E.I.E.Το φαινόμενο της ζωής

7/30/2019 E.I.E.Το φαινόμενο της ζωής

http://slidepdf.com/reader/full/eie- 1/108

"mmjÊBk^

r©

δ Π ΙΣ Τ Η Μ Η Σ Κ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑΕ Ι Δ Ι Κ Ε Σ Μ Ο Ρ Φ Ω Τ Ι Κ Ε Σ Ε Κ Δ Η Λ Ω Σ Ε Ι Σ

Τ οφ α ιν ό μ ε ν ο

WS Z(ùï\S

il

Χ Ο Ρ Η Γ Ο Σ

) N O V A R T I S



Σ τ ο π λ α ίσ ιο ιο υ π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ α ιω ν

Ε ιδ ικ ώ ν Μ ο ρ φ ω τ ικ ώ ν Ε κ δ η λ ώ σ ε ω ν

« Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η Σ Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α » τ ο E IE

η ρ α γ μ α ιο η ο ιε ί κ ύ κ λ ο ι^ ο μ ιλ ιώ ν ,

δ ρ ώ μ ε ν α κ α ι ε κ δ ό σ ε ^ , μ ε σ τ ό χ ο τ η ν

π α ρ ο υ σ ία σ η ιω ν σ ύ γ χ ρ ο ν ω ν ε π ιτ ε υ γ

μ ά τ ω ν σ τ ο ν χ ώ ρ ο τ ό σ ο ιω ν θ ε τ ικ ώ ν

ό σ ο κ α ι τ ω ν α ν θ ρ ω π ισ τ ικ ώ ν ε η ισ ιη -

μ ώ ν , κ α θ ο ί« κ α ι ιη ν π ρ ο β ο λ ή ι ο υ κ ο ι

ν ω ν ικ ο ύ χ α ρ α κ ιή ρ α m s ε π ισ ιη μ ο ν ι-

Kns έ ρ ε υ ν α s.



ISBN: 960-7998-32-4

© 2006, Ε Θ Ν Ι Κ Ο Ι Δ Ρ Υ Μ Α Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν (EIE)

Υ π ε ύ θ υ ν η τ ο υ Π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς τ ω ν Ε ιδ ικ ώ ν Μ ο ρ φ ω τ ικ ώ ν Ε κ δ η λ ώ σ ε ω ν

«Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η Σ Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α » κ α ι

ε π ι μ έ λ ε ι α έ κ δ ο σ η ς : Ε λ έ ν η Γ ρ α μ μ α τ ικ ο π ο ύ λ ο υ

Τ η λ .: 210 7 2 73 501, Fax: 210 72 46 618, e-mail: [email protected]

Σ χ ε δ ία σ η , π α ρ α γ ω γ ή :

S & Ρ Advertis ing

Α σ κ λ η π ιο ύ 154,114 71 Α θ ή ν α

Τ η λ .: 210 64 62 716, Fax: 210 64 52 570

e-mail: [email protected], www.spad.gr

mailto:[email protected]


http://www.spad.gr/

http://www.spad.gr/





Τ Ο Φ Α Ι Ν Ο Μ Ε Ν Ο Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ




9Τ Τ Ι Σ Τ Η Μ Η Σ Ι ^Ο Ι Μ Ω Μ Ι Α

Ε Ι Δ Ι Κ Ε Σ Μ Ο Ρ Φ Ω Τ Ι Κ Ε Σ Ε Κ Δ Η Λ Ω Σ Ε Ι Σ



Τ ο Ε θ ν ικ ό Ί δ ρ υ μ α Ε ρ ε υ ν ώ ν , σ υ ν ε χ ίζ ο ν τ α ς τ η ν π α ρ ά δ ο σ η τ η ς π ρ ο σ φ ο ρ ά ς

κ α ι τ η ς σ υ μ β ο λ ή ς σ τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ η ς π ν ε υ μ α τ ικ ή ς ζ ω ή ς τ ο υ τ ό π ο υ μ α ς ,

ο ρ γ ά ν ω σ ε τ ις κ α θ ι ε ρ ω μ έ ν ε ς π λ έ ο ν Ε ιδ ικ έ ς Μ ο ρ φ ω τ ικ έ ς Ε κ δ η λ ώ σ ε ις

«Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η Σ Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α » κ α ι κ α τ ά τ η ν π ε ρ ίο δ ο 2005-2006.

Η π α ρ ο υ σ ί α σ η τ ω ν σ ύ γ χ ρ ο ν ω ν ε π ι σ τ η μ ο ν ικ ώ ν ε π ι τ ε υ γ μ ά τ ω ν σ τ ο ν χ ώ ρ ο

τ ό σ ο τ ω ν θ ε τ ικ ώ ν , ό σ ο κ α ι τ ω ν α ν θ ρ ω π ισ τ ικ ώ ν ε π ι σ τ η μ ώ ν κ α θ ώ ς κ α ι η π ρ ο β ο λ ή

τ ο υ κ ο ιν ω ν ικ ο ύ χ α ρ α κ τ ή ρ α τ η ς ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ή ς έ ρ ε υ ν α ς ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν ν α

α π ο τ ε λ ο ύ ν , κ α τ ά μ ε ίζ ο ν α λ ό γ ο , τ α κ α θ ο δ η γ η τ ικ ά κ ρ ιτ ή ρ ια κ α ι τ ο ν σ τ ό χ ο τ ω ν

δ ι α λ έ ξ ε ω ν π ο υ ε ν τ ά σ σ ο ν τ α ι σ τ ο Μ ο ρ φ ω τ ικ ό Π ρ ό γ ρ α μ μ α τ ο υ EIE.

Μ ε β ά σ η α υ τ έ ς τ ις π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις θ ε ω ρ ή θ η κ ε σ κ ό π ι μ ο ν α ε ν τ α χ θ ε ί κ α ι π ά λ ι

σ τ ο π ρ ό γ ρ α μ μ α α υ τ ή ς τ η ς π ε ρ ι ό δ ο υ έ ν α ς κ ύ κ λ ο ς ο μ ιλ ιώ ν μ ε τ ο ν γ ε ν ικ ό τ ίτ λ ο

«Τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς ζ ω ή ς », μ ε σ τ ό χ ο ν α π α ρ ο υ σ ια σ θ ο ύ ν τ α π ρ ό σ φ α τ α

ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ά δ ε δ ο μ έ ν α π ο υ α ν α φ έ ρ ο ν τ α ι σ τ ο ν μ η χ α ν ισ μ ό σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ τ η ς

ζ ω ή ς . Μ ια α ν τ ίσ τ ο ιχ η σ ε ι ρ ά ο μ ιλ ιώ ν μ ε τ η ν ίδ ια π ε ρ ί π ο υ θ ε μ α τ ο λ ο γ ία , «Θ ε ω ρ ί ε ς

τ η ς Ε ξ ε λ ίξ ε ω ς », ε ίχ ε π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ί π ρ ι ν α π ό δ έ κ α χ ρ ό ν ι α ε ν ώ ο ι δ ύ ο

ε κ δ ό σ ε ις π ο υ α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν ε ξ α ν τ λ ή θ η κ α ν . Ο ι θ ε ω ρ ί ε ς γ ια τ η δ η μ ι ο υ ρ γ ία ζ ω ή ς

φ α ίν ε τ α ι, λ ο ιπ ό ν , ό τ ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν ν α κ ε ν τ ρ ί ζ ο υ ν τ η ν π ε ρ ιέ ρ γ ε ια , ν α μ α γ ε ύ ο υ ν

κ α ι ν α δ ι ε γ ε ίρ ο υ ν τ η φ α ν τ α σ ία τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ .

Σ τ ο ν π α ρ ό ν τ α τ ό μ ο π ε ρ ι λ α μ β ά ν ο ν τ α ι ο ι ε ισ η γ ή σ ε ις τ ω ν τ ε σ σ ά ρ ω ν ο μ ι λ η τ ώ ν

π ο υ σ υ μ μ ε τ ε ίχ α ν σ τ ο ν κ ύ κ λ ο α υ τ ό , ο ι ο π ο ίε ς έ γ ιν α ν σ τ ο Α μ φ ιθ έ α τ ρ ο «Λ ε ω ν ίδ α ς

Ζ έ ρ β α ς » τ ο υ EIE κ α τ ά τ ο δ ιά σ τ η μ α α π ό 10 Ι α ν ο υ α ρ ί ο υ έ ω ς 1 η Φ ε β ρ ο υ α ρ ί ο υ

5



2006, σ τ ο τ έ λ ο ς τ ω ν ο π ο ίω ν α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε δ ι α λ ο γ ικ ή σ υ ζ ή τ η σ η μ ε τ α ξ ύ

ο μ ιλ η τ ώ ν κ α ι κ ο ι ν ο ύ .

Ε π ι θ υ μ ο ύ μ ε κ α ι α π ό τ η θ έ σ η α υ τ ή ν α ε υ χ α ρ ι σ τ ή σ ο υ μ ε τ ο υ ς ο μ ιλ η τ έ ς κ α ι

ό λ ο υ ς ό σ ο ι σ υ ν ε τ έ λ ε σ α ν σ τ η ν π ρ α γ μ α τ ο π ο ί η σ η τ η ς σ ε ιρ ά ς α υ τ ή ς τ ω ν ο μ ιλ ιώ ν .

Ι δ ι α ίτ ε ρ ε ς ε υ χ α ρ ι σ τ ίε ς ό μ ω ς ο φ ε ίλ ο υ μ ε ν α α π ε υ θ ύ ν ο υ μ ε σ τ ο ν ε μ π ν ε υ σ τ ή τ ο υ

π α ρ ό ν τ ο ς κ ύ κ λ ο υ Κ α θ η γ η τ ή κ . Δ . Α . Κ υ ρ ι α κ ί δ η , Δ ιε υ θ υ ν τ ή EIE, κ α θ ώ ς κ α ι σ τ ο ν

ο μ ό τ ιμ ο Κ α θ η γ η τ ή κ . Κ . Σ έ κ ε ρ η γ ια τ η ν π ο λ ύ τ ιμ η σ υ μ β ο λ ή τ ο υ σ τ ο ν σ χ ε δ ια σ μ ό

τ ο υ . Τ έ λ ο ς , ε υ χ α ρ ισ τ ο ύ μ ε θ ε ρ μ ά τ η φ α ρ μ α κ ε υ τ ικ ή ε τ α ιρ ε ία NOVARTIS HELLAS

Α Ε Β Ε γ ια τ η ν ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή τ η ς σ υ ν δ ρ ο μ ή .

Ε λ έ ν η Γ ρ α μ μ α τ ικ ο π ο ύ λ ο υ

Υ π ε ύ θ υ ν η τ ο υ Π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς

τ ω ν Μ ο ρ φ ω τ ικ ώ ν Ε κ δ η λ ώ σ ε ω ν τ ο υ EIE

«Ε π ισ τ ή μ η ς Κ ο ιν ω ν ία »

6



Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α

Σ ύ ν τ ο μ η ε ισ α γ ω γ ή α π ό τ ο ν ο μ ο τ . Κ α θ η γ η τ ή Π α ν ε π ι σ τ η μ ίο υ

Α θ η ν ώ ν κ α ι ο μ ο τ . Δ ιε υ θ υ ν τ ή Ε ρ ε υ ν ώ ν τ ο υ Ι ν σ τ ι τ ο ύ τ ο υ

Β ιο λ ο γ ικ ώ ν Ε ρ ε υ ν ώ ν & Β ιο τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς /EIE

κ . Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο Σ έ κ ε ρ η 9

10 Ι α ν ο υ α ρ ί ο υ 2006 Π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς ζ ω ή ς : Θ ε ω ρ ί ε ς κ α ι π ε ιρ α μ α τ ικ έ ς

π ρ ο σ ε γ γ ί σ ε ι ς

Δ η μ ή τ ρ ιο ς Α . Κ υ ρ ι α κ ίδ η ς 11

17 Ι α ν ο υ α ρ ί ο υ 2006 Η δ α ρ β ιν ικ ή ε ρ μ η ν ε ία τ η ς

π ο λ υ π λ ο κ ό τ η τ α ς τ η ς ζ ω ή ς

Ε λ ε υ θ έ ρ ιο ς Ζ ο υ ρ ο ς 31

24 Ι α ν ο υ α ρ ί ο υ 2006 Π ο ι ε ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ί ε ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ ά ς ε π ι τ ρ έ π ο υ ν ν α

σ υ μ π ε ρ ι φ ε ρ ό μ α σ τ ε ω ς ά ν θ ρ ω π ο ι ;

Γ ιώ ρ γ ο ς Κ ω σ τ ό π ο υ λ ο ς 51

1η Φ ε β ρ ο υ α ρ ί ο υ 2006 Τ ο ν ό η μ α τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ς σ τ η ν ε π ο χ ή τ η ς

τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς α ν ά π τ υ ξ η ς

Λ ά μ π ρ ο ς Κ ο υ λ ο υ μ π α ρ ίτ σ η ς 87

7



ι σ α γ ω γ η

Η μ ε τ ο υ σ ίω σ η τ η ς α ν ό ρ γ α ν η ς ύ λ η ς σ ε ζ ω ν τ α ν ή - η δ η μ ιο υ ρ γ ία δ η λ α δ ή τ η ς

ζ ω ή ς - σ υ ν ε χ ίζ ε ι ν α μ α γ ε ύ ε ι κ α ι ν α δ ι ε γ ε ίρ ε ι τ η φ α ν τ α σ ία τ ο υ σ κ ε π τ ό μ ε ν ο υ

α ν θ ρ ώ π ο υ . Π α ρ ' ό λ η τ η ν ε κ π λ η κ τ ικ ή π ρ ό ο δ ο κ α ι τ ις α ν α κ α λ ύ ψ ε ις τ η ς σ ύ γ χ ρ ο

ν η ς ε π ισ τ ή μ η ς , π ο υ α ρ χ ίζ ε ι ν α φ ω τ ίζ ε ι τ ο ν μ η χ α ν ισ μ ό σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ τ ω ν ο ρ γ α ν ι

κ ώ ν ο υ σ ιώ ν -π ρ ό δ ρ ο μ ω ν τ ω ν Β ιο λ ο γ ικ ώ ν μ α κ ρ ο μ ο ρ ίω ν - α π ό π ιο α π λ ά ό ρ γ α -

ν α -μ ό ρ ια , α γ ν ο ο ύ μ ε α κ ό μ η σ τ ά δ ια π ο υ ο δ ή γ η σ α ν σ τ η ν ε μ φ ά ν ισ η τ η ς θ ε μ ε λ ιώ

δ ο υ ς μ ο ν ά δ α ς έ μ β ια ς ύ λ η ς , τ ο υ κ υ π ά ρ ο υ , κ α ι τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς τ ο υ σ τ η ν π ο ικ ιλ ία

τ ω ν ο ρ γ α ν ισ μ ώ ν π ο υ έ ζ η σ α ν ή ζ ο υ ν σ τ ο ν π λ α ν ή τ η μ α ς .

Έ τ σ ι, θ ε ω ρ ή σ α μ ε ε π ίκ α ιρ ο ν α ε π α ν έ λ θ ο υ μ ε , μ ε τ ά α π ό δ έ κ α έ τ η , σ τ ο π ρ ό

β λ η μ α «Τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς ζ ω ή ς » ε ν τ ά σ σ ο ν τ α ς σ τ ο Π ρ ό γ ρ α μ μ α «Ε π ισ τ ή μ η ς Κ ο ι

ν ω ν ία » τ έ σ σ ε ρ ις ο μ ιλ ίε ς α π ό ε κ λ ε κ τ ο ύ ς ε π ισ τ ή μ ο ν ε ς , ε ιδ ικ ο ύ ς σ τ ο θ έ μ α α υ τ ό .

Η π ρ ώ τ η ο μ ιλ ία α ν α φ έ ρ ε τ α ι σ τ ο π ώ ς α ν τ ιλ α μ β ά ν ε τ α ι η σ ύ γ χ ρ ο ν η ε π ισ τ ή μ η

τ η δ η μ ιο υ ρ γ ί α τ η ς ζ ω ν τ α ν ή ς ύ λ η ς , τ ο υ κ υ τ τ ά ρ ο υ , α π ό τ η ν α ν ό ρ γ α ν η ύ λ η .

Μ ε ρ ικ ά - λ ί γ α - α π ό τ α β ή μ α τ α σ τ η ν π ο ρ ε ία π ρ ο ς τ η ζ ω ή μ π ο ρ ο ύ ν ν α α ν α π α

ρ α χ θ ο ύ ν π ε ιρ α μ α τ ικ ά σ τ ο ν δ ο κ ιμ α σ τ ικ ό σ ω λ ή ν α . Η π α ρ α γ ω γ ή κ υ π ά ρ ο υ μ ε

ό λ α τ α χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ η ς ζ ω ή ς π α ρ α μ έ ν ε ι α κ ό μ η α π ώ τ ε ρ ο ς π λ η ν ό μ ω ς ε φ ι

κ τ ό ς σ τ ό χ ο ς , δ ε δ ο μ έ ν η ς τ η ς ε κ π λ η κ τ ικ ή ς α ν ά π τ υ ξ η ς τ η ς μ ο ρ ια κ ή ς κ α ι κ υ π α ρ ι -

κ ή ς β ιο λ ο γ ία ς .

Τ ο π ώ ς τ ο α ρ χ έ γ ο ν ο κ ύ π α ρ ο ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε σ τ η θ α υ μ α σ τ ή φ α ι ν ο τ υ π ι κ ή π ο ικ ι

λ ία π ο υ π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν ο ι ζ ώ ν τ ε ς ο ρ γ α ν ισ μ ο ί φ ω τ ίσ τ η κ ε α π ό τ ις μ ε γ α λ ο φ υ ε ίς

π ρ ο σ φ ο ρ έ ς τ ω ν Μ έ ν τ ε λ κ α ι Δ α ρ β ίν ο υ κ α ι τ η ν α π ο κ ά λ υ ψ η σ τ ο μ ο ρ ι α κ ό ε π ί π ε δ ο

τ η ς φ ύ σ ε ω ς τ ω ν γ ο ν ιδ ια κ ώ ν μ ε τ α λ λ ά ξ ε ω ν . Η σ ύ ν θ ε σ η τ ω ν γ ν ώ σ ε ω ν α υ τ ώ ν

α π ο τ ε λ ε ί τ η ν ο υ σ ία τ η ς ν ε ο δ α ρ β ιν ικ ή ς θ ε ω ρ ία ς τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς , π ο υ θ α α π ο τ ε λ έ σ ε ι

τ ο ν κ ο ρ μ ό τ η ς δ ε ύ τ ε ρ η ς ο μ ιλ ία ς .

9



Η Ρ Ω Ε Σ Κ Α Ι Α Ν Ώ Ν Υ Μ Ο Ι , Α Φ Α Ν Ε Ί Σ Κ Α Ι Ε Π Ώ Ν Υ Μ Ο Ι Σ Τ Ι Σ Π Α Ρ Υ Φ Έ Σ Τ Η Σ Ι Σ Τ Ο Ρ Ί Α Σ Κ Α Ι Τ Η Σ Τ Έ Χ Ν Η Σ

Δ ικ α ίω ς ο ά ν θ ρ ω π ο ς θ ε ω ρ ε ίτ α ι η κ ο ρ ω ν ίδ α τ η ς ε ξ ε λ ικ τ ικ ή ς δ ι α δ ι κ α σ ία ς ,

χ ά ρ ι ς σ τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν ν ο η τ ικ ώ ν ι κ α ν ο τ ή τ ω ν τ ο υ κ α ι τ η ς «α ν θ ρ ώ π ι ν η ς »

σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς τ ο υ . Τ ι ε ίν α ι α υ τ ό π ο υ κ ά ν ε ι τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο , ά ν θ ρ ω π ο ; Ν ο μ ο τ ε

λ ε ια κ ά α ν α τ ρ έ χ ο υ μ ε σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο τ ο υ γ ια ν α α π α ν τ ή σ ο υ μ ε σ τ ο ε ρ ώ τ η μ α

α υ τ ό , μ ια κ α ι ό λ α τ α ά λ λ α ο ρ γ α ν ικ ά σ υ σ τ ή μ α τ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ δ ε ν δ ια φ έ ρ ο υ ν

ο υ σ ιω δ ώ ς α π ό α υ τ ά τ ω ν α ν θ ρ ω π ο ε ιδ ώ ν . «Π ο ιε ς ε ίν α ι ο ι ο υ σ ια σ τ ικ έ ς ε γ κ ε φ α λ ι

κ έ ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ς π ο υ μ α ς π ρ ο σ δ ί δ ο υ ν τ η ν α ν θ ρ ώ π ι ν η σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά »; Τ ο ε ρ ώ τ η

μ α α υ τ ό θ α α π ο τ ε λ έ σ ε ι τ ο α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ η ς τ ρ ίτ η ς ο μ ιλ ί α ς .

Α κ ό μ η κ α ι α ν ή τ α ν δ υ ν α τ ό ν ν α δ ο θ ο ύ ν α π α ν τ ή σ ε ις σ τ α ε ρ ω τ ή μ α τ α π ο υ

θ έ τ ο υ ν ο ι τ ρ ε ις π ρ ώ τ ε ς ο μ ιλ ί ε ς , α π α ιτ ε ίτ α ι έ ν α ά λ μ α σ τ ο μ ε τ α φ υ σ ικ ό ε π ίπ ε δ ο γ ια

ν α π ρ ο σ ε γ γ ισ θ ο ύ ν ο ι υ π α ρ ξ ια κ έ ς α γ ω ν ίε ς κ α ι π ρ ο β λ η μ α τ ισ μ ο ί τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ .

Μ ή π ω ς ό μ ω ς τ ο ν ό η μ α τ η ς ζ ω ή ς π ρ έ π ε ι ν α τ ο α ν α ζ η τ ή σ ο υ μ ε κ α ι σ τ η ν κ α θ η μ ε

ρ ιν ό τ η τ α , σ τ η ν α λ λ η λ ε π ίδ ρ α σ η τ ω ν α τ ό μ ω ν , σ τ η σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά κ α ι σ τ ις μ ε τ α ξ ύ

μ α ς σ χ έ σ ε ις , σ ε έ ν α ρ α γ δ α ί ω ς μ ε τ α β α λ λ ό μ ε ν ο π α γ κ ο σ μ ιο π ο ι η μ έ ν ο τ ο π ίο ; Μ ε

τ η φ ιλ ο σ ο φ ικ ή δ ιά σ τ α σ η γ ια τ ο ν ό η μ α τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ς σ τ η ν ε π ο χ ήμ α ς , σ τ η ν ε π ο χ ή τ η ς τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ή ς α ν ά π τ υ ξ η ς , θ α κ λ ε ίσ ε ι ο κ ύ κ λ ο ς α υ τ ώ ν

τ ω ν ο μ ιλ ιώ ν , π ο υ π ρ ο μ η ν ύ ε τ α ι ε ξ α ιρ ε τ ικ ά ε ν δ ι α φ έ ρ ω ν .

Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς Σ έ κ ε ρ η ς

Ο μ ο τ . Κ α θ η γ η τ ή ς Π α ν /μ ί ο υ Α θ η ν ώ ν ,

Ο μ ο τ . Δ ιε υ θ υ ν τ ή ς Ε ρ ε υ ν ώ ν Ι Β Ε Β /Ε Ι Ε

10



Π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς ζ ω ή ς : Θ ε ω ρ ί ε ςκ α ι π ε ι ρ α μ α τ ι κ έ ς π ρ ο σ ε γ γ ί σ ε ι ς

Δ η μ ή τ ρ ι ο ς Α . Κ υ ρ ι α κ ί δ η ς

Κ α θ η γ η τ ή ς Β ιο χ η μ ε ία ς

Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς ,

Π ρ ό ε δ ρ ο ς Δ . Σ . κ α ι Δ ιε υ θ υ ν τ ή ς τ ο υ

Ε θ ν ικ ο ύ Ιδ ρ ύ μ α τ ο ς Ε ρ ε υ ν ώ ν

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

π α ρ ο ύ σ α μ ε λ έ τ η α π ο σ κ ο π ε ί ν α π α ρ ο υ σ ιά σ ε ι σ υ ν ο π τ ικ ά τ ις δ ιά φ ο

ρ ε ς θ ε ω ρ ί ε ς σ χ ε τ ικ ά μ ε τ η ν π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς ζ ω ή ς κ α ι ν α ε ξ η γ ή σ ε ι

δ ι ά φ ο ρ ε ς π ε ιρ α μ α τ ικ έ ς μ α ρ τ υ ρ ίε ς π ο υ ε ίν α ι σ ή μ ε ρ α δ η μ ο σ ιε υ μ έ

ν ε ς . Γ ίν ε τ α ι μ ι α ε π ι σ τ η μ ο ν ικ ή ξ ε ν ά γ η σ η α π ό τ ο ν χ ρ ό ν ο μ η δ έ ν έ ω ς σ ή μ ε ρ α

κ α ι σ υ ζ η τ ο ύ ν τ α ι δ ι ά φ ο ρ α ε ρ ω τ ή μ α τ α σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο π ώ ς π ε ρ ί π ο υ ν ο μ ίζ ο υ μ ε

ό τ ι έ χ ε ι π ρ ο έ λ θ ε ι η ζ ω ή σ τ ο ν π λ α ν ή τ η μ α ς . Η ζ ω ή ε ίν α ι σ υ ν υ φ α σ μ έ ν η μ ε

ό λ ε ς τ ις ζ ω ν τ α ν έ ς υ π ά ρ ξ ε ις , μ ε ή χ ω ρ ίς σ υ ν ε ίδ η σ η , δ η μ ιο υ ρ γ ή μ α τ α μ ε π ο λ ύ

ω ρ α ία χ ρ ώ μ α τ α κ α ι ε ξ α ιρ ε τ ικ ή π ο ι κ ι λ ί α . Τ ο ζ ω ικ ό Β α σ ίλ ε ιο α π ο τ ε λ ε ίτ α ι α π ό

π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α α π ό δ έ κ α ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια ε ίδ η μ ε ε κ π λ η κ τ ικ ή π ο ικ ι λ ο μ ο ρ φ ία . Σ τ ο ν

π λ α ν ή τ η μ α ς μ ό ν ο , ο ι μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ί ε ίν α ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ι α π ό έ ν α ε κ α τ ο μ

μ ύ ρ ιο . Π ο λ λ έ ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς γ ια τ ο α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο α υ τ ό μ π ο ρ ο ύ ν ν α β ρ ε θ ο ύ ν

κ α ι σ ε Β ιβ λ ία (1,2).

