Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S....

84
Osteoporose Prof. Dr. med. B. L. Herrmann Endokrinologie

Transcript of Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S....

Page 1: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoporose

Prof. Dr. med. B. L. Herrmann

Endokrinologie

Page 2: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Häufigkeit von Wirbelkörper-Frakturen EPOS-Studie (Europa)

0

10

20

30

40

50-54 55-59 60-64 65-69 70-74

Inzid

en

z p

ro 1

000 P

aie

nte

nja

hre

Männer

Frauen

75-79

Altersgruppe (Jahre)

alle 3 Minuten eine neue Fraktur!

Page 3: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoporose

altgriechisch ὀστούν ostoun: ‚Knochen‘

πόρος poros: Furt, Pore‘

Page 4: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Compacta - Spongiosa

Page 5: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Erniedrigte Knochenmasse

Page 6: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Verschlechterung der

Mikroarchitektur

Page 7: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg
Page 8: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoblasten

Osteoclasten

Page 9: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoclasts derive from by the fusion of mononuclear

progenitors of the monocyte/macrophage family

Parra-Torres AY et al., Topics in Osteoporosis 2013

Page 10: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Interaktion: Osteoblasten – Osteoklasten II

Page 11: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoblast

Aktivierter

Osteoklast

TNF-

PTH

IL-1

PTHrP

Glukokortikoide

Vitamin DPGE2

IL-11

RANKL

RANK

Modifiziert nach Boyle WJ, et al. Nature. 2003;423:337-342.

Hofbauer LC, Schoppet M. JAMA. 2004;292:490-495.

IL-6

Präfusions-OsteoklastCFU-M

Vielkerniger

Osteoklast

CFU-M = colony forming unit macrophage

Die Knochenzellen „sprechen miteinander“

E2

Page 12: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoclasts derive from by the fusion of mononuclear

progenitors of the monocyte/macrophage family

Estrogen

Osteoklasten-

Aktivität

Osteoblasten-

Aktivität

Parra-Torres AY et al., Topics in Osteoporosis 2013

Page 13: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Änderung der Knochendichte im Alter

Knochen-masse

Alter (Jahre)

Fraktur-Risiko

Page 14: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

+ 2,5 SD

+ 1 SD

- 2,5 SD

- 1 SD

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 850.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

Kn

oc

he

nd

ich

te (

BM

D in

g/c

m2)

Alter

Mittelwert

Knochendichtemessung nach der DXA-Methode

Menopause

Page 15: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoclasts derive from by the fusion of mononuclear

progenitors of the monocyte/macrophage family

1,25-Vitamin D

Osteoklasten-

Aktivität

Osteoblasten-

Aktivität

Parra-Torres AY et al., Topics in Osteoporosis 2013

Page 16: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Vitamin D Synthese

Page 17: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg
Page 18: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Dies ist abhängig von der Wellenlänge des UV-Lichtes. Lumisterol 3 kann im Bereich 290- 315 nm und Tachysterol 3

durch UV-Licht im Bereich 290- 335 nm (UVA Bereich) zurück zu Provitamin D3 umgewandelt werden.

Page 19: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg
Page 20: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Vitamin D Konzentrationen

Page 21: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

121110987654321

be_monat_v0

80,00

60,00

40,00

20,00

0,00

25O

HD

µg

/L V

0Jahreszeitlicher Verlauf von 25-Hydroxy-Vitamin D3

Monat

10 ng/ml

30 ng/ml

Bochumer Postmenopausenstudie

Page 22: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Vitamin D Synthese

Page 23: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Leberzirrhose

Page 24: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Vitamin D Synthese

Page 25: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Niereninsuffizienz

Page 26: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Vitamin D Synthese

Page 27: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Bioactivation of Vitamin

Page 28: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Parathormon

Page 29: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Calcium

+

Phosphat

Calcium

+

Phosphat

Knochen-aufbau

Knochen-abbau

Page 30: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Prüfung des Knochenmasse und der Qualität

Page 31: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Knochendichtemessung (DXA)

Page 32: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

DXA: Farb-LUT zur Dichtevisualisierung

Page 33: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg
Page 34: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg
Page 35: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg
Page 36: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Knochendichtemessung (DXA)

Page 37: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Densitometrische Definition der

Osteoporose (DXA)

World Health Organization T-Score

Normal > -1.0

Osteopenie -1.0 bis -2.5(niedrige Knochendichte)

Osteoporose < -2.5

schwere (manifeste) Osteoporose < -2.5 mit Fraktur

Knochendichte “T-Score”

