και συλλέκτες του μελιού του νου

nitse -percy film.indd 27 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 28: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

28

μια μέλισσα που πετάει προς την κυψέλη για να πλά-σει το πιο αγνό μέλι, ενώ ο μαχάρσι περιέγραφε με αυτό τον τρόπο το ταξίδι προς το εσώτερο του καθε-νός: «Όπως ο αλιεύς μαργαριταριών δένει μια πέτρα στη μέση του και βυθίζεται στον πάτο της θάλασσας για να τα περισυλλέξει, έτσι και ο καθένας μας πρέπει να οπλίζεται με απάρνηση όλων, να βουτάει στο εσω-τερικό του εαυτού του και να αποκτά το μαργαριτά-ρι του εαυτού του».

Και για να βρει κανείς το μαργαριτάρι αυτό, δε χρειάζεται να πάει προσκυνητής στην ίνδία ούτε να επιδοθεί σε περίπλοκες πνευματικές ασκήσεις. Φτά-νει να κοιτάξει μέσα του με ηρεμία.

nitse -percy film.indd 28 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 29: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

29

Ν ί τ σ ε γ ί α σ τ ρ ε σ α ρ ί σ μ ε Ν ο υ σ

οι περισσότεροι ψυχολογικοί πόλεμοι ξεκινούν από αυτό που δεν ειπώνεται παρά από αυτό που έχει ει-πωθεί.

ας φέρουμε στον νου μας την εξής σκηνή: ο α θύ-μωσε με τον Β και του έκοψε την κουβέντα από τότε που ο τελευταίος ξέχασε να του ευχηθεί για τα γε-νέθλιά του. αρχικά ο α μπορεί να θέλησε να του πει «Άκου, μήπως δεν ξέρεις τι μέρα ήταν χτες;», όμως, καθώς η αμέλεια του Β τον πλήγωσε –στην πραγμα-τικότητα ήταν απλώς ένα κενό μνήμης–, αποφάσισε να τον πληρώσει με το ίδιο νόμισμα: τη σιωπή. ο Β τε-λικά θύμωσε με τον α επειδή έπαψε ξαφνικά να απα-ντάει στα τηλεφωνήματά του, ενώ τη μοναδική φορά που κατάφερε να του μιλήσει έδειχνε δυσαρεστημένος.

7

Η πιο πρόστυχη λέξη και το πιο χυδαίο γράμμαείναι καλύτερα και ευγενέστερα από τη σιωπή

nitse -percy film.indd 29 19/1/2011 3:06:41 μμ

Page 30: Νίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ fileΝίτσε γία στρεσαρίσμεΝουσ ΠροΛογοσ Ριζοσπαστική φιλοσοφία για κάθε μέρα

30

είναι μια κατάσταση παιδαριώδης αλλά πολύ πιο συνηθισμένη απ’ ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Πόσα ζευγάρια θυμώνουν από παρεξηγήσεις που κά-νουν μέρες ή μήνες να βγουν στο φως; Άραγε, δε βρί-σκεται στην έλλειψη επικοινωνίας η ρίζα πολλών συ-γκρούσεων που προκαλούνται στη δουλειά;

το να μη λέμε τα πράγματα εγκαίρως αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα στρες για τους γύρω μας, καθώς δημιουργεί πληθώρα ερμηνειών που καταλή-γουν εναντίον μας.

ο Νίτσε, ο οποίος δεν ήταν βεβαίως από εκείνους που μάλλιαζε η γλώσσα τους, μας διδάσκει ότι είναι κα-λύτερα να εκφράζουμε αυτό που αισθανόμαστε –ακό-μα κι αν δε βρίσκουμε τα κατάλληλα λόγια– παρά να προσβάλλουμε τον άλλον με τη σιωπή μας.

nitse -percy film.indd 30 19/1/2011 3:06:41 μμ