European Expression - Issue 58

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 58 •3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2005

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α �

EΥΡΩΠΑΪΚΗ EΚΦΡΑΣΗ Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Υ

έΤΟΣ ΙδΡΥΣΗΣ: 1989 • ISSN: 1105-8137 • 5 ΕΥΡΩ • ΧΡΟΝΟΣ 15 • ΤΕΥΧΟΣ 58 • IOYΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2005

ΙδΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚδΟΤΗΣ:"ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ-ΘΕΣΜΟΙ"

Μη Κερδοσκοπικό ΣωματείοΟμήρου 54 - Αθήνα - 106 72Τηλ.: +30 210 3643223-4 Fax: +30 210 3646953E-mail: [email protected]://www.ekfrasi.gr

ΚΩδΙΚOΣ ΕΝΤύΠΟΥ: 1413

ΕΚδΟΤΗΣ – ΥΠΕΥΘΥΝΟΣΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ:Νίκος Γιαννής

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ:Τάσος Χατζηβασιλείου

δΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ:Αδαμαντία Μπαμπούλα

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚδΟΣΗΣ:Ευαγγελία Χαλιώτη

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ σε αυτό το τεύχος:

Ευαγγελία Χαλιώτη, Σπύρος Μακρυδάκης, Γεώργιος Παπαδόπουλος,Χάρης Κουροπαλάτης, Ελίζ ΓιουγουρτζιάνΔρ Βασίλης Κωστόπουλος,

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚδΟΣΗΣ:«Hλιαία»

Εκδοτικό Σημείωμα ...........................................................................................................3

RACISM AND XENOPHOBIA - A plural Europe ....................................................4μετάφραση: Ευαγγελία Χαλιώτη

Φάκελος ΠΑΙδΕΙΑΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤHΣ ΒΟΥΛΗΣ (τέλος) .............................................................................6

Η εμπορία των ρυπογόνων εκπομπών - Τι προβλέπει η κοινοτική οδηγία ...... 10Σπύρος Μακρυδάκης

Πολιτειακές και Κοινοτικές Χρηματοδοτήσεις στον τομέα του πολιτισμού .... 11Ευαγγελία Χαλιώτη

ΝΕΑ ΓΕΝΙΑΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ για την ελληνική νεολαία ................................................. 13

Πολιτικές της Ευρωπαϊκής ένωσης για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ................................................................................................................ 25Γεώργιος Παπαδόπουλος

δΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS: Παρουσίαση15 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ...................... 27

Βραβεία RIGHT LIVELIHOOD 2005 ...................................................................... 28

Η Εφαρμογή της διαρθρωτικής πολιτικήςτης Ευρωπαϊκής ένωσης στην Ελλάδα ...................................................................... 29Χάρης Κουροπαλάτης

Κλιματικές Μεταβολές και Περιβαλλοντικοί Πρόσφυγες .................................... 35Climate Change and Environmental RefugeesΕλίζ Γιουγουρτζιάν

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: One Earth ......................................................................................... 37

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ δΗΜΟΣΙΕΥΣΗΆνθρωπος-Κοινωνία-Περιβάλλον ............................................................................. 41Δρ Βασίλης Κωστόπουλος

ΠΑΓΚOΣΜΙΑ EΚΘΕΣΗ ΟΗΕ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΟΛΑIΑ - 2005Οι Νέοι Σήμερα και το 2015 .................................................................................... 43

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ............................................................................................... 45

ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ......................................................................................... 47

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 58 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2005

C O N T E N T S�

EVROPAIkI EkFRASSI quARTERLY EDITION ON EuROPEAN ISSuES

FIRST PuBLISHED: 1989 • ISSN: 1105-8137 • EuRO 5 • YEAR 15 • VOL. 58 • JuLY - AuGuST - SEPTEMBER 2005

PROPRIETOR - EDITION:"European Society, Politics, Expression, Institutions", non Profit Making Company54 Omirou St., Athens 106 72Tel.: +30 210 3643223-4 Fax: +30 210 3646953E-mail: [email protected]://www.ekfrasi.gr

EDITOR - PuBLISHER BY LAW:Nicos Yannis

PuBLISHING DIRECTOR:Athamadia Baboula

EDITOR-IN-CHIEF:Tasos Chatzivasileiou

CONTRIBuTORS in this issue:

Evagelia Chalioti,

Spyros Makrydakis,

Georgios Papadopoulos,

Charis Kouropalatis,

Elise Giougourtzian

Dr. Vassilis Costopoulos

PuBLIC RELATIONS:Sofia Georgaka

TRANSLATIONS:Athamadia BaboulaTasos Chatzivasileiou

TECHNICAL ADVISOR:Iliea

Editoral ................................................................................................................................3

RACISM AND XENOPHOBIA - A plural Europe ....................................................4Translation by Evaggelia Chalioti

The Education Dossier .....................................................................................................6The Parliamentary Documents (end)

Trading polluting emmissions – The Directive ..........................................................10Spyros Makridakis

State and union Funding in the culture field ............................................................11 Evaggelia Chalioti

GENERAL SECRETARIAT FOR YOuTH ................................................................13Research on youth (part II)

European union policies for the protection of the natural environment ............25Georgios Papadopoulos

Network Μediterrean SOS: Presentation ..................................................................2715 Years in the seas for the environment and the culture

RIGHT LIVELIHOOD PRIZES 2005 ........................................................................28 Applying E.u. structural policies in Greece ...............................................................29Haris Kouropalatis

Climate Change and Environmental Refugees ..........................................................35Elise Yiouryoutzian

One Earth: Presentation ................................................................................................37

Scientific PublicationHuman - Society - Environment ..................................................................................41Dr Vassilis Costopoulos

WORLD u.N. REPORT ON YOuTH - 2005Youth today and in 2005 ................................................................................................43 BOOk REVIEWS ............................................................................................................45

EuROPEAN EXPRESSION NEWS ............................................................................47

�


Οι μετεωρολόγοι συμφωνούν σε τρεις παραδο-χές: α. από τα μέσα του 19ου αιώνα ο πλανή-της εισήλθε σε μια νέα περίοδο θερμότητας ύστερα από μια περίοδο σχετικού ψύχους που

κυριάρχησε για περίπου πεντακόσια χρόνια, β. ο βαθμός κατά τον οποίο η ανθρώπινη δραστηριότητα επηρέασε και είναι σε θέση να επηρεάσει τις κλιματικές αλλαγές δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί με ακρίβεια και γ. οι δυνατό-τητες πρόβλεψης των κλιματικών αλλαγών παραμένουν περιορισμένες.

Πράγματι κατά τον 20ο αιώνα αιώνα, οι θερμοκρασίες αυ-ξήθηκαν κατά 0,6º C παγκοσμίως. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι οι φυσικές διακυμάνσεις του κλίματος δεν επαρκούν για να εξηγηθεί το φαινόμενο των θερμοκρασιακών μεταβολών. Η παρατηρούμενη αύξηση της θερμοκρασίας θα μπορούσε να αποδοθεί, στις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερ-μοκηπίου. Κατά τις επόμενες δεκαετίες, ακόμη κι αν περιο-ρίσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι θερμοκρα-σιακές μεταβολές, οι βροχοπτώσεις και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα θα επιμείνουν, ως κληρονομιά των εκπομπών μας από το παρελθόν. Το 2100 τα περιθώρια διακύμανσης της αύξησης της θερμοκρασίας θα είναι, με βάση τις προβλέψεις, μεταξύ 1,4C και 5,8C, αναλόγως της δράσης ή αδράνειας των κρατών επί τη βάσει των σεναρίων οικονομικής ανάπτυξης και της παγκόσμιας ισορροπίας ισχύος.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ορ-γανισμού Περιβάλλοντος με τον τίτλο «Επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος της Ευρώπης (http://reports.eea.eu.int/climate_report_2_2004/en), τα ακραία φαινόμενα, στα οποία συγκαταλέγονται η ξηρασία στη Νότια Ευρώ-πη, θα είναι ολοένα και συχνότερα στο μέλλον, δεδομένου ότι μεταβάλλεται η τυπολογία των βροχοπτώσεων στην Ευρώπη, εμφανίζοντας λιγότερες βροχοπτώσεις στα νότια κράτη μέλη της ΕΕ και περισσότερες σε ορισμένα βόρεια κράτη μέλη. Το κύμα καύσωνα του 2003 είναι πολύ πιθανό να γίνει κοινό και συχνό φαινόμενο σε μερικές δεκαετίες. Εκτός από τη λήψη νέων μέτρων για να μετριασθεί η συμ-μετοχή μας στην αλλαγή του κλίματος, όπως προβλέπεται στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Αλλαγή του Κλίματος (ECCP, το κύριο μέσο για τoν καθορισμό και την προετοι-μασία της περαιτέρω πορείας της πολιτικής της ΕΕ για την αλλαγή του κλίματος), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει επίσης την ανάγκη προσαρμογής στις συνέπειες της αλ-λαγής του κλίματος.

Το Πρωτόκολλο του Κιότο τέθηκε σε ισχύ στις 16 Φε-

βρουαρίου 2005. Μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 2003, η Ευρωπα-ϊκή Κοινότητα και όλα τα κράτη μέλη της το είχαν επικυ-ρώσει. Μέχρι την 31η Αυγούστου 2005, το Πρωτόκολλο είχε επικυρωθεί από 155 κράτη και περιφερειακούς οργα-νισμούς οικονομικής ολοκλήρωσης.

Απόρροια των εξελίξεων αυτών είναι η διαφοροποίη-ση της παραγωγικής υποδομής, των καταναλωτικών, δι-ατροφικών, μεταφορικών και εν γένει βιοτικών προτύπων σε αρκετές περιοχές του κόσμου. Οι πολίτες θα βρεθούν σύντομα αντιμέτωποι με τις αναγκαίες αλλαγές που οι κυ-βερνήσεις θα εισάγουν ζητώντας τους οικονομικές θυσίες και προτείνοντας εναλλακτικές ενεργειακές πολιτικές.

Ως εκ τούτου γίνεται προφανές ότι οι σχετικές αποφά-σεις ξεπερνούν πλέον το σύστημα των κρατών το οποίο άγγιξε ήδη τα όρια του. Το ερώτημα είναι ποιος θα το πει στον κόσμο που απαγγιάζει στη θαλπωρή των λιμένων του έθνους – κράτους; Παγκόσμιοι στόχοι όπως αυτοί του Ρίο και του Κυότο ενόσω τα μέσα υλοποίησης τους παραμέ-νουν εθνικά δεν μπορούν να επιτευχθούν. Η πρόσφατη κύρωση και από τη Βουλή των Ελλήνων της συνθήκης του Άαρχους για την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετο-χή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την προσφυγή στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, όσο σημα-ντικά εργαλεία κι αν είναι, δεν αρκούν. Η αντίφαση αυτή αναδεικνύεται ιδιαίτερα από τη στιγμή που, μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, το ζήτημα της στρατιωτικής ασφάλειας προσέλαβε προτεραιότητα έναντι κάθε άλλου θέματος. Η οικονομική και τεχνολογική πρόοδος, ιδιαίτερα στα ενερ-γειακά ζητήματα, αν και είναι πολύ σημαντικός παράγων, δεν αρκεί επίσης. ένας φόρος επί των εκπομπών αερίων, για παράδειγμα, είναι πολύ δύσκολο να υιοθετηθεί χω-ρίς υπερεθνική επιβολή. Το πρόταγμα μιας οικουμενικής διακυβέρνησης παύει να είναι ένας υπερφίαλος στόχος κάποιων ρομαντικών φεντεραλιστών. Η πολιτικοποίηση της παγκοσμιοποίησης στη βάση της από κοινού αντιμε-τώπισης της περιβαλλοντικής πρόκλησης αποτελεί μονό-δρομο. Πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο η συζήτηση για το περιεχόμενο της παγκόσμιας ρύθμισης, τα υπερε-θνικά όργανα της και τη δύσκολη διαδικασία μετάβασης και προσαρμογής στη μετα-κρατική φάση της ανθρώπινης συμβίωσης. Η Ευρώπη έχει κεντρικό ρόλο να παίξει στην πορεία αυτή, δεν θα μπορεί όμως να τον παίξει όσο θα πα-ραμένει πολιτικά διηρημένη και άρα αναποτελεσματική στο εσωτερικό και άφωνη στον διεθνή χώρο.

Νίκος Γιαννής

Ε D I T O R I A L

Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙΣΠΕΥδΕΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ δΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

�


Ο ρατσισμός και η ξε-νοφοβία είναι βαθειά ριζωμένα στην Ευρω-παϊκή ιστορία. Ωστό-σο παράδοξα, καθώς

η Ευρώπη είναι επίσης παραδοσια-κά ένα συνοθήλευμα ανθρώπων και πολιτισμών. Η σημερινή Ευρώπη θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτό το πολύχρωμο παρελθόν για να χτίσει μια πλουραλιστική, πολυπολιτισμική και περισσότερο ανεκτική κοινωνία.

«Ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο η μετανάστευση είναι μέρος της ζωής πολλών από εμάς. Φέρνει την πρό-κληση της ολοκλήρωσης και δηλώνει τη μετάβαση από το ιδανικό της ομοι-ογενούς κοινωνίας σε κάποια με πολι-τιστική ποικιλία και πλουραλισμό», πιστεύει ο Goran Rosenberg, Σουηδός κοινωνιολόγος.

Κερδίζουν έδαφος αυτές οι νέες αξίες; Μια έρευνα που πραγματο-ποιήθηκε από τους Ευρωβαρομέτρες για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Κέ-ντρου για το Ρατσισμό και τη Ξενο-φοβία (European Centre on Racism and Xenophobia (EuMC)) έδειξε ότι δύο στους τρείς ερωτηθέντες πιστεύ-ουν πως η συνύπαρξη διαφορετικών φυλών, θρησκειών και πολιτισμών εμπλουτίζει μια κοινωνία. Οι Σουηδοί

(77%), οι Ισπανοί (75%) και οι δανοί (74%) κυρίως τείνουν να πιστεύουν ότι η κοινωνία τους μπορεί να αντλή-σει οφέλη από τη διαφορετικότητα. Πρόσθετα, όμως, η ίδια έρευνα έδειξε ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ευρω-παίων ανησυχούν για τη παρουσία μειονοτήτων καθώς νιώθουν πως θα μπορούσαν να απειλήσουν την ευη-μερία τους. Παρ’ολ’αυτά, ο διευθυντής του EuMC, Beate Winkler πιστεύει πως τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η στάση απέναντι στους μετανάστες και τις μειονότητες έχει βελτιωθεί σε πολ-λά κράτη μέλη. «Περισσότερο από τα τελευταία τρία χρόνια οι Ευρωπαίοι διατείθενται ευνοϊκότερα σε πολιτικές που στοχεύουν στη βελτίωση των κοι-νών συνθηκών διαβίωσης των πλειο-ψηφικών και μειοψηφικών ομάδων».

Οι διάφορες πρακτικέςΚάθε χώρα έχει επιλέξει διαφο-

ρετικά νόμιμα μέτρα και έχει λάβει κοινωνικές πρωτοβουλίες ως απά-ντηση στο πρόβλημα. Η Σουηδία και η Πορτογαλία έχουν θεσπίσει μεσο-λαβητή για τις εθνικές διακρίσεις ενώ στο Βέλγιο, οι κατώτεροι δικαστές, οι αστυνομικοί και οι χωροφύλακες ακολουθούν ένα ειδικό εκπαιδευτικό

πρόγραμμα (Μετανάστες και δικαιο-σύνη: περιορίζοντας το ρατσισμό και την ξενοφοβία). Εναλλακτικές πολι-τικές εφαρμόζονται στις άλλες χώρες. Στη δανία, οι κοινωνικοί συνέταιροι εργάζονται μαζί για τη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης των μετα-ναστών ενώ στη Γερμανία, η προώ-θηση της διαπολιτιστικής μόρφωσης χρησιμοποιεί ‘‘προσωποποιημένα’’ ερ-γαλεία ανεπτυγμένα ειδικά για νέους (τηλεοράσεις, μουσική κτλ). Η Ιταλία και η Πορτογαλία έχουν διορίσει ‘‘πο-λιτιστικούς μεσολαβητές’’ ανάμεσα στα μέλη των τσιγγάνων, των παροι-κιών και των ατόμων από τη Ρουμανία που παρέχουν υποστήριξη σε παιδιά κατά τη διάρκεια των πρώτων χρό-νων στο σχολείο. Τέλος, η Φινλανδία έχει αναλάβει ένα εθνικό πρόγραμμα δράσης που τιτλοφορείται ‘‘Προς μια ανεκτική Φινλανδία’’.

Επίμονες διαφορέςΠαρά τις πρωτοβουλίες που στο-

χεύουν στην σύγκλιση των διαφορών, ανισότητες σε όρους μεταχείρισης και κοινωνικής θέσης παραμένουν. Ακό-μη και αν δεν είναι πάντα τραγικά σημαντικές για τους ίδιους, δηλώνουν ωστόσο ένα τρόπο διάκρισης. Στην Αυστρία, για παράδειγμα, οι εργάτες

RACISMAND

XENOPHOBIAA plural Europe (Mια πλουραλιστική Ευρώπη)

Mετάφραση: ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΧΑΛΙΩΤΗ

Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Ν Α δ Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Α

�


διαφορετικής προέλευσης δεν μπο-ρούν να ψηφίσουν στις εκλογές του ερ-γατικού σωματείου ενώ στη Γερμανία, τα έγγραφα για τα καθήκοντα και τις ευθύνες των πολιτών είναι μεταφρα-σμένα σε διάφορες γλώσσες, ενώ εκεί-να για τα δικαιώματά τους διατίθενται μόνο στη γερμανική. διακρίσεις στην εφαρμογή των νόμων προβλέπονται και στη Σουηδία. Εκεί ο νόμος εξακο-λουθεί να διαφοροποιείται ανάμεσα στους μετανάστες (invandrare) και τους Σουηδούς (svenskar), ενώ στην Ιταλία, «η αστυνομία σπάνια λαμβάνει μέτρα για τη διασφάλιση της ευημερί-ας των τσιγγάνων, των μεταναστών, ακόμα και των μη ευνοημένων όταν πέφτουν θύματα ρατσιστικών επιθέ-σεων ή ακόμα ατυχημάτων στο χώρο εργασίας», εξηγεί ο Salvadore Palidda από το Genoa university (IT).

Ταυτότητα,μια διφορούμενη έννοια

Γιατί υπάρχει αυτή η αδιάκοπη και διαχρονικά παρούσα ανάγκη να εγκα-θιστούνται διαφορές, έστω και ελάχι-στες, ανάμεσα στους ανθρώπους; Ο Tom Burns από το uppsala university είναι κοινωνιολόγος που προσπαθεί να κατανοήσει την έννοια του ‘‘otherism”: η περίεργη ανάγκη των ανθρώπων να βρίσκουν πάντα κάποιον ‘‘άλλο’’ - έναν εχθρό, έναν ‘‘παρεκκλίνον’’, είτε απλά κάποιον διαφορετικό - τον οποίο αντιμετωπίζουν σαν μια πιθανή πηγή κινδύνου, κάτι που τους επιτρέπει να χαλκεύουν τους δικούς τους δεσμούς και να ενδυναμώνουν την ταυτότητά τους. «Κάτω από τους θεσμούς των σύγχρονων δημοκρατιών υπάρχουν πάντα κάποιοι ανεπίσημοι, άγραφοι κωδικοί προέλευσης, όπως επίσης φραγμοί και περισσότερο ή λιγότερο ευδιάκριτοι μηχανισμοί, οι οποίοι δια-φοροποιούνται κατά των αλλοδαπών, των Εβραίων, των τσιγγάνων κτλ», πι-στεύει ο Goran Rasenberg.

O klaus Eder, κοινωνιολόγος από το Ηumboldt university του Βερολί-νου, πιστεύει πως η ανάγκη για πολιτι-

κές που διαμορφώνουν τη ταυτότητα ενός λαού πηγάζει από την ευρωπαϊκή ιστορία. Πιο συγκεκριμένα, τα ιεραρ-χικά συστήματα στα οποία οι βασιλείς και οι αυτοκράτορες δρούσαν ως σύμ-βολα ενότητας δεν υφίστανται πια. Οι δημοκρατικές μας κοινωνίες έχουν γίνει σύνδεσμοι ατόμων που νιώθουν την ανάγκη να αυτοπροσδιοριστούν και συνέρχονται γύρω από έναν κοινό δεσμό ή μέρος. «Τα εθνικά κράτη χρη-σιμοποιούσαν τη λογική των συνόρων για να δημιουργήσουν ένα demos, μια ομάδα ατόμων που ενώνονταν στην αρετή της κοινής τους ταυτότητας», εξηγεί ο Eder.

Αντιθέτως, οι υπερεθνικοί θεσμοί έχουν το κύριο πλεονέκτημα να κινη-τοποιούν ομάδες ατόμων στο όνομα κάποιας ταυτότητας, κάποιων κοινών χαρακτηριστικών που μπορεί ακόμα και να μην έχουν. «Η Ευρωπαϊκή ένω-ση βρίσκεται σ’αυτή τη θέση. Παρ’όλο που τα σύνορα παραμένουν, χρειά-ζεται να δημιουργηθεί ένας ευρωπα-ϊκός δεσμός, χωρίς όμως να εισαχθεί κάποιος συμβολικός κωδικός που θα διαχωρίζει τους πολίτες. Υπάρχουν διάφοροι εθνικοί και περιφερειακοί δεσμοί στην Ευρώπη. Αυτό είναι προς το συμφέρον εκείνων που δύνανται να μοιράσουν, όχι μια συμβολική κοι-νωνία, αλλά μια περιοχή ελευθερίας και κοινωνικής δικαιοσύνης». Αυτή η λογική της δικαιοσύνης και όχι της ταυτότητας θα μπορούσε να παρέχει τη βάση για μια γνήσια υπερεθνική περιοχή.

Μια πλουραλιστική Ευρώπη«Ο στόχος της κοινωνικής ισότη-

τας τέθηκε στην πρόκληση της απο-δοχής της πολιτιστικής διαφοράς», πιστεύει ο Gerard Delanty, κοινωνιο-λόγος στο Liverpool university. Υπο-στηρίζει πως η φαινομενική τουλάχι-στον απουσία μιας ισχυρής ευρωπαϊ-κής ταυτότητας θα μπορούσε τελικά να αποτελέσει το στοιχείο στο οποίο θα στηριχθεί «ένα νέο πολιτισμικό μοντέλο που θα ταιριάζει σε έναν υπε-ρεθνικό πλουραλισμό».

Αλλά ποιον πλουραλισμό; Είμαστε οικείοι με το αμερικάνικο φιλελεύθερο ομοσπονδιακό μοντέλο ενός αχανούς αλλά θετικού ‘‘melting pot’’ στο οποίο (λευκοί) μετανάστες με διαφορετική προέλευση συνήλθαν να χτίσουν μια νέα κοινωνία. Αλλά πώς αντιλαμβα-νόμαστε την ευρωπαϊκή πολυπολιτι-σμικότητα; Αυτό αποτελεί το θεμελι-ώδες ερώτημα στο οποίο εδράζονται πολλά άλλα. «Πώς η δυναμική της ενσωμάτωσης και του αποκλεισμού σφυρηλατείται σε τοπικό, ευρωπαϊκό, ακόμα και παγκόσμιο επίπεδο; Αντα-νακλούν κάποια πραγματική αλλαγή της πολιτικής οργάνωσης της κοινω-νίας; Μπορούμε επομένως να θεωρή-σουμε ότι οι δυναμικές αυτές μας οδη-γούν σε μια διαδικασία στην οποία η ιθαγένεια επαναπροσδιορίζεται αντί-θετα σε ό,τι επιβλήθηκε μετά από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο; Υπάρχει σήμερα συνοχή ανάμεσα στην ιδέα της ιθαγένειας που φαίνεται να κερ-δίζει έδαφος εντός των τοπικών ευρω-παϊκών κοινωνιών και στην ευρύτε-ρη ταυτότητα της ένωσης; », ρωτά ο Salvatore Palidda.

Αν και μερικοί παρατηρητές πι-στεύουν πως η πολυπολιτισμικότητα πρέπει να περικλείει τον πολιτισμό με την ευρύτερη έννοια του όρου αγκα-λιάζοντας όλες τις

μειοψηφικές ομάδες (θρησκευτι-κά, γλωσσικά, ηλικιωμένων ή αναπή-ρων κτλ), ο Gerard Delanty τονίζει την ανάγκη «να βρεθεί κάποια κοινή βάση σε κοινωνικό κυρίως επίπεδο παρά σε πολιτικό ή πολιτιστικό». Το θεμέλιο της νέας ευρωπαϊκής πολυπολιτισμι-κότητας θα αποτελέσει η επιθυμία για μια ευέλικτη, υπερεθνική ιθαγέ-νεια που θα σέβεται την κινητικότητα – κυρίως των νομαδικών κοινοτήτων, όπως των τσιγγάνων. «Κάτι τέτοιο πρέπει να χτιστεί σε κοινούς δεσμούς κυρίως παρά στην εφαρμογή πολιτι-κών που θα μπορούσαν να διχάσουν», εξηγεί. «Ο σκοπός της Ευρώπης πρέ-πει να είναι ο πλουραλισμός παρά η αφομοίωση ή η ολοκλήρωση»

RTD info N°. 32 December 2001

Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Ν Α δ Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Α

�


Με την αναφορά μας αυτή στα όσα δήλωσε ο Νίκος Κωνσταντό-πουλος εκ μέρους του ΣΥΝΑ-

ΣΠΙΣΜΟΥ κατά την ημέρα που το θέμα της Παιδείας άνοιγε για το ελληνικό κοινοβούλιο κλείνει η σχετικά μας αναφορά στα Πρακτικά της Βουλής περί το θέμα αυτό, που ξεκινήσα-με πριν έναν χρόνο ακριβώς και αφήνουμε στους αναγνώστες μας, παλιούς και νέους, το έργο της αξιολόγησης όσων έχουν γίνει έως τώρα για το καυτό αυτό ζήτημα αλλά καθώς και το έργο της σύγκρισης λόγων και έργων.

Π ρ α κ τ ι κ ά . . .... συζήτηση προ ημερησίας διατά-

ξεως για την παιδεία, σημαίνει συζήτη-ση για την Ελλάδα του 21ου αιώνα και την αλήθειά της. Η Ελλάδα που ξέρει τον εαυτό της και όχι η Ελλάδα που ακκίζεται μπροστά στον καθρέφτη της, πρέπει να μας ενδιαφέρει. Μας χρειάζε-ται η Ελλάδα, που παλεύει τις ελλείψεις και τις αντιφάσεις της, και όχι η Ελλάδα που φορτώνεται πανοπλίες από ρητο-ρείες και δημαγωγίες, για να ξεγελιέται η ίδια και για να ξεγελά την πραγματι-κότητα.

Η σημερινή πραγματικότητα, λοι-πόν, η Ελλάδα του 2004, από ποιες αξί-ες, κοινωνικές λειτουργίες και θεσμικές ή εξωθεσμικές πρακτικές προσδιορίζε-ται; Ποιες είναι οι δυναμικές τάσεις και ποιες οι αντινομίες, στον ελληνικό δη-μόσιο χώρο και στα δρώμενα επί σκη-νής του;

Η σημερινή συζήτηση είναι επίκαι-ρη και για έναν επιπρόσθετο λόγο, γι-ατί συμπίπτει με εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον, που κάνουν αυτά τα υπαρ-ξιακά ερωτήματα, για την Ελλάδα του 21οθ αιώνα, δραματικά επίκαιρα.

Η πρωτοβουλία των Ηνωμένων Πο-λιτειών της Αμερικής, την επομένη της επανεκλογής του κ. Μπους, να ανα-γνωρίσουν μονομερώς τη FYROM με το συνταγματικό της όνομα,...

Μέσα σε αυτές, λοιπόν, τις συνθή-κες επιβάλλεται να κατανοήσουμε τί γίνεται στον κόσμο. Να συνειδητοποι-ήσουμε τι συντελείται στην ελληνική κοινωνία, ποιοι θεσμοί παράγουν και ποιοι μηχανισμοί διαχειρίζονται πολιτι-κές για την παιδεία, τον πολιτισμό, τη συλλογή πνευματική δημιουργία, την πολιτική λειτουργία του συστήματος διακυβέρνησης και την εξωτερική πο-λιτική της χώρας.

...όλοι πιστεύουμε ότι η σχέση μας με τη ζωή, η σχέση μας με τον κόσμο, αρχαίο, σημερινό και μελλούμενο, η σχέση μας με την ανάπτυξη, με το περι-βάλλον και τον πολιτισμό, είναι σχέση παιδείας. Και σήμερα δυστυχώς, όπως και χθες, κανείς δεν είναι ευχαριστημέ-νος με την κατάσταση που επικρατεί στην παιδεία, στην εκπαίδευση, στο ελ-ληνικό σχολειό, στο ελληνικό πανεπι-στήμιο. Και σήμερα, όπως χθες διαμαρ-τύρονται όλοι, η ΟΛΜΕ, η διδασκαλι-κή Ομοσπονδία, οι πανεπιστημιακοί, οι γονείς, οι μαθητές, οι φοιτητές.

Στο πολιτικό ερώτημα, γιατί όλοι δεν είναι ευχαριστημένοι, γιατί όλοι διαμαρτύρονται, δεν χωράνε πια οι πα-ραταξιακές και κομματικές δημαγωγίες. Επιβάλλεται να μετατοπισθεί το πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης, από το περι-βάλλον, στο μέλλον. Αυτή είναι η πρό-κληση για όλους, από το μοίρασμα της ευθύνης, για το χθες, στο μέρισμα της προοδευτικής εξέλιξης, για το αύριο.

Η παιδεία στην Ελλάδα το 2004, παρά τα όσα έχουν καταναλωθεί έτσι βαρύγδουπα και στομφώδη, παραμέ-νει ο μεγάλος ασθενής και το μόνιμο πειραματόζωο. Είναι εγκληματικό να συνεχίζεται ο ανταγωνισμός πάνω στο σκέλεθρο της παιδείας, όπως, επίσης, ισοδυναμεί με εθνικό έγκλημα να προ-βλέπονται διαρκώς χαμηλές δαπάνες για την έρευνα, την παιδεία και τον πολιτισμό, σε όλους τους προϋπολογι-

σμούς της μεταπολίτευσης. ένα κουρα-σμένο, αναχρονιστικό, συντεχνιακό και πελατειακό, έναντι των κυβερνητικών κομματισμών, εκπαιδευτικό σύστημα, δεν επιταχυνει το βηματισμό της χώρας, προς το μέλλον. Μένει πίσω ασθμαίνο-ντας. Χάνει τις εξελίξεις στην Ευρώπη, στον κόσμο, τις εξελίξεις στις τεχνοε-πιστήμες, που τρέχουν με πιο γρήγορο ρυθμό, από το ρυθμό που λειτουργούν οι κρατικές, πολιτικές και εκπαιδευτι-κές δομές στην Ελλάδα.

Στη διάρκεια της μεταπολίτευσης σπαταλήθηκαν ή δε σπαταλήθηκαν, από τις πολιτικές που εφαρμόζονταν, χρόνος, χρήμα και δυνάμεις στην ανα-κύκλωση του εξεταστικού προβλήμα-τος, όταν άλλες χώρες επαναπροσανα-τόλιζαν και αναδιάρθρωναν τον εκπαι-δευτικό τους σύστημα; Προσκολλημέ-νοι εμείς στη μονοδιάστατη οικονομία των έργων και των δεικτών, χάναμε το τραίνο για την οικονομία της γνώσης και της καινοτομίας.

Θα μπορούσαμε να πούμε πολ-λά, για το «πώς» και για το «γιατί» το εκπαιδευτικό μας σύστημα νοσεί. Να πούμε, όμως, με πολιτική ειλικρίνεια και γενναιότητα τι πρέπει και τι θέλουμε να κάνουμε, από δω και πέρα, αφήνο-ντας πίσω μας ψευδώνυμες ρητορείες, περί μεταρρυθμίσεων και ενοχλητικές σπατάλες ανεκτίμητων πόρων από τα πακέτα της Ευρωπαϊκή ένωσης και το υστέρημα του ελληνικού λαού.

...στον τομέα της παιδείας και του εκπαιδευτικού συστήματος δεν μπορεί να εξακολουθούμε να πορευόμαστε με ανορθολογισμό και με τη νοοτροπία «χύμα στο κύμα και όπου πάει», όπως λένε στο χωριό μου. δεν μπορεί, την εποχή του διαδικτύου, να βρισκόμαστε, σε αρκετούς τομείς, στην περίοδο του μαυροπίνακα.

Και επειδή γνωρίζω τις δυσκολίες, αφού στο βάθος του το εκπαιδευτικό

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤHΣ ΒΟΥΛΗΣΦΑΚΕΛΟΣ ΠΑΙδΕΙΑ: Νίκος Κωνσταντόπουλος

Φ Α Κ Ε Λ Ο Σ : Π Α Ι δ Ε Ι Α

�


πρόβλημα είναι κατ’ εξοχήν πολιτικό και ιδεολογικό πρόβλημα, πιστεύω ότι αν δεν μπορούμε να οδηγηθούμε σε μια προωθημένη συμφωνία, μπορούμε να συμπέσουμε στα αναγκαία ελάχι-στα, που θα επιτρέψουν να ανοίξουμε περπατησιά στο μέλλον. Και σ’ αυτά τα ελάχιστα περιλαμβάνονται η απεμπλο-κή του προβλήματος της παιδείας από κομματικές, κυβερνητικές και παρατα-ξιακές σκοπιμότητες, ο προδιορισμός του πολιτιστικού προσανατολισμού ης εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, η δομή, το περιεχόμενο και το αξιακό υπόβαθρο του σύγχρονου ελληνικού σχολείου.

Το έλλειμμα στρατηγικής για την παιδεία, το έλλειμμα πολιτιστικής στρατηγικής είναι καθοριστικό για το παρόν και το μέλλον, περισσότερο κα-θοριστικό από όλα τα άλλα ελλείμματα. Η αδιαφορία μας γι’ αυτό το έλλειμμα, θα είναι εγκληματική, αν συνεχιστεί.

Η άκριτη προσχώρηση στις λογι-κές των αποφάσεων της Μπολόνια και του Βερολίνου, που άκουσα και από τον κύριο Πρωθυπουργό και από τον κύριο Πρόεδρο της Αξιωματικής Αντι-πολίτευση δεν καλύπτει το έλλειμμα εκπαιδευτικής στρατηγικής, για την Ελλάδα του 21ου αιώνα. Στο βαθμό που η εκπαίδευσή μας υπολειτουργεί, υπο-νομεύεται η ευρωστία και η αποτελε-σματικότητα βασικών τομέων της σύγ-χρονης κοινωνίας, υπονομεύεται το ίδιο το μέλλον. Παράλληλα ισχύει και το αντίστροφο. Οι δυσλειτουργίες στους διαφόρους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, ασκούν άμεση αρνη-τική επίδραση στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα μας.

Συνέπειες όλης αυτής της ανορθο-λογικής κατάστασης είναι, η συνεχής υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών, τα απαράδεκτα για σύγχρονη προηγμένη κοινωνία πο-σοστά διαρροής από την υποχρεωτική εκπαίδευση και τα απαράδεκτα ποσο-στά αναλφαβητισμού, η αδιαφορία των μαθητών για τη μόρφωση, η όξυνση των αντιθέσεων και των συγκρούσεων γύρω

από τα ζητήματα της εκπαίδευσης, μέσα και έξω από το σχολείο, η ανεργία των νέων, όλες αυτές οι νοσηρές κατα-στάσεις που κάθε τόσο δείχνουν ότι και το πανεπιστήμιο και το σχολειό είναι σε μια παρατεταμένη κρίση.

Ιδιαιτέρως στα γεωγραφικώς απο-μονωμένα και δυσπρόσιτα σχολειά, καθώς και στα σχολειά των υποβαθμι-σμένων συνοικιών στα μεγάλα αστικά κέντρα, που αντιμετωπίζουν τον κίνδυ-νο του κοινωνικού αποκλεισμού, εκεί η κατάσταση είναι τραγική. Επιβεβαι-ώνεται, μ τον τρόπο που λειτουργεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα, σε μεγάλο βαθμό, ότι εξακολουθεί να αναπαράγει και να ενισχύει τις μορφωτικές ανισό-τητες, δημιουργώντας έτσι άνισους όρους στην συμμετοχή των πολιτών στα κοινωνικά αγαθά μιας αξιοβίοτης καθημερινότητας.

Να πούμε αυτά που όλοι καταγρά-φουμε ή όλοι μελετούμε. Ετήσια κενά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έξι χιλιάδες έως δώδεκα χιλιάδες. Το 20% του διδακτικού προ-σωπικού των ΑΕΙ συμβασιούχοι και μά-λιστα όταν καθυστερούν οι συμβάσεις, καθυστερούν και οι πληρωμές για ένα και δύο χρόνια. Εξήμισυ χιλιάδες εκ-παιδευτικοί των ΤΕΙ απασχολούνται ως έκτακτοι και καλύπτουν το 40% έως το 70% των αναγκών, αναλόγως, σε κάθε Ίδρυμα. Οι ετήσιες οικογενειακές δα-πάνες για κάλυψη εξωσχολικών αλλά εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, κατα-λαμβάνουν σταθερά το 10%-30% του συνολικού οικογενειακού εισοδήματος. Είκοσι χιλιάδες εκπαιδευτικοί σήμερα είναι απλήρωτοι, από έλλειψη κονδυλί-ων πενήντα έξι (56000.000) εκατομμυ-ρίων ευρώ, για την ενισχυτική διδασκα-λία και για το ολοήμερο σχολείο.

