Equipping the Next Generation for Active Engagement in Science

Online Course: EngagingScience.eu/en/mooc

Συζήτηση σε μικρές ομάδεςΑνατροφοδότηση & Αναστοχασμός

Περιεχόμενα

Σε αυτή την παρουσίαση συνοψίζονται σχόλια και απόψεις των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στα forum συζητήσεων της διαδικτυακής κοινότητας των μαθημάτων του ENGAGE στη στρατηγική “Συζήτηση σε μικρές ομάδες”.

Δείτε την ανατροδοφότηση των συναδέλφων σας και αναστοχαστείτε πάνω στη διδακτική σας πράξη.

Προβληματισμοί στη δημιουργία ομάδων ...

.

Προβληματισμοί στη δημιουργία ομάδων...

Ομοιογενείς ή ανομοιογενείς ομάδες;

Ένα ακόμα πρόβλημα που παρουσιάζεται κατά τον χωρισμό σε ομάδες είναι όταν οι μαθητές είναι από την επαρχία και προέρχονται από διαφορετικά χωριά. Εκεί για να μπορέσουν να συνεργαστούν οι μαθητές και εκτός σχολικής τάξης η ομαδοποίηση πρέπει να γίνει και με βάση την χιλιομετρική απόσταση. Φυσικά υπάρχουν και άλλοι τρόποι επικοινωνίας π.χ.skype, facebook.. αλλά δεν έχουν όλοι οι μαθητές αυτή τη δυνατότητα.

Από προσωπική μου εμπειρία στην δημιουργία ομάδων και ανάθεση εργασιών έχω αντιμετωπίσει τα παρακάτω προβλήματα. Αν τυχόν ένα μαθητή δεν τον θέλει καμία ομάδα ή αυτός δεν θέλει να μπει σε ομάδα, τι κάνουμε;

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η συνεχής ή όχι εναλλαγή μελών των ομάδων ενός τμήματος, τόσο σε ενότητες του μαθήματος ή ακόμα και σε διαφορετικά μαθήματα, διαφορετικών συναδέλφων (κυρίως στην Δ.Ε.)

Σκέψεις πάνω στους προβληματισμούς...

Μια λύση θα ήταν, ειδικά για μαθητές που δεν έχουν εργαστεί ποτέ σε ομάδες, κάποιες κοινές συζητήσεις αρχικά (με "ομοϊδεατες" συναδέλφους) και συνδιδασκαλίες στη συνέχεια, στην αρχή της σχολικής χρονιάς προκειμένου οι μαθητές να εμπλακούν-κατανοήσουν τις ιδιαιτερότητες αυτής της συμμετοχικής διδακτικής τεχνικής.

θεωρώ ότι το καλύτερο θα ήταν να δημιουργούνται ομάδες από μαθητές που κάνουν παρέα και το γνωρίζουν οι εκπαιδευτικοί γιατί έτσι δεν θα υπάρχει η άρνηση αρχικά του να δουλέψουν σε ομάδα και τα όποια προβλήματα παρουσιαστούν στη συνέχεια θα μπορέσουν ευκολότερα να τα αντιμετωπίσουν αφού ήδη έχουν μάθει να επιλύουν θέματα της καθημερινότητας μέσω τησ μεταξύς τους παρέας.

Η βιβλιογραφία λέει ότι οι ομάδες πρέπει να είναι ανομοιογενείς για να μπορούν όλες οι ομάδες να έχουν δυναμική και σκοπός είναι οι μαθητές να μάθουν να συνεργάζονται.

Οι ομάδες πρέπει να είναι ανομοιογενείς. Μπορεί οι μαθητές να μην δένονται με δεσμούς φιλίας, αλλά υποχρεώνονται να εργαστούν!

Σκέψεις πάνω στους προβληματισμούς...

Όσο αφορά τις δυσκολίες που προκύπτουν στο σχηματισμό των ομάδων, πιστεύω πως η συζήτηση σε ομάδες είναι κάτι στο οποίο οι μαθητές εκπαιδεύονται, όπως και σε πολλά άλλα αντικείμενα. Ίσως την πρώτη φορά που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν κάτι τέτοιο να μην το διαχειριστούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αλλά οι κανόνες και η υποστήριξη του/της καθηγητή/τριας βοηθούν στην σωστή και αποτελεσματική λειτουργία της ομάδας.

