enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν...

18
ΛΑOΓΡΑΦΙΚΑ Στην εντητα αυτ ανθλγνται τσσερα κεµενα, τα πα θα σας ηθσυν να γνω- ρσετε διρες ψεις τυ ελληνικ λαϊκ πλιτισµ και να αντιληθετε την αα εθ- µων, παραδσεων και λαϊκν λγτενικν εκρσεων, πως εναι τ δηµτικ τραγ- δι και Καραγκιης. Τις εκδηλσεις τυ λαϊκ αυτ πλιτισµ σµερα τις αντιµε- τωπυµε συνθως ως επερασµνες και αδιρες. σως τα κεµενα της εντητας σας κνυν να συνειδητπισετε πως λα αυτ πυ σµερα λµε τι υν λαγραικ ενδιαρν (δηµτικ τραγδια, παραµθια, παριµες κ..) απτελσαν στιεα µιας παλαιτερης, ι µως και τσ µακρινς επς και διασυν τν πλιτισµ, την ιστρα, τις αες και την ργνωση της παραδσιακς κινωνας. Αν αυτς παραδ- σιακς τρπς ως και σκψης σµερα σας ανεται αδιρς, αει να αναρωτηθε- τε µπως γι’ αυτ ευθννται ι κυραρες αες τυ σγρνυ καταναλωτικ πλιτι- σµ, πς στηρεται στην εικνα, στν ατµικισµ και στις υλικς απλασεις. Νικλας ριστπυλς, Γργνα

Transcript of enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν...

Page 1: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

ΛΑOΓΡΑΦΙΚΑ

Στην εντητα αυτ ανθλγνται τσσερα κεµενα, τα πα θα σας ηθσυν να γνω-ρσετε διρες ψεις τυ ελληνικ λαϊκ πλιτισµ και να αντιληθετε την αα εθ-µων, παραδσεων και λαϊκν λγτε!νικν εκρσεων, πως εναι τ δηµτικ τραγ-δι και Καραγκι#ης. Τις εκδηλσεις τυ λαϊκ αυτ πλιτισµ σµερα τις αντιµε-τωπ#υµε συνθως ως επερασµνες και αδιρες. %σως τα κεµενα της εντητας σαςκνυν να συνειδητπισετε πως λα αυτ πυ σµερα λµε τι !υν λαγραικενδιαρν (δηµτικ τραγδια, παραµθια, παριµες κ..) απτελσαν στι!εαµιας παλαιτερης, !ι µως και τσ µακρινς επ!ς και διασ#υν τν πλιτισµ, τηνιστρα, τις αες και την ργνωση της παραδσιακς κινωνας. Αν αυτς παραδ-σιακς τρπς #ως και σκψης σµερα σας ανεται αδιρς, α#ει να αναρωτηθε-τε µπως γι’ αυτ ευθννται ι κυραρ!ες αες τυ σγ!ρνυ καταναλωτικ πλιτι-σµ, πς στηρ#εται στην εικνα, στν ατµικισµ και στις υλικς απλασεις.

Νικλας ριστπυλς, Γργνα

Page 2: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 2 4 ]

ªπ§∆π∞¢∏™ ª∞§∞∫∞™∏™

O ∆¿ÎË-¶Ïԇ̷˜

Τ πηµα, πυ δηµσιετηκε τ 1926 στη δετερη κδση της συλλγς Συντρ µµατα, ανα-

ρεται στ λεντη τυ Μεσλγγυ Τκη-Πλµα, µα απ τις #ωηρτερες αναµνσεις της

παιδικς ηλικας τυ πιητ πυ γεννθηκε στ Μεσλγγι τ 1869. O Μαλακσης γραψε τ

πηµα πλλ !ρνια µετ τ θνατ τυ Τκη-Πλµα. Η λαµπερ τυ µως ανµνηση απ

τ πανηγρι τυ Αγυ Συµεν (Αϊ-Συµι), πυ γνεται ανµερα της γιρτς τυ Αγυ Πνε-

µατς, παραµνει #ωνταν, καθς πιητς αναινει την πανηγυριτικη ατµσαιρα τυ

παρελθντς, µσα στην πα δσπ#ε κπτε µεγλς τυ δερς, τ πρτυπ «στην

µρι και στην ρµ».

™τα παιδικ µυ ρνια, πι µεγλς

αδερς µυ µ’ παιρνε µα

στα πανηγ"ρια, πυ #τανε, παρ’ λλς,

πρ$τς στην µρι και στην ρµ#.

Τι ωρα ς! Τν θυµ"µαι, αστρ)λ"σε*

κα)λα στ αρ * τυ, )υσσινι

ρµελη* ρυσκντητη ερ"σε,

γιυρντνια* απ )εντικα λυρι.*

Τυ Καπετν πασ ραε την πλα*

και τ αρµπ * τυ Μπτσαρη, και δυ,

στυ σελαι"* τυ ανµεσα τη σπλα,

πιστλια απ τ’ Αλ# τ θησαυρ.

Φυστανελ τσα ραε υγιασµνη*

και κλτσες και τσαρ"ια υντωτ,

* αστρλσε: λαµπε σαν στρ * αρ: λγ * ρµελη: γιλκ ρυσπ κιλτ * γιυρντνια: γιρ-

ντνια, περιδραια απ ρυσ νµ σµατα * λυρι: ρυσ νµ σµατα * πλα: δρεπανειδς σπαθ *αρµπ: διακσµητικ µαα ρι * σελι: δερµτινη $νη * υγιασµνη: τιαγµνη καλ

Page 3: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

O Τ Α Κ Η - Π Λ O Υ Μ Α Σ Μ ι λ τ ι δ η ς Μ α λ α κ σ η ς

παραγγελι απ’ τα Γιννενα ερµνη,

γαντ"δια* πρε)ενικα, ασηµι.

1τσι σιαγµνς, κι ντας στν $µ

τ καρι λι,* α τη και λυρι

στ ρι τυ, ελαµπδιε* τ δρµ,

ιµ$ντας* απ’ την Π"λη* την πλατι.

Κ’ εγ$, λ γ π σω τυ, λ θµπς,

στ γλ#γρ αλγκι µυ κι εγ$,

δυνµυν* ναν τν τνω, κι #µυν σµπως*

να ’α τερ, κρµκι αεριν.

Κι ως τραµε, θυµµαι, τα κλεισµνα

στ τυνε * εσκι τυ, σγυρ,

σκρπια τριγ"ρα, γγανε, σαν να

γνεκι* απ’ αναµµνη αθηµωνι.*

Κι ως π"ρωνεν ακµα στη ευγλα,

τρικυµισµνς κι λς µες στ ως,

ρυσυτς µυ ενταε κα)λα,

σαν τν Αϊ-Γι$ργη, λ γ πι µικρς…

Ω! τ λε)ντη τυ Μεσλγγι" µας,

τν #λι της αυγ"λας µυ ω#ς!

Και να µετρ$, και να ’ναι, Τκη-Πλ"µας,

τριντα τρ α ρνια µες στη γης…

[ 2 5 ]

Θεφιλς, O ρως Μιλτιδης Γιαταγνας

* γαντδια: κσµ#µατα µε πρπες # αλυσ δες * καριλι: µακρ"κανν τυκι * ελαµπδιε: περ-

ν"σε τ δρµ σαν λαµπδα * ιµντας: )γα νντας ρµητικ * Πλη: στ )ρει τµ#µα τυ Μεσλγ-

γ υ * δυνµυν: πρσπαθ"σα * σµπως: σαν * τυνε: τυνησιακ, κκκιν * γνεκι: συννεκι (εδ$

µεταρικ τα µαλλι) * αθηµωνι: θηµωνι, σωρς απ στυα

Μ. Μαλακσης, Τα Μεσλγγτικα, Ερµ#ς

Page 4: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 2 6 ]

Λ Α O Γ Ρ Α Φ Ι Κ Α

¶ÔÈ· Û¯¤ÛË ¤¯ÂÈ Ô ·ÊËÁËÙ‹˜ Ì ÙÔ ÚfiÛˆÔ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Î·È ÔÈ· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘·ÔηχÙÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ·˘Ù‹; ¡· ··ÓÙ‹ÛÂÙ οÓÔÓÙ·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÂ Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈ̤ӷ ÛËÌ›· ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜.