11




Η Ε Ν Ν Ο Ι Α Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ

Η π ρ ο σ π ά θ ε ια μ α ς δ ε ν ε ίν α ι ν α δ ο ύ μ ε τ η ζ ω ή σ α ν μ ι α α φ η ρ η μ έ ν η έ ν ν ο ι α

α λ λ ά ν α τ η ν ο ρ ί σ ο υ μ ε ω ς μ ε τ ά β α σ η α π ό τ η ν α ν ό ρ γ α ν η σ τ η ν ο ρ γ α ν ι κ ή ύ λ η . Ο

Π λ ά τ ω ν μ ιλ ά ε ι γ ια ψ υ χ ή . Ο τ ιδ ή π ο τ ε ε ίν α ι ζ ω ν τ α ν ό ή έ χ ε ι ζ ω ή ε μ π ε ρ ι έ χ ε ι μ έ σ α

τ ο υ ψ υ χ ή , τ ο α θ ά ν α τ ο π ν ε ύ μ α . Ο Α ρ ι σ τ ο τ έ λ η ς χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ε ί μ ι α ά λ λ η λ έ ξ η , τ η ν

ε ν τ ε λ έ χ ε ι α . Η ε ν τ ε λ έ χ ε ια ε ξ η γ ε ί τ η ν α λ λ η λ ε π ί δ ρ α σ η τ η ς ύ λ η ς μ ε τ ε λ ι κ ό α π ο τ έ

λ ε σ μ α τ η ν κ ί ν η σ η π ο υ κ ιν ε ί τ ο σ ώ μ α (1). Ο Α ρ ι σ τ ο τ έ λ η ς π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι τ η ν τ υ χ α ί α

γ έ ν ε σ η σ τ η ν ο π ο ί α σ τ η ρ ί χ θ η κ α ν ό λ ο ι ο ι μ ε τ α γ ε ν έ σ τ ε ρ ο ι φ ι λ ό σ ο φ ο ι , μ έ χ ρ ι κ α ι

σ τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 2 0 ο ύ α ι ώ ν α . Ο Κ α ν τ π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι τ η ζ ω ή ω ς τ η ν ε σ ω τ ε ρ ικ ή α ρ χ ή

τ η ς δ ρ ά σ η ς , ο Χ έ γ κ ε λ ω ς π α γ κ ό σ μ ι α α ιτ ία , ο ι β ιτ α λ ι σ τ έ ς ω ς vita vitalis, ο ι ν ε ο -

Β ιτ α λ ισ τ έ ς ω ς τ η ν ε π ι κ ρ α τ έ σ τ ε ρ η ι δ έ α κ α ι ο ι υ λ ι σ τ έ ς ω ς κ ά τ ι π ο υ α π ο τ ε λ ε ί τ α ι

α π ό ύ λ η . 0 μ η χ α ν ι σ τ ικ ό ς υ λ ι σ μ ό ς μ ιλ ά ε ι γ ια α π λ έ ς φ υ σ ι κ έ ς κ α ι χ η μ ι κ έ ς α ν τ ι

δ ρ ά σ ε ι ς -τ ις ο π ο ί ε ς ο ι φ υ σ ι κ ο ί , χ η μ ι κ ο ί ή Β ιο λ ό γ ο ι κ α τ α λ α β α ί ν ο υ ν κ α λ ύ τ ε ρ α -

α λ λ ά ο ύ τ ε κ ι α υ τ ό ς ο ο ρ ι σ μ ό ς ε ίν α ι π λ ή ρ η ς . Κ α τ ά τ ο ν δ ι α λ ε κ τ ικ ό υ λ ι σ μ ό β λ έ

π ο υ μ ε ό τ ι η ζ ω ή θ ε ω ρ ε ί τ α ι μ ια μ ο ρ φ ή κ ί ν η σ η ς τ η ς ύ λ η ς , η ο π ο ί α ε ίν α ι δ ι α φ ο

ρ ε τ ικ ή α π ό τ α υ λ ικ ά τ ο υ α ν ό ρ γ α ν ο υ κ ό σ μ ο υ . Ο π ι ο π λ ή ρ η ς ο ρ ι σ μ ό ς τ η ς ζ ω ή ς

ε ίν α ι α υ τ ό ς π ο υ δ ό θ η κ ε α π ό τ ο ν Γ ε ρ μ α ν ό φ υ σ ι κ ο χ η μ ι κ ό Μ ά ν φ ρ ε ν τ Ά ι γ κ ε ν ,

π ο υ λ έ ε ι ό τ ι η ζ ω ή ε ίν α ι μ ι α δ υ ν α μ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η τ η ς ύ λ η ς , ο ρ γ α ν ω μ έ ν η μ ε

Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Η = Ä a a S a i S i ä i o i ® H S . ®

Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Η

τ ο υ δ ι κ ο ύ μ α ς

Κ ο σ μ ι κ ή

•

Χ η μ ι κ ήΦ Α Σ Ε Ι Σ : •

Β ι ο λ ο γ ι κ ή

•

Π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ή

12



Π Ρ Ο Έ Λ Ε Υ Σ Η Τ Η Σ Ζ Ω Ή Σ : Θ Ε Ω Ρ Ί Ε Σ Κ Α Ι Π Ε Ι Ρ Α Μ Α Τ Ι Κ Έ Σ Π Ρ Ο Σ Ε Γ Γ Ί Σ Ε Ι Σ

π λ η ρ ο φ ο ρ ία κ α ι ε ξ ε λ ίσ σ ε τ α ι μ ε Β ά σ η τ ο ν μ η χ α ν ισ μ ό τ η ς φ υ σ ικ ή ς ε π ι λ ο γ ή ς (1).

Ά ρ α π ε ρ ιμ έ ν ο υ μ ε η ζ ω ή ν α π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι μ ια δ υ ν α μ ικ ή κ α ι ν α ε ίν α ι ο ρ γ α ν ω μ έ

ν η μ ε π λ η ρ ο φ ο ρ ία . Δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τ ι ό λ ο ι ο ι ζ ώ ν τ ε ς ο ρ γ α ν ισ μ ο ί έ χ ο υ ν DNA, π ο υ

π ε ρ ι έ χ ε ι ό λ ε ς τ ις γ ε ν ε τ ικ έ ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς , π ρ ο σ π α θ ο ύ μ ε ν α κ α τ α ν ο ή σ ο υ μ ε α π ό

π ο ύ ξ ε κ ιν ή σ α μ ε κ α ι π ο ιο ς ή τ α ν ο π ρ ο π ά τ ο ρ ά ς μ α ς .

Ζ Ω Η Κ Α Ι Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Η

Τ α ε ρ ω τ ή μ α τ α π ο υ μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α θ έ σ ο υ μ ε ε ίν α ι π ο λ λ ά , ό μ ω ς θ α μ α ς ε π ιτ ρ έ

ψ ο υ ν ν α κ α τ α λ ά β ο υ μ ε π ώ ς ε ξ ε λ ιχ θ ή κ α μ ε κ α ι μ ε 6ά σ η π ο ιο μ η χ α ν ισ μ ό φ υ σ ικ ή ς

ε π ιλ ο γ ή ς ε ίμ α σ τ ε σ ή μ ε ρ α ε δ ώ , μ ε ό λ α τ α ο ικ ο σ υ σ τ ή μ α τ α γ ύ ρ ω μ α ς (1).

Η ξ ε ν ά γ η σ η π ο υ α π ο τ υ π ώ ν ε τ α ι σ τ ο π ι ο π ά ν ω δ ιά γ ρ α μ μ α δ ια ρ κ ε ί π ε ρ ίπ ο υ

13 δ ισ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια χ ρ ό ν ια . Μ ε ρ ικ ο ί θ ε ω ρ ο ύ ν ό τ ι τ ο σ ύ μ π α ν ξ ε κ ίν η σ ε π ε ρ ί π ο υ

π ρ ιν α π ό 13 μ ε 14,5 δ ισ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια χ ρ ό ν ι α . Θ ε ω ρ ο ύ μ ε ό τ ι ξ ε κ ιν ή σ α μ ε α π ό

μ ια μ ε γ ά λ η μ ά ζ α , α π ό έ ν α γ α λ α κ τ ικ ό ν ε φ έ λ ω μ α , τ ο ο π ο ί ο κ ά τ ω α π ό σ υ μ π ί ε σ η

ε ξ ω τ ε ρ ικ ώ ν π α ρ α γ ό ν τ ω ν κ α ι π ε ρ ν ώ ν τ α ς α π ό μ ια α σ τ α θ ή Β α ρ υ τ ικ ή κ α τ ά σ τ α σ η

δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε τ ο η λ ι α κ ό μ α ς σ ύ σ τ η μ α , τ ο ο π ο ίο ό π ω ς φ α ίν ε τ α ι ε ίν α ι έ ν α ς

π ε π λ α τ υ σ μ έ ν ο ς δ ίσ κ ο ς μ ε χ ρ ό ν ο μ η δ έ ν τ η Μ ε γ ά λ η Έ κ ρ η ξ η (1-3).

Μ έ σ α σ ε α υ τ ά τ α 13 δ ισ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια χ ρ ό ν ια Β λ έ π ο υ μ ε π ώ ς ε ξ ε λ ίχ τ η κ ε τ ο

σ ύ μ π α ν σ ε τ έ σ σ ε ρ ις φ ά σ ε ις , α π ό τ η σ τ ιγ μ ή τ η ς δ η μ ιο υ ρ γ ί α ς τ ο υ μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α .

Α υ τ έ ς ο ι φ ά σ ε ις ε ίν α ι η κ ο σ μ ικ ή φ ά σ η κ α τ ά τ η ν ο π ο ί α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν τ α ι τ α

ά τ ο μ α , η χ η μ ικ ή φ ά σ η κ α τ ά τ η ν ο π ο ί α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν τ α ι τ α μ ό ρ ια , η φ ά σ η τ η ς

Β ιο γ έ ν ε σ η ς , δ η λ α δ ή η δ η μ ιο υ ρ γ ί α τ ω ν Β ιο μ ο ρ ίω ν κ α ι τ ο υ π ρ ώ τ ο υ κ ύ τ τ α ρ ο υ (ο

π ρ ώ τ ο ς π ρ ό γ ο ν ο ς ), κ α ι τ έ λ ο ς η τ έ τ α ρ τ η φ ά σ η τ η ς π ο λ ιτ ισ μ ικ ή ς ε ξ έ λ ιξ η ς τ ο υ

α ν θ ρ ώ π ο υ . Θ ε ω ρ ο ύ μ ε ό τ ι σ τ ο ν χ ρ ό ν ο μ η δ έ ν έ γ ιν ε η Μ ε γ ά λ η Έ κ ρ η ξ η , ό π ο υ

μ ε τ α π ρ ώ τ α σ ω μ α τ ίδ ια ε ίχ α μ ε τ η φ υ σ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η κ α ι τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία τ ω ν α τ ό

μ ω ν . Τ α ά τ ο μ α π ο υ σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ν ά ρ χ ισ α ν ν α ε ν ώ ν ο ν τ α ι μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς κ α ι έ τ σ ιε ίχ α μ ε τ ο ν σ χ η μ α τ ισ μ ό τ ω ν π ρ ώ τ ω ν μ ο ρ ίω ν , δ ια δ ι κ α σ ία γ ν ω σ τ ή ω ς χ η μ ικ ή ε ξ έ

λ ιξ η π ο υ τ η ν ο ν ο μ ά ζ ο υ μ ε κ α ι π ε ρ ί ο δ ο τ η ς π ρ ο Β ιο τ ικ ή ς χ η μ ε ία ς . Π ρ ο Β ιο τ ικ ή

χ η μ ε ία σ η μ α ί ν ε ι δ η μ ιο υ ρ γ ία μ ο ρ ίω ν α Β ιο γ ε ν ώ ς , χ ω ρ ί ς α κ ό μ α ν α έ χ ο υ ν δ η μ ι

ο υ ρ γ η θ ε ί π ο λ ύ π λ ο κ α σ ύ ν ο λ α π ο υ ν α ε μ π ε ρ ιέ χ ο υ ν ζ ω ή . Α π ό τ ο π ρ ω τ α ρ χ ικ ό

13




κ ύ π α ρ ο ο δ η γ ο ύ μ α σ τ ε σ τ α β α κ τ ή ρ ια , τ α π ρ ώ τ ισ τ α , κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ια α π ό τ ο υ ς

π ο λ υ κ ύ π α ρ ο υ ς ο ρ γ α ν ι σ μ ο ύ ς κ α τ α λ ή γ ο υ μ ε σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο , ό π ο υ μ ιλ ο ύ μ ε γ ια

τ η ν π ο λ ιτ ισ μ ικ ή ή κ ο ιν ω ν ιο λ ο γ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η . Ά ρ α ε υ δ ιά κ ρ ιτ α ξ ε χ ω ρ ί ζ ο υ μ ε τ ις τ έ σ

σ ε ρ ις φ ά σ ε ις , χ ω ρ ί ς ν α δ ια θ έ τ ο υ μ ε π ο λ λ έ ς π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς γ ια τ ο π ώ ς ε ξ ε λ ίχ θ η

κ α ν σ ε ό λ η τ ο υ ς τ η λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι α .

Η ισ τ ο ρ ία τ ο υ σ ύ μ π α ν τ ο ς θ ε ω ρ ο ύ μ ε ό τ ι α κ ο λ ο υ θ ε ί γ ρ α μ μ ικ ά α υ τ ή τ η ν

π ο ρ ε ία , α λ λ ά κ α τ ά τ η Μ ε γ ά λ η Έ κ ρ η ξ η α υ τ ό π ο υ έ χ ε ι σ υ μ β ε ί κ α ι μ π ο ρ ο ύ μ ε π ε ι

ρ α μ α τ ικ ά ν α α π ο δ ε ίξ ο υ μ ε (σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο τ ι γ ίν ε τ α ι σ τ ις μ α ύ ρ ε ς τ ρ ύ π ε ς ή μ ε

τ ο υ ς μ ε τ ε ω ρ ίτ ε ς ) ε ίν α ι π ω ς η θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία τ ο υ χ ρ ό ν ο υ μ η δ έ ν ή τ α ν 2χ 1 0 1 2 Κ (Κ ,

β α θ μ ο ί Kelvin). To π λ ά σ μ α δ η λ α δ ή , α υ τ ό τ ο π υ κ ν ό α έ ρ ιο , ε π ε κ τ ά θ η κ ε κ α ι μ α ς

έ δ ω σ ε τ ο υ ς π λ α ν ή τ ε ς π ο υ ή τ α ν σ ε π ο λ ύ υ ψ η λ ή θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία ε ν ώ μ έ σ α σ ε τ ρ ιά

ν τ α μ ό ν ο δ ε υ τ ε ρ ό λ ε π τ α η θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία έ π ε σ ε σ τ ο υ ς 4x10° Κ κ α ι σ ε έ ν α χ ρ ό ν ο

σ τ ο υ ς 2χ 10 6Κ , π ο υ μ ε τ ά α π ό 1.000.000 χ ρ ό ν ια κ α τ έ β η κ ε σ τ ο υ ς 2x1ο 3 Κ .

Η Ε Ν Α Ρ Ξ Η Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ Σ Τ Ο Ν Π Λ Α Ν Η Τ Η Μ Α Σ

Τ ο η λ ια κ ό μ α ς σ ύ σ τ η μ α π ρ ο έ κ υ ψ ε π ρ ιν α π ό 4,6 δ ισ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α χ ρ ό ν ια .

Μ ε α π λ έ ς χ η μ ικ έ ς α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις , ο ι ο π ο ίε ς ξ ε κ ίν η σ α ν π ρ ι ν α π ό π ο λ λ ά δ ι σ ε

κ α τ ο μ μ ύ ρ ια χ ρ ό ν ι α , μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α δ ο ύ μ ε π ώ ς α π ό ο ρ γ α ν ι κ ά κ α ι α ν ό ρ γ α ν α

μ ό ρ ια μ ε τ α β α ίν ο υ μ ε σ τ η ζ ω ή , σ τ ο π ρ ώ τ ο κ ύ π α ρ ο , σ τ ο ν π ρ ώ τ ο π ρ ο π ά τ ο ρ ά μ α ς

(1). Γ ια ν α γ ίν ε ι α υ τ ή η μ ο ρ ια κ ή ε ξ έ λ ιξ η χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι μ η χ α ν ισ μ ο ύ ς α ν τ ιγ ρ α φ ή ς ή

α υ τ ο α ν τ ιγ ρ α φ ή ς , χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ι π ο λ λ ά έ ν ζ υ μ α γ ια ν α δ η μ ιο υ ρ γ η θ ο ύ ν π ο λ λ ά ßio-

μ ό ρ ια , τ α ο π ο ία ό τ α ν ο ρ γ α ν ω θ ο ύ ν θ α δ ώ σ ο υ ν τ ο π ρ ώ τ ο κ ύ τ τ α ρ ο π ο υ θ α μ π ο

ρ ε ί ν α ε π ιζ ε ί κ α ι ν α π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ε τ α ι. Υ π ά ρ χ ο υ ν σ ή μ ε ρ α α π ο δ ε ίξ ε ις γ ια τ ις

θ ε ω ρ ί ε ς σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο π ώ ς π ρ ο έ κ υ ψ α ν α π ό τ α π ρ ώ τ α α μ ιν ο ξ έ α κ α ι ν ο υ κ λ ε ο τ ί-

δ ι α ο ι π ρ ω τ ε ΐν ε ς , τ ο DNA ή RNA, κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ια τ ο π ρ ώ τ ο κ ύ π α ρ ο . Τ α

π ρ ώ τ α π ρ ο β ιο τ ικ ά μ ο ν ο μ ε ρ ή , τ α ο π ο ία μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α δ ο ύ μ ε σ τ η Γ η , τ α β ρ ίσ κ ο υ μ ε σ τ ο υ ς μ ε σ ο α σ τ ρ ι κ ο ύ ς χ ώ ρ ο υ ς α π ό τ α π λ α ν η τ ικ ά τ α ξ ίδ ια . Σ τ α τ α ξ ίδ ια

α υ τ ά α π έ δ ε ιξ α ν ό τ ι υ π ή ρ χ α ν α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς α σ τ έ ρ ε ς γ ν ω σ τ ά μ ό ρ ια , ό π ω ς

υ δ ρ ό θ ε ιο , μ υ ρ μ η κ ικ ό ο ξ ύ , ο ξ ι κ ό ο ξ ύ , α μ μ ω ν ία , ν ε ρ ό , α κ ε τ υ λ έ ν ιο , μ ο ν ο ξ ε ίδ ι ο

τ ο υ ά ν θ ρ α κ α κ α ι ά λ λ α π ιο π ο λ ύ π λ ο κ α μ ό ρ ι α .

14




Π ρ ώ τ ο κ ύ τ τ α ρ ο

Μ ε τ ά β α σ η

σ τ η ζ ω ή

Μ ο ρ ια κ ήε ξ έ λ ι ξ η

Ο ρ γ α ν ικ ά μ ό ρ ι α

Π ρ ο κ υ τ τ α ρ ι κ ή ζ ω ή

Έ ν ζ υ μ α

Α υ τ ο α ν τ ιγ ρ α φ ή

Μ ε τ ά β α σ η σ τ ο π ρ ώ τ ο κ ύ τ τ α ρ ο

μ έ σ ω τ η ς π ρ ο β ιο τ ικ ή ς κ α ι

μ ο ρ ια κ ή ς ε ξ έ λ ιξ η ς (1)

Δ ύ ο α ξ ι ό λ ο γ ε ς π α ρ α τ η ρ ή σ ε ις , τ ο υ Ό π α ρ ι ν κ α ι τ ο υ Χ ά λ ν τ ε ϊν , θ α π ρ έ π ε ι ν α

μ ν η μ ο ν ε υ τ ο ύ ν (4 ,5 ). Ο Ό π α ρ ι ν , τ ο 1 920 , δ η μ ο σ ι ε ύ ε ι ό τ ι τ α π ρ ώ τ α μ ό ρ ι α π ο υ

έ χ ο υ ν σ χ η μ α τ ισ τ ε ί α β ι ο γ ε ν ώ ς θ α π ρ έ π ε ι ν α έ χ ο υ ν γ ίν ε ι σ ε μ ια μ ε γ ά λ η χ ρ ο ν ι κ ή

π ε ρ ί ο δ ο , η ο π ο ί α θ ε ω ρ ε ί τ α ι ό τ ι δ ι ή ρ κ ε σ ε π ο λ λ ά ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α έ τ η . Κ α θ ό ρ ι σ ε

π ο ι α ε ίν α ι α υ τ ά τ α μ ό ρ ι α ε ξ η γ ώ ν τ α ς μ ε α π λ ά π ε ι ρ ά μ α τ α π ώ ς α υ τ ά τ α μ ό ρ ι α ,

κ ά τ ω α π ό τ ις ί δ ι ε ς σ υ ν θ ή κ ε ς , σ ε σ υ ν θ ή κ ε ς π ρ ο σ ο μ ο ί ω σ η ς , μ π ο ρ ο ύ ν ν α π α ρ α

χ θ ο ύ ν σ τ ο ε ρ γ α σ τ ή ρ ι ο . Τ ο 1929 , ε ν ν έ α χ ρ ό ν ι α α ρ γ ό τ ε ρ α , ο Χ ά λ ν τ ε ϊν π ρ ο τ ε ίν ε ι

ό τ ι π ρ ά γ μ α τ ι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α έ χ ο υ μ ε έ ν α ο ρ γ α ν ω μ έ ν ο κ ύ τ τ α ρ ο , έ ν α ν ο ρ γ α ν ι

σ μ ό , α ν π ρ ι ν α π ό π ο λ λ ά χ ρ ό ν ι α δ ε ν έ χ ο υ ν φ τ ια χ τ ε ί τ α π ρ ώ τ α 6 ι ο μ ό ρ ι α . Ά ρ α

μ ιλ ά ε ι γ ι α μ ια χ η μ ι κ ή ε ξ έ λ ι ξ η κ α ι α ν έ μ ε ν ε α π ό τ ο 1929 ν α δ ε ι ν α γ ί ν ο ν τ α ι π ε ι

ρ ά μ α τ α χ η μ ι κ ή ς ε ξ έ λ ι ξ η ς .

1 5




Θ Ε Ω Ρ Ι Ε Σ Π Ρ Ο Ε Λ Ε Υ Σ Η Σ Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ

K A Î Π Ε Ι Ρ Α Μ Α Τ Α Π Ρ Ο Σ Ο Μ Ο Ι Ω Σ Η Σ

Μ π ο ρ ο ύ μ ε σ ή μ ε ρ α ν α δ ο ύ μ ε ό τ ι υ π ά ρ χ ο υ ν τ ρ ε ις τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν θ ε ω ρ ί ε ς γ ια

τ ο π ώ ς π ρ ο ή λ θ ε η ζ ω ή , ο ι ο π ο ί ε ς θ α ε ξ η γ η θ ο ύ ν π ο λ ύ π ε ρ ι λ η π τ ικ ά (1 ,2).