Από συζητήσεις με πιο έμπειρους συναδέλφους έχω αποκομίσει τα εξής:εφόσον είναι ξεκάθαρο το "προϊόν" της κάθε ομάδας μπορούμε να αφήσουμε τους μαθητές να χωριστούν μόνοι τους (ο εκπ/κός ασχολείται με τυχόν μαθητές που δεν έχουν ενταχθεί κάπου). Στο τέλος η ομάδα αυτο-αξιολογείται αν έφτασε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν όχι ο εκπ/κός έχει το "δικαίωμα' να αλλάξει την σύνθεση της κάθε ομάδας.

Και μια προτεινόμενη καλή πρακτική...

Μια βοηθητική άσκηση που δείχνει στους μαθητές την δύναμη και την αξία της συμμετοχής σε ομάδες, γενικότερα αλλά και σε περιπτώσεις συζητήσεων στο μάθημα, είναι η ακόλουθη. Την έχω εφαρμόσει, με θετικά αποτελέσματα, πριν την πρώτη απόπειρα συζήτησης σε ομάδες σε τάξη, αφού αποδεικνύει, κατά τη γνώμη μου, ότι όλες οι ιδέες πρέπει να ακουστούν και ότι όλοι οι μαθητές μπορούν να προσφέρουν κάτι. Να επισημάνω εδώ ότι η διδακτική μου εμπειρία περιορίζεται σε ειδικό σχολείο και οι τάξεις στις οποίες έχω δουλέψει δεν είναι μεγαλύτερες από αυτές των δώδεκα μαθητών.

Η άσκηση έχει ως εξής: Δίνουμε στους μαθητές μια λέξη ή φράση και τους ζητάμε να σημειώσουν, σε συγκεκριμένο χρόνο ενός ή δύο λεπτών (αναλόγως το επίπεδο), όσες λέξεις τους έρθουν στο μυαλό γύρω από τη λέξη αυτή. Όταν ολοκληρωθεί ο χρόνος που τους δώσαμε τότε μετράμε πόσες λέξεις βρήκε ο καθένας. Μετά καταγράφουμε στο πίνακα όλες τις λέξεις που βρήκε ο κάθε μαθητής χωριστά (από μια φορά για όσες μπορεί να επαναλαμβάνονται) και στο τέλος μετράμε πόσες λέξεις βρήκαν όλοι μαζί. Η διαφορά στα νούμερα συνήθως είναι εντυπωσιακή και αυτό είναι κάτι που τους προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον.

Τα οφέλη της ένταξης συζητήσεων σε μικρές ομάδες στην τάξη...

Τα οφέλη των συζητήσεων σε μικρές ομάδες στους μαθητές ...

Τους βοηθάμε να αναπτύξουν επικοινωνιακές και κοινωνικές δεξιότητες (οι μαθητές μαθαίνουν να βλέπουν ένα θέμα συζήτησης από διαφορετικές οπτικές γωνίες, συνειδητοποιούν ότι η κάθε γνώμη πρέπει να εισακούγεται και να είναι αποδεκτή, αλλά και σεβαστή από όλους, μαθαίνουν ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να γελοιοποιούμε ή να διακόπτουμε τους συνομιλητές μας, ενώ την ίδια ώρα οφείλουμε να σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε).

Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός του ότι πετυχαίνεται η ενεργός συμμετοχή όλων των μαθητών, ακόμα και των πιο ντροπαλών.

Τα παιδιά έχουν χρόνο να ακουστούν όλα , αλλά και να ακούσουν όλες τις διαφορετικές απόψεις σε ένα ασφαλές περιβάλλον.

Η συζήτηση μαθητών σε ομάδες ενδυναμώνει το ενδιαφέρον των μαθητών για το διδακτικό

αντικείμενο και προωθεί την ενεργό συμμετοχή τους σε αμφιλεγόμενα ζητήματα.