Η Ελλάδα με 0,6% δαπανών για έρευνα είναι η τελευταία στην Ευρω-παϊκή ένωση, στις δημόσιες δαπάνες για την έρευα. Στην Ελλάδα κανείς δεν γνωρίζει τους προϋπολογισμούς των ΑΕΙ και των ΤΕΙ. δεν υπάρχει καμία δι-αφάνεια στην κατανομή της δημόσιας δαπάνης ανά ΑΕΙ και ΤΕΙ καθώς και στα κριτήρια με τα οποία δίδονται, τόσο

οι τακτικές όσο και οι έκτακτες και οι ερευνητικές από κονδύλια της Γενικής Γραμματείας έρευνας και Τεχνολογίας, χρηματοδοτήσεις.

Η σχολική διαρροή μαθητών από την εκπαίδευση στην Ελλάδα, την υπο-χρεωτική, τη βασική είναι 10% ετησίως, από τις υψηλότερες στην Ευρώπη.

Στην τελευταία θέση είμαστε κάτω από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής ένω-σης, που είναι το 50%, αφού δαπανά-με μόλις 40,7% του μέσου ευρωπαϊκού όρου, ανά φοιτητή. Οι φοιτητές αυξά-νονται, αλλά οι δημόσιες δαπάνες για κάθε φοιτητή της ανώτατης εκπαίδευ-σης μειώνονται δραματικά.

Στην τελευταία, επίσης, θέση βρι-σκόμαστε στις φοιτητικές και σπου-δαστικές εστίες, καλύπτοντας μόλις το 7,5% του συνόλου των φοιτητών και σπουδαστών. Και η ανεργία, τέλος, των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευ-σης, είναι στην Ελλάδα 29% έναντι 13%, που είναι στην Ευρωπαϊκή ένωση.

Η απορροφητικότητα του προ-γράμματος εκπαίδευσης και αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης, δύο χρό-νια πριν την ολοκλήρωσή του είναι μόλις 34% του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Η Ελλάδα έχει το χαμηλό-τερο δίκτυο αναλογίας ηλεκτρονικών υπολογιστών ανά μαθητή, στην Ευ-ρωπαϊκή ένωση, που σημαίνει απειλή πληροφοριακού αναλφαβητισμού για το μέλλον.

Είναι σοβαρά τα προβλήματα που ταλανίζουν την πρωτοβάθμια εκπαί-δευση, καίτοι βρισκόμαστε στο Νο-έμβρη. Οι εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων στο ολοήμερο δημοτικό αδυνατούν να εφαρμόσουν οποιοδήποτε πρόγραμ-μα, αού αναγκάζονται να καλύψουν το ωράριό τους, ακόμη και σε πέντε σχο-λεία. Η υποταγή του ενιαίου λυκείου στις εξεταστικές διαδικασίες για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευ-ση, ακύρωσε μπροστά στα μάτια όλων μας, το μορφωτικό ρόλο του λυκείου και μετέτρεψε το λύκειο σε ένα συνε-χή εξεταστικό μαραθώνιο με σοβαρές συνέπειες, τόσο για τη μορφωτική αυ-τονομία και το μορφωτικό αποτέλεσμα


10


του λυκείου, όσο και για τη σωματική και ψυχική υγεία των μαθητών και μα-θητριών.

Το σχολικό πρόγραμμα,....και τα σχολικά βιβλία, εξακολουθούν να πα-ραμένουν σταθερά εγκλωβισμένα ανά-μεσα σε παραδοσιακές αντιλήψεις και σε ένα φραστικό εκσυγχρονισμό που σε καμία περίπτωση δε μπορεί να εξα-σφαλίσει την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων του σήμε-ρα. Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το δίκτυο της τεχνικής επαγ-γελματικής εκπαίδευσης έχει κρατηθεί υποβαθμισμένο και σε μεγάλο βαθμό παραμένει αναξιοποίητο.

Και φτάνουμε, κάθε έναρξη του σχολικού έτους, να ανακοινώνει ο κάθε Υπουργός Παιδείας ότι φέτος α μαθή-ματα θα αρχίσουν κανονικά. Οι πιο στοιχειώδεις δηλαδή προϋποθέσεις για τη λειτουργία των σχολείων, των οποί-ων η κάλυψη σε άλλες χώρες θεωρείται αυτονόητη και υπόθεση ρουτίνας στην καθ’ημάς μεταολυμπιακή Ελλάδα των μεγαλεπίβολων οραματισμών αλλά της πεζής πραγματικότητας, αποτε-λούν κάθε χρόνο εναγώνιο ζητούμενο, ζητούμενο της τελευταίας στιγμής. Οι διπλοβάρδιες εξακολουθούν να κυ-ριαρχούν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Οι διαβλητές διαδικασίες ορισμού των προσωρινών στελεχών της εκπαίδευ-σης, δείχνουν για μια ακόμη φορά ότι ο διοικητικός μηχανισμός της εκπαίδευ-σης πάντα αντιμετωπίζεται ως κυβερ-νητικό κτήμα.

Και φέτος,...θα κληθούν οι γονείς να ξοδέψουν μεγάλο μέρος του εισοδήμα-τός τους για την εκπαίδευση των παι-διών τους. Οι περισσότεροι από τους Βουλευτές που έχουν παιδιά στα πανε-πιστήμια ξέρουν ποια είναι η οδυνηρή πραγματικότητα και αν μπορούν να καλύψουν αυτήν τη μορφωτική ανισό-τητα και την οικονομική ανισότητα τα μέσα εισοδήματα στην Ελλάδα.

Και δεν είναι μονάχα τα φροντιστή-ρια. Στα φροντιστήρια θα πρέπει να προστεθεί και η στέγαση των φοιτητών, που είναι δυσβάστακτη υπόθεση, για τη μέση ελληνική οικογένεια.

...εμείς θεωρούμε τη γενική μόρφω-ση και την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, ως αδιάσπαστη ενότη-τα, που υπερβαίνει τον τεχνικό διαχωρι-σμό της γνώσης σε καθαρά θεωρητικού χαρακτήρα από τη μια και σε τεχνικού πρακτικού χαρακτήρα από την άλλη. Και αν ζητάμε την άμεση έναρξη δια-λόγου, για μια εθνική στρατηγική στην παιδεία, με τους αρμόδιους φορείς και τις πολιτικές δυνάμεις, το ζητάμε για τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου για την εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες, που θα μας βγάλει από τις σημερινές δυσλειτουργίες και στρεβλώ-σεις.

Αναφέρθηκε ο κύριος Πρωθυπουρ-γός στο ΕΣΥΠ. Μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν συλλογικά όργανα, όπως το ΕΣΥΠ. Πρέπει, όμως, να θεσμοθετη-θούν και να λειτουργήσουν διαδικασίες τέτοιες ή και νέα όργανα πιο ευέλικτα και αποτελεσματικά, για να συμβάλουν σ’ αυτήν την κατεύθυνση. δυστυχώς, η μέχρι σήμερα εμπειρία από τη λειτουρ-γία του ΕΣΥΠ και των άλλων θεσμικών χάραξης εκπαιδευτικής πολιτικής, δεν είναι ικανοποιητική, για να μην πω ότι είναι απογοητευτική.

Βασικός άξονας μιας τέτοιας εκπαι-δευτικής μεταρρύθμισης είναι η ενιαία δωδεκάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευ-ση, στην οποία πρέπει να προστεθεί και η προσχολική, ποιοτικά αναβαθ-μισμένη, που θα παρέχεται ως δημόσιο αγαθό σε όλους χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Το δικαίωμα στη μόρ-φωση είναι απόλυτο ανθρώπινο δικαί-ωμα. δεν είναι δυνατότητα ανάλογα με τις οικονομικές ανάγκες ή με τις πιέσεις της αγοράς. Σ’ αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, εμείς λέμε τις συγκεκριμένες απόψεις.

Ολοήμερο σχολειό, σωστά οργανω-μένο και εξοπλισμένο, που θα παρέχει πολύπλευρη μόρφωση σε όλα τα παιδιά και θα αντισταθμίζει με συγκεκριμένα μέτρα, τις όποιες δυσκολίες θα συνα-ντά κάθε παιδί, ανάλογα με τα ιδιαίτε-ρα προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Αναβάθμιση των προγραμμάτων της υποχρεωτικής και της λυκειακής εκπαίδευσης. Να αναβαθμιστούν οι

κοινωνικές σπουδές, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η εκπαίδευση στην ισότη-τα, στα δικαιώματα και στην ειρήνη, η αγωγή υγείας, η μουσική, η άθληση. Ιδι-αίτερη σημασία να δοθεί στις συνθήκες που διανύουμε, στη διαπολιτισμική και αντιρατσιστική εκπαίδευση και στην υπέρβαση των εθνικιστικών φανατι-σμών.

Πραγματικά Ενιαίο Λύκειο αποδε-σμευμένο από τη διαδικασία των εισα-γωγικών εξετάσεων, που θα συνδυάζει αρμονικά τη θεωρητική μόρφωση με την πρακτική δραστηριότητα και τη σύγχρονη τεχνολογία και θα παρέχει σύγχρονη γενική μόρφωση σε κάθε μαθητή και μαθήτρια. Στο πλαίσιο του Ενιαίου Λυκείου πιστεύουμε ότι μπορεί να ενταχθεί και να αναβαθμιστεί και η τεχνολογική εκπαίδευσης, που σή-μερα πασχίζει να επιβιώσει στα ΤΕΕ. Ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτων του ενιαίου λυκείου στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να αυξηθούν οι θέσεις και να ενισχυθεί κατάλληλα το προσωπικό και η υποδο-μή μαζί με τον αντίστοιχο προϋπολογι-σμό. Προαγωγή της διαπολιτισμικής, αντιρατσιστικής εκπαίδευσης. Πρωινή λειτουργία όλων των σχολείων και εξο-πλισμός τους με όλα τα μέσα, βιβλιοθή-κη, εργαστήρια, αίθουσες, υπολογιστές, βάσει ενός βραχυπρόθεσμου και σωστά οργανωμένου προγραμματισμού.

Μορφωτική, κοινωνική και οικο-νομική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού προσωπικού των σχολείων. Μακράς δι-άρκειας επιμόρφωση, για όλο το εκπαι-δευτικό προσωπικό, και ενίσχυση των ευκαιριών για μεταπτυχιακές σπουδές, με ασφαλή και αδιάβλητα κριτήρια αξι-ολόγησης.

Ουσιαστική αύξηση των κρατικών δαπανών για την εκπαίδευση τουλάχι-στον το 5% επί του Ακαθάριστου Εθνι-κού Προϊόντος, ώστε να υποστηριχθεί επαρκώς κάθε αναγκαία καινοτομική παρέμβαση.

...επιτρέψτε μου να πω ότι οι παρα-δοχές που μοιάζει σήμερα να υιοθετού-νται από όλους, που μοιάζουν σήμερα να γίνονται κοινός τόπος, συμπυκνώνο-


11


νται, φραστικά τουλάχιστον, στα ορά-ματα της ελληνικής Αριστεράς από την εποχή του 15% για την παιδεία. Προε-κλογικά ΠΑΣΟΚ και Νέα δημοκρατία πλειοδοτούσαν για το 5% επί του ΑΕΠ. Για να μην κρυβόμαστε πίσω από τα λόγια, απαιτείται πλέον κάτι το οποίο έχει καταστεί αυτονόητη ανάγκη, για ολόκληρη την κοινωνία. Οι δημόσιες δαπάνες, και όχι οι εν γένει επενδύσεις στην παιδεία, θα πρέπει επιτέλους να φτάσουν στο 5% επί του ΑΕΠ ή πράγμα που είναι περίπου το ίδιο, αλλά περισ-σότερο αυστηρά διατυπωμένο, στο 15% επί του προϋπολογισμού. Για σκεφθεί-τε, από το 1963 μέχρι το 2004 έχουν περάσει σαράντα χρόνια και κυνηγάμε το ίδιο ποσοστό δαπανών για την παι-δεία. Γιατί; Γιατί όλα αυτά τα αυτονό-ητα αλλά ανεκπλήρωτα πληρώνει η ελληνική κοινωνία και τα φορτώνονται οι ατελείωτες γενιές των νέων παιδιών, των νέων μαθητών και μαθητριών;

Πότε, κύριε Πρωθυπουργέ, θα πραγ-ματοποιήσετε αυτήν την προεκλογική σας ρύθμιση; Αυτό χρειάζεται να ακου-στεί. Ακόμη, σε τι ποσοστά προβλέπετε την κατ’ έτος αύξηση των δαπανών για την παιδεία; Αυτό επίσης χρειάζεται να ακουστεί δεσμευτικά, γιατί γνωρίζετε ότι τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ βρίσκονται στο χείλος της οικονομικής κατάρρευσης.

Ως Αξιωματική Αντιπολίτευση η Νέα δημοκρατία είχε αποδεχθεί τα δραματικά στοιχεία, που ήρθαν στη δη-μοσιότητα κατά τη διάρκεια των απερ-γιακών κινητοποιήσεων στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Ήδη οι διδά-σκοντες στα ΤΕΙ βρίσκονται σε απερ-γία. Στα πανεπιστήμια οι νέες εντάσεις είναι ζήτημα χρόνου.

Ο εθνικός διάλογος για την παιδεία ως πρόθεση πολιτική, ως βούληση πο-λιτική, προϋποθέτει η Κυβέρνηση να ανοίξει τα χαρτιά της, να αναλάβει τις δεσμεύσεις της. Και οι δεσμεύσεις δεν είναι λόγια, είναι οι πόροι, που τους οφείλουν οι κυβερνήσεις δεκαετιών, να δοθούν τώρα στη δημόσια παιδεία όλων των βαθμίδων.

Σας άκουσα, κύριε Πρωθυπουργέ, να λέτε –και σωστά- ότι δεν υπάρχει

δωρεάν παιδεία. Εμείς σας λέμε, λοι-πόν, δώστε τώρα το 5% των δημοσίων δαπανών για την παιδεία. Όχι σε μία τε-τραετία αλλά τώρα, γιατί αν μετά από μία τετραετία το δώσετε, τότε και για τέσσερα ακόμα χρόνια δεν θα υπάρχει δωρεάν παιδεία, τότε και για τέσσερα ακόμα χρόνια θα συσσωρεύονται προ-βλήματα.

Στο πρόβλημα της εξαγωγής φοιτη-τών, στο οποίο αναφερθήκατε, η λύση υπάρχει και είναι μελετημένη. Ελεύθε-ρη πρόσβαση στα Ανώτατα Εκπαιδευ-τικά Ιδρύματα και στα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, με αύξηση των σχετικών προϋπολογισμών για υποδο-μές και προσωπικό.

Στη στρέβλωση του Λυκείου από τη σύνδεσή του με τις εξετάσεις, η απά-ντηση επίσης υπάρχει. Κατάργηση των πανελληνίων της Γ Λυκείου, αυτόνομη πολιτική λειτουργία του Λυκείου, ως φορέα γενικής μόρφωσης.

Αναφερθήκατε, κύριε Πρωθυουργέ, στη διακήρυξη της Μπολόνια με τους δύο κύκλους σπουδών. Οι τριετείς, όμως, πανεπιστημιακοί κύκλοι –και οφείλουμε επ΄ αυτού να συνεννοηθούμε επί της ουσίας- δεν σημαίνουν επιστη-μονική συγκρότηση, σημαίνουν κατάρ-τιση. Και υπάρχει ουσιώδης διαφορά.

Αναφερθήκατε επίσης στην ανάγκη δωδεκάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευ-σης. Είναι θετικό μέτρο. Εμείς το λέμε χρόνια. Και είναι επιβεβλημένο να προ-ωθηθεί. Για να γίνει, όμως, αυτό το ανα-γκαίο και θετικό μέτρο, το 5% του ΑΕΠ για την παιδεία έπρεπε να είναι στον προϋπολογισμό του 2005, αντί να ακο-λουθείτε και εσείς την πεπατημένη του 3,5% των προηγούμενων κυβερνήσεων.

Σήμερα και εσείς, κύριε Πρωθυ-πουργέ και η Αξιωματική Αντιπολίτευ-ση περιγράψατε την αρνητική κατά-σταση της παιδείας. Ταυτόχρονα ανα-φερθήκατε και εσείς και ο κ. Παπανδρέ-ου στα μη κρατικά πανεπιστήμια, ως μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης. έτσι θέλετε η παιδία και η μόρφωση να μην είναι ευθύνη της πολιτείας, αλλά να πα-ρακάμπτεται η συνταγματική ρήτρα.

Φοβούμαι ότι υπάρχει σύγχυση ανά-

μεσα στο κοινωνικό και στο αγοραίο, ανάμεσα στο συλλογικό και δημόσιο και στο νεοφιλελεύθερο και ιδιωτικό. Επιχειρείτε και τα δύο κόμματα να κά-νετε ένα μείγμα, εκεί που οι ποιότητες κα8ι τα μεγέθη είναι ασύμβατα. Καμία χώρα δεν έχει υιοθετήσει σε μοντέλο εφαρμοσμένης εκπαιδευτικής πολιτι-κής, για την παιδεία και τη μόρφωση, τέτοιο μείγμα. Καμία χώρα! έχουν επα-ναπροσδιορίσει την εκπαιδευτική τους πολιτική και από εκεί και πέρα κάνουν συμπληρωματικές ή άλλες παράλληλες προσαρμογές.

Άκουσα και τον κ. Παπανδρέου να μιλάει για χρηματοδότηση του φοιτητή και όχι των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, για αυτόνομα πανεπιστήμια που τις ειδικότητες θα τις καθορίζουν οι τοπικές κοινωνίες και οικονομίες.

Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύ-ματα παράγουν επιστήμονες. Η uNIVERSITAS είναι δημοκρατικός και πνευματικός θεσμός συνδεδεμένος με την εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το σχολείο δεν μπορεί να είναι εμπορι-κό κέντρο. Και είναι αντιπαιδαγωγικό, το βασικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα να καθορίζεται και να διαμορφώνεται από κάθε τοπική κοινωνία, με βάση τις ανά-γκες της τοπικής αγοράς.

...θα ήθελα να τελειώσω επισημαί-νοντας ότι, ναι, στην Ελλάδα του 2004 η παιδεία και ο πολιτισμός πρέπει να γίνουν η μεγάλη αιχμή της νέας εθνι-κής μας στρατηγικής, στην τροχιά του 21ου αιώνα. Ας αποτολμήσουμε, όμως, τα αναγκαία, εμπνευσμένα και τολμη-ρά μέτρα, όχι την αναπαλαίωση και την ανακαίνιση των ήδη υπαρχουσών δο-μών. Τα αναγκαία διαρθρωτικά μέτρα που μπορούν να οδηγήσουν σε μια νέα και πρωτοποριακή σύζευξη της ανθρω-πιστικής και της τεχνολογικής παιδεί-ας στον τόπο μας, που είναι και από τα μεγάλα ζητούμενα σε όλο το σύγχρονο κόσμο. Όπως θέλει και ο Σεφέρης, «ο αιώνιος πόλεμος της Ελλάδας όλων των καιρών για την ανθρώπινη αξία», σημαίνει άλλη πολιτική και διαφορετι-κές δαπάνες για την παιδεία και για τον πολιτισμό.


12


Στις 23 Σεπτεμβρίου 2005, ο Υπουργός Περιβάλ-λοντος, Χωροταξίας και δημοσίων έργων Γ. Σουφλιάς ανακοίνωσε

την ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο 6 κοινοτικών οδηγιών για το περιβάλ-λον. Μια από τις 6 αυτές οδηγίες είναι και η οδηγία 87/2003 για τη θέσπιση συστήματος εμπορίας ρύπων του θερ-μοκηπίου (ΦΕΚ Β 992/14.7.2005). Η οδηγία αυτή αποτελεί μέρος του κοι-νοτικού προγράμματος δράσης για το περιβάλλον.

Σύμφωνα με το εν λόγω πρό-γραμμα (απόφαση αριθ. 1600/2002/ΕΚ), αναγνωρίζεται ότι η κοινότητα έχει δεσμευθεί να επιτύχει την κατά 8% μείωση, σε σύγκριση με τα επίπε-δα του 1990, των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, κατά την περίοδο 2008 έως 2012. Παράλληλα, αναγνωρίζε-ται ότι μακροπρόθεσμα οι συνολι-κές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου θα χρειασθεί να μειωθούν κατά 70% περίπου, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Ακολούθως, λοιπόν, με την νέα ρύθμιση, τα κράτη-μέλη μεριμνούν, ώστε από την 1η Ιανουαρίου 2005 (σημειώνεται η καθυστερημένη εν-σωμάτωση της οδηγίας στην ελληνι-κή έννομη τάξη) καμία εγκατάσταση να μην πραγματοποιεί οποιαδήποτε δραστηριότητα, η οποία οδηγεί σε εκπομπές ρύπων θερμοκηπίου, εκτός εάν ο φορέας εκμετάλλευσης της

εγκατάστασης είναι κάτοχος άδειας εκπομπής ρύπων. διασφαλίζεται, συ-νεπώς, με τη συγκεκριμένη άδεια ότι οι φορείς συγκεκριμένων ρυπογόνων δραστηριοτήτων (π.χ. εγκαταστά-σεις για την παραγωγή χυτοσιδήρου ή χάλυβα, οπτανθρακοποιεία, εγκα-ταστάσεις για την παραγωγή ύαλου, βιομηχανίες ανόργανων υλικών) πα-ρακολουθούν και αναφέρουν στην αρμόδια κρατική αρχή το μέγεθος των εκπομπών τους.

Η κατανομή των αδειών και, συνε-πακόλουθα, του δικαιώματος ελεγχό-μενης ρύπανσης λαμβάνει χώρα δω-ρεάν κατά το 95% μέχρι το 2008, ενώ από το 2008 και για μια πενταετία τε-λείται δωρεάν κατά το 90%. Κατά την πενταετή περίοδο που αρχίζει από το 2008 και για κάθε μετέπειτα πενταετή περίοδο, κάθε κράτος –μέλος αποφα-σίζει τη συνολική ποσότητα δικαιω-μάτων που θα κατανείμει για την εν λόγω περίοδο και αρχίζει τη διαδικα-σία κατανομής των δικαιωμάτων στο φορέα εκμετάλλευσης κάθε εγκατά-στασης. Οι εν λόγω φορείς υποχρεού-νται με τη σειρά τους να υποβάλλουν κάθε ημερολογιακό έτος στην αρμό-δια αρχή έκθεση για τις εκπομπές από την εγκατάσταση. Ο φορέας, η έκθε-ση του οποίου δεν έχει κριθεί ικανο-ποιητική σύμφωνα με τα κριτήρια της οδηγίας, δεν θα μπορεί να πραγματο-ποιεί περαιτέρω μεταβιβάσεις δικαιω-μάτων, ωσότου η έκθεσή του θεωρηθεί ικανοποιητική.

Κάθε φορέας ο οποίος δεν διαθέ-τει, έως τις 30 Απριλίου κάθε έτους, επαρκή δικαιώματα για την κάλυψη των ρύπων που παρήγαγε το προ-ηγούμενο ημερολογιακό έτος, υπό-κειται στην καταβολή προστίμου για υπέρβαση εκπομπών. Το πρόστιμο ανέρχεται σε 100 ευρώ για κάθε τόνο εκπομπών ισοδυνάμου διοξειδίου του άνθρακα, για τον οποίο ο φορέας δεν παρέδωσε δικαιώματα. Κατά την τρι-ετία που αρχίζει από την 1η Ιανουαρί-ου 2005, τα κράτη-μέλη εφαρμόζουν χαμηλότερο πρόστιμο για τις καθ’ υπέρβαση εκπομπές, το οποίο ανέρ-χεται σε 40 ευρώ για την ίδια μονάδα εκπομπής.

Τα κράτη-μέλη προβλέπουν την κατάρτιση και την τήρηση μητρώου προς επακριβή καταγραφή της εκχώ-ρησης, της κατοχής, της μεταβίβασης και της ακύρωσης δικαιωμάτων. Το μητρώο αυτό είναι, φυσικά, προσιτό στο κοινό (σύμφωνα και με την οδη-γία 90/313/2003 περί προσβάσεως του κοινού σε περιβαλλοντικές πλη-ροφορίες).

Αυτό το σύστημα εμπορίας δικαι-ωμάτων εκπομπών στόχο έχει την εκ-πλήρωση των δεσμεύσεων της Ευρω-παϊκής Κοινότητας για τη μείωση των ανθρωπογόνων εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, στο πλαίσιο του πρω-τοκόλλου του Κιότο, περιορίζοντας, παράλληλα, κατά το δυνατόν, τις αρ-νητικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη και απασχόληση.

Η εμπορίατων ρυπογόνωνεκπομπώνΤι προβλέπειη κοινοτική οδηγίαΤου Σπύρου Μακρυδάκη, Δικηγόρου (LLM)

Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν

1�


Οι πολιτιστικές δρα-στηριότητες συχνά θεωρούνται ως ένας τομέας που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή

στη προσπάθεια σταθεροποίησης και ανάπτυξης της οικονομίας, κυρίως γιατί μπορεί να αποτελέσει ‘ανταγω-νιστικό πλεονέκτημα για μια μικρή και μεσαίου επιπέδου οικονομικής και τεχνικής ανάπτυξης χώρα, όπως η Ελ-λάδα’. H εξέλιξη του πολιτισμού δεν είναι μία διαδικασία ανατροφοδοτού-μενη και ανεξάρτητη αλλά επηρεάζε-ται άμεσα από το πόσο ανεπτυγμένη και κυρίως ανοικτή είναι μία οικονο-μία.

Η ελληνική οικονομία, παρόλο που παρουσιάζεται σχετικά υποτονική στη παρακολούθηση των διεθνών γενομέ-νων στον τομέα του πολιτισμού, κα-τέχει εργαλεία ικανά να ανατρέψουν αυτή την κατάσταση. Πρόκειται για την αξιοποίηση του υπάρχοντος πολι-τιστικού πλούτου, τη παραγωγή νέων πνευματικών δημιουργημάτων που σε συνδυασμό με την οργάνωση άλλων

τομέων, όπως του τουρισμού, μπορούν να αποτελέσουν πηγή δυναμισμού στην αναπτυξιακή προσπάθεια. Πρό-σθετα, η αξιοποίηση των σημαντικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων στην παραγωγή των πολιτιστικών προϊό-ντων που διαθέτει η χώρα και η απο-τελεσματική εφαρμογή πολιτιστικών προγραμμάτων μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση της απασχόλησης ανθρώπι-νου δυναμικού και τη δημιουργία εισο-δήματος καθώς και στη βελτίωση του πολιτιστικού επιπέδου της ελληνικής κοινωνίας και της διεθνής της θέσης.

Tόσο με το ύψος των κονδυλίων που διαθέτουν όσο και το εί-δος των δραστηριοτήτων που

χρηματοδοτούν oι δημόσιοι φορείς, φαίνεται πως μπορούν να παρέμβουν στην αγορά της καλλιτεχνικής δημι-ουργίας. Συγκεκριμένα, η πολιτειακή πολιτική πολιτισμού χρηματοδοτείται κυρίως από τον κρατικό προϋπολο-γισμό και την τοπική αυτοδιοίκηση όπως επίσης από τα ευρωπαϊκά προ-γράμματα και οργανισμούς. Σημαντι-κή οικονομική ενίσχυση επίσης παρέ-χεται από τον ιδιωτικό τομέα κυρίως

Πολιτειακές και ΚοινοτικέςΧρηματοδοτήσεις

στον τομέα του πολιτισμούΤης Ευαγγελίας Χαλιώτη*

Υποψήφιας διδάκτορος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

* Πτυχιούχος του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών (Οικονομικό Πανεπι-στήμιο Αθηνών), Κάτοχος MSc in Financial and Business Economics (University of Essex, Great Britain), Υποψήφια διδάκτορας του Οικονο-μικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο Σ

1�


με χορηγίες και δωρεές, το Τ.Α.Π, τον Ο.Π.Α.Π. και άλλα τυχερά παιχνίδια. Μικρότερου κόστους δραστηριότη-τες καλύπτονται από την είσπραξη πνευματικών δικαιωμάτων, το ποσο-στό 1,5% που καταβάλλεται από τα τηλεοπτικά κανάλια για κινηματο-γραφικές παραγωγές και από άλλες πηγές.

Τα μέτρα που κατά καιρούς έχουν ληφθεί παρουσιάζουν μεγάλη διασπορά σε ένα εκτεταμένο πεδίο αντικειμένων που περιλαμβάνει τα γράμματα, τις καλές τέχνες, τη μου-σική, τον κινηματογράφο, τις βιβλι-οθήκες και τα ιστορικά αρχεία, τον λαϊκό πολιτισμό, τις πολιτιστικές εκ-δηλώσεις. Πρόκειται για επιμέρους ρυθμίσεις και έργα με περιορισμένη εμβέλεια και αμφίβολη ωστόσο απο-τελεσματικότητα. Κοιτάζοντας τους αριθμούς, το ποσοστό των κρατικών δαπανών του τακτικού προϋπολογι-σμού και προγράμματος δημοσίων επενδύσεων που διατέθηκε για τον πολιτισμό το πρώτο μισό της δεκα-ετίας του ’90 κυμάνθηκε στο 0,6%. Στα ίδια επίπεδα παρέμειναν τα πο-σοστά και το διάστημα 1994-1999 εφαρμογής του προγράμματος σύ-γκλισης. Χαρακτηριστικά, στο Κοι-νοτικό Πλαίσιο Στήριξης 1994-1999 για την Ελλάδα ο πολιτισμός και ο τουρισμός καλύπτουν το 6,9% του κόστους που προβλέπεται για τον άξονα «ανάπτυξη και ανταγωνιστι-κότητα» και μόλις το 1,7% του συνο-λικού κόστους και των πέντε αξόνων του χρηματοδοτικού σχεδίου. Τα τελευταία πέντε χρόνια ωστόσο ση-μαντικές προσπάθειες στρέφονται προς αυτή την κατεύθυνση, κάτι που παρατηρήθηκε έκδηλα το 2004, τη «πολιτιστική χρονιά».

Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής ένωσης, η κοινοτική πολιτική έχει σημειώσει σημαντικά βήματα προό-δου για τη βελτίωση της γνώσης της ιστορίας των ευρωπαϊκών λαών, τη διάδοση του πολιτισμού τους, όπως και την προστασία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Πιο συγκεκριμέ-

να, την επωνυμία Culture 2000 φέρει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα με τη με-γαλύτερη πολιτικο-οικονομική εμβέ-λεια, στόχος του οποίου είναι η δη-μιουργία πολιτιστικών δικτύων και η ανταλλαγή πολιτιστικών έργων. Στο πρόγραμμα Culture 2000 συμμετέ-χουν οργανισμοί από τριάντα χώρες – τα 25 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής ένωσης, τα τρία μέλη της Ευρωπα-ϊκής Οικονομικής Περιοχής και οι υποψήφιες για ένταξη χώρες Βουλ-γαρία και Ρουμανία – ως βασικοί συ-νέταιροι και συνδιοργανωτές.

Η στροφή του ενδιαφέροντος στην προώθηση της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας και διαφορετικότη-τας στην Ευρώπη είναι έκδηλη με τη μελέτη των οικονομικών μεγεθών που σημειώθηκαν. Χαρακτηριστικά, κατά το έτος 2003, περισσότερα από 30 εκατομμύρια ευρώ υπό τη μορφή χρηματοδοτήσεων κατευθύνονται σε 201 έργα, εκ των οποίων τα 98 προάγουν τις καλές τέχνες και τα υπόλοιπα αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά, τα βιβλία, τη μετάφρα-ση. Οι χορηγίες παρέχονται σε πε-ρισσότερους από 750 πολιτιστικούς λειτουργούς και οργανισμούς, από τους οποίους απαιτείται η αποτελε-σματική διαχείριση των πόρων και η συνεργασία τους σε έργα με ευρω-παϊκή διάσταση γενικότερου ή πιο συγκεκριμένου χαρακτήρα. Το 2004, για παράδειγμα, χρηματοδοτήσεις ύψους 500,000 ευρώ διατίθενται αποκλειστικά σε προγράμματα που τονίζουν την πολιτιστική διάστα-ση της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής ένωσης.

Η προσπάθεια αυτή προώθησης της πολιτιστικής συνεργασίας στην Ευρώπη συνεχίζεται και ενθαρρύνε-ται κυρίως από την Ευρωπαϊκή Επι-τροπή με τη θέσπιση του προγράμ-ματος Culture 2007 (2007-2013). Στόχος θέτεται η διαμόρφωση των απαραίτητων συνθηκών για μια συ-νεργασία γόνιμη και δημιουργική που θα οδηγήσει προς το δικτυακό πολι-τισμό.

Η ελληνική πλευρά, επομένως, χρειάζεται να χρησιμοποιήσει το σύνολο των πολιτιστικών

εργαλείων που διαθέτει, για την αξιο-ποίηση των οποίων απαιτείται κατάλ-ληλη θεσμική στήριξη και κυρίως ένα εκτεταμένο πρόγραμμα με πανελλή-νια κλίμακα που θα χρηματοδοτείται από εξωτερικούς και εγχώριους πό-ρους. Είναι μια διαδικασία μακροχρό-νια που απαιτεί συντονισμό και οργά-νωση με κύριο στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του πληθυσμού ώστε να συμβαδίσει η οικονομική με την πολιτιστική και κοινωνική ανάπτυξη. Η ενίσχυση της πολιτιστικής υποστά-σεως της χώρας θα επιφέρει και ενδυ-νάμωση της πολιτικο-οικονομικής της θέσης σε κοινοτικό επίπεδο συμβάλλο-ντας στη διαμόρφωση της ταυτότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Βιβλιογραφία:• δρακάτος Κ. (1997), «Στρατηγική

και πολιτική αναπτύξεως στον το-μέα του πολιτισμού»

• Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (1994), Αναθεωρημένο πρόγραμμα σύγκλισης της ελληνικής οικονομί-ας (1994-1999)

• Επιτροπή των Περιφερειών (2005), «Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών για το πρόγραμμα Πο-λιτισμός 2007-2013»

• Commission of the European Communities (2005), «European funding for the cultural sector»

• Commission of the European Communities (2000), Commission Working Document: “Application of Article 151(4) of the EC Treaty: use of the Structural Funds in the field of culture during the period 1994-1999”, Brussels

http://www.europa.eu.int/comm/culture/eac/culture2000

http://www.culturelink.org/review/36/cl36eu.html

http://www.culture.gov.ukhttp://europa.eu.int/comm/culture/

eac/index_en.html

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο Σ

1�


ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ

Αυτή η γενικά θετική εικόνα που αποτυπώνεται αναφορικά με την οι-κογένεια επεκτείνεται και στις δια-προσωπικές σχέσεις, στις οποίες η κοινωνική στήριξη λειτουργεί ακόμη ικανοποιητικά (βλ. Πίνακα 4). Βέβαια,

ένα μεγάλο ποσοστό των νέων δηλώ-νουν ότι συχνά νιώθουν μόνοι και ότι θα ήθελαν να είχαν περισσότερους φί-λους (39.2% και 37.2% αντιστοίχως).

Ωστόσο, ακόμα και εκείνοι που δηλώνουν πως τους είναι δύσκολο να

αποκτήσουν φίλους ή θα ήθελαν να είχαν περισσότερους δηλώνουν πως διαθέτουν κάποιον με τον οποίον εί-ναι σε θέση να συζητήσουν τα προσω-πικά τους προβλήματα. Η εικόνα αυτή ενισχύεται από σχόλια που έγιναν στο πλαίσιο των συνεντεύξεων βάθους. Όταν δηλώνουν τις απόψεις τους, οι νέοι μοιάζουν να παρασύρονται από τη λαϊκή φιλολογία περί αποξένωσης και υποκύπτουν σε τετριμμένες γκρίνιες, αλλά όταν περιγράφουν την καθημερι-νότητά τους η πραγματική τους εμπει-ρία φαίνεται πολύ διαφορετική. Η επι-κοινωνία με το φιλικό περιβάλλον φαί-νεται να βρίσκεται σε ένα σχετικά καλό επίπεδο. Για τους νέους, η φιλία – έστω κι αν δεν εμφανίζεται να έχει τα ποιο-τικά χαρακτηριστικά του παρελθόντος – παραμένει αξία υψηλής προτεραιό-τητας και αξιολόγησης. Αυτό εξάλλου προκύπτει και από την ιεράρχηση των κοινωνικών αξιών από μέρους της ελ-ληνικής νεολαίας, όπου, όπως είδαμε παραπάνω, η φιλία, μαζί με τον έρωτα, τοποθετείται πολύ υψηλά.

ΝΕΑ ΓΕΝΙΑΗ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ

ανέθεσε στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου της Αθήνας και την Εταιρεία δημοσκοπήσεων ALCO την πραγματοποίηση έρευνας με θέμα

“Η νέα γενιά στην Ελλάδα σήμερα”. Μέρος των αποτελεσμάτων της έρευνας, που ολοκληρώθηκε τον Μάιο 2005, παρουσιάζουμε εδώ, σε μια προσπάθεια τόσο ενημέρωσης και διαπίστωσης

όσο και εκκίνησης ενός γόνιμου διαλόγου για την σημερινή νεολαία στη χώρα μας.