Η π ρ ώ τ η ε ίν α ι η θ ε ω ρ ί α τ η ς π ρ ο Β ιο τ ικ ή ς «σ ο ύ π α ς » (6). Σ ε μ ε γ ά λ ε ς λ ε κ ά ν ε ς

- μ ε γ ά λ ε ς λ ί μ ν ε ς - π ι σ τ ε ύ ε τ α ι ό τ ι σ υ σ σ ω ρ ε ύ τ η κ α ν υ λ ικ ά π ο υ σ υ μ π υ κ ν ώ θ η κ α ν

μ ε τ ά α π ό μ ε γ ά λ η α κ τ ιν ο β ο λ ί α κ α ι υ ψ η λ ε 'ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ί ε ς . Α ς σ η μ ε ι ω θ ε ί ό τ ι η

π ρ ω τ α ρ χ ι κ ή μ α ς α τ μ ό σ φ α ι ρ α ή τ α ν α ν α γ ω γ ι κ ή κ α ι π ε ρ ι ε ίχ ε μ ε θ ά ν ι ο , υ δ ρ ό θ ε ι ο ,

α μ μ ω ν ί α , μ ο ν ο ξ ε ίδ ι ο κ α ι δ ι ο ξ ε ί δ ι ο τ ο υ ά ν θ ρ α κ α . Ά ρ α , ό τ α ν α υ τ ά τ α μ ό ρ ι α β ρ έ

θ η κ α ν σ ε μ ι α τ έ τ ο ι α « σ ο ύ π α » , μ π ό ρ ε σ α ν κ α ι ά ρ χ ι σ α ν ν α δ ί δ ο υ ν τ ις π ρ ώ τ ε ς

α ν τ ι δ ρ ά σ ε ις σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ τ ω ν π ρ ώ τ ω ν β ι ο μ ο ρ ί ω ν κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ι α τ ο ν σ χ η μ α

τ ισ μ ό τ ο υ π ρ ώ τ ο υ κ υ τ τ ά ρ ο υ , τ ο ν π ι θ α ν ό π ρ ο γ ο ν ό μ α ς . Η μ ε μ β ρ ά ν η π ο υ σ χ η

μ α τ ίζ ε τ α ι α π ό α π λ ά μ ό ρ ι α λ ι π ι δ ί ω ν , χ ο λ η σ τ ε ρ ό λ η ς κ α ι π ρ ω τ ε ϊ ν ώ ν έ χ ε ι τ η δ ο μ ή

Σ χ η μ α τ ικ ή α π ε ικ ό ν η σ η τ ο υ σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ τ η ς δ ι π λ ο σ τ ο ι -

β ά δ α ς σ τ ις α ρ χ έ γ ο ν ε ς λ ί μ ν ε ς [α π ό τ η Β ιο χ η μ ε ία τ ο υ

A.L. Lehninger (6) α ν α σ χ ε δ ια σ μ έ ν ο ]

ε π ι ο η τ ι ο ι ι ο ν ο σ τ ο ψ α ό ϋ ;

1

- ρ η τ ο γ ε ν η

OtrpcpOT%iaU)

•

σ υ γ κ ρ ό τ η μ α /

\

Ι

Ι ί -ί -^

τ ο < m r ra v i5 i o àava-txakpffAW σ τ η OóÀntraum» BxxptnBfcuu η

«?ia/jwTTOifkiiVi

tmariCHo α π ο τ ε λ ο ύ μ ε ν ο

û ο σ ν α φ ία η

κ υ τ τ α ρ ο π λ α ο μ ί ί

L q p m u f o i ι

m f l | W»^ | l l l l l l

16




μ ω σ α ϊ κ ο ύ κ α ι μ π ο ρ ε ί σ ε υ δ α τ ικ ό δ ι ά λ υ μ α ν α π ά ρ ε ι τ η μ ο ρ φ ή σ φ α ί ρ α ς ε μ π ε ρ ι

κ λ ε ίο ν τ α ς π ο λ λ ά ά λ λ α ν ε ο σ χ η μ α τ ισ θ ε 'ν τ α μ ό ρ ι α . Τ ο 1953 γ ίν ο ν τ α ι τ α π ρ ω τ α ρ

χ ικ ά π ε ιρ ά μ α τ α π ρ ο σ ο μ ο ί ω σ η ς α π ό τ ο ν Χ ά ρ ο λ ν τ Γ ι ο ύ ρ ε ϊ, π ο υ ε ί χ ε κ ε ρ δ ί σ ε ι

ή δ η τ ο β ρ α β ε ίο Ν ό μ π ε λ τ ο 1 934 κ α ι τ ο ν μ α θ η τ ή τ ο υ τ ο ν Σ τ ά ν λ ε ϊ Μ ί λ ε ρ , μ ε

σ κ ο π ό ν α σ υ ν θ έ σ ο υ ν τ α π ρ ώ τ α β ι ο γ ε ν ή μ ό ρ ι α (7). Ω ς υ π ο ψ ή φ ι ο ς δ ι δ ά κ τ ο ρ α ς

ο Μ ίλ ε ρ ε ί χ ε φ τ ιά ξ ε ι μ ια σ υ σ κ ε υ ή , σ τ η ν ο π ο ί α έ β α λ ε υ δ ρ ό θ ε ι ο , ν ε ρ ό , α μ μ ω ν ί α ,

μ ε θ ά ν ι ο κ α ι δ ι ά φ ο ρ α ά λ λ α α έ ρ ια κ α ι μ ε τ η β ο ή θ ε ια κ α τ α λ υ τ ώ ν ή ε κ κ ε ν ώ σ ε ω ν ,

σ ε θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ί α 350 -400° C γ ια δ ύ ο ή τ ρ ε ις Β δ ο μ ά δ ε ς , σ υ ν τ έ θ η κ α ν σ ε μ ι κ ρ έ ς

π ο σ ό τ η τ ε ς Β ι ο γ ε ν ή μ ό ρ ι α , ό π ω ς ρ ι Β ό ζ η , α μ ι ν ο ξ έ α , κ . λ π . Η ρ ι β ό ζ η ε ίν α ι τ ο

π ρ ώ τ ο δ ο μ ι κ ό λ ι θ ά ρ ι γ ι α ν α φ τ ια χ τ ε ί τ ο RNA κ α ι α π ό τ η ρ ιΒ ό ζ η μ π ο ρ ε ί ν α φ τ ια

χ τ ε ί δ ε ο ξ υ ρ ι β ό ζ η . Ω σ τ ό σ ο , σ ε α υ τ ό τ ο ί δ ι ο α κ ρ ι β ώ ς π ε ί ρ α μ α μ π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς ν α

ε λ έ γ ξ ε ι π ώ ς α π ό μ ε θ ά ν ι ο , α μ μ ω ν ία κ α ι ν ε ρ ό μ π ο ρ ε ί ν α π α ρ α χ θ ο ύ ν α μ ι ν ο ξ έ α ,

π ο υ ε ίν α ι τ α δ ο μ ι κ ά λ ι θ ά ρ ι α α π ό τ α ο π ο ί α φ τ ιά χ ν ο ν τ α ι ο ι π ρ ω τ ε ΐ ν ε ς , τ α έ ν ζ υ μ α ,

κ . λ π . Σ υ ν ε π ώ ς , α π ό α π λ έ ς π ρ ο β ι ο τ ικ έ ς ε ν ώ σ ε ις μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α δ ο ύ μ ε τ ο ν σ χ η

μ α τ ισ μ ό in vitro σ α κ χ ά ρ ω ν , α μ ι ν ο ξ έ ω ν , ν ο υ κ λ ε ο τ ι δ ί ω ν (α δ ε ν ί ν η ς , κ υ τ ο σ ί ν η ς )

η λ ε κ τ ρ ό δ ι α

α ν τ λ ΐ ακ ε ν ο ύ

ι σ υ μ π ύ κ ν ω σ η

π α γ ί δ «

Σ υ σ κ ε υ ή π ε ιρ α μ ά τ ω ν π ρ ο σ ο μ ο ί ω σ η ς τ ω ν

Miller κ α ι Urey (2)

17




κ . λ π . Ο π ρ ο Β ι ο τ ικ ό ς σ χ η μ α τ ισ μ ό ς α δ ε ν ί ν η ς γ ι α τ ο υ ς χ η μ ι κ ο ύ ς δ ε ν ε ί ν α ι τ ί π ο τ ε

ά λ λ ο π α ρ ά η σ υ μ π ύ κ ν ω σ η π έ ν τ ε μ ο ρ ί ω ν υ δ ρ ο κ υ α ν ί ο υ κ α ι α π ο τ ε λ ε ί τ η ν π ρ ό

δ ρ ο μ ο έ ν ω σ η γ ι α τ ο ν σ χ η μ α τ ι σ μ ό τ ο υ D N A .

Γ Η Π Ca(OH)2 , , ,

ChhU • σ ά κ χ α ρ α , μ ικ ρ ή π ο σ ό τ η τ α ρ ιβ ο ζ η ς

CH4 + Ν Η 3 + Η ,Ο ^ ^ > Α μ ιν ο ξ

4 ΙΜ Π 3 τ - H9W ε κ κ ε ν ώ σ ε ις,ε α

HCNδ ΐ ά λ

Τ > Α δ ε ν ίν η

α μ μ ω ν ία ς '

Π ρ ο β ι ο τ ικ ό ς σ χ η μ α τ ισ μ ό ς κ υ α ν ικ ά

- ι ο α \ H C ^ C - C ^ N ή m m f fl > Κ υ τ ο σ ιν η

ο ρ γ α ν ι κ ώ ν ε ν ώ σ ε ω ν (2,8) Μ ο υ ρ ί α

Κ ά τ ω α π ό τ ι ς ί δ ι ε ς σ υ ν θ ή κ ε ς , μ ε α π λ έ ς α ν τ ιδ ρ ά σ ε ι ς , μ π ο ρ ε ί ν α σ χ η μ α τ ι σ τ ε ί

α δ ε ν ί ν η , δ ι α μ ι ν ο π ο υ ρ ί ν η , γ ο υ α ν ί ν η , π ρ ό δ ρ ο μ ε ς ε ν ώ σ ε ι ς α π ό τ ι ς ο π ο ί ε ς φ τ ιά

χ ν ε τ α ι τ ο DN A . Π ο ι ε ς ή τ α ν ό μ ω ς α υ τ έ ς ο ι π η γ έ ς ε ν έ ρ γ ε ι α ς π ο υ β ο ή θ η σ α ν σ τ ο ν

σ χ η μ α τ ι σ μ ό τ ω ν π ρ ω τ α ρ χ ι κ ώ ν ε ν ώ σ ε ω ν ; Η α κ τ ι ν ο β ο λ ί α π ο υ υ π ή ρ χ ε , ο ι μ ο ρ

φ έ ς ε ν έ ρ γ ε ι α ς ε κ ε ί ν η ς τ η ς ε π ο χ ή ς : α σ τ ρ α π έ ς , κ ο σ μ ι κ ή α κ τ ι ν ο β ο λ ί α , θ ε ρ μ ό τ η τ α

π ο υ π α ρ ά γ ο ν τ α ν α π ό τ α η φ α ί σ τ ε ι α , κ . λ π . Η υ π ε ρ ι ώ δ η ς α κ τ ιν ο β ο λ ί α (UV) φ α ί

ν ε τ α ι ν α σ υ μ μ ε τ ε ί χ ε μ ε έ ν α τ ε ρ ά σ τ ι ο π ο σ ό κ α ι σ υ ν ε π ώ ς π ε ρ ι μ έ ν ο υ μ ε η σ ύ ν θ ε

σ η π ο λ λ ώ ν π ρ ο β ι ο τ ι κ ώ ν α ν τ ι δ ρ ά σ ε ω ν ν α έ χ ε ι β ο η θ η θ ε ί α π ό τ η ν UV α κ τ ι ν ο β ο

λ ί α , τ η ρ α δ ι ε ν έ ρ γ ε ι α κ α ι τ α δ ι ά φ ο ρ α ω σ τ ι κ ά κ ύ μ α τ α .

Γ ύ ρ ω σ τ ο 1 9 6 0 , γ ί ν ο ν τ α ι κ ι ά λ λ α π ε ι ρ ά μ α τ α π ρ ο σ ο μ ο ί ω σ η ς σ ε υ ψ η λ έ ς θ ε ρ

μ ο κ ρ α σ ί ε ς , π ο υ π ρ ο σ π α θ ο ύ ν ν α μ ι μ η θ ο ύ ν τ ι ς σ υ ν θ ή κ ε ς τ η ς π ρ ο β ι ο τ ι κ ή ς ε π ο

χ ή ς . Ο ι Σ ί ν τ ε ϊ κ α ι Φ ο ξ , γ ι α π α ρ ά δ ε ι γ μ α , δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ν τ ι ς π ρ ω τ ε ϊν ο ε ι δ ε ί ς μ ι κ ρ ό -

σ φ α ι ρ ε ς (9 ) . Α μ ι ν ο ξ έ α π ο υ θ ε ρ μ ά ν θ η κ α ν γ ι α π ο λ λ έ ς μ έ ρ ε ς ( π ε ρ ί π ο υ δ έ κ α ) σ ε

υ ψ η λ ή θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ί α (3 50 ° C ) φ τ ι ά χ ν ο υ ν σ τ ο ι χ ε ι ώ δ ε ι ς μ ο ρ φ έ ς π ο υ π ρ ο σ ο μ ο ι

ά ζ ο υ ν σ τ α π ρ ω τ α ρ χ ι κ ά κ ύ τ τ α ρ α . Τ ο ί δ ι ο μ π ο ρ ε ί ν α γ ί ν ε ι σ ή μ ε ρ α in v i t ro μ ε

υ π ε ρ ή χ ο υ ς κ α ι λ ι π ο ε ι δ ή : φ τ ι ά χ ν ο ν τ α ι λ ι π ο σ ω μ ά π α π ο υ ο ν ο μ ά ζ ο ν τ α ι κ ύ τ τ α ρ α -

φ α ν τ ά σ μ α τ α .

1 8




Μ έ χ ρ ι τ ώ ρ α ε ξ η γ ή θ η κ ε ό τ ι σ τ η ν π ρ ο β ι ο τ ικ ή «σ ο ύ π α » μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α φ τ ια

χ τ ο ύ ν τ α π ρ ο θ ι ο τ ικ ά μ ό ρ ι α .

Η δ ε ύ τ ε ρ η θ ε ω ρ ί α , η ο π ο ί α π ρ ο τ ά θ η κ ε τ ο 1992 , υ π ο σ τ η ρ ί ζ ε ι ό τ ι μ π ο ρ ε ί ν α

έ χ ο υ μ ε ζ ω ή σ ε υ δ ρ ό θ ε ρ μ ε ς υ π ό γ ε ι ε ς π ε ρ ι ο χ έ ς (10). Δ η λ α δ ή σ τ ο ν π υ θ μ έ ν α

τ η ς θ ά λ α σ σ α ς , π ε ρ ί π ο υ σ ε 3 .000 χ ιλ ι ό μ ε τ ρ α Β ά θ ο ς , μ π ο ρ ε ί ν α δ ο ύ μ ε κ α π ν ο

δ ό χ ο υ ς , δ η λ α δ ή ο π έ ς α π ' ό π ο υ β γ α ί ν ε ι μ α ύ ρ ο ς ή ά σ π ρ ο ς κ α π ν ό ς . Ο μ α ύ ρ ο ς

κ α π ν ό ς ε ίν α ι σ υ ν ή θ ω ς υ δ ρ ό θ ε ι ο κ α ι θ ε ι ο ύ χ ο σ ί δ η ρ ο , μ ί γ μ α α ν α γ ω γ ι κ ώ ν ε ν ώ

σ ε ω ν κ α θ ώ ς ο ι κ α π ν ο δ ό χ ο ι α ν ε β α ί ν ο υ ν π ρ ο ς τ α π ά ν ω , φ α ί ν ε τ α ι π ω ς σ χ η μ α τ ί

ζ ο ν τ α ι μ ι κ ρ ο ο ρ γ α ν ι σ μ ο ί . Τ έ τ ο ι ο ι μ ι κ ρ ο ο ρ γ α ν ι σ μ ο ί , δ η λ α δ ή ν η μ α τ ο ε ι δ ή β α κ τ ή

ρ ι α , σ ή μ ε ρ α έ χ ο υ ν α π ο μ ο ν ω θ ε ί α π ό υ π ό γ ε ι ε ς π ε ρ ι ο χ έ ς μ ε θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ί ε ς

π ά ν ω α π ό 3 0 0 ° C. Ο ι π α λ α ι ο ν τ ο λ ό γ ο ι έ χ ο υ ν υ π ο λ ο γ ί σ ε ι ό τ ι τ α ν η μ α τ ο ε ι δ ή

β α κ τ η ρ ί δ ι α ε μ φ α ν ί σ τ η κ α ν π ε ρ ί π ο υ π ρ ι ν 3 ,2 δ ι σ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α χ ρ ό ν ι α . Α ρ α , η

ύ π α ρ ξ η α υ τ ώ ν τ ω ν ν η μ α τ ο ε ιδ ώ ν β α κ τ η ρ ι δ ί ω ν , σ ε τ έ τ ο ι ε ς υ π ό γ ε ι ε ς , υ π ο θ α λ ά σ

σ ι ε ς π ε ρ ι ο χ έ ς , δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί ζ ω ή κ α ι μ ε π ε ι ρ ά μ α τ α π ρ ο σ ο μ ο ί ω σ η ς έ χ ε ι α π ο δ ε ι

χ θ ε ί σ τ ο ε ρ γ α σ τ ή ρ ι ο ό τ ι μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ά ρ ο υ μ ε α μ ι ν ο ξ έ α , π ε π τ ίδ ι α , δ ι π ε π τ ίδ ι α ,

19




τ ρ ιπ ε π τ ί δ ι α ή π ο λ υ π ε π τ ί δ ι α . Μ π ο ρ ο ύ μ ε ε π ί σ η ς ν α α ν α μ ί ξ ο υ μ ε ν ο υ κ λ ε ο τ ίδ ι α

κ α ι ν α δ ο ύ μ ε ό τ ι τ α ν ο υ κ λ ε ο τ ίδ ι α κ ά τ ω α π ό α υ τ έ ς τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς α ν τ ι δ ρ ο ύ ν

μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς .

Η τ ρ ί τ η θ ε ω ρ ί α (11) ο υ σ ι α σ τ ικ ά ε ξ η γ ε ί μ ε ρ ι κ έ ς π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς π ο υ ε ί χ ε

κ ά ν ε ι ο Δ α ρ β ί ν ο ς . Ό τ α ν έ κ α ν ε τ ις μ ε λ έ τ ε ς τ ο υ σ τ α ν η σ ι ά Γ κ α λ α π ά γ κ ο ς , ο Δ α ρ

β ί ν ο ς ε ίχ ε π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ό τ ι σ ε π ε ρ ι ο χ έ ς ό π ο υ τ α ν ε ρ ά ή τ α ν ζ ε σ τ ά υ π ή ρ χ α ν

υ π ε ρ π λ η θ υ σ μ ο ί , δ η λ α δ ή π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ η ζ ω ή . Σ ή μ ε ρ α , χ ά ρ η σ ε π ε ιρ ά μ α τ α π α λ α ι

ο ν τ ο λ ό γ ω ν , β ι ο χ η μ ι κ ώ ν , β ι ο λ ό γ ω ν σ ε τ έ τ ο ι ε ς σ χ ι σ μ έ ς , μ ε θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ί α

1.200°C, α ν έ ρ χ ο ν τ α ι υ λ ι κ ά σ τ η ν ε π ι φ ά ν ε ια τ η ς θ ά λ α σ σ α ς κ α ι ό τ α ν α ν α μ ι χ θ ο ύ ν

μ ε τ ο ν ε ρ ό δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ν τ α ι θ ε ρ μ ό φ ι λ ο ι , α υ τ ό τ ρ ο φ ο ι μ ι κ ρ ο ο ρ γ α ν ι σ μ ο ί . Σ υ ν ε

π ώ ς , έ χ ο υ μ ε μ α ρ τ υ ρ ί ε ς κ α ι γ ι ' α υ τ ή τ η θ ε ω ρ ί α , ό τ ι δ η λ α δ ή δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί τ α ι ζ ω ή

δ ί π λ α α π ό σ χ ισ μ έ ς , δ ί π λ α α π ό υ π ο θ α λ ά σ σ ι ε ς ρ ω γ μ έ ς .

Δ ε ν θ α γ ίν ε ι α ν α φ ο ρ ά σ τ η θ ε ω ρ ί α τ η ς π α ν σ π ε ρ μ ί α ς ο ύ τ ε σ τ η ν π ι θ α ν ό τ η τ α

ν α ή ρ θ α ν α σ τ ρ ο ν α ύ τ ε ς α π ό κ ά π ο ι ο ά λ λ ο π λ α ν ή τ η κ α ι α π ό τ α α π ο ρ ρ ί μ μ α τ α τ ο υ ς

ν α π ρ ο έ κ υ ψ ε η ζ ω ή . Α υ τ ά γ ια τ ο υ ς β ι ο χ η μ ι κ ο ύ ς ε ίν α ι λ ι γ ό τ ε ρ ο π ι θ α ν ά κ α ι π ο λ ύ

θ ε ω ρ η τ ικ ά . Τ α β α σ ικ ά μ ό ρ ι α π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν σ ε έ ν α κ ύ τ τ α ρ ο ε ίν α ι τ ο DNA, ο ι

π ρ ω τ ε ΐν ε ς μ ε τ ις π ο λ ύ π λ ο κ ε ς δ ο μ έ ς , τ α λ ιπ ίδ ι α , ο ι υ δ α τ ά ν θ ρ α κ ε ς , τ α RNA ή τ α

ρ ι β ό ζ υ μ α , τ α RNA μ ε κ α τ α λ υ τ ικ ή δ ρ ά σ η . Α π ό τ η μ ε λ έ τ η τ ω ν μ ο ρ ί ω ν α υ τ ώ ν , μ π ο

ρ ο ύ μ ε σ ή μ ε ρ α ν α δ ο ύ μ ε κ α ι ν α κ ά ν ο υ μ ε υ π ο θ έ σ ε ις γ ια τ ο π ώ ς ε ξ ε λ ί χ θ η κ ε τ ο

20



Π Ρ Ο Έ Λ Ε Υ Σ Η Τ Η Σ Ζ Ο Η Σ : Θ Ε Ω Ρ Ί Ε Σ Κ Α Ι Π Ε Ι Ρ Α Μ Α Τ Ι Κ Έ Σ Π Ρ Ο Σ Ε Γ Γ Ί Σ Ε Ι Σ

π ρ ω τ α ρ χ ικ ό κ ύ τ τ α ρ ο . Έ χ ο υ μ ε π ρ ο θ ιο τ ικ έ ς ε ν ώ σ ε ις , τ ο π ρ ω τ ό π λ α σ μ α , κ α ι ε π ο

μ έ ν ω ς δ ε χ ό μ α σ τ ε ό τ ι κ ά π ω ς έ τ σ ι α ρ χ ίζ ε ι ο π ρ ω τ ο μ ε τ α Β ο λ ισ μ ό ς : α ρ χ ί ζ ο υ ν ν α

γ ίν ο ν τ α ι α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις μ ε τ α ξ ύ α υ τ ώ ν τ ω ν μ ο ρ ίω ν . Π ρ ο κ ύ π τ ε ι η μ ε μ β ρ ά ν η κ α ι η

γ ε ν ε τ ικ ή μ η χ α ν ή , π ο υ γ ια ο ρ ισ μ έ ν ο υ ς ε ίν α ι τ α μ ό ρ ια τ ο υ RNA ε ν ώ γ ια ά λ λ ο υ ς

ε ίν α ι τ α μ ό ρ ια τ ο υ DNA. Μ ε β ά σ η τ ο ν σ χ η μ α τ ισ μ ό τ ω ν μ ο ρ ίω ν α υ τ ώ ν , μ π ο ρ ο ύ μ ε

ν α δ ε χ τ ο ύ μ ε τ ο ν σ χ η μ α τ ισ μ ό τ ο υ π ρ ώ τ ο υ κ υ τ τ ά ρ ο υ - τ ο ν π ρ ώ τ ο π ρ ο π ά τ ο ρ ά μ α ς .

Σ τ ο π ρ ώ τ ο κ ύ τ τ α ρ ο θ ε ω ρ ο ύ μ ε ό τ ι α φ ο ύ έ χ ο υ ν σ υ ν τ ε θ ε ί τ α μ ε γ ά λ α μ ό ρ ι α τ ο υ

RNA ή DNA, α υ τ ο α ν τ ιγ ρ ά φ ο ν τ α ι κ α ι α ρ χ ίζ ο υ ν ν α π α ρ ά γ ο ν τ α ι α ν τ ίγ ρ α φ α τ ο υ ς ,

μ ό ρ ια π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν ν α ε γ κ λ ω β ισ τ ο ύ ν σ ε κ υ σ τ ίδ ια ή λ ι π ί δ ια , ώ σ τ ε ν α σ χ η μ α τ ί

σ ο υ ν τ ο π ρ ώ τ ο σ τ ο ιχ ε ιώ δ ε ς κ ύ τ τ α ρ ο . Έ χ ο υ μ ε μ α ρ τ υ ρ ίε ς ό τ ι α υ τ ά π ρ ο ϋ π ή ρ ξ α ν

π ο λ λ έ ς χ ιλ ι ά δ ε ς χ ρ ό ν ια π ρ ιν ; Β ε β α ίω ς , κ α θ ώ ς α π ό π α λ α ιο ν τ ο λ ο γ ικ έ ς μ ε λ έ τ ε ς

β ρ ίσ κ ο υ ν τ α ι α π ο λ ιθ ώ μ α τ α 60-70 ε κ α τ ο μ μ υ ρ ίω ν ε τ ώ ν , γ ια π α ρ ά δ ε ι γ μ α σ τ ο

Κ ο λ ο ρ ά ν τ ο , σ ε β ρ ά χ ια α π ο λ ί θ ω μ α ψ α ρ ι ο ύ , α π ο λ ι θ ω μ έ ν ο ψ ά ρ ι σ τ ο Γ κ ρ ιν Ρ ίΒ ε ρ

τ ω ν Η Π Α , κ ο υ ν ο ύ π ι ε γ κ λ ω β ισ μ έ ν ο μ έ σ α σ ε κ ε χ ρ ιμ π ά ρ ι ή α μ μ ω ν ίτ η σ τ η Χ ιλ ή .

Π Ε Ϊ Ρ Α Μ Α Τ Α - Σ Τ Α Θ Μ Ο Ι Γ Ι Α Τ Η Μ Ε Α Ε Τ Η Τ Η Σ

Π Ρ Ο Ε Λ Ε Υ Σ Η Σ Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ

Τ ο 1953 α π ο τ ε λ ε ί σ τ α θ μ ό γ ια τ η ν έ ρ ε υ ν α σ χ ε τ ικ ά μ ε τ η ν π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς

ζ ω ή ς . Η σ υ σ τ η μ α τ ικ ή μ ε λ έ τ η γ ια τ η ν π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς ζ ω ή ς ξ ε κ ιν ά τ ο 1 953,

δ η λ α δ ή τ η χ ρ ο ν ιά π ο υ ο ι Γ ο υ ά τ σ ο ν κ α ι Κ ρ ικ α ν α λ ύ ο υ ν τ η δ ο μ ή τ η ς δ ιπ λ ή ς έ λ ι

κ α ς DNA. Τ ο 1953 μ ε τ ις τ ρ ε ις μ ε γ ά λ ε ς α ν α κ α λ ύ ψ ε ις - τ ω ν π ε ιρ α μ ά τ ω ν π ρ ο σ ο

μ ο ίω σ η ς τ ο υ Μ ίλ ε ρ , τ η ς α λ λ η λ ο ύ χ η σ η ς π ρ ω τ ε ϊν ώ ν τ ο υ Σ ά γ κ ε ρ κ α ι τ η ς α ν ά λ υ

σ η ς τ η ς δ ιπ λ ή ς έ λ ικ α ς τ ο υ DNA- θ ε ω ρ ε ίτ α ι π ρ α γ μ α τ ικ ό ς σ τ α θ μ ό ς γ ια τ η ρ ο ή

τ η ς π λ η ρ ο φ ο ρ ί α ς π ο υ σ ή μ ε ρ α γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε ε ν ώ μ π ο ρ ο ύ μ ε ε π ίσ η ς ν α κ ά ν ο υ μ ε

υ π ο θ έ σ ε ις κ α ι γ ια τ ο π α ρ ε λ θ ό ν . Σ ή μ ε ρ α γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε π ο λ ύ κ α λ ά σ ύ μ φ ω ν α μ ε

τ ο κ ε ν τ ρ ικ ό δ ό γ μ α τ η ς β ιο λ ο γ ία ς ό τ ι τ ο DNA μ π ο ρ ε ί ν α α ν τ ιγ ρ ά φ ε τ α ι, ν α μ ε τ α

γ ρ ά φ ε τ α ι σ ε RNA κ α ι ν α μ ε τ α φ ρ ά ζ ε τ α ι σ ε π ρ ω τ ε ΐν ε ς .

Τ ό σ ο τ ο DNA ό σ ο κ α ι τ ο RNA έ χ ο υ ν τ ρ ό π ο ν α α ν τ ιγ ρ ά φ ο ν τ α ι, ν α π ο λ λ α

π λ α σ ιά ζ ο ν τ α ι. Τ ο ε ρ ώ τ η μ α ε ίν α ι: Κ α τ ά τ η ν π ρ ο β ιο τ ικ ή ε π ο χ ή τ ι ξ ε κ ίν η σ ε π ρ ώ τ ο ;

Υ π ή ρ χ α ν ο ι π ρ ω τ ε ΐν ε ς , τ α έ ν ζ υ μ α ; Π ο ύ μ π ό ρ ε σ α ν ν α κ α τ α λ ύ σ ο υ ν π ο λ λ έ ς α π ό

2 1




Α ν τ ιγ ρ α φ ή

Τ ο κ ε ν τ ρ ι κ ό δ ό γ μ α τ η ς μ ο ρ ι α κ ή ς

γ ε ν ε τ ικ ή ς . Τ α σ υ ν ε χ ή β έ λ η δ ε ί

χ ν ο υ ν τ ο υ ς τ ύ π ο υ ς τ η ς μ ε τ α φ ο ρ ά ς

τ η ς γ ε ν ε τ ικ ή ς π λ η ρ ο φ ο ρ ία ς π ο υ

σ υ μ β α ίν ε ι σ ε ό λ α τ α κ ύ τ τ α ρ α .