∫·Ù·ÁÚ¿„Ù ÙȘ ÂÓ‰˘Ì·ÙÔÏÔÁÈΤ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Ù˘ ÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ∆¿ÎË-¶Ïԇ̷, ÔÈ Ôԛ˜ÂÓÙ˘ˆÛ›·˙·Ó ÙÔÓ ·ÊËÁËÙ‹ fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ÌÈÎÚfi ·È‰›.

¶ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Ì ÙȘ Ôԛ˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ô ∆¿ÎË-¶ÏÔ‡-Ì·˜; °È·Ù› Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÌÔÚʤ˜;

¢È·‚¿ÛÙ ¿ÏÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙÚÔÊ‹. ¶ÔÈ· ·ÓÙ›ıÂÛË ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÚÒÙÔ˘˜Î·È ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜; ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÂÏÈο ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô Û˘Ó·›ÛıËÌ· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹;

∞ÊÔ‡ ÚÒÙ· ηٷÁÚ¿„ÂÙ ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ fiÏÂȘ ‹ ÔÈ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·’ fiÔ˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ù·ÂÍ·ÚÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ∆¿ÎË-¶Ïԇ̷, Û¯ÔÏÈ¿ÛÙ ÙËÓ ÚԤϢÛË ÙˆÓ ÂÍ·ÚÙËÌ¿ÙˆÓ,‚·ÛÈ˙fiÌÂÓÔÈ Î·È ÛÙȘ ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ ¤¯ÂÙ ÁÈ’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·fi ÙËÓ πÛÙÔÚ›· Î·È Ù˰ˆÁÚ·Ê›·.

ªÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ÙˆÓ ∫·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ ÌÔÚ›Ù ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÙ ÙË ÌÔÚÊ‹ÙÔ˘ ∆¿ÎË-¶Ïԇ̷ Ì ÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ Ô˘ ÊÙÈ¿¯ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÊÈÁÔ‡Ú˜ ÙÔ˘ ∫·Ú·ÁÎÈfi˙Ë. ™Â ÌÈ·¿ÏÏË ÔÌ·‰È΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÌÔÚ› οı ̷ıËÙ‹˜ Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ÂÍ·ÚÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÛÙÔÏ‹˜, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÙ fiÏ· Ù· ÂÍ·ÚÙ‹Ì·Ù· Û ÌÈ··ÓÙÚÈ΋ ÊÈÁÔ‡Ú· ÛÂ Ê˘ÛÈÎfi ̤ÁÂıÔ˜ Î·È Ó· ÙËÓ ·Ó·ÚÙ‹ÛÂÙ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Û·˜.

¢ I A £ E M A T I K ∂ ™ ¢ ƒ ∞ ™ ∆ ∏ ƒ π O ∆ ∏ ∆ ∂ ™

44

33

22

11

∂ ƒ ° ∞ ™ π ∂ ™

Page 5: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

¢π∞ª∞¡∆∏™ ∞•πø∆∏™

∏ ÕÓÓ· ÙÔ˘ ∫Ï‹‰ÔÓ·

Τ παρακτω απσπασµα απ τ διγηµα «Η /ννα τυ Κλδνα» ανκει στη συλλγ διη-

γηµτων τυ Αιτη 7)εργα µε µλι (1994). O συγγραας ανακαλε στη µνµη τυ µακριν

συµντα της παιδικς τυ ηλικας απ την Καλα των µεταπλεµικν !ρνων και τις συν-

θειες των κατκων της, κυρως Μικρασιατν πρσγων. Μσα απ τ πλθς των κατκων

επιλγει τη νεαρ, «αλαρ0σκιωτη» /ννα. Η /ννα, πως λα τα κρτσια της επ!ς της, νει-

ρεεται διαρκς τ γµ της, πιστεει λιπν κθε λαϊκ δασα και θιµ πυ συνδεται µε

την ελπδα εερεσης κπιυ γαµπρ. Με αρµ τη γιρτ τυ Κλδνα, τα γειτνπυλα

την εαπατν, κνντς της να αθ αστε, τ π !ει µως δραµατικ κατληη.

π"νις µ#νας, τυ Αϊ-Γιαννι" τυ Ριικρη* και "ντωναν ι νυτερινς ωτις,

µε τραγ"δια και ανα, µσα στ µεθυστικ λανιασµα και στη µυρυδι τυ

καµνυ "λυ ελευθερ$ννταν τα νειρα κι αν)αιναν ψηλ, πνω απ’ τις στγες

των σπιτι$ν, εκε πυ καρτερ"σαν τ τα δι κι η υγ# των κρυ$ν πθων και των

υλακισµνων επιθυµι$ν, να δρσιστ"ν στ αερκι της µαγεµνης ν"τας, της µ -

ρας και τυ θα"µατς.

Και η 9ννα, πρ$τη και καλ"τερη, εκε , να µαψει "λα για τις ωτις τυ εα-

ντ$µατς. Πρ$τη να τρει σε τρεις )ρ"σες # τρ α σπ τια πυ κατικ"σαν µνστ-

ανες,* να κυ)αλ#σει τ’ αµ λητ νερ, για να ρ ει µσα τα ριικρια, σκυλαρ κια,

σταυρ"ς, ντρες # κυµπι:

Κλειδσατε τν Κλδνα

στ’ Αγι Γιαννι τη !ρη

κι πις εν’ καλρ#ικς

πρω θα ενενει.*

[ 2 7 ]

* Αϊ-Γιννης Ριικρης: Γιρτ# τυ Κλ#δνα στις 24 Ιυν υ, συνδεδεµνη µε πλλ λαϊκ θιµα. Oι

νι τυ ωρι" αν)υν και πηδ"ν ωτις. Τα κρ τσια π νυν τ αµ λητ νερ, τραγυδ"ν και επι-

καλ"νται διρα µσα, τα π α καταγρνται στ δι#γηµα, για να µθυν τ ριικ τυς, πιν

ντρα δηλαδ# πρκειται να παντρευτ"ν * µνστανες: γυνα κες πυ υν παντρευτε µ α ρ και

ει σ"υγς τυς * θα $ενενει: θα ανερωθε

Page 6: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 2 8 ]

Λ Α O Γ Ρ Α Φ Ι Κ Α

Για να δει τ πρω , κθε ρ, στ εκλε δωµα, τ ριικ* της τ µα"ρ και σκ-

τειν:

Ανατε τν Κλδνα

να γει !αριτωµνς

να γει νας αγγραρς*

θερις θεριακωµνς.

Να ρ ει τ’ ασπρδι τυ αυγ" στ νερ, να δει η ρµη σ#µατα και µρς της

τ"ης της. ∆ε )ω στ λγαριασµ τα κυτα πυ µευε µε τις "τες, λ τ

ρν, απ νυιτικα κρε)τια και τα ’)αε στ µαιλρι της να νειρευτε παλικ-

ρια και κα)αλρηδες. ∆εν ρω τι νειρευταν εκε να τα )ρδια, αλλ συν την

)λεπα, κτι δευτεριτικα πρωιν, να µασυλει κυτα, µε µ σς, θαρρ$. Τα δια

και ειρτερα τρα)"σε µε τις ανυρπιτες και τι να της ανερ$σει 9γις, πυ,

στ κτω κτω, ντρας #ταν κι αυτς και µτια ε ε και γ"στα. 9σε τ πσες ρς

γραψε τ’ νµ της στ γ)κι της ν"ης, για να ψνει, κθε ρ, να δει αν και

πσ καλσ)#στηκε, πρµα πυ σ#µαινε και τ γρ#γρ τυ επερµενυ τυερ".

