«Εισαγωγή στο κολάζ»

Αντωνιάδου Ελένη Σαμαρά Σοφία

Εικαστικά

Εισαγωγή Το κολάζ αποτελεί τομέα της αισθητικής αγωγής

που καλλιεργείται κατά τη νηπιακή ηλικία.

Είναι μια μορφή τέχνης, ιδιαίτερα αγαπημένη στον κόσμο των παιδιών, καθώς η ενασχόληση με αυτή προσφέρει τη δυνατότητα έκφρασης και δημιουργίας που εμπεριέχει μια μορφή πρόκλησης.

Τα παιδιά καλούνται να αξιοποιήσουν ποικίλα υλικά, όμοια ή ανόμοια, να πειραματιστούν ώστε να τα ταιριάξουν μεταξύ τους και να καταλήξουν στη δημιουργία ενός έργου.

Διερεύνηση της έννοιας

Πιο συγκεκριμένα το κολάζ αποτελεί «τη σύνθεση –με την χρήση κόλλας- όμοιων ή ανόμοιων υλικών, με σκοπό τη δημιουργία ενός έργου.» (ΥΠΕΠΘ,1992:155)

Το τελικό έργο που παράγεται μέσω του κολάζ μπορεί να είναι κάτι συγκεκριμένο, να έχει δηλαδή παραστατικό χαρακτήρα, ή κάτι αφηρημένο, ανεικονικό.

Τα βασικά είδη του κολάζ είναι:

Το επίπεδο κολάζ (με έγχρωμα κομμάτια, λουρίδες και μικρά κομματάκια ->ψηφιδωτό, φωτογραφικό και με ζωγραφιστά χαρτάκια).

Το ανάγλυφο κολάζ.

Το μικτό κολάζ.

Το επίπεδο κολάζ Το επίπεδο κολάζ αποτελεί τη σύνθεση που γίνεται πάνω σε

μια επιφάνεια (χαρτί, χαρτόνι κλπ) με την χρήση επίπεδων υλικών, υλικών δηλαδή που δεν προεξέχουν από την επιφάνεια (τέτοια είναι το χαρτί, το ύφασμα, η ζελατίνη κλπ). Αποτελεί πολύ σημαντική τεχνική, καθώς συμβάλλει στην εξοικείωση των παιδιών με αυτή την μορφή τέχνης, μέσω της χρήσης απλών υλικών και τεχνικών, προσιτών σε κάθε ηλικία.

Συνεπώς – δεδομένου ότι τα παιδιά αρχικά χειρίζονται και επεξεργάζονται χαρτιά διαφόρου τύπου για να πειραματιστούν και ότι επιθυμώ σταδιακά να τα εισάγω σε όλο και πιο σύνθετες τεχνικές ώστε να αναπτύξουν ανάλογες δεξιότητες - συγκαταλέγεται στις τεχνικές που εισάγω στην αρχή της χρονιάς-της ενασχόλησης με αυτή την μορφή τέχνης.

Η σύνθεση μεγάλων χρωματικών επιφανειών (πχ ένα κόκκινο τρίγωνο και ένα μπλε τετράγωνο->σπίτι) μπορεί να αποτελεί τη βασική τεχνική, η σύνθεση διαφορετικών λουρίδων (πχ αποχρώσεις του μπλε->ουρανός) ή μικρών κομματιών που δίνουν στο έργο την μορφή ψηφιδωτού.

Επίσης, η σύνθεση διαφορετικών εικόνων από κάποιο βιβλίο, κάποιες φωτογραφίες μπορεί να συνθέτουν ένα έργο που δίνει τελικά την μορφή φωτογραφίας (μεγαλύτερες ηλικίες-τι τοποθετούμε πρώτο, τι τελευταίο).

Τέλος, είναι δυνατή η σύνθεση εικόνων που έχουν προηγουμένως ζωγραφίσει και κόψει τα παιδιά.

Το ανάγλυφο κολάζ Το ανάγλυφο κολάζ αποτελεί τη σύνθεση υλικών που έχουν

κάποιο όγκο (πχ ζυμαρικά, όσπρια, κουμπιά, άμμος, χαλίκια φλούδες, μπαλάκια από χαρτί κλπ) πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια (χαρτί, χαρτόνι κόντρα πλακέ) για την απόδοση ανάγλυφων παραστάσεων.

Καθότι απαιτείται ο συνδυασμός διαφορετικών υλικών και ο πειραματισμός με αυτά, είναι και το είδος του κολάζ που θα εισάγω μετά την πλήρη γνωριμία των παιδιών με ανάλογες τεχνικές, μετά δηλαδή την πλήρη ενασχόληση και επαφή με όλα τα είδη του επίπεδου κολάζ.