Unterschied der Knochendichte (BMD) eines Patienten von der Knochendichte eines

jungen gesunden Probanden gleichen Geschlechts in Standardabweichungen (SD)*

* Validiert derzeit nur für DXA Messung

Page 38: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Quantitative Computertomographie

Page 39: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

„Strahlenbelastung“

LWS lateral 700 µSv

DXA 1 – 5 µSv

QCT ~ 30 µSv

pQCT < 1 µSv

Thoraxaufnahme 50 µSv

Natürliche jährliche Belastung 2400 µSv

Page 40: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

40

+ 2,5 SD

+ 1 SD

- 2,5 SD T-Wert = -2,7 SD

- 1 SD

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 850.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

Kn

oc

he

nd

ich

te (

BM

D in

g/c

m2)

Alter

Mittelwert

Knochendichtemessung nach der DXA-Methode

Page 41: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

41

INDIKATION FÜR EINE SPEZIFISCHE MEDIKAMENTÖSE THERAPIE

Page 42: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

42

4 Indikationen für eine Basisdiagnostik

• Hypertonie: Ramipril 5 mg/die

• Reflux: Pantoprazol 40 mg/die seit 7 J.

• Raucherin

• Mutter: Femur-Hals-Fraktur mit 78 J.

Page 43: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

43

Leitlinie DVO 2014

Page 44: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

44

INDIKATION FÜR EINE SPEZIFISCHE MEDIKAMENTÖSE THERAPIE

Page 45: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

45

Trabecular Bone Score (TBS)

Page 46: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

46

Trabecular Bone Score (TBS)

Page 47: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Silva et Bilezikan, Arq Bras Endocrinol Metab. 2014;58/5

Page 48: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Ursachen der Osteoporose

Primäre Osteoporose

• Wechseljahre (Östrogenangel)

• Alters-bedingt

Sekundäre Osteoporose

• multiple Ursachen

Page 49: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Calcium ↑↑

anorg. Phosphat ↓

Parathormon ↑↑

….

Page 50: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Primärer Hyperparathyreoidismus

Page 51: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Morbus Basedow

fT4 ↑↑

TSH ↓↓

TSH-Rezeptor-Ak ↑↑

Page 52: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Sekundäre Osteoporose

Hormonstörungen

• Cushing-Syndrom

• Testosteronmangel

• Schilddrüsenüberfunktion

• Hyperprolaktinämie

• Hyperparathyreoidismus

• Typ-1-Diabetes mellitus

Krebserkrankungen

• Plasmozytom

• Non-Hodgkin-Lymphome

• Mastozytose

• diffuse Knochenmetastasierung

Immobilisation

(Bewegungsmangel)

Bindegewebserkrankungen

• Osteogenesis imperfecta

• Homozystinurie

• Ehlers-Dahnlos-Syndrom

• Marfan-Syndrom

Pharmaka & Drogen

• Heparin

• Glukocorticoide

• LH-RH-Analoga

• Alkohol

• Methotrexat

•PPI

Komplexe Osteopathien

• renal / Dialyse

• intestinal (Malabsorption,

Maldigestion)

Lebererkrankungen

Page 53: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Basislabor zur Differenzialdiagnostik

M. Paget, osteolytische MetastaseAP h + GT n

Phosphatdiabetes, OsteomalaziePhosphat i.S. i

NiereninsuffizienzPhosphat i.S. h +

Kreatinin h

OsteomalazieCalcium i.S. (i)

Hyperparathyreoidismus, maligne OsteolyseCalcium i.S. (h)

Entzündung, Leukämie, PlasmozytomBlutbild (Leukos h,

Anämie)

Entzündliche Systemerkrankung, MalignomBSG (h)

DifferenzialdiagnoseParameter

Page 54: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoporose

tut erst weh,

wenn der Knochen

bricht !!!

Page 55: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Speiche(Radius)

Oberschenkel(Femur)

Wirbel(Vertebra)

Page 56: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Ziel der Osteoporosetherapie

1. Verhinderung des Bruchs

2. Stabilisierung des Knochens

Page 57: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

!!! Vorsichtsmaßnahmen !!!

Page 58: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Deutsche Akad. der osteol. u. rheumatol. Wissenschaften

Deutsche Menopause Gesellschaft

Deutsche Ges. für Gynäk. Endokrinologie u. Fertilitätsmedizin

Deutsche Gesellschaft für Osteologie

Deutsche Gesellschaft für Geriatrie

Deutschen Gesellschaft für Rheumatologie

Österr. Ges. zur Erforschung des Knochen- u. Mineralstoffw.