Θυµµαι µια ρ, τι κα)γς "ντωσε, τι τσιρ δα και µαλλιτρ)ηγµα πεσε, ταν

λα τα κριτσπυλα γρψαν τ µικρ τυς νµα στην πλ"τιµη νυιτικη σλα

και δεν µεινε $ρς για να αρει τ δικ της η 9ννα κι πρεπε να τ γρψει –γιατ

θα τ γραε πωσδ#πτε– στη µικρ# καµρα πυ, ))αια, #ταν σ γυρ πως δε θα

σ)ηνταν πτ. Λες και τις τσες ρς πυ τ ’γραψε πρ$τη αυτ#, στ κντρ τυ

πατ"µενυ, και σ)#στηκε και αγ$θηκε, ε δε α@ρι* και πρκπ#.

Ε κσι τρεις Ιυν υ λιπν, παραµν# τυ Αϊ-Γιαννι" και ττε. Ανψαµε κι εµε ς

στ δρµ µας τρεις ωτις πυ ι λγες τυς π#γαν ν’ αγκαλισυν τη γειτνι,

ανµεσα σε γλια, εωνητ και κα)γδες, υσικ και τις πηδ#αµε πλλς και πλ-

λς ρς, σια και σταυρωτ, και λαανισαµε και ιδρ$σαµε, καπνιστ#καµε και

τσυρυλιστ#καµε* στ τσαλ τρεαλητ µας. Κι α" καταλγιασαν τα µρα

τραγ"δια, τα γεµτα ρωτα και πθ, πρσµν# κι ελπ δα για ν"ες και νεριδες,

µρνι"ς και κα)αλρηδες, τα κρ τσια τυ δρµυ µας µεψαν λ γη απ’ τη

εστ# ακµα σττη της ωτις στα πιτα τυς, για να τα )λυν πνω στα κεραµ -

δια των σπιτι$ν τυς, να τη δ"νε τ’ στρα της εα σιας αυτ#ς ν"τας και να κατε-

)"νε ι Μ ρες να τη µιρνυνε* για να πρει µαντικ# και τελεσµατικ#* δ"ναµη

* ριικ: µ ρα * αγγραρς: νς, παλικρι (µεγεθυντικ) * α%ρι: ελς * τσυρυλµαι: κα -

γµαι στις κρες * µιρανω: καθρ ω τ µλλν (µ ρα) * τελεσµατικ&: δ"ναµη πυ απρρει απ

την ιερτελεστ α

Page 7: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

Η Α Ν Ν Α Τ O Υ Κ Λ Η ∆ O Ν Α ∆ ι α µ α ν τ & ς Α $ ι τ η ς

και να σηµατ σει στην επινει της νµα αρσενικ # να ανερ$σει σηµδι απ

επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ#, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-

να* τυς νειρα # στα καλσµατα και τα πρενι πυ θα ρνταν. Μεψε κι η

9ννα πυρωµνη* σττη σ’ να µεγλ σιν ,* τ στα"ρωσε, τ τυσε τρις κι α" τ

’στρωσε στα κεραµ δια τυ σπιτι" της, απτρα)#τηκε στην κυρασµνη πρσµν#

της, σ γυρη κι αυτ# τη ρ για τ α σιν* απτλεσµα. Εµε ς τ’ αγρια µε ναµε,

υσικ, κτι παραπνω. Να π"µε τα δικ µας. Aνειρα και πθι ασηµτιστι

ακµα, µπερδε"νταν µε σκανδαλις και κατρθ$µατα. 7"λινα σπαθι και τενεκεδ-

νιες ασπ δες µπλκνταν µε τα γυρα* στ#θια των κριτσι$ν πυ ριαν να ση-

µατ νται κι ακµα, µε τα απλωµνα γυναικε α εσ$ρυα της µπυγδας, σδια για

τ µεθαυριαν µας µστωµα,* για τη υγ# µας στ µρ και µεθυστικ γνωστ,

µσα απ $τα, µυσικς και ιας ατλειωτων λεωρων. Π" να ’ερε καθνας

µας, ττε, τι δρµ θα τρα)"σε αργτερα, σε πιυς διαδρµυς και µνπτια θα

ανταν της ω#ς. Π" να ’ερα ττε τι, ρνια µετ, θα γυρν"σα τ κελι π σω,

µε τση γλ"κα και παρπν.

Πντως, εκε ν τ )ρδυ της αψης,* Αναστσης ιριρ#ς* #ταν πυ ριε

την ιδα, πως τρωγε τ )ραδιν τυ, µια ετρα ψωµ )υτηγµνη στ λδι, µε ρ γα-

νη κι αλτι ντρ µπλικ απ πνω. 1τσι πυ τα κεραµ δια της 9ννας µπα ναν στ

[ 2 9 ]

* ντιασµνα: µναικ, κρυ * πυρωµνη: καυτ# * σιν: στργγυλ ταψ * ασιν: επιθυµητ, πρσ-

δκ$µεν * γυρα: µικρ, µλις σηµατισµνα * µστωµα: ωρ µανση * $αψη: ψυικ# νταση, ενθυ-

σιασµς * ιριρ&ς: επιπλαις

Θεφιλς, Μγα αρτπιεν Γεωργυ Παναγιτυ Κντφρναρη

Page 8: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 3 0 ]

Λ Α O Γ Ρ Α Φ Ι Κ Α

$µα και τις πτρες απ’ την πνω µερι τυ δρµυ µας, κλ#δνας της δικ#ς της

απλωµνης σττης #ταν σεδν στα πδια µας πρκλητικς κι ανυπερσπιστς.

Στην αρ#, µε πρυλεις τριψε ψ υλα απ’ τ ψωµ τυ, µετ, µε θρσς κψε

κµµτια λαδωµνα και τα ’ριε στ νυτεριν σιν των στρων και τυ ριικ" της

9ννας της γυρλµτας.* Κι τσι η τσγλανπαρα,* µσα σε γλια και συνωµτικ

σπρω µατα, ευαριστηµνη για τ κατρθωµ της και τις αυριανς συνπειες αυτ",

διαλ"θηκε τη ν"τα εκε νη τυ Αϊ-Γιαννι" τυ Κλ#δνα, τυ Ριικρη.

Τ πρω , µε "πνησαν εωνητ κι αλαλαγµ :* «Ψωµς… ψωµς… "ρναρης,

καλ… Να, λνερ τ σηµδι…». Κι η 9ννα µε την πυκαµ σα και ωρ ς τη σκ"πα

στ ρι αυτ# τη ρ, καταµεσ#ς τυ απτµυ κατ#ρυ, κρατ"σε τ σιν , τ σ#κω-

νε και τ περιερε κρντας να )γει λη η γειτνι, να δει τ θα"µα. «Φ"ρναρης,

καλ… Να, Αϊ-Γιννης τ ’δειε… Ψωµς… ψωµς… κιττε…» επµενε, να )γυν

ι γειτνισσες και τα γειτνπυλα να δυν µε τα δια τυς τα µτια τα κµµτια τυ

λαδωµνυ ψωµι" πυ της στειλε 9γις της )ραδις, να πιστψυν αυτ# τη ρ,

για να µην υν ν’ αµι)λλυν µετ και να λνε π σω απ’ την πλτη της τα µ"ρια σα.

Πρλα)α και ε δα την Αγαθ#, τη µνα της, µσα στ σπ τι τυς να σταυρκπι-

ται απανωτ. Για τ θα"µα ραγες τυ Αγ υ και να )γει αληθιν # για την αλαρ-

δα* της κρης της κι Θες να )λει τ ρι τυ απ δω και πρα; Πτ δεν µαθα.

Η µνα µυ µ" νηκε πως )"ρκωσε. Για τ σηµδι τυ κλ#δνα αυτ#, για τη

συµρ της γειτνισσας # για τη µακριν# τ"η των δ" αδερδων µυ; Π" να

’ερα ττε.