Πίνακας 4. διαπροσωπικές σχέσεις των νέωνΠροτάσεις Ισχύει

%δεν Ισχύει

%δΓ/δΑ%

1. Συχνά νιώθω μόνος/η 39.2 56.3 4.5

2. Με προβληματίζουν οι σχέσεις μου με την οικογένειά μου

22.8 73.5 3.7

3. Θα ήθελα να είχα περισσότερους φίλους 37.2 59.1 3.7

4. δεν έχω κάποιον που να μπορώ να μιλήσω για τα προσωπικά μου προβλήματα

18.0 78.3 3.8

5. Αισθάνομαι ότι δεν έχω πραγματικά ουσιαστική σχέση με τους φίλους μου

23.6 71.6 4.8

6. Με προβληματίζουν οι σχέσεις μου με το άλλο φύλο

27.5 68.6 3.9

7. Μου είναι δύσκολο να αποκτήσω φίλους 17.6 78.4 4.0

Π Α Ι δ Ε Ι Α

1�


2.5.2. Το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον

Από την άλλη, στο ευρύτερο επί-πεδο της «παρέας» τα πράγματα εμ-φανίζονται να είναι λίγο διαφορετικά. Εδώ μοιάζει να κυριαρχεί μία αίσθηση επιφυλακτικότητας που νομιμοποιεί στάσεις «μοναχικής ατομικότητας». διαφαίνεται στο σημείο αυτό η αντι-θετική αξιολόγηση του ενδότερου προσωπικού περιβάλλοντος των νέων (οικογένεια, φιλία) εν σχέσει προς το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Τόσο από τις απαντήσεις στην κλίμα-κα του «κοινωνικού κεφαλαίου» (στη διαπροσωπική δηλαδή εμπιστοσύνη), όσο και από τις συνεντεύξεις βάθους προκύπτει ότι η νέα γενιά στην Ελλά-δα σήμερα είναι εξαιρετικά δύσπιστη και επιφυλακτική έναντι της δημό-σιας σφαίρας και του γενικευμένου κοινωνικού Άλλου. Υπό την έννοια αυτή μπορεί κανείς να μιλήσει για μια υποκειμενική εικόνα παρακμής της συλλογικότητας και για την κυ-ριαρχία ατομοκεντρικών επιλογών, που νομιμοποιούνται από μια διάχυ-τη αίσθηση πως πέρα από τον πρώτο, στενό κύκλο της οικογένειας και τον δεύτερο κύκλο του φιλικού περιβάλ-λοντος, μοιάζει να μην υπάρχει καμία απολύτως δυνατότητα υποστήριξης και αναζήτησης ερεισμάτων.

Για τον καθορισμό της κλίμακας κοινωνικού κεφαλαίου, οι ερωτηθέ-ντες κλήθηκαν να τοποθετηθούν, βάσει μιας 5-βάθμιας κλίμακας, στις παρακάτω προτάσεις:

• Αν δεν κοιτάς το συμφέρον σου, οι άλλοι θα το εκμεταλλευτούν.

• Αν δε φροντίσεις μόνος τον εαυτό σου, κανείς δε θα νοιαστεί για σένα.

• Μπορείς να εμπιστεύεσαι τους περισσότερους ανθρώπους.

• Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του συνεργάσιμος.

• Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν την τάση να βοηθούν τους άλλους παρά να βλέπουν πρώτα τον εαυτό τους.

Βάσει των τοποθετήσεών τους χωρίσθηκαν σε τρεις κατηγορίες κα-τοχής κοινωνικού κεφαλαίου: χαμηλό (5-11), μέτριο (12-18) και υψηλό (19-25) η κατανομή των οποίων εμφαίνε-ται στο παρακάτω Γράφημα 7.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δυσπιστί-ας και επιφυλακτικότητας είναι ανα-μενόμενη και η έκφραση δυσπιστίας απέναντι σε συγκεκριμένους θεσμούς της ελληνικής κοινωνίας (βλ. Γράφη-μα 8). Στην κλίμακα εμπιστοσύνης με άριστα το «10» οι νέοι περιβάλλουν με αρκετή εμπιστοσύνη κοινωνικούς θεσμούς με συνολική-ενοποιητική αναφορά, ενώ απέναντι σε πολιτικούς θεσμούς με χωριστική-επιμεριστική λειτουργία (όπως λ.χ. τα κόμματα και τα συνδικάτα) επιδεικνύουν αρκετή δυσπιστία. Αναλυτικά, η εμπιστοσύ-νη στον Πρόεδρο της δημοκρατίας (Κωστή Στεφανόπουλο) αποτιμάται

με 6.7, στην εκκλησία με 6.6, στην ανώτατη εκπαίδευση με 6.4, στο ραδι-όφωνο με 6.2, στη δικαιοσύνη και το στρατό με 6.2, στην μέση εκπαίδευση με 5.9, στην Ευρωπαϊκή ένωση με 5.7, στην αστυνομία με 5.6, στην τοπική αυτοδιοίκηση με 5.4, και στην τηλεό-ραση με 5.2. Ακολουθούν κυβέρνηση, βουλή και συνδικάτα (και τα τρία με 4.5), δημόσια διοίκηση (4.4), και, στην τελευταία θέση τα πολιτικά κόμματα (4.0). Το χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύ-νης απέναντι στους πολιτικούς κυρί-ως θεσμούς δεν μπορεί να αποσυσχε-τιστεί από τη διάχυτη και δεσπόζουσα εκπεφρασμένη άποψη των νέων ότι υπάρχει διαφθορά στη δημόσια ζωή και την ελληνική κοινωνία (βλ. παρα-κάτω), έχει δε καταγραφεί και ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα (βλ. παρα-πάνω Γράφημα 4).


1�


Πέραν αυτών, όταν προχωρά κα-νείς σε ενδελεχέστερη διερεύνηση, ακόμα και θεσμοί που συγκεντρώ-νουν υψηλά ποσοστά εμπιστοσύνης, αποκαλύπτουν μια διαφορετική ει-κόνα. Χαρακτηριστικό είναι το πα-ράδειγμα της θρησκευτικής πίστης και της θρησκευτικότητας. Από την επεξεργασία των σχετικών απαντή-σεων του δείγματος προέκυψε ότι οι περισσότεροι νέοι στην Ελλάδα σήμε-ρα ( 59.3%), εκτός από τις τυπικές κοι-νωνικές υποχρεώσεις (γάμοι, κηδείες κ.λπ.), εκκλησιάζονται μόνο στις με-γάλες θρησκευτικές γιορτές (βλ. Γρά-φημα 9). Όμως είναι γνωστό ότι –στο Ορθόδοξο πλαίσιο– η συχνότητα εκκλησιασμού δεν αποτελεί ασφαλές κριτήριο θρησκευτικότητας.

Από την άλλη, ένα αξιοσημείωτο ποσοστό (25%) δηλώνει ότι πηγαίνει στην εκκλησία τουλάχιστον μία φορά το μήνα. Και από τις συνεντεύξεις βά-θους προέκυψε ότι ο συστηματικός εκκλησιασμός δεν είναι συνηθισμέ-νη πρακτική ανάμεσα στους νέους, μολονότι μπορεί να τηρούνται άλλες θρησκευτικές πρακτικές, όπως η νη-στεία. Σχεδόν όλοι δήλωσαν ότι δεν εκκλησιάζονται τακτικά, παρά μόνο σε συγκεκριμένες ευκαιρίες (κυρίως Χριστούγεννα και Πάσχα) και αυτό κυρίως για λόγους «κοινωνικής συνή-θειας» και όχι τόσο για λόγους πιστής

και συνεπούς τήρησης μιας θρησκευ-τικής πρακτικής, την οποία ενστερνί-ζονται σε προσωπικό επίπεδο. Εντός αυτού του γενικού πλαισίου, παρατη-ρούνται ορισμένες διαφοροποιήσεις: α) οι νέες γυναίκες εκκλησιάζονται συχνότερα από τους νέους άνδρες, β) οι δύο μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες (18-24 και 25-29) εκκλησιάζονται λι-γότερο από όσο η μικρότερη (15 - 17), γ) όσοι προέρχονται από αγροτικές περιοχές εκκλησιάζονται συχνότερα από εκείνους των αστικών, και δ) αυ-τοί/ές που διαμένουν με τους γονείς τους επισκέπτονται συχνότερα την εκκλησία σε σύγκριση με εκείνους που μένουν μόνοι/ες.

Παρατηρείται λοιπόν μια ιδιαίτερα σύνθετη εικόνα. Ενώ η εμπιστοσύνη στην εκκλησία ως θεσμό εμφανίζεται αρκετά υψηλή –με την μέτρηση όμως να έχει λάβει χώρα πριν τα πρόσφατα σκάνδαλα– ο εκκλησιασμός ως πρα-κτική συγκεντρώνει μάλλον χαμηλή συχνότητα. Για το σχηματισμό μιας πληρέστερης εικόνας, επιχειρήσαμε στην έρευνα αυτή να ελέγξουμε επι-πλέον την πίστη των Ελλήνων νέων σε ένα κεντρικό σημείο αναφοράς του Χριστιανισμού εν γένει, την ανά-σταση των νεκρών: σχεδόν το ήμισυ (44%), αλλά πάντως η πλειοψηφία, φαίνεται να μην πιστεύει σε αυτό το βασικό αξίωμα της Ορθοδοξίας (βλ.

Γράφημα 10). Αλλά και όσοι, στο πλαίσιο των

συνεντεύξεων βάθους που έλαβαν χώρα μετά το ξέσπασμα των εκκλη-σιαστικών σκανδάλων, αυτο-ορίζο-νται ως «θρήσκοι» αισθάνονται την ανάγκη να διαφοροποιήσουν τη θέση τους από την εκκλησία ως θεσμό, είτε εξαιτίας των σκανδάλων, είτε εξαιτίας του τρόπου που ανέκαθεν λειτουργεί. Εν κατακλείδι, η «θρησκεία», ότι και αν η λέξη αυτή σημαίνει για τους νέ-ους, θεωρείται σημαντική μεν πλην όμως όχι σημαντικότερη άλλων κοι-νωνικών αξιών και πρακτικών. Σε γε-νικές γραμμές η σχέση με τη θρησκεία φαίνεται να έχει μια κάπως αποστα-σιοποιημένη μορφή για τους νέους και να αποτελεί μια «προσωπική υπόθεση» που δεν υπακούει αναγκα-στικά στην κυρίαρχη εκκλησιαστική διδασκαλία. Αρνητικά σχόλια και δυσπιστία εκφράζονται σχεδόν από μεγάλο αριθμό ερωτώμενων ως προς το εκκλησιαστικό κατεστημένο αλλά και τις δεδομένες θρησκευτικές πρα-κτικές.

2.5.3. Πολιτική και πολιτικοί

Εκεί που κυριαρχεί καταλυτικά μια εικόνα διάχυτης δυσπιστίας είναι αναφορικά με την πολιτική και τους πολιτικούς. Στον Πίνακα 5 καταγρά-φονται οι τοποθετήσεις των νέων σε μια σειρά προτάσεων που χρησιμο-ποιούνται συστηματικά στις πολιτι-κές έρευνες.

Είναι αλήθεια πως η δυσπιστία έναντι του πολιτικού συστήματος και των πολιτικών αποτελεί μια σταθερά που σηματοδοτεί πλέον τη θέση των νέων έναντι της πολιτικής και της λει-τουργίας της στο σύνολο των χωρών της Ευρώπης. Στην παρούσα έρευνα, είναι πάντως εντυπωσιακή η διαπί-στωση ότι, στις τρεις αρνητικά φορτι-σμένες ερωτήσεις για τους πολιτικούς, τα πολιτικά κόμματα και τις κυβερνή-σεις της χώρας, οι τρεις στους τέσσερις νέους έχουν απόλυτα αρνητική ή μάλ-λον αρνητική άποψη, με την απόλυτα


1�


αρνητική να συγκεντρώνει σταθερά ποσοστά άνω του 50%. Με τη θέση μάλιστα ότι υπάρχει διαφθορά στη δημόσια ζωή συντάσσονται απόλυτα ή σχεδόν απόλυτα περίπου οι εννέα στους δέκα νέους (86.5%).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η πολιτική δυσαρέσκεια αυξάνει αναλο-γικά με την ηλικία και ότι τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από τη γενικότερη δυσπιστία απέναντι στον γενικευμένο

κοινωνικό Άλλο. δεν είναι τυχαίο ότι ο «δείκτης πολιτικής δυσαρέσκειας» (που κατασκευάσθηκε βάσει μιας 5-βάθμιας κλίμακας των τοποθετήσεων στις ερωτήσεις του Πίνακα 4) συνδέ-εται άμεσα με χαμηλές τιμές «κοινωνι-κού κεφαλαίου» (βλ. Γράφημα 11).

Γενικά, όσον αφορά την πολιτική αυτο-τοποθέτηση των νέων, η πλειο-νότητα τους (44.1%) τοποθετείται στο κέντρο του άξονα Αριστεράς-δεξιάς

(Πίνακας 6). έχει ενδιαφέρον παράλ-ληλα να σημειωθεί η τάση των νέων να τοποθετούνται προς τα δεξιά της κλίμακας σε ποσοστά αρκετά υψηλό-τερα (14.8%) από αυτούς που τοποθε-τούνται στα αριστερά της (9.9%). Με την παρατήρηση αυτή ενισχύεται η γενικότερη διαπίστωση για σχετική «φιλελευθεροποίηση» ή «συντηρητι-κοποίηση» των νέων. Ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον έχει και η επιβεβαίωση μιας προϋπάρχουσας τάσης απόρ-ριψης του άξονα Αριστεράς-δεξιάς από σημαντικό κομμάτι της νεολαίας (15,8%), που παρατηρείται με μεγάλη συχνότητα στις έρευνες της τελευταί-ας δεκαετίας.

Ειδικότερα, στο θέμα της διαφθο-ράς φαίνεται ότι υπάρχει και μεγάλος βαθμός σύγκλισης των απόψεων των νέων ανεξάρτητα από την αυτο-το-ποθέτησή τους στην κλίμακα Αριστε-ράς-δεξιάς.

Σύμφωνα με όλες αυτές τις παρα-τηρήσεις και διαπιστώσεις φαίνεται ότι, όπως και σε άλλες έρευνες σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, οι νέοι αμφισβητούν σε μεγάλο βαθμό τους μηχανισμούς, τους διαύλους και την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας

Πίνακας 5. Αξιοπιστία – Δυσπιστία έναντι πολιτικών, κομμάτων, κυβερνήσεων(% απαντήσεων= Σ.Α: Συμφωνώ απόλυτα, Μ.Σ: Μάλλον συμφωνώ, Σ/Δ: ούτε συμφωνώ, ούτε διαφωνώ,

Μ.Δ: Μάλλον διαφωνώ, Δ.Α: Διαφωνώ απόλυτα, Δ.Γ.:Δεν γνωρίζω)

Θέση Σ.Α Μ.Σ Σ/Δ Μ.Δ Δ.Α Δ.Γ

Δεν ενδιαφέρει τους πολιτικούς τι σκέφτονται άνθρωποι σαν και εμένα

52.4 25.3 11.1 7.1 2.4 1.9

Τα κόμματα ενδιαφέρονται για την ψήφο των πολιτών και όχι για τη γνώμη και τα προβλήματά τους

53.8 23.7 11.8 6.4 2.0 2.4

Οι κυβερνήσεις της χώρας δεν φροντίζουν για το γενικό καλό, αλλά για ορισμένα μεγάλα συμφέροντα

50.1 25.7 14.6 5.6 1.6 2.4

Οι πολιτικοί στη χώρα μας υπηρετούν τις ίδιες βασικές αξίες στις οποίες πιστεύεις κι εσύ

2.6 6.9 14.4 30.3 40.4 5.4

Υπάρχει διαφθορά στη δημόσια ζωή /ελληνική κοινωνία 60.5 26.0 7.8 2.1 0.9 2.8


1�


της αντιπροσωπευτικής δημοκρατί-ας. Όλο και περισσότεροι νέοι αντι-λαμβάνονται τόσο τα υποκείμενα της πολιτικής (πολιτικούς, κόμματα, κυβερνήσεις) όσο και τον τρόπο λει-τουργίας τους ως ανίκανα/ους να ανταποκριθούν κατά θετικό τρόπο στις ανάγκες και τις απαιτήσεις τους και να προσφέρουν αποτελεσματι-κές διεξόδους στα προβλήματα τους. διαφάνηκε εξάλλου σαφώς και από τις συνεντεύξεις βάθους ότι η προ-σωπική ενασχόληση με την πολιτική αντιμετωπίζεται στην καλύτερη περί-πτωση ως «ματαιοπονία» και σίγου-ρα ως «χαμένος χρόνος». Οι ίδιοι δε οι πολιτικοί βρίσκονται σε απόλυτη αντιστοιχία με τη συγκεκριμένη άπο-ψη των νέων περί πολιτικής. Αντιμε-τωπίζονται ως τα πρόσωπα τα οποία ενσαρκώνουν και συγκεντρώνουν σε ένα ορατό επίπεδο όλα εκείνα τα αρ-νητικά στοιχεία της πολιτικής. Το βα-σικότερο από τα στοιχεία αυτά είναι

η πλήρης έλλειψη εμπιστοσύνης και η απόλυτη βεβαιότητα ότι τα κίνητρά τους δεν είναι ούτε αξιολογικά-ιδεο-λογικά, ούτε προς το κοινό συμφέρον, αλλά κυρίως οικονομικά και προσω-πικού χαρακτήρα. Γενικότερα, η ανα-παράσταση που έχουν για την «πολι-τική» στοιχειοθετείται σε μεγάλο βαθ-μό από κατηγοριοποιήσεις του τύπου αρνητικά: «ψέμματα», «διαφθορά», «υποσχέσεις», «διαπλοκή», «αναξιο-πιστία», «κοροϊδία», «απάτη» κ.λπ.

2.5.4. Εθνική ταύτιση και Ευρώπη

Εντούτοις, πέρα από το στενό οι-κογενειακό και φιλικό περιβάλλον, υφίσταται ένας συγκεκριμένος αξια-κός άξονας συλλογικής ταύτισης που εξακολουθεί να συγκινεί τους νέους. Πρόκειται για την εθνική ταύτιση. Οι νέοι, με ισχυρή πλειοψηφία και δια-χρονική σταθερότητα, αισθάνονται πολύ ή αρκετά υπερήφανοι για την

ελληνική καταγωγή τους. Σε έρευνα του 1997 για λογαριασμό της ΓΓΝΓ «πολύ υπερήφανοι» δήλωναν ότι εί-ναι το 59.8%. Το ποσοστό αυτό ανήλ-θε στο 64.5% το 1999. Στην παρούσα έρευνα (2005) ο βαθμός εθνικής υπε-ρηφάνειας δείχνει να σταθεροποιεί-ται σε αυτά τα πολύ υψηλά επίπεδα (64.3%). Όσον αφορά την θεμελίωση της ταύτισης αυτής (βλ. Πίνακα 7), η συντριπτική πλειοψηφία των νέων – ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, την μόρφωση ή τον τόπο διαμονής –, προτάσσουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ως την πρώτη, μακράν των άλλων, παράμετρο που τους καθιστά υπερήφανους για την εθνική τους συ-νείδηση. Συγκεκριμένα, το 75.1% των νέων δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ως θεμέλιο της εθνικής τους ταύτισης. Ο δεύτε-ρος λόγος για τον οποίο οι νέοι αισθά-νονται ότι είναι υπερήφανοι που είναι έλληνες είναι η λαϊκή παράδοση.

Πίνακας 6. Πολιτική αυτο-τοποθέτηση (%)

Αριστερά(0-3)

Κέντρο(4-5-6)

Δεξιά(7-10)

Άρνηση ΔΓ/ΔΑ

Σύνολο % 9.9 44.1 14.8 15.8 15.5

ΦύλοΆνδραςγυναίκα

11.08.6

42.845.5

15.513.9

15.715.8

14.916.1

Ηλικία15-1718-2425-29

8.510.010.5

35.546.645.6

1314.416.2

22.915.112.4

2013.915.3

ΠεριοχήΑστικήΑγροτική

9.810.0

43.645.5

13.817.4

16.813

1614.2

ΜόρφωσηΚατώτερηΜέσηΑνώτερηΑνώτατη

9.19.19.814.3

45.543.944.344.1

13.614.516.714.4

17.017.115.28.8

14.715.514.018.1


20


Το συμπέρασμα που προκύπτει αβίαστα από τα παραπάνω είναι ότι, τουλάχιστον στο επίπεδο της συνει-δητής ιεράρχησης, οι νέοι αποδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα σε παράγοντες που συνδέονται με παραδοσιακά/ιστορικά στοιχεία συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται εάν λάβουμε υπόψη ότι μόλις το 7.9% των νέων είναι υπερήφανοι που είναι έλληνες λόγω της συμμετοχής της χώρας στην Ευρωπαϊκή ένωση. Φαίνεται ότι, ούτε ο ένας στους δέκα νέους δεν αναγνω-ρίζει στον κεντρικό στρατηγικό στόχο στης χώρας, που είναι η ενσωμάτωση της στην κοινή ευρωπαϊκή πορεία, πρωταρχικό ρόλο στη διαμόρφωση του υψηλού εθνικού συναισθήματός τους. Στο σημείο αυτό η στάση της

ελληνικής νεολαίας συμβαδίζει με τις σημαντικές αντιστάσεις που συναντά η ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Συγκεκρι-μένα, οι νέοι σε ένα μεγάλο ποσοστό απορρίπτουν την ευρωπαϊκή ταυτό-τητα αφού μόνο ευρωπαίοι αισθάνο-νται μόλις το 1.9%, ενώ μόνο έλληνες το 46.3%. Πρώτα Ευρωπαίο και μετά έλληνα θεωρεί τον εαυτό του το 5.1%, ενώ πρώτα έλληνας και μετά Ευρω-παίος δηλώνει το 40.3% (βλ. Γράφημα 12, όπου έγινε στρογγυλοποίηση των ποσοστών).

Η ελληνική εθνική ταυτότητα εμφανίζεται, ως εκ τούτου, κυρίαρχη απέναντι στην ευρωπαϊκή ταυτότητα. Εντούτοις, έχει ενδιαφέρον να ση-

μειωθεί ότι, παρά την ισχυρή εθνική ταυτότητα των νέων στην Ελλάδα, περίπου ο ένας στους δύο (47.3%), με διαφορετική διαβάθμιση, αναγνωρίζει ότι ένα μέρος της ταυτότητάς του εί-ναι ήδη ευρωπαϊκό.

Στην ανά χείρας έρευνα προχωρή-σαμε και στην περαιτέρω διερεύνηση της θεμελίωσης αυτής της στάσης απέναντι στην ευρωπαϊκή προοπτι-κή. Έτσι, η σχετικά αρνητική θέση των Ελλήνων νέων απέναντι στην Ευρω-παϊκή Ένωση φαίνεται ότι εξαρτάται λιγότερο από τη δομή και λειτουργία των θεσμικών οργάνων της Ένωσης και περισσότερο από τη σχέση ανισορ-ροπίας που θεωρούν ότι συνδέει τα με-γαλύτερα με τα μικρότερα κράτη στο εσωτερικό της. Καταγράφεται επίσης ως αρνητική παράμετρος ο ρόλος της Ένωσης στις διεθνείς σχέσεις και κυρί-ως η σύμπλευσή της με τις ΗΠΑ στη διεθνή σκακιέρα (βλ. Γράφημα 13).

Σε ένα πιο προσωπικό επίπεδο, ο σκεπτικισμός γύρω από την Ευρω-παϊκή ένωση σχετίζεται και με μια βαθύτερη αμφιθυμία από την οποία διέπονται οι νεοέλληνες όσον αφο-ρά τη σχέση τους με τη «δύση» και την «Ευρώπη». Από τις συνεντεύξεις βάθους προέκυψε μια διαπόλωση ανάμεσα στις έννοιες «έλληνας» και «Ευρωπαίος». Πιο συγκεκριμένα, οι νέοι θεωρούν ότι η χώρα στην οποία ζουν, η Ελλάδα, έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του σύγχρονου κόσμου. διαθέτει όμως και κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστι-

Πίνακας 7. Λόγοι εθνικής υπερηφάνειαςΦύλο Ηλικία Μόρφωση Περιοχή

Συν. Ανδ. Γυν. 15-17 18-24 25-29 Κατ. Μέση Ανώτερ. Ανώτ. Αστική ΑγροτικήΗ κατάκτηση του Ευρωπ. Πρωταθλήματος 2004 29.8 34.8 24.3 37.1 28.3 27.6 31.8 31.6 26.5 23.7 29.8 29.9Οργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων 2004 33.1 32.7 33.6 42.9 33.7 26.5 38.6 33.6 33.1 28.4 33.7 31.6Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός 75.1 74.7 75.6 76.2 73.3 77.1 77.3 73.8 83.3 70.6 74.3 77.5Συμμετοχή Ελλάδας στην ΕΕ 7.9 8.0 7.8 8.6 8.9 6.0 3.4 8.2 7.8 8.2 8.0 7.7Σύγχρονη Ελληνική Κουλτούρα 24.3 22.3 26.4 19.7 25.9 24.6 13.6 22.7 27.2 33.5 23.3 26.9Εκπαιδευτικό Σύστημα 1.8 1.3 2.4 2.9 1.5 1.7 1.1 1.9 1.6 2.1 1.7 2.1Θρησκεία 24.8 23.1 26.5 25.4 23.2 26.5 33.0 26.5 23.0 13.9 22.1 32.0Επιτεύγματα επιστημ. έρευνας στην Ελλάδα 11.4 10.6 12.4 9.5 11.2 13.0 11.4 10.5 10.9 17.5 11.5 11.1Λαϊκή Παράδοση 51.3 49.3 53.5 44.1 52.7 53.6 44.3 51.3 55.3 49.5 50.7 52.9


21


κά, τα οποία την κα-θιστούν διαφορετική από τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο και βέβαια από την Ευ-ρώπη, με την οποία κυρίως συγκρίνεται.

Στο σημείο αυτό ανακύπτει και πάλι η διάχυτη δυσπιστία απέναντι στον δη-μόσιο χώρο και τον χαρακτήρα του γενι-κευμένου κοινωνικού Άλλου. Η παντελής έλλειψη οργάνωσης αναγνωρίζεται ως καθολικό χαρα-κτηριστικό της ελληνικής δημόσιας ζωής. Αυτή η έλλειψη οργάνωσης πα-ράγει με τη σειρά της ισχυρά φαινόμε-να γραφειοκρατίας, με αποτέλεσμα η καθημερινότητα να είναι γεμάτη από εμπόδια. Μέσα σε αυτό το αβέβαιο και κάπως χαώδες περιβάλλον το οποίο περιγράφεται, η επαφή με το κράτος και με το δημόσιο δυσχεραίνεται σε αφάνταστο βαθμό, η αξιοκρατία θεω-ρείται ότι έχει σχεδόν καταλυθεί και η επίτευξη κάθε στόχου απαιτεί το «μέ-σον».

Το μεγαλύτερο τμήμα των ερω-τώμενων, αναφερόμενο στα χαρα-κτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας και των Ελλήνων, εστίασε αρχικά στα αρνητικά σημεία και όντως τα αξιο-λόγησε με κριτικό τρόπο. Σχεδόν όλοι όμως, ανέφεραν παράλληλα, ότι τα ίδια αυτά αρνητικά χαρακτηριστικά, ιδωμένα από μία διαφορετική σκοπιά, λειτουργούν πολλές φορές και με ένα θετικό τρόπο δίνοντας στους έλληνες και την Ελληνική κοινωνία, εκείνα τα διακριτά γνωρίσματα που την κά-νουν να ξεχωρίζει από την υπόλοιπη Ευρώπη. Οι ερωτώμενοι, αφενός δια-πιστώνουν και αναγνωρίζουν τη δυ-σλειτουργικότητα κάποιων ελληνικών (ιδιοσυγκρασιακών ή/και κοινωνικών) χαρακτηριστικών (π.χ. την έλλειψη οργάνωσης, την απουσία αξιοκρατί-ας, την παραβίαση κοινωνικών κανό-νων), αφετέρου σπεύδουν αμέσως να

φορτίζουν και να επενδύουν τα ίδια αυτά χαρακτηριστικά με θετικό πε-ριεχόμενο. Κατ’ αυτό τον τρόπο, για παράδειγμα, η «έλλειψη οργάνωσης» αποδίδεται στον «αυθορμητισμό». Η Ελλάδα λοιπόν, σε σχέση με την Ευ-ρώπη, είναι ένας τόπος δύσκολος, όπου η έλλειψη οργάνωσης, το μέσον, η ζήλια και η ξενομανία επικρατούν, αλλά και ένας τόπος ωραίος που κα-τοικείται από ανθρώπους αυθόρμη-τους και «ανυπότακτους» στην εξου-σία, οι οποίοι ξέρουν να χαίρονται και να απολαμβάνουν τη ζωή. Αυτή η σχάση ανάμεσα στην (σχεδόν κακή) Ελλάδα ως χώρα και στους (σχεδόν καλούς) κατοίκους της είναι εξαιρε-τικά ενδιαφέρουσα και αντανακλά, κατά τη γνώμη μας, την αμφιθυμία που βρίσκεται στον πυρήνα τόσο της εθνικής όσο και της ευρωπαϊκής ταυτότητας: «η Ελλάδα είναι χάλια, αλλά εγώ χαίρομαι που είμαι έλλη-νας», ως εάν να μπορεί κανείς να εί-ναι έλληνας (με όλα τα «καλά» του) χωρίς αυτήν ακριβώς την Ελλάδα.

Η αμφι-θυμία αυτή α ν τ α ν α κ λ ά ε ν δ ε χ ο μ έ -ν ω ς , το υ ς δ ι α λ ε κ τ ι κ ά αντιθετικούς πόλους μέσω

των οποίων συντίθεται κάθε μορφή ατομικής ταυτότη-τας, αλλά στην περίπτωσή μας, δηλαδή, στην περίπτω-ση της σχέσης εθνικής και ευρωπαϊκής ταυτότητας, η σχάση που δημιουργείται από τις ταυτίσεις και τις δι-αφοροποιήσεις φαίνεται να συμπυκνώνεται και να ενα-ποτίθεται στο δίπολο έλ-ληνας-Ευρωπαίος: τα καλά μιας χώρας δεν τα διαθέτει η Ελλάδα, αλλά η «Ευρώπη», όμως τα καλά των ανθρώ-πων δεν τα διαθέτουν οι Ευ-

ρωπαίοι αλλά οι έλληνες.

2. 6. Κοινωνική συμμετοχή και εθελοντισμός

Ένα ακόμη πεδίο όπου αποτυπώνε-ται η δυσπιστία των νέων και η σχετι-κά προβληματική σχέση με τον ευρύ-τερο χώρο της κοινωνικής συμμετοχής, είναι η εμπλοκή με οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, συμπεριλαμβανο-μένων των εθελοντικών οργανώσεων. Εδώ, η μεγάλη πλειονότητα των νέων (59.4%) δηλώνει πως δεν συμμετέχει σε κανενός είδους οργάνωση συλλογι-κής δράσης (βλ. Γράφημα 14).

Το εν λόγω ποσοστό είναι συμβατό και με ευρήματα παλαιότερων ερευ-νών – σε έρευνα της ΓΓΝΓ του 1997 ήταν 58%, ενώ η τελευταία σχετική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (2001) το ανεβάζει στο 63%. Παρουσιάζει επομένως αξιοσημείωτη σταθερότητα. Το ποσοστό αυτό είναι αναμφισβήτητα


22


υψηλό και τοποθετείται στο ένα (αρνη-τικό) άκρο της συνολικής ευρωπαϊκής εικόνας, όπου ο νεανικός εθελοντισμός ιδίως στο Βορρά είναι πολύ υψηλός.

Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο «οι αθλητικοί σύλλογοι παραμένουν τα πιο δημοφιλή κανάλια δραστηριοποί-ησης των νέων». Αυτό αποτυπώνεται και στα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, αφού οι αθλητικοί σύλλογοι συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσο-στό θετικών απαντήσεων (19.8%) και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από την αμέσως επόμενη κατηγορία που είναι οι πολιτιστικοί σύλλογοι (11.2%). Ακο-λουθούν οι μαθητικές/φοιτητικές πα-ρατάξεις και τα πολιτικά κόμματα με 9.1% (βλ. Πίνακα 8).

Όσο για τα ποσοστά συμμετοχής σε εθελοντικές οργανώσεις στην Ελ-λάδα (4.7%), αυτά παραμένουν πάρα πολύ χαμηλά σε σύγκριση με εκείνα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Πάντως, ακόμα και αν η συμμετοχή της νέας γενιάς σε εθελοντικές δραστηριότη-τες εμφανίζεται ακόμα περιορισμένη, αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα να υφίσταται ένα υποφώσκον δυναμι-κό για τη μεταβολή αυτής της εικόνας, ένα δυναμικό που με την κατάλληλη ενθάρρυνση θα μπορούσε να ενεργο-ποιηθεί, αρκεί βεβαίως να μη περιέλθει σε ηθικολογική φιλανθρωπία. Πόσο μάλλον που στην αναπαράσταση των

νέων για τον «εθελοντισμό» δεσπό-ζουν θετικές κατηγοριοποιήσεις του τύπου «προσφορά», «αγάπη», «βο-ήθεια», «ανιδιοτέλεια» (χωρίς όμως να λείπουν και αρνητικές όπως π.χ. η «κοροϊδία» και η «εκμετάλλευση»).

Σε μια ενθάρρυνση θα πρέπει βε-βαίως να ληφθούν υπόψη και οι προτι-μήσεις των ίδιων των νέων αναφορικά

με τα επιμέρους πεδία στα οποία θα ήθελαν να δραστηριοποιηθούν. Όπως λοιπόν προκύπτει από την έρευνα, η συντριπτική τους πλειοψηφία θα ήθελε να δραστηριοποιηθεί σε εθε-λοντικές οργανώσεις με μόνο το 9.9% να μην επιθυμεί την εμπλοκή του σε καμία από τις προτεινόμενες δραστη-ριότητες (βλ. Πίνακα 9).

Πίνακας 8. Σχέση με οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών κατά τον τελευταίο χρόνο (%)Έχεις ή είχες κατά τον τελευταίο χρόνο σχέση με τα είδη συλλόγων που θα σου διαβάσω; Τι είδους σχέση;

Ναι ΑπλόΜέλος

Συμμετοχήσε

δράσεις

Εισφορά σε χρήμα

Εθελοντική εργασία

Πολιτιστικοί σύλλογοι 11.2 5.9 7.5 2.7 2.3Θρησκευτικές-εκκλησιαστικές οργανώσεις 2.8 1.5 1.3 0.7 0.6Αθλητικοί σύλλογοι 19.8 9.1 14.3 3.2 2.6Φοιτητικές / μαθητικές παρατάξεις και πολιτικά κόμματα 9.1 6.4 4.4 1.0 1.2

Εθελοντικές οργανώσεις 4.7 1.5 2.4 1.0 1.8Σύλλογοι νέων 3.1 1.9 1.6 0.6 1.0Συνδικάτα, επαγγελματικά σωματεία 2.3 1.6 0.9 0.4 0.2Επιστημονικοί σύλλογοι 2.6 1.5 1.3 0.7 0.4δεν είχα ούτε έχω σχέση 59.4

Πίνακας 9. Πιθανά πεδία εθελοντικής προσφοράς (%)Σε ποιες από τις παρακάτω δραστηριότητες

θα ήθελες να συμμετάσχεις ως εθελοντής χωρίς αμοιβή; Προστασία των δασών 25.7Προστασία της θάλασσας 23.3Αιμοδοσία 40.8Αθλητικές εκδηλώσεις 21.3Βοήθεια σε μετανάστες και πρόσφυγες 8.7Αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών (σεισμοί, πλημμύρες κ.λπ.) 18.6Βοήθεια σε αστέγους 23.3Πολιτιστικές εκδηλώσεις 16.6Καταπολέμηση του AIDS 25.0Καταπολέμηση ναρκωτικών 36.5Προστασία των ζώων 27.1Προστασία του καταναλωτή 11.1Βοήθεια σε ψυχικά πάσχοντες 13.1Βοήθεια σε ηλικιωμένους 18.8Βοήθεια σε αναπτυσσόμενες χώρες (στην Αφρική κ.λπ.) 17.0Βοήθεια σε κακοποιημένες γυναίκες 25.0Βοήθεια σε παιδιά 46.9Σε καμιά από αυτές 9.9δΞ/δΑ 2.1


2�


Αν μάλιστα κάνουμε την σύγκρι-ση με το 24% που είχε σημειωθεί σε έρευνα της ΓΓΝΓ του 1997 σε παρό-μοια ερώτηση, το συμπέρασμα είναι ότι η διαθεσιμότητα για συμμετοχή σε εθελοντικές δραστηριότητες παρου-σιάζει αυξητική τάση. Όσον αφορά το ιδιαίτερο πεδίο εθελοντικής προσφο-ράς, προηγείται η προσφορά βοήθει-ας σε παιδιά (46.9%), η εθελοντική αιμοδοσία (40.8%), και η εθελοντική συμμετοχή σε φορείς καταπολέμησης των ναρκωτικών (36.5%), ενώ στην τελευταία τριάδα συναντά κανείς την βοήθεια σε ψυχικά πάσχοντες (13.1%), την προστασία του κατανα-λωτή (11.1%) και, τέλος, τη βοήθεια σε μετανάστες και πρόσφυγες (8.7%). Φαίνεται λοιπόν πως το στίγμα της ψυχικής ασθένειας, αλλά και η ενδε-χόμενη ξενοφοβική πρόσληψη της φιγούρας του πρόσφυγα και του με-τανάστη εμποδίζουν τους νέους να εκδηλώσουν υψηλότερη διαθεσιμό-τητα εθελοντικής κινητοποίησης στα πεδία αυτά, εύρημα που θα πρέπει να προβληματίσει και να γίνει αντικείμε-νο ενδελεχέστερης ανάλυσης και των κατάλληλων πολιτικών παρεμβάσε-ων.