Ο ι ιδ ια ίτ ε ρ ο ι τ ύ π ο ι μ ε τ α φ ο ρ ά ς

σ η μ ε ιώ ν ο ν τ α ι μ ε δ ι α κ ο π τ ό μ ε ν α

β έ λ η . Η κ α τ ε υ θ υ ν ό μ ε ν η σ ύ ν θ ε σ η

π ρ ω τ ε ϊν ώ ν α π ό τ ο DNA ε ίν α ι

ά γ ν ω σ τ η π ρ ο ς τ ο π α ρ ό ν .

• RNAα ν τ ιγ ρ α φ ή RNA->• μ ο ρ ια κ ή ε π ιλ ο γ ή

" μ ό ν ο "A-U, G-C

Σ χ η μ α τ ικ ή α ν α π α ρ ά σ τ α σ η π ι θ α ν ώ ν σ τ α δ ίω ν σ τ ο ν npo-RNA κ ό σ μ ο (2)

τ ις π ρ ω τ α ρ χ ι κ έ ς α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις ; Γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε ό μ ω ς ό τ ι ο ι π ρ ω τ ε ΐν ε ς δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν

ν α φ τ ι ά ξ ο υ ν RNA ά ρ α n ρ ο ή τ ω ν π λ η ρ ο φ ο ρ ι ώ ν δ ε ν π η γ α ί ν ε ι π ρ ο ς α υ τ ή τ η ν

κ α τ ε ύ θ υ ν σ η . Ω σ τ ό σ ο , ο ι θ ε ω ρ ί ε ς υ π ά ρ χ ο υ ν κ α ι μ α ς Λ έ ν ε ό τ ι π ι θ α ν ώ ς ν α π ρ ο ύ -

π ή ρ ξ ε ο DNA ή ο RNA κ ό σ μ ο ς ή π ι θ α ν ό ν ν α π ρ ο ϋ π ή ρ ξ ε D NA κ α ι π ρ ω τ ε ΐ ν ε ς ή

RNA κ α ι π ρ ω τ ε ΐν ε ς . Σ ή μ ε ρ α , τ ο π ι ο π ι θ α ν ό φ α ί ν ε τ α ι ν α ε ίν α ι τ α μ ό ρ ι α τ ο υ

RNA, γ ι α π ο λ λ ο ύ ς Λ ό γ ο υ ς . Τ ο RNA ε ίν α ι π ι ο σ τ α θ ε ρ ό , π ο λ λ α π λ α σ ι ά ζ ε τ α ι ,π α ρ ο υ σ ι ά ζ ε ι κ α ι κ α τ α λ υ τ ικ ό χ α ρ α κ τ ή ρ α ε ν ώ μ έ σ ω τ η ς υ δ ρ ο ξ υ λ ο μ ά δ α ς μ π ο ρ ε ί

ν α σ υ μ μ ε τ ά σ χ ε ι σ ε π ά ρ α π ο λ λ έ ς α ν τ ι δ ρ ά σ ε ις . Ά ρ α α π ό τ ις θ ε ω ρ ί ε ς π ρ ο κ ύ π τ ε ι

ό τ ι ο κ ό σ μ ο ς τ ο υ RNA ή τ α ν α υ τ ό ς π ο υ π ρ ω τ ο ε μ φ α ν ί σ τ η κ ε κ α ι α π ό τ ο ν κ ό σ μ ο

τ ο υ RNA π ε ρ ά σ α μ ε σ τ ο ν κ ό σ μ ο τ ο υ DNA κ α ι τ ω ν π ρ ω τ ε ϊ ν ώ ν .

2 2




Φ Υ Λ Ο Γ Ε Ν Ε Τ Ι Κ Α Δ Ε Ν Δ Ρ Α Κ Α Ι Δ Ι Α Χ Ω Ρ Ι Σ Μ Ο Σ

Τ Ω Ν Ε Ι Δ Ω Ν Σ Ε Ε Π Ι Κ Ρ Α Τ Ε Ι Ε Σ

Τ α δ ι ά φ ο ρ α φ υ λ ο γ ε ν ε τ ι κ ά δ έ ν τ ρ α α π ό τ α ο π ο ί α π ε ρ ι μ έ ν ο υ μ ε ν α δ ο ύ μ ε τ η ν

ε ξ έ λ ιξ η τ ω ν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ω ν α π ό δ έ κ α ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α δ ι α φ ό ρ ω ν ε ι δ ώ ν σ ή μ ε ρ α

π ε ρ ι λ α μ β ά ν ε ι τ ρ ε ις μ ό ν ο κ α τ η γ ο ρ ί ε ς . Π α λ α ι ό τ ε ρ α ό λ α τ α ε ί δ η κ α τ α τ ά σ σ ο ν τ α ν

σ ε π έ ν τ ε κ α τ η γ ο ρ ί ε ς , α λ λ ά τ ο 1 990 μ ε π ε ιρ ά μ α τ α τ α ο π ο ί α έ κ α ν ε ο Γ ο υ ζ μ ε λ ε

τ ώ ν τ α ς τ ο RNA τ η ς μ ι κ ρ ή ς υ π ο μ ο ν ά δ α ς τ ο υ ρ ι β ο σ ώ μ α τ ο ς ξ ε χ ώ ρ ι σ ε ο ρ ι σ μ έ ν α

χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ά κ α ι χ ώ ρ ι σ ε τ ο β α σ ίλ ε ιο τ ω ν ε ι δ ώ ν π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν γ ύ ρ ω μ α ς σ ε

τ ρ ε ις μ ε γ ά λ ε ς ε π ι κ ρ ά τ ε ι ε ς : τ ω ν β α κ τ η ρ ί ω ν , τ ω ν α ρ χ α ί ω ν κ α ι τ ω ν ε υ κ ά ρ ι ω ν ή

ε υ κ α ρ υ ω τ ι κ ώ ν κ υ τ τ ά ρ ω ν . Τ α ε υ κ ά ρ ι α τ α ξ ε χ ω ρ ί ζ ο υ μ ε ε π ε ιδ ή έ χ ο υ ν δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ό

τ ρ ό π ο ν α δ ι π λ α σ ι ά ζ ο υ ν τ ο DNA τ ο υ ς , έ χ ο υ ν δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ά έ ν ζ υ μ α , κ .λ π .

Β α κ τ ή ρ ι α Α ρ χ α ί α Ε υ κ ά ρ υ αΖ ω α

Τ ο φ υ λ ο γ ε ν ε τ ικ ό δ έ ν

δ ρ ο ό π ω ς τ ο π ρ ό τ ε ιν ε

ο Woese μ ε α ν α π α ρ ά

σ τ α σ η μ ό ν ο κ ά π ο ι ω ν

κ ύ ρ ιω ν κ λ ά δ ω ν (12)

Φ Ω Τ Ο Σ Υ Ν Θ Ε Τ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Κ Α Ι Π Ρ Ο Ε Λ Ε Υ Σ Η Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ

Τ α κ υ α ν ο β α κ τ η ρ ί δ ι α , ε ν ώ έ χ ο υ ν τ α σ τ ο ι χ ε ί α τ ω ν β α κ τ η ρ ί ω ν , ω σ τ ό σ ο

κ ά ν ο υ ν φ ω τ ο σ ύ ν θ ε σ η . Η α ν α γ ω γ ικ ή α τ μ ό σ φ α ι ρ α , η ο π ο ί α π ρ ο ϋ π ή ρ ξ ε κ ά π ο τ ε ,

π ρ ι ν α π ό π ο λ λ ά χ ρ ό ν ι α θ α π ρ έ π ε ι ν α μ ε τ α τ ρ ά π η κ ε σ ε ο ξ ε ιδ ω τ ι κ ή , ό π ω ς ε ίν α ι

σ ή μ ε ρ α . Σ ή μ ε ρ α ζ ο ύ μ ε μ ε β ά σ η τ ο ο ξ υ γ ό ν ο . Α ν δ ε ίτ ε τ η δ ο μ ή ε ν ό ς β α κ τ η ρ ίο υ

ε ίν α ι α π λ ή , έ χ ε ι μ έ σ α τ ο D NA τ ο υ , τ α ρ ι β ο σ ώ μ α τ ά τ ο υ , τ ο κ υ τ τ α ρ ι κ ό τ ο ί χ ω μ α

κ α ι μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α τ ο σ υ γ κ ρ ί ν ο υ μ ε μ ε τ α α ρ χ α ί α ή α ρ χ α ι ο β α κ τ η ρ ί δ ι α . Τ α

α ρ χ α ί α , π ά λ ι , ε ίν α ι ο ρ γ α ν ι σ μ ο ί ο ι ο π ο ί ο ι ζ ο υ ν σ ε π α ρ ά ξ ε ν α μ έ ρ η . Π ο λ λ ά

23

Ε υ ρ υ α ρ χ α ιό τ «

[Κ ρ η ν α ρ χ α ιό τ

Μ ύ κ η -κ

Φ υ τ ά

τ ε /Γ .υ τ α ίο ς ranvóc ρ ό γ ο ν ο ς




β α κ τ ή ρ ια π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν ν α ε π ι ζ ή σ ο υ ν χ ω ρ ί ς ο ξ υ γ ό ν ο έ χ ο υ ν μ η χ α ν ι σ μ ο ύ ς π ο υ

μ π ο ρ ο ύ ν ν α φ τ ι ά ξ ο υ ν μ ε θ ά ν ι ο κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ι α ο ξ ικ ό ο ξ ύ . Α π ό τ ο ο ξ ικ ό ο ξ ύ

μ ε μ ε τ α β ο λ ι κ έ ς α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις θ α ο δ η γ ή σ ο υ ν σ ε δ ο μ έ ς π ο υ α π α ι τ ε ί έ ν α τ έ τ ο ι ο

π ο λ ύ π λ ο κ ο κ ύ τ τ α ρ ο .

Ό μ ω ς έ γ ιν ε μ ια κ α τ α π λ η κ τ ικ ή ε π α ν ά σ τ α σ η σ τ ο π έ ρ α σ μ α τ ω ν 3 ,6 δ ι σ ε κ α

τ ο μ μ υ ρ ί ω ν χ ρ ό ν ω ν , α π ό τ ό τ ε δ η λ α δ ή π ο υ θ ε ω ρ ο ύ μ ε ό τ ι π ρ ω τ ο ε μ φ α ν ί σ τ η κ ε ο

π ρ ώ τ ο ς π ρ ό γ ο ν ο ς , τ ο π ρ ώ τ ο κ ύ τ τ α ρ ο . Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α δ ο ύ μ ε π ώ ς ξ ε κ ι ν ά ε ι ο

μ η χ α ν ι σ μ ό ς π ο υ ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι φ ω τ ο σ ύ ν θ ε σ η . Ε ίν α ι έ ν α ς ε κ π λ η κ τ ικ ό ς , ε π α ν α σ τ α

τ ικ ό ς μ η χ α ν ι σ μ ό ς , ο ο π ο ί ο ς χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ε ί τ η ν η λ ι α κ ή ε ν έ ρ γ ε ι α γ ια ν α μ π ο ρ έ σ ε ι

α π ό μ ό ρ ι α ν ε ρ ο ύ κ α ι δ ι ο ξ ε ί δ ι ο τ ο υ ά ν θ ρ α κ α ν α φ τ ιά χ ν ε ι γ λ υ κ ό ζ η , π ο υ δ ί ν ε ι

τ ε λ ικ ά ά μ υ λ ο , κ υ τ τ α ρ ίν η κ α ι α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ ν ε ι σ τ ο π ε ρ ι β ά λ λ ο ν ο ξ υ γ ό ν ο 0 2 ·

Α π ό τ α π ε ι ρ ά μ α τ α τ ο υ Κ έ λ Β ιν γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε ό τ ι τ ο ο ξ υ γ ό ν ο τ ο ο π ο ί ο α π ε λ ε υ

θ ε ρ ώ ν ε τ α ι σ τ η ν α τ μ ό σ φ α ι ρ α π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι α π ό μ ό ρ ι α ν ε ρ ο ύ . Ά ρ α υ π ά ρ χ ε ι μ ι α

α ν α κ ύ κ λ ω σ η , κ α θ ώ ς τ ο ο ξ υ γ ό ν ο τ η ς θ ά λ α σ σ α ς , τ ω ν π ο τ α μ ώ ν ε π α ν έ ρ χ ε τ α ι κ α ι

τ ο α ν α π ν έ ο υ μ ε γ ι α ν α μ π ο ρ έ σ ο υ μ ε ν α ε π ιζ ή σ ο υ μ ε . Ε π ο μ έ ν ω ς , ο μ η χ α ν ι σ μ ό ς

τ η ς φ ω τ ο σ ύ ν θ ε σ η ς μ ά ς δ ίδ ε ι τ α φ υ τ ά , τ α δ έ ν τ ρ α , τ α λ ο υ λ ο ύ δ ι α , τ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς .

(Τ Μ Κ /α ρ α( Ο

Σ χ η μ α τ ικ ή α ν α π α

ρ ά σ τ α σ η τ ω ν

φ ω τ ο σ υ ν θ ε τ ικ ώ νδ ια δ ι κ α σ ιώ ν ό π ω ς

ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι σ τ α

φ υ τ ά , τ α φ ύ κ η κ α ι

τ α κ υ α ν ο β α κ τ ή ρ ια

(13) ν ε ρ ό ο . + Ι Γ

24




Θ α π ρ έ π ε ι ν α τ ο ν ισ τ ε ί ό τ ι η φ ύ σ η γ ι α τ ο ν κ α θ έ ν α α π ό ε μ ά ς φ τ ιά χ ν ε ι 70 kg κ υ τ

τ α ρ ί ν η ς α ν ά η μ έ ρ α . Τ ο π ο θ ε τ ο ύ μ ε τ η φ ω τ ο σ ύ ν θ ε σ η μ έ σ α σ τ η δ η μ ι ο υ ρ γ ία τ ο υ

κ ό σ μ ο υ κ α ι σ τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η , δ ιό τ ι μ ε τ α δ ύ ο φ ω τ ο σ υ σ τ ή μ α τ α μ ε τ α ο π ο ί α π ρ ο σ

λ α μ β ά ν ε τ α ι η η λ ι α κ ή α κ τ ιν ο β ο λ ί α κ α ι μ ε τ α μ ό ρ ι α τ ω ν χ λ ω ρ ο φ υ λ λ ώ ν α π ο θ η

κ ε ύ ε τ α ι χ η μ ι κ ή ε ν έ ρ γ ε ι α μ ε μ ο ρ φ ή Α Τ Ρ κ α ι π α ρ ά γ ε τ α ι ο ξ υ γ ό ν ο , σ ά κ χ α ρ α κ α ι

κ υ τ τ α ρ ί ν η . Τ α δ ύ ο φ ω τ ο σ υ ν θ ε τ ι κ ά σ υ σ τ ή μ α τ α α π ο ρ ρ ο φ ο ύ ν τ η ν α κ τ ι ν ο β ο λ ί α

σ τ α 700 κ α ι 68 0 nm μ ε τ η β ο ή θ ε ι α τ η ς χ λ ω ρ ο φ ύ λ λ η ς α κ α ι β . Τ ο φ ά σ μ α α π ο ρ

ρ ό φ η σ η ς τ η ς χ λ ω ρ ο φ ύ λ λ η ς α κ α ι β , π α ρ ό λ ο π ο υ α π ο ρ ρ ο φ ο ύ ν σ τ ο ι ώ δ ε ς κ α ι

σ τ ο ε ρ υ θ ρ ό , δ ι α φ έ ρ ε ι α ρ κ ε τ ά κ α ι τ ο ε ρ ώ τ η μ α ε ίν α ι κ α τ ά π ό σ ο ν ο ι χ λ ω ρ ο φ ύ λ -

λ ε ς π ο υ ξ έ ρ ο υ μ ε σ ή μ ε ρ α ε ίν α ι α υ τ έ ς π ο υ έ κ α ν α ν φ ω τ ο σ ύ ν θ ε σ η ε δ ώ κ α ι ε κ α

τ ο μ μ ύ ρ ι α χ ρ ό ν ι α . Υ π ά ρ χ ο υ ν σ ή μ ε ρ α ε κ π λ η κ τ ι κ έ ς δ η μ ο σ ι ε ύ σ ε ις π ο υ μ α ς δ ε ί

χ ν ο υ ν τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ ο υ φ ω τ ο σ υ ν θ ε τ ι κ ο ύ μ η χ α ν ι σ μ ο ύ , κ α θ ώ ς κ α ι τ ο ν τ ρ ό π ο μ ε

τ ο ν ο π ο ί ο π ρ ο ή λ θ α ν π ο λ λ έ ς χ λ ω ρ ο φ ύ λ λ ε ς ή β α κ τ η ρ ι ο χ λ ω ρ ο φ ύ λ λ ε ς .

Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Η Κ Α Ι Δ Α Ρ Β Ι Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Η π ο ι κ ι λ ο μ ο ρ φ ί α , π ο υ κ α τ α γ ρ ά φ τ η κ ε γ ι α π ρ ώ τ η φ ο ρ ά α π ό τ ο ν Λ α μ ά ρ κ τ ο

1 8 0 1 , π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι π ω ς ο ι ο ρ γ α ν ι σ μ ο ί δ ε ν ε ίν α ι κ ά τ ι τ ο α μ ε τ ά β λ η τ ο , δ ε ν ε ίν α ι

α μ ε τ ά β λ η τ α π ρ ο ϊ ό ν τ α α λ λ ά π ρ ο ϊ ό ν τ α δ ρ ά σ η ς τ η ς δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς , τ α ο π ο ί α α ν α

π τ ύ χ θ η κ α ν σ ε δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ έ ς κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις ω ς π ρ ο ϊ ό ν τ α π ο λ λ ώ ν μ ε τ α λ λ ά ξ ε ω ν

λ ό γ ω π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς τ ο υ ς σ τ ο π ε ρ ι β ά λ λ ο ν . Η π ε ρ ί φ η μ η π ε ρ ί ο δ ο ς τ ο υ λ α μ α ρ κ ι -

σ μ ο ύ κ ρ α τ ά ε ι π ε ρ ί π ο υ π ε ν ή ν τ α χ ρ ό ν ι α . Ο λ α μ α ρ κ ι σ μ ό ς ε ξ η γ ε ί π ώ ς π ρ ο κ ύ

π τ ο υ ν τ α ε ί δ η μ α ς , β ι ο λ ο γ ι κ ά , ν ο μ ο τ ε λ ε ι α κ ά κ α ι κ α τ ε υ θ υ ν ό μ ε ν α . Τ ε λ ε ο λ ο γ ι κ ά ,

π ρ ο σ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ι ο ι ο ρ γ α ν ι σ μ ο ί σ τ ο π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο υ ς , α λ λ ι ώ ς δ ε ν ε π ι ζ ο ύ ν (14).

Η δ υ ν α τ ό τ η τ α π ο υ έ χ ο υ ν τ α κ ύ τ τ α ρ α ν α μ ε τ α β ιβ ά ζ ο υ ν τ α α π α ρ α ί τ η τ α χ α ρ α

κ τ η ρ ισ τ ικ ά ε ίν α ι κ ά τ ι τ ο ο π ο ί ο ξ έ ρ ο υ μ ε ό τ ι ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τ ο DNA. Μ ε τ ά α π ό π ε ν ή ν τ α

χ ρ ό ν ι α , σ χ ε δ ό ν τ α υ τ ό χ ρ ο ν α , ο Ο υ ά λ α ς κ α ι ο Δ α ρ β ί ν ο ς - σ ε μ ι α ε π ισ τ η μ ο ν ι κ ή

σ υ ν ά ν τ η σ η σ τ η Β α σ ιλ ικ ή Α κ α δ η μ ί α τ ο υ Α ο ν δ ί ν ο υ τ ο 1 8 5 8 - α ν α κ ο ί ν ω σ α ν τ η ν

ίδ ια ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ή π λ η ρ ο φ ο ρ ί α μ ε μ ι κ ρ έ ς δ ι α φ ο ρ έ ς . Τ η ν ε π ο χ ή τ ο υ Δ α ρ β ί ν ο υ , ο

Μ έ ν τ ε λ ε ίχ ε δ ια τ υ π ώ σ ε ι τ η δ ι κ ή τ ο υ θ ε ω ρ ί α γ ια τ ο π ώ ς μ ε τ α β ι β ά ζ ο ν τ α ι τ α γ ο ν ί δ ι α ,

α λ λ ά η θ ε ω ρ ί α τ ο υ Μ έ ν τ ε λ π έ ρ α σ ε σ τ α β ιβ λ ία μ ό λ ι ς σ τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 19 ο υ α ι ώ ν α .

25




Ο Ο υ ά λ α ς π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι ό τ ι η κ ιν η τ ή ρ ι α δ ύ ν α μ η ε ίν α ι η δ ι α τ ή ρ η σ η τ ο υ κ α τ α λ λ η λ ό

τ ε ρ ο υ , δ η λ α δ ή η π ο ι κ ι λ ο μ ο ρ φ ί α ο ρ γ α ν ι σ μ ώ ν σ ε έ ν α δ ε δ ο μ έ ν ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν . Ό , τ ι

ε ίν α ι π ι ο ε υ κ ο λ ο π ρ ο σ ά ρ μ ο σ τ ο θ α β ρ ε ι τ ο ν κ α τ ά λ λ η λ ο χ ώ ρ ο , τ ο κ α τ ά λ λ η λ ο π ε ρ ι

β ά λ λ ο ν κ α ι ο ο ρ γ α ν ι σ μ ό ς α υ τ ό ς θ α μ π ο ρ έ σ ε ι ν α ε π ιζ ή σ ε ι (14).

Ο Δ α ρ β ί ν ο ς , σ τ ο β ιβ λ ίο π ο υ σ υ ν έ γ ρ α ψ ε π ο λ ύ γ ρ ή γ ο ρ α α φ ό τ ο υ ε π έ σ τ ρ ε ψ ε

ύ σ τ ε ρ α α π ό δ έ κ α χ ρ ό ν ι α σ τ α ν η σ ι ά Γ κ α λ α π ά γ κ ο ς , σ υ ν ο μ ί λ η σ ε μ ε τ ο ν Ο υ ά λ α ς

κ α ι κ α τ έ λ η ξ ε σ τ ο σ υ μ π έ ρ α σ μ α ό τ ι η π ρ ο έ λ ε υ σ η τ ω ν ε ι δ ώ ν ε ίν α ι α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ς

φ υ σ ι κ ή ς ε π ι λ ο γ ή ς τ ω ν ε ι δ ώ ν . Μ ό ν ο τ α ε ίδ η π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν ν α π ρ ο σ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ι

μ π ο ρ ο ύ ν ν α ε π ι β ι ώ σ ο υ ν κ α ι ν α ε ξ ε λ ι χ θ ο ύ ν . Τ η ν ίδ ια π ε ρ ί π ο υ π λ η ρ ο φ ο ρ ί α δ ια τ ύ

π ω σ α ν κ α ι ο ι δ ύ ο . Η π ρ ο έ λ ε υ σ η τ ω ν ε ι δ ώ ν έ χ ε ι ε π ο μ έ ν ω ς μ έ σ α τ η ς τ η φ υ σ ι κ ή

ε π ι λ ο γ ή , α υ τ ή η φ υ σ ι κ ή ε π ι λ ο γ ή έ χ ε ι π ρ ο σ α ρ μ ο σ τ ικ ό τ η τ α κ α ι μ ε β ά σ η α υ τ ή τ η ν

ιδ ιό τ η τ α μ π ο ρ ο ύ ν ν α ε ξ ε λ ί σ σ ο ν τ α ι . Η θ ε ω ρ ί α τ ο υ Δ α ρ β ί ν ο υ ή τ α ν κ α λ ή , χ ω ρ ί ς

λ ά θ η ό χ ι ό μ ω ς π λ ή ρ η ς , ό π ω ς α π ο δ ε ικ ν ύ ε τ α ι μ ε τ ις ν έ ε ς α ν α κ α λ ύ ψ ε ις .