Πντως, η 9ννα µας απ κε νη τη µρα και κθε πρωιν, µετ, καλντυµνη και

στλισµνη ρεγτα* µε σκυλαρ κια, γιρντνια,* µπακ ρια* κι ,τι λλ ε ε # )ρι-

σκε, εκιν"σε για ψωµ , πα ρνντας σ)ρνα* λυς τυς "ρνυς, Αγ ας Βαρ)-

ρας, Πεντακσ ων, Σ"γιλυ* και )λε.

Απ 7νθη και ∆ρµα τη συµµευαν ι δικ της, αργτερα.

Aταν ρισαν να τρυν τ κατπι της τα παιδι.

* γυρλµτα: αυτ# πυ αν γει πλ" τα µτια * τσγλανπαρα: αλητπαρα * αλαλαγµ: κραυγς

* αλαρδα: ευπιστ α, ανησ α * ρεγτα: ε δς µεγλυ και επι)λητικ" πλ υ, εδ$ µεταρικ * γιρ-ντνια: περιδραια απ ρυσ # ασηµνια νµ σµατα * µπακρια: λκινα σκε"η µαγειρικ#ς * παρννταςσρνα: γυρν$ντας * Αγα Βαρρα, Πεντακσια, Σγιλυ: συνικ ες της Κα)λας

∆. Αι$της, 5εργα µε µλι, Νελη

Page 9: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

Η Α Ν Ν Α Τ O Υ Κ Λ Η ∆ O Ν Α ∆ ι α µ α ν τ & ς Α $ ι τ η ς

[ 3 1 ]

∂ ƒ ° ∞ ™ π ∂ ™

¶ÔÈ· Ï·˚ο ¤ıÈÌ· Î·È ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎfi Û‡˙˘ÁÔ ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒӷӷʤÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ‰È‹ÁËÌ·;

¶ÂÚÈÁÚ¿„Ù ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÙËÓ „˘¯ÔÛ‡ÓıÂÛË Ù˘ ÕÓÓ·˜, οÓÔÓÙ·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÂÛ˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛËÌ›· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘.

∆Ô ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi Ì ÙËÓ ÕÓÓ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·fi ¤Ó·Ó ÒÚÈÌÔ Û ËÏÈΛ· ·ÊËÁËÙ‹ ˆ˜ÂÌÂÈÚ›· ÙËÓ ÔÔ›· ‚›ˆÛ ÛÙ· ·È‰Èο ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ·. µÚ›Ù ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ù· ÛËÌ›· Ô˘‰Â›¯ÓÔ˘Ó ·˘Ù¿ Ù· ‰‡Ô ›‰· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ «ÙfiÙ» Î·È ÙÔ «ÙÒÚ·» ÙÔ˘ ·ÊË-ÁËÙ‹.

∆È ˘·ÈÓ›ÛÛÂÙ·È Ô ·ÊËÁËÙ‹˜ ÛÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ‰ÈËÁ‹Ì·ÙÔ˜; ™˘˙ËÙ‹ÛÙ ÛÙËÓÙ¿ÍË Û·˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÏËÍË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·È‰È¿ÛÙÈ΢ «Ï¿Î·˜» ‹ οÔÈ·˜ ¿ÏÏ˘ Ô˘ οӷ-Ù ÔÈ ›‰ÈÔÈ Û οÔÈÔ ÚfiÛˆÔ.

ƒˆÙ‹ÛÙ ¿ÙÔÌ· ÙÔ˘ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÔ‡ ‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ Û·˜ Ó· Û·˜ Ô˘Ó¤ıÈÌ· ‹ Ï·˚ο ‰›ÛÙȯ· (Ì·ÓÙÈÓ¿‰Â˜) Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ¤ıÈÌÔ ÙÔ˘ ∫Ï‹‰ÔÓ· ‹ ÙÔÈ-Τ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ, ηٷÁÚ¿„Ù ٷ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙ ٷ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ·ıËÙ¤˜ Û·˜. ∞ÓÛ˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÙ ·ÚÎÂÙfi ˘ÏÈÎfi, ÌÔÚ›Ù ӷ ÙÔ Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚·Ù Û ÌÈ· Û¯ÔÏÈ΋ ¤Î‰ÔÛË‹ Ó· ÙÔ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂÙ Û ÌÈ· ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÂΉ‹ÏˆÛË. ∑ËÙ‹ÛÙÂ Î·È ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ηıËÁ‹ÙÚÈ·˜ Ù˘ OÈÎȷ΋˜ OÈÎÔÓÔÌ›·˜.

¢ I A £ E M A T I K H ¢ ƒ ∞ ™ ∆ ∏ ƒ π O ∆ ∏ ∆ ∞

44

33

22

11

Page 10: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 3 2 ]

°πøƒ°√™ πø∞¡¡√À

¡· ’Û·È Î·Ï¿, ‰¿ÛηÏÂ!

Τ παρακτω διγηµα, πυ πρωτδηµσιετηκε τ 1979 και πρρ!εται απ τη συλλγ

Ε#)ων και µη (1982), συνδεται στεν µε τις σ!λικς εµπειρες. Αναρεται στην αγπη τυ

ιλλγυ για τη λαϊκ παρδση, στη διδακτικ µεθδλγα τυ και στις δραστηριτητες

πυ αναθτει στυς µαθητς τυ µε σκπ να εαρµσυν στην πρη τις θεωρητικς γνσεις

τυ µαθµατς, να ρθυν σε επα µε την τπικ λαϊκ τυς παρδση και να την αγαπ-

συν και εκενι.

¶ρπερσι πυ ιτ"σα σ’ να Γυµνσι της επαρ ας µς ε ε ρθει νας νς

ιλλγς µε πλλ# ρεη για δυλει. Αγαπ"σε πλ" τ σλε και τυς µαθητς

και )λπαµε τι #θελε να γνωρ σει ι µνα τυς κατ κυς τυ τπυ και τα ητ#-

µατ τυς, αλλ και καθετ πυ ε ε συµ)ε στν τπ απ παλι. Με λ γα λγια, #ταν

νας ωντανς και αιαγπητς νθρωπς και ι εντπιι αµσως τν αγπησαν.

Καµι ρ, ταν πηγα ναµε εκδρµ#, )αε τα παιδι πυ τν περιτριγ"ριαν

–και πνττε τν περιτριγ"ριαν παιδι– να λνε ιστρ ες διρες απ τν τπ και

κυρ ως ιστρ ες για τ µρς πυ ε αµε πει εκδρµ#. Eταν ωρα α µσα στν

καθαρ αρα, στα λυλ"δια και στα υτ, ν’ ακ"ς τις ιστρ ες αυτς. 1λεγαν τα

διρα νµατα των ωραι$ν, των )ρων, των πηγ$ν, ακµα και των µεγλων

δντρων, κι εγ$ τα κυγα κατπληκτς. 1λεγαν ιστρ ες, παραµ"θια, µρα ανκ-

δτα, και πρπντων τραγυδ"σαν δηµτικ τραγ"δια. Αυτ , λε µυ, ρανε τη

ρ α τυς και τη "τρα* τυς πππυ πρς πππυ, εν$ εµε ς καλ καλ "τε τν

παππ" µας δεν ραµε. Και καθηγητ#ς µσα σ’ λα, κι ας λεγε τι ε ναι απ’ την

Αθ#να. Π$ς τα #ερε τσα πργµατα; Ακµα και τα δια τα παιδι απρ"σαν µε τν

εαυτ τυς. Π$ς γινε και τα θυµ#θηκαν λα αυτ, απ π" τα )γαν, πτε τα ε αν

µθει και δεν τ ραν; Τ’ κυγαν, ))αια, να τα λνε ι µεγλι αλλ µλις τ$ρα,

πυ ρειστηκε να τα πυν κι αυτ , )λεπαν πως τα ε αν µθει. Και µλιστα τα

ε αν µθει λι τυς και τ$ρα παιρναν απ’ αυτ. Σαν νας θησαυρς κρυς και

αλγριαστς,* πυ ενθυσιασµς ενς ανθρ$πυ τν ε ε υπν#σει.

* τρα: καταγωγ# (µεταρικ) * αλγριαστς: αυτς πυ δεν τν υπλγ υν

Page 11: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

Ν Α ’ Σ Α Ι Κ Α Λ Α , ∆ Α Σ Κ Α Λ Ε ! Γ ι ρ γ ς Ι ω ν ν υ

O καθηγητ#ς µς λεγε πως αυτ τα πατργνικ* υν µεγλη σηµασ α, πρπει

να τα σε)µαστε πλ", να τα πρσυµε σαν τα µτια µας και πρπαντς να τα

τηρ"µε. Ε ναι λαϊκς µας πλιτισµς, λεγε. Αυτ πυ µας ταιριυν απλυτα.

Και σε λ γ καιρ, ταν στ µθηµα των Νων Ελληνικ$ν µπ#καµε στα δηµτικ

τραγ"δια, καθηγητ#ς µας εγγε πια λκληρς. Μας ερνε απ τ σπ τι τυ

)ι)λ α διρα, µας δι)αε απ µσα. 1ερνε δ σκυς, µαγνητωνα, σλιντς.

Μλις τελε ωνε τ µθηµα τυ )ι)λ υ, µας καµνε πρ)λς, για να µας δε ει

τπυς, ρεσις, σπ τια, και )αε σιγαν στ µαγνητων # στ πικπ δ σκυς µε

δηµτικ τραγ"δια ν’ ακ"µε. Μας παρακιν"σε µλιστα ν’ ακλυθ"µε κι εµε ς

σιγτραγυδ$ντας και δινε αυτς πρ$τς τ παρδειγµα. Τα παιδι ε)#θηκαν

και εντρπηκαν. Και µερικ πυ ε αν καλ# ων#, #τησαν απ µνα τυς να π"νε

τραγ"δια τυ τπυ. O καθηγητ#ς κατενθυσιστηκε. Μας νηκε µλιστα για µια

στιγµ# σαν δακρυσµνς, µα σως και να µην #ταν. Aσ τα λλα τραγυδ"σαν, δυ

τρ α παιδι, αγρια και κρ τσια ρευαν τ τραγ"δι µες στην τη σιγαν. Στ

τλς, ειρκρτ#σαµε αυθρµητα και µν ττε ε δαµε τν καθηγητ# µας κπως

στενωρηµν. «Θ’ ανησυ#συµε τυς λλυς», µας ε πε. Π" να #ερε, τι γινταν

πρηγυµνως, µε κτι λλυς καθηγητς. Τι ασαρ α και τι κακ, κι αυτ ωρ ς

ρ"ς και τραγ"δια.

Και πραγµατικ, )γα νντας διλειµµα, απ τις ερωτ#σεις πυ µας καµναν τα

λλα παιδι, διαπιστ$σαµε πως µν τ ειρκρτηµ µας ε αν ακ"σει. Τυς εη-

γ#σαµε και µας κ τααν κατπληκτι. «Και δεν κνετε µθηµα;», µας ρωτ"σαν.

«Μθηµα δεν ε ναι αυτ;», τυς απαντ"σαµε. «Εσε ς, πυ κνετε αλλι$τικ µθηµα,

τι ρετε για δηµτικ τραγ"δια, σκπ"ς, ακµα και ρ"ς; 7ρετε αυτ, ρετε

εκε ν, ρετε τ λλ;», τυς αρ σαµε. ∆εν #εραν ι καηµνι τ πτα, περιττ να τ

π"µε. Αλλ #εραν πλ" καλ απ κατλγ, γριες # αρµακερς ωνς και τρε-

µ"λες.

«Να ’σαι καλ, δσκαλε!», τυ ε πε µια µρα µσα στην τη νας συµµαθητ#ς µας

πυ #ταν κµµτι ωρατατ#ς* και ε ε τ θρρς. «Μας κανες και ε)ηθ#καµε.

Εµε ς, εδ$, ντρεπµασταν ως τα τ$ρα για τα τραγ"δια µας και τα εθ µατ µας. Μας

λεγαν πως ε ναι παλιατσαρ ες* και πως, α" δεν τα τραγυδ"ν στις ντισκτκ, δεν

θα ’ναι καλ». «Τι λες, παιδ µυ;», ε πε δσκαλς και )"ρκωσε.* Τ ε δαµε καθα-

ρ. «Πις; Πις σας τα λει αυτ; Η παρδσ# µας! Τα τραγ"δια µας! Τα για των

αγ ων». Και ανικ τ πρσωπ τυ γινε κπως αγριωπ και απµακρ σαν να

[ 3 3 ]

* πατργνικ: πατρπαρδτα, πργνικ * κµµτι ωρατατ&ς: κπως αστε ς * παλιατσαρες:

παλι και ρηστα πργµατα * ρκωσε: συγκιν#θηκε, κλαψε

Page 12: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 3 4 ]

Λ Α O Γ Ρ Α Φ Ι Κ Α

’)λεπε στα )θη ναν σιαµερ εθρ, κπι τρας. Εµε ς σωπα ναµε, µα νι$θαµε

πως µσα στην ψυ# µας απτυπωνταν η σκην# αυτ#.

Σε µερικς µρες, α" µας δωσε διρες δηγ ες, µας )αλε να µαψυµε απ

τις γιαγιδες, τυς παππ"δες και τις διρες θε ες, τραγ"δια, παραµ"θια, εθ µα-

τα. Σε λ γ, τ τι ρισαν να ρνυν εκε να τα παιδι, δε λγεται. Eταν τσς

ενθυσιασµς πυ σκρπ στηκε, $στε λ τ ωρι αυτ συητ"σε. «Μπρ) στ

δσκαλ! Αυτς ε ναι δσκαλς!», λεγαν στ καενε . Και τ θεωρ"σαν τιµ#

τυς, να καθ σει στ τραπι τυς και να τν κερσυν.

Εµε ς, στην τη, κθε τσ δια)αµε απ αυτ, απ τη συγκµιδ#, πυ ε αν

ρει τα παιδι, τα συητ"σαµε και µερικ, µε τη )#θεια των παιδι$ν, τα γραµε

σωσττερα, γιατ ρισµνα παιδι δεν τα ε αν καταγρψει και τσ πιστ, ε τε γιατ

δεν µπρ"σαν ε τε γιατ #θελαν να κνυν τν εευγενισµν. Αν και δσκαλς

συνε$ς µας τνιε: «Πιστ, πιστ, σ µπρε τε πι πιστ. ∆εν ε ναι δικ# σας δυ-

λει να τα διρθ$σετε».

Πντως, η δικ# µυ η θση #ταν κπως δ"σκλη. Εµε ς #µασταν νι πρς τν

τπ. O πατρας µυ δηµσις υπλληλς. Τ’ αγαπ"σα πλ" αυτ τα πργµατα,

αλλ τι να γρψω κι απ π"; Τα παιδι µπρ"σαν να τα καταγρψυν ε"κλα, ι

µνα γιατ ε αν συγγενικ τυς πρσωπα να τυς τα π"νε, αλλ και γιατ τα µισ-

ρανε κι τσι αµσως τα καταλα)α ναν. Αλλ εγ$ π$ς να µπω τσ γρ#γρα στ

νηµα; Κι τσι, µλγ$ τι κανα µια µικρ#, υπθτω, πνηρ α, µν και µν για να

παρυσισω κι εγ$ κτι στν καθηγητ#. Βρ#κα να λλ, παλι, αναγνωστικ και

αντγραψα απκε µερικ δηµτικ τραγ"δια. «Αυτ δεν µπρε να τα ρει καθη-

γητ#ς», ε πα µσα µυ. «Τ$ρα, αυτς, νας λκληρς καθηγητ#ς, παιδικ )ι)λ α θα

θυµται;». Κι τσι τα αντγραψα µε ωρα α καλλιγραικ γρµµατα. Eταν κτι πλ"

ωρα α δηµτικ τραγ"δια, καλ"τερα µλλν απ’ αυτ πυ ερναν τα παιδι.