Υπάρχει ωστόσο πάντοτε μια απόσταση ανάμεσα στο τι δηλώνει ότι θα ήθελε ή τι θα μπορούσε να κά-νει κανείς και στο τι όντως πράττει. Στην περίπτωση του εθελοντισμού αυτό φάνηκε καθαρά από τα σχόλια εκείνων που συμμετείχαν στις συνε-ντεύξεις βάθους. έτσι, τα παραπάνω ποσοτικά ευρήματα αποκτούν δι-αφορετικές διαστάσεις αν συνδυα-στούν και με τα ποιοτικά στοιχεία της έρευνας. Οι νέοι συμμετέχοντες στο τμήμα αυτό επίσης ανέφεραν ότι υπάρχουν συγκεκριμένα θέματα για τα οποία θα ήταν ικανοί να «στρα-τευθούν» και να προσφέρουν εθε-λοντική εργασία. Σε γενικές γραμ-μές όμως η συνολική αίσθηση των απαντήσεών τους στο συγκεκριμένο ζήτημα δεν ήταν αρκετά πειστική ως προς το αν οι δηλώσεις τους θα μπο-ρούσαν ποτέ να γίνουν πράξη. Χρη-

σιμοποιώντας ως δικαιολογία την έλλειψη χρόνου, σχεδόν κανείς δεν άφησε την εντύπωση ότι πραγματι-κά είχε την επιθυμία ή την πρόθεση εθελοντικής εμπλοκής σε κάποια από τις δραστηριότητες που αναφέρθη-καν. Θα έλεγε κανείς πως «έπρεπε» (με βάση κάποιο είδος «πολιτικής ορθότητας») να δηλώνουν ότι τους ενδιαφέρει ο εθελοντισμός και ότι θα στρατεύονταν, χωρίς όμως να φαίνο-νται καθόλου έτοιμοι ή διατεθειμένοι να περάσουν στην πράξη. Συμπε-ρασματικά, το μέλλον του νεανικού εθελοντισμού παραμένει αβέβαιο στη χώρα μας, παρά την «αναλαμπή» των Ολυμπιακών αγώνων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΓΝΓ

Το ερευνητικό πρόγραμμα «Η νέα γενιά στην Ελλάδα σήμερα» δι-αφοροποιείται από προγενέστερες έρευνες και στο βαθμό που επέλεξε να διερευνήσει την στάση των νέων απέναντι στον κρατικό θεσμό που έχει επιφορτιστεί με την ευθύνη της νεολαίας και, ως εκ τούτου, οφείλει να βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία μαζί της, να αφουγκράζεται τις ανάγκες, τις προτεραιότητες και τα προβλή-ματά της, όπως και να δρομολογεί τις κατάλληλες διευθετήσεις και δράσεις. Εξάλλου, η ΓΓΝΓ αλλά και οι σχετικές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και προ-γράμματα (όπως το «ΝΕΟΛΑΙΑ») δεν είναι δυνατόν να επιτύχουν τους σκοπούς τους ούτε στο ελάχιστο αν δεν είναι σε θέση να προσεγγίσουν τις πληθυσμιακές ομάδες στις οποίες απευθύνονται. έτσι, ένα σημαντικό τμήμα της έρευνας αφιερώθηκε στην καταγραφή της αναγνωρισιμότητας της ΓΓΝΓ, την αξιολόγηση της μέχρι τώρα δράσης της, αλλά και την διε-ρεύνηση της απήχησης στους νέους μιας σειράς νέων πρωτοβουλιών που ετοιμάζονται την στιγμή αυτή.

3.1. Η αναγνωρισιμότητα της ΓΓΝΓ

Από τη δειγματοληπτική έρευνα προέκυψε ότι μόνον 43.6% των νέων γνωρίζουν την ΓΓΝΓ, ενώ ακόμη λι-γότεροι δηλώνουν γνώση επιμέρους δομών και θεσμών που εποπτεύονται από αυτήν (βλ. Πίνακα 10).

Πίνακας 10. Γνώση θεσμών που αφορούν τη νέα γενιά (%)

Ποιους από τους φορείς ή θεσμούς που θα σου διαβάσω γνωρίζεις;

Κέντρα Πληροφόρησης Νέων 40.8Γενική Γραμματεία Αθλητισμού 65.4

Νομαρχιακά – δημοτικά Συμβούλια Νεολαίας 20.0

Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς 43.6

Θυρίδες Νεανικής Επιχειρηματικότητας 9.0

Γενική Γραμματεία Ισότητας 23.9δΞ/δΑ 16.6

Αντίστοιχα ευρήματα αντλήθηκαν από τις συνεντεύξεις βάθους. Λίγοι μόνον από τους συμμετέχοντες ανέφε-ραν αυθορμήτως την ΓΓΝΓ ως φορέα που συνδέεται με ζητήματα των νέων. Αρκετοί, ιδιαιτέρως της μικρότερης ηλικίας, δεν την είχαν καν ακούσει. Σε γενικές γραμμές η αναγνωρισιμότητα της ΓΓΝΓ είναι σχετικά έως πολύ χα-μηλή. Επίσης, εξαιρετικά χαμηλή είναι και η μέχρι στιγμής χρήση των υπηρε-σιών που προσφέρει η ΓΓΝΓ.

Επιπλέον, όταν οι νέοι ερωτήθη-καν για τις προσδοκίες τους από ένα θεσμό δημιουργημένο από την πολι-τεία αποκλειστικά για αυτούς, πρωτί-στως αντέδρασαν με δυσπιστία. Είτε γιατί πιστεύουν ότι κάποιο άλλο είναι το κίνητρο και όχι η βοήθεια προς αυ-τούς, είτε γιατί αισθάνονται ότι κανέ-νας ενήλικος πολιτικός δεν μπορεί να καταλάβει ποιες είναι οι πραγματικές τους ανάγκες. Όταν η δυσπιστία αυτή παρακάμπτεται, το βασικό αίτημα


2�


που εκφράζεται είναι να μεσολαβήσει η ΓΓΝΓ με τις δράσεις της σε θέματα που έχουν να κάνουν με την εξεύρεση εργασίας και τον επαγγελματικό προ-σανατολισμό.

Στο πλαίσιο της δειγματοληπτικής έρευνας έγινε επίσης ανίχνευση (βάσει μιας 10-βάθμιας κλίμακας ενδιαφέρο-ντος) των συγκεκριμένων υπηρεσιών και προγραμμάτων που ενδιαφέρουν σήμερα τους νέους, αλλά και κατα-γραφή της στάσης τους απέναντι σε ορισμένες νέες δράσεις που προετοι-μάζει η ΓΓΝΓ (βλ. Πίνακα 11).

Πίνακας 11. Ενδιαφέρον για νέες πρωτοβουλίες της ΓΓΝΓ

Θα σε ενδιέφερε ή όχι κάθε ένα από τα παρακάτω; Μ.Τ

Επαναφορά της κάρτας νέων που προσφέρει εκπτώσεις σε πολιτιστικά δρώμενα, μουσεία, εισιτήρια μέσων μαζικής μεταφοράς αλλά και καταστήματα

8.4

Δημιουργία κύκλου σεμιναρίων πρακτικών γνώσεων για την προετοιμασία και διευκόλυνση των νέων προκειμένου να μπουν στην αγορά εργασίας

8.1

Δημιουργία επιχειρηματικού δικτύου νέων 7.6

Συμβουλευτική υποστήριξη και καθοδήγηση των νέων ώστε να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση

7.8

Δημιουργία ειδικού φορέα εθελοντισμού ώστε να αξιοποιηθεί η διάθεση των νέων για προσφορά

7.6

Δημιουργία προγραμμάτων για ανάμιξη των νέων στον μαζικό αθλητισμό.

8.0

Και εδώ οι απαντήσεις των ερω-τώμενων και η ιεράρχηση από μέρους τους των επιμέρους προγραμμάτων και των νέων δράσεων είναι δυνατόν να λειτουργήσουν ως αποτελεσματικά

εργαλεία στην χάραξη και την εξειδί-κευση της πολιτικής στον τομέα αυ-τόν. Στην κορυφή της θετικής αξιολό-γησης, και παρά την ατυχή προσπά-θεια εισαγωγής της πριν από αρκετά χρόνια, συναντούμε την επαναφορά της κάρτας νέων. Στην δεύτερη θέση βρίσκεται η δημιουργία κύκλου σε-μιναρίων για την ευκολότερη είσοδο των νέων στην αγορά εργασίας, κάτι που ασφαλώς συνδέεται με τα υψηλά επίπεδα νεανικής ανεργίας και την ανάδειξη της ανεργίας σε κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι νέοι. Στις τελευταίες θέσεις συναντά κανείς την δημιουργία εξειδικευμένου φορέα που θα ενθαρρύνει και θα προωθεί την διάθεση των νέων για εθελοντική προσφορά. Τούτο θα πρέπει ασφαλώς να συνυπολογιστεί στην αποτίμηση του εθελοντικού δυναμικού της ελ-ληνικής νεολαίας και μάλλον επιβε-βαιώνει την απαισιόδοξη άποψη περί απουσίας αντίστοιχου δυναμικού. Aυτό όμως, από την άλλη, συνηγορεί υπέρ της ανάγκης δημιουργίας ενός φορέα ενθάρρυνσης και ανάπτυξης του νεανικού εθελοντισμού.

3. 2. Επικοινωνία και ΓΓΝΓ

Τα πολύ χαμηλά ποσοστά χρήσης υπηρεσιών και συμμετοχής σε προ-γράμματα της ΓΓΝΓ δεν σημαίνουν ότι οι νέοι δεν ενδιαφέρονται για τους άξονες δραστηριοποίησης της ΓΓΝΓ. Είναι πιθανόν να οφείλονται στην έλλειψη ενημέρωσης για τα εν λόγω προγράμματα και υπηρεσίες, στη γενι-κότερη δυσπιστία έναντι της δημόσι-ας διοίκησης και των κρατικών/πολι-τικών θεσμών, ή σε κάποιον δισταγμό εκδήλωσης έμπρακτου ενδιαφέροντος για αυτά. έτσι, στην έρευνα συμπε-ριελήφθησαν μια σειρά ερωτήσεων αναφορικά με τις πηγές ενημέρωσης από τις οποίες οι νέοι ενημερώνονται σχετικά, αλλά και για τις πηγές ενη-μέρωσης από τις οποίες θα επιθυμού-σαν στο μέλλον να ενημερώνονται. Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά είναι δυνατόν να βοηθήσουν σημαντικά

στην επιτυχή στόχευση από την ΓΓΝΓ νέων συμμετεχόντων στα προγράμ-ματα και τις υπηρεσίες της, μέσα από τους διαύλους που οι ίδιοι επισημαί-νουν. Εξάλλου, στις προσωπικές συ-νεντεύξεις εκφράζεται συχνά έντονο και το αίτημα για ένα θεσμό που θα αναπτύσσει την άμεση διαπροσωπική επικοινωνία μεταξύ των νέων και «θα μιλάει τη γλώσσα τους».

Συχνά εκφράστηκε η άποψη ότι υπάρχει ένα κενό επικοινωνίας μετα-ξύ των νέων και των θεσμικών φορέων της Πολιτείας αρμόδιων για τα θέμα-τα νεολαίας. Υπάρχει μια δυσκολία επικοινωνίας, είτε γιατί δεν «μετα-φράζονται» σωστά τα αιτήματα των νέων, είτε γιατί γενικά δεν «μιλιέται η ίδια γλώσσα», είτε γιατί δεν υπάρχει ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των δύο. Αυτό το ρόλο του συνδετικού κρίκου, ζητούν να παίξει ουσιαστικά και απο-τελεσματικά η ΓΓΝΓ, καθώς επίσης και να κάνει μια καταγραφή αναγκών («να μάθει ποιοι είμαστε οι νέοι και τι θέλουμε»). Εξάλλου, στην ανάγκη αυτή, την οποία η ίδια η πολιτεία ανα-γνωρίζει, απαντά και το παρόν ερευ-νητικό πρόγραμμα.

Η πλειοψηφία των νέων δηλώνει ότι δεν μαθαίνει από πουθενά για τις πρωτοβουλίες και τα προγράμ-ματα της Γραμματείας. Οι υπόλοιποι ενημερώνονται πρωτίστως από την τηλεόραση, που είναι και το πιο πο-λυχρησιμοποιημένο μέσο από τους νέους. Είναι δε και το πλέον επιθυμη-τό μέσο-πηγή σχετικής ενημέρωσης μέσω του οποίου η ΓΓΝΓ θα μπορούσε να κινητοποιήσει τον μεγαλύτερο δυ-νατό αριθμό από όλες τις κατηγορίες νέων. Το πρόσφατο σποτ της ΓΓΝΓ κατά της βίας συνιστά μια καλή αρχή χρήσης του μέσου και εξοικείωσης του κοινού με την παρουσία της Γραμμα-τείας σε αυτό. Πέρα από την τηλεό-ραση, η οικογένεια και το εκπαιδευ-τικό σύστημα παραμένουν για τους νέους που ανήκουν στην μικρότερη ηλικιακή κατηγορία (15-17ετών) ση-μαντικές πηγές ενημέρωσης. Επίσης, η περίπτωση του διαδικτύου είναι εν-


2�


δεικτική ως πιθανού μέσου προβολής της ΓΓΝΓ καθώς συνιστά πηγή ενημέ-ρωσης κατά συντριπτικά υψηλότερη συχνότητα στους νέους με υψηλότερη μόρφωση και μεγαλύτερη ηλικία.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτουν μια σειρά από συγκεκρι-μένες προτάσεις, οι οποίες θα ήταν δυνατόν να ληφθούν υπόψη από τους ευρωπαϊκούς και κρατικούς θεσμούς που συνδέονται με την νεολαία, ιδίως δε από την ΓΓΝΓ.

Οι προτάσεις αυτές ομαδοποιού-νται σε τρεις επιμέρους άξονες:

4.1. Η έρευνα της νεολαίας

Είναι προφανές ότι το παρόν ερευ-νητικό πρόγραμμα δεν ήταν σε θέση να καλύψει το πλήρες φάσμα των θε-ματικών αξόνων που σχετίζονται με την νεολαία. έτσι, είναι αναγκαία η διενέργεια αντίστοιχων ερευνών που θα επικεντρωθούν σε ζητήματα που ακροθιγώς μόνο αναδείχθηκαν, αλλά που είτε χρήζουν άμεσης διερεύνησης είτε/και συνιστούν επείγουσες προ-τεραιότητες εθνικών και ευρωπαϊκών θεσμών. Για παράδειγμα, το πρόβλη-μα της ξενοφοβίας και του ρατσισμού αναδείχθηκε en passant από την ιε-ράρχηση των εθελοντικών δραστη-ριοτήτων που επιλέγουν οι νέοι για πιθανή μελλοντική δραστηριοποίη-ση, είναι φλέγον – όπως προκύπτει από μια πληθώρα στοιχείων, συμπε-ριλαμβανομένων και άλλων διεθνών ερευνών – και, συγχρόνως, αποτελεί βασική προτεραιότητα για το 2005 της Ευρωπαϊκής ένωσης και του προ-γράμματος «ΝΕΟΛΑΙΑ».

Αντιστοίχως, τούτη η έρευνα δεν ήταν σε θέση να καλύψει το σύνολο των πιθανών ερευνητικών μεθόδων και προσεγγίσεων που απαιτούνται για την πληρέστερη δυνατή γνώση της νεολαίας. Ενώ, από τη μία, διεύρυ-

νε αποφασιστικά την μεθοδολογική και ερμηνευτική λογική που διέκρινε προγενέστερες έρευνες, συνδυάζο-ντας την ποσοτική/δειγματοληπτική μέθοδο με την ποιοτική μέθοδο των συνεντεύξεων βάθους και εφαρμόζο-ντας ορισμένα σύγχρονα και εναλλα-κτικά μεθοδολογικά και ερμηνευτικά εργαλεία και δείκτες, δεν διέθετε το απαιτούμενο χρονικό εύρος και τους αντίστοιχους πόρους, που θα επέτρε-παν και την χρήση άλλων σημαντι-κών μεθόδων (focus groups, άλλες ερμηνευτικές προσεγγίσεις), που θα πρέπει όμως να δοκιμαστούν στο μέλ-λον. Μελλοντικές έρευνες θα πρέπει επίσης να συμπεριλάβουν στο δείγμα τους και τους μη-έλληνες νέους που διαβιούν στην Ελλάδα, δεδομένου του σημαντικού πια ποσοστού του πληθυσμού που αποτελείται από με-τανάστες, για τους οποίους μάλιστα η γνώση μας είναι μηδαμινή ενώ η ανά-γκη σχετικών δράσεων μεγάλη (κάτι που ισχύει και για άλλες ομάδες που βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό).

Επειδή δε η παρακολούθηση των εξεταζόμενων παραμέτρων οφείλει να είναι συνεχής, και επειδή η συνέ-χεια και η παρακολούθηση των τάσε-ων στην διαχρονία δεν επιτυγχάνεται απολύτως με την πραγματοποίηση ασύνδετων ερευνών (παρότι στην περίπτωση μας καταβλήθηκε ιδιαίτε-ρη προσπάθεια συνδυαστικής ερμη-νείας των ευρημάτων με αναφορά σε προγενέστερες μελέτες), προτείνεται η δημιουργία ενός Ερευνητικού Πα-ρατηρητηρίου για τη Νεολαία που θα διεξάγει ανά τακτικά χρονικά διαστή-ματα έρευνες τάσεων και θα ερευνά εν γένει την ελληνική νεολαία, καθώς και τις αντιλήψεις που έχει ελληνική κοινωνία για τη νεολαία, όπως αυ-τές εκφράζονται από τον Τύπο και τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και οι οποίες μπορούν να διερευνηθούν μέσω ενός συστήματος media monitoring. Όλα αυτά θα μπορούν να προσφέρουν την απαραίτητη επιστημονική υποστήρι-ξη για τη χάραξη πολιτικής από μέ-ρους της ΓΓΝΓ.

Τέλος, όπως προκύπτει και από τις προτεραιότητες της Λευκής Βίβλου και του προγράμματος «ΝΕΟΛΑΙΑ», εκτός της ίδιας της διενέργειας ερευ-νητικών προγραμμάτων και της χρή-σης των ευρημάτων από τους αντί-στοιχους θεσμούς, μεγάλη σημασία έχει και η διάχυση της παραγόμενης από αυτά γνώσης τόσο στην ευρύτε-ρη ελληνική κοινωνία όσο και στην ευρωπαϊκή ερευνητική κοινότητα με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού γνωστικού πεδίου για τη νεολαία. Προτείνεται λοιπόν η περαιτέρω επεξεργασία των ευρη-μάτων της έρευνας και η έκδοση της ανά χείρας μελέτης σε μορφή βιβλίου, όπως και η μετάφραση στα αγγλικά τουλάχιστον ενός executive report που θα βασιστεί στο κείμενο των συ-μπερασμάτων.

4.2. Άξονες δράσεις υψηλής προτεραιότητας

Από το σώμα των ευρημάτων προ-κύπτουν ασφαλώς ποικίλα ζητήματα και θεματικές που θα πρέπει να γί-νουν αντικείμενο επεξεργασίας από την ΓΓΝΓ με στόχο την ανάληψη των αντίστοιχων πρωτοβουλιών και δρά-σεων. δεν ανήκει φυσικά στην αρμο-διότητα της ερευνητικής ομάδας να επιλέξει ή να ιεραρχήσει τις θεματικές αυτές, ούτε και να προτείνει επιμέ-ρους πολιτικές. Είναι όμως δυνατή η παράθεση ορισμένων σχετικών επιση-μάνσεων.

Εκείνο που διαφαίνεται κατά τρό-πο που είναι δύσκολο να αγνοηθεί είναι η σχετική ανασφάλεια και αβε-βαιότητα που βιώνει η νέα γενιά, και η πρωτοκαθεδρία της ανεργίας ως του σημαντικότερου ίσως διαμορφω-τικού παράγοντα αυτής της διάχυτης δυσφορίας. Όπως είδαμε, αυτό προ-κύπτει τόσο από τις ιεραρχήσεις της κοινωνικής και προσωπικής θεματο-λογίας – αλλά και από άλλους δεί-κτες – της ποσοτικής έρευνας, όπως και από τον ίδιο τον ρέοντα λόγο των


2�


ερωτώμενων. Επομένως, η απευθείας ενίσχυση των νέων στους τομείς αυ-τούς – μέσα από δράσεις ανάπτυξης της δημιουργικότητας και της επι-χειρηματικότητας, διευκόλυνσης του επαγγελματικού προσανατολισμού, ευκολότερης πρόσβασης στην αγορά εργασίας, αλλά και στήριξης και απο-φυγής των αποκλεισμού όσων νέων βι-ώνουν το φάσμα της ανεργίας – αλλά και η γενικότερη ενίσχυση θεσμών που τους προσφέρουν ήδη ψυχική και πρακτική στήριξη – όπως η οικογένεια – θα πρέπει να ιεραρχηθούν κατά τον ανάλογο τρόπο. Εντούτοις, είναι προ-φανές ότι η ΓΓΝΓ από μόνη της δεν είναι σε θέση αν μεταβάλλει αποφασι-στικά αυτήν την κατάσταση ανασφά-λειας, η οποία συνδέεται με ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες. Υπό αυτήν την έννοια, η δυσφορία για την οποία μιλήσαμε είναι μια μορφή «δυσφορίας μέσα στον πολιτισμό» με την φροϋδική έννοια του όρου, ένα σύμπτωμα της εν πολλοίς αντιφατικής βιωμένης εμπειρίας της νεολαίας μέσα σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο που υπόσχεται τις μεγαλύτερες απο-λαύσεις, συνδεδεμένες όμως με την μεγαλύτερη αλλοτρίωση και ισχυρά εμπόδια προσπέλασης.

Όσον αφορά πάντως τα επιμέ-ρους πεδία δραστηριότητας και τις νέες πρωτοβουλίες που προτίθεται να αναλάβει η ΓΓΝΓ, το σχετικό κε-φάλαιο της ανά χείρας μελέτης είναι αυτονόητο πως θα λειτουργήσει επι-βοηθητικά στο έργο της Γραμματείας. Επισημαίνουμε απλώς συμπερασμα-τικά ότι η επαναφορά της κάρτας νέων συγκεντρώνει, μεταξύ των συ-γκεκριμένων επιλογών, την προτίμη-ση της νεολαίας και η επανεισαγωγή της αναμένεται να συναντήσει ιδιαί-τερα ευνοϊκή υποδοχή. Όσο για τον εθελοντισμό, όπως προκύπτει από την χαμηλή συμετοχή σε συλλογικές οργανώσεις εν γένει – εύρημα που συνδέεται και με την διάχυτη δυσπι-στία προς τον δημόσιο χώρο και τους θεσμούς – δεν λειτουργεί από μόνος του ως αυτόνομη αξία που μπορεί να

κινητοποιήσει την συλλογική δράση. Αν λοιπόν η ενίσχυση του εθελοντι-σμού αξιολογείται ως δράση υψηλής προτεραιότητας – πράγμα που συμ-βαίνει στο ευρωπαϊκό πλαίσιο – θα πρέπει να ενθαρρυνθεί και να υπο-στηριχθεί (διακριτικά ασφαλώς) στα πρώτα του βήματα και να συνδεθεί με αξίες που ήδη συγκεντρώνουν την αποδοχή των νέων (κάτι που φαίνεται ότι λειτούργησε στην περίπτωση των Ολυμπιακών αγώνων).

4.3. Επικοινωνία

Καμιά πρωτοβουλία της ΓΓΝΓ δεν θα έχει την αναμενόμενη επιτυχία και απήχηση, αν δεν κατορθώσει να αντι-στρέψει το κλίμα δυσπιστίας που κυρι-αρχεί στην στάση των νέων απέναντι στην πολιτική και τη δημόσια διοίκη-ση, και αν δεν κερδίσει την εμπιστο-σύνη τους απευθυνόμενη σε αυτούς στην δική τους γλώσσα. Οι νέοι απαι-τούν αμεσότητα λόγου και πρόσβα-σης, αντιγραφειοκρατική λειτουργία, και αξιοπιστία. Η ΓΓΝΓ οφείλει να δημιουργήσει διόδους προσωπικής, έντιμης επαφής, και να είναι ένας ορ-γανισμός με «αντι-γραφειοκρατικό» πρόσωπο και λειτουργία. Για να πεί-σει σε ένα πρώτο και βασικό επίπεδο οφείλει να δείξει ότι βρίσκεται μακριά από τα γραφειοκρατικά προβλήματα και πρότυπα του υπολοίπου δημόσιου τομέα: δηλαδή, να είναι μια κρατική, δημόσια υπηρεσία η οποία όμως να λειτουργεί με άλλους όρους. Στην κα-τεύθυνση αυτή είναι δυνατόν να δο-κιμαστούν νέες πρωτοβουλίες όπως η πρόσληψη νέων ανθρώπων για την στελέχωση συγκεκριμένων προγραμ-μάτων (stage), η θεσμοθέτηση διαδι-κασιών διαβούλευσης με τους νέους πέρα από τα καθιερωμένα κανάλια (που είναι δυνατόν να αναζωογονήσει και την πολιτική συμμετοχή των νέων πολιτών, όπως και την θετική από μέ-ρους τους επαναξιολόγηση της λει-τουργίας της δημοκρατίας), αλλά και η ενίσχυση των θεσμών εκείνων που φέρνουν την ΓΓΝΓ κοντά στην τοπική

κοινωνία (η μεγάλη συγκριτικά απή-χηση των Κέντρων Πληροφόρησης Νέων θα πρέπει να αξιολογηθεί ιδιαι-τέρως στο σημείο αυτό).

Αναφορικά με την επικοινωνιακή στρατηγική της ΓΓΝΓ, από την ανά-λυση των δημογραφικών και κοινω-νικών χαρακτηριστικών των ερωτώ-μενων προκύπτει ότι υπάρχουν πηγές ενημέρωσης που προσεγγίζουν τους νέους κατά έναν σχετικά πολυσυλ-λεκτικό (δια-ταξικό, δια-ηλικιακό και δια-μορφωτικό) τρόπο, όπως η τηλεό-ραση, το ραδιόφωνο και τα περιοδικά, αλλά και μέσα που χρησιμοποιούνται κυρίως από συγκεκριμένες κατηγο-ρίες νέων (εκπαιδευτικό σύστημα, εφημερίδες, internet). Από την άλλη βέβαια η ΓΓΝΓ δεν είναι αναγκασμέ-νη να ακολουθήσει κατά γράμμα τις προτιμήσεις που καταγράφονται πα-ραπάνω, ιδίως στις περιπτώσεις που ενέχουν ένα ιδιαίτερα υψηλό κόστος (τηλεόραση). Μια εναλλακτική επι-λογή θα προωθούσε την ενίσχυση της προσβασιμότητας των νέων στα μέσα εκείνα που προσφέρουν στην ΓΓΝΓ την δυνατότητα να επικοινωνεί μαζί τους με τον πιο αποτελεσματικό αλλά και οικονομικό τρόπο (όπως το διαδίκτυο). έτσι, θα μπορούσε να στραφεί στην συμπερίληψη φθηνών διαδικτυακών συνδρομών στην κάρτα νέων, και γενικότερα στην ανάπτυξη πολιτικών που θα ενισχύουν την προ-σβασιμότητα των νέων στο διαδίκτυο. Από την άλλη, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό νέων που χρησιμοποιεί το διαδίκτυο, αλλά όχι προφανώς ως πηγή ενημέρωσης για τις δράσεις της ΓΓΝΓ (47.8% δηλώνει πως έχει πρό-σβαση στο διαδίκτυο, αλλά μόνον 5.9% ενημερώνεται μέσα από αυτό για τα της ΓΓΝΓ, ενώ μόνον 22.0% θα ήθελε να ενημερώνεται μέσα απο αυτό το μέσο). Εδώ το πρόβλημα ίσως να έγκειται στην συγκεκριμένη μορφή διαδικτυακής παρουσίας της ΓΓΝΓ – η ανάπτυξη ενός τελειοποιημένου portal αναμένεται να επηρεάσει θετι-κά ως προς αυτή την σημαντική διά-σταση.


2�


Η διατήρηση του φυσι-κού περιβάλλοντος σε καλή κατάσταση είναι θέμα που αφορά όλους μας και καθένα

από εμάς ξεχωριστά. Η περιβαλλοντι-κή συνείδηση και συμπεριφορά που θα πρέπει να μας χαρακτηρίζει είναι πλέον πιο επιτακτική από κάθε άλλη φορά.

Η προστασία όμως του φυσικού περιβάλλοντος και η διατήρηση των φυσικών πόρων σε ένα ικανοποιητι-κό επίπεδο είναι θέμα κυρίως πολιτι-κής βούλησης. Εάν δεν υπάρξει ένας στρατηγικός σχεδιασμός σε κεντρικό επίπεδο με στόχο τη διασφάλιση της οικολογικής ισορροπίας στον πλανή-τη καμία ενέργεια σε ατομικό επίπεδο δεν μπορεί να επιφέρει το επιθυμη-τό αποτέλεσμα. ένας πολύπλευρος στρατηγικός σχεδιασμός με συγκεκρι-μένες και συντονισμένες προσπάθειες που στόχο θα έχει την αύξηση του πο-σοστού των ήπιων μορφών ενέργειας (ηλιακή, αιολική κ.ά.) στην παραγωγή ενέργειας, την προώθηση της ανα-κύκλωσης, την μείωση της ρύπανσης των νερών, των εδαφών και του αέρα. Γενικά, ένας σχεδιασμός που να προ-ωθεί με γοργά βήματα την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την εξοικονόμηση των φυσικών πόρων της γης.

Ευρωπαϊκό Θεσμικό ΠλαίσιοΗ Ευρωπαϊκή ένωση σε μία προ-

σπάθειά της για την επίτευξη των πα-ραπάνω στόχων λαμβάνει μέτρα για την προστασία και την αειφορική δια-χείριση του περιβάλλοντος. Θα μπο-ρούσαμε να πούμε ότι είναι μία από

τις πρωτοπόρες δυνάμεις σε παγκό-σμιο επίπεδο πάνω σε αυτό το θέμα. Η θέσπιση κανόνων και οδηγιών που προωθεί, προσανατολίζονται με ένα πολύπλευρο και πολυσήμαντο τρόπο προς αυτή την κατεύθυνση.

Μία σημαντική οδηγία είναι η 92/43/ΕΟΚ η οποία σκοπό έχει να συμβάλει στην προστασία της βιο-λογικής ποικιλομορφίας, μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας στο Ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών όπου εφαρμόζεται η συνθήκη. Τα μέτρα τα οποία λαμβά-νονται σύμφωνα με αυτή την συνθή-κη αποσκοπούν στη διασφάλιση της διατήρησης ή της αποκατάστασης σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρη-σης, των φυσικών οικοτόπων και των άγριων ειδών χλωρίδας και πανίδας κοινοτικού ενδιαφέροντος.

Με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ συστή-νεται ένα συνεκτικό ευρωπαϊκό οικο-λογικό δίκτυο ειδικών ζωνών επονο-μαζόμενο Natura 2000. Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας, μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτό-πων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας, στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών όπου εφαρμόζεται η συνθήκη. Καθορίζεται ένα συγκε-κριμένο χρονοδιάγραμμα για την εν-σωμάτωση της οδηγίας και την εφαρ-μογή των διαδικασιών και των κριτη-ρίων που θέτει, από τα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να συ-στήσουν ένα κατάλογο για τις ειδικές ζώνες διατήρησης (Natura 2000) και να εκπονήσουν για αυτά ειδικά σχέ-δια διαχείρισης. Η εναρμόνιση και η

ενσωμάτωση της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ στην ελληνική νομοθεσία έγινε με την Κ.Υ.Α.33318/3028/1998.

Μία άλλη σημαντική οδηγία της Ευρωπαϊκής ένωσης είναι και η 2000/60/ΕΚ η οποία θεσπίζει ένα πλαίσιο κοινοτικής δράσης στον το-μέα της πολιτικής των υδάτων. Σκο-πός της συγκεκριμένης οδηγίας είναι η θέσπιση πλαισίου για την προστα-σία των εσωτερικών επιφανειακών, των μεταβατικών, των παράκτιων και των υπόγειων υδάτων, με στόχο :• Την αποτροπή της περαιτέρω επιδεί-

νωσης, την προστασία και τη βελτί-ωση της κατάστασης των υδάτινων οικοσυστημάτων.

• Την προώθηση της βιώσιμης χρήσης του νερού.

• Την ενίσχυση της προστασίας και τη βελτίωση του υδατικού περιβάλλο-ντος μεταξύ άλλων και την επιβολή ειδικών μέτρων για την προοδευτι-κή μείωση των απορρίψεων, εκπο-μπών και διαρροών ουσιών προτε-ραιότητας.

• Τη διασφάλιση της προοδευτικής μείωσης της ρύπανσης των υπόγει-ων υδάτων και την αποτροπή της περαιτέρω μόλυνσής τους.

• Τη συμβολή στο μετριασμό των επι-πτώσεων από πλημμύρες και ξηρα-σίες.

Σύμφωνα με την οδηγία αυτή, τα κράτη μέλη προσδιορίζουν τις επι-μέρους λεκάνες απορροής ποταμού στο εθνικό τους έδαφος και για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, τις υπάγουν σε επιμέρους περιοχές λε-κάνης απορροής ποταμού. Ορίζεται ένα χρονοδιάγραμμα μέσα στο οποίο τα κράτη μέλη πρέπει να επιτύχουν

Πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσηςγια την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος

Γεώργιος Παπαδόπουλος, Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης


2�


καλή κατάσταση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα. Τα κράτη μέλη πρέπει να καταρτίσουν σχέδια διαχεί-ρισης όλων των λεκανών απορροής ποταμών στα οποία θα περιλαμβά-νεται περίληψη των μέτρων τα οποία απαιτούνται, σύμφωνα με την οδηγία, και τα οποία θεωρούνται αναγκαία για να φθάσουν προοδευτικά τα υδά-τινα οικοσυστήματα στην απαιτούμε-νη κατάσταση.

Το κάθε κράτος μέλος πρέπει να εξασφαλίζει ότι για κάθε περιοχή λε-κάνης απορροής ποταμού ή για κάθε τμήμα διεθνούς περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού το οποίο βρίσκε-ται στο έδαφός του, αναλαμβάνεται :• Η ανάλυση των χαρακτηριστικών

της.• Η επισκόπηση των επιπτώσεων των

ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων.

• Η οικονομική ανάλυση της χρήσης ύδατος.

Στη συνέχεια κάθε κράτος μέλος μεριμνά για τη θέσπιση, για κάθε πε-ριοχή λεκάνης απορροής ποταμού, προγράμματος μέτρων, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των παρα-πάνω αναλύσεων προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι για καλή κατά-σταση των υδάτων.

Προστασίατου φυσικού περιβάλλοντος μέσω συγχρηματοδοτούμενων ευρωπαϊκών προγραμμάτων

Η πολιτική της Ευρωπαϊκής ένω-σης σε θέματα προστασίας του πε-ριβάλλοντος δεν σταματά μόνο στη θέσπιση ενός θεσμικού πλαισίου το οποίο να θωρακίζει το φυσικό περι-βάλλον. Προωθεί και μία πληθώρα δράσεων μέσω συγχρηματοδοτούμε-νων προγραμμάτων για την υλοποί-ηση συγκεκριμένων πράξεων / έργων που στόχο έχουν την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, τη μείωση της ρύπανσης και την προώθηση ήπι-

ων μορφών ενέργειας. Μέσω του κοι-νοτικού πλαισίου στήριξης, των κοι-νοτικών πρωτοβουλιών, του ταμείου συνοχής αλλά και άλλων προγραμ-μάτων, όπως για παράδειγμα το Life, η Ευρωπαϊκή ένωση δίνει τη δυνατό-τητα στα κράτη μέλη να υλοποιήσουν έργα περιβάλλοντος. έργα τα οποία περιλαμβάνουν, υποδομές, όπως αποχετευτικά δίκτυα και μονάδες επεξεργασίας λυμάτων, δημιουργία χώρων υγειονομικής ταφής απορριμ-μάτων αλλά και άλλες δράσεις όπως έργα ανάδειξης τοπίων με ιδιαίτερο οικολογικό ενδιαφέρον μέσω ήπιων παρεμβάσεων, δράσεις που αφορούν την ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία των υδάτων, δράσεις που αφορούν την πρόληψη και αντιμετώ-πιση φυσικών καταστροφών όπως δα-σικές πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί και βιομηχανικά ατυχήματα, δράσεις αποκατάστασης τοπίων όπως παλαι-ών χώρων απόρριψης απορριμμάτων, δράσεις δημιουργίας κέντρων περι-βαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέ-ρωσης και πολλές άλλες.