Σ τ η σ υ ν θ ε τ ι κ ή θ ε ω ρ ί α , π ο υ ε ίν α ι π λ έ ο ν γ ν ω σ τ ή κ α ι ω ς ν ε ο δ α ρ β ι ν ι σ μ ό ς ,

έ χ ο υ μ ε τ η φ υ σ ι κ ή ε π ι λ ο γ ή ω ς ο υ δ έ τ ε ρ η ε ξ έ λ ι ξ η . Ο π α τ έ ρ α ς α υ τ ή ς τ η ς θ ε ω ρ ί α ς ,

η ο π ο ί α δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α κ α τ α ρ ρ ι φ θ ε ί ε ύ κ ο λ α , ε ίν α ι ο Θ ε ο δ ό σ ι ο ς Ν τ ο μ π ζ ά ν σ κ ι ,

π ο υ υ π ο σ τ η ρ ί ζ ε ι ό τ ι ο ι μ ε τ α λ λ ά ξ ε ις δ ι α δ ρ α μ α τ ίζ ο υ ν κ υ ρ ί α ρ χ ο ρ ό λ ο σ τ η δ η μ ι

ο υ ρ γ ί α τ η ς γ ε ν ε τ ι κ ή ς π ο ι κ ι λ ο μ ο ρ φ ί α ς , α λ λ ά η δ ι α τ ή ρ η σ η τ ο υ ς σ τ ο ν π λ η θ υ σ μ ό

κ α τ ε υ θ ύ ν ε τ α ι κ α ι ε ξ α ρ τ ά τ α ι α π ο κ λ ε ι σ τ ικ ά α π ό τ η φ υ σ ι κ ή ε π ι λ ο γ ή (15). Μ ε ά λ λ α

λ ό γ ι α , σ υ μ φ ω ν ε ί μ ε α υ τ ά π ο υ μ α ς λ έ ε ι ο Δ α ρ β ί ν ο ς , μ ε τ η μ ό ν η δ ι α φ ο ρ ά ό τ ι

τ ώ ρ α γ ν ω ρ ί ζ ε ι π ω ς η π λ η ρ ο φ ο ρ ί α μ ε τ α β ιβ ά ζ ε τ α ι α π ό τ ο DNA κ α ι α υ τ ή η π λ η

ρ ο φ ο ρ ί α δ ε ν π α ρ α μ έ ν ε ι ά θ ι κ τ η . Μ π ο ρ ε ί κ α ι ε π ι δ έ χ ε τ α ι π ά ρ α π ο λ λ ώ ν ε ι δ ώ ν

μ ε τ α λ λ ά ξ ε ις . Σ υ ν ε π ώ ς , τ α ν έ α ε ί δ η τ ω ν ο ρ γ α ν ι σ μ ώ ν , ό π ω ς φ α ί ν ε τ α ι , ε μ φ α ν ί ζ ο

ν τ α ι μ έ σ ω τ η ς α ν α π α ρ α γ ω γ ι κ ή ς α π ο μ ό ν ω σ η ς τ μ η μ ά τ ω ν τ ο υ α ρ χ ι κ ο ύ π λ η θ υ

σ μ ο ύ , σ ε σ υ ν ά ρ τ η σ η μ ε τ η σ τ α δ ια κ ή σ υ σ σ ώ ρ ε υ σ η ν έ ω ν μ ε τ α λ λ ά ξ ε ω ν . Κ ά ν ε ι

λ ό γ ο γ ι α ύ π α ρ ξ η ν έ ω ν ε ι δ ώ ν . Ε μ φ α ν ί ζ ο ν τ α ι ν έ α ε ίδ η μ έ σ ω α ν α π α ρ α γ ω γ ι κ ή ς

α π ο μ ό ν ω σ η ς . Α ν γ ια π α ρ ά δ ε ι γ μ α α π ό έ ν α ν π λ η θ υ σ μ ό α π ο μ ο ν ώ σ ο υ μ ε έ ν α

ε ί δ ο ς κ α ι τ ο α φ ή σ ο υ μ ε ν α π ο λ λ α π λ α σ ι ά ζ ε τ α ι γ ια π ο λ λ ά χ ρ ό ν ι α , θ α υ π ο σ τ ε ί

μ ε τ α λ λ ά ξ ε ις κ α ι κ ά π ο ι α σ τ ι γ μ ή τ α ε ί δ η π ο υ θ α π ρ ο κ ύ ψ ο υ ν δ ε ν θ α μ π ο ρ ο ύ ν

μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς ν α δ ι α σ τ α υ ρ ω θ ο ύ ν (14). Ε π ο μ έ ν ω ς ή θ α π ρ έ π ε ι ν α π ε θ ά ν ο υ ν ή θ α

π ρ ο κ ύ ψ ε ι έ ν α ν έ ο ε ί δ ο ς . Τ α ν έ α ε ίδ η τ ω ν ο ρ γ α ν ι σ μ ώ ν ε μ φ α ν ί ζ ο ν τ α ι μ έ σ ω α ν α -

2 6




π α ρ α γ ω γ ι κ ή ς α π ο μ ό ν ω σ η ς . Η ε ξ έ λ ι ξ η έ χ ε ι θ ε ω ρ η θ ε ί μ ια δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ή δ ι ε ρ γ α

σ ί α . Π ρ ά γ μ α τ ι η ε ξ έ λ ι ξ η α π ε τ έ λ ε σ ε μ ια δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ή ε ρ γ α σ ί α κ α ι μ ά λ λ ο ν μ η

α ν τ ι σ τ ρ έ ψ ι μ η . Ό ,τ ι έ χ ε ι σ υ μ β ε ί δ ε ν μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α τ ο α ν τ ι σ τ ρ έ ψ ο υ μ ε , δ ε ν μ π ο

ρ ο ύ μ ε ν α γ υ ρ ί σ ο υ μ ε π ί σ ω . Ε ίν α ι μ ια δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ή ε ρ γ α σ ί α , σ α ν α υ τ έ ς π ο υ μ π ο

ρ ε ί ν α κ ά ν ε ι έ ν α ς κ α λ λ ι τ έ χ ν η ς : ν α σ μ ι λ έ ψ ε ι έ ν α π ο λ ύ ω ρ α ί ο ά γ α λ μ α , ν α

ζ ω γ ρ α φ ί σ ε ι έ ν α π ο λ ύ ω ρ α ί ο π ί ν α κ α , ν α σ υ ν θ έ σ ε ι έ ν α σ υ μ φ ω ν ι κ ό κ ο μ μ ά τ ι. Μ ε

Β ά σ η τ α π α ρ α π ά ν ω , η ε ξ έ λ ι ξ η γ ια τ ο υ ς Β ι ο λ ό γ ο υ ς ε ίν α ι μ ια δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ή δ ι ε ρ

γ α σ ί α (15).

Π ρ ό σ φ α τ α , μ ε τ η δ η μ ο σ ί ε υ σ η τ η ς α ν ά λ υ σ η ς τ ο υ γ ο ν ι δ ι ό μ α τ ο ς τ ο υ χ ι μ π α -

τ ζ ή , δ ε ί χ θ η κ ε π ω ς σ ε ε π ί π ε δ ο Β ά σ ε ω ν σ τ ο DNA ο ά ν θ ρ ω π ο ς δ ι α φ έ ρ ε ι α π ό τ ο ν

χ ιμ π α τ ζ ή μ ό ν ο κ α τ ά 1%, ε ν ώ ο ι π ρ ω τ ε ΐ ν ε ς μ α ς δ ι α φ έ ρ ο υ ν σ ε λ ι γ ό τ ε ρ ο α π ό δ ύ ο

α μ ι ν ο ξ έ α (16). Ε ν τ υ π ω σ ι α κ έ ς ή τ α ν κ α ι ο ι δ ι α φ ο ρ έ ς μ α ς σ τ ις μ η κ ω δ ι κ ο π ο ι ο ύ -

μ ε ν ε ς π ε ρ ι ο χ έ ς τ ο υ DNA, σ τ ις ο π ο ί ε ς ε ίτ ε ε ι σ ή λ θ α ν ε ίτ ε ε ξ α λ ε ί φ τ η κ α ν α λ λ η

λ ο υ χ ί ε ς Β ά σ ε ω ν , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α η σ υ ν ο λ ι κ ή δ ι α φ ο ρ ά τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ α π ό τ ο ν

χ ι μ π α τ ζ ή ν α κ υ μ α ίν ε τ α ι σ τ ο 4% π ε ρ ί π ο υ .

Α ν θ έ λ α μ ε ν α κ ά ν ο υ μ ε μ ια μ ι κ ρ ή α ν α φ ο ρ ά σ τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η τ ω ν ε ιδ ώ ν σ τ ο

π έ ρ α σ μ α τ ο υ χ ρ ό ν ο υ , θ α ξ ε κ ι ν ο ύ σ α μ ε α π ό τ ο ν σ χ η μ α τ ισ μ ό τ η ς Γ η ς π ρ ι ν α π ό

Ο χ ιμ π α τ ζ ή ς τ ο υ ο π ο ίο υ

α ν α λ ύ θ η κ ε τ ο γ ο ν ιδ ίω μ α (16)

27




4 ,6 δ ι σ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α χ ρ ό ν ι α , θ α π η γ α ί ν α μ ε σ τ η ν υ δ ρ ό σ φ α ι ρ α , σ τ η ν π ρ ο β ι ο τ ι κ ή

ε π ο χ ή , σ τ ο ν npo -R N A κ ό σ μ ο , κ α ι τ ό τ ε θ α ε μ φ α ν ι ζ ό τ α ν η π ρ ώ τ η μ ο ρ φ ή ζ ω ή ς

μ ε σ υ μ μ ε τ ο χ ή τ ο υ D NA κ α ι τ ω ν π ρ ω τ ε ϊν ώ ν (1 ,2). Θ α π ρ έ π ε ι ν α δ ε χ τ ο ύ μ ε ό τ ι

ό λ α α υ τ ά δ ε ν έ γ ι ν α ν τ υ χ α ί α . Ε μ ε ίς μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α φ α ν τ α σ τ ο ύ μ ε έ ν α π ρ ώ τ ο ξ ε κ ί

ν η μ α π ο υ ν α δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί τ ο Σ ύ μ π α ν , σ ε κ ά π ο ι α σ τ ιγ μ ή τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς τ η

σ τ ιγ μ ή τ η ς Μ ε γ ά λ η ς Έ κ ρ η ξ η ς . Υ π ά ρ χ ο υ μ ε γ ια τ ί έ γ ι ν ε τ ο π ρ ώ τ ο ξ ε κ ί ν η μ α . Κ ά τ ι

ξ ε κ ί ν η σ ε κ α ι α υ τ ό ε ξ ε λ ί χ θ η κ ε μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α . Ά ρ α σ υ ν έ β η μ ια σ ε ιρ ά α π ό α λ υ σ ι

δ ω τ έ ς α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις π ο υ η ε ν έ ρ γ ε ι α τ ο υ ς - ή τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ ς - δ ε ν μ π ο ρ ε ί α π ό

κ α ν έ ν α ν ν α π ρ ο β λ ε φ θ ε ί . Ο ά ν θ ρ ω π ο ς , μ έ σ α σ ε α υ τ ό ν τ ο ν κ ύ κ λ ο , π ρ ο β ά λ λ ε ι

ω ς έ ν α ς η θ ο π ο ι ό ς τ ο υ σ ύ μ π α ν τ ο ς π ο υ ε γ ω ισ τ ικ ά ψ ά χ ν ε ι τ η δ ι κ ή τ ο υ π ρ ο έ λ ε υ

σ η . Π ρ ο σ π α θ ο ύ μ ε ν α δ ο ύ μ ε α π ό π ο ύ π ρ ο ή λ θ α μ ε , ν α δ ο ύ μ ε τ ο υ ς ε α υ τ ο ύ ς μ α ς

μ έ σ α σ ε α υ τ ή τ η μ α τ α ι ο δ ο ξ ί α κ α ι ν α δ ι α π ι σ τ ώ σ ο υ μ ε ε γ ω ισ τ ικ ά ό τ ι ε ίμ α σ τ ε κ ά τ ι

τ ο α σ ύ γ κ ρ ι τ ο , κ ά τ ι τ ο θ α υ μ α σ τ ό .

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Κ υ ρ ια κ ίδ η ς Δ .Α ., Π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς ζ ω ή ς : έ ν α χ η μ ικ ό μ υ σ τ ή ρ ι ο Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η , Ζ Η Τ Η ,

2001.

Μ π α μ π ά τ σ ικ ο ς Χ . κ α ι Κ υ ρ ια κ ίδ η ς Δ .Α ., Π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς ζ ω ή ς : Θ ε ω ρ ί ε ς κ α ι π ε ιρ α μ α

τ ικ έ ς π ρ ο σ ε γ γ ίσ ε ις , EIE, 2006 (υ π ό ε κ τ ύ π ω σ η ).

Sneden C , «The age of the Universe», Nature, 409(2001), 673-675 .

Oparin A.I., Proiskhozhdenie Zhizny [The Origin of Life], Moscow, Izd. Moskoviskiy

Rabochiy, 1924.

Haidane J.B.S., «The origin of life», Rationalist Annual, 1929, 148-169.

Lehniger A.L., Biochemistry, Wooth Publisher Inc., 1992.

Miller S.L., Urey H.C. and Oro J., «Origin of organic compounds on the primitive

earth and in meteorites», JMolEvol, 9(1976), 59-72.

Orgel L.E., «The origin of life-a review of facts and speculations», Trends in

Biochemical Sciences, 23(1998), 491-495 .

Fox S.W. and Dose K., Molecular evolution and the origin of life, San Francisco,

Freeman, 1972.

2 8




National Oceanie & Atmospheric Administration (NOAA), www.photolib.noaa.gov/

nurp/ images/big/nur04512.jpg

Reysenbach A.L. and Cady S.L., «Microbiology of ancient and modern

hydrothermal systems», TRENDS in Microbiology, 19(2001),79-86.

W oese CR ., Kandier Ο . and W heelis M.L., «Towards a natural system of

organisms: Proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya», Proc Natl Acad

Sci US A, 87(1990), 4576-4579.

http ://photoscience. la. asu.edu/photosyn/education/photointro.html

Ρ ο δ ά κ η ς Γ .Κ ., Ε ισ α γ ω γ ή σ τ η ν ε ξ ε λ ικ τ ικ ή Β ιο λ ο γ ία , Α θ ή ν α , Ι α τ ρ ι κ έ ς ε κ δ ό σ ε ις

Α ίτ σ α ς , 20 01.

Dobzhaasky T., Η γ ε ν ε τ ικ ή τ η ς ε ξ ε λ ικ τ ικ ή ς π ο ρ ε ία ς , (Μ ε τ ά φ ρ α σ η Κ . Κ α σ τ ρ ίτ σ η )

Columbia Univ. Press, 1985.

Culotta E. and Pannisi E., «Breakthrough of the year: Evolution in action», Science,

310(2005), 1878-1879.

2 9

http://www.photolib.noaa.gov/

http://asu.edu/photosyn/education/photointro

http://asu.edu/photosyn/education/photointro

http://www.photolib.noaa.gov/



Η δ α ρ β ι ν ι κ ή ε ρ μ η ν ε ί α τ η ςπ ο λ υ π λ ο κ ό τ η τ α ς τ η ς ζ ω ή ς

Ε λ ε υ θ έ ρ ιο ς Ζ ο υ ρ ο ς

Κ α θ η γ η τ ή ς Ε ξ ε λ ικ τ ικ ή ς Β ιο λ ο γ ία ς ,

Π α ν ε π ι σ τ ή μ ιο Κ ρ ή τ η ς

Σ τ η β ιο λ ο γ ία τ ίπ ο τ ε δ ε ν έ χ ε ι ν ό η μ α

έ ξ ω α π ό τ η ν έ ν ν ο ια τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς .

T h . D o b z h a n s k y

Μ ια ά λ λ η ιδ ι ο μ ο ρ φ ία τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς ε ίν α ι

ό τ ι ο κ α θ έ ν α ς ν ο μ ίζ ε ι ό τ ι τ η ν κ α τ α λ α β α ίν ε ι.

J . M o n o d

Μ ια ά λ λ η ι δ ι ο μ ο ρ φ ία τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς ε ίν α ι ό τ ι γ ι' α υ τ ή ν ι σ χ ύ ο υ ν τ α ε ξ ή ς :

Δ ε ν τ η ν κ α τ α λ α β α ίν ω ε π ο μ έ ν ω ς ε ίν α ι λ ά θ ο ς .

Δ ε ν μ π ο ρ ώ ν α τ η δ ε χ θ ώ ε π ο μ έ ν ω ς ε ίν α ι λ ά θ ο ς .

Λ . Ζ ο ύ ρ ο ς

α β ρ ε ί τ ε τ η ν π α ρ α π ά ν ω ρ ή σ η τ ο υ D obzhansky α κ ό μ α κ α ι σ τ α π ι ο

β α σ ι κ ά ε γ χ ε ι ρ ί δ ι α β ι ο λ ο γ ί α ς . Κ α ι π ο λ ύ σ ω σ τ ά . Δ ε ν ε ίν α ι μ ό ν ο ό τ ι

τ ίπ ο τ ε δ ε ν α π ο κ τ ά ν ό η μ α σ τ η β ι ο λ ο γ ία π α ρ ά μ ό ν ο κ ά τ ω α π ό τ ο φ ω ς

τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς . Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ά μ ε έ ν α β ή μ α π ι ο π έ ρ α κ α ι ν α π ο ύ μ ε π ω ς ό λ η η

β ι ο λ ο γ ί α κ α ι ο ι π ρ ο ε κ τ ά σ ε ι ς τ η ς (ια τ ρ ικ ή , γ ε ω π ο ν ί α , κ .λ π .) π α ύ ο υ ν ν α α π ο τ ε

λ ο ύ ν ε π ισ τ ή μ ε ς μ ό λ ι ς α π ο κ ο π ο ύ ν α π ό τ η ν έ ν ν ο ι α τ η ς ε ξ έ λ ι ξ η ς . Κ α ι π ω ς ε ά ν η

3 1




α ρ χ ή τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς δ ε ν ε ίχ ε α ν α κ α λ υ φ θ ε ί α π ό τ ο υ ς Β ιο λ ό γ ο υ ς , θ α ε ίχ ε α ν α κ α

λ υ φ θ ε ί α π ό τ ο υ ς χ η μ ικ ο ύ ς , τ ο υ ς γ ε ω λ ό γ ο υ ς κ α ι τ ο υ ς α σ τ ρ ο φ υ σ ικ ο ύ ς . Κ α ι,

τ έ λ ο ς , π ω ς ό π ο ιο ς θ έ λ ε ι ν α α μ φ ισ β η τ ή σ ε ι τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς θ α π ρ έ π ε ι

ν α α μ φ ισ β η τ ή σ ε ι ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο ο ικ ο δ ό μ η μ α τ ω ν φ υ σ ικ ώ ν ε π ισ τ η μ ώ ν .

Σ ή μ ε ρ α π ο υ η ε ξ έ λ ιξ η έ χ ε ι ε γ κ α θ ι δ ρ υ θ ε ί σ τ έ ρ ε α σ τ ο ν ε ν ο π ο ι η μ έ ν ο χ ώ ρ ο

τ η ς ε π ισ τ ή μ η ς , η δ ε ύ τ ε ρ η ρ ή σ η , η ρ ή σ η τ ο υ M onod, α π ο κ τ ά ιδ ια ίτ ε ρ η σ η μ α σ ία ,

κ α θ ώ ς μ α ς π ρ ο ε ιδ ο π ο ιε ί σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο υ ς κ ίν δ υ ν ο υ ς π ο υ π ε ρ ι κ λ ε ίε ι η α π λ ο ϊκ ή

α π ο δ ο χ ή τ η ς ή η α β α σ ά ν ισ τ η π ρ ο έ κ τ α σ η τ η ς σ ε χ ώ ρ ο υ ς ρ ε υ σ τ ο ύ ς κ α ι σ ε χ ρ ό

ν ο υ ς α ν ώ ρ ιμ ο υ ς . Ο ι ίδ ιο ι ο ι ε ξ ε λ ικ τ ικ ο ί Β ιο λ ό γ ο ι ο μ ο λ ο γ ο ύ ν π ω ς έ χ ο υ ν π ο λ λ ά

α κ ό μ α ν α κ α τ α ν ο ή σ ο υ ν σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ ο υ ς . Α ν κ ά π ο ιο ι β ια σ τ ο ύ ν

ν α σ υ μ π ε ρ ά ν ο υ ν π ω ς α υ τ ό α π ο τ ε λ ε ί α π ό δ ε ιξ η ό τ ι η ε π ισ τ ή μ η τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς δ ε ν

π α τ ά σ ε γ ε ρ ά θ ε μ έ λ ια , θ α π ρ έ π ε ι ν α π ο υ ν τ ο ίδ ιο κ α ι γ ια τ η φ υ σ ικ ή , γ ια τ ί κ ι

ε κ ε ί έ χ ο υ μ ε π α ρ ό μ ο ι ε ς ο μ ο λ ο γ ί ε ς κ α ι μ ά λ ισ τ α α π ό τ ο υ ς π ιο φ ω τ ε ιν ο ύ ς θ ε ρ ά

π ο ν τ ε ς τ η ς .1

Η τ ρ ίτ η ρ ή σ η σ υ ν ά γ ε τ α ι α π ό π ρ ο σ ω π ι κ ή ε μ π ε ιρ ί α , π ο υ ν ο μ ίζ ω ε ίν α ι ε μ π ε ιρ ί α

ό σ ω ν π ρ ο σ π ά θ η σ α ν ν α π ε ρ ά σ ο υ ν τ η θ ε ω ρ ί α τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς σ τ ο ε υ ρ ύ τ ε ρ ο κ ο ιν ό

(ε λ π ίζ ω ν α μ ο υ σ υ γ χ ω ρ ε θ ε ί η τ ό λ μ η ν α μ ιλ ή σ ω γ ια ό λ ο υ ς α υ τ ο ύ ς , Β ά ζ ο ν τ α ς τ ο

ό ν ο μ α μ ο υ κ ά τ ω α π ό τ α ο ν ό μ α τ α τ ο υ Dobzhansky κ α ι τ ο υ Monod). Υ π ά ρ χ ο υ ν

π ο λ λ έ ς θ ε ω ρ ί ε ς γ ια τ ο ν φ υ σ ικ ό κ ό σ μ ο τ ις ο π ο ί ε ς δ ε ν κ α τ α λ α β α ίν ο υ μ ε χ ω ρ ί ς

ω σ τ ό σ ο ν α α μ φ ιβ ά λ λ ο υ μ ε γ ια τ η ν ο ρ θ ό τ η τ α τ ο υ ς . Μ ο υ α ρ έ σ ε ι τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ α

τ η ς α ε ρ ο δ υ ν α μ ικ ή ς : π ο λ λ ο ί λ ίγ ο ι τ η ν κ α τ α ν ο ο ύ ν , κ α ν ε ίς μ α ς δ ε ν α μ φ ιβ ά λ λ ε ι γ ια

τ η ν ο ρ θ ό τ η τ α τ η ς (τ ο α π ο δ ε ικ ν ύ ο υ μ ε κ ά θ ε φ ο ρ ά π ο υ μ π α ίν ο υ μ ε σ ε έ ν α α ε ρ ο

π λ ά ν ο ). Η ιν σ ο υ λ ίν η π ο υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί σ ή μ ε ρ α έ ν α ς δ ια β η τ ικ ό ς π α ρ ά γ ε τ α ι α π ό

τ η ν έ κ φ ρ α σ η τ ο υ α ν θ ρ ώ π ιν ο υ γ ο ν ιδ ί ο υ τ η ς ιν σ ο υ λ ίν η ς σ ε Β α κ τ ή ρ ια , π ρ ά γ μ α

π ο υ δ ε ν ε ξ η γ ε ίτ α ι ε κ τ ό ς α ν δ ε χ θ ο ύ μ ε ό τ ι ο γ ε ν ε τ ικ ό ς κ ώ δ ικ α ς ε ίν α ι ίδ ι ο ς σ τ ο

ά ν θ ρ ω π ο κ α ι σ τ ο Β α κ τ ή ρ ιο , π ο υ μ ε τ η σ ε ιρ ά τ ο υ δ ε ν ε ξ η γ ε ίτ α ι ε κ τ ό ς α ν δ ε χ θ ο ύ

μ ε ό τ ι τ α β α κ τ ή ρ ια κ α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς έ χ ο υ ν κ ο ιν ή κ α τ α γ ω γ ή . Κ ι ό μ ω ς , υ π ά ρ χ ο υ να ν α μ φ ισ β ή τ η τ α δ ια β η τ ικ ο ί π ο υ α μ φ ιβ ά λ λ ο υ ν γ ια τ η ν ε ξ έ λ ιξ η , χ ω ρ ί ς ν α σ υ ν ε ιδ η

τ ο π ο ι ο ύ ν ό τ ι α υ τ ό τ ο υ ς ε ξ ισ ώ ν ε ι μ ε ό σ ο υ ς θ α α μ φ ισ β η τ ο ύ σ α ν ε ν π τ ή σ ε ι τ η θ ε ω

ρ ία τ η ς α ε ρ ο δ υ ν α μ ικ ή ς . Υ π ά ρ χ ε ι β έ β α ια ε ρ μ η ν ε ία γ ι' α υ τ ό ν τ ο ν π α ρ α λ ο γ ισ μ ό , η

ο π ο ί α ό μ ω ς δ ε ν ε ίν α ι τ η ς σ τ ιγ μ ή ς (η ε π ισ ή μ α ν σ η ό μ ω ς τ ο υ π α ρ ά λ ο γ ο υ ε ίν α ι τ η ς

32



Η Δ Α Ρ Β Ι Ν Ι Κ Η Ε Ρ Μ Η Ν Ε Ι Α Τ Η Σ Π Ο Λ Υ Π Λ Ο Κ Ο Τ Η Τ Α ! Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ

σ τ ιγ μ ή ς κ α ι π ά σ η ς σ τ ιγ μ ή ς ). Υ π ά ρ χ ε ι, τ έ λ ο ς , κ α ι μ ια μ ε ρ ί δ α α ν θ ρ ώ π ω ν γ ια τ ο υ ς

ο π ο ίο υ ς η ε ξ έ λ ιξ η ε ίν α ι α ξ ιω μ α τ ικ ά λ α ν θ α σ μ έ ν η .

Σ ή μ ε ρ α η ε ξ έ λ ιξ η ε ίν α ι ίσ ω ς η μ ο ν α δ ικ ή π ε ρ ιο χ ή γ ν ώ σ η ς μ ε α υ τ ό τ ο ιδ ιά

ζ ο ν χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό , τ η ν α ξ ιω μ α τ ικ ή α π ό ρ ρ ιψ η (κ ά π ο τ ε ή τ α ν κ α ι η κ ίν η σ η τ η ς

Γ η ς γ ύ ρ ω α π ό τ ο ν Ή λ ι ο ). Κ α ι ε δ ώ υ π ά ρ χ ε ι ε ρ μ η ν ε ία τ ο υ π α ρ ά λ ο γ ο υ , π ο υ ε π ί

σ η ς δ ε ν ε ίν α ι τ η ς σ τ ιγ μ ή ς (ο π ρ ο β λ η μ α τ ισ μ ό ς ό μ ω ς γ ι' α υ τ ή τ η μ ο ν α δ ικ ό τ η τ α

τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς ε ίν α ι, ε π ίσ η ς , τ η ς σ τ ιγ μ ή ς κ α ι π ά σ η ς σ τ ιγ μ ή ς ). Θ α π ρ έ π ε ι π ά ν τ ω ς

ν α σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι η α ξ ιω μ α τ ικ ή α π ό ρ ρ ιψ η τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς έ χ ε ι τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν τ ο σ τ ο ι

χ ε ίο τ η ς ε ιλ ικ ρ ίν ε ια ς σ ε α ν τ ιπ α ρ ά θ ε σ η μ ε τ ις ψ ε υ δ ο ε π ι σ τ η μ ο ν ικ έ ς α μ φ ισ β η τ ή

σ ε ις τ η ς .2

Μ Ι Α Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α Μ Ε Τ Ι Σ Θ Ε Μ Ε Α Ι Ω Δ Ε Ι Σ Α Ρ Χ Ε Σ

Ω σ τ ό σ ο , ο ι β α σ ικ έ ς α ρ χ έ ς τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς μ π ο ρ ο ύ ν ν α κ α τ α ν ο η θ ο ύ ν σ χ ε τ ικ ά

ε ύ κ ο λ α . Η α ν α δ ρ ο μ ή σ τ η ν π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς ζ ω ή ς α π ο τ ε λ ε ί μ ια κ α λ ή α ρ χ ή . Κ ο ιν ό

σ η μ ε ίο ό λ ω ν τ ω ν υ π ο θ έ σ ε ω ν γ ια τ ο ξ ε κ ίν η μ α τ η ς ζ ω ή ς ε ίν α ι η α ν ά δ υ σ η ε ν ό ς

μ α κ ρ ο μ ο ρ ίο υ μ ε τ η ν ιδ ιό τ η τ α τ η ς α υ τ ο α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς . Σ ή μ ε ρ α έ χ ο υ μ ε ισ χ υ

ρ ο ύ ς λ ό γ ο υ ς ν α θ ε ω ρ ο ύ μ ε ό τ ι τ ο μ ό ρ ι ο α υ τ ό ή τ α ν RNA, α λ λ ά α υ τ ό ε ίν α ι δ ε υ τ ε

ρ ε ύ ο ν σ η μ ε ίο . Τ ο β α σ ικ ό σ η μ ε ίο ε ίν α ι ό τ ι τ ο μ ό ρ ιο α υ τ ό -ό π ο ι ο κ ι α ν ή τ α ν -

ε ίχ ε τ η χ η μ ικ ή ιδ ιό τ η τ α ν α π α ρ ά γ ε ι α ν τ ίγ ρ α φ α τ ο υ , ό χ ι α ν α γ κ α σ τ ικ ά π ισ τ ά α ν τ ί

γ ρ α φ α α λ λ ά π ά ν τ ω ς α ν τ ίγ ρ α φ α . Δ ε ν μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε π ο ια ή τ α ν η

π ιθ α ν ό τ η τ α ν α π ρ ο κ ύ ψ ε ι έ ν α τ έ τ ο ιο μ ό ρ ιο κ ά τ ω α π ό τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς π ο υ ε π ικ ρ α

τ ο ύ σ α ν σ τ ο ν π λ α ν ή τ η μ α ς π ρ ιν α π ό 4 δ ισ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α χ ρ ό ν ια . Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α τ η

φ έ ρ ο υ μ ε ό σ ο θ έ λ ο υ μ ε π ιο κ ο ν τ ά σ τ ο μ η δ έ ν , α λ λ ά δ ε ν μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α τ η μ η δ ε ν ί

σ ο υ μ ε ο λ ο σ χ ε ρ ώ ς . Θ α ισ χ υ ρ ισ τ ώ μ ά λ ισ τ α ό τ ι η μ ό ν η ε π ισ τ η μ ο ν ικ ή ο δ ό ς π ο υ

μ α ς έ χ ε ι μ ε ίν ε ι γ ια μ ια ε κ θ ε μ ε λ ίω ν α π ό ρ ρ ιψ η τ η ς θ ε ω ρ ία ς τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς -λ έ γ ο

ν τ α ς «μ α ς » ε ν ν ο ώ τ ο υ ς ε ξ ε λ ικ τ ικ ο ύ ς β ιο λ ό γ ο υ ς π ο υ , ό π ω ς σ υ μ β α ίν ε ι μ ε ό λ ο υ ςτ ο υ ς ε π ισ τ ή μ ο ν ε ς , π ά σ χ ο υ ν α π ό έ ν α μ α ζ ο χ ισ τ ικ ό π ά θ ο ς ν α δ ι α ψ ε ύ σ ο υ ν τ η ν

ε π ισ τ ή μ η τ ο υ ς - ε ίν α ι ν α α π ο δ ε ίξ ο υ μ ε π ω ς α υ τ ή η π ιθ α ν ό τ η τ α ή τ α ν π ρ ά γ μ α τ ι

μ η δ έ ν . Γ ια τ ί α ν α υ τ ή η π ιθ α ν ό τ η τ α ή τ α ν α ν ε π α ίσ θ η τ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η τ ο υ μ η δ ε ν ό ς ,

ό λ α τ α ά λ λ α δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν π α ρ ά ν α α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν . Α ς δ ο ύ μ ε γ ια τ ί.

33




Α π ό τ η σ τ ιγ μ ή π ο υ θ α δ ε χ θ ο ύ μ ε ό τ ι έ ν α μ α κ ρ ο μ ό ρ ιο α π έ κ τ η σ ε τ η ν ικ α ν ό τ η

τ α τ ο υ α υ τ ο π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ο ύ τ ο υ , τ ο ε ρ ώ τ η μ α π ο υ α ν α γ κ α σ τ ικ ά α κ ο λ ο υ θ ε ί

ε ίν α ι: Π ο ια ή τ α ν η π ιθ α ν ό τ η τ α ό λ α τ α α ν τ ίγ ρ α φ α τ ο υ ν α ή τ α ν π α ν ο μ ο ι ό τ υ π α μ ε

τ ο π ρ ω τ ό τ υ π ο ; Η α π ά ν τ η σ η ε ίν α ι μ η δ έ ν . Ε ίν α ι α ν α π ό φ ε υ κ τ ο ό τ ι κ ά π ο ια σ τ ιγ μ ή

θ α π ρ ο κ ύ ψ ε ι κ ά π ο ιο λ ά θ ο ς σ τ η ν α ν τ ιγ ρ α φ ή . Τ α λ ά θ η α υ τ ά τ α ο ν ο μ ά ζ ο υ μ ε

μ ε τ α λ λ α γ έ ς . Π ρ ώ τ ο σ υ μ π έ ρ α σ μ α : μ ε δ ε δ ο μ έ ν η τ η ν ικ α ν ό τ η τ α τ η ς α υ τ ο α ν τ ιγ ρ α -

φ ή ς , η μ ε τ α λ λ α γ ή ε ίν α ι μ ια Β ε β α ιό τ η τ α . Η μ ε τ α λ λ α γ ή μ ά ς ο δ η γ ε ί τ ώ ρ α σ ε έ ν α ν

π λ η θ υ σ μ ό μ ο ρ ίω ν π ο υ μ ο ι ά ζ ο υ ν α λ λ ά δ ε ν ε ίν α ι π α ν ο μ ο ι ό τ υ π α κ α ι π ο υ τ ο

κ α θ έ ν α τ ο υ ς έ χ ε ι τ η ν ικ α ν ό τ η τ α τ η ς α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς . Κ α ι έ ρ χ ε τ α ι έ τ σ ι τ ο τ ρ ίτ ο

ε ρ ώ τ η μ α : Π ο ια ή τ α ν η π ιθ α ν ό τ η τ α ό λ α α υ τ ά τ α μ ό ρ ια ν α ε ίχ α ν α κ ρ ιβ ώ ς τ ο ν ίδ ιο

β α θ μ ό ε π ιβ ίω σ η ς κ α ι τ ο ν ίδ ιο ρ υ θ μ ό ν α α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς α ν ά μ ο ν ά δ α χ ρ ό ν ο υ ;

Α σ φ α λ ώ ς ο ι δ ι α φ ο ρ έ ς σ τ η χ η μ ικ ή τ ο υ ς δ ο μ ή , ό σ ο λ ε π τ ε π ίλ ε π τ ε ς κ α ι α ν ή τ α ν ,

δ ε ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν π α ρ ά ν α μ ε τ α φ ρ α σ τ ο ύ ν σ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς π ιθ α ν ό τ η τ ε ς ε π ι

β ίω σ η ς κ α ι α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς , δ η λ α δ ή σ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή α ν τ ιπ ρ ο σ ώ π ε υ σ η σ τ η δ ιά

σ τ α σ η τ ο υ χ ρ ό ν ο υ . Α υ τ ή τ η δ ι α φ ο ρ ο π ο ί η σ η τ ω ν π ιθ α ν ο τ ή τ ω ν α ν τ ιπ ρ ο σ ώ π ε υ

σ η ς σ τ ο ν χ ρ ό ν ο τ η ν ο ν ο μ ά ζ ο υ μ ε ε π ιλ ο γ ή . Δ ε ύ τ ε ρ ο σ υ μ π έ ρ α σ μ α : μ ε δ ε δ ο μ έ ν η

τ η μ ε τ α λ λ α γ ή , η ε π ιλ ο γ ή ε ίν α ι μ ια β ε β α ιό τ η τ α . Γ ε ν ικ ό σ υ μ π έ ρ α σ μ α : η α ν α π α

ρ α γ ω γ ή σ υ ν ε π ά γ ε τ α ι τ η μ ε τ α λ λ α γ ή κ α ι τ η ν ε π ιλ ο γ ή . Α υ τ ά τ α τ ρ ία «-γ η » α π ο τ ε

λ ο ύ ν τ ις α π α ρ α ίτ η τ ε ς κ α ι ικ α ν έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς γ ια τ η ν ε ξ έ λ ιξ η ε ν ό ς σ υ σ τ ή μ α τ ο ς , ε ν

π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ τ η ς ζ ω ή ς . Χ α ρ ι τ ο λ ο γ ώ ν τ α ς , θ α μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε ν α π ο ύ μ ε π ω ς τ ο

κ ύ ρ ι ο χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό τ η ς ζ ω ή ς ε ίν α ι η ά ν ισ ο -λ ά θ ο -α υ τ ό - α ν ά -π α ρ α γ ω γ ή .

Μ ια τ έ τ ο ια θ ε ώ ρ η σ η μ ά ς ε π ιτ ρ έ π ε ι ν α δ ο ύ μ ε τ η ζ ω ή σ α ν μ ια ρ ο ή π λ η ρ ο φ ο

ρ ιώ ν σ τ ο ν χ ρ ό ν ο (ε ικ . 1). Π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς π ο υ έ χ ο υ ν τ η ν ικ α ν ό τ η τ α ν α

π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ο ν τ α ι, ν α μ ε τ α λ λ ά σ σ ο ν τ α ι κ α ι ν α δ ια κ λ α δ ίζ ο ν τ α ι μ έ σ ω τ ω ν δ ο μ ώ ν

π ο υ δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν . Ο ι δ ο μ έ ς α υ τ έ ς (κ ύ τ τ α ρ α , ο ρ γ α ν ισ μ ο ί, κ ο ιν ω ν ίε ς ) α π ο τ ε λ ο ύ ν

ε φ ή μ ε ρ α κ α τ α σ κ ε υ ά σ μ α τ α , α φ ο ύ τ ο μ ό ν ο π ο υ π α ρ α μ έ ν ε ι σ τ ο ν χ ρ ό ν ο ε ίν α ι η π λ η

ρ ο φ ο ρ ία . Α υ τ ό τ ο τ α ξ ίδ ι τ η ς π λ η ρ ο φ ο ρ ία ς σ τ ο ν χ ρ ό ν ο ε ίν α ι η ισ τ ο ρ ία τ η ς ζ ω ή ς .

Ε ίν α ι μ ια ισ τ ο ρ ία π ο υ κ υ ρ ια ρ χ ε ίτ α ι α π ό μ ε γ ά λ ο υ ς κ α ι μ ικ ρ ο ύ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς α π ό τ η

μ ία , κ α ι α π ό τ η ν α ιτ ιο κ ρ α τ ία κ α ι τ η ν π ιθ α ν ο κ ρ α τ ία α π ό τ η ν ά λ λ η (π ρ ο τ ιμ ώ τ ο ν ό ρ ο

«π ιθ α ν ο κ ρ α τ ία » α π ό τ η ν «τ υ χ α ιο κ ρ α τ ία », γ ια τ ί σ τ η ν κ α θ η μ ε ρ ι ν ή χ ρ ή σ η τ ο π ιθ α ν ό

κ α ι τ ο τ υ χ α ίο έ χ ο υ ν δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό ν ό η μ α κ α ι ε δ ώ μ ιλ ά μ ε γ ια τ ο π ι θ α ν ό ) .

34




-4X10

9

έ τ η 0t t Χ Ρ ό ν ο ς

(π α ρ ό ν )

Ρ ο ή π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν σ τ ο χ ρ ό ν ο

Ε ικ . 1. Π α ρ ά σ τ α σ η τ ο υ φ α ιν ο μ έ ν ο υ τ η ς ζ ω ή ς σ α ν ρ ο ή π λ η ρ ο φ ο ρ ι ώ ν σ τ ο ν χ ρ ό ν ο . Η α ρ χ ή τ η ς

ρ ο ή ς σ υ μ π ίπ τ ε ι μ ε τ η σ τ ιγ μ ή τ η ς γ έ ν ε σ η ς τ η ς ζ ω ή ς , π ρ ι ν α π ό 3 ,7 κ α ι 4 δ ι σ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια χ ρ ό ν ι α

π ε ρ ί π ο υ . Η ρ ο ή δ ι α κ λ α δ ί σ τ η κ ε κ α ι τ ρ ο π ο π ο ιή θ η κ ε κ ά τ ω α π ό τ η ν ε π ί δ ρ α σ η τ ο υ π ο ικ ι λ ό μ ο ρ φ ο υ

κ α ι μ ε τ α β α λ λ ό μ ε ν ο υ φ υ σ ι κ ο ύ π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο ς κ α ι α π ό τ υ χ α ία γ ε γ ο ν ό τ α . Ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς δ ι α κ λ α δ ώ σ ε ις έ σ β η σ α ν σ τ ο ν χ ρ ό ν ο κ α ι μ ό ν ο έ ν α π ο λ ύ μ ικ ρ ό κ ο μ μ ά τ ι τ η ς τ ε ρ ά σ τ ια ς π λ η ρ ο φ ο ρ ία ς π ο υ

π ρ ο έ κ υ ψ ε α π ό α υ τ ή τ η δ ια δ ικ α σ ί α α π α ν τ ά σ ή μ ε ρ α σ τ ο ν π λ α ν ή τ η μ α ς . Τ η ν π λ η ρ ο φ ο ρ ί α α υ τ ή

μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α τ η μ ε λ ε τ ή σ ο υ μ ε σ ε δ ι ά φ ο ρ α ε π ί π ε δ α : ω ς ε ίδ η , ά τ ο μ α , κ ύ τ τ α ρ α , γ ο ν ίδ ι α , DNA.

Α ς π ά ρ ο υ μ ε π ρ ώ τ α τ ο υ ς α ρ ι θ μ ο ύ ς . Τ ο κ ά θ ε ω ά ρ ι ο κ α ι τ ο κ ά θ ε σ π ε ρ μ α τ ο

ζ ω ά ρ ι ο σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ε ίν α ι φ ο ρ έ α ς π ε ρ ί π ο υ 3 ,5 δ ι σ ε κ α τ ο μ μ υ ρ ί ω ν ν ο υ κ λ ε ο τ ι-

δ ί ω ν , π ο υ ε ίν α ι ο ι δ ο μ ι κ ο ί λ ί θ ο ι τ ο υ D NA α π ό τ ο ο π ο ί ο ω ς γ ν ω σ τ ό α π ο τ ε λ ο ύ ν τ α ι τ α γ ο ν ί δ ι α μ α ς , π γ ε ν ε τ ικ ή π λ η ρ ο φ ο ρ ί α . Ξ ε κ ι ν ο ύ μ ε λ ο ι π ό ν σ α ν έ ν α κ ύ τ τ α

ρ ο μ ε 7 δ ι σ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α ν ο υ κ λ ε ο τ ί δ ι α κ α ι ω ς π λ ή ρ ω ς α ν ε π τ υ γ μ έ ν ο ι ο ρ γ α ν ι

σ μ ο ί φ θ ά ν ο υ μ ε σ τ α μ ε ρ ι κ ά τ ρ ι σ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α κ ύ τ τ α ρ α . Α υ τ ό ε ίν α ι σ υ ν έ π ε ι α τ η ς

π ρ ώ τ η ς ιδ ι ό τ η τ α ς τ η ς ζ ω ή ς , τ η ς ικ α ν ό τ η τ α ς τ η ς α υ τ ο α ν τ ιγ ρ α φ ή ς ή - ό π ω ς τ η ν

ο ν ο μ ά σ α μ ε γ ε ν ικ ό τ ε ρ α - τ η ς α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς . Φ έ ρ τ ε τ ώ ρ α τ ο ν δ ε ύ τ ε ρ ο π ρ ω τ α

γ ω ν ι σ τ ή τ ο υ δ ρ ά μ α τ ο ς σ τ η σ κ η ν ή , τ η μ ε τ α λ λ α γ ή . Π ο ι α ε ίν α ι η π ι θ α ν ό τ η τ α έ ν α

σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ο ν ο υ κ λ ε ο τ ίδ ι ο ν α υ π ο σ τ ε ί μ ε τ α λ λ α γ ή (α π ό Α π .χ . ν α γ ίν ε ι G , C ή

Τ ); Κ ά π ο υ 1 σ τ α 10 δ ι σ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α . Α ρ α σ ε κ ά θ ε π ρ ά ξ η α ν τ ιγ ρ α φ ή ς τ ο υ D NA

(π ο υ π ε ρ ί π ο υ ι σ ο δ υ ν α μ ε ί μ ε κ ά θ ε κ υ τ τ α ρ ικ ή δ ι α ί ρ ε σ η ) ο α ν α μ ε ν ό μ ε ν ο ς α ρ ι θ

μ ό ς ν ο υ κ λ ε ο τ ιδ ι κ ώ ν α λ λ α γ ώ ν ε ίν α ι π ε ρ ί π ο υ έ ν α (7 Χ 109Χ 10~

10= 0 .7). Ό μ ω ς

35




ο α ρ ι θ μ ό ς τ ω ν κ υ τ τ α ρ ικ ώ ν δ ια ιρ έ σ ε ω ν ε ίν α ι μ ε γ ά λ ο ς σ τ η ζ ω ή ε ν ό ς α τ ό μ ο υ κ α ι

α σ υ γ κ ρ ίτ ω ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς σ τ η ζ ω ή ε ν ό ς ε ίδ ο υ ς . Σ υ ν ε π ώ ς , δ ε ν έ χ ο υ μ ε έ λ λ ε ιψ η

μ ε τ α λ λ α γ ώ ν , τ ο υ τ έ σ τ ιν γ ε ν ε τ ικ ή ς π ο ικ ιλ ό τ η τ α ς . Α ν τ ίθ ε τ α , έ χ ο υ μ ε μ ι α π λ η μ μ υ ρ ί

δ α γ ε ν ε τ ικ ή ς π ο ικ ιλ ο μ ο ρ φ ία ς . Α υ τ ό ε ξ η γ ε ί γ ια τ ί κ α ν ε ίς μ α ς δ ε ν ε ίν α ι γ ε ν ε τ ικ ά

τ α υ τ ό σ η μ ο ς μ ε κ ά π ο ιο ν ά λ λ ο κ α ι, ε κ τ ό ς α ν τ υ χ α ίν ε ι ν α έ χ ε τ ε ο μ ο ζ υ γ ω τ ικ ό

α δ ε λ φ ό , μ π ο ρ ε ίτ ε δ ίκ α ια ν α υ π ε ρ η φ α ν ε ύ ε σ τ ε γ ια τ ο ό τ ι ε ίσ τ ε έ ν α μ ο ν α δ ι κ ό

δ η μ ιο ύ ρ γ η μ α α π ό α π α ρ χ ή ς μ έ χ ρ ι σ υ ν τ έ λ ε ια ς τ ο υ κ ό σ μ ο υ (τ ο π ώ ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ι

ο ύ μ ε α υ τ ή τ η μ ο ν α δ ικ ό τ η τ α μ α ς ε ίν α ι έ ν α ά λ λ ο θ έ μ α ). Δ ε ν ε ξ η γ ε ί ό μ ω ς γ ια τ ί τ ο

DNA μ α ς ε ίν α ι τ ό σ ο κ α τ α π λ η κ τ ικ ά ό μ ο ιο μ ε τ ο DNA τ ο υ χ ιμ π α τ ζ ή , π ά ν ω α π ό

99% ό μ ο ιο . Φ έ ρ τ ε σ τ η σ κ η ν ή τ ο ν τ ρ ίτ ο π ρ ω τ α γ ω ν ισ τ ή , τ η ν ε π ιλ ο γ ή κ α ι δ ε ίτ ε

τ η ν σ α ν τ ο ν μ έ γ α δ ια φ ο ρ ο π ο ιη τ ή . Γ ια τ ί έ ν α ς α π ό τ ο υ ς π ιο γ ό ν ιμ ο υ ς τ ρ ό π ο υ ς

ν α ε κ λ ά β ε τ ε τ η ν ε π ιλ ο γ ή ε ίν α ι σ α ν μ ια δ ύ ν α μ η π ο υ δ ι α φ ο ρ ο π ο ι ε ί (δ ε ν θ α

κ ά ν ω τ ο λ ά θ ο ς ν α π ω «κ α θ ο ρ ίζ ε ι») τ ις π ιθ α ν ό τ η τ ε ς ε π ιβ ίω σ η ς σ τ ο μ ή κ ο ς τ ο υ

χ ρ ό ν ο υ μ ια ς μ ο ρ φ ή ς DNA έ ν α ν τ ι μ ια ς ά λ λ η ς . Π α ρ ε ν θ ε τ ικ ά , η έ ν ν ο ι α τ η ς φ υ σ ι

κ ή ς ε π ιλ ο γ ή ς α π ο τ ε λ ε ί τ η ν π ι ο χ τ υ π η τ ή ε φ α ρ μ ο γ ή τ η ς ρ ή σ η ς τ ο υ Monod. Ό λ ο ιν ο μ ίζ ο υ ν π ω ς τ η ν κ α τ α λ α β α ίν ο υ ν . Κ α ι ό μ ω ς ο ι δ υ σ κ ο λ ίε ς π ο υ κ ρ ύ β ο ν τ α ι π ίσ ω

α π ό α υ τ ή τ η φ α ιν ο μ ε ν ικ ά α π λ ή έ ν ν ο ι α ,3 α ν σ υ ν δ υ α σ θ ε ί μ ά λ ισ τ α μ ε τ η ν έ ν ν ο ι α

τ η ς π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς ,4 ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν ν α π ρ ο β λ η μ α τ ίζ ο υ ν τ ο υ ς ε ξ ε λ ικ τ ικ ο ύ ς β ιο

λ ό γ ο υ ς .

Σ τ ο σ η μ ε ίο α υ τ ό θ α π ρ έ π ε ι ν α α ν α φ ε ρ θ ο ύ μ ε σ τ η ν έ ν ν ο ια τ η ς ε γ κ α θ ί δ ρ υ

σ η ς μ ια ς μ ο ρ φ ή ς γ ε ν ε τ ικ ή ς π λ η ρ ο φ ο ρ ία ς έ ν α ν τ ι μ ια ς ά λ λ η ς ε ν α λ λ α κ τ ικ ή ς π λ η

ρ ο φ ο ρ ί α ς (σ τ η γ ε ν ε τ ικ ή α υ τ έ ς τ ις μ ο ρ φ έ ς τ ις ο ν ο μ ά ζ ο υ μ ε «α λ λ η λ ό μ ο ρ φ α »

-ε ίν α ι φ α ν ε ρ ό ό τ ι ό λ α τ α α λ λ η λ ό μ ο ρ φ α ξ ε κ ί ν η σ α ν ω ς μ ε τ α λ λ α γ έ ς ). Α ν σ ε

κ ά π ο ιο π λ η θ υ σ μ ό δ ε χ θ ο ύ μ ε ό τ ι υ π ά ρ χ ο υ ν τ ρ ε ις ε ν α λ λ α κ τ ικ έ ς μ ο ρ φ έ ς , ο ι Α 1?

Α 2 κ α ι Α 3, μ ε σ χ ε τ ικ έ ς σ υ χ ν ό τ η τ ε ς 0.1 , 0.4 κ α ι 0.5 α ν τ ίσ τ ο ι χ α , κ α ι α ν σ ε κ ά π ο ια

μ ε λ λ ο ν τ ικ ή σ τ ιγ μ ή ο π λ η θ υ σ μ ό ς φ θ ά σ ε ι ν α α π ο τ ε λ ε ίτ α ι μ ό ν ο α π ό Α 1( τ ό τ ε

μ ιλ ο ύ μ ε γ ια ε γ κ α θ ί δ ρ υ σ η τ ο υ A j. Ε ίμ α σ τ ε τ ώ ρ α έ τ ο ιμ ο ι γ ια έ ν α ν ο η τ ικ ό π ε ίρ α

μ α . Α ς ε ξ ε τ ά σ ο υ μ ε έ ν α ν π λ η θ υ σ μ ό τ ο υ ο π ο ίο υ τ ο ε ξ ε λ ικ τ ικ ά ε ν ε ρ γ ό μ έ γ ε θ ο ς

ε ίν α ι 500 ά τ ο μ α (τ ο α ν α υ τ ό ς ο ό ρ ο ς α π ο δ ί δ ε ι σ ω σ τ ά τ ο «δ ρ α σ τ ικ ό » μ έ γ ε θ ο ς

π ο υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν ο ι ε ξ ισ ώ σ ε ις τ η ς ε ξ ε λ ικ τ ικ ή ς β ιο λ ο γ ία ς κ α ι τ ο τ ι α κ ρ ιβ ώ ς

ε ν ν ο ο ύ μ ε λ έ γ ο ν τ α ς δ ρ α σ τ ικ ό μ έ γ ε θ ο ς α φ ο ρ ά α π ο κ λ ε ισ τ ικ ά τ ις έ ρ ιδ ε ς μ ε τ α ξ ύ

36




τ ω ν ε ιδ ι κ ώ ν ). Α ς δ ε χ θ ο ύ μ ε ε π ι π λ έ ο ν ό τ ι γ ια κ ά θ ε 1.000 μ ε τ α λ λ α γ έ ς π ο υ γ ίν ο

ν τ α ι κ α ι έ χ ο υ ν κ ά π ο ια π ιθ α ν ό τ η τ α ν α ε γ κ α θ ι δ ρ υ θ ο ύ ν (γ ια μ ια μ ε τ α λ λ α γ ή π ο υ

σ κ ο τ ώ ν ε ι τ ο ά τ ο μ ο σ τ ο ο π ο ί ο α π α ν τ ά η π ιθ α ν ό τ η τ α ε ίν α ι μ η δ έ ν , ε π ο μ έ ν ω ς τ η ν

α γ ν ο ο ύ μ ε ) ο ι 500 π ρ ο κ α λ ο ύ ν μ ια μ ικ ρ ή μ ε ίω σ η τ η ς ικ α ν ό τ η τ α ς τ ο υ α τ ό μ ο υ ν α

ε π ιβ ι ώ σ ε ι κ α ι ν α α ν α π α ρ α χ θ ε ί, σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α μ ια μ ε ίω σ η (σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ς ε π ιλ ο

γ ή ς ) -0 .001 έ ν α ν τ ι τ ο υ μ έ σ ο υ ό ρ ο υ τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ . Τ ις μ ε τ α λ λ α γ έ ς α υ τ έ ς θ α

τ ις ο ν ο μ ά σ ο υ μ ε μ ε ιο ν ε κ τ ικ έ ς . Δ ε χ ό μ α σ τ ε α κ ό μ α π ω ς 499 μ ε τ α λ λ α γ έ ς ε ίν α ι

ο υ δ έ τ ε ρ ε ς (σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ς ε π ιλ ο γ ή ς μ η δ έ ν ) κ α ι ό τ ι μ ό ν ο μ ία ε ίν α ι π λ ε ο ν ε κ τ ικ ή

μ ε τ α λ λ α γ ή μ ε σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ε π ιλ ο γ ή ς +0.02. Μ ια α π λ ή ε φ α ρ μ ο γ ή τ η ς θ ε ω ρ ί α ς

τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς 5 μ α ς δ ε ίχ ν ε ι ό τ ι γ ια ν α έ χ ο υ μ ε 100 ε γ κ α θ ιδ ρ ύ σ ε ις α π α ιτ ο ύ ν τ α ι

160.000 μ ε τ α λ λ α γ έ ς (δ η λ α δ ή ο ι 159.900 θ α χ α θ ο ύ ν α π ό τ ο ν π λ η θ υ σ μ ό ), κ α ι

α π ό α υ τ έ ς ο ι 72 θ α ε ίν α ι ο υ δ έ τ ε ρ ε ς , ο ι 25 μ ε ιο ν ε κ τ ικ έ ς κ α ι ο ι 3 π λ ε ο ν ε κ τ ικ έ ς .