Aµως µ’ πιασε αρκετ# ανησυ α, ταν µια µρα ε δα τ τετρδι µυ, ανµεσα

στ’ λλα, πνω στην δρα. O καθηγητ#ς, σαν #ρθε η σειρ µυ, µε κ ταε κπως

γελαστς και µυ λει: «Ωρα α τα τραγ"δια τυ Νικλυ Πλ τη,* πυ µας ερες.

Κ ταε, τ$ρα, να µαψεις και τ πτε απ τ ωρι. Καλ θα συ κνει». Τα λλα

παιδι αµγελ"σαν, σως και να µην κατλα)αν. Πντως, εγ$ ντρπηκα. Π" τ

κατλα)ε µως δσκαλς αµσως αµσως;

Αλλ σε λ γ παρηγρ#θηκα, ταν #ρθε η σειρ της εργασ ας ενς λλυ παιδι",

επ σης νυ, απ την πλιτε α. O καθηγητ#ς πια εδ$ δεν µπρ"σε µε καννα τρπ

* Νικλας Πλτης: πλ" γνωστς λαγρς (1852-1921), π ς συγκντρωσε δηµτικ τραγ"δια

και εδωσε τη συλλγ# Εκλγα απ τα τραγδια τυ ελληνικ λα (1918)

Page 13: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

Ν Α ’ Σ Α Ι Κ Α Λ Α , ∆ Α Σ Κ Α Λ Ε ! Γ ι ρ γ ς Ι ω ν ν υ

να συγκρατ#σει τη σ)αρτητ τυ.

«Μα, παιδ µυ, τι ε ναι αυτ πυ ε-

ρες; τυ λει. Εσ" δεν κατλα)ες απ-

λ"τως τ πτα. Κρ µα, στα τσα και

τσα πυ υµε πει ως τ$ρα!». Και τι

ε ε γ νει; Παρ’ λα τα µαθ#µατα, τυς

ρ"ς και τα τραγ"δια, συµµαθη-

τ#ς µας αυτς, πυ #ταν και πι

λς µυ –ι πατερδες µας συνδελ-

ι– ε ε ρει ως δηµτικ τραγ"δι

να τραγυδκι τυ µυσικσυνθτη

Αττ κ,* και συγκεκριµνα εκε ν πυ

λει: «Την $ρα πυ περν"σε τ’ ργα-

νκι». Κι εν$ κρατ"σαµε λι την

κιλι µας απ τα γλια, µερικ µλι-

στα ε αν πρει να σιγτραγυδ"ν

«τ ργανκι», δσκαλς λεγε και

ανλεγε: «Μα, )ρε παιδ µυ, απ

π" και ως π"; Τυλιστ να ερ-

νες τη “Μαρ α την Πενταγι$τισσα” #

τ “Τκυ τκυ αργαλεις µυ” να

πω τα µπρδεψες. Αλλ αυτ “Την

$ρα πυ περν"σε τ’ ργανκι”; Απ

π" κι ως π"; Μυστ#ρι µγα!».

«∆εν ε ναι µυστ#ρι δσκαλε. Η

πλιτε α ε ε κνει τσι τ παιδ αυτ. Aι µν να µην ρει τ λαϊκ πλιτισµ,

αλλ "τε να µπρε καν να τν µθει. Και τ ανκανε, δυστυ$ς, ταν τ ανα-

π#ρε».

[ 3 5 ]

Ιωννης ααρις,Νς καλλιτνης

* Αττκ: πλ" γνωστς µυσικσυνθτης στην Αθ#να τυ µεσπλµυ

Γ. Ιωννυ, Εων και µη, Κδρς

Page 14: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 3 6 ]

Λ Α O Γ Ρ Α Φ Ι Κ Α

¶ÔÈ· ÁÓÒÌË Â›¯·Ó Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· Ù· Ï·˚ο ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ÙÔ˘˜; ¶Ô‡ ÔÊ›ÏÂÙ·ÈÎ·È Ò˜ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ë ·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ÛÙ¿Û˘ ÙÔ˘˜;

ªÂ ÔÈÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ηÏÏȤÚÁËÛÂ Ô ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙÔ Ï·˚ÎfiÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÙÔÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Ú¿‰ÔÛË;

™ÙÔ ‰È‹ÁËÌ· Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·È ‰‡Ô ÌÔÓ٤Ϸ Û¯ÔÏÈ΋˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜. ¶ÔÈ· Â›Ó·È ·˘Ù¿ Î·È ÔÈÔÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ˆ˜ ηχÙÂÚÔ;

O ·ÊËÁËÙ‹˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ‰˘ÛÎÔÏ¢fiÙ·Ó Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ·Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ÙÔ˘ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡. °È·Ù›; ¶Ò˜ ÎÚ›ÓÂÙ ÙË «ÌÈÎÚ‹ ÔÓËÚ›·» ÙÔ˘;

∞¢ı˘Óı›Ù ÛÙÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ÌÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Û·˜ ‹ ÛÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ ŒÚ¢ӷ˜ Ù˘∂ÏÏËÓÈ΋˜ §·ÔÁÚ·Ê›·˜ Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ (™˘ÁÁÚÔ‡ 129 Î·È µ·ÛÈÏ›Ԣ ¢›Ï· 1,∞ı‹Ó·, ÙËÏ. 210 9344806) Î·È ˙ËÙ‹ÛÙ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ηÈηٷÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ÁψÛÛÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ˙ËÙ‹ÛÙ ·fi ÙÔ˘˜ ·-Ô‡‰Â˜, ÙȘ ÁÈ·ÁÈ¿‰Â˜ ‹ ÁÓˆÛÙ¿ Û·˜ ÚfiÛˆ· ÌÂÁ¿Ï˘ ËÏÈΛ·˜ Ó· Û·˜ ·ÊËÁËıÔ‡Ó Î¿ÔÈÔ¤ıÈÌÔ, ‰ÔÍ·Û›·, ·Ú¿‰ÔÛË ‹ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ÙÔ˘˜Ø fiÏ· ·˘Ù¿ ηٷÁÚ¿„Ù ٷ ηÈηٷ¯ˆÚ›ÛÙ ٷ ÛÙÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ·Ú¯Â›Ô Ô˘ ı· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÙ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Û·˜.

∞Ó ˙›Ù Û ¯ˆÚÈfi ‹ ΈÌfiÔÏË Ù˘ ·گ›·˜, ηٷÁÚ¿„Ù Û ηۤٷ ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡-‰È· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Û·˜, fiˆ˜ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ÓÙ·È ·fi ÓÙfiÈÔ˘˜ Ï·˚ÎÔ‡˜ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙ¤˜. ™ÙËÛ˘Ó¤¯ÂÈ·, ·ÔÌ·ÁÓËÙÔʈӋÛÙ ÙÔ Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓÔ ˘ÏÈÎfi Î·È Û˘ÁÎÚ›ÓÂÙ ٷ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ì¿ÏϘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ÙÔ˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˘ ¶ÔÏ›ÙË.

¢ I A £ E M A T I K ∂ ™ ¢ ƒ ∞ ™ ∆ ∏ ƒ π O ∆ ∏ ∆ ∂ ™

44

33

22

11

∂ ƒ ° ∞ ™ π ∂ ™

Page 15: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

¡π∫√™ ∂°°√¡√¶√À§√™

O ∫·Ú·ÁÎÈfi˙˘. ŒÓ· ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤·ÙÚÔ ÛÎÈÒÓ

Τ µικρ δκµι για τν Καραγκι#η, πυ υπερρεαλιστς πιητς και #ωγρς Νκς

Εγγνπυλς γραψε τ 1969, !ει ως θµα τυ την καταγωγ και τις ιδιαιτερτητες τυ ελλη-

νικ θετρυ σκιν. Στ παρακτω απσπασµα συγγραας εετ#ει κατ’ αρ!ς τις πιθα-

νς επιδρσεις πυ δ!τηκε Καραγκι#ης απ !ρες της Ανατλς, συγκρνντας κυρως τ

ελληνικ µε τ τυρκικ θατρ σκιν. Κατπιν αναρεται στη θεµατλγα, τυς ρωες και

τν τρπ της παρστασης τυ ελληνικ Καραγκι#η, τν π θεωρε αντιπρσωπευτικ

και γνσι εκπρσωπ της ελληνικς λαϊκς ψυ!ς.

