Elp42 Basikes Arxes Kefa3

14
Α.3. Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΑΡΣΤΡΙΑ 1 ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη

Transcript of Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Page 1: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Α.3.

Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΑΡΣΤΡΙΑ

1

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη

Page 2: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Αρχαιολογικό μαρτυρύα εύναι όλα τα υλικϊ κατϊλοιπα τησ αρχαύασ ανθρώπινησ

ςυμπεριφορϊσ που καταγρϊφονται από τουσ αρχαιολόγουσ (π.χ. ϋνα μικρό ςπαςμϋνο αγγεύο, ϋνασ μεγϊλοσ επιβλητικόσ ναόσ)

2 ΕΛΠ42-Κεθ.Α.3. - Επιμ. Ελένη Μαπγαπίηη

Page 3: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

1.ΤΕΦΝΕΡΓΑ

(Κινηηά εςπήμαηα επεξεπγαζμένα ή ηποποποιημένα από ηον άνθπωπο)

Βαζικόηαηη πηγή πληποθοπιών για ηην Απσαιολογία

3. ΚΤΙΣΜΑΤΑ

Απσιηεκηονικά καηάλοιπα

4. ΟΙΚΟΔΕΔΟΜΕΝΑ

Οπγανικά καηάλοιπα από ηο θςζικό πεπιβάλλον (π.σ. καηάλοιπα απσαίαρ

σλωπίδαρ και πανίδαρ)

2. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

(Μη κινηηά εςπήμαηα

καηαζκεςαζμένα από ηον άνθπωπο, ηα οποία δεν είναι

εύκολο να αποζπαζθούν

ακέπαια από ηο έδαθορ)

ΕΛΠ42-Κεθ.Α.3. - Επιμ. Ελένη Μαπγαπίηη 3

Page 4: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Οι αρχαιολογικϋσ μαρτυρύεσ κατανϋμονται ςτην επιφϊνεια τησ γησ ςε εξαιρετικϊ μεταβλητϋσ πυκνότητεσ. Σα μϋρη όπου οι αρχαιολογικϋσ μαρτυρύεσ απαντώνται ςε υψηλϋσ πυκνότητεσ ονομϊζονται αρχαιολογικϋσ θϋςεισ.

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη 4

Page 5: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Οι αρχαιολογικϋσ θϋςεισ ποικύλλουν ωσ προσ το περιεχόμενο, τη λειτουργύα, το μϋγεθοσ και τη μορφό αλλϊ και τη διϊρκεια χρόςησ.

Α) Περιεχόμενο : Μπορεύ μύα αρχαιολογικό θϋςη να αποτελεύται από μύα ό παραπϊνω κατηγορύεσ αρχαιολογικών μαρτυριών.

Β) Λειτουργύα : Οι αρχαιολογικϋσ θϋςεισ μπορεύ να λειτούργηςαν ωσ οικιςμού, ςπόλαια ό βραχοςκεπϋσ, καταυλιςμού, τελετουργικϊ κϋντρα ό ιερϊ, ταφικϋσ θϋςεισ ό νεκροταφεύα ό ακόμη και ωσ θϋςεισ με εξειδικευμϋνεσ λειτουργύεσ (ςτρατιωτικϋσ εγκαταςτϊςεισ, λατομεύα, μεταλλεύα κ.α.)

Γ) Μϋγεθοσ/Μορφό Μύα αρχαιολογικό θϋςη μπορεύ να αντιπροςωπεύεται από 1 μεμονωμϋνο κτύςμα ό μνημεύο αλλϊ και από ϋναν ολόκληρο οικιςμό.

Δ) Διϊρκεια χρόςησ =>Ι. ύντομη (από μερικϋσ ώρεσ ϋωσ μερικούσ μόνεσ) ΙΙ. Για μύα ό περιςςότερεσ γενιϋσ ΙΙΙ. Χρόςη μιασ αρχαιολογικόσ θϋςησ για αιώνεσ ό ακόμη και για χιλιετύεσ)

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη 5

Page 6: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Μια (αρχαιολογικό )γεωγραφικό περιοχό περιλαμβϊνει ςειρϊ αρχαιολογικών θϋςεων. Πρόκειται για μια οριοθετημϋνη γεωγραφικό ϋκταςη η οπούα ςτο παρελθόν αποτϋλεςε μια ςαφώσ καθοριςμϋνη οικολογικό και πολιτιςμικό ϋκταςη που κϊλυπτε/ικανοποιούςε τισ ανϊγκεσ διαβύωςησ αλλϊ και τισ πολιτιςμικϋσ ανϊγκεσ ενόσ ςυνόλου από αλληλϋνδετεσ κοινωνύεσ. (Με τον καθοριςμό των γεωγραφικών, οικολογικών και

πολιτιςμικών ορύων μιασ αρχαιολογικόσ περιοχόσ αςχολεύται ο κλϊδοσ τησ Αρχαιολογύασ που εύναι γνωςτόσ ωσ «Αρχαιολογύα του τοπύου»)

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη 6

Page 7: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Σα αρχαιολογικϊ ευρόματα (τϋχνεργα, κτύςματα, καταςκευϋσ, οικοδεδομϋνα) δεν υφύςτανται ωσ μεμονωμϋνεσ, ανεξϊρτητεσ μονϊδεσ εκτόσ τόπου και χρόνου. Καθϋνα από αυτϊ εντϊςςεται ςε ϋνα αρχαιολογικό πλαύςιο (=Η ακριβόσ θϋςη ενόσ αρχαιολογικού ευρόματοσ ςτο χώρο και ςτο χρόνο, μαζύ με το ϊμεςο περιβϊλλον του)

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη 7

Page 8: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Εύτε πρόκειται για τεχνούργημα, εύτε για καταςκευό εύτε για οργανικό κατϊλοιπο εύναι ςημαντικό για μια αρχαιολογικό μαρτυρύα να μπορϋςουμε να κατανοόςουμε το περιβϊλλον ςτο οπούο βρϋθηκε. Αυτό το περιβϊλλον προςδιορύζεται από το φυςικό υλικό που περιβϊλλει τη μαρτυρύα (περύβλημα-matrix) και από τη προϋλευςη τησ μαρτυρύασ (provenance) δηλαδό την ακριβό οριζόντια (χωρικό πλαύςιο) και κϊθετη (χρονικό πλαύςιο) θϋςη του ευρόματοσ μϋςα ςτην αρχαιολογικό θϋςη . Η καταγραφό τησ προϋλευςησ επιτρϋπει ςτουσ αρχαιολόγουσ να ςυςχετύςουν (association) κϊθε εύρημα με τα παρακεύμενα ευρόματα. Αυτϋσ οι παρϊμετροι καταγρϊφονται από τουσ αρχαιολόγουσ κατϊ την αναςκαφό (καταγραφό χωρικού και χρονικού πλαιςύου).

Η διαδικαςύα καταγραφόσ και μελϋτησ του αρχαιολογικού πλαιςύου από την επιςτόμη τησ Αρχαιολογύασ τη διαφοροποιεύ από τουσ αρχαιοκϊπηλουσ οι οπούοι όταν ςυλόςουν και «αναςκϊψουν» μια αρχαιολογικό θϋςη , ςυνόθωσ καταςτρϋφουν το πρωτογενϋσ περιβϊλλον του υλικού. Όχι μόνο δεν καταγρϊφουν την ακριβό θϋςη τησ μαρτυρύασ, αλλϊ αναμοχλεύουν το ϋδαφοσ και το διαταρϊςςουν απορρύπτοντασ υλικό που δεν τουσ ενδιαφϋρει. Αποτϋλεςμα εύναι να χϊνονται όλεσ οι πληροφορύεσ ςχετικϊ με το αρχαιολογικό περιβϊλλον των ευρημϊτων. Σότε εύναι πλϋον εξαιρετικϊ δύςκολο για τον αρχαιολόγο να μπορϋςει να αναςυνθϋςει τισ πληροφορύεσ που αφορούν τη κοινωνύα που δημιούργηςε/χρηςιμοπούηςε τισ αρχαιολογικϋσ μαρτυρύεσ.

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη 8

Page 9: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Με ποιόν τρόπο διαμορφώνεται μια αρχαιολογικό θϋςη?

Πωσ θϊφτηκαν οι υλικϋσ μαρτυρύεσ και τι ςυνϋβη ςε αυτϋσ μετϊ τη ταφό τουσ ςτο χώμα?

Οι απαντόςεισ ςχετύζονται με τισ διαδικαςύεσ ςχηματιςμού ό μεταςχηματιςμού τησ αρχαιολογικόσ μαρτυρύασ και διακρύνονται ςε πολιτιςμικϋσ (cultural transforms) και μη πολιτιςμικϋσ ό φυςικϋσ διαδικαςύεσ ςχηματιςμού (ό διαμόρφωςησ).

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη 9

Page 10: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Οι παρϊγοντεσ (αρχικόσ) διϊπλαςησ τησ αρχαιολογικόσ μαρτυρύασ εύναι πολιτιςμικού. Εξαρτώνται δηλαδό αποκλειςτικϊ από την ανθρώπινη δραςτηριότητα και ςχετύζονται:

- με τα 3 κύρια ςτϊδια τησ ζωόσ των υλικών καταλούπων (καταςκευό-χρόςη-απόρριψη)

- με τελετουργικϋσ δραςτηριότητεσ (π.χ. αφιερώματα ςε ναούσ, απόθεςη ωσ μϋροσ τησ τελετόσ θεμελύωςησ ενόσ κτύςματοσ κ.α.)

- με δραςτηριότητεσ απόκρυψησ (π.χ. νομιςμϊτων, τροφών)

- με δραςτηριότητεσ ενταφιαςμού νεκρών

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη

10

Page 11: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Ευθύνονται για την τελικό μορφό τησ αρχαιολογικόσ μαρτυρύασ και καθορύζουν εϊν τα υλικϊ κατϊλοιπα θα καταςτραφούν, θα αλλϊξουν μορφό, περιεχόμενο ό ακόμη και λειτουργύα ό θϋςη. Ετςι δημιουργούνται οι δευτερογενεύσ αποθϋςεισ.

Α) ΠΟΛΙΣΙΜΙΚΟΙ

Παρϊγοντεσ φθορϊσ όπωσ οι δραςτηριότητεσ επαναχρηςιμοπούηςησ ό διαταραχόσ αρχαύων υλικών καταλούπων π.χ. ολικό η μερικό «ανακύκλωςη» καταλούπων αρχαύων κτιςμϊτων ςε

ϊλλα κτύςματα – μαρμϊρινεσ κολώνεσ / Διαταραχό των υλικών καταλούπων λόγω οικοδομικών δραςτηριοτότων

Παρϊγοντεσ ςυντόρηςησ όπωσ μουμιοπούηςη, εμπρηςμόσ π.χ. η φωτιϊ ψόνει, επομϋνωσ

ςυντηρεύ τισ οργανικϋσ ύλεσ και τα αντικεύμενα από ωμό πηλό

Β) ΜΗ ΠΟΛΙΣΙΜΙΚΟΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΟΙ

Παρϊγοντεσ φθορϊσ (χημικού, φυςικού, βιολογικού) π.χ. το νερό με τη μορφό βροχόσ ό υγραςύασ

οξειδώνει τα μϋταλλα, όπωσ και το νερό ςε ςυνδυαςμό με το αλϊτι. Οι μικροοργανιςμού (μύκητεσ-βακτηρύδια) προκαλούν τη ςόψη του ξύλου.

Παρϊγοντεσ ςυντόρηςησ (χημικού, φυςικού) π.χ. το αςβεςτολιθικό περιβϊλλον διατηρεύ /ςυντηρεύ

τα οςτϊ και τα μϋταλλα. Ασ θυμηθούμε τον «ανθρωπο των πϊγων» που εγκλωβύςτηκε ςτισ Αλπεισ πριν από περύπου 5.300 χρόνια.. Διατηρόθηκε μϋςα ςε ςτρώμα λιωμϋνου χιονιού. Επύςησ η πόλη τησ Πομπηύασ διατηρόθηκε κϊτω από τη λϊβα του Βεζούβιου που εκρϊγηκε το 79 μ.Χ.