Πέρα όμως από τις δράσεις που χρηματοδοτούνται σε κάθε κράτος μέλος και επειδή το φυσικό περιβάλ-λον δεν γνωρίζει σύνορα, η Ευρωπα-ϊκή ένωση έχει δημιουργήσει ειδικά προγράμματα χρηματοδότησης τα οποία προϋποθέτουν την διακρατική, διασυνοριακή και διαπεριφερειακή συνεργασία. έτσι υπάρχουν δράσεις για την προστασία του περιβάλλο-ντος οι οποίες μπορούν να υλοποι-ηθούν από δύο κράτη μέσω κοινών έργων. Τέτοια προγράμματα στον Ελληνικό χώρο είναι τα προγράμματα INTERREG Ελλάδα – Βουλγαρία, Ελ-λάδα – π.Γ.δ.Μ., Ελλάδα – Αλβανία, Ελλάδα – Τουρκία κ.ά.

Όπως φαίνεται, η πολιτική της Ευρωπαϊκής ένωσης στοχεύει με συ-γκεκριμένες δράσεις στην αειφορική διαχείριση και προστασία του φυσι-κού περιβάλλοντος. Εναπόκειται στα κράτη μέλη να εφαρμόσουν αυτή την πολιτική με συνέπεια, αποφασιστικό-τητα και υπευθυνότητα, για να μπορέ-

σουν να επιτευχθούν, όσο το δυνατόν καλύτερα και γρηγορότερα, οι στόχοι που έχουν τεθεί.

Εναπόκειται, όμως, και σε καθένα από εμάς να ενεργεί, μέσα στην καθη-μερινή του ζωή με γνώμονα την προ-στασία του φυσικού περιβάλλοντος και να έχει πάντα στο μυαλό του ότι αυτά που μας χαρίζει τόσο απλόχε-ρα η φύση δεν τα έχει κληρονομήσει, αλλά τα έχει δανειστεί από τα παιδιά του.

Μόνο με ένα συνδυασμό αυτών των δύο παραμέτρων, δηλαδή μίας στοχευμένης και ξεκάθαρης πολιτικής από τη μία και μίας περιβαλλοντικής συνείδησης και συμπεριφοράς από τον καθένα από εμάς από την άλλη, θα μπορέσουμε να επιτύχουμε τη βελ-τίωση της ποιότητας του περιβάλλο-ντος και, κατ’ επέκταση, της ίδιας μας της ζωής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Οδηγία 2000/60/ΕΚ του 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων

2. Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του 1992 περί διατήρησης των φυσικών οικοτόπων, της άγριας πανίδας και χλωρίδας

3. Οδηγία 79/409/ΕΟΚ του 1979 για τα πτηνά

4. Οδηγία 97/11/ΕΚ του 1997 για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμέ-νων δημόσιων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον

5. Οδηγία 96/61/ΕΚ του 1996 για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης

6. Ν.3010/2002 για την εναρμόνιση του Ν.1650/86 με τις οδηγίες 97/11/ΕΚ και 96/61/ΕΚ

7. Κ.Υ.Α.33318/3028/1998 εναρμόνι-ση με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ

8. Ν. 3199/2003 Προστασία και δια-χείριση των υδάτων – Εναρμόνιση με την οδηγία 2000/60/ΕΚ


2�


Το δίκτυο Μεσόγειος SOS γεννήθηκε το 1990 από μία ομάδα ανθρώπων οι οποίοι μοιραζόμασταν μια κοινή αντίληψη και

ανησυχία για τα περιβαλλοντικά προ-βλήματα που βιώναμε στη χώρα μας. Η άναρχη οικοδόμηση, ο μαζικός του-ρισμός, η ρύπανση της θάλασσας και των υδάτων, η αλλαγή του κλίματος, η καταστροφή των δασών, η υπεραλί-ευση και η εξαφάνιση σπάνιων ειδών άλλαζαν, και αλλάζουν, για πάντα το περιβάλλον που ζούμε και αγαπούμε και στο οποίο θα μεγαλώσουν τα παι-διά μας.

Πιστεύοντας ότι τα περιβαλλοντι-κά προβλήματα έχουν πρωτίστως κοι-νωνικά αίτια, αλλά και ότι πρέπει να ξεπεράσουμε τον στεγνό καταγγελτι-κό λόγο, δώσαμε από την αρχή έμφαση στην προβολή των ευκαιριών βιώσιμης ανάπτυξης, που παρέχουν η προστασία του περιβάλλοντος και ο πολιτισμός.

δώσαμε προτεραιότητα στην προ-στασία των παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων, γιατί, στη χώρα μας, το 90% της οικονομικής και κοινωνι-κής δραστηριότητας συγκεντρώνεται στις παράκτιες ζώνες. Επειδή δε τα προβλήματα του περιβάλλοντος έχουν ταυτόχρονα τοπική, περιφερειακή και οικουμενική διάσταση, στραφήκαμε από την πρώτη στιγμή στην αναζήτη-ση συνεργασιών σε όλη τη Μεσόγειο. Σήμερα, συνεργαζόμαστε στενά με δε-κάδες περιβαλλοντικές και κοινωνικές οργανώσεις στην Μεσόγειο και στην Ευρώπη, συμμετέχουμε κι έχουμε συμ-βάλλει στη δημιουργία σημαντικών δι-κτύων συνεργασίας σε περιβαλλοντικά και πολιτισμικά θέματα.

Κύριος στόχος της δράσης μας είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των

πολιτών, ιδίως των νέων. Μέσα από τις δράσεις μας διεκδικούμε και προβάλ-λουμε: την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της Μεσογείου, και ιδιαίτερα την μείωση της ρύπανσης και τη βιώσιμη διαχείριση των ακτών και της θάλασσας, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη βιώσιμη διαχείριση του νερού, της ενέργειας, των αποβλή-των, την προστασία του παγκόσμιου κλίματος, την εξάλειψη της πυρηνικής απειλής τη συνύπαρξη και το διάλο-γο των πολιτισμών την προώθηση της βιωσιμότητας σε τοπικό, εθνικό, με-σογειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο την Ευρω-Μεσογειακή συνεργασία στην βάση της ισότητας και του σεβασμού στη πολιτισμική διαφορά.

Η βιώσιμη ανάπτυξη των παρά-κτιων και των νησιωτικών περιοχών, η ανάπτυξη μιας άλλης κουλτούρας στη διαχείριση των υδάτινων πόρων και η αντιμετώπιση των συνεπειών της αλλαγής του κλίματος είναι οι κύριοι θεματικοί τομείς δραστηριότητας του δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS αυτή την περίοδο. Τον περασμένο Ιούνιο, ιδρύ-θηκε, με πρωτοβουλία μας, το Ελληνι-κό δίκτυο Συνεργασίας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Παράκτιων και Νησιωτικών Περιοχών, στο οποίο συμμετέχουν πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στο ίδιο πλαίσιο δραστηριοτήτων, διοργανώσα-με το καλοκαίρι δυο προγράμματα εθε-λοντικής εργασίας στη Σίφνο και στη Σαμοθράκη, με στόχο την ανάδειξη της σημασίας των περιοχών NATuRA και του τοπικού πολιτισμού στη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών.

Κάθε χρόνο, στο δεύτερο δεκαπεν-θήμερο του Μαΐου, συντονίζουμε στην Ελλάδα την Παμμεσογειακή Εκστρα-τεία Καθαρισμού Ακτών. Πρόκειται

για μια δράση που διεξάγεται εδώ και 10 χρόνια κάθε χρόνο, σε 21 χώρες της Μεσογείου. Στους φετινούς καθαρι-σμούς σημειώθηκε ρεκόρ συμμετοχής πολιτών: 6500 άνθρωποι καθάρισαν 100 παραλίες σε όλη την Ελλάδα.

Επίσης τον Οκτώβριο διοργανώσα-με στην Αιτωλοακαρνανία διεθνή συ-νάντηση νέων με θέμα την ανάπτυξη μιας άλλης κουλτούρας στη διαχείρι-ση των υδάτινων πόρων. Συμμετείχαν 40 νέοι από ΜΚΟ της Πολωνίας, της Ιταλίας, της Μάλτας, της Τουρκίας, της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και της Παλαιστίνης. Οι συμμετέχοντες στη συνάντηση αντάλλαξαν εμπειρίες και συζήτησαν την ανάπτυξη κοινών δρά-σεων για την προώθηση ενός νέου μο-ντέλου διαχείρισης του νερού, που θα το αντιμετωπίζει ως αναγκαίο αγαθό τόσο για τις ανθρώπινες κοινωνίες όσο και για τα οικοσυστήματα, που θα οδη-γεί στη διασυνοριακή συνεργασία αντί για τη σύγκρουση, που θα αναπτύσ-σει την αίσθηση της κοινής ατομικής και συλλογικής ευθύνης αντί για την ανεύθυνη σπατάλη του. Η συνάντηση έγινε με την υποστήριξη του ευρωπαϊ-κού προγράμματος ΝΕΟΛΑΙΑ και της ΓΓΝΓ Επιπλέον πραγματοποιούμε ένα πιλοτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα υπό την επωνυμία WATERSAVE, η υλοποί-ηση του οποίου θα ολοκληρωθεί ως το Μάιο του 2006 και έχει χορηγό την TOYOTA Εurope - Social Contribution Fund. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενεργή συμμετοχή περίπου 1000 μαθη-τών από διάφορα σχολεία σε δημιουρ-γικές δραστηριότητες γύρω από την εξοικονόμηση νερού. Στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος πρόκειται να οργανωθούν δύο σεμινάρια για 50 εκ-παιδευτικούς, με στόχο την κατάρτισή τους σε προγράμματα περιβαλλοντι-

ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS15 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

M . k . O .

�0


κής αγωγής με θέμα την εξοικονόμηση νερού. Επίσης δημιουργούνται από μια ομάδα συνεργατών του ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS μια ιστοσελίδα σε πολυγλωσσική βάση καθώς και ένα πρότυπο εκπαι-δευτικό πακέτο.

Επειδή δε πιστεύουμε στη σημασία της εκπαίδευσης υλοποιούμε κάθε χρό-νο, πρόγραμμα ενημέρωσης μαθητών σχολείων, στο πλαίσιο της περιβαλ-λοντικής εκπαίδευσης. Το φετεινό μας πρόγραμμα εστιάζει σε τέσσερις θεμα-τικές ενότητες:1) Νερό: Πηγή Ζωής2) Ακτές, Θάλασσα, Μεσόγειος3) Προστασία του κλίματος και ενέρ-

γεια: Η Γη έχει πυρετό4) Βιώσιμη ανάπτυξη σε εθνικό και

τοπικό επίπεδο.Τέλος, σε συνεργασία με τις ΜΚΟ

ΑΝΤΙΓΟΝΗ και ΠΟΛΙΤΕΣ ΕΝ δΡΑ-ΣΕΙ υλοποιούμε από το περασμένο καλοκαίρι το Πρόγραμμα ΜΑΘΕ ΤΑ δΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΟΥ ΓΙΝΕ ΕΝΕΡ-ΓΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ, που αποσκοπεί στην ενημέρωση των πολιτών, και ιδίως των νέων, για τα δικαιώματα που κατοχυ-ρώνει η Χάρτα των Θεμελιωδών δι-καιωμάτων της Ευρωπαϊκής ένωσης, που έχει τεθεί σε ισχύ από το 2000. Στο πλαίσιο του προγράμματος, που υλο-ποιείται με την υποστήριξη της Γενικής διεύθυνσης Παιδείας και Πολιτισμού της ΕΕ, έχουν ήδη πραγματοποιηθεί τρεις τριήμερες ενημερωτικές δρά-σεις στην Κέρκυρα, στα Χανιά και στο Βόλο. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης και τη διεξαγωγή δυο ημερίδων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, που θα λά-βουν χώρα στο άμεσο μέλλον.

ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙδΑ ΜΑΣ

WWW.MEDSOS.GR

δΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, ΑΘΗΝΑ, 10440

Τηλ/fax: 2108228795www.medsos.gr

e-mail: [email protected]

Βραβεία RIGHT LIVELIHOOD 2005Τα Βραβεία RIGHT LIVELIHOOD 2005 τιμούν πρωτοπόρους της δι-

καιοσύνης, του δίκαιου εμπορίου (fair trade) και της πολιτιστικής ανανέ-ωσης.

Το τιμητικό βραβείο RIGHT LIVELIHOOD για το 2005 απονεμήθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους εν ζωή Μεξικανούς καλλιτέχνες και ακτι-βιστή κοινότητας, τον Franscisco Toledo.

Το Βραβείο SEk μοιράστηκαν οι Maude Barlow και Tony Clarke από τον Καναδά, η Irene Fernandez από την Μαλαισία και η οργάνωση First People της Καλαχάρη καθώς και ο ιδρυτής της Roy Sesana από την Μπο-τσουάνα.

Η Επιτροπή δήλωσε σχετικά με τα Βραβεία Right Livelihood για το 2005 τα εξής:

Francisco Toledo (Μεξικό) - … για το ότι αφιέρωσε τον εαυτό του και την τέχνη του στην προστασία, τη βελτίωση και την ανανέωση της αρχιτε-κτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, του φυσικού περιβάλλοντος και της κοινοτικής ζωής της πατρίδας του Oaxaca.

Maude Barlow και Tony Clarke (Καναδάς) - … για την παραδειγματική και μακροχρόνια εργασία τους για τη δικαιοσύνη στο χώρο του εμπορίου και την αναγνώριση του θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος στο νερό.

Irene Fernandez (Μαλαισία) - … για την εξαιρετική και θαρραλέα εργα-σία της προκειμένου να σταματήσει η βία κατά των γυναικών και οι παρα-βάσεις απέναντι στους μετανάστες και τους φτωχούς εργάτες.

Η οργάνωση First People της Καλαχάρη και ο ιδρυτής της Roy Sesana (Μποτσουάνα) - … για τη σθεναρή αντίσταση τους κατά της έξωσης από τα πατρογονικά τους εδάφη καθώς και για τον αγώνα τους για το δικαίωμα στον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους.

Τα Βραβεία Right Livelihood ξεκίνησαν το 1980 και απονέμονται κάθε χρόνο στο Σουηδικό Κοινοβούλιο ενώ συχνά αναφέρονται ως τα “Εναλλα-κτικά Βραβεία Nobel”. Πρωτοξεκίνησαν “για να τιμήσουν και να στηρίξουν εκείνους που προσφέρουν πρακτικές και παραδειγματικές απαντήσεις στα πιο επείγοντα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σή-μερα”.

Ο Jakob von uexkull, ένας φιλοτελιστής Σουηδικής και Γερμανικής κα-ταγωγής, πούλησε την πολύτιμη συλλογή του γραμματοσήμων για να προ-σφέρει την πρωταρχική δωρεά. Ο Alfred Nobel ήθελε να τιμήσει εκείνους των οποίων η δουλειά “έφερε το μεγαλύτερο όφελος στην ανθρωπότητα”. Ο Von uexkull αισθάνθηκε ότι τα Βραβεία Nobel σήμερα αγνοούν μεγάλο κομμάτι της δουλειάς και της γνώσης που είναι πραγματικά απαραίτητες για τον κόσμο και το μέλλον μας.

Στις 7 δεκεμβρίου, ημέρα Τετάρτη θα λάβει χώρα συνέντευξη τύπου με τους νικητές στη Στοκχόλμη. Η τελετή απονομής θα γίνει στη Σουηδική Βουλή στις 9 δεκεμβρίου.

Υπήρχαν 77 υποψήφιοι από 39 χώρες στην εμπιστευτική λίστα των υποψηφιοτήτων αυτή τη χρονιά: 4 από την Αφρική, 4 από τον Αραβικό κόσμο, 20 από την Ασία, 1 από την Αυστραλία, 26 από την Ευρώπη, 12 από τη Λατινική Αμερική και 10 από τη Βόρεια Αμερική.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους νέους βραβευθέντες μπο-ρείτε να κατεβάσετε από την ιστοσελίδα www.rightlivelihood.org

M . k . O .

�1


ΤΑ ΟΡΓΑΝΑΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

Αρχικά είναι ανάγκη να μνη-μονευθούν τα όργανα της χρημα-τοδοτικής πολιτικής της ΕΚ / ΕΕ. Πρόκειται για τα, λεγόμενα εδώ και αρκετά χρόνια, διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας/ Ένω-σης. Αυτά είναι3:

• το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). Ιδρύθηκε το 1958 με σκοπό την προώθηση της ένταξης ανέργων και μειονεκτουσών κατηγοριών του πληθυσμού στην αγορά εργασίας μέσω της χρηματοδότησης κυρίως δράσεων κατάρτισης.

• το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερει-ακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Το ταμείο αυτό χρηματοδοτεί, από το 1975, τη δημιουργία υποδομών και την πραγ-ματοποίηση παραγωγικών επενδύσεων που δημιουργούν θέσεις απασχόλησης,

ιδίως με προορισμό τις επιχειρήσεις.• το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο

Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ). Αποτελεί το χρηματοδοτικό μέσο της κοινής αγροτικής πολιτικής και της ανάπτυξης της υπαίθρου. Απο-τελείται από δύο τμήματα: το τμήμα Προσανατολισμού, το οποίο χρημα-τοδοτεί δράσεις αγροτικής ανάπτυ-ξης και ενίσχυσης των κατοίκων των αγροτικών περιοχών της Ευρωπαϊκής ένωσης, και το τμήμα Εγγυήσεων, το οποίο χρηματοδοτεί κυρίως τις κοινές οργανώσεις αγοράς.

• το Χρηματοδοτικό Μέσο Προ-σανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ). Ιδρύθηκε το 1993 και αποσκοπεί στην προσαρμογή και στον εκσυγχρονισμό των εξοπλισμών του συγκεκριμένου τομέα καθώς και στη διαφοροποίηση των οικονομιών των ζωνών που εξαρ-τώνται από την αλιεία.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. ΤΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΑ ΟΛΟ-ΚΛΗΡΩΜΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ (Μ.Ο.Π.)

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 οι ιθύνοντες των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αντιλαμβάνονταν την έντονη περιφερειακή ποικιλομορ-φία των κρατών μελών. Από τον Ιού-νιο του 1981 η Επιτροπή, σ’ έκθεσή της, τόνιζε την ανάγκη ενίσχυσης της ανάπτυξης των μεσογειακών πε-ριφερειών της Ε.Κ. Το Μάρτιο του 1982, η σοσιαλιστική κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ., υπό τον Ανδρέα Παπαν-δρέου, υπέβαλε το περίφημο Μνη-μόνιο, με το οποίο ζητούσε, αφενός την εφαρμογή κοινοτικών αποκλίσε-ων- ειδικών καθεστώτων (αναφορι-κά με τα κρατικά μονοπώλια και τις σχέσεις Κράτους- Κοινωνίας), αφε-τέρου οικονομική υποστήριξη για την “αναδιάρθρωση της ελληνικής

Η Εφαρμογή της Διαρθρωτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ελλάδα

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΑΡΗΣ ΚΟΥΡΟΠΑΛΑΤΗΣ, δικηγόρος – Πολ. Επιστήμων

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2005

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Συμπληρώθηκαν περισσότερα από πενήντα χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), της πρώτης εκ των ιδρυτικών Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Κοινότη-τας / Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όταν οι ηγέτες των έξι, οι-κονομικά, ισχυρότερων ευρωπαϊκών κρατών, αποφάσι-ζαν, την 18η Απριλίου του 1951 στο Παρίσι, να δώσουν σάρκα και οστά στην έμπνευση του Γάλλου Υπουργού Εξωτερικών R. Shuman,1 αποδεχόμενοι τα οράματά του για μια ενωμένη Ευρώπη κι ένα ειρηνικό διεθνές περιβάλλον, χωρίς τις τραγωδίες του πρόσφατου (τότε) παρελθόντος. Πιθανότατα, όμως, αδυνατούσαν να εκτι-μήσουν το μέγεθος του μεγαλύτερου εμποδίου στο δρό-μο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στα επόμενα χρόνια, επρόκειτο να αποδειχθεί ότι το εμπόδιο αυτό θα ήταν η ίδια η Ευρώπη με τις τεράστιες, εσωτερικές της ανισό-τητες και αντιθέσεις, που διακύβευαν σοβαρά την κοι-νή πορεία των εθνών της. Για την άμβλυνση αυτών των

ανισοτήτων αλλά και για τη συλλογική, πλέον, εξέλιξη των ευρωπαϊκών χωρών έπρεπε να δοθεί μεγάλη έμφα-ση στο θέμα της χρηματοδότησης των σκοπών της Ένω-σης με την εκπόνηση της μετέπειτα λεγόμενης, περι-φερειακής – διαρθρωτικής πολιτικής. Η χώρα μας, μέ-λος της Ευρωπαϊκής οικογένειας από το 1981, υπήρξε σημαντικός αποδέκτης των ευρωπαϊκών χρηματοδοτή-σεων. Χάρη και σε αυτές, η Ελλάδα μετεξελίχθηκε – τις δύο τελευταίες δεκαετίες – σε ένα σύγχρονο κράτος της Δύσης και σε ισότιμο – σε πολλά επίπεδα – Ευρωπαίο εταίρο, καταλαμβάνοντας το 1998 την 31η θέση παγκο-σμίως από άποψη μεγέθους οικονομίας (122,9 δις $)!2

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι αφενός ν’ απο-τυπώσει την εξέλιξη της ευρωπαϊκής πολιτικής των χρη-ματοδοτήσεων προς την Ελλάδα, αφετέρου να αναδείξει εύλογα ερωτήματα και ενδεικτικές απαντήσεις σε ό,τι αφορά στο μέλλον της πολιτικής αυτής.

Α Ν Α Λ Υ Σ Η

�2


οικονομίας”. Το μεν πρώτο αίτημα απορρίφθηκε, το δε δεύτερο έγινε δεκτό. Έτσι, όταν το 1983 το Ευρω-παϊκό Συμβούλιο της Στουτγάρδης ενέκρινε το σχέδιο εφαρμογής των Μ.Ο.Π., η Ελλάδα συμπεριλαμβανό-ταν στις υποψήφιες λήπτριες χώρες. Τέλος, με τον Κανονισμό 2088 του 1985 αποφασίστηκε επίσημα, πλέ-ον, η έναρξη εφαρμογής των Μ.Ο.Π. σε Ελλάδα, Ν. Γαλλία και Ιταλία.

Η συνολική συνδρομή για τις τρεις χώρες ανερχόταν σε 6,6 δις ECu (Ευ-ρωπαϊκών Νομισματικών Μονάδων) για μια επταετία.4 Από την Ελλάδα υποβλήθηκαν 6 προγράμματα (περι-φερειακής) ανάπτυξης για ισάριθμες περιφέρειες της χώρας5 το συνολικό κόστος των οποίων ανερχόταν στα 3,2 δις ECu και η Ε.Κ. συμμετείχε με 1,8 δις ECu για την περίοδο 1985-1992.

Χάρη στα κονδύλια των ΜΟΠ τέθηκαν την περίοδο αυτή οι βάσεις στον κλάδο της ιχθυοκαλλιέργειας.6

Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. ΤΟ Α΄ ΠΑΚΕΤΟ DELORS

έως το 1986 η περιφερειακή – δι-αρθρωτική πολιτική της Ε.Κ. εφαρ-μοζόταν άτυπα, χωρίς να προβλέπε-ται από την ιδρυτική Συνθήκη της Ρώμης (1958). Η νέα Συνθήκη της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης υπήρξε καταλύτης στη διαδικασία της ευρω-παϊκής ενοποίησης, καθώς, όχι μόνο ανέφερε ρητά την περιφερειακή πο-λιτική, αλλά έθετε ξεκάθαρα, ως ευ-ρύτερο στόχο της τελευταίας, την οικονομική και κοινωνική συνοχή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (άρθρο 130Γ ΕΕΠ).

Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα και με ολοένα μεγεθυνόμενες οικονομικές ανισότητες εντός του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, κατέστη αδήρι-τη ανάγκη η εξεύρεση νέων πόρων και η ταυτόχρονη διάθεσή τους στις “προβληματικές” περιφέρειες της Κοινότητας. Απαντώντας στο αίτημα αυτό η Επιτροπή, που είχε ιδρυθεί το 1988 υπό την προεδρία του Jacques

Delors, αποφάσισε το διπλασιασμό των πόρων των διαρθρωτικών ταμεί-ων καθώς επίσης και την αύξηση των πιστώσεων για πολιτικές πολυετούς επιχορήγησης.7 Το πρώτο πακέτο Delors γινόταν πραγματικότητα. Πέ-ντε στόχοι τέθηκαν από την Ε.Κ. προς υλοποίηση του άρθρου 130 της ΕΕΠ. Ο Στόχος 1 αναφερόταν στη “στήριξη της περιφέρειας με αναπτυξιακή κα-θυστέρηση, όπου το ΑΕΠ ανά κάτοι-κο είναι μικρότερο τουλάχιστον κατά 25% του μέσου όρου”8 και αφορούσε κατά πρώτο λόγο στα τέσσερα φτω-χότερα κράτη-μέλη της Κοινότητας, στα οποία συμπεριλαμβανόταν και η Ελλάδα. Μέχρι το 1999, οι περιοχές του στόχου αυτού θ’ απορροφούσαν το 65% περίπου του συνόλου των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων. Σύμφωνα με τις νέες διαδικασίες, η αντίστοιχες χώρες θα έπρεπε να υποβάλουν στην Κοινότητα από ένα συνολικό πρόγραμμα- πλαίσιο, το λεγόμενο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήρι-ξης (ΚΠΣ), το οποίο θα καθόριζε το συνολικό ποσό των επενδύσεων για την ανάπτυξη των αντίστοιχων οικο-νομιών από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους.9

Το συνολικό ποσοστό χρηματοδό-τησης που έλαβε η Ελλάδα για επεν-δυτικά προγράμματα στο σύνολο των περιφερειών της για την πεντα-ετία 1989-1993, ανήλθε στο 5,2% του Α.Ε.Π., πάνω από 12 δις ECu.10

Οι πόροι αυτοί έδωσαν στην Ελ-λάδα την ώθηση να ξεκινήσει μια τεράστιας σημασίας χρόνια προσπά-θεια εκσυγχρονισμού της οικονομίας και, συνακόλουθα, της ευρύτερης κοι-νωνίας της. δημιουργήθηκαν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Επιδοτήθηκαν επιχειρήσεις και ενισχύθηκαν επιχει-ρηματικές δράσεις. Προσελκύθηκαν ξένα κεφάλαια κι έγιναν αξιόλογες επενδύσεις. Η ελληνική διοίκηση άρ-χισε να μετασχηματίζεται, προσαρμο-ζόμενη αργά μα σταθερά σε καινοτο-μίες, όπως: μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό, καθορισμό προτεραιοτήτων, σύνταξη προγραμμάτων αλληλένδετων ενερ-

γειών, προς αντικατάσταση μεμο-νωμένων δράσεων, διαδικασίες και επιτροπές παρακολούθησης και αξι-ολόγησης, συνεργασία κοινοτικών, εθνικών και περιφερειακών φορέων.11

Εξάλλου, σύμφωνα με σοβαρές ενδείξεις και καταγραφές, η χρηματο-δότηση του πρώτου πακέτου Delors διοχετεύτηκε κυρίως σε μικρότερα – και, άρα, ευκολότερα να υλοποιη-θούν- έργα με χαμηλότερη αναμενό-μενη οικονομική απόδοση, με στόχο την επίτευξη υψηλότερων ρυθμών απορρρόφησης.12

Φυσικά, η χρηματοδότηση του πρώτου πακέτου Delors είχε και μια αρνητική πτυχή. Τα νέα δεδομένα αιφνιδίασαν τον ελληνικό κρατικό μηχανισμό, με αποτέλεσμα να μην αποφευχθούν, τελικά, σημαντικές κα-θυστερήσεις στην απορρόφηση των κοινοτικών πόρων. Παρατηρήθηκε πολυδιάσπαση και προχειρότητα στό-χων και δυσανάλογη κατανομή επι-δοτήσεων, αφενός λόγω της συγκε-ντρωτικής και δυσκίνητης ελληνικής διοίκησης, αφετέρου λόγω πολιτικού καιροσκοπισμού και πολιτικών κρίσε-ων της περιόδου 1988- 1993.13

Παρόλα’ αυτά, το πρώτο πακέτο Delors έδωσε ένα πολύ σημαντικό μά-θημα στον ελληνικό λαό. Προσέφερε σημαντικά ερεθίσματα για μια ριζική αναθεώρηση, τόσο στις δομές του κράτους και της αγοράς, όσο και στη φιλοσοφία κυβερνώντων και κυβερ-νωμένων, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την προσεκτικότερη και αποτελε-σματικότερη αξιοποίηση μελλοντικών χρηματοδοτήσεων προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας.

Β΄ ΚΠΣ. Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟΓΕΙΩΝΕΤΑΙ

Στα πλαίσια της αναθεωρημένης από την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1986 περιφερειακής - διαρθρω-τικής πολιτικής της ΕΚ / ΕΕ, στον αστερισμό του Μάαστριχτ (1992), συγκροτήθηκε ένα νέο πρόγραμμα χρηματοδοτήσεων, το λεγόμενο Β’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Σημα-ντικό ρόλο στις εξελίξεις διαδραμά-


��


τιζε πλέον το ιδρυθέν με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, Ταμείο Συνοχής. Το νέο αυτό όργανο είχε ως αποστολή να χρηματοδοτεί εκείνα τα κράτη-μέλη στα οποία το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι χαμηλότερο απ’ το 90% του κοινοτικού μέσου όρου, εφόσον τα τελευταία διαθέτουν πρόγραμμα με στόχο τη οικονομική σύγκλιση.14 Η χρηματοδότηση αυτή αφορούσε την δημιουργία διευρωπαϊκών δικτύων στους τομείς των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας. Επρόκειτο για μια πολύ σημαντική για την Ελλάδα χρηματοδοτική στή-ριξη, καθώς η τελευταία αναμενόταν να εισπράξει 16-20% των πόρων του μέχρι το 1999.

Συνολικά, το δεύτερο πακέτο Delors σήμαινε αφενός, νέα αύξη-ση των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων και αφετέρου, μεγαλύτερη συγκέντρωση πόρων στις λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες. Πλέον, οι πόροι του προαναφερθέντος Στόχου 1 αντιπροσώπευαν το 67,4% του συ-νόλου των πόρων και η Ελλάδα ωφε-λήθηκε αρκετά, εισπράττοντας ετησί-ως 62% περισσότερη- από το πρώτο πακέτο - χρηματοδότηση (141.471 εκατ.ECu σε τιμές 1992 εκ των οποί-ων 96.346 εκατ. για το στόχο 1.15

Το Β’ ΚΠΣ οργανώθηκε με βάση το σχήμα: Άξονας – Τομέας - Επιχει-ρησιακό Πρόγραμμα – Υποπρόγραμ-μα – Μέτρο - Ενέργεια. Πέντε βασικοί άξονες συγκρότησαν το ΚΠΣ - οι τέσ-σερις το εθνικό σκέλος, ο πέμπτος το περιφερειακό. Καθένας από αυτούς κάλυπτε μια ευρεία ενότητα της στρα-τηγικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, που διατυπώθηκε για την Ελλάδα στην περίοδο προγραμμα-τισμού 1994- 1999, με στόχο την άμ-βλυνση των αποκλίσεων από τις υπό-λοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής ένωσης στην κατεύθυνση της Σύγκλισης.16

Η μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής διαρθρωτικής πολιτικής του 1988 εγκαινίασε δύο βασικές αρχές, την αρχή της εταιρικής σχέσης και την αρχή της προσθετικότητας.

Σύμφωνα με την πρώτη, “τόσο στο στάδιο του προγραμματισμού και του καθορισμού προτεραιοτήτων, όσο και στο στάδιο εφαρμογής του ΚΠΣ, η συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των αρμόδιων αρχών σε εθνικό, περι-φερειακό και τοπικό επίπεδο πρέπει να είναι στενή και συνεχής.” δηλαδή, “οι εθνικές κυβερνήσεις δε θα είναι, στο εξής, οι αποκλειστικοί συνομιλη-τές των Βρυξελλών.”17

Η αρχή της εταιρικής σχέσης εφαρμόστηκε στην Ελλάδα σε τρία επίπεδα:18

Α) Αρμόδιος φορέας για τη γενική επίβλεψη του σχεδιασμού, της εφαρ-μογής και της αξιολόγησης των απο-τελεσμάτων του ΚΠΣ στο σύνολό του ορίστηκε το Υπουργείο Εθνικής Οικο-νομίας. Σε αυτό το επίπεδο συγκρο-τήθηκε η Κεντρική Επιτροπή Παρα-κολούθησης του ΚΠΣ, με τη συμμε-τοχή των ελληνικών Αρχών, εθνικών και περιφερειακών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και της Ευρωπαϊκής Τρά-πεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ). Στις Επι-τροπές Παρακολούθησης των προ-γραμμάτων, που κάλυπταν το σύνολο της χώρας, συμμετείχαν αντιπρόσω-ποι των ελληνικών, εθνικών Αρχών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Β) Το σύνολο του ΚΠΣ διαρθρώ-θηκε σε επιμέρους Τομείς Παρέμβα-σης, που στον καθένα εντάχθηκαν Επιχειρησιακά Προγράμματα, τα οποία αναλύθηκαν σε μέτρα και σε ενέργειες- δράσεις. Επιτροπές Πα-ρακολούθησης- απαρτιζόμενες από εκπροσώπους των εθνικών Αρχών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - προ-βλέφθηκαν τόσο για μέτρα, ιδιαίτερα, μεγάλου μεγέθους, όσο και για ενέρ-γειες- δράσεις.

Γ) Τέλος, συγκροτήθηκαν Επιτρο-πές Παρακολούθησης των προγραμ-μάτων που κάλυπταν επιμέρους πε-ριφέρειες, με τη συμμετοχή αντιπρο-σώπων, πέραν των Εθνικών Αρχών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και περιφερειακών και τοπικών Αρχών.

Σύμφωνα με την αρχή της προ-σθετικότητας, η οποία προβλέφτηκε

ρητά στους κανονισμούς διαχείρισης του Β΄ ΚΠΣ, “τα κονδύλια που θα διέθετε κάθε κράτος- μέλος στις κα-τηγορίες έργων και προγραμμάτων που συγχρηματοδοτούντο από την Κοινότητα, θα έπρεπε να μείνουν στο ίδιο, τουλάχιστον, επίπεδο με αυτό της προηγούμενης περιόδου προ-γραμματισμού (1989- 1993).” Στόχος της αρχής της προσθετικότητας ήταν να μην υποκαταστήσουν οι αυξημένοι κοινοτικοί πόροι του δευτέρου πακέ-του Delors τις, μέχρι το 1993, εθνικές δαπάνες, αλλά να τις συμπληρώσουν, ώστε ν’ αυξηθεί, αντίστοιχα, το μέγε-θος της συνολικής παρέμβασης.19

Το δεύτερο πακέτο Delors συν-δέθηκε και με άλλες σημαντικές και-νοτομίες της περιόδου 1994-1999. Η σημαντικότερη από αυτές ήταν η σύσταση της Μονάδας Οργάνωσης και διαχείρισης (ΜΟδ) του ΚΠΣ, ως μια θεσμική εγγύηση ελέγχου της κρατικής ασυδοσίας από μια ιδιωτι-κή αρχή.20 Η ΜΟδ ξεκίνησε τη λει-τουργία της με το νομικό καθεστώς της ανώνυμης εταιρίας, με μέτοχο το ελληνικό δημόσιο, αποφεύγοντας έτσι τις διοικητικές και οικονομικές αγκυλώσεις της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, δρώντας, βέβαια, υπό τον συντονιστικό έλεγχο του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας .21

Επιπλέον, το δεύτερο κοινοτικό πακέτο αύξησε τις θέσεις εργασίας και τις επενδύσεις και επιτάχυνε τους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ κατά 1,1 ποσοστιαίες μονάδες.22

Ωστόσο, υπήρξαν, όπως και στην περίπτωση του προηγούμενου ΚΠΣ, παρενέργειες. Η διατήρηση μονοπω-λιακών δομών, η κρατικοδίαιτη επι-χειρηματικότητα, η κρατική διαφθορά ήταν οι σοβαρότερες από αυτές.23

Η ουσία είναι, πάντως, ότι τα πε-ρίπου 22 δις (σε Ευρώ, πλέον) του δευτέρου ΚΠΣ ενίσχυσαν τα θεμέλια που έθεσε το πρώτο στην ελληνική κοινωνία και συνέβαλαν σημαντικά στην αξιόλογη πρόοδο της χώρας μας, κατά το δεύτερο μισό της δεκα-ετίας του ’90.