¶λλ ε ναι ι τπι απ’

πυ εικεται* τι πρ#λθε

τ θατρ σκι$ν. Η Κ να, η

Ι)α,* πυ α νεται πως

αυτ τ θατρ εακλυθε

να ακµει, "στερα η Περ-

σ α, τλς η Τυρκ α. Εγ$

δεν ω δει, πτ µυ, παρ-

σταση νυ Καραγκιη.

1ω δει µως πειρες

ιγ"ρες τυ: για)ανικες*

σε µυσε α και τυρκικς,

αυτς πυ ρνυν συνηθ-

στατα διρι περιηγητς

σαν επιστρυν απ τα

παρια της Πλης. Ε ναι

τιαγµνες λλτε απ δρ-

µατα ντρ µως διανα

και ρωµατισµνα, λλτε

απ αρτνι µε διτρητες*

[ 3 7 ]

Σπυρπυλς – Βασλαρς, Κλλητρια

* εικεται: πιθανλγε ται * Ια νησ της Ινδνησ ας * γιαανικες: πρερµενες απ την Ι)α * δι-τρητες: γεµτες τρ"πες

Page 16: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 3 8 ]

Λ Α O Γ Ρ Α Φ Ι Κ Α

τις γραµµς των λεπτµερει$ν τυ σ$µατς και της ρεσις. Aλες υν τν ιδι-

ντα* ρυθµ της $ρας τυς: ι γραµµς ε ναι περ πλκες, ι λεπτµρειες παραρτω-

µνες. 9πω Ανατλ# και Περσ α. Γιατ , τ αναλω, ι ιγ"ρες τυ τυρκικ" Καρα-

γκιη ρνυν εµανστατη την περσικ# επ δραση και θυµ υν, στν πρσεκτικ

παρατηρητ#, τις µρς πρσ$πων και αµισεων,* των περσικ$ν, σως και των αρα)ι-

κ$ν, αλλ διλυ των τυρκικ$ν, µικργραι$ν* ειργρων.

Oι µρς τυ ελληνικ" θετρυ σκι$ν υν µιαν κρα λιττητα, κι ι γραµµς

των λεπτµερει$ν ε ναι ακρι)$ς µν ι απαρα τητες. Oι διρι τ"πι εωρ υν

απλυτα νας απ τν λλ, και τ κθε πρσωπ, µε µναδικ# εα ρεση τν πλυ-

µελ# ρ των Θεσσαλνικι$ν Ε)ρα ων, κρατ µιαν απλυτη αυτνµ α και αυττ-

λεια µρ#ς σ και αρακτ#ρα. Τ$ρα τα κτ ρια τυ αναλλ ωτυ* σκηνικ": η µεν

καλ")α, τ µνιµ ενδια τηµα* τυ Καραγκιη, ε ναι µια ρεαλιστικ#, κατ τ µλλν

# #ττν,* αναπαρσταση ερειπ υ. Τ δε «σαρι τυ πασ», παρ’ λα τα µισγγα-

ρα πυ κσµ"ν τυς τρ"λυς* τυ, ε ναι πανµιτυπ µε τις παραστσεις κτιρ ων

στη )υαντιν# ωγραικ#, λ.. απ’ την αναπαρσταση εκκλησ ας στ µναδικ ελλη-

νικ ψηιδωτ πυ παρµεινε στ εωτερικ τυ Αγ υ Μρκυ* της Βενετ ας, στ

τ"µπαν* πνω απ την αριστερ# πρτα, µρι τις µρς κτιρ ων στις ρητς εικ-

νες* και στα µωσαϊκ, να π"µε, της Ρα)ννης,* τυ Καρι-Ταµ και τυ Μεγλυ

Τεµνυς* της ∆αµασκ".

Εν$ στ τυρκικ θατρ σκι$ν διλγς περιρ εται σε µιαν ανταλλαγ# στ-

ασµ$ν, ευυλγηµτων* και )ωµλι$ν* ανµεσα στυς δ" τυπικ"ς πρωτα-

γωνιστς, τν Καραγκιη και τ Jατηα)τη, αντ θετα, τ ελληνικ θατρ σκι$ν

ε ναι πραγµατικ θατρ, µε διλγ αλλ και ντνη δρση. Αναπαραστσεις επει-

σδ ων απ την ταρα$δη ω# τυ #ρω τυ. Jρησιµπιε δε ναν τρπ συγγεν#

µε την «Κµµντια ντελ’ 9ρτε»:* κθε επεισδι σα$ς καθρισµν, εκ των πρτ-

ρων, στις γενικς τυ γραµµς, ερµηνε"εται κθε ρ, ως πρς τις λεπτµρειες, σ"µ-

ωνα µε τν ιδια τερ αρακτ#ρα και τη διθεση τυ εκτελ"ντς Καραγκιπα -

κτη και των )ηθ$ν τυ. Τ «ρεπερτρι»* των επεισδ ων ε ναι απραντ κι ανα-

ρ θµητι ι συµπρωταγωνιστς κι ι «κµπρσι».* Πλλς ρς δικς µας Καρα-

* ιδιων: ιδια τερς * αµισεις: ρεσις * µικργραες: ωγραις στις π ες ι µρς και τα αντικε -

µενα υν µικρς διαστσεις * αναλλωτ: αυτ πυ δεν αλλει µε τ πρασµα τυ ρνυ * ενδιατηµα:

κατικ α * κατ τ µλλν & &ττν: περισστερ # λιγτερ * τρλς: ρ# τυ κτιρ υ * :γις Μρκς:

κεντρικς νας της Βενετ ας * τµπαν: τ στ#ριγµα τυ τρ"λυ στυς )υαντιν"ς να"ς * ρητς εικ-νες: µικρς εικνες πυ µεταρνται * Ραννα: ιταλικ# πλη * Καρι-Ταµ, Μεγλ Τµενς: θρησκευτι-

κ µνηµε α της ∆αµασκ" * ευυλγ&µατα: υπνες ατκες * ωµλες: υ)ριστικ λγια * Κµµντιαντελ’ :ρτε: ιταλικ θεατρικ ε δς πυ στηρ εται στν αυτσεδιασµ * ρεπερτρι: τ σ"νλ των ργων

πυ µπρε να ανε)σει τ θατρ * κµπρσι: πρσωπα πυ πα υν )ηθητικ"ς # ασ#µαντυς ρλυς

Page 17: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

O Κ Α Ρ Α Γ Κ Ι O K Η Σ . Ε Ν Α Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ O Θ Ε Α Τ Ρ O Σ Κ Ι Ω Ν Ν κ ς Ε γ γ ν π υ λ ς

γκιης πα ρνει ρλυς δευτερε"ντες και τριτε"ντες ακµη, µρι τυ σηµε υ να

ε ναι κι νας απλς θεατ#ς, ταν τ «θµα» επεκτε νεται στην περι# των λαϊκ$ν

ιστρικ$ν παραδσεων, και ττε πρωταγωνιστε νας #ρωας ε τε της Επαναστσεως

τυ ’21, Κατσαντ$νης, Αθανσις ∆ικς, ε τε της Αραιτητας: Μεγ. Αλαν-

δρς. Αλλ κι Αλ# Πασς κι η Κυρ Βασιλικ#,* κι … Oθλλς µε τη ∆υσδαιµνα,*

κι λλι πλλ µπρ"ν να πρωταγωνιστ#συν επ σης.