ΕΛΠ42-Κεθ.Α.3. - Επιμ. Ελένη Μαπγαπίηη 11

Page 12: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

Η ΑΡΧΗ ΣΗ ΤΧΕΣΙΗ

Ένα αρχαιολογικό εύρημα εύναι ςύγχρονο με ϊλλα ευρόματα που βρύςκονται ςτο ύδιο περύβλημα με αυτό.

Η ΑΡΧΗ ΣΗ ΕΠΑΛΛΗΛΙΑ

Σα ςτρώματα τησ Γησ εύναι διατεταγμϋνα το ϋνα πϊνω ςτο ϊλλο διαδοχικϊ, με τα κατώτερα ςτρώματα να ϋχουν αποτεθεύ πριν από τα ανώτερα (τα κατώτερα ςτρώματα εύναι παλαιότερα). Η αρχό τησ επαλληλύασ εύναι βαςικότατη για την αρχαιολογικό ςτρωματογραφύα.

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη

12

Page 13: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

τρωματογραφύα (stratigraphy) εύναι η μελϋτη τησ επϊλληλησ διϊταξησ των αποθϋςεων ό ςτρωμϊτων (τησ διαςτρωμϊτωςησ-stratification) ςε μια αρχαιολογικό θϋςη.

Σα αρχαιολογικϊ ςτρώματα μπορεύ να εύναι «κλειςτϊ» ό «διαταραγμϋνα». Σα κλειςτϊ ςτρώματα εύναι το αποτϋλεςμα αδιατϊρακτησ «πρωτογενούσ» δραςτηριότητασ (πρόκειται για ςτρώματα τα οπούα παρϋμειναν ϊθικτα από τη ςτιγμό τησ αρχικόσ τουσ διϊπλαςησ και εύναι διαχωριςμϋνα το ϋνα από το ϊλλο.) Σα διαταραγμϋνα ςτρώματα εύναι το αποτϋλεςμα «δευτερογενούσ δραςτηριότητασ», δηλαδό ςτρώματα τα οπούα μετϊ από την αρχικό τουσ διϊπλαςη υπϋςτηςαν διαταραχϋσ που προκλόθηκαν από ανθρώπινη ό φυςικό δρϊςη (μεταγενϋςτερεσ «παραβιϊςεισ») λόγω διϊνοιξησ τϊφρων, πηγαδιών κ .α. Η διαταραχό μπορεύ να προκλόθηκε από φυςικϊ αύτια όπωσ π.χ. ςειςμό, διϊβρωςη εδϊφουσ. ε αυτό τη περύπτωςη τα γεωλογικϊ ό πολιτιςμικϊ ςτρώματα αναμοχλεύονται και αναςτρϋφεται η διαςτρωμϊτωςό τουσ οπότε οι αρχαιολόγοι πρϋπει να καταβϊλλουν τη δϋουςα προςοχό όταν θα επιχειρόςουν να ςυςχετύςουν τισ υλικϋσ μαρτυρύεσ.

Οι θϋςεισ που εύναι γνωςτϋσ για τη μακρϊ χρόςη τουσ και τη βαθειϊ διαςτρωμϊτωςη εύναι οι τούμπεσ (tells) (ϋωσ 30 μ. βϊθοσ)

Η απόλυτη χρονολογύα που προκύπτει εύναι αυτό κατϊ την οπούα ό μετϊ από την οπούα δημιουργόθηκε το εξεταζόμενο ςτρώμα («terminus post quem»=«όριο μετϊ από το οπούο»)

Όταν κϊποια υλικϊ, ςτρώματα ό ευρόματα βρύςκονται πϊνω από ϋνα ςτρώμα ό αποτελούν παραβιϊςεισ μϋςα ςε αυτό τότε παρϋχουν μια χρονολογύα “terminus ante quem” (=«όριο πριν από το οπούο» θα πρϋπει να εύχε αποτεθεύ το ςτρώμα αυτό.

ΕΛΠ42-Κεθ.Α.3. - Επιμ. Ελένη Μαπγαπίηη 13

Page 14: Elp42 Basikes Arxes Kefa3

ΕΛΠ42-Κεφ.Α.3. - Επιμ. Ελϋνη Μαργαρύτη

14