��


ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑΣΤΟ ΝΕΟ ΑΙΩΝΑ: Γ΄ ΚΠΣ

Με βάση τους μεγάλους προσα-νατολισμούς που εκφράστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιού-λιο του 1997 στη λεγόμενη «Agenda 2000» και διατυπώθηκαν αναλυτικά με τις προτάσεις της το Μάρτιο του 1998, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Βερολίνου ενέκρινε, τον Ιούνιο του 1999, (Κανονισμός 1260/99) μια νέα μεταρρύθμιση των διαρθρωτικών ταμείων. Η μεταρρύθμιση αυτή απο-σκοπούσε σε απλοποίηση και αποκέ-ντρωση της λειτουργίας των ταμείων, ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους, και, κατά συνέπεια, της αξιολό-γησης και του ελέγχου, μεγαλύτερη συγκέντρωση των ενισχύσεων, επιμο-νή στην προσθετικότητα. Ταυτόχρο-να, το Ταμείο Συνοχής διατηρήθηκε ενώ το Χρηματοδοτικό Όργανο Προ-σανατολισμού της Αλιείας (IFOP) με-τατράπηκε σε κανονικό ταμείο. Πα-ράλληλα, το ίδιο Συμβούλιο του Βε-ρολίνου ενέκρινε την παροχή 213 δις Ευρώ στις διαρθρωτικές δράσεις ενός Τρίτου Κοινοτικού Πλαισίου Στήρι-ξης της περιόδου 2000-2006, από τα οποία ποσό 7 δις θα κατευθυνόταν στο νέο «Προενταξιακό διαρθρωτικό Μέσο» (ISPA). Η δημιουργία του τε-λευταίου εγκρίθηκε από το Ευρωπα-ϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, το δεκέμβρη του 1997, στο πλαίσιο της Agenda 2000 και προοριζόταν για διευκόλυνση της προσαρμογής των υποψήφιων για ένταξη στην ένωση Χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Οι συνολικοί πόροι του Τρίτου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης για την Ελλάδα, οι προερχόμενοι από τα διαρθρωτικά ταμεία, αλλά και το Τα-μείο Συνοχής, ανέρχονται σε 25 δις Ευρώ (σε τιμές ’99).24

Τα κονδύλια αυτά - μαζί με τους εθνικούς πόρους - διαχειρίζεται η Μονάδα Οργάνωσης και διαχείρισης (ΜΟδ) με τη βοήθεια του Ολοκλη-ρωμένου Πληροφοριακού Συστήμα-

τος (ΟΠΣ), ενός νέου συστήματος πληροφόρησης, η χρήση του οποίου επιβλήθηκε από τους κανονισμούς των διαρθρωτικών ταμείων (και του Ταμείου Συνοχής) και αποσκοπεί στη διαχείριση της πληροφορίας - σε όλες τις διαστάσεις της και σε όλα τα στά-δια, από το ανώτερο έως το κατώτε-ρο.25

Παρά τη δυναμική του Γ ΚΠΣ και τις αισιόδοξες προβλέψεις ειδικών, παρουσιάστηκαν σημαντικές καθυ-στερήσεις στην απορρόφηση των κοινοτικών πόρων, από τα πρώτα, κιόλας, χρόνια της διαχειριστικής πε-ριόδου 2000-2006. Τον Οκτώβριο του 2003 δεν είχε απορροφηθεί, παρά το 20% των κοινοτικών κονδυλίων.26 έως τα τέλη Μαρτίου του 2004, το ποσο-στό αυτό - σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος- δεν είχε ξεπε-ράσει το 27%.27

ένα ισχυρό, εξάλλου, χτύπη-μα δόθηκε στη χώρα μας από την ίδια την Ευρωπαϊκή ένωση σχετικά πρόσφατα. Η Επιτροπή διαπίστωσε σοβαρές παρατυπίες, κυρίως σε ό,τι αφορά στην ανάθεση έργων, στο πλαίσιο του Γ΄ ΚΠΣ, για τη διαχει-ριστική περίοδο 2001- 2003. Οι κα-ταγγελίες έκαναν λόγο για ψεύτικες αναθέσεις, για υπερκοστολογήσεις, για καθυστερήσεις ή ακόμη και για πλημμελείς παραδόσεις έργων.28 Αρ-χική πρόθεση της Επιτροπής ήταν να απαιτήσει την επιστροφή κονδυλίων του Γ΄ ΚΠΣ, αμφισβητώντας έως και 10.000 έργα, κάτι που- βέβαια- θα κόστιζε πολλά δις Ευρώ στο ελλη-νικό δημόσιο. Τελικώς, η Επιτροπή αρκέστηκε στον έλεγχο 4.100 έργων και ζήτησε την επιστροφή 1,5 δις Ευρώ, ενώ η ελληνική πλευρά πρό-τεινε, σε σειρά σκληρών διαπραγμα-τεύσεων, το ποσό των 500 εκ. Ευρώ.29 Το τελικό ποσό διαμορφώθηκε στα 518 εκ. Ευρώ και, επιπλέον, η χώρα μας δεσμεύτηκε ότι, στο εξής, όλα τα έργα (του δ΄ ΚΠΣ) θα πραγμα-τοποιούνται βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.30

Δ΄ ΚΠΣ.ΤΑ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΣΤΕΝΕΥΟΥΝ...

Το Μάιο του 2004 συντελέστηκε η μεγαλύτερη διεύρυνση στην ιστο-ρία της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Δέκα νέες χώρες έγιναν μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας. Εβδομή-ντα πέντε εκατομμύρια άνθρωποι προστέθηκαν στον ευρωπαϊκό πλη-θυσμό.

Σύμφωνα με επίσημη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευ-ρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat), το 92% του πληθυσμού των νέων μελών βρίσκεται σε περιφέ-ρειες που βρίσκονται κάτω του 75% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ευρώπης των 25. Το δε 61% του πληθυσμού αυ-τού ζει σε περιοχές με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω του 50% του προαναφερό-μενου.31

Υπό αυτές τις συνθήκες, η επα-ναδιαπραγμάτευση των κοινοτικών κονδυλίων ήταν αναπόφευκτη. Με δεδομένη ανάγκη την έμφαση της Ε.Ε. στην κοινωνική και, κυρίως, οικο-νομική στήριξη των νεοεισερχόμενων κοινωνιών, δε θα μπορούσαν παρά να αναπροσαρμοστούν όλες οι χρημα-τοδοτήσεις προς τις υπό διεύρυνση χώρες- μέλη και τις αντίστοιχες περι-φέρειες. Εξάλλου, οι έξι χώρες- μέλη, που κατά κύριο λόγο συμβάλλουν στα κοινοτικά ταμεία (Γερμανία, Γαλ-λία, Βρετανία, Αυστρία, Ολλανδία, Σουηδία) ζήτησαν πριν από αρκετούς μήνες - ασκώντας και σημαντικές διπλωματικές και άλλες πιέσεις - τη συρρίκνωση του κοινοτικού προϋπο-λογισμού από την τρέχουσα αναλο-γία 1,24% του μέσου κοινοτικού ΑΕΠ στο 1%! Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να δυσχεράνει σοβαρά τις οικονομι-κές τύχες των “μικρών” – μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η τελική από-φαση αναμένετο να ληφθεί στη Σύνο-δο Κορυφής του Ιουνίου, και υπό το φόβο μιας βαθιάς πολιτικής κρίσης, στους κόλπους της Ε.Ε., προερχόμε-νης από την απόρριψη του Ευρωσυ-ντάγματος στο γαλλικό δημοψήφισμα


��


της 29ης Μαϊου.32 Τελικώς, έπειτα από σκληρές διαπραγματεύσεις, το ποσο-στό προσδιορίστηκε στο 1,056% του κοινοτικού AEΠ!

Στα πλαίσια, λοιπόν, του σχεδι-ασμού ενός Τέταρτου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (για τη διαχειρι-στική περίοδο 2007 – 2013) και σε μια ατμόσφαιρα σχετικής αβεβαι-ότητας, η Ελλάδα καλείται - ως τις αρχές του 2006 - να υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα νέο κείμε-νο προγραµµατισµού, µε τη µμορφή ενός Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης, όπου θα περιγράφονται οι κύριοι αναπτυξιακοί στόχοι της χώ-ρας µας σε εθνικό, τοµεακό και περι-φερειακό επίπεδο.

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ Δ΄ ΚΠΣ

Φυσικά, είναι ανεπίδεκτο αμ-φισβήτησης, ότι η ρεαλιστικότητα και η ποιότητα του νέου Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης, με δεδομένες τις αντίξοες συνθήκες της μείωσης των κοινοτικών κον-δυλίων σε συνδυασμό με τον ολοέ-να αυξανόμενο διεθνή οικονομικό ανταγωνισμό, είναι τα στοιχεία που θα κρίνουν, όχι μόνο την αποτελε-σματικότητα διαχείρισης των πόρων του επερχόμενου ΚΠΣ, αλλά και αυτή την ίδια ελληνική οικονομική πραγματικότητα των επόμενων δε-καετιών.

Ο στρατηγικός στόχος της βιώ-σιμης οικονομικής ανάπτυξης δε θα μπορούσε με βάση και τις εμπειρίες του παρελθόντος να επιτευχθεί χω-ρίς κοινωνική συνοχή. Το μέσο προς αυτήν την κατεύθυνση δε είναι άλλο από μια ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία, βασιζόμενη στην επιστη-μονική κι επαγγελματική γνώση, που να οδηγεί στην πλήρη απασχόληση µε τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας. δικλείδα ασφαλείας μιας τέτοιας οικονομίας και, παράλληλα, εγγύηση ευμάρειας, είναι η επίτευξη της πραγματικής σύγκλισης του ελ-ληνικού κράτους – πρώτιστα σε πε-

ριφερειακή κλίμακα - προς το μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο.

Εδώ έγκειται και μια σοβαρή δυ-σκολία για το ελληνικό κράτος. Τόσο ο απολογισμός διαχείρισης προγενέ-στερων ΚΠΣ και τα λάθη του παρελ-θόντος, όσο και η σύγχρονη δομή της ελληνικής πραγματικότητας και η φύση της λειτουργίας της ελληνικής γραφειοκρατίας, προδίδουν μια αξι-οπρόσεχτη ετερογένεια – στα όρια της αντίφασης – σε περιφερειακό επίπεδο. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat του 2005, οι περιφέρειες με το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ (ΑΕΠ > 75% του μέσου όρου της ΕΕ-25) είναι η Στερεά Ελλάδα με 105,4% και το Νότιο Αιγαίο 88,00%. Αντίθε-τα, οι φτωχότερες ελληνικές περιοχές που εντάσσονται μάλιστα στο Στόχο 1 (περιφέρειες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ < 75% της ΕΕ-25) είναι: (α) Ανατολική Μακεδονία – Θράκη με 57,49%, (β) η Θεσσαλία με 63,01%, (γ) η Ήπειρος με 59,41%, (δ) τα Ιόνια νησιά με 65.71%, (ε) η δυτική Ελλάδα με 56,42%, (ζ) η Πελοπόννησος με 73,82%, (η) το Βό-ρειο Αιγαίο με 74,38% και η Κρήτη με 72,41.33

Οι πρώτες, των οποίων το μέσο κατά κεφαλήν AEΠ υπερβαίνει το 75% του μέσου της E.E. προαλείφονται να εξαιρεθούν από τα καταρτιζόμενα κοινοτικά προγράμματα υποστήρι-ξης με έργα υποδομής κ.α. Το κριτή-ριο του μέσου εισοδήματος μπορεί να είναι κατάλληλο για τα γεωγραφικά, συγκοινωνιακά και άλλα χαρακτη-ριστικά των υπολοίπων χωρών της E.E. προκειμένου να εντοπίζουν τις ασθενέστερες οικονομικά περιοχές τους. Ωστόσο, το εν λόγω κριτήριο αδικεί, πλέον, κατάφωρα την Ελλάδα, απλούστατα γιατί οι περισσότερες από αυτές τις περιφέρειες είναι, από τη σκοπιά του εισοδήματος βαθύτατα ετερογενείς, λόγω και της ποικιλό-μορφης ελληνικής γεωγραφίας,. Χα-ρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Στερεά Ελλάδα, εντός της οποίας το 80% του πληθυσμού παράγει, μόνο το 48% του εισοδήματος, σύμφωνα με

στοιχεία του Κέντρου Προγραμματι-σμού και Οικονομικών Ερευνών.

Είναι, λοιπόν, επιβεβλημένη μια αναδιάρθρωση των ελληνικών περι-φερειών, σε τέτοιο βαθμό και με τέτοιο τρόπο, ώστε, αφενός να καταστούν αυτές πιο ομοιογενείς, όσον αφορά στο λόγο πληθυσμού – εισοδήματος και, άρα, παραγωγικές, αφετέρου να μην εξαιρεθούν από το δ΄ ΚΠΣ, περι-οχές, οι οποίες εμφανίζονται συνολικά ευημερούσες, αλλά δεν είναι (Στερεά Ελλάδα, Βόρειο Αιγαίο κ.α.)

Η όποια διοικητική αναδιάρθρωση ή αναδόμηση θα αποδειχθεί, μάλλον αναποτελεσματική, εάν δεν υποστη-ριχτεί από την ανάλογη περιφερειακή – οικονομική / κοινωνική πολιτική εκ μέρους του κρατικού μηχανισμού: Η εκπαιδευτική αποκέντρωση - με κα-τασκευή νέων σχολικών κτιρίων και ίδρυση νέων πανεπιστημιακών τμη-μάτων - μπορεί να συγκρατήσει μεγά-λο και παραγωγικό μέρος της νεολαίας στην επαρχία. Η παροχή επιχειρημα-τικών κινήτρων - με χρηματοδοτήσεις αγροτικών και κτηνοτροφικών μονά-δων, διενέργεια δημόσιων διαγωνι-σμών, κατόπιν επαρκούς ενημέρωσης (ημερίδες, συνέδρια, δελτία τύπου) για τη συμμετοχή επιχειρηματιών της επαρχίας στην υλοποίηση περιφερεια-κών δημόσιων έργων – μπορεί να συμ-βάλει στην αποφυγή της μετακύλισης του εισοδήματος στα μεγάλα αστικά κέντρα και, ως εκ τούτου, στην ανά-πτυξη υποβαθμισμένων περιοχών της περιφέρειας. Η έμφαση, τέλος, στην αναβάθμιση της υγείας – με λειτουρ-γικές κι επαρκώς εξοπλισμένες νο-σοκομειακές μονάδες και πρόσληψη επιπλέον ειδικευμένου νοσηλευτικού προσωπικού – και του πολιτισμού – με ενίσχυση τηλεοπτικών και ραδιοφωνι-κών σταθμών και τοπικών εφημερίδων και συγκρότηση κέντρων πολιτισμού (σε επίπεδο, ίσως, δημοτικού κατα-στήματος ή και ενορίας) – θα παρέχει σε πληθυσμούς λιγότερο εύρωστων περιφερειών (ψυχολογικά κυρίως) κί-νητρα παραμονής τους και βελτίωσης του εισοδήματός τους.


��


ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Τίποτε, δυστυχώς από τα παρα-πάνω δεν είναι εύκολο...Ο διοικη-τικός υπερσυγκεντρωτισμός είναι παράδοση στη χώρα μας. Η Ελλάδα έχει θεωρηθεί – κι όχι άδικα – “το πλέον συγκεντρωτικό κράτος – μέ-λος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας”.34

Επιπλέον, έχουν γίνει – και ακόμη γίνονται - πολλά λάθη στη διαχείρι-ση των κοινοτικών κονδυλίων. Αλλά και πολλές ελπίδες και πρωτοβουλί-ες για υγιή και παραγωγική δράση ατόμων και ομάδων, θυσιάζονται στους βωμούς του ατομικισμού και των μικροκομματικών συμφερό-ντων.

Με τέτοια δεδομένα και υπό το καθεστώς μιας περιρρέουσας αβεβαι-ότητας για το μέλλον της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, η Ελλάδα δεν έχει τα πε-ριθώρια να απωλέσει άλλες ευκαιρίες, ούτε στο πεδίο των κοινοτικών κον-δυλίων, ούτε, βέβαια, σε κανένα άλλο επίπεδο. Με τον αέρα του ισχυρού παίχτη και του σταθεροποιητή στην ασταθή βαλκανική σκακιέρα, καθώς και του ισότιμου Ευρωπαίου εταίρου, πρέπει να εκπονήσει ένα Σχέδιο Οι-κονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυ-ξης για τον νέο αιώνα, εδραζόμενο σε βασικούς άξονες, κάποιοι από τους οποίους, ενδεικτικά, αναφέρθηκαν παραπάνω.

Το σχέδιο αυτό πρέπει να προ-κύψει μέσα από ένα γόνιμο διάλογο ανάμεσα σε κυβερνώντες και πολί-τες. Η αποτελεσματικότητα του κοι-νωνικού διαλόγου προϋποθέτει τη συµµετοχή των πιο ζωντανών δυνά-μεων του πνευματικού και επιστημο-νικού κόσμου, των κοινωνικών και οι-κονομικών εταίρων, της πολιτικής και των µη κυβερνητικών οργανώσεων.

Μόνο η αλληλόδραση μιας ισχυ-ρής και εύρυθμης δημοκρατίας και μιας υγιούς και αρμονικής οικονομί-ας μπορεί να θωρακίσει τον ελληνικό λαό στον αγώνα του για την ανάπτυ-ξη και την πρόοδο.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Κανελλόπουλος, σ. 2-4 / Διακήρυ-ξη 9ης Μαΐου 19502. Ιωακειμίδης 1, σ. 1073. http://www.europa.eu.int/4. Μαραβέγιας - Τσινισιζέλης, σ.4235. Μπουγάς6. Κωστίτσης, σ.497. Μαραβέγιας - Τσινισιζέλης, σ. 4308. Κωστίτσης, σ.479. Μαραβέγιας - Τσινισιζέλης, σ. 43410. Μαραβέγιας - Τσινισιζέλης, σ. 435 / Επιτροπή Ε.Κ. 199011. Καζάκος, σ. 49012. Τσούκαλης, σ. 30413. Καζάκος, σ. 492 – 49314. Μαραβέγιας – Τσινισιζέλης, σ. 43915. διαρθρωτικά Ταμεία και Ταμείο Συνοχής (1994-1999) σ.1616. Τσεκούρας, σ. 10517. Τσούκαλης, σ. 30118. Τσεκούρας, σ. 4519. Τσεκούρας, σ. 45 - 4620. Καζάκος, σ. 49121. Τσεκούρας, σ. 6822. Καζάκος, σ. 48923. Καζάκος, σ. 49624. http://www.hellaskps.gr25. http://www.mnec.gr/ergorama26. Νέγκης27. Νικολάου28. Ζούλας29. Καλλέργης 130. Καλλέργης 231. Κούρταλης32. Ο Κόσμος του Επενδυτή, 2- 3 Απριλίου 2005 σ. 633. Κούρταλης34. Ιωακειμίδης 2, σ. 186

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

• Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαρθρωτικά Ταμεία και Ταμείο Συνοχής 1994-1999. Κανονιστικά κείμενα και σχό-λια, Αθήνα, Ιανουάριος 1996

• Ζούλας Κ., Σκληρό παζάρι Ελλάδας- Ε.Ε., Η Καθημερινή, 7 Μαΐου 2005

• Ιωακειμίδης Π. 1, Το μέλλον της Ευ-ρώπης, Σιδέρης, Αθήνα

• Ιωακειμίδης Π. 2, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ελληνικό κράτος, Θεμέλιο, Αθή-να, 1998

• Καζάκος Π., Ανάμεσα σε Κράτος και Αγορά, Πατάκης, Αθήνα, 2003

• Καλλέργης Κ. 1, Συμβιβασμός με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τα απολεσθέ-ντα κονδύλια, Οικονομία & Αγορές, Η Καθημερινή, 20 Μαΐου 2005

• Καλλέργης Κ. 2, Ελαχιστοποίηση απωλειών από το Γ΄ ΚΠΣ, Οικονο-μία & Αγορές, Η Καθημερινή, 8 Ιου-νίου 2005

• Κανελλόπουλος Π., Το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αντ. Σάκκου-λα, Αθήνα, 2003

• Κούρταλης Σ., Διαρθρωτικά Ταμεία 2007 – 2013 «Οι διαφορές στο ΑΕΠ μεταξύ των κρατών και των περιφε-ρειών της Ένωσης εξακολουθούν να είναι πολύ μεγάλες», www.Ekem.gr

• Κωστίτσης Ν. (κείμενα), Η Ευρωπα-ϊκή ένωση, Ευρωπαϊκό Κοινοβού-λιο-γραφείο για την Ελλάδα και Ευ-ρωπαϊκή Επιτροπή-αντιπροσωπεία στην Ελλάδα, Αθήνα 1998

• Μαραβέγιας Ν. -Τσινισιζέλης Μ. Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής ένω-σης. Θεσμικές, πολιτικές και οικο-νομικές πτυχές, Θεμέλιο, Αθήνα, 1999

• Μπουγάς Τ., Τα Ολοκληρωμένα Με-σογειακά Προγράμματα. Κομβικό σημείο για τη διαρθρωτική πολιτική της Κοινότητας και την ανάπτυξη του Νότου, Σύγχρονα Θέματα τ. 32- 33, Δεκέμβριος 1987

• Νέγκης Αι., Η Υγεία «πατάει γκάζι» στην απορρόφηση κονδυλίων του Γ’ ΚΠΣ, Ο Κόσμος του Επενδυτή 18-19 Οκτωβρίου, σ. 28

• Νικολάου Ν., Να μη χαθεί ούτε ένα Ευρώ από τα κοινοτικά κονδύλια, Οικονομικός ταχυδρόμος,, 6 Μαΐου 2004, σ. 7

• Τσεκούρας Κ., Δημόσια Διοίκηση και Πολιτική. Κοινοτικά Πλαίσια Στήρι-ξης, Τόμος 1, ΕΑΠ, Πάτρα. 2000

• Τσούκαλης Λ., Η Νέα Ευρωπαϊκή Οικονομία. Στο κατώφλι του 21ου αι-ώνα, Παπαζήσης, Αθήνα, 1998

• Αρχίζει εποχή ισχνών αγελάδων για την Ελλάδα, Ο Κόσμος του Επενδυ-τή, 2- 3 Απριλίου 2005 σ. 6


��


After the recent events in New Or-leans, where the weather has caught up even with the powerful united States, we are inevitably faced with a question that has been haunting the environ-mental community for about twenty years now. Of course we are past that point of wondering if climatic change exists since the Convention on Climate Change and the kyoto Protocol have been ratified by almost every country (sadly not the uS). The issue that has risen once again is whether there is a plausible connection between the glo-bal warming effect and the existence of environmental refugees. Can and should we regard these two phenomena as two parts of an equation or are they independent? This article shall attempt to show not only that a link between them exists but that it is also based on solid ground.

Το φαινόμενο των κλι-ματικών αλλαγών εί-ναι ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα, το οποίο έχει αναγνωριστεί από τη διε-

θνή κοινότητα, και για το οποίο έχουν αναζητηθεί τρόποι αν όχι επίλυσής του, τουλάχιστον περιορισμού του. Με τη Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές και το Πρωτόκολλο του Κιότο, η διεθνής κοινωνία προσπαθεί να δείξει τις κα-λές της προθέσεις. Βεβαίως, αν αυτές οι προσπάθειες θα καρποφορήσουν ή όχι εξαρτάται από τις «καλές» προθέσεις των κρατών-μερών της Σύμβασης και του Πρωτοκόλλου και τους σκοπούς μεγάλων δυνάμεων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ευρωπαϊκή ένωση και άλλες.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου ευ-

θύνεται, κατά κύριο λόγο, για την αύξη-ση της θερμοκρασίας της γης, την ανύ-ψωση της στάθμης της θάλασσας και τελικά για εκείνες τις κλιματικές αλλα-γές που ευθύνονται για τις πλημμύρες και τις ξηρασίες, που αποτελούν πλέον τόσο συχνά φαινόμενα. Η αύξηση της θερμοκρασίας της γης μπορεί να επιφέ-ρει την εξάπλωση των ήδη υφιστάμε-νων ερήμων, καθώς και την απερήμω-ση πολλών περιοχών που μαστίζονται ήδη από την ξηρασία. Ενώ αντίθετα, το ανυψούμενο επίπεδο της θάλασσας μπορεί να προκαλέσει τη μείωση ή και την εξάλειψη της επικράτειας μίας χώ-ρας, την απώλεια πολιτισμών και παρα-δόσεων, την αλάτωση των υδάτων, που με τη σειρά του οδηγεί στην μείωση των αποθεμάτων του πόσιμου νερού μίας χώρας, ενώ παράλληλα επηρεάζει τις αγροτικές καλλιέργειες και, συνεπώς, την παραγωγή τροφίμων.

Η μεγαλύτερη και σημαντικότερη ίσως επίπτωση του φαινομένου των κλιματικών μεταβολών είναι η πληθώ-ρα ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τη ζωή που ήξεραν ως εκείνη τη στιγμή, για να δώσουν ελπίδες στην επιβίωσή τους.

Η έννοια «περιβαλλοντικός πρό-σφυγας» δεν είναι καινούρια. Η πρώ-τη επίσημη καταγραφή του όρου «πε-ριβαλλοντικός πρόσφυγας» έγινε το 1985 από τον Αιγύπτιο καθηγητή φυ-σικών πόρων και περιβάλλοντος Essam El-Hinnawi, στο Κέντρο Ερευνών του Καΐρου. Βάσει του ορισμού αυτού, «πε-ριβαλλοντικοί πρόσφυγες θεωρούνται τα πρόσωπα που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το παραδοσιακό τους περιβάλλον, προσωρινά ή μόνιμα, εξαι-τίας μίας αξιοσημείωτης περιβαλλο-ντικής αναστάτωσης (φυσικής και/ή

ανθρωπογενούς), η οποία έθεσε σε κίν-δυνο την ύπαρξή τους και/ή έχει επη-ρεάσει την ποιότητα της ζωής τους. Εν προκειμένω, η έννοια περιβαλλοντική αναστάτωση δηλώνει κάθε φυσική, χη-μική και/ ή βιολογική μεταβολή του οι-κοσυστήματος (ή των βασικών πηγών) που το καθιστά, προσωρινά ή μόνιμα, ακατάλληλο να συντηρήσει ανθρώπι-νες ζωές1».

Ο ορισμός του El-Hinnawi είναι αό-ριστος και απλουστευμένος, καθώς δεν θέτει ορισμένα γενικά κριτήρια καθο-ρισμού των περιβαλλοντικών προσφύ-γων. δεν ξεχωρίζει τους πρόσφυγες σε κατηγορίες, αλλά ούτε τους διαχωρίζει από τους οικονομικούς μετανάστες. Σε αυτές τις αδυναμίες στηρίζονται και οι κριτικές των πολέμιων του όρου2. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι η περιβαλλοντι-κή ετικέτα του όρου υπεραπλουστεύει τις αιτίες τις αναγκαστικής μετακίνη-σης των προσφύγων. Υποστηρίζουν δε ακόμη ότι δεν μπορεί να αποδειχθεί η αμεσότητα που υφίσταται μεταξύ προ-βληματικών καταστάσεων και συνεπει-ών, εν προκειμένω κλιματικών μεταβο-λών και περιβαλλοντικών προσφύγων.

Η συστηματοποίηση των τύπων του περιβαλλοντικού πρόσφυγα επιτυγχά-νει δύο πολύ σημαντικά πράγματα: την εννοιολογική εδραίωση του όρου στη διεθνή σκηνή και βιβλιογραφία και τη σύνδεση του φαινομένου των κλιματι-κών αλλαγών με την ύπαρξη και μελ-λοντική δημιουργία και αύξηση των περιβαλλοντικών προσφύγων.

� El-Hinnawi, E, Environmental Refugees, United Nations Environmental Programme, Nairobi, Kenya, �985, UNEP, Athens.

� D. C. Bates, “Environmental Refugees? Clas-sifying Human Migrations Caused by Environ-mental Change”, Population and Environment, Vol. �3, No. 5, May �00�.

Κλιματικές Μεταβολές και Περιβαλλοντικοί ΠρόσφυγεςClimate Change and Environmental Refugees

Της ΕΛΙΖ ΓΙΟΥΓΟΥΡΤΖΙΑΝ (Elise Giougourtzian)

(MA διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αθηνών)


��


Ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία της εκάστοτε περιβαλλοντικής ανα-στάτωσης καθορίζουν και τον τύπο του πρόσφυγα. Οπότε, οι προσφυγικές ροές είναι αποτέλεσμα τριών κατηγοριών πε-ριβαλλοντικών περιστατικών: των κατα-στροφών, των απαλλοτριώσεων και της εξαθλίωσης του περιβάλλοντος3.

Οι καταστροφές, σύμφωνα με τις έρευνες της D. C. Bates, δημιουργούν περιβαλλοντικούς πρόσφυγες μικρής διάρκειας σε μία γεωγραφικά περιο-ρισμένη περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι η εκάστοτε καταστροφή λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένη περιοχή και ότι οι άνθρωποι αυτοί εγκαταλείπουν τις κατοικίες τους προσωρινά. Αυτή η κατηγορία δημιουργίας περιβαλλο-ντικών προσφύγων αποτελείται από τρεις υποκατηγορίες: τις φυσικές, τις τεχνολογικές και τις «τεχνητές» κατα-στροφές. Στις πρώτες περιλαμβάνο-νται οι τυφώνες, οι πλημμύρες, οι ανε-μοστρόβιλοι, οι σεισμοί ή οποιοδήποτε άλλο γεωλογικό περιστατικό ή καιρικό φαινόμενο που καθιστά την εν λόγω περιοχή ακατάλληλη για διαμονή και εγκατάσταση. Στις τεχνολογικές ανή-κουν οι ανθρωπογενείς καταστροφές, των οποίων η προέλευση οφείλεται σε επιλογές χρήσης της τεχνολογίας από τους ανθρώπους και όχι σε φυσικά φαι-νόμενα. Η τρίτη υποκατηγορία αποτε-λεί ένα αμάλγαμα των δύο πρώτων. Οι καταστροφές αυτές προκαλούνται από φυσικά φαινόμενα, των οποίων η έξαρ-ση, όμως, οφείλεται στην ανθρωπίνως παραγόμενη τεχνολογική ανάπτυξη.

Οι απαλλοτριώσεις προκαλούν τη μόνιμη μετακίνηση των κατοίκων, των οποίων η γη οικειοποιείται για να χρησι-μοποιηθεί διαφορετικά∙ ενώ είναι απο-τέλεσμα εξ’ ολοκλήρου ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. δύο είναι οι καταστά-σεις που οδηγούν στην απαλλοτρίωση γης και κατ’ επέκταση στη δημιουργία περιβαλλοντικών προσφύγων: η οικο-

3 Η κατηγοριοποίηση αυτή βασίζεται στο άρθρο της D. C. Bates, “Environmental Refu-gees? Classifying Human Migrations Caused by Environmental Change”, Population and Envi-ronment, Vol. �3, No. 5, May �00�.

νομική ανάπτυξη και ο πόλεμος. Στη μεν πρώτη συγκαταλέγονται η κατα-σκευή και πλήρωση των υδροηλεκτρι-κών φραγμάτων, η χρήση της γης για δημιουργία οδικών δικτύων ή άλλων αναπτυξιακών προγραμμάτων, για εξό-ρυξη μεταλλευμάτων, εκχώρηση ξυλεί-ας κ.α. Ο πόλεμος και οι εχθροπραξίες είναι ένα ιδιαίτερο είδος οικειοποίησης της γης. Μία από τις τακτικές του πο-λέμου, όπως η τακτική της «καμένης γης», είναι η σκόπιμη καταστροφή του περιβάλλοντος.

Ο τρίτος τύπος περιβαλλοντικών προσφύγων περιλαμβάνει άτομα που έχουν επηρεαστεί από την σταδιακή εξαθλίωση του περιβάλλοντος. Τα απο-τελέσματα αυτής της χειροτέρευσης συνδέονται σπάνια με το πλήθος των προσφύγων που δημιουργούνται. Εξ ου και η καθολική έλλειψη αναγνώρι-σης αυτού του τύπου περιβαλλοντικών προσφύγων4. Αυτή η ανθρωπογενής αναστάτωση του οικοσυστήματος προ-καλείται από τη μόλυνση ή τη φθορά του περιβάλλοντος, που κατά κύριο λόγο προκαλούν οι ανθρώπινες δρα-στηριότητες. Σε αυτήν την κατηγορία, λοιπόν, εμπεριέχεται το φαινόμενο των κλιματικών μεταβολών και του θερμο-κηπίου.

Το σημαντικότερο ίσως βήμα στην πορεία του φαινομένου των περιβαλλο-ντικών προσφύγων θα ήταν η θεσμική εδραίωση και αναγνώριση του όρου. Προέχει, λοιπόν, η αναφορά του όρου «περιβαλλοντικός πρόσφυγας» σε κεί-μενα ευρείας αναγνώρισης και αποδο-χής. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με την αναθεώρηση της Σύμβασης του 1951. Η Σύμβαση αυτή αποδέχεται πε-ρισσότερο το καθεστώς του «πολιτι-κού» πρόσφυγα, ενός ανθρώπου που διώκεται λόγω του χρώματος του δέρ-ματός του, της θρησκείας, των πεποι-θήσεών του και όχι λόγω της αδυναμίας του να επιζήσει στη γη που μεγάλωσε,

� D. C. Bates, “Environmental Refugees? Clas-sifying Human Migrations Caused by Environ-mental Change”, Population and Environment, Vol. �3, No. 5, May �00�.

εξαιτίας μερικές φορές καταστάσεων για τις οποίες δεν ευθύνεται ο ίδιος.

δεδομένου ότι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες υπάρχουν, είναι αδικία η έλλειψη της θεσμικής τους ταυτότητας να τους αποστερεί από τα δικαιώματα που θα είχαν, αν τα κράτη υποδοχής τούς είχαν αναγνωρίσει. Αν ήταν δυ-νατόν να αποδοθεί το καθεστώς του περιβαλλοντικού πρόσφυγα, θα ανα-γνωριζόταν το σύνολο των 900 εκατομ-μυρίων ανθρώπων που υποφέρουν από την απερήμωση. Στερούμενοι της προ-σφυγικής ιδιότητας, καταγράφονται ως απλοί μετανάστες, με αποτέλεσμα τα προβλήματα τους να μένουν άλυτα, ενώ τα προβλήματα του κράτους που τους υποδέχεται διογκώνονται. Αν το κράτος υποδοχής τούς είχε αποδεχτεί ως περιβαλλοντικούς πρόσφυγες, θα μπορούσε να επιληφθεί της κατάστα-σής τους, χρησιμοποιώντας διαφορετι-κές πολιτικές και εργαλεία και, ίσως, να προωθούσε τον επαναπατρισμό τους, εφόσον αυτό θα ήταν δυνατό.

«ένα πρόσωπο είναι πρόσφυγας σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1951 από τη στιγμή που συγκεντρώνει τις προϋ-ποθέσεις του σχετικού ορισμού. Τούτο πρέπει να συμβαίνει αναγκαστικά πριν του αναγνωρισθεί επίσημα το καθε-στώς του πρόσφυγα. Συνεπώς, η σχε-τική αναγνώριση έχει δηλωτικό και όχι δημιουργικό χαρακτήρα. δεν γίνεται δηλαδή κανείς πρόσφυγας εξαιτίας της αναγνώρισης, αλλά αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας επειδή είναι». Εφόσον, λοι-πόν, είναι γεγονός ότι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες υπάρχουν, η δηλωτική ανα-γνώρισή τους από τη Σύμβαση θα είχε ως αποτέλεσμα τη θεσμική τους ανα-γνώριση. Αυτό σημαίνει ότι οι ίδιοι και τα κράτη θα γνώριζαν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Παράλληλα, όσοι δημιουργούν προληπτικές πολιτι-κές θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα των περιβαλλοντικών προ-σφύγων ως ξεχωριστό και να προχω-ρούσαν στην παραγωγή συγκεκριμέ-νων προτάσεων και πολιτικών.

Συν τοις άλλοις, η καλύτερη χρήση της ξένης βοήθειας, η χρήση δηλαδή


��


που θα στοχεύει στην αποτελεσματι-κότερη καταπολέμηση του προβλή-ματος, μπορεί να επιτύχει πολλά. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του Προ-γράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (uNDP: united Nations Development Program) δεν είναι κατά πολύ μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο του ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (uNHCR: united Nations High Commissioner for Refugees). Αυτό σημαίνει ότι η απάντη-ση των Ηνωμένων Εθνών στο εν λόγω ζήτημα είναι η αντίδραση και όχι η πρό-ληψη5.

Εκτός από τη ξένη βοήθεια, η μετα-φορά τεχνογνωσίας από τις ανεπτυγ-μένες στις αναπτυσσόμενες χώρες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούν οι κλιματικές μετα-βολές, θα ήταν χρήσιμη. Αυτή η τε-χνογνωσία μπορεί να αφορά θέματα αγροτικής καλλιέργειας, αλλαγής του τρόπου χρήσης της γης, προστασίας από ακραία καιρικά φαινόμενα όπως σεισμούς, τυφώνες κ.ά.

Το κοινωνικό φαινόμενο «περιβαλ-λοντικός πρόσφυγας» υπάρχει και χρή-ζει τρόπων περιορισμού του για το καλό όλης της ανθρωπότητας. Το λογικό, λοιπόν, θα ήταν να προσπαθούσαμε να ελαττώσουμε ή να εκμηδενίσουμε τα αί-τια που το προκαλούν. Εν προκειμένω, οι κλιματικές αλλαγές είναι το κυριότε-ρο αίτιο. Αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους και πληρώντας τις υποχρεώσεις τους, βάσει της Σύμβασης – Πλαίσιο και του Πρωτοκόλλου για τις Κλιματι-κές Μεταβολές, τα κράτη μπορούν να αλλάξουν το μέλλον και να μειώσουν τους αριθμούς των περιβαλλοντικών προσφύγων, της μεγαλύτερης ομάδας ακούσιων μεταναστών, κατά τα λεγό-μενα του Norman Myers, Καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

5 N. Myers, (�00�b): Environmental Refugees: a growing phenomenon of the 21st century. Philo-sophical Transactions: Biological Sciences, Vol. 357 No.��0/�00�, p.609-6�3. http://taddeo.ingentaselect.com/vl=��5�933/cl=5�/nw=�/fm=docpdf/rpsv/cw/rsl/096�8�36/v357n��0/s��/p609 (��.�.�00�).