Τα παιδιά, αφού πειραματιστούν δημιουργώντας αφηρημένα έργα, μπορούν στη συνέχεια να σχεδιάσουν κάποια κλειστά περιγράμματα τα οποία θα γεμίσουν μετά με τη βοήθεια των υλικών που θα επιλέξουν. Οριοθετώ δηλαδή αρχικά το χώρο, ακόμα κι αν απλώς επιθυμώ τη δημιουργία κάποιων σχημάτων.

Το μικτό κολάζ Το μικτό κολάζ αποτελεί τη σύνθεση μέσω του

συνδυασμού ζωγραφικής και κολάζ ή ανάγλυφου και επίπεδου κολάζ.

Η εισαγωγή αυτού γίνεται μετά την εξοικείωση και τον πειραματισμό των παιδιών με τα προηγούμενα είδη και τεχνικές, καθώς είναι η πιο απαιτητική μορφή.

Υλικά και «εργαλεία» που μπορεί να αξιοποιηθούν

Διάφορα είδη χαρτιού: βελουτέ, γκοφρέ, ριζόχαρτο, αλουμινόχαρτο, χαρτοπετσέτες, κομφετί, γραμματόσημα κλπ.

Χόρτα αποξηραμένα ή συνθετικά, φλούδες από φρούτα ή φέτες αυτών (πχ πορτοκάλι), κουμπιά, άντρες, πούλιες, βαμβάκι, σπάγκοι, νήματα, υφάσματα, τσόχα, πέτρες, άμμος, πριονίδια, όσπρια, ζυμαρικά, φύλλα, σπόροι, καπάκια, οδοντογλυφίδες, κορδέλες κλπ.

Επίσης, κόλλα στικ ->πολύ χρήσιμη στο πρώτο επίπεδο, ατλακόλ-> την οποία στη συνέχεια την απλώνουν τα παιδιά με πινελάκια, πινέλα, ψαλιδάκια, χαρτί κουζίνας…

Ποιος ο ρόλος μου;

Ο εκπαιδευτικός είναι αυτός που δίνει τα ερεθίσματα στα παιδιά να ασχοληθούν με τις τεχνικές του κολάζ. Χρησιμοποιώντας τα στάδια που έχουν προαναφερθεί, μπορεί να δείξει κάποια άλλα έργα για να τους προτρέψει να χρησιμοποιήσουν υλικά με την φαντασία τους και να οδηγηθούν σε πρωτότυπες δημιουργίες.

Όντας οργανωτής, μπορεί να δίνει σαφείς οδηγίες για τον τρόπο χρήσης των υλικών που έχουν ανακαλύψει και εξερευνήσει μόνα τους.

Όταν προτείνει την χρήση νέων υλικών και τεχνικών δεν τα περιορίζει στο θέμα που πρόκειται να επεξεργαστούν (2 προβλήματα).

Προωθώντας το συναίσθημα της χαράς της δημιουργίας και της ικανοποίησης, αξιοποιεί το έργο για κάποιο σκοπό.

Ανάλογα με το επίπεδο των παιδιών, εισάγει το ανάλογο είδος κολάζ (αρχικά επίπεδο), τα ανάλογα υλικά και προτείνει την ατομική ή ομαδική εργασία.

Προσοχή!

Δίνω έμφαση στη διαδικασία και όχι στο αποτέλεσμα.

Δεν ξεχνώ τον βασικό μου σκοπό (πειραματισμός, έκφραση, ανακάλυψη, αισθητική καλλιέργεια).

Αρχικά χρησιμοποιώ λιγότερα υλικά, ώστε να μην προκαλείται σύγχυση και σταδιακά όλο και περισσότερα.

Δίνω έμφαση στην εξοικονόμηση των υλικών.

Χρησιμοποιώ υλικά και από την καθημερινότητα των παιδιών ώστε να εξάπτω τη φαντασία τους.

Η κόλλα να είναι στικ ή ρευστή που να απλώνεται με πινέλο από τα παιδιά.

Τα ψαλιδάκια χρησιμοποιούνται εξατομικευμένα και υπό την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού. Για όσους δεν μπορούν να τα χρησιμοποιούν, προτείνουμε εναλλακτικές (πχ κόβω με τα χέρια).

Αξιοποιώ –στον βαθμό του δυνατού – ομάδες.

Βιβλιογραφία

Αλεξανδράκης, Γ. Γούσης, Π., Γρυπάρης, Φ., Μαντωνανάκη-Χαραμόγλη, Α., Μουζάκης,Τ., Μουλού, Σ. (1992).Εικαστική Αγωγή-βιβλίο για το δάσκαλο (πρώτο επίπεδο).ΥΠΕΠΘ, Αθήνα: ΟΕΔΒ.

Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π., Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού. ΥΠΕΠΘ, Π.Ι., Αθήνα: ΟΕΔΒ