Österreichische Gesellschaft für Rheumatologie

Orthopädische Gesellschaft für Osteologie

Sektion Calcium-reg. Hormone u. Knochenstoffw. der DGE

Sektion Osteologie der Deutschen Ges. für Orthop. u. Traumat.

Arbeitsgemeinsch: Osteologie der Dtsch. Ges. für Unfallchirurgie

Arbeitskreis Osteologie der IGOST

Schweizerische Vereinigung gegen die Osteoporose

Arbeitsgemeinschaft Knochentumoren

OsteologieDachverband

Page 59: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Basisprophylaxe und -Therapie

Page 60: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Vitamin D - Präparate

25-Vitamin D

1,25-Vitamin D

Rocaltrol ®

Doss ®

AT 10 ®

Vigantoletten ®

Vitagamma ®

alle Calcium-haltigen Vitamin-D-Präp.

Page 61: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg
Page 62: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

25-OH Vitamin D

>30 ng/ml empfohlen bei Osteoporose

20-30 ng/ml relativer Normalbereich

<20 ng/ml relativer Mangel (insufficiency)

<10 ng/ml absoluter Mangel (deficiency)

American Endocrine Society 2011

Page 63: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Calcium und Sterblichkeit

Bolland et al., BMJ. 2011; 342: d2040

Herzinfarkt Schlaganfall

Page 64: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Tägliche Gesamtkalzium-Zufuhr

1000 mg

Max. 1500 mg

Page 65: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Nahrungs-Kalziumzufuhr oft ausreichend

1 Glas Milch 300 mg

2 Scheiben Käse a 30 Gramm: 600 mg

Kalziumreiches Mineralwasser 200 bis 500 mg/L

1 Jogurt 120 mg

Page 66: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Bisphosphonate

Alendronat

Ibandronat

ResidronatZoledronat

selektiven Östrogen-Rezeptor-Modulatoren (SERMs)

Bazedoxifen

Raloxifen

RANKL-Antikörper

Denosumab

Parathormon-Fragment (PTH 1-34)

Teriparatid

Page 67: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Ego Seeman and John A Eisman, Med J Aust 2004; 180 (6): 298-303.

Mortality Reduction

Page 68: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Herrmann BL et al., JCEM 2002

Page 69: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Offene Wachstumsfugen

Herrmann BL et al., JCEM 2002

Page 70: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Aromatase

Testosteron Estrogen

Page 71: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Allele Specific PCR of CYP19 cDNA Fragments (Exon IV to VII)

Herrmann BL et al., JCEM 2002

Page 72: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Verlauf des Epiphysenschlusses nach Behandlung mit transdermalem Estradiol

50 µg transdermales Estradiol 2x/Woche 0-3 Monate

25 µg transdermales Estradiol 2x/Woche 4-6 Monate

0 3 6 Monate

Page 73: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoporose

Prof. Dr. med. B. L. Herrmann

Endokrinologie

Page 74: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg
Page 75: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Aktuelle und zukünftige Entwicklungen

in der Osteoporosetherapie

Bisphosphonate

Teriparatid / 1-84 PTH

Östrogene / SERMs

Calcitonin

RANKL-Antikörper Denosumab

Cathepsin-K-Antagonisten

Sclerostin-Antikörper

sFRP-Antagonismus

DKK1-Antagonismus

PTHrP

Activin-Antagonismus

Kalzilytika

PYK2-Inhibition

c-src Inhibition

Page 76: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

76

Page 77: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

77

Page 78: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

78

Page 79: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

79

Page 80: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

80

Page 81: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

81

leukemia inhibitory factor

oncostatin-M

cardiotrophin-1

promotes bone formation by

inhibiting sclerostin.

Page 82: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Osteoporose und Knochenstoffwechsel

„Viel mehr als ein starres Organ“

Prof. Dr. med. B. L. Herrmann

Endokrinologie /// Diabetologie /// Innere Medizin

Facharztpraxis und Labor

Springorumallee 2 - 44795 Bochum

www.endo-bochum.de

Page 83: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Vitamin D

25-Vitamin D

1,25-Vitamin D

Page 84: Endokrinologie Bochum /// Facharzt Prof. Dr. B. L. Herrmann - … · 2019. 1. 25. · Calcium i.S. (i) Osteomalazie Calcium i.S. (h) Hyperparathyreoidismus, ... 1 Glas Milch 300 mg

Vitamin D

Knochen

Muskel

Immun-System

Herz