Από τις αρχές του 2002 που η One Earth δημιουργήθη-κε μέχρι σήμερα έχουν πε-ράσει τρία περίπου χρόνια

έντονης δημιουργικής δραστηριότη-τας. Είμαστε ακόμα μια νέα, αμιγώς Ελληνική οργάνωση, αλλά με δύνα-μη και αυτοπεποίθηση στο έργο που έχουμε αναλάβει.

Ξεκινήσαμε την One Earth με την πίστη ότι μπορούμε να παλέψουμε για ένα καλύτερο και δικαιότερο κό-σμο, ελεύθερο από εκμετάλλευση και ανισότητα, από τη φτώχεια και την εξαθλίωση στην οποία καθημερινά αναγκάζονται να ζουν πολλά εκατομ-μύρια συνάνθρωποί μας σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Πιστέψαμε και εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι μπορούμε να αλλά-ξουμε τον κόσμο. Μας συναρπάζει η ιδέα μιας κοινωνίας που αναγνωρίζει και σέβεται τα δικαιώματα όλων των πολιτών και κάθε ενός ξεχωριστά και βαλθήκαμε να δουλέψουμε για να προσθέσουμε τη δική μας, μικρή, ξε-χωριστή νότα.

Σε αυτή μας την προσπάθεια έχου-με ήδη βρει ανταπόκριση από εκατο-ντάδες άλλους πολίτες σε όλη την Ελλάδα που συμμερίζονται τις ίδιες ιδέες και ιδανικά, πράγμα που μας δί-νει ακόμη περισσότερη δύναμη και πίστη να συνεχίσουμε.

Η στρατηγική μας

Για να πετύχουμε τους παραπάνω στόχους έχουμε θέσει ως προτεραιό-τητα τη συνεργασία και τη δικτύωση με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις από την Ελλάδα και άλλες χώρες του κό-σμου.

Πιστεύουμε στην κοινή δράση και στην ανάγκη για αποτελεσματικότη-τα. Αποτελεσματικότητα στην αντι-μετώπιση των έκτακτων και αναπτυ-ξιακών αναγκών στις αναπτυσσόμε-νες χώρες αλλά και στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού.

Θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντική την ανάγκη για πληροφόρηση και πα-ρουσίαση, σε καθημερινή βάση, μιας αντικειμενικής εικόνας για την βιώσι-μη ανάπτυξη και τα θέματα που σχε-τίζονται με την καθημερινότητα συ-νανθρώπων μας που βιώνουν την απόλυτη φτώχεια ή βρίσκονται στο μέσο συγκρούσεων και φυσικών κα-ταστροφών.

Απόφαση μας είναι να προβάλ-λουμε και να παρουσιάζουμε τα θέμα-τα της ανάπτυξης και βοήθειας με έμ-φαση στη θετική πλευρά και στη δυ-ναμική των ανθρώπων και των τοπι-κών κοινωνιών να κτίσουν ένα καλύ-τερο κόσμο, αποφεύγοντας τη χρήση εικόνων που προκαλούν οίκτο και ενοχές.

Επιπλέον, πιστεύουμε στην ανά-γκη για ετοιμότητα ανταπόκρισης σε επείγουσες και έκτακτες καταστάσεις, όπου και αν αυτές συμβαίνουν, γρή-γορα και αποτελεσματικά.

Στρατηγικός στόχος ωστόσο της One Εarth παραμένει η καταπολέμη-ση της μακροχρόνιας φτώχειας και των γενεσιουργών της αιτίων και για το σκοπό αυτό εργαζόμαστε από κοι-νού με οργανώσεις από την Ελλάδα και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες για να σχεδιάσουμε προγράμματα ανα-πτυξιακής βοήθειας που δίνουν λύ-σεις στο φαύλο κύκλο της φτώχειας και της εξαθλίωσης.

Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

One EarthΠοιοι είμαστε

M . k . O .

�0


Πώς δουλεύουμε

Θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντικό οι δραστηριότητες που αναλαμβάνουμε να έχουν τα χαρακτηριστικά της ποι-ότητας και της καλής πρακτικής, σε αντιδιαστολή με ερασιτεχνικούς πει-ραματισμούς και προχειρότητες.

Για το λόγο αυτό έχουμε ενσωμα-τώσει στη λειτουργία της οργάνωσης πρωτόκολλα επικοινωνίας, ανάπτυξης εταιρικών σχέσεων και υλοποίησης προγραμμάτων που εξασφαλίζουν σε κάθε στάδιο τα ποιοτικά χαρακτηριστι-κά και επιτρέπουν τον έλεγχο και την αξιολόγηση.

Για δράσεις που υλοποιούμε σε ανα-πτυσσόμενες χώρες έχουμε προηγού-μενα εξασφαλίσει την καλύτερη δυνα-τή συνεργασία με μια ή περισσότερες τοπικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και τη συναίνεση της τοπικής κοινωνί-ας. Αυτό το επιτυγχάνουμε μέσα από επιτόπιες επισκέψεις και προσωπικές επαφές, έτσι ώστε το έργο που αναλαμ-βάνουμε να έχει την πλήρη υποστήριξη του ντόπιου πληθυσμού που στη συνέ-χεια θα αναλάβει με δικά του μέσα τη συνέχισή του.

Προοπτικές

Στο διάστημα που πέρασε μέχρι σή-μερα βάλαμε σταθερά θεμέλια και τώρα πια μπορούμε να κάνουμε το επόμενο βήμα μπροστά. Πρώτη προτεραιότητα μας παραμένει η άμεση ανταπόκριση σε περιοχές της γης, εκεί που υπάρ-χει επείγουσα ανάγκη.

Με τη δραστηριότητα μας πρόσφα-τα στο Ιράκ και την περίοδο αυτή στο Νταρφούρ, στο Σουδάν, έχουμε απο-κτήσει μεγάλη εμπειρία και τεχνογνω-σία, απαραίτητα στοιχεία για αποτελε-σματικό έργο και ασφάλεια για τα μέλη της οργάνωσης.

Παράλληλα θα συνεχίσουμε το αναπτυξιακό μας έργο σε αναπτυσ-σόμενες χώρες του κόσμου όπως κά-νουμε μέχρι σήμερα στην Αιθιοπία, την

Παλαιστίνη και την Αλβανία.Θα συνεχίσουμε επίσης την προ-

σπάθεια για συνεργασία και δικτύω-ση, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του Ελληνικού κοινού στα προβλή-ματα αλλά και τις δυνατότητες στον αναπτυσσόμενο κόσμο για βιώσιμη ανάπτυξη.

Σε αυτή την προσπάθεια ζητάμε τη βοήθεια και στήριξη όλων των πολιτών που πιστεύουν στις ορθές ανθρώπινες σχέσεις, στην ειρήνη και τη κοινωνική δικαιοσύνη.

Τι Κάνουμε

Ανάπτυξη της δικτύωσηςΗ ανάπτυξη και δικτύωση των Μη

Κυβερνητικών Οργανώσεων και της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί κε-ντρικό στόχο της One Earth και για το σκοπό αυτό υποστηρίζουμε το έργο των Ελληνικών ΜΚΟ με τους παρακά-τω τρόπους

Στο δίκτυο της One earth μπορείτε και εσείς να γίνετε μέλος χωρίς καμιά οικονομική επιβάρυνση, προσθέτοντας τις δικές σας δυνάμεις για να δημιουρ-γήσουμε ένα αυθεντικό κίνημα για την κοινωνική αλληλεγγύη και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Συμβολή στην ενημέρωση και πληροφόρηση

Η βελτίωση της ενημέρωσης και της πληροφόρησης για θέματα βιώσι-μης ανάπτυξης και βοήθειας, προστα-σίας του περιβάλλοντος, προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για θέματα σχετικά με την καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας, αποτελούν πρωταρχικό σκοπό της προσπάθειας μας.

Οι πληροφορίες και οι ειδήσεις συλλέγονται από αξιόπιστες και ανε-ξάρτητες πηγές και προβάλλονται κατά κατηγορία έτσι ώστε να είναι εύ-κολη η αναζήτηση, η συσχέτιση και η ανάλυση με άλλα θέματα και περιοχές του πλανήτη.

Οι ίδιες οι οργανώσεις, μέλη του

δικτύου μας, μπορούν να παρουσιά-ζουν και να προβάλλουν τα δικά τους προγράμματα και τις δραστηριότητες, αλλά και τις απόψεις τους αυξάνοντας έτσι την απήχηση του έργου τους, την υποστήριξη και ενδεχομένως τις ευκαι-ρίες χρηματοδότησης.

Θεωρήσαμε επίσης σημαντική την ανάγκη για άμεση πληροφόρηση ενός ειδικού και ευαισθητοποιημένου κοι-νού, σχετικά με εκδηλώσεις, σεμινάρια, ημερίδες, έναρξη δραστηριοτήτων, κλπ και γιαυτό το λόγο δημιουργήσαμε ει-δικό χώρο προβολής ανακοινώσεων στην πρώτη σελίδα της ιστοσελίδας.

Επείγουσες αποστολές

Εκεί που υπάρχει ανάγκη για επεί-γουσα ανθρωπιστική βοήθεια η One earth ανταποκρίνεται άμεσα με στόχο την ταχύτερη δυνατή ανακούφιση συ-νανθρώπων μας που βιώνουν τον πό-λεμο, τις αρρώστιες, την πείνα και την καταστροφή.

Στον αγώνα δρόμου που ξεκινάει κάθε φορά που μια επείγουσα κατά-σταση το απαιτεί, μέλημα μας είναι η προσφορά βοήθειας στις άμεσες και πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού.

Ακόμη και σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, εκπονείται επιχειρησιακό σχέδιο δράσης που μεταξύ των άλλων λαμβάνει υπόψη τις τοπικές συνεργα-σίες, τη δυνατότητα χρηματοδότησης και την κινητοποίηση του πληθυσμού.

Αναπτυξιακά προγράμματα

Η καταπολέμηση της μακροχρόνι-ας φτώχειας που βιώνουν καθημερινά εκατομμύρια συνάνθρωποι μας δεν μπορεί παρά να βασίζεται στη βιώσι-μη ανάπτυξη των ίδιων των αναπτυσ-σόμενων χωρών στις οποίες ζουν. Μια ανάπτυξη ωστόσο που δεν βασίζεται και δεν χρησιμοποιεί μεθόδους αποικι-οκρατικής εκμετάλλευσης και καταλή-στευσης του εθνικού πλούτου.

Η οne earth σχεδιάζει και υλοποιεί αναπτυξιακά προγράμματα που απευ-θύνονται σε πληθυσμούς φτωχών περι-

M . k . O .

�1


οχών στις οποίες απουσιάζουν βασικές υποδομές καθημερινής επιβίωσης. Τέ-τοιου είδους υποδομές έχουν να κά-νουν με την παροχή και διανομή νερού, την εκπαίδευση και την υγεία, αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Στόχος της οργάνωσης μας είναι η σταδιακή κάλυψη όσο γίνεται περισ-σότερων περιοχών στις οποίες υπάρχει απουσία ή/και αδυναμία δημιουργίας τέτοιων υποδομών έτσι ώστε να δημι-ουργούνται οι προϋποθέσεις διαρκούς ανάπτυξης βασισμένη στις ίδιες τις πα-ραγωγικές δυνάμεις του τόπου.

Καμπάνιες

Η ανισότητα και η εκμετάλλευ-ση που βιώνουν καθημερινά χιλιάδες παιδιά σε πολλές χώρες του πλανή-τη, η βιαιότητα με την οποία μεγάλες πολυεθνικές επιβάλλουν τα δικά τους συμφέροντα στις φτωχές χώρες του κό-σμου, η δυστυχία και ο πόνος της έλ-λειψης στοιχειωδών μέσων επιβίωσης είναι περιοχές άμεσου ενδιαφέροντος για επιλεγμένες καμπάνιες.

Ο στόχος τέτοιων, μεγάλης συνή-θως διάρκειας, εγχειρημάτων έχει να κάνει με την ενεργοποίηση των πολι-τών, την άσκηση πίεσης στα κέντρα εξουσίας και φυσικά την παρουσίαση στοιχείων και στατιστικών που τεκμη-ριώνουν επιχειρήματα και δημιουργούν την απαραίτητη δεξαμενή γνώσης και πληροφόρησης.

Εκπαιδευτικά προγράμματα

Η ευαισθητοποίηση και η πληρο-φόρηση των νέων, αλλά και της σχολι-κής κοινότητας γενικότερα, για θέματα σχετικά με τις χώρες, τους πληθυσμούς, τις διαφορετικές κουλτούρες και τη θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια γε-ωγραφία, είναι για την one earth ιδιαί-τερα σημαντική.

Εάν θέλουμε να σπάσουμε τα στε-ρεότυπα και να καλλιεργήσουμε το σε-βασμό για το άλλο, το διαφορετικό και μια συνείδηση κοινωνικής αλληλεγ-γύης που ξεπερνάει τα φιλανθρωπικά

αισθήματα και την ελεημοσύνη, τότε χρειάζεται να εργαστούμε μεθοδικά, με μακροπρόθεσμους στόχους και να επιδιώξουμε τη δικτύωση και τη συ-νεργασία πρωταρχικά με τη σχολική κοινότητα και φόρουμ νέων.

Ένα χωριό στην Αφρική

Περιγραφή: Το εκπαιδευτικό πρό-γραμμα «ένα χωριό στην Αφρική» έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να μπορεί να χρη-σιμοποιηθεί από εκπαιδευτικούς πρω-τοβάθμιας εκπαίδευσης, με σκοπό την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στην τάξη. Στόχος είναι η καλλιέργεια μιας ολι-στικής και ισορροπημένης αντίληψης για τη σχέση μεταξύ αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου, χωρίς στε-ρεότυπα και προκαταλήψεις. Το πρό-γραμμα είναι δανειστικό και περιέχει τα εξής.Α. οδηγό εμψύχωσηςΒ. βιβλία και άλμπουμ για τη ζωή στην

ΑφρικήΓ. φωτογραφίες και σλάϊτςδ. μουσικά όργανα και χαρακτηριστι-

κά αντικείμενα από την ΑφρικήΕ. πληροφορίες για πρόγραμμα βοή-

θειας σε κοινότητα στην Αιθιοπία

Επωφελούμενοι: Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα απευθύνεται σε παιδιά δη-μοτικής εκπαίδευσης και είναι στη διά-θεση των σχολείων.

Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα και πως μπορείτε να το δανεισθείτε μπορείτε να έχετε στο τη-λέφωνο 24210 23231

Δικτυακή πύλη για παιδιά

Περιγραφή: Το πρόγραμμα αφορά τη δημιουργία δικτυακής πύλης για νέους και παιδιά σχολικής ηλικίας, δασκά-λους, εμψυχωτές, υπεύθυνους προ-γραμμάτων, οργανισμούς και υπηρεσί-ες. Το περιεχόμενο της νέας αυτής δι-κτυακής πύλης, η οποία βρίσκεται στο στάδιο της ανάπτυξης, έχει να κάνει με όλη την πληροφόρηση και θεματο-λογία που αφορά τον αναπτυσσόμενο

κόσμο, τη φτώχεια, την ανάπτυξη και την αλληλεγγύη των λαών, θέματα που έχουν να κάνουν με τον εθελοντισμό και τη συμμετοχικότητα, αλλά και θέ-ματα για την κοινωνική δικαιοσύνη, τη βιώσιμη ανάπτυξη και το περιβάλλον.

Η νέα δικτυακή πύλη για παιδιά θα διαθέτει πλούσιο πληροφοριακό και εκπαιδευτικό υλικό αλλά και προτάσεις για δράση και συμμετοχή, αμφίδρομη επικοινωνία, εκθέσεις, βίντεο, θεμα-τικές συνδέσεις, βιβλιοθήκη, δίκτυα, δυνατότητα προβολής προγραμμάτων σχολείων και εθελοντικών ομάδων, δι-αγωνισμούς, καμπάνιες, κλπ.Κόστος δημιουργίας: 2.500€Ετήσιο κόστος λειτουργίας: 10.000 €

Εξασφάλιση πόσιμου νερού σε αποκλεισμένες κοινότητες στη Δυτική Όχθη της Παλαιστίνης

Περιγραφή: Το πρόγραμμα εξασφά-λισης πόσιμου νερού στον πληθυσμό της Παλαιστίνης έχει να κάνει με την ανάπτυξη υποδομών συγκέντρωσης και διανομής του νερού σε πέντε Πα-λαιστινιακές κοινότητες κατά μήκος του τείχους του αίσχους που κατασκευ-άζει το Ισραήλ, στερώντας από τους τοπικούς πληθυσμούς τη δυνατότητα να ζήσουν ελεύθεροι, αξιοποιώντας τους φυσικούς πόρους της περιοχής τους. Στην κατεχόμενη Παλαιστίνη το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση καταπατάται καθημερινά, με τους κα-τοίκους να μην έχουν πρόσβαση ακόμη και στο πολυτιμότερο για την επιβίωση τους αγαθό, το νερό.Επωφελούμενοι: Επωφελούμενοι του προγράμματος είναι ολόκληρος ο πληθυσμός των πέντε κοινοτήτων στα νότια της δυτικής Όχθης και ιδιαίτε-ρα εκείνοι οι οποίοι, με ρίσκο της ίδιας τους της ζωής, αναγκάζονται να με-ταφέρουν καθαρό νερό από μακρινές πηγές, κρυμμένοι από τους στρατιώτες και τους παράνομους εποίκους που δε διστάζουν να πυροβολήσουν ότι κινεί-ται.

M . k . O .

�2


Συνεργαζόμενη οργάνωση: Palestinian Hydrology GroupΚόστος: 110.000 €Εξασφάλιση χρηματοδότησης από ΥΔΑΣ: 90.000 €Συμμετοχή επωφελούμενων και χο-ρηγών: 20.000 €Χρονοδιάγραμμα: Το έργο θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι 31.12.05

Κατασκευή κοινωνικών υποδομών στην Άνω Δρόπολη, στη νότια Αλβανία

Περιγραφή: Τα Ελληνόφωνα χωριά της νότιας Αλβανίας, της επαρχίας Άνω δρόπολη, όπως εξ άλλου και το μεγαλύτερο μέρος της αγροτικής νό-τιας Αλβανίας, βρίσκονται αντιμέτωπα με την ερήμωση και την εγκατάλειψη. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έχει μεταναστεύσει στην Ελλάδα, σε αναζήτηση απασχόλησης και εισοδη-μάτων. Στα χωριά στην Άνω δρόπολη η ζωή κυλάει αργά και βασανιστικά, αφού οι ελλείψεις σε βασικές κοινωνι-κές υποδομές είναι ιδιαίτερα μεγάλες. Το πρόγραμμα της one earth, που έχει σχεδιαστεί για την περιοχή, προβλέπει τα εξής α) ανακατασκευή διαθέσιμου κτιρίου και εγκατάσταση του απαραί-τητου εξοπλισμού για την καλή λει-τουργία οργανωμένου περιφερειακού ιατρείου και κέντρου κοινωνικής μέ-ριμνας. β) ανάπτυξη προγραμμάτων υποστηρικτικών υπηρεσιών και κοινω-νικής φροντίδας για όλες τις ηλικιακές ομάδες της περιοχής. γ) επιμόρφωση προσωπικούΕπωφελούμενοι: Οι άμεσα επωφε-λούμενοι από την υλοποίηση του προ-τεινόμενου προγράμματος είναι οι κάτοικοι των κοινοτήτων στις οποίες θα υλοποιηθεί το πρόγραμμα και συ-γκεκριμένα άτομα τρίτης ηλικίας, νέοι και γενικότερα ο πληθυσμός ο οποίος θα χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες του πο-λυδύναμου κέντρου.

Συνεργαζόμενη οργάνωση: AMIV Κόστος: 110.000 €Εξασφάλιση χρηματοδότησης από

ΥΔΑΣ: 90.000 €Συμμετοχή επωφελούμενων και δω-ρητών: 20.000 €

Πρόγραμμα διαχείρισης φυσικών πόρων στη Βόρεια Αιθιοπία

Περιγραφή: Το εν λόγω πρόγραμμα έχει να κάνει με την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος δια-χείρισης φυσικών πόρων, με στόχο την εξασφάλιση της αγροτικής παραγωγής, στην περιοχή worebabo στα βόρεια της Αιθιοπίας.

Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα αφο-ρά παρεμβάσεις που σχετίζονται με την αναδάσωση ( θα φυτευτούν 600.000 δενδρα) και την προστασία της γης από τη διάβρωση, (θα κατασκευαστούν αναβαθμίδες, φράγματα και πεζούλες για να περιοριστεί η διάβρωση ).

Το θέμα της εξασφάλισης της τρο-φής είναι καθοριστικής σημασίας για τους κατοίκους της περιοχής οι οποί-οι για την επιβίωση τους εξαρτώνται ολοκληρωτικά στην απόδοση της γης, την οποία καλλιεργούν με πρωτόγονα μέσα, χωρίς καμιά υποδομή και υπο-στήριξη.Επωφελούμενοι: Άμεσα επωφελούμε-νοι από την υλοποίηση του προγράμ-ματος είναι το σύνολο του πληθυσμού που διαμένει στην ευρύτερη περιοχή και ανέρχεται σε 15.000 άτομα.

Συνεργαζόμενη οργάνωση: Water ActionΚόστος: 100.000 €Εξασφάλιση χρηματοδότησης από ΥΔΑΣ: 80.000 €συμμετοχή χωρηγών: 20.000

Κατασκευή σχολικής μονάδας στη βόρεια Αιθιοπία ( έχει ολοκληρωθεί)

Περιγραφή: Το πρόγραμμα αφορά την ανέγερση σχολικού συγκροτήματος στην περιοχή Worebabo, στην κοινό-τητα Bulbulo στη βόρεια Αιθιοπία, το οποίο είναι πια έτοιμο να στεγάσει τις εκπαιδευτικές ανάγκες παιδιών της

περιοχής, που σήμερα αδυνατούν να παρακολουθήσουν κανονικά τα μαθή-ματα τους.

Η περιοχή στην οποία έχει κατα-σκευαστεί η σχολική μονάδα, είναι μια από τις φτωχότερες στη χώρα με προσδόκιμο επιβίωσης τα 47 χρόνια. Η πείνα, η έλλειψη καθαρού νερού, βασι-κών υποδομών υγείας και εκπαίδευσης είναι χαρακτηριστικά της περιοχής, η οποία το 1985 βρέθηκε στο επίκεντρο του λιμού που στοίχισε τη ζωή σε πε-ρισσότερους από 1.000.000 Αιθίοπες.Επωφελούμενοι Το σχολείο, έχει ήδη ολοκληρωθεί και έχει παραδωθεί στις τοπικές Αρχές. Το νέο συγκρότημα έχει κατασκευαστεί σύμφωνα με πρότυπα και σχέδια του υπουργείου παιδείας της Αιθιοπίας και μπορεί να καλύψει τις ανάγκες 200 μαθητών, που μέχρι σήμερα δεν ήταν σε θέση να παρακο-λουθήσουν κανονικά τα μαθήματα, λόγω έλλειψης της απαραίτητης υπο-δομής.

Ο χώρος του σχολείου θα αξιοποι-είται επίσης για την επιμόρφωση των ενήλικων μελών της κοινότητας. Επι-πλέον στο σχολείο έχει εγκατασταθεί φωτοβολταικό σύστημα για την κάλυ-ψη αναγκών ηλεκτρικού ρεύματος για λειτουργία υπολογιστών και άλλων εποπτικών μέσων.

Το κόστος του προγράμματος έφτα-σε τα 78.000 ευρώ από τα οποία 58.000 κάλυψε η Υπηρεσία διεθνούς Αναπτυ-ξιακής Συνεργασίας, ενώ το υπόλοιπο ποσό καλύφτηκε από πόρους τις One Earth

Διευθύνσεις :Αθήνα, Εμμανουήλ Μπενάκη 93-95Τηλέφωνο: 210 3802773 Φαχ: 210 3841264 e-mail: [email protected]Βόλος, Τσαριτσάνης 5Τ.Κ : 38334 Τηλέφωνο : 24210 23231Φαχ: 24210 22448e-mail: [email protected] Γιάννης Γρηγορίου, κοινωνιολόγος-πρόεδρος του δ.ΣAlbino Jiovani, γιατρός-αντιπρόεδροςΜαρία Αποστολίδου, ψυχολόγος-ταμίαςΠαρασκευή Τσιμά, ιστορικός-μέλοςΣοφία Νταγγάλου, υπάλληλος-γραμματέας

M . k . O .

��


Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η δ Η Μ Ο Σ Ι Ε Υ Σ Η

Άνθρωπος-Κοινωνία-Περιβάλλον δρ Βασίλης Κωστόπουλος

Ο άνθρωπος από την εμφάνιση του στη γη επεμβαίνει στο φυσικό του περι-βάλλον με συνεχώς

αυξανόμενους ρυθμούς σα συνέ-πεια της ανάπτυξης των κοινωνιών, της αύξησης του πληθυσμού και της κατασκευαστικής του ικανό-τητας. Η επίδραση του περιβάλλο-ντος στον άνθρωπο είχε αναγνωρι-στεί από τους έλληνες φιλοσόφους και η έμπνευση του Ιπποκράτη1 να συνδέσει τις κλιματολογικές συν-θήκες, τη γεωγραφική θέση και τις ιδιότητες των τοπικών υδάτων με τις ασθένειες και τη διάπλαση της ανθρώπινης ψυχής έχει λάβει τη σύγχρονη μορφή της στους τομείς της βιοκλιματολογίας και της μετε-ωροβιολογίας2.

Ενώ η σχέση περιβάλλοντος και κοινωνίας είχαν πάντα την έννοια της επιβίωσης, οι παρεμβάσεις του ανθρώπου (γεωργία, βασικές υπο-δομές, οικισμοί κλπ) μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα δεν επηρέαζαν σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον παρά μόνο σε τοπικές ή το περισσότερο σε περιφερειακές κλίμακες και οι ρυθμοί μεταβολών από τις διαδι-κασίες της φύσης εξακολουθούσαν

� Ιπποκράτης «Περί αέρων, υδάτων και τόπων»

� Η Μετεωρολογική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας υλοποιούν εδώ και 5 χρόνια ένα πρόγραμμα προληπτι-κής ιατρικής συνδέοντας τις καιρικές συνθήκες με επιδημίες λοιμωδών νόσων.

να είναι οι ρυθμιστές των αλλαγών στον πλανήτη μας.

Τους τελευταίους όμως δύο αιώ-νες με την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης και τη συνεχώς αυξα-νόμενη βιομηχανική και ανθρώπινη δραστηριότητα οι επιδράσεις αυ-ξήθηκαν σε ανησυχητικά επίπεδα. Η αύξηση του ανθρώπινου πληθυ-σμού από 1 δισεκατομμύριο περί-που το 1800 σε 2,5 δισεκατομμύρια το 1950 και σε 6 δισεκατομμύρια περίπου σήμερα συνοδεύτηκε, με μια αντίστοιχη κατασκευαστική παρέμβαση στο περιβάλλον και μια τρομακτική ανάπτυξη των με-ταφορών. Η βιομηχανοποιημένη κοινωνία διείσδυσε στο εσωτερικό της γης και εξέτρεψε τις διάφορες μορφές του αποθηκευμένου άνθρα-κα από τα επίπεδα που είχε φθάσει μετά από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, σαν αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών του συστήματος της γης - ατμόσφαιρας -υδρόσφαιρας, προ-κειμένου να παράγει καύσιμη ύλη. Τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, γαιάνθρακες, φυσικό αέριο) όταν καίγονται εκπέμπουν άνθρακα με τη μορφή του διοξειδίου του άνθρα-κα. Υπολογίζεται ότι η ετήσια κατα-νάλωση φυσικών καυσίμων αντι-προσωπεύει φυσικές προσπάθειες δημιουργίας τους περίπου ενός εκατομμυρίου χρόνων. Η συνεχώς όμως αυξανόμενη χρήση των ορυ-κτών καυσίμων στις μεταφορές, στα εργοστάσια και στις εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, δεν αυξάνει μόνο τις συγκεντρώσεις διοξειδί-ου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα

αλλά παράγει και ένα πλήθος άλ-λων ρυπαντών του ατμοσφαιρικού αέρα. Το Θειικό οξύ που παρατη-ρείται στην όξινη βροχή προέρχεται κυρίως από τις εκπομπές του διο-ξειδίου του θείου από εργοστάσια και εγκαταστάσεις που χρησιμοποι-ούν γαιάνθρακα και πετρέλαιο σαν καύσιμη ύλη. Τα τοξικά χημικά που μεταφέρονται από τον αέρα , όπως ο υδράργυρος, ο τοξικός μόλυβδος, τα οξείδια του αζώτου προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από τις ίδιες δια-δικασίες.

Η αποδάσωση που παρατηρεί-ται (deforestation) για τους σκο-πούς της γεωργίας ή των υποδο-μών έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, περιορίζοντας το ποσό του διοξειδίου του άνθρακα το οποίο απορροφούν τα δάση με την διαδικασία της φωτοσύνθεσης, συνεισφέροντας έτσι στην αύξηση του ατμοσφαιρικού CO2 και ταυ-τόχρονα αυξάνοντας τις εκπομπές του μεθανίου (CH4) που προκα-λούν οι γεωργικές δραστηριότητες. Η συνεχής αποδάσωση των τρο-πικών δασών του Αμαζόνιου έχει εδώ και πολλά χρόνια προκαλέσει την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας χωρίς όμως ιδιαίτερα αποτελέσματα. Η χρήση διαφόρων ζιζανιοκτόνων επίσης απελευθερώ-νει μακρόβιες βλαβερές ουσίες στην ατμόσφαιρα.

Είναι πλέον από όλους αποδεκτό ότι το ανθρώπινο γένος στη πρό-σφατη εξέλιξη του έχει πολλαπλα-σιάσει τις δραστηριότητες του με μεγάλη ταχύτητα, σε σχέση με όλη

��



την ιστορία της γης, διαταράσσο-ντας μακροχρόνιες ισορροπίες της φύσης και προξενώντας ξαφνικές χημικές αλλαγές στην ατμόσφαιρα και την υδρόσφαιρα. Μπορούμε ανεπιφύλακτα να ομιλούμε για την συνεχώς μεταβαλλόμενη σύσταση της ατμόσφαιρας και την ρύπανση της υδρόσφαιρας του 20ου αιώνα. Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της συνεχώς αυξανόμενης ανθρώ-πινης παρέμβασης στο σύστημα της γης - ατμόσφαιρας - υδρόσφαι-ρας είναι :

• Η παγκόσμια βιομηχανική παρα-γωγή αυξάνει κάθε χρόνο στην εποχή μας με ένα μέγεθος ίσο με την συνολική παραγωγή της Ευ-ρώπης στην δεκαετία του 1930.

• Ο ρυθμός των απαλλοτριώσεων που γίνονται για αλλαγή της χρή-σης της γης (καλλιέργειες, αστικά κέντρα, οδικά δίκτυα, υποδομές κλπ) αυξάνει συνεχώς.

• Ο πολίτης και η κοινωνία γενικό-τερα με καθημερινές δραστηριό-τητες (οικιακή ζωή, μεταφορές) συνεισφέρουν κατά ένα μεγάλο ποσοστό στην αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου και στη παρα-γωγή αποβλήτων. Η ευαισθητο-ποίηση και η υιοθέτηση «καλών πρακτικών» διαφέρει σημαντι-κά από χώρα σε χώρα ακόμα και μέσα στην Ευρωπαϊκή ένωση των δεκαπέντε.

• Η παγκόσμια χρήση νερού έχει τετραπλασιαστεί μεταξύ 1940 και 2000 ενώ η ρύπανση του αυξάνε-ται συνεχώς.

• Η τρέχουσα κατανάλωση των φυ-σικών καυσίμων είναι 30 περίπου φορές μεγαλύτερη από ότι το 1900 και η αύξηση αυτή προσδι-ορίζεται ότι έχει σημειωθεί κυρίως από το 1950 και μετά.

• Περίπου το 80% της ρύπανσης των ωκεανών προέρχεται από την ξηρά (αποχετεύσεις υπονό-μων, βιομηχανικά και πυρηνικά απόβλητα, χημικά λιπάσματα και

ζιζανιοκτόνα κλπ) ενώ το υπόλοι-πο 20% κυρίως προέρχεται από τα πλοία τα οποία υπολογίζεται ότι αδειάζουν περίπου 6.000.000 τό-νους άχρηστα υλικά κάθε χρόνο.

• Στο συντριπτικό τους ποσοστό τα διάφορα επικίνδυνα απόβλητα (τοξικά-πυρηνικά) έχουν αποθη-κευτεί με ανεπαρκείς και αβέβαι-ες για το μέλλον συνθήκες.

Τα τελευταία δέκα περίπου χρό-νια ή ιδέα, ότι οι βασικές και σύν-θετες3 επιστήμες της γης: Μετεω-ρολογία, ωκεανογραφία, γεωλογία, γεωργία και βιολογία που ερευνούν την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς, το γήινο φλοιό, τη χλωρίδα και τη πανίδα, συνδέονται στενά μετα-ξύ τους, έχει κερδίσει έδαφος στην επιστημονική κοινότητα4 . Τη ίδια περίοδο οι διεκδικήσεις συντεχνι-ών, βιομηχανίας αλλά και ομάδων πολιτών έχει αναδείξει τη σημασία της «περιβαλλοντικής μελέτης» στη χωροθέτηση και της «περιβαλ-λοντολογικής πληροφορίας» σε πολλές ανθρώπινες δραστηριότη-τες και κυρίως σε αυτές που σχετί-ζονται με τη διαχείριση επιχειρή-σεων ανθρωπιστικής βοήθειας, τα μεγάλα έργα, τις στρατιωτικές επι-χειρήσεις και την έρευνα-διάσωση. Παρόλο αυτές τις θετικές εξελίξεις, ο βαθμός διείσδυσης σε πεδία συν-θετικής έρευνας για τη Παγκόσμια Αλλαγή5 με βάση τις προαναφερό-μενες αλληλοεξαρτούμενες επιστή-μες της γης αλλά και η σύνδεση των ευρημάτων τους με τις κοινωνικές επιστήμες εξακολουθεί να βρίσκε-ται σε χαμηλά επίπεδα. Πρόσφατα

3 Σύνθετες με την έννοια ότι παράγονται από τη φυσική, τη χημεία, και τη μαθηματι-κή ανάλυση.

� Global Change and the Earth System, Interna-tional Geosphere-Biosphere Programme.

5 Παγκόσμια Αλλαγή (Global Change): αποκλίσεις από της μέσες τιμές διαφόρων κλιματολογικών, ωκεανογραφικών, γεωμορ-φολογικών, τοπογραφικών, και βιολογικών παραμέτρων.

(Ιούλιος 2003) μετά από εισήγηση των ΗΠΑ σε συνάντηση του G86 οι διεθνείς διακυβερνητικοί οργα-νισμοί που σχετίζονται με το γήινο και το διαστημικό περιβάλλον και τα ιδρυτικά τους Κράτη-Μέλη άρ-χισαν να κάθονται στο ίδιο τραπέζι με στόχο ένα δεκαετή σχεδιασμό για τη βελτίωση της περιβαλλοντι-κής παρατήρησης και πληροφορίας και της σύνθεσης τους με κοινωνι-κοοικονομικά στοιχεία και δεδομέ-να τοπικής και περιφερειακής δια-κριτικής ικανότητας.

Επανερχόμενοι όμως στο θέμα της σχέσης περιβάλλοντος και κοινωνίας-πολίτη βλέπουμε ότι η χώρα μας παρουσιάζει μια υστέρη-ση σχεδόν 20ετίας με δοκιμασμέ-νες στρατηγικές επιλογές όπως η ανακύκλωση που μόλις πρόσφατα έκανε οργανωμένα την εμφάνιση της και μάλιστα μετά από ιδιωτική πρωτοβουλία αλλά και η περιβαλ-λοντική διαχείριση των παραγωγι-κών φορέων όπου μετά από 6 χρό-νια κανονιστικών πράξεων της Ευ-ρωπαϊκής Επιτροπής και μετά από κρατική επιδότηση άρχισε η εφαρ-μογή συστημάτων όπως το EMAS και το ISO 14001. Η υστέρηση που παρουσιάζει η χώρα μας συνδέεται και με τη μορφή της περιβαλλο-ντικής εκπαίδευσης που παρέχεται στη πρωτοβάθμια – δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ο παρών όμως σχεδι-ασμός βασίζεται στον εθελοντισμό των καθηγητών – δασκάλων αφού η περιβαλλοντική εκπαίδευση απο-τελεί δυνητική επιλογή της ευέλι-κτης ζώνης. Φαίνεται ότι οι σύγ-χρονες εξελίξεις όπως οι υποχρεώ-σεις του πρωτοκόλλου του ΚΥΟΤΟ αλλά και άλλων περιβαλλοντικών συμβάσεων που συνδέονται με την «αγορά» και την «οικονομία» του 21ου αιώνα δεν έχουν πυροδοτήσει συζητήσεις ούτε φυσικά δημιουργή-σει αντίστοιχες θέσεις στην ΟΛΜΕ και την δΟΕ.