Τα οφέλη των συζητήσεων σε μικρές ομάδες στους μαθητές ...

Αναπτύσσει ανώτερες νοητικές δεξιότητες (κατανόησης εννοιών, κατηγοριοποίησης δεδομένων, διατύπωσης υποθέσεων, επίλυσης προβλημάτων, στρατηγικών επιχειρηματολογίας, λήψης αποφάσεων, διάκρισης πεποιθήσεων από τις επιστημονικές απόψεις), αναβαθμίζοντας παράλληλα τον μαθητικό λόγο και ενισχύοντας τον αποτελεσματικό διάλογο

Προάγει την ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων, κοινωνικά αποδεκτών συμπεριφορών και αποδοχής

της διαφορετικότητας

Δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να αλληλεπιδράσουν υπεύθυνα, δημιουργικά και

συνεργατικά μεταξύ τους και με τον εκπαιδευτικό

Ικανοποιεί την ανάγκη των μαθητών για ασφάλεια και αποδοχή, ευνοώντας ιδιαίτερα τους αδύνατους μαθητές οι οποίοι απαλλάσσονται από το άγχος της αποτυχίας και εξασφαλίζουν τη βοήθεια και υποστήριξη των υπόλοιπων μελών της ομάδας.

Τα οφέλη των συζητήσεων σε μικρές ομάδες στους μαθητές ...

Παρέχει τη δυνατότητα να αναπτύσσουν την κριτική τους ικανότητα και να βελτιώσουν την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, καθώς μέσα από μία συνθετική διαδικασία αναπτύσσουν βασικές

επιστημονικές δεξιότητες, όπως η επιχειρηματολογία και η επεξήγηση.

Οι μαθητές αναπτύσσουν δεξιότητες αναλαμβάνοντας ρόλους γεγονός που βοηθάει την κοινωνικοποίηση τους. Αναπτύσσουν κριτική σκέψη και ενισχύεται η αυτοπεποίθηση τους.

Οι μαθητές ανακαλύπτουν την γνώση με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο και μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τις ιδέες των συμμαθητών τους προκειμένου να γεννήσουν νέες ιδέες.

Με τη συζήτηση σε μικρές ομάδες οι μαθητές μαθαίνουν να διατυπώνουν απόψεις και να επιχειρηματολογούν. Επίσης μαθαίνουν να ακούν και να κρίνουν.

Παράγοντες & Προσδοκώμενα Αποτελέσματα μιας αποτελεσματικής συζήτησης

σε μικρές ομάδες...

Παράγοντες για διεξαγωγή αποτελεσματικής συζήτησης...

Προετοιμασία της συζήτησης

Προϋπάρχουσες γνώσεις

Η οργάνωση/δόμηση από πλευράς εκπαιδευτικού

Ο σχηματισμός των ομάδων συζήτησης

Το διδακτικό υλικό

Ο σεβασμός

Οι μαθητές να έχουν κατανοήσει το διαχωρισμό άποψης από γεγονός

Να υπάρχει ευθύνη για αποτέλεσμα

Ο χρόνος

Η εμπειρία του εκπαιδευτικού

Αυτοαξιολόγηση

Τί είναι πιο σημαντικό με βάση τη διδακτική σας εμπειρία;

Προσδοκώμενα αποτελέσματα συζητήσεων σε μικρές ομάδες ...

Βραχυπρόθεσμα: Η εξαγωγή συμπερασμάτων και η ανταλλαγή απόψεων τόσο μεταξύ των μελών της ίδιας ομάδας αλλά και μεταξύ των ομάδων (ολομέλεια)

Μακροπρόθεσμα αποτελέσματα είναι η ανάπτυξη επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενεργών πολιτών που θα κατέχουν κριτική σκέψη.

Να μάθουν οι μαθητές να συνεργάζονται μεταξύ τους,να σέβονται και να ακούν τις απόψεις των άλλων και να προβληματίζονται προκειμένου να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους, να αποκτούν θάρρος και αυτοπεποίθηση εκφράζοντας ελεύθερα τις απόψεις τους.