O Καραγκιης µας ει τσεις πρς τ θεαµατικ, τ «Grand Spectacle».* Πλλς

ρς, στ πλ#θς των συνηθισµνων πρσ$πων πρστ θενται, πνω στην επινεια

της θνης, τυ «Καραγκι-µπερντ», λλ πλ#θς θηρ ων, τερτων, αγγλων, δαιµ-

νων, αµα$ν, αρµτων, καρα)ι$ν, αυτκιν#των, αερσττων, αερπλνων, µρι την

πλυθρνα τυ δντϊτρυ και τ κρε)τι τυ ειρυργ". Συν αν)νται και

µυριρωµα )εγγαλικ, πρπντων στ τλς της παραστσεως, στις «απθε$σεις».

Τ δε ατµικ τραγ"δι µε τ π πραγγλλει την εµνισ# τυ πνω στη σκην# τ

κθε πρσωπ κπιας σηµασ ας, Βελ# Γκκας, Jατηα)της, Νινις, Μπαρµπα-

Γι$ργς, Τυρκπ"λα, κ.λπ., παραωρε τη θση τυ σε ωνητικ"ς ρ"ς.

O Καραγκιης ε ναι γν#σις θεατρικς εκπρσωπς της λαϊκ#ς ψυ#ς, των λαϊ-

κ$ν τσεων και διαθσεων, των λαϊκ$ν πθων κι επιθυµι$ν. Με πλλ# κµψτητα, µε

πλλ# διακριτικτητα, αλλ και µε αρκετ#, εν τε, δ"ναµη. Μ’ αυτ# τη συν#θεια πυ

υµε τυ «πις ε σαι συ και πις ε µαι γω», εδ$ πυ καθε ς ει µια τσ )αθι,

και πσ ε"θικτη, συνε δηση της «ανθρωπ νης τυ αιπρεπε ας», κι πυ στ δι

µρς ε ναι πλ" υσικ να εµανισθ"ν, ταυτρνα, πλι πλι, νας δισεκατµµυ-

ρι"ς επλιστ#ς # µεγαλ)ιµ#ανς και διακσιι τσι υκαρδες, τα επεισ-

δια τυ Καραγκιη διατραγωδ"ν* τα µαρτ"ρια τυ κσµκη και τις )ασανισµνες

τυ πρσπθειες «ναν τα )γλει πρα», «ναν τα εκεαλ$σει».* Ας µη µας γελ"ν ι

µρς τυ πασ, των θυγατρων τυ (ι )ευρπ"λες), ι αυλικ τυ (αυλκλα-

κες) και ι λιπ πυ τν ακλυθ"ν. ∆εν ε ναι καννα κατλιπ,* πως ε ναι

υσικ να τ ανταστε κανε ς, της «πρελε"σεως» τυ Καραγκιη. Απλ"στατα

συγκαλ"πτυν* τη µρ# τυ «κακ" πλυσ υ» τυ Ευαγγελ υ, τυ σκληρ", τυ

καρδυ, τυ ιλργυρυ, τυ ακαταλγιστυ, πυ )ασαν ει τυς αδυντυς πυ

ε αν την ατυ α να πσυν στα ν"ια τυ, εν$ πιστε"ει, και τ διαλαλε µεγαλωνα,

πως ε ναι δ καις και αλνθαστς, αγαθς και πνψυς! Και της Συνδε ας τυ. O

ελληνικς Καραγκιης ε ναι )αθ"τατα πατρι$της, γν$στης των αρετ$ν και των

παραδσεων της Φυλ#ς. Aµως αδιαρε για την πατρ δα και την καταγωγ# τυ

[ 3 9 ]

* Κυρ Βασιλικ&: Ηπειρ$τισσα, γυνα κα τυ Αλ# Πασ * Oθλλς, ∆υσδαιµνα: )ασικ #ρωες στ δρµα

τυ Oυ λλιαµ Σα πηρ Oθλλς * Grand Spectacle: τ µεγλ θαµα * διατραγωδν: διεκτραγωδ"ν, αη-

γ"νται δ νντας µαση στα τραγικ στιε α της ιστρ ας * ναν τα $εκεαλσει: να τα καταρει* κατ-λιπ: τιδ#πτε απµνει * συγκαλπτυν: κρ")υν, απσιωπ"ν κτι σκπιµα

Page 18: enotita B 0060επγγελµα αντρικ. Να ρυν, δηλαδ, τι να περιµνυν στα κρυ και ντιασµ-να* τυς νειρα στα καλσµατα και

[ 4 0 ]

Λ Α O Γ Ρ Α Φ Ι Κ Α

δυνστη, αρνε ται να τυ αναγνωρ σει, µε κθε τρπ, πιαδ#πτε ειδικ# εθνικτη-

τα και τν απωθε , απλ"στατα, στη γενικ# συνµτα α* των «Τ"ρκων». ∆ ως να

ε ναι µισαλλδς* # εν)ς,* Καραγκιης µας εαρµει, µε τν τρπ τυ,

τη ρ#ση τυ παλαι" ιλσυ: «Να αντιτσσεται η ) α στη ) α».

∂ ƒ ° ∞ ™ π ∂ ™

™Â ÙÈ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ ÊÈÁÔ‡Ú˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ı¿ÙÚÔ˘ ÛÎÈÒÓ ·fi ÂΛӘ ÙˆÓ ¯ˆÚÒÓ Ù˘∞Ó·ÙÔÏ‹˜;

¶ÔÈ· Â›Ó·È Ù· ÎÙ›ÚÈ· Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙ·ıÂÚ¿ ÛÙÔ ÛÎËÓÈÎfi ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ı¿ÙÚÔ˘ÛÎÈÒÓ Î·È ÔÈ· Â›Ó·È Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘˜ ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù·;

¶Ò˜ ÙÂÎÌËÚÈÒÓÂÈ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛ‹ ÙÔ˘ fiÙÈ «ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤·ÙÚÔ ÛÎÈÒÓ Â›Ó·ÈÚ·ÁÌ·ÙÈÎfi ı¤·ÙÚÔ»;

∞fi Ô‡ ·ÓÙÏ› Ù· ı¤Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ∫·Ú·ÁÎÈfi˙Ë Î·È Ì ÔÈÔ˘˜ ÙÚfi-Ô˘˜ ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÈ ÙÔ ı¤·Ì· Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ;

¶ÔÈÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ‰˘Ô ÎfiÛÌÔÈ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤·ÙÚÔ ÛÎÈÒÓ Î·È ÔÈ· ÌËÓ‡-Ì·Ù· ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Ô ∫·Ú·ÁÎÈfi˙˘ ̤۷ ·fi ÙȘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ı·ÙÚÔÔÈ›;

ÈÚÈÛÙ›Ù Û ÙÚÂȘ ÔÌ¿‰Â˜. ∏ ÚÒÙË ı· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ¤Ó· Û‡Á¯ÚÔÓÔ¤ÚÁÔ ∫·Ú·ÁÎÈfi˙Ë, ÙÔ ÔÔ›Ô ı· Û·ÙÈÚ›˙ÂÈ ÂÚÈÛÙ·ÙÈο Ù˘ ÂÈηÈÚfiÙËÙ·˜. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ı· ηٷ-Û΢¿ÛÂÈ, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ÙˆÓ ∫·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ, ÙȘ ··Ú·›ÙËÙ˜ ÊÈÁÔ‡Ú˜ Î·È ı·ÂÈϤÍÂÈ ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋. ∏ ÙÚ›ÙË ÔÌ¿‰· ı· ÂÍ·ÛÎËı› ÛÙËÓ ˘ÔÎÚÈÙÈ΋, ÒÛÙ ӷ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ∫·Ú·ÁÎÈfi˙Ë ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ ‹ Û ÌÈ· Û¯ÔÏÈ΋ ÂΉ‹ÏˆÛË.

¢ I A £ E M A T I K H ¢ ƒ ∞ ™ ∆ ∏ ƒ π O ∆ ∏ ∆ ∞

55

44

33

22

11

* συνµτα$α: µδα, κατηγρ α * µισαλλδ$ς: εθρικς, µε λλειψη αν#ς για κθε αντ θετη

πψη, θεωρ α # ιδελγ α * $ενς: εθρικς µε τυς νυς

Ν. Εγγνπυλς, < Καραγκι#ης.=να ελληνικ θατρ σκιν, Lψιλν