Δ ια π ισ τ ώ ν ο υ μ ε τ ώ ρ α ό τ ι ε ν ώ ο ι μ ε τ α λ λ α γ έ ς ε ίν α ι σ υ χ ν έ ς , ο ι ε γ κ α θ ι δ ρ ύ σ ε ις

ε ίν α ι σ π ά ν ιε ς . Α υ τ ό ε ξ η γ ε ί γ ια τ ί ε ίμ α σ τ ε τ ό σ ο ό μ ο ιο ι γ ε ν ε τ ικ ά μ ε τ ο ν χ ιμ π α τ ζ ή .

Ο κ ο ι ν ό ς π ρ ο γ ο ν ό ς μ α ς έ ζ η σ ε μ ό λ ις π ρ ι ν 5-7 ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια χ ρ ό ν ια , χ ρ ό ν ο ς

σ ύ ν τ ο μ ο ς γ ια μ ε γ ά λ ε ς γ ε ν ε τ ικ έ ς δ ι α φ ο ρ ο π ο ι ή σ ε ις . Β λ έ π ο υ μ ε α κ ό μ α π ω ς ο ι

π λ ε ο ν ε κ τ ικ έ ς ε γ κ α θ ιδ ρ ύ σ ε ις ε ίν α ι λ ίγ ε ς σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ις μ ε ιο ν ε κ τ ικ έ ς , γ ια τ ο ν

α π λ ό λ ό γ ο ό τ ι π ρ ο κ ύ π τ ο υ ν μ ε μ ικ ρ ό τ ε ρ ο ρ υ θ μ ό . Α υ τ ό μ α ς δ ίν ε ι έ ν α μ έ τ ρ ο τ ο υ

π ό σ ο π ι ο κ ά τ ω α π ό τ η δ υ ν η τ ικ ά ά ρ ισ τ η κ α τ ά σ τ α σ η β ρ ισ κ ό μ α σ τ ε α ν ά π ά σ α σ τ ιγ

μ ή ω ς ά τ ο μ α ή ε ίδ ο ς . Γ ι' α υ τ ό κ α ι ο κ α λ ύ τ ε ρ ο ς τ ρ ό π ο ς ν α ε κ τ ιμ ή σ ο υ μ ε σ ω σ τ ά

τ η ν ε ξ έ λ ιξ η ε ίν α ι ν α ε σ τ ια σ τ ο ύ μ ε σ τ ις α τ έ λ ε ιε ς τ η ς (ο θ α υ μ α σ μ ό ς ε ίν α ι π ά ν τ α

ε ύ κ ο λ ο ς κ α ι σ χ ε δ ό ν π ά ν τ α π α ρ α π λ α ν η τ ικ ό ς ). Τ ο α ρ ιθ μ η τ ικ ό π α ρ ά δ ε ιγ μ α π ο υ

π α ρ α θ έ σ α μ ε ε ίν α ι α ρ κ ε τ ά α π ο κ α λ υ π τ ικ ό τ ω ν π ε ρ ιο ρ ισ μ ώ ν μ έ σ α σ τ ο υ ς ο π ο ί ο υ ς

κ ιν ε ίτ α ι η ε ξ έ λ ι ξ η . Τ έ λ ο ς , β λ έ π ο υ μ ε ό τ ι α ιτ ιο κ ρ α τ ία κ α ι π ιθ α ν ο κ ρ α τ ία π ά ν ε χ έ ρ ι-

χ έ ρ ι. Σ τ ις 160.000 μ ε τ α λ λ α γ έ ς μ ε τ ις ο π ο ίε ς ξ ε κ ιν ή σ α μ ε , 160 α ν α μ έ ν ο ν τ α ι ν α

ε ίν α ι π λ ε ο ν ε κ τ ικ έ ς κ α ι 80.000 ν α ε ίν α ι μ ε ιο ν ε κ τ ικ έ ς . Σ ε έ ν α ν α π ό λ υ τ α α ιτ ιο

κ ρ α τ ικ ό κ ό σ μ ο , θ α π ε ρ ιμ έ ν α μ ε ό λ ε ς ο ι π λ ε ο ν ε κ τ ικ έ ς μ ε τ α λ λ α γ έ ς ν α ε γ κ α θ ι

δ ρ υ θ ο ύ ν κ α ι ό λ ε ς ο ι μ ε ιο ν ε κ τ ικ έ ς ν α ε ξ α φ α ν ισ τ ο ύ ν . Κ ά τ ι τ έ τ ο ιο δ ε ν σ υ μ β α ίν ε ι.

Μ η β ια σ τ ε ίτ ε ε π ο μ έ ν ω ς ν α θ ε ο π ο ι ή σ ε τ ε τ η φ υ σ ικ ή ε π ι λ ο γ ή (κ α ι τ η ν α ιτ ιο κ ρ α τ ία

π ο υ α ν τ ιπ ρ ο σ ω π ε ύ ε ι). Π ρ ώ τ ο ν , ε ίν α ι χ ρ ο ν ικ ά τ υ φ λ ή : δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α δ ε ι π έ ρ α

α π ό τ η σ τ ιγ μ ή τ η ς δ ρ ά σ η ς τ η ς . Δ ε ύ τ ε ρ ο ν , δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α α π α λ λ α γ ε ί α π ό τ ις

37




τ ρ ικ λ ο π ο δ ι έ ς τ η ς π ι θ α ν ο κ ρ α τ ία ς γ ια τ ο ν (α φ ο π λ ισ τ ικ ά ) α π λ ό λ ό γ ο ό τ ι α ν Β ά λ ε τ ε

τ ο χ έ ρ ι σ α ς σ ε έ ν α ν σ ά κ ο μ ε 9 ά σ π ρ ε ς κ α ι μ ία μ α ύ ρ η μ π ί λ ια , υ π ά ρ χ ε ι π ά ν τ α η

π ι θ α ν ό τ η τ α ν α δ ια λ έ ξ ε τ ε τ η μ α ύ ρ η .

Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α κ λ ε ίσ ο υ μ ε α υ τ ό τ ο μ έ ρ ο ς τ η ς ε ισ α γ ω γ ή ς σ τ ο ν δ α ρ β ι ν ισ μ ό μ ε

μ ι α α ν α φ ο ρ ά σ τ η δ ε ύ τ ε ρ η ε ικ ό ν α π ο υ δ ε ίχ ν ε ι τ η ν α ν α τ ο μ ία τ ω ν π ρ ο σ θ ί ω ν

ά κ ρ ω ν τ ε σ σ ά ρ ω ν ε ιδ ώ ν π ο υ μ π ο ρ ο ύ μ ε -θ α έ λ ε γ α « π ρ έ π ε ι»- ν α τ α δ ο ύ μ ε σ α ν

κ α τ α σ κ ε υ έ ς γ ια δ ια φ ο ρ ε τ ικ ο ύ ς σ κ ο π ο ύ ς : η μ ία γ ια χ ε ιρ ι σ μ ό ε ρ γ α λ ε ίω ν , η ά λ λ η

γ ια τ ρ έ ξ ιμ ο , η ε π ό μ ε ν η γ ια κ ο λ ύ μ β η σ η κ α ι η τ ε λ ε υ τ α ί α γ ια π τ ή σ η . Φ α ν τ α σ θ ε ίτ εό τ ι έ ν α ς μ η χ α ν ικ ό ς , έ ν α ς υ π έ ρ -μ η χ α ν ικ ό ς , α ν τ ιμ ε τ ω π ίζ ε ι τ ο π ρ ό β λ η μ α τ ο υ σ χ ε

δ ια σ μ ο ύ τ ε σ σ ά ρ ω ν ο ρ γ ά ν ω ν , τ ο κ α θ έ ν α γ ια τ ο ν α ν τ ίσ τ ο ιχ ο σ κ ο π ό . Ε ρ ώ τ η μ α

π ρ ώ τ ο : Θ α κ α τ α λ ή ξ ε ι σ τ ις κ α τ α σ κ ε υ έ ς τ η ς ε ικ ό ν α ς ω ς τ ις π λ έ ο ν κ α τ ά λ λ η λ ε ς γ ι'

α υ τ ό π ο υ τ ις π ρ ο ο ρ ίζ ε ι; Η α π ά ν τ η σ η ε ίν α ι α ρ ν η τ ικ ή . Τ ο γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε α υ τ ό α π ό

τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι έ χ ο υ μ ε ή δ η σ χ ε δ ιά σ ε ι π ο λ ύ π ιο α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ ε ρ α ό ρ γ α ν α

γ ια τ ο ν χ ε ιρ ι σ μ ό ο ρ γ ά ν ω ν , τ ο τ ρ έ ξ ιμ ο , τ η ν κ ο λ ύ μ β η σ η κ α ι τ η ν π τ ή σ η . Ε ρ ώ τ η μ α

ά ν θ ρ ω π ο ς Γ y σ κ ύ λ ο ς ί Γ

β ρ α χ ιό ν ιο —\\ \ \

κ ε ρ κ ίδ α ^^^^) Ι Π ι

Λ 7ν 7Λ #Λ --·μ ε τ α κ ά ρ ιτ ιο mil7

τ ν ρ •β*

βΥ Υ *ϊ δ α κ τ ύ λ ω ν ^ i j ^ y

Φ ά λ α ι ν α /

Ε ικ . 2. Ο σ κ ε λ ε τ ό ς τ ω ν π ρ ο σ θ ίω ν ά κ ρ ω ν τ ο υ

α ν θ ρ ώ π ο υ , τ ο υ σ κ ύ λ ο υ , τ η ς φ ά λ α ιν α ς κ α ι τ ο υ

π ο υ λ ι ο ύ . Ο ι ο μ ο ι ό τ η τ ε ς , ο ι δ ια φ ο ρ έ ς κ α ι

ο ι α τ έ λ ε ιε ς α π ο τ ε λ ο ύ ν ισ χ υ ρ έ ς ε ν δ ε ίξ ε ις γ ια τ η

β ι ο λ ο γ ι κ ή ε ξ έ λ ι ξ η .

π τ η

38




δ ε ύ τ ε ρ ο : Γ ια τ ί ν α ε ίν α ι η Β α σ ικ ή α ν α τ ο μ ία ίδ ια κ α ι σ τ α τ έ σ σ ε ρ α ό ρ γ α ν α α φ ο ύ

ε κ τ ε λ ο ύ ν π ο λ ύ δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς ε ρ γ α σ ίε ς ; Σ τ ο ε ρ ώ τ η μ α α υ τ ό α π λ ώ ς δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι

α π ά ν τ η σ η . Σ κ ε φ θ ε ίτ ε τ ώ ρ α τ η ν κ ο ιν ή κ α τ α γ ω γ ή (σ α ν ε ξ ή γ η σ η τ η ς ίδ ια ς β α σ ι

κ ή ς α ν α τ ο μ ία ς ), τ η ν τ ρ ο π ο π ο ίη σ η κ ά τ ω α π ό τ η ν ε π ίδ ρ α σ η τ η ς φ υ σ ικ ή ς ε π ι λ ο

γ ή ς (σ α ν ε ξ ή γ η σ η τ ω ν δ ια φ ο ρ ώ ν σ τ ις λ ε π τ ο μ έ ρ ε ιε ς ) κ α ι α κ ό μ α τ ο υ ς π ε ρ ι ο ρ ι

σ μ ο ύ ς κ α ι τ ις ε γ γ ε ν ε ίς α δ υ ν α μ ίε ς τ η ς ε ξ ε λ ικ τ ικ ή ς δ ι α δ ι κ α σ ία ς (σ α ν ε ξ ή γ η σ η

τ ο υ γ ια τ ί ο ι κ α τ α σ κ ε υ έ ς α υ τ έ ς δ ε ν ε ίν α ι ο ι κ α λ ύ τ ε ρ ε ς δ υ ν α τ έ ς ) κ α ι ξ α ν α μ ε λ ε τ ή -

σ τ ε τ η ν ε ικ ό ν α . Α ν η ε ικ ό ν α 2 δ ε ν σ α ς π ε ίθ ε ι γ ια τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς ε ξ έ λ ιξ η ς , τ ο

π ιθ α ν ό τ ε ρ ο ε ίν α ι ό τ ι τ ίπ ο τ ε δ ε ν θ α σ α ς π ε ίσ ε ι. Μ ά λ λ ο ν α ν ή κ ε τ ε σ ε α υ τ ο ύ ς π ο υ

τ η ν α π ο ρ ρ ίπ τ ο υ ν α ξ ιω μ α τ ικ ά .

Ε Π Ε Κ Τ Ε Ί Ν Ο Ν Τ Α Σ Τ Ο Ν Δ Α Ρ Β Ι Ν Ι Σ Μ Ο

Α Π Ο Τ Ο Ν Μ Ε Σ Ο Κ Ο Σ Μ Ο Σ Τ Ο Ν Μ Ι Κ Ρ Ο Κ Ο Σ Μ Ο

Κ Α Ι Σ Τ Ο Ν Μ Α Κ Ρ Ο Κ Ο Σ Μ Ο Τ Η Σ Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ

Α υ τ ή ή τ α ν σ ε γ ε ν ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς η ε ικ ό ν α τ η ς ε ξ ε λ ικ τ ικ ή ς β ιο λ ο γ ία ς μ έ χ ρ ι τ η

δ ε κ α ε τ ία τ ο υ '60 τ ο υ π ε ρ α σ μ έ ν ο υ α ιώ ν α , ό τ α ν η μ ο ρ ια κ ή β ιο λ ο γ ία ά ρ χ ισ ε ν α

κ α λ π ά ζ ε ι μ ε φ ρ ε ν ή ρ η ρ υ θ μ ό κ ι ό τ α ν η α ν η σ υ χ ία μ α ς γ ια τ η ν π λ η θ υ σ μ ια κ ή

έ κ ρ η ξ η κ α ι τ η ν υ π ο β ά θ μ ισ η τ ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς ε π έ β α λ α ν τ η ν α ν α θ ε ώ ρ η σ η τ ω ν

γ ν ώ σ ε ω ν μ α ς γ ια τ η λ ε ιτ ο υ ρ γ ία τ ω ν β ιο κ ο ιν ω ν ιώ ν κ α ι τ ω ν ο ικ ο σ υ σ τ η μ ά τ ω ν . Η

β ιο λ ο γ ία ά ρ χ ισ ε τ ό τ ε ν α κ α τ α γ ίν ε τ α ι π ιο σ υ σ τ η μ α τ ικ ά μ ε τ ο ν μ ικ ρ ό κ ο σ μ ο (β ιο μ ό -

ρ ια ) κ α ι τ ο ν μ α κ ρ ό κ ο σ μ ο τ η ς (ο ικ ο σ υ σ τ ή μ α τ α ), σ ε α ν τ ίθ ε σ η μ ε τ η μ έ χ ρ ι τ ό τ ε

έ μ φ α σ η τ η ς σ τ ο ν μ ε σ ό κ ο σ μ ο (ο ρ γ α ν ι σ μ ό ς ). Ο ι π ρ ώ τ ε ς ε ν τ υ π ώ σ ε ις ή τ α ν ό χ ι

α π λ ώ ς α σ υ μ β ίβ α σ τ ε ς μ ε τ ο ν δ α ρ β ιν ισ μ ό , α λ λ ά σ α φ ώ ς α ν τ ιδ α ρ β ιν ικ έ ς . Τ ο φ α ι

ν ό μ ε ν ο τ η ς β ρ ε φ ο κ τ ο ν ί α ς , γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α , έ ρ χ ε τ α ι σ ε π λ ή ρ η α ν τ ίθ ε σ η μ ε κ ά θ ε

έ ν ν ο ια ε π ι λ ο γ ή ς «γ ια τ ο κ α λ ό τ ο υ ε ίδ ο υ ς ». Τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο ε ίν α ι δ ι α δ ε δ ο μ έ ν ο σ ε

π ο λ λ ά θ η λ α σ τ ικ ά , α λ λ ά έ χ ε ι μ ε λ ε τ η θ ε ί ιδ ια ίτ ε ρ α σ ε π ι θ ή κ ο υ ς τ ο υ γ έ ν ο υ ς

Presbytis τ ω ν ο π ο ίω ν ο ι π λ η θ υ σ μ ο ί α π ο τ ε λ ο ύ ν τ α ι α π ό χ α ρ έ μ ια -ο μ ά δ ε ς α π όθ η λ υ κ ά , α ν ώ ρ ι μ α α ρ σ ε ν ικ ά κ α ι έ ν α κ υ ρ ί α ρ χ ο α ρ σ ε ν ικ ό π ο υ μ ο ν ο π ω λ ε ί τ ις

σ υ ζ ε ύ ξ ε ις - κ α ι α π ό σ υ μ μ ο ρ ίε ς π ε ρ ιπ λ α ν ώ μ ε ν ω ν α ρ σ ε ν ικ ώ ν .6 Ό τ α ν έ ν α α π ό τ α

τ ε λ ε υ τ α ία α ρ σ ε ν ικ ά ε κ τ ο π ίσ ε ι τ ο κ υ ρ ία ρ χ ο , ε π ιδ ίδ ε τ α ι σ ε μ ια σ υ σ τ η μ α τ ικ ή θ α ν ά

τ ω σ η ό λ ω ν τ ω ν β ρ ε φ ώ ν τ η ς ο μ ά δ α ς π ο υ δ ε ν έ χ ο υ ν α κ ό μ α α π ο γ α λ α κ τ ισ θ ε ί (ε ικ .

39




Em. 3. Β ρ ε φ ο κ τ ο ν ί α σ ε

π ι θ ή κ ο υ ς . Δ ύ ο θ η λ υ κ ά

ε π ιτ ίθ ε ν τ α ι κ α τ ά τ ο υ

α ρ σ ε ν ικ ο ύ π ο υ έ χ ε ι

α ρ π ά ξ ε ι έ ν α ν ή π ιο κ α ι

τ ο υ έ χ ε ι π ρ ο κ α λ έ σ ε ι

σ ο β α ρ ά τ ρ α ύ μ α τ α .

3). Η σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά σ χ ε τ ίζ ε τ α ι α π ό λ υ τ α μ ε τ η ν α ν ά λ η ψ η τ ο υ χ α ρ ε μ ι ο ϋ , α φ ο ύ

μ ε τ ά α π ό λ ί γ ο υ ς μ ή ν ε ς τ ο ί δ ι ο α ρ σ ε ν ι κ ό γ ί ν ε τ α ι ο π ρ ο σ τ ά τ η ς (μ ε κ ί ν δ υ ν ο τ η ς

ζ ω ή ς τ ο υ ) ό λ η ς τ η ς ο μ ά δ α ς , σ υ μ π ε ρ ι λ α μ β α ν ο μ έ ν ω ν κ α ι τ ω ν ν ε ο γ έ ν ν η τ ω ν .

Π ώ ς α υ τ ό μ π ο ρ ε ί ν α ε ξ η γ η θ ε ί σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν κ ο ι ν ή α ν τ ίλ η ψ η ό τ ι τ α ά τ ο μ α

« α π ο β λ έ π ο υ ν σ τ ο κ α λ ό τ ο υ ε ίδ ο υ ς »; Ε π ί σ η ς , σ ε π λ ή ρ η α ν τ ί θ ε σ η μ ε κ ά θ ε έ ν ν ο ι α

δ α ρ β ι ν ι κ ή ς ε π ι λ ο γ ή ς έ ρ χ ε τ α ι κ α ι η σ τ ε ιρ ό τ η τ α τ η ς μ έ λ ι σ σ α ς κ α ι η α υ τ ο θ υ σ ία τ η ς

γ ια τ η ν π ρ ο σ τ α σ ία τ η ς κ υ ψ έ λ η ς , α φ ο ύ ο δ α ρ β ι ν ι σ μ ό ς σ υ ν ή θ ω ς ε κ λ α μ β ά ν ε τ α ι

σ α ν «α γ ώ ν α ς π ε ρ ί υ π ά ρ ξ ε ω ς » τ ο υ α τ ό μ ο υ κ α ι, κ α τ ' ε π έ κ τ α σ η , τ η ς δ ια ι ώ ν ι σ η ς τ ο υ

μ έ σ ω τ ω ν α π ο γ ό ν ω ν τ ο υ . Μ ε μ ια λ έ ξ η , π ώ ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ο δ α ρ β ι ν ισ μ ό ς ν α

ε ρ μ η ν ε ύ σ ε ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α τ α «κ α λ ά » κ α ι τ α « κ α κ ά » ζ ώ α ; Σ α ν ν α μ η ν έ φ τ α ν ε α υ τ ό τ ο

α δ ι έ ξ ο δ ο , η μ ο ρ ι α κ ή β ιο λ ο γ ί α μ ά ς έ φ ε ρ ε μ π ρ ο σ τ ά σ ε «κ α λ ά » κ α ι «κ α κ ά » μ ό ρ ι α .

Τ α π ρ ώ τ α , δ η λ α δ ή τ α χ ρ ή σ ι μ α γ ια τ ο ν ο ρ γ α ν ι σ μ ό μ ό ρ ια , μ α ς ή τ α ν γ ν ω σ τ ά . Μ ά λ ι

σ τ α ν ο μ ί ζ α μ ε ό τ ι κ ά θ ε μ ό ρ ι ο π ο υ φ τ ιά χ ν ε ι ο ο ρ γ α ν ι σ μ ό ς μ α ς τ ο υ ε ίν α ι ε ξ ο ρ ι

σ μ ο ύ χ ρ ή σ ι μ ο . Α λ λ ά ή ρ θ α μ ε α ν τ ιμ έ τ ω π ο ι μ ε τ α μ ε τ α θ ε τ ά σ τ ο ι χ ε ία - γ ι α ν α α ν α φ έ

ρ ο υ μ ε έ ν α π α ρ ά δ ε ιγ μ α μ ο ρ ι α κ ο ύ π α ρ ά δ ο ξ ο υ - μ ικ ρ ά κ ο μ μ ά τ ια τ ο υ DNA μ α ς π ο υ

φ α ί ν ε τ α ι ν α μ η ν έ χ ο υ ν ά λ λ ο ρ ό λ ο α π ό τ ο ν α ε μ φ υ τ ε ύ ο υ ν α ν τ ί γ ρ α φ α τ ο υ ς ε δ ώ κ ι

ε κ ε ί μ έ σ α σ τ ο γ ο ν ι δ ί ω μ α , κ α θ ι σ τ ώ ν τ α ς έ τ σ ι μ η λ ε ι τ ο υ ρ γ ικ ά α π α ρ α ίτ η τ α γ ο ν ί δ ι α

κ α ι π ρ ο κ α λ ώ ν τ α ς τ ο ν θ ά ν α τ ο τ ο υ κ υ τ τ ά ρ ο υ κ α ι τ ο υ ο ρ γ α ν ι σ μ ο ύ .

Ή τ α ν σ α ν ν α ε ίχ ε η β ι ο λ ο γ ί α , σ ε α ν α λ ο γ ί α μ ε τ η φ υ σ ι κ ή , μ ι α θ ε ω ρ ί α γ ια τ η ν

κ ί ν η σ η τ ω ν σ ω μ ά τ ω ν α λ λ ά ό χ ι γ ια τ η ν κ ί ν η σ η τ ω ν η λ ε κ τ ρ ο ν ί ω ν ή τ ω ν π λ α ν η τ ώ ν .

4 0




Έ π ρ ε π ε ν α α ν α ζ η τ ή σ ε ι μ ια ε ν ο π ο ιη τ ικ ή α ρ χ ή κ α ι τ η β ρ ή κ ε σ τ ο ν ... δ α ρ β ιν ισ μ ό .

Τ α ο ν ό μ α τ α π ο υ σ υ ν ή θ ω ς σ υ ν δ έ ο υ μ ε μ ε α υ τ ή τ η ν ε π έ κ τ α σ η τ ο υ δ α ρ β ιν ισ μ ο ύ

α π ό τ α μ ό ρ ια σ τ ις β ιο κ ο ιν ω ν ίε ς ε ίν α ι τ ω ν W. Hamilton, Ε .Ο . W ilson, R. Trivers

κ α ι R. Dawkins. Γ ια μ ια κ α τ ' α ν ά γ κ η σ ύ ν τ ο μ η α ν α δ ρ ο μ ή , τ ο κ α λ ύ τ ε ρ ο σ η μ ε ίο

ε κ κ ίν η σ η ς θ α ή τ α ν ίσ ω ς τ ο ε γ ω ισ τ ικ ό γ ο ν ί δ ι ο , μ ια έ ν ν ο ια τ η ς ο π ο ία ς τ η ν ε π ιτ υ

χ η μ έ ν η ε κ λ α ΐκ ε υ σ η ο φ ε ίλ ο υ μ ε σ ε μ ε γ ά λ ο β α θ μ ό σ τ ο ν Dawkins, π ο υ σ τ ο π α σ ί

γ ν ω σ τ ο ο μ ώ ν υ μ ο β ιβ λ ίο τ ο υ μ α ς π ρ ο κ α λ ε ί ν α δ ο ύ μ ε ό λ ε ς τ ις δ ο μ έ ς τ η ς ζ ω ή ς

-τ α κ ύ τ τ α ρ α , τ ο υ ς ο ρ γ α ν ι σ μ ο ύ ς , τ ις κ ο ιν ω ν ίε ς κ α ι ό ,τ ι α υ τ έ ς π ε ρ ικ λ ε ίο υ ν - σ α ν

ε φ ή μ ε ρ α κ α τ α σ κ ε υ ά σ μ α τ α τ ω ν γ ο ν ιδ ί ω ν .7 Γ ια τ ί, ό π ω ς ή δ η έ χ ο υ μ ε σ η μ ε ιώ σ ε ι,

μ ε τ ο ν α μ ε τ α λ λ ά σ σ ο ν τ α ι κ α ι μ ε τ ο ν α π ρ ο σ φ έ ρ ο ν τ α ι μ ε π ο λ λ α π λ έ ς μ ο ρ φ έ ς σ τ ις

π ε ρ ιβ α λ λ ο ν τ ικ έ ς ε π ιδ ρ ά σ ε ις , τ α γ ο ν ί δ ια κ α τ α φ έ ρ ν ο υ ν ν α π ε ρ ά σ ο υ ν σ τ ις ε π ό μ ε

ν ε ς γ ε ν ιέ ς ε κ ε ίν ε ς α κ ρ ιβ ώ ς τ ις μ ο ρ φ έ ς τ ο υ ς π ο υ ε γ κ λ ε ίο υ ν τ ις ο δ η γ ίε ς γ ια τ α π ιο

«ε π ιτ υ χ η μ έ ν α » ε φ ή μ ε ρ α κ α τ α σ κ ε υ ά σ μ α τ α τ ο υ ς , α υ τ ά π ο υ τ ο υ ς ε ξ α σ φ α λ ίζ ο υ ν

μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η α ν τ ιπ ρ ο σ ώ π ε υ σ η σ τ η ν ε π ό μ ε ν η γ ε ν ιά .