Να μπορουν να αλλάξουν γνώμη μετά από μία συζήτηση.

Η αλληλεπίδραση και η επικοινωνία μεταξύ των μαθητών, κατά την ομαδική εργασία, έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της επίδοσής τους και την εμφάνιση ποιοτικών χαρακτηριστικών τα οποία ευνοούν τη μάθηση αλλά και τον ίδιο το μαθητή.

Προσδοκώμενα αποτελέσματα συζητήσεων σε μικρές ομάδες ...

Να ανακοινώσουν τις σκέψεις και τις ιδέες τους στην ομάδα και να χρησιμοποιήσουν τη συζήτηση για να συλλέξουν ιδέες από τα υπόλοιπα μέλη

Να διευρύνουν τη σκέψη τους, χρησιμοποιώντας τις ιδέες των άλλων για να βελτιώσουν τη δική τους σκέψη.

Να αμφισβητήσουν ιδέες, τόσο τις δικές τους, όσο και των υπόλοιπων μελών με στόχο να καταλήξουν σε πληρέστερη κατανόηση του θέματος που συζητείται.

Να ελέγξουν τις ιδέες που κατατίθενται, διασφαλίζοντας ότι σχηματίζουν ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης και μπορούν να καταλήξουν σε ορθά συμπεράσματα

Να μάθουν να λύνουν αποτελεσματικά συγκρούσεις και διαφωνίες, αποφεύγοντας αναποτελεσματικές μεθόδους όπως είναι η βία.

Μέθοδοι συζήτησης σε μικρές ομάδες…

Ανατροφοδότηση από εκπαιδευτικούς

Μέθοδοι συζητήσεων σε ομάδες

1. Conscience alleway

2. Consequences wheel

3. Mind movies

4. Two Stray, One Stay

5. Jigsaw

6. Four Corners

1 2 3

a bc d

Μέθοδοι συζητήσεων σε ομάδες

“Το ενδιαφερον στοιχείο αυτής της μεθόδου είναι ότι, η κάθε ομάδα θα δομήσει τη δική της διαφορετική εργασία έχοντας την ίδια αφετηρία.”

Jigsaw

Μέθοδοι συζητήσεων σε ομάδες

1 2 3

Two Stray, One Stay

“Βοηθάει τους μαθητές να νιώσουν άνετοι και ελεύθεροι, αφού μπορούν να σηκωθούν από τη θέση τους και να κινηθούν στο χώρο. Βοηθά και τους μαθητές με υπερκινητικότητα, μιας και θα μπορούν να ξεφύγουν από την καρέκλα τους και να συζητήσουν με τους συμμαθητές τους για το θέμα. Ακόμη, θα βοηθήσει και αυτούς που είναι ντροπαλοί, γιατί "αναγκάζονται" να κινηθούν στο χώρο και να συζητήσουν με του συμμαθητές τους, παρόλο που υπό άλλες συνθήκες θα ντρέπονταν να το κάνουν και θα παρέμεναν αφανείς.”

“Βρίσκω τη μέθοδο two stray one stay αρκετά έξυπνη γιατί συνδυάζει κίνηση που για αρκετούς μαθητές θεωρείται παιχνίδι. Με αυτό τον τρόπο πιστεύω ότι θα κέρδιζα το ενδιαφέρον τους για ο,τι θα ακολουθούσε. Θα τη δοκίμαζα με την πρώτη ευκαιρία σε κάποιο μάθημα.”

Μέθοδοι συζητήσεων σε ομάδες

“Είναι χρήσιμη για την εισαγωγή ενός νέου θέματος και ένας καλός τρόπος για να ξεκινήσει η συζήτηση μεταξύ των μαθητών. Οι μαθητές απολαμβάνουν να κλείνουν τα μάτια τους και να φαντάζονται σενάρια, (έστω και με αφορμή το θέμα που τίθεται από τον εκπαιδευτικό). Είναι μία ευχάριστη και παιγνιώδης διαδικασία, που θεωρώ ότι θα βοηθήσει στην παραγωγή ιδεών και δημιουργικών σκέψεων με όμορφο και χαλαρό τρόπο.”