6 Group of 8 Industrialized Countries, June �003 Evian, France.

��


Α’ Μέρος: οι νέοι στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον

Το πρώτο κεφάλαιο παρουσι-άζει μια γενική επισκόπηση των διεθνών τάσεων σε το-μείς όπως η παγκοσμιοποί-

ηση, η εκπαίδευση, η απασχόληση, η πείνα και η φτώχεια.

Από το 1995 ο αριθμός των παιδιών που ολοκληρώνουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση αυξάνεται συνεχώς, και 4 στους 5 νέους φοιτούν στη δευτερο-βάθμια εκπαίδευση. Αυξήθηκε επίσης ο αριθμός των εγγεγραμμένων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Εκτιμάται ότι περίπου 100 εκατομμύρια νέοι πα-γκοσμίως είναι εγγεγραμμένοι σε πα-νεπιστημιακά ιδρύματα. Η σύγχρονη νέα γενιά είναι η καλύτερα μορφωμένη. Και όμως, 113 εκατομμύρια παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο˙ στοιχείο που βρί-σκεται σε αντιστοιχία με τα 130 εκατομ-μύρια νέων που είναι αναλφάβητοι.

Παρά το γεγονός ότι οι νέοι λαμβά-νουν περισσότερη μόρφωση, η νεανική ανεργία έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ. Η

ανεργία των νέων, που αποτιμάται συ-νολικά σε 88 εκατομμύρια ανέργους, εμφανίζει υψηλότερα ποσοστά στη δυτική Ασία, τη Βόρεια Αφρική και την υποσαχάρια Αφρική. Παρατηρείται μια αυξανόμενη πίεση προς τους νέους να ανταγωνιστούν σε μια παγκοσμιοποι-ημένη αγορά εργασίας. Πολλοί νέοι αποφασίζουν να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό αναζητώντας ευκαιρίες ερ-γασίας. Η παγκοσμιοποίηση οδήγησε σε ριζικές αλλαγές στην κουλτούρα και στον καταναλωτισμό των νέων, αλλά και σε διαφορετικές εκδηλώσεις παγκό-σμιας συμμετοχής στα κοινά και ακτιβι-σμού. Οι νέοι σήμερα είναι πιο ευέλικτοι και προσαρμόζονται ευκολότερα, κάνο-ντας χρήση των νέων δυνατοτήτων που προσφέρει η παγκοσμιοποίηση. Ωστό-σο, πολλοί, ιδιαίτερα στις αναπτυσσό-μενες χώρες, δεν έχουν ακόμα ωφεληθεί από τις εξελίξεις.

Τα κεφάλαια 2 και 3 παρέχουν μια εις βάθος ανάλυση για τους νέους που αντιμετωπίζουν συνθήκες φτώχειας. Αν και ο περιορισμός της φτώχειας συνιστά ζωτικό στόχο για την ανθρώπινη ανά-πτυξη, λίγα είναι γνωστά για τη δυνα-μική που χαρακτηρίζει τη φτώχεια που

βιώνουν οι νέοι. Στο δεύτερο κεφάλαιο υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 200 εκατομμύρια νέοι, ή το 18% του συνό-λου των νέων, ζουν με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα. Ενώ μια διαφορετι-κή πτυχή της φτώχειας, που συχνά πα-ραβλέπεται, και αναφέρεται στο τρίτο κεφάλαιο, είναι η κληροδότησή της από γενιά σε γενιά και η επίδρασή της στους νέους. Σε έναν κόσμο που γερνάει, μια ουσιαστικότερη κατανόηση της δυνα-μικής που αναπτύσσεται μεταξύ των γενεών κρίνεται βασική για την ανά-πτυξη μιας αποτελεσματικής πολιτικής παρέμβασης.

Β’ Μέρος: οι νέοι στην κοινωνία πολιτών

Στο κεφάλαιο 4 παρατίθενται οι παγκόσμιες τάσεις που καταγράφουν τη σχέση των νέων με το περιβάλλον, τον

ελεύθερο χρόνο, τη συμμετοχή τους στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, τις σχέσεις τους με τις άλλες ηλικίες, κα-θώς και με την Τεχνολογία της Πληρο-

Π Α Γ Κ O Σ Μ Ι Α E Κ Θ Ε Σ Η Ο Η Ε Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Ο Λ Α I Α - 2 0 0 5

Οι Νέοι Σήμερα και το 2015

Το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τη Νεολαία παρουσί-ασε στις 4 Οκτωβρίου 2005 την Παγκόσμια Έκθεση για τη Νεο-λαία - 2005 με τίτλο “Οι Νέοι Σή-

μερα, και το 2015”. Το κύριο μήνυμα της έκθε-σης είναι ότι η «επένδυση» στους νέους πρέπει να κλιμακωθεί , προκειμένου να υλοποιηθεί το Πρόγραμμα Δράσης για τη Νεολαία και να επι-τευχθούν οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας. Με πάνω από 200 εκατομμύρια νέους να ζουν στα όρια της φτώχειας, 130 εκατομμύρια αναλ-φάβητους, 88 εκατομμύρια ανέργους και 10 εκατομμύρια φορείς του HIV/AIDS, η ανάγκη

για «επένδυση» στους νέους ανθρώπους είναι σήμερα ξεκάθαρη. Οι ηγέτες του κόσμου πρέπει να κοιτάξουν στο μέλλον και να διασφαλίσουν την ευημερία της επόμενης γενιάς. Τα σημερινά παιδιά θα γίνουν οι νέοι του 2015 – της χρονι-άς ορόσημο για την επίτευξη των περισσότερων Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας.

Η Παγκόσμια Έκθεση για τη Νεολαία περι-γράφει την κατάσταση των νέων (15 - 24 ετών) σε παγκόσμιο επίπεδο καλύπτοντας τρεις ενό-τητες: (1) οι νέοι στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, (2) οι νέοι στην κοινωνία πολιτών και (3) οι νέοι σε κίνδυνο.

��


φορίας και της Επικοινωνίας. Την τελευταία δεκαετία παρατη-

ρήθηκε μια αυξανόμενη παραδοχή της συμβολής του ελεύθερου χρόνου στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης, στην πρόσβαση στις ευκαιρίες και στη συνολική ανάπτυξη των νέων. Μαζί με αυτήν την τάση αυξάνεται και η ση-μασία που αποδίδεται στη συμμετο-χή των νέων στη λήψη αποφάσεων, η οποία ευνοεί την ατομική ανέλιξη και την κοινωνική συνείδηση ενώ βελτι-ώνει το σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών πρωτοβουλιών για τη νεολαία. Η διάρθρωση της συμμετοχής των νέων έχει αλλάξει λόγω της ανό-δου της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας. δυστυχώς, όμως, πολλοί έχουν μείνει εκτός της ψηφια-κής εποχής. Η αύξηση της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας άλλαξε και τη διαδικασία κοινωνικοποί-ησης των νέων, που επηρεάζονται όσο ποτέ από μηνύματα που προέρχονται πέρα από το κοινωνικό τους περιβάλ-λον. Παρά τη μεταβαλλόμενη κοινωνι-κοποίηση και την αναπροσαρμογή της οικογενειακής δομής, η οικογένεια πα-ραμένει ο πρώτος τη τάξει κοινωνικός θεσμός όπου συναντιούνται και αλλη-λεπιδρούν οι διαφορετικές γενιές.

Τα κεφάλαια 5 και 6 περιγράφουν την επιρροή που είχε η εμφάνιση των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης στη διαμόρφωση της κουλτούρας και του ακτιβισμού των νέων. Η αυξανόμενη εξάρτηση στις νέες μορφές Τεχνολογίας Πληροφόρησης και Επικοινωνίας απο-τελεί καθοριστικό χαρακτηριστικό της ζωής πολλών σημερινών νέων. Οι εξελί-ξεις στην Τεχνολογία της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας προσέφεραν στους νέους μια ανεξάντλητη σειρά δυνατο-τήτων ενημέρωσης, ψυχαγωγίας και ενίσχυσης της αυτονομίας τους. Το δι-αδίκτυο αποτελεί βασικό συστατικό της τεχνολογικής επανάστασης των νέων. Καθώς τα μέσα αυτά και το παγκόσμιο περιεχόμενό τους γίνονται περισσότερο προσβάσιμα, τόσο σταθεροποιείται και μια ιδιόμορφη παγκόσμια ομογενοποι-ημένη νεανική κουλτούρα που ενώνει

τους νέους με σημαντικούς πρωτόγνω-ρους τρόπους. Η τεχνολογική πρόοδος συνέβαλε στον επαναπροσδιορισμό με-ρικών εκ των θεμελιωδών κοινωνικών πτυχών. Πιο συγκεκριμένα, οι ανοιχτές και διαθέσιμες νέες τεχνολογίες έχουν διευρύνει τις δυνατότητες των νέων να μοιράζονται τις απόψεις και τις εμπειρί-ες τους και να συνεισφέρουν οι ίδιοι οι νέοι στην προσωπική τους ανάπτυξη, οδηγώντας σε μια αμφίδρομη ροή κοι-νωνικοποίησης ανάμεσα στις νεότερες και παλιότερες γενιές.

Γ’ Μέρος: οι νέοι σε κίνδυνο

Το κεφάλαιο 7 περιλαμβά-νει μια επισκόπηση των διεθνών τάσεων που σχετί-ζονται με την υγεία, τον ιό

HIV/AIDS, τη χρήση ναρκωτικών ουσι-ών, την εγκληματικότητα των ανηλίκων, την κατάσταση των ανήλικων κοριτσι-ών και των γυναικών, καθώς και τις ένο-πλες συγκρούσεις.

Το HIV/AIDS αναδείχθηκε στην πρώτη αιτία θανάτου για τους νέους, ακολουθούμενο από τη βία και τις σω-ματικές βλάβες. δέκα εκατομμύρια νέοι, κυρίως στην Αφρική και την Ασία, αυτή τη στιγμή ζουν με τον ιό HIV/AIDS. Η εξάπλωση του ιού είχε ολέθριες συνέπει-ες στη σεξουαλική και αναπαραγωγική ζωή των νέων. Οι νέοι πλέον γνωρίζουν την ενηλικίωση σε πρώιμα στάδια, ενώ παντρεύονται αργά. Η υγεία των νέων επηρεάστηκε ακόμα και από την εμφά-νιση των συνθετικών ναρκωτικών, που χρησιμοποιούνται κυρίως σε χώρους δι-ασκέδασης. Η ζήτηση των παράνομων ουσιών στους νεανικούς κύκλους των αναπτυσσόμενων χωρών έχει αυξηθεί σε ποσοστά που συνήθως συναντούμε στις βιομηχανικές χώρες.

Τα υψηλότερα ποσοστά συλλήψεων καταγράφονται στην ηλικιακή ομάδα των νέων, αν και οι περισσότεροι φαίνε-ται να απέχουν από τέτοιες δραστηριό-τητες. διαπιστώθηκε, ωστόσο, αυξημέ-νη πιθανότητα για διενέργεια εγκλήμα-

τος από άτομα που στην παιδική τους ηλικία είχαν υποστεί κακομεταχείριση. Επιπρόσθετα, η φτώχεια, η οικογενεια-κή δυσλειτουργία, η χρήση ουσιών και ο θάνατος συγγενικών προσώπων απο-δεικνύονται επικίνδυνοι παράγοντες για τη μετατροπή ενός νέου σε παρα-βάτη.

έχει σημειωθεί από τις κυβερνήσεις μεγαλύτερη επίγνωση της δυσμενούς θέσης των κοριτσιών και των γυναικών. Αν και η ίση πρόσβαση στις ανώτερες βαθμίδες εκπαίδευσης και την αγορά εργασίας συνεχίζουν να αποτελούν μέ-λημα αρκετών χωρών, τα αρνητικά γυ-ναικεία στερεότυπα παραμένουν.

Το κεφάλαιο 8 εστιάζει στον πολ-λαπλασιασμό των βίαιων συγκρούσεων ανά τον κόσμο και εξετάζει τις δραματι-κές επιπτώσεις στη ζωή των νέων υπό το πρίσμα των δυο φύλων χωριστά. Πολλές πρόσφατες συγκρούσεις ξέσπασαν τις τελευταίες δεκαετίες, με πιο αξιοσημεί-ωτες εκείνες στην υποσαχάρια Αφρική. Ο αριθμός των νέων που επηρεάζονται από αυτές είναι δυσανάλογος τόσο για τους νέους θύτες όσο και τους νέους θύματα. Η υπόθεση της στράτευσης ανηλίκων ορθώς τεκμηριώνεται σε ευ-ρεία κλίμακα, ενώ υιοθετείται και ένας αριθμός διεθνών νομικών εργαλείων που περιλαμβάνουν προληπτικά και προστατευτικά μέτρα για την αντιμε-τώπιση του ζητήματος. δυστυχώς, αυτά τα εργαλεία δεν προστατεύουν τους νέ-ους ηλικίας άνω των 18. Η άνοδος των ένοπλων συγκρούσεων, της τρομοκρα-τίας, καθώς και της απειλής της τρο-μοκρατίας, συγκέντρωσε την προσοχή του κόσμου στους νεαρούς άνδρες και το ενδεχόμενο άσκησης βίας. Ως απο-τέλεσμα, τα βιώματα και οι προοπτι-κές των νεαρών γυναικών και ανδρών που δε συμμετέχουν στις συγκρούσεις , αλλά επηρεάζονται από αυτές, να πε-ριθωριοποιούνται, όπως ακριβώς και οι ανησυχίες των νεαρών γυναικών που συμμετέχουν ενεργά στην άσκηση ένο-πλης βίας.

Για περισσότερες πληροφορίες επι-σκεφθείτε το: www.un.org/youth


��


Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ 2005

ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Από τα μέσα Ιουνίου διατί-θεται στα βιβλιοπωλεία η ελληνική έκδοση της Κα-τάστασης του Κόσμου 2005.

Ως καθιερωμένο πλέον σημείο ανα-φοράς από τη διεθνή περιβαλλοντική κοινότητα, η έκθεση του Ινστιτούτου Worldwatch έρχεται φέτος να θέσει επί τάπητος τα μεγάλα προβλήματα της ασφάλειας και να αναζητήσει με ποιους τρόπους η ανθρωπότητα μπορεί να κι-νηθεί προς την εδραίωση μιας παγκό-σμιας ασφάλειας.

Απορρίπτοντας τις επιλογές της αμε-ρικανικής κυβέρνησης –πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, εισβολή στο Ιράκ-, που παραβιάζουν με πολλούς τρόπους τη νομιμότητα του διεθνούς δικαίου, φουντώνουν αντί να κατευνάζουν το διαπολιτισμικό μίσος και υποδαυλίζουν την αναπαραγωγή της τρομοκρατίας, οι συγγραφείς του Worldwatch ανασκά-πτουν την επιφάνεια του ανασφαλούς κόσμου όπου ζούμε και βρίσκουν:

• Γενική φτώχεια, στερήσεις, βαθιές ανισότητες κυρίως εις βάρος των γυναι-κών, τεράστια ελλείμματα στα ανθρώ-πινα δικαιώματα σε μεγάλο μέρος του πλανήτη,

• Αδυναμία πρόσβασης ακόμη και στη στοιχειώδη εκπαίδευση από μεγά-

λα τμήματα πληθυσμού σε χώρες του Τρίτου Κόσμου,

• Επανεμφάνιση φονικών ασθενειών και επιμονή ασθενειών (όπως το AIDS) που αποδεκατίζουν νεανικούς πληθυ-σμούς και υποσκάπτουν τις όποιες πι-θανότητες για ανάτπυξη,

• Αύξηση των καταστάσεων συνα-γερμού εξαιτίας της εντεινόμενης κλι-ματικής αλλαγής,

• διατροφική ανασφάλεια σε όλο τον πλανήτη, η οποία εκτείνεται σε ένα διευρυνόμενο φάσμα απειλών, από την εκτόπιση της παραδοσιακής αγροτικής ποικιλότητας από τα μεταλλαγμένα μέ-χρι την εμφάνιση νέων ζωο-νόσων,

• Συνεχιζόμενο πρόβλημα πρόσβα-σης σε ασφαλές νερό και συνθήκες στοιχειώδους υγιεινής για μεγάλους πληθυσμούς,

• Ανάπτυξη οπλοστασίων και δια-σπορά όπλων μαζικής καταστροφής, εξέλιξη που μόνο ανησυχίες μπορεί να προκαλεί.

Το Worldwatch επιμένει και με τη φετινή έκδοση που προλογίζει ο Μι-χαήλ Γκορμπατσόφ –ο οποίος ως συ-νταξιούχος πρόεδρος της πρώην ΕΣΣδ ηγείται μιας δραστήριας οικολογικής οργάνωσης, του διεθνούς Πράσινου Σταυρού-, να θέτει επί της τράπεζας της διεθνούς δημόσιας συζήτησης αυτά τα μεγάλα και επείγοντα θέματα του κόσμου μας. Γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η υπόθεση της αντιστροφής της πορείας στην οποία βαδίζει σήμερα ο κόσμος είναι υπόθεση αναδιανομής και ανα-κατεύθυνσης σημαντικών πόρων στην υπόθεση της καταπολέμησης της φτώχειας, του αναλφαβητισμού και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, μέσα από τη διεθνή συνεργασία και συνεν-νόηση. Μια υπόθεση που περισσότερο από ποτέ στο παρελθόν βρίσκεται στα χέρια των ενεργών πολιτών που κατα-νοούν ότι το μεγαλύτερο διακύβευμα

της ανθρωπότητας τον 21ο αιώνα δεν είναι άλλο από το μεγα-κίνδυνο μιας μη αναστρέψιμης παγκόσμιας οικολογικής αποσταθεροποίησης.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚδΟΣΗ

Η Κατάσταση του Κόσμου 2005 με-ταφράστηκε και εκδόθηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά το 1994, από μια ομάδα συντακτών της τότε εκδιδόμενης μηνιαίας επιθεώρησης ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟ-ΓΙΑ, με συντονιστή και επιμελητή της έκδοσης το Μιχάλη Μοδινό. Το ετήσιο ραντεβού της έκθεσης του Ινστιτούτου Wοrldwatch με το ελληνικό αναγνω-στικό ραντεβού τηρήθηκε λίγο-πολύ για τα επόμενα χρόνια, με τελευταία εκδοτική παρουσία το 2002, τη χρονιά της Παγκόσμιας διάσκεψης του ΟΗΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη που έγινε στο Γιοχάνεσμπουργκ. δυστυχώς, δεν δικαιώθηκαν οι προσδοκίες που είχαμε καλλιεργήσει τότε, οι διαμορφωτές της περιβαλλοντικής πολιτικής και οι ενερ-γά εμπλεκόμενοι πολίτες στην ατζέντα της περιβαλλοντικής πολιτικής σε όλο τον κόσμο, για μια διάσκεψη-σταθμό που θα άλλαζε τα αρνητικά δεδομένα της πορείας του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας προς την φτώχεια, την περιβαλλοντική υποβάθμιση και τις ολοένα και περισσότερο διαδεδομένες γενικές καταστάσεις κινδύνου.

Όμως, το Ινστιτούτο Wοrldwatch, αλλά και εμείς –ως ενεργά μέλη της ελληνικής περιβαλλοντικής κοινωνί-ας-, επιμένει να θέτει επί της τράπεζας της δημόσιας συζήτησης τα μεγάλα και επείγοντα θέματα του κόσμου μας. Παρά τις αρνητικές εξελίξεις ή στην κα-λύτερη περίπτωση την ακινησία, σε μια σειρά κρίσιμων δεικτών που αφορούν στην υγεία των φυσικών πόρων, τα δε-δομένα του επιπέδου διαβίωσης και των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και τα ζητήματα της παγκόσμιας ασφάλειας,

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

��


διατηρούμε την αισιοδοξία μας. Γνω-ρίζοντας πολύ καλά ότι η υπόθεση της αντιστροφής της πορείας στην οποία βαδίζει σήμερα ο κόσμος βρίσκεται στα χέρια των πολιτών που κατανοούν ότι το μεγαλύτερο διακύβευμα της ανθρω-πότητας τον 21ο αιώνα δεν είναι άλλο από το μεγα-κίνδυνο μιας μη αναστρέ-ψιμης παγκόσμιας οικολογικής αποστα-θεροποίησης.

Το 2005, επανερχόμαστε με την ανά χείρας έκδοση και με τη φιλοδοξία η παρουσίαση του σπουδαίου αυτού ερ-γαλείου δουλειάς για ειδικούς και μη να σταθεροποιηθεί σε μόνιμη ετήσια βάση. Η επιβεβαίωση της αξίας της ετήσιας έκδοσης του Ινστιτούτου Wοrldwatch, που ήρθε πρόσφατα από τον ΟΟΣΑ, μέσα από τα πορίσματα της έκθεσης GlobeScan Survey of Sustainability Experts 2004, και η οποία καταδεικνύει ότι η Κατάσταση του Κόσμου είναι ένα από τα τρία περισσότερο διαβασμένα βιβλία διεθνώς στη θεματογραφία των τίτλων για την αειφόρο ανάπτυξη, νομί-ζουμε ότι δικαιώνει την επιλογή μας.

Η ελληνική έκδοση της Κατάστασης του Κόσμου 2005 δεν θα ήταν δυνατή, χωρίς την υπεύθυνη και συνεπώ εργα-σίας των μεταφραστών του τόμου και χωρίς τις επισημάνσεις, υποδείξεις και παρατηρήσεις της ιατρού Αικατερίνης Ανδριανάκη, που υπήρξαν πολύτιμες για την επιστημονική επάρκεια της με-τάφρασης στο κεφάλαιο Μολυσματικές Ασθένειες και πώς θα ελεγχθούν.

Οι επιμελητέςδρ Μιχάλης Προμπονάς,

Πυρηνικός Φυσικός-Περιβαλλοντολόγοςδρ Γιάννης Σακιώτης,

Πολιτικός Επιστήμων

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚδΟΣΗΣ

Η ελληνική έκδοση της «Κατάστα-σης του Κόσμου 2005» από την Ευώνυ-μο Οικολογική Βιβλιοθήκη πραγματο-ποιήθηκε με τη χορηγία του Συνδέσμου Προστασίας και Ανάπτυξης του Υμητ-τού (Σ.Π.Α.Υ.) και με τη σημαντική οικο-νομική στήριξη της Νομαρχιακής Αυτο-διοίκησης Ροδόπης-έβρου, της Τοπικής

ένωσης δήμων και Κοινοτήτων (ΤΕδΚ) Κυκλάδων και του δήμου Χερσονήσου Ηρακλείου Κρήτης.

Το βιβλίο μεταφράστηκε στα ελ-ληνικά από ομάδα εργασίας την οποία συντόνισαν οι επιμελητές της έκδοσης Μ. Προμπονάς και Γ. Σακιώτης και φέ-ρει την εκδοτική επιμέλεια του Σάκη Κουρουζίδη. Τις μεταφράσεις στον τόμο των 320 σελίδων έκαναν οι: Λιάνα Γα-βριλάκη, Κωνσταντίνος Γρίβας, Βάσω Κανελλοπούλου, Πάρης Μαυρομμάτης, Αποστόλης Παραλίκας, Βασίλης Παπα-κριβόπουλος, Νίκος Πρινιωτάκης.

Η Κατάσταση του Κόσμου 2005 κυ-κλοφορεί στα βιβλιοπωλεία και επίσης διατίθτεαι, σε όσους το επιθυμούν, με αντικαταβολή, από την Ευώνυμο Οικο-λογική Βιβλιοθήκη (τηλ. 210 3316516, email: [email protected], site: www.evonymos.gr).

«Χρυσή Ακτή»

Μιχάλης Μοδινός

Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, 2005

Της Δρ Χριστίνας Θεοχάρη[Περιβαλλοντολόγος Μηχανικός, Εκπρόσωπος

στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της ETUC ( European Trade Union Confederation)]

Ένα μυθιστόρημα στην καρδιά της Ευρώπης

Φυγή, αναζήτηση, εγκατά-λειψη ή αλλαγή τόπου; Ο κεντρικός ήρωας αφήνει οικογένεια, καριέρα, σπίτι

και μια ασφαλή ζωή στο κέντρο της Ευ-ρώπης για ν’ αναζητήσει την περιπέτεια στην αντίπερα όχθη. Στο κλασσικό αυτό μοτίβο της φυγής ο συγγραφέας αναζη-τεί τα κινούν αίτιο της αποσάθρωσης των κοινωνικών σχέσεων στην εποχή της παγκοσμιοποίησης: απομυθοποίη-ση της εργασίας, δυσφήμιση της έννοιας της προόδου, επιτάχυνση ανταλλαγών, πολλαπλασιασμός επιλογών.

Ο ευρωπαϊκός ορθολογισμός συ-γκρούεται με την «υπανάπτυξη» και ο ήρωας του βιβλίου δείχνει να μετεωρίζε-ται μεταξύ των τόπων, να καταναλώνει τον γεωγραφικό χώρο, να ταλανίζεται μεταξύ ερωτικών σχέσεων μέχρι να βρει την κάθαρση εκεί όπου λιγότερο την περίμενε. Η κυκλικότητα του αφηγημα-τικού χρόνου τον οδηγεί στις απαρχές και τα αρχέτυπα της ανθρώπινης περι-πέτειας, εκεί όπου ίσως η ζωή μπορεί να γίνει τέχνη.


ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ

ΑΓΑΠΗΤΟΙ ΣΥΝδΡΟΜΗΤΕΣ,

ΤΟ ΠΕΡΙΟδΙΚΟ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑΤΕ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΑΣ

ΣΥΝΤΗΡΕΙΤΑΙ ΧΑΡΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΑΣ

ΣΤΗΡΙΞΗ.

ΣΤΕΙΛΤΕ ΤΗ ΣΥΝδΡΟΜΗ ΣΑΣ

ΤΑΧΥδΡΟΜΙΚΑ ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΜΑΣ

ΉΕΞΟΦΛΗΣΤΕ ΤΗΝ

ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

701/296002-87.

��


Το μυθιστόρημα αυτό του Μιχάλη Μοδινού μπο-ρεί– μετά από τις ποικίλες δοκιμιακές εξερευνήσεις του– να διαβασθεί ως αμιγές ταξιδιωτικό χρονικό αλλά και ως μια παρθένα ματιά στο μεταλλασσόμενο οι-κουμενικό τοπίο. Κυρίως όμως μπορεί να διαβασθεί ως μυθιστόρημα για την Ευρώ-πη. Ο ήρωας, αναπτυξιακός εμπειρογνώμονας της Κοινό-τητας απομυθοποιεί την ίδια την ουσία της δουλειάς του, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τις αποτυχίες του δυτικού αναπτυξιακού μοντέλου και την αδυναμία μετεμφύτευσής του στα άλλα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του πλανήτη. Αναρωτιέται για τον θρίαμβο των αγορών, την κυριαρχία της ανταγωνιστικότητας, την αναποτελεσματικότητα του κράτους-πρόνοιας. Η σταδι-ακή αυτή μετάλλαξη έρχεται να «δέσει» με την αποσάθρω-ση των οικογενειακών του συ-ντεταγμένων και την φθορά της συζυγικής ζωής –το μακέ-λεμα των αισθήσεων από την καθημερινή εμπειρία.

Εν τούτοις η φυγή, έχει πρωτίστως να κάνει με την λατρεία της περιπέτειας. Ο ήρωας θ’αναζητήσει στο Με-σογειακό Νότο την απωλε-σθείσα αθωότητα, επιχειρώ-ντας να κάνει τη ζωή του μυθι-στόρημα. Επιχειρεί να φτιάξει ξανά την ιστορία του επανα-στατώντας όχι ενάντια στην καταπίεση αλλά την πλήξη. Εντούτοις η πολλαπλότητα των επιλογών, θ’ αποδειχθεί φενάκη. Οι τόποι έχουν αλ-λοιωθεί, η φύση διαβρωθεί, ο μεγάλος έρωτας αποδεικνύε-ται γι’ άλλη μια φορά ανέφι-κτος. Η πραγματική ιστορία έχει ήδη γραφτεί και η αναζή-

τηση της Χρυσής Ακτής δεν είναι παρά η επιστροφή στην απαρχή της ανθρώπινης πε-ριπέτειας, εκεί όπου ο ήρωας πρωτοσυνάντησε τους αντί-ποδες της ευρωπαϊκής πραγ-ματικότητας.

Με διαρκή φλας-μπακ, με κοφτή και ρέουσα γλώσ-σα και μέ ένα διαρκή διάλο-γο με τη λογοτεχνία και την ιστορία της, το κοσμοπολί-τικο αυτό μυθιστόρημα είναι ταυτόχρονα ένα δοκίμιο για την παγκοσμιοποίηση και τις διαρκώς μεταβαλλόμενες συ-ντεταγμένες των καιρών μας. Ο συγγραφέας ανατέμνει τις κοινωνικές σχέσεις με χιού-μορ και απροσδόκητη ευαι-σθησία, αιφνιδιάζοντας με τις ανατροπές στα εσωτερικά τοπία των ηρώων του. Εντέλει πάντως μένει η γλυκιά γεύση του αυτοπροσδιορισμού και της προσωπικής ελευθερίας. Οι πρωταγωνιστές διαβάζουν τους οιωνούς και η κάθαρση επέρχεται.

Στο μυθιστόρημα ανα-δεικνύονται τα κοινωνικά και προσωπικά αδιέξοδα για έναν κατά τα άλλα ευνοημένο άνθρωπο, ο οποίος συνθλί-βεται στα γρανάζια της γρα-φειοκρατίας της οποίας όμως αποτελεί μέρος, ενώ θίγονται επίσης πολλά ζητήματα που η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έφε-ρε στο προσκήνιο. Όπως οι σχέσεις πλουσίων και φτωχών χωρών, η σχέση ανάπτυξης-υπανάπτυξης, καθώς και τα νέα δεδομένα της παγκοσμιο-ποιημένης κοινωνίας. Η φυγή του ήρωα από το επίκεντρο των εξελίξεων και το προσκή-νιο, παραπέμπει ευθέως στην τρωτότητα της ανθρώπινης φύσης και την έμφυτη ροπή της προς την επιστροφή στις ρίζες.

ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ

ΕΡΓΟ: ΑΛΚΗΣΤΙΣ

Στις 30 Αυγούστου2005. ημέρα Τετάρτη πραγματοποιήθηκε η συνέντευξη τύπου για τη λήξη της Ενέργειας Ι του έργο ΑΛΚΗΣΤΙΣ, του δικτύου για την Άρση του Κοινωνικού Αποκλει-σμού των Γυναικών, που λειτουργεί στο πλαίσιο της Κ.Π. Equal.

H συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στα γρα-φεία της Ευρωπαϊκής έκφρασης, που έχει ανα-λάβει το Γραφείο Τύπου κι δημοσίων Σχέσεων του έργου μέχρι και το 2007.

Πληροφορίες στο κοινό, τους εκπροσώπους των εταίρων του δικτύου και τους εκπροσώπους των ΜΜΕ (εφημ.: ΑδΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, ΕΞΠΡΕΣ, ΝΑΥΤΕΜΠΟ-ΡΙΚΗ, ΒΡΑδΥΝΗ) έδωσαν η Πανδώρα Σέργη, επιστημονική υπεύθυνη του έργου και η δήμη-τρα Αλειφέρη, υπεύθυνη έργου.

EUROPEAN MOSAIC

Στις 22 Οκτωβρίου 2005, ημέρα Σάββατο η Ευρωπαϊκή έκφραση συμμετείχε με την Αδα-μαντία Μπαμπούλα στο Ευρωπαϊκό Μωσαϊκό Νέων που διοργάνωσε η Ελληνική ένωση Πλη-ροφορικής για δεύτερη χρονιά.

Στους 32 συμμετέχοντες από όλη την Ευ-ρώπη (ηλικίας 22-39 ετών) η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής έκφρασης παρουσίασε ένα δίωρο εργαστήριο με θέμα utopia or Dystopia: Time for a decision.

Το εργαστήριο εξέτασε το παρόν και το μέλ-λον της Ευρωπαϊκής ένωσης μέσα από το πρί-σμα της προσωπικής και πολιτικής συμμετοχής των πολιτών της. Τα εκπαιδευτικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν το παιχνίδι, ο καταιγι-σμός ιδεών και η συνεργασία σε ομάδες.


�0


Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφο-ρετικών απόψεων –αρκεί να μην εκφέρονται αυθαίρετα– και η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών με

επίκεντρο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ελληνική συμμετοχή σ’ αυτήν. Οι απόψεις που εκφράζο-νται δεν δεσμεύουν αποκλειστικά την ιδιοκτησία, τον εκ-δότη ή την σύνταξη.

Τα άρθρα τα οποία δημοσιεύονται στην Ευρω-παϊκή έκφραση, επιλέγονται από τη σύντα-ξη με κριτήρια την επιστημονική εγκυρότητα,

την ποιότητα, τη θεματική κάθε τεύχους, την πρωτοτυπία και επικαιρότητα. Μπορεί να δημοσιευθεί κείμενο και σε ξένη γλώσσα (κυρίως αγγλικά ή γαλλικά) κατόπιν συνεννόησης. Η έκταση του κειμένου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 900 λέξεις.

Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, υποβάλλονται οποτεδήποτε, σε τρία αντίτυ-πα, υπακούουν στις διεθνείς προδιαγραφές επιστημονικής μεθοδολογίας, δεν έχουν δημο-

σιευθεί ούτε με παραπλήσια μορφή ή περιεχόμενο σε άλ-λα έντυπα, κρίνονται από μέλη της Επιστημονικής Επι-τροπής της Ευρωπαϊκής έκφρασης, με πλήρη διασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης (ανωνυμία του κρινομένου και

των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολό-κληρη την κρίση) και η έκτασή τους κυμαίνεται μεταξύ 2000 - 3000 λέξεων. Ο υποψήφιος αποστέλλει σύντομο βιογραφικό σημείωμα.

Σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με κάθε υποβο-λή κειμένου συμπεριλαμβάνεται και περίλη-ψη στα γαλλικά ή στα αγγλικά (100-200 λέ-

ξεις). Το κείμενο θα πρέπει να αποστέλλεται και σε δισκέτα PC ώστε να αποφεύγονται οι αδυναμίες της δακτυλογράφησης και γενικά να επιτυγχάνεται η έκ-δοση. Καλό είναι επίσης να αποστέλλεται φωτογραφία του συγγραφέα. Χειρόγραφα, δισκέτες και άλλα πρωτό-τυπα δεν επιστρέφονται.

Απαγορεύεται αυστηρά η μερική ή ολική ανα-δημοσίευση ή αναδιανομή με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός αν υπάρχει έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι συγγραφείς, μετά την ανακοίνωση

σ’ αυτούς της θετικής κρίσης για μελλοντική δημοσίευση του άρθρου στην Ευρωπαϊκή έκφραση, δεσμεύονται αυτό να μην δημοσιευθεί οπουδήποτε αλλού. Οι συγγραφείς λαμβάνουν δωρεάν δύο αντίτυπα του οικείου τεύχους. Η ιδιοκτησία διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα να διανέμει με οποιουσδήποτε όρους, άρθρα, περιλήψεις και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή έκφραση διαμέσου του δικτύου Ίντερνετ.

1

2

3

4

Επιθυμώ να γραφτώ συνδρομητής στο περιοδικό “Ευρωπαϊκή έκφραση” Ετήσια διετής

Τακτικός Συνδρομητής 20 Ευρώ 35 Ευρώ δημόσιοι Οργανισμοί,Τράπεζες, Βιβλιοθήκες,ΑΕΙ, ΝΠδδ, ΝΠΙδ, Εταιρείες,Σύλλογοι 50 Ευρώ 100 Ευρώ Ευρώπη 25 Ευρώ 45 Ευρώ Άλλες ήπειροι 30 Ευρώ 55 Ευρώ Φοιτητής, σπουδαστής,στρατιώτης 15 Ευρώ 25 Ευρώ Συνδρομή ενίσχυσης-υποστήριξης 50 Ευρώ 90 Ευρώ

δΕΛΤIΟ ΣΥΝδΡΟΜΗΤΟΥ

Όνομα........................................................................................

Επώνυμο ...................................................................................

διεύθυνση .................................................................................

Ταχ. Κώδικας ............................................................................

Πόλη ..........................................................................................

Τηλέφωνο: ................................................................................

E-mail: .......................................................................................

Επάγγελμα: ..............................................................................

Ημερομηνία Υπογραφή

...................................................... ...................................................

έτος ίδρυσης: 1989Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα, τηλ: 210 3643224, fax: 210 3646953,

e-mail: [email protected]

✂

5

δΗΜΟΣΙΕύΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΕΚΦΡΑΣΗ

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η

Τετάρτη

21Δεκεμβρίου 2005,

PIUVERDE,

στο άλσος Παπάγου(δίπλα στην Αγία Σκέπη).

Ο χριστουγεννιάτικος χορόςτου Ομίλου της Ευρωπαϊκής Έκφρασης

Θα χαρούμε να είστε όλοι κοντά μας!

European Expression - Issue 58

Documents

Transcript of European Expression - Issue 58