Μ ια τ έ τ ο ια θ ε ώ ρ η σ η ο δ η γ ε ί κ α τ ' ε υ θ ε ία ν σ τ ο π ρ ο κ λ η τ ικ ό ε ρ ώ τ η μ α τ ο υ

Dawkins: Ti γ α ρ ο φ ε λ ή σ ε ι ά ν θ ρ ω π ο ν ε ά ν τ ο ν κ ό σ μ ο ν ό λ ο ν κ ε ρ δ ίσ ε ι τ α δ ε γ ο ν ί

δ ια α υ τ ο ύ ζ η μ ιω θ ε ί; Τ έ τ ο ια ισ χ υ ρ έ ς κ α ι η χ η ρ έ ς ρ ή σ ε ις έ χ ο υ ν τ η δ ύ ν α μ η ν α α π ε

λ ε υ θ ε ρ ώ ν ο υ ν τ η σ κ έ ψ η μ α ς κ α ι ν α τ η μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν σ ε χ ώ ρ ο υ ς μ ε ν έ α κ έ ν τ ρ α

έ λ ξ η ς , α λ λ ά μ έ σ α α π ό τ η μ α ν ία τ ο υ ς ν α ε ξ η γ ή σ ο υ ν τ α π ά ν τ α δ ια μ ιά ς κ ι ν δ υ ν ε ύ

ο υ ν ν α ε κ φ υ λ ισ θ ο ύ ν σ ε κ α ρ ικ α τ ο ύ ρ ε ς . Ε ν π ρ ο κ ε ιμ έ ν ω , η έ ν ν ο ια τ η ς ε γ ω ισ τ ικ ό -

τ η τ α ς τ ο υ γ ο ν ιδ ί ο υ κ α τ α ν τ ά μ ια α λ η θ ο φ ά ν ε ια , α ν μ ε α υ τ ή ε ν ν ο ο ύ μ ε τ ο ν φ α ιν ό τ υ π ο τ ο υ (μ ο ρ φ ο λ ο γ ία , φ υ σ ιο λ ο γ ί α , σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ), δ η λ α δ ή τ ο π ώ ς ε μ π ίπ τ ε ι σ τ ις

α ι σ θ ή σ ε ις μ α ς η μ α κ ρ ιά α λ υ σ ίδ α τ ω ν φ υ σ ικ ο χ η μ ικ ώ ν α ν τ ιδ ρ ά σ ε ω ν π ο υ ε κ π ο

ρ ε ύ ο ν τ α ι α π ό τ ο γ ο ν ί δ ι ο κ α ι ο δ η γ ο ύ ν σ τ ο ν π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ό τ ο υ . Υ π ό μ ι α

έ ν ν ο ι α , π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ό ς κ α ι ε γ ω ισ τ ικ ό τ η τ α γ ίν ο ν τ α ι έ ν ν ο ιε ς τ α υ τ ό σ η μ ε ς .

Η έ μ μ ε σ η ή ο ρ ιζ ό ν τ ια - σ ε α ν τ ιδ ια σ τ ο λ ή μ ε τ η ν κ ά θ ε τ η - μ ε τ α φ ο ρ ά τ ω ν γ ο ν ι

δ ίω ν μ ά ς β γ ά ζ ε ι α π ό α υ τ ή τ η ν τ α υ τ ο λ ο γ ία .8

Μ π ο ρ ε ίτ ε ν α δ ια β ιβ ά σ ε τ ε τ α γ ο ν ί δ ι α

σ α ς σ τ η ν ε π ό μ ε ν η γ ε ν ιά μ ε δ ύ ο τ ρ ό π ο υ ς : κ α θ έ τ ω ς μ έ σ ω τ ω ν π α ιδ ιώ ν σ α ς ή

ο ρ ιζ ο ν τ ίω ς μ έ σ ω τ ω ν π α ιδ ιώ ν τ ω ν σ υ γ γ ε ν ώ ν σ α ς . Α ν ο σ υ γ γ ε ν ή ς ε ίν α ι α δ ε λ

φ ό ς σ α ς , τ ο π α ιδ ί τ ο υ (τ ο α ν ίψ ι σ α ς ) ε ίν α ι φ ο ρ έ α ς τ ο υ % τ ω ν γ ο ν ι δ ί ω ν σ α ς ,

ε ν ώ τ ο π α ιδ ί σ α ς ε ίν α ι φ ο ρ έ α ς τ ο υ Vfe. Σ α ν μ η χ α ν ή μ ε τ α φ ο ρ ά ς τ ω ν γ ο ν ι δ ί ω ν

4 1




σ α ς σ τ ο ν χ ρ ό ν ο , τ ο π α ιδ ί σ α ς ε ίν α ι , ε π ο μ έ ν ω ς , δ υ ο φ ο ρ έ ς π ιο α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό

α π ό τ ο α ν ίψ ι σ α ς , α λ λ ά τ ρ ία α ν ίψ ια α ξ ίζ ο υ ν π ιο π ο λ ύ α π ό έ ν α π α ιδ ί σ α ς . Κ ά ν τ ε

τ ώ ρ α τ ο ε ξ ή ς ν ο η τ ικ ό π ε ίρ α μ α : Φ α ν τ α σ θ ε ίτ ε έ ν α γ ο ν ί δ ι ο π ο υ ε π η ρ ε ά ζ ε ι μ ια

ε ν σ τ ικ τ ώ δ η σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά μ ε δ ύ ο ε ν α λ λ α κ τ ικ έ ς κ α τ α σ τ ά σ ε ις , τ η ν ε γ ω ισ τ ικ ή κ α ι

τ η ν α λ τ ρ ο υ ι σ τ ικ ή . Η ε γ ω ισ τ ικ ή ε π ιτ ά σ σ ε ι δ ύ ο α δ έ λ φ ια ν α χ ω ρ ίσ ο υ ν κ α ι ν α

δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ο υ ν ξ ε χ ω ρ ι σ τ έ ς ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς . Η ε γ ω ισ τ ικ ή ε π ιτ ά σ σ ε ι τ ο ν ν ε ώ τ ε ρ ο

α δ ε λ φ ό ν α μ ε ίν ε ι μ ε τ η ν ο ικ ο γ έ ν ε ια τ ο υ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο υ α δ ε λ φ ο ύ κ α ι ν α β ο η θ ή

σ ε ι σ τ η ν α ν α τ ρ ο φ ή τ ω ν α ν ιψ ιώ ν τ ο υ . Π ο ια σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά θ α ε π ικ ρ α τ ή σ ε ι; Σ ε

έ ν α ε υ ν ο ϊκ ό π ε ρ ι β ά λ λ ο ν μ ε α φ θ ο ν ία τ ρ ο φ ή ς κ α ι χ ω ρ ί ς κ ιν δ ύ ν ο υ ς γ ια τ α α ν ή λ ι

κ α , ο έ ν α ς α δ ε λ φ ό ς δ ε ν έ χ ε ι τ η ν α ν ά γ κ η τ ο υ ά λ λ ο υ . Η α λ τ ρ ο υ ισ τ ικ ή σ υ μ π ε ρ ι

φ ο ρ ά θ α α π ο τ ε λ ο ύ σ ε ε σ φ α λ μ έ ν η σ τ ρ α τ η γ ικ ή μ ε τ α φ ο ρ ά ς γ ο ν ιδ ίω ν σ τ ο ν χ ρ ό ν ο ,

α φ ο ύ τ α δ ύ ο α δ έ λ φ ια μ α ζ ί θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α α π ο κ τ ή σ ο υ ν π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο υ ς α π ο

γ ό ν ο υ ς έ χ ο ν τ α ς ο κ α θ έ ν α ς τ η δ ι κ ή τ ο υ ο ικ ο γ έ ν ε ια . Α ν τ ίθ ε τ α , σ ε έ ν α δ υ σ μ ε ν έ ς

π ε ρ ι β ά λ λ ο ν ε ίν α ι π ιθ α ν ό ν κ α ι τ α δ ύ ο α δ έ ρ φ ια ν α μ ε ίν ο υ ν τ ε λ ικ ά χ ω ρ ίς α π ο γ ό

ν ο υ ς σ τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ια τ ο υ ς ν α θ ρ έ ψ ο υ ν κ α ι ν α π ρ ο σ τ α τ ε ύ σ ο υ ν τ α π α ιδ ιά τ ο υ ς ,

χ ω ρ ισ τ ά ο κ α θ έ ν α ς , ε ν ώ θ α κ α τ ά φ ε ρ ν α ν ν α α ν α θ ρ έ ψ ο υ ν κ ά π ο ι ο υ ς α π ο γ ό ν ο υ ς

α ν έ μ ε ν α ν μ α ζ ί. Σ ε έ ν α τ έ τ ο ιο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν η α λ τ ρ ο υ ισ τ ικ ή σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά θ α

ή τ α ν η σ ω σ τ ή σ τ ρ α τ η γ ικ ή . Τ ο σ υ μ π έ ρ α σ μ α ε ίν α ι ό τ ι δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν ε γ ω ισ τ ικ ά ή

α λ τ ρ ο υ ισ τ ικ ά γ ο ν ίδ ι α α λ λ ά μ ό ν ο ε γ ω ισ τ ικ έ ς ή α λ τ ρ ο υ ι σ τ ικ έ ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ έ ς .

Υ π ό μ ια έ ν ν ο ια μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ο ύ μ ε ό τ ι τ ο γ ο ν ί δ ι ο ε ίν α ι π ά ν τ ο τ ε ε γ ω ισ τ ικ ό κ α ι

π ω ς π ίσ ω α π ό κ ά θ ε α λ τ ρ ο υ ισ τ ικ ή π ρ ά ξ η (ό π ω ς η «α π ό φ α σ η » τ ο υ μ ικ ρ ό τ ε ρ ο υ

α δ ε λ φ ο ύ ν α μ η ν α π ο κ τ ή σ ε ι δ ικ ά τ ο υ π α ιδ ιά π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α β ο η θ ή σ ε ι σ τ η ν

α ν α τ ρ ο φ ή τ ω ν α ν ιψ ιώ ν τ ο υ ) κ ρ ύ β ε τ α ι έ ν α ε γ ω ισ τ ικ ό γ ο ν ί δ ι ο . Α λ λ ά α υ τ ό δ ε ν

λ έ ε ι τ ίπ ο τ ε π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ό τ ο α ν λ έ γ α μ ε ό τ ι π ίσ ω α π ό κ ά θ ε χ ρ ώ μ α μ α τ ιώ ν

κ ρ ύ β ε τ α ι η ε ξ υ π η ρ έ τ η σ η τ η ς ό ρ α σ η ς .

Ε ίμ α σ τ ε τ ώ ρ α έ τ ο ιμ ο ι ν α ε π ισ τ ρ έ ψ ο υ μ ε σ τ ο ν α ιμ ο β ό ρ ο π ί θ η κ ο κ α ι σ τ η ν

η ρ ω ικ ή μ έ λ ισ σ α . Γ ια τ ο ν ν έ ο κ υ ρ ία ρ χ ο α ρ σ ε ν ικ ό π ί θ η κ ο κ ά θ ε ε ν σ τ ικ τ ώ δ η ς(τ ο υ τ έ σ τ ιν γ ε ν ε τ ικ ά π ρ ο δ ι α γ ε γ ρ α μ μ έ ν η ) ε ν έ ρ γ ε ια π ο υ θ α σ υ ν τ ε λ ο ύ σ ε σ τ ο ν α

σ υ ζ ε υ χ θ ε ί μ ε ό σ ο τ ο δ υ ν α τ ό π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α θ η λ υ κ ά π ρ ιν ε κ δ ι ω χ θ ε ί - μ ε τ η σ ε ιρ ά

τ ο υ - α π ό τ η ν ο μ ά δ α θ α α π ο τ ε λ ο ύ σ ε ε υ ν ο ϊ κ ή γ ια τ η φ υ σ ικ ή ε π ιλ ο γ ή σ υ μ π ε ρ ι

φ ο ρ ά . Ό μ ω ς μ η τ έ ρ ε ς π ο υ α κ ό μ α θ η λ ά ζ ο υ ν τ α μ ικ ρ ά τ ο υ ς δ ε ν ε ίν α ι ο ρ μ ο ν ικ ά

42




ε π ιδ ε κ τ ικ έ ς σ ε σ ύ ζ ε υ ξ η . Έ ν α ς τ ρ ό π ο ς γ ια ν α έ λ θ ο υ ν σ ε ο ίσ τ ρ ο ε ίν α ι η δ ι α κ ο π ή

τ ο υ θ η λ α σ μ ο ύ , ε ξ ο υ κ α ι η ε ξ έ λ ιξ η τ η ς σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ς τ η ς β ρ ε φ ο κ τ ο ν ί α ς . Γ ια τ η

μ έ λ ισ σ α η ε ξ ή γ η σ η ε ίν α ι λ ί γ ο π ιο σ ύ ν θ ε τ η α λ λ ά π ι ο α π ο κ α λ υ π τ ικ ή . Μ ια θ η λ υ

κ ή μ έ λ ισ σ α (β α σ ίλ ισ σ α ή ε ρ γ ά τ ρ ια ) π ρ ο κ ύ π τ ε ι α π ό τ η ν έ ν ω σ η ε ν ό ς ω α ρ ίο υ (τ η ς

β α σ ίλ ισ σ α ς ) μ ε έ ν α σ π έ ρ μ α (τ ο υ κ η φ ή ν α ), ό π ω ς σ υ μ β α ίν ε ι μ ε τ α π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α

ε ί δ η . Ό μ ω ς η α ρ σ ε ν ικ ή μ έ λ ισ σ α (ο κ η φ ή ν α ς ) π ρ ο κ ύ π τ ε ι α π ό έ ν α μ η γ ο ν ιμ ο

π ο ιη μ έ ν ο ω ά ρ ι ο . Τ ο α π ο τ έ λ ε σ μ α α υ τ ή ς τ η ς ιδ ιο ρ ρ υ θ μ ία ς (τ η λ έ μ ε α π λ ο δ ιπ λ ο ε ι-

δ ία ) ε ίν α ι ό τ ι ο ι ε ρ γ ά τ ρ ιε ς ε ίν α ι μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς σ υ γ γ ε ν ε ίς κ α τ ά 3/4, δ η λ α δ ή τ ρ ε ις

σ τ ις τ έ σ σ ε ρ ι ς έ χ ο υ ν τ ο ίδ ι ο α λ λ η λ ό μ ο ρ φ ο (γ ο ν ίδ ι ο ) γ ια κ ά θ ε γ ε ν ε τ ικ ό τ ό π ο (γ ια

τ η ν α κ ρ ίβ ε ια , τ ο π ο σ ο σ τ ό α υ τ ό ισ χ ύ ε ι α ν ά μ ε σ α σ ε δ ύ ο ε ρ γ ά τ ρ ιε ς π ο υ π ρ ο έ ρ χ ο

ν τ α ι α π ό σ π ε ρ μ α τ ο ζ ω ά ρ ι α τ ο υ ίδ ιο υ κ η φ ή ν α ). Τ ο α ν τ ίσ τ ο ιχ ο π ο σ ο σ τ ό γ ια τ α

α δ έ λ φ ια σ ε έ ν α ε ίδ ο ς μ ε φ υ λ ε τ ικ ή α ν α π α ρ α γ ω γ ή (ό π ω ς ο ά ν θ ρ ω π ο ς ) ε ίν α ι Vz

κ α ι σ ε μ ια α ν θ ρ ώ π ιν η κ ο ιν ω ν ία γ ια δ ύ ο τ υ χ α ία ά τ ο μ α ε ίν α ι π ο λ ύ κ ο ν τ ά σ τ ο

μ η δ έ ν . Δ ια π ι σ τ ώ ν ο υ μ ε ό τ ι α ν μ ια ε ρ γ ά τ ρ ια μ ε τ α τ ρ ε π ό τ α ν , μ έ σ ω μ ε τ α λ λ α γ ή ς , σ ε

γ ό ν ιμ ο θ η λ υ κ ό ά τ ο μ ο κ α ι υ ιο θ ε τ ο ύ σ ε τ ο ν σ υ ν η θ ισ μ έ ν ο τ ρ ό π ο ε γ γ ε ν ο ύ ς α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς (δ ιπ λ ο ε ιδ ία ) π ο υ σ υ ν α ν τ ά μ ε σ ε ά λ λ α έ ν τ ο μ α , θ α α ν έ τ ρ ε φ ε κ ό ρ ε ς μ ε

τ ις ο π ο ίε ς θ α ε ίχ ε σ υ γ γ έ ν ε ιαxh α ν τ ί γ ια α δ ε λ φ έ ς μ ε τ ις ο π ο ίε ς έ χ ε ι (κ ά τ ω α π ό

τ ο σ ύ σ τ η μ α τ η ς α π λ ο δ ιπ λ ο ε ιδ ία ς ) σ υ γ γ ε ν ε ι α 3/4. Μ ια τ έ τ ο ια μ ε τ α λ λ α γ ή θ α β ρ ι

σ κ ό τ α ν σ ε μ ε ιο ν ε κ τ ικ ή θ έ σ η έ ν α ν τ ι τ η ς α ρ χ ικ ή ς κ α τ ά σ τ α σ η ς κ α ι δ ε ν θ α ε ξ α

π λ ω ν ό τ α ν σ τ ο ν π λ η θ υ σ μ ό . Σ υ μ π ε ρ α ίν ο υ μ ε ό τ ι π ί σ ω κ α ι α π ό τ ις δ ύ ο α υ τ έ ς

α κ ρ α ίε ς κ α ι α ν τ ίθ ε τ ε ς σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ έ ς κ ρ ύ β ο ν τ α ι α μ ε τ α κ ί ν η τ ε ς β ιο λ ο γ ικ έ ς α ν α

γ κ α ιό τ η τ ε ς : η ο ρ μ ο ν ικ ή α ιτ ιό τ η τ α τ ο υ γ ε ν ε τ ή σ ιο υ κ ύ κ λ ο υ τ ο υ θ η λ υ κ ο ύ π ίθ η κ ο υ

κ α ι η α π λ ο δ ι π λ ο ε ιδ ία τ η ς μ έ λ ισ σ α ς .

Έ χ ο ν τ α ς ε ξ η γ ή σ ε ι τ ις α κ ρ α ίε ς π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις τ η ς β ρ ε φ ο κ τ ο ν ί α ς κ α ι τ η ς κ ο ι

ν ω ν ία ς τ η ς μ έ λ ισ σ α ς , μ π ο ρ ο ύ μ ε τ ώ ρ α ν α δ ο ύ μ ε έ ν α σ ύ ν ο λ ο σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ώ ν

σ α ν ε ν δ ιά μ ε σ ε ς κ α τ α σ τ ά σ ε ις . Θ α έ χ ε ι ή δ η γ ίν ε ι α ν τ ιλ η π τ ό ό τ ι η σ χ έ σ η -κ λ ε ιδ ί

ε ίν α ι η γ ε ν ε τ ικ ή σ υ γ γ έ ν ε ια (τ ο π ο σ ο σ τ ό τ ω ν κ ο ι ν ώ ν γ ο ν ιδ ίω ν ) μ ε τ α ξ ύ τ ω ν δ ύ οα τ ό μ ω ν π ο υ ε μ π λ έ κ ο ν τ α ι σ ε μ ί α σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά : τ ο υ ε υ ε ρ γ έ τ η (τ ο υ α δ ε λ φ ο ύ π ο υ

α ν α τ ρ έ φ ε ι τ ο α ν ίψ ι τ ο υ ) κ α ι τ ο υ ε υ ε ρ γ ε τ ο ύ μ ε ν ο υ (τ ο α ν ίψ ι). Ο π ρ ώ τ ο ς υ φ ίσ τ α

τ α ι μ ια «ζ η μ ία » π ο υ θ α μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε ν α τ η μ ε τ ρ ή σ ο υ μ ε σ α ν δ υ ν η τ ικ ή α ν α π α ρ α

γ ω γ ή (π ο υ δ ε ν έ γ ιν ε ) κ α ι ο ά λ λ ο ς δ έ χ ε τ α ι έ ν α «κ έ ρ δ ο ς » π ο υ μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε ν α

43




Κ ά θ ε τ η κ α ι ο ρ ιζ ό ν τ ια μ ε τ α φ ο ρ ά γ ο ν ιδ ίο υ

Em. 4. Κ ά θ ε τ η κ α ι ο ρ ιζ ό ν τ ια μ ε τ α φ ο ρ ά

γ ο ν ιδ ίω ν . Έ ν α ς γ ιο ς έ χ ε ι τ α μ ισ ά γ ο ν ί-

δ ια τ ο υ π α τ έ ρ α τ ο υ . Η π ιθ α ν ό τ η τ α δ ύ ο

π λ ή ρ η α δ έ λ φ ια (μ ε κ ο ιν ο ύ ς κ α ι τ ο υ ς

δ ύ ο γ ο ν ε ίς ) ν α έ χ ο υ ν τ ο ίδ ιο γ ο ν ίδ ιο

ε ίν α ι Vz. Ά ρ α η π ιθ α ν ό τ η τ α έ ν α ς θ ε ίο ς

κ α ι έ ν α ς α ν ιψ ιό ς ν α έ χ ο υ ν τ ο ίδ ιο γ ο ν ί-

δ ιο ε ίν α ι 1/4 κ υ α ν ο β α κ τ ή ρ ια (13)

Ο

Γ ο ν ιό ς Α δ ε λ φ ό ς

Γ_

Ά

Ί%

» Γ-L L

. % > .

:

> ^

D D

γ ιο ς α ν ιψ ιό ς

Ο

Δ ύ ο α ν ιψ ιο ί ισ ο δ υ ν α μ ο ύ ν μ ε έ ν α γ ιο

K r > Z

K r < Z

τ ο μ ε τ ρ ή σ ο υ μ ε σ α ν α ν α π α ρ α γ ω γ ή (π ο υ θ α γ ί ν ε ι ) . Α ν σ υ μ β ο λ ίσ ο υ μ ε τ ο π ρ ώ τ ο

σ α ν Ζ , τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο σ α ν Κ κ α ι α ν μ ε r σ υ μ β ο λ ίσ ο υ μ ε τ η γ ε ν ε τ ικ ή σ υ γ γ έ ν ε ια , τ ό τ ε

π ρ ο κ ύ π τ ε ι ε ύ κ ο λ α ό τ ι κ ά τ ω α π ό σ υ ν θ ή κ ε ς σ τ ις ο π ο ίε ς Κ r < Ζ θ α ε π ικ ρ α τ ή σ ε ι η

ε γ ω ισ τ ικ ή σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά , ε ν ώ κ ά τ ω α π ό σ υ ν θ ή κ ε ς ό π ο υ Κ r > Ζ θ α ε π ι κ ρ α τ ή σ ε ι

η α λ τ ρ ο υ ισ τ ικ ή (ε ικ . 4). Η σ χ έ σ η α υ τ ή α π ο τ ε λ ε ί, θ α λ έ γ α μ ε , τ ο π υ θ α γ ό ρ ε ιο

θ ε ώ ρ η μ α μ ια ς σ χ ε τ ικ ά ν έ α ς ε π ι σ τ ή μ η ς , τ η ς κ ο ιν ω ν ιο β ιο λ ο γ ία ς .9Ο ι ε π ι τ υ χ ί ε ς

τ η ς κ ο ιν ω ν ιο β ιο λ ο γ ία ς σ τ η ν ε ρ μ η ν ε ία τ ω ν κ ο ι ν ω ν ικ ώ ν φ α ιν ο μ έ ν ω ν π ο υ α π α

ν τ ο ύ μ ε σ τ α ζ ώ α (α λ λ ά α κ ό μ α κ α ι σ ε ά λ λ ο υ ς ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς ) ε ίν α ι α ξ ιο σ η μ ε ίω τ ε ς .

Τ ο ε ν τ υ π ω σ ια κ ό α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ς , ό τ α ν κ λ ή θ η κ ε ν α ε ξ η γ ή σ ε ι φ α ιν ό μ ε ν α π ο υ

σ υ ν α ν τ ο ύ μ ε σ τ ις α ν θ ρ ώ π ιν ε ς κ ο ιν ω ν ίε ς , ή τ α ν ν α φ έ ρ ε ι σ τ η ν ε π ι φ ά ν ε ια τ ο ν

υ φ έ ρ π ο ν τ α δ ι χ α σ μ ό μ ε τ α ξ ύ ε κ ε ίν ω ν -β ιο λ ό γ ω ν , κ ο ιν ω ν ιο λ ό γ ω ν , ψ υ χ ο λ ό γ ω ν ,

Κ .Ο .Κ .- π ο υ θ έ λ ο υ ν τ ο ν β ιο λ ο γ ικ ό κ ό σ μ ο χ ω ρ ι σ μ έ ν ο σ τ α δ ύ ο (μ ε τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο

ν α κ α τ α λ α μ β ά ν ε ι μ ό ν ο ς τ ο έ ν α μ έ ρ ο ς κ α ι ό λ ε ς τ ις ά λ λ ε ς μ ο ρ φ έ ς