Mind movies

“Βοηθά τους μαθητές να σκέφτονται δημιουργικά και να αποφασίζουν προκειμένου να δώσουν λύσεις σε προβλήματα”.

Μέθοδοι συζητήσεων σε ομάδες“Θα άκουγα τις αρχικές απόψεις και αντιλήψεις των παιδιών στην αρχή του μαθήματος. Η μέθοδος αυτή είναι ένα σύντομο παιχνίδι ρόλων –έχει κίνηση- και τα παιδιά αρέσκονται να παίρνουν μέρος σε τέτοιες δραστηριότητες”.

Conscience alleway

“Είναι εύκολα εφαρμόσιμη. Βλέπω το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της κίνησης των μαθητών.Τα περισσότερα παιδιά είναι ανήσυχα οπότε με την κίνηση θα μπορέσουν να διοχετεύσουν την ενέργειά τους θετικά. Ταυτόχρονα υπάρχει η δυνατότητα διάχυσης γνώσεων σε όλη την τάξη.”

Μέθοδοι συζητήσεων σε ομάδες

“Θεωρώ ότι είναι διαδραστική και είναι ενδιαφέρον το ότι οι μαθητές μπορούν να μαθαίνουν τις θετικές αλλά και τις αρνητικές συνέπειες των πραγμάτων. Άρα αποκτούν κριτική σκέψη και αναπτύσσουν τη σκέψη τους αφού μπορούν μέσω της μεθόδου να συγκρίνουν σε ομάδες τις συνέπειες αυτές.”

Consequences wheel

Μέθοδοι συζητήσεων σε ομάδες

“Αφού εξηγηθεί το θέμα-δίλημμα στους μαθητές τους δίνεται λίγος χρόνος 2-3 min να γράψουν μια πρώτη σκέψη σε σχέση με αυτό. Τους δίνεται στη συνέχεια η δυνατότητα να "αυτοκαταταχθούν" σε μια από τις τέσσερις (4) διαβαθμισμένες γωνιές συζήτησης της τάξης π.χ. διαφωνώ απόλυτα, διαφωνώ, κ.λ.π. -Τους δίνεται χρόνος να "εκδόσουν", μετά από συζήτηση, ένα κοινό ανακοινωθέν. -Η κάθε ομάδα διαβάσει το συμπέρασμά-προτάσεις της. -Οι μαθητές είναι ελεύθεροι να επαναδιατυπώσουν ή και να αλλάξουν την αρχική τους τοποθέτηση γράφοντας πλέον μια "δευτερη' σκέψη για το θέμα. -Καλούνται, εξαρτάται από τον διαθέσιμο χρόνο, να εκθέσουν στην ολομέλεια τις δυο, τυχόν διαφορετικές, απόψεις τους.”

Four corners a bc d

Προκλήσεις στη διεξαγωγή συζήτησης σε μικρές ομάδες...

Προκλήσεις για διεξαγωγή αποτελεσματικής συζήτησης...

Η δυναμική των ομάδων

Διατήρηση αποδεκτής συμπεριφοράς

Επέμβαση εκπαιδευτικού ή αυτορρύθμιση;

Ο σχηματισμός των ομάδων συζήτησης

Αντιμετώπιση μαθητών με διαφορετικά χαρακτηριστικά

Συγκρούσεις και περιθωριοποίηση

Να βγεί η συζήτηση εκτός ορίων

Επαρκής χρόνος να ακουστούν όλες οι απόψεις

Η εμπειρία του εκπαιδευτικού

Η μεγαλύτερη ίσως πρόκληση είναι να κάνουμε τη μάθηση πρόκληση

Πώς θα μπορούσαν οι προτεινόμενες μέθοδοι να βοηθήσουν στην αντιμετώσπιση κάποιων προκλήσεων;

ENGAGE Κοινοπραξία: 14 Ινστιντούτα από 12 χώρες

με εκτετεμένη εμπειρία στη Διερευνητική Μάθηση, στην Υπεύθυνη Έρευνα και

Καινοτομία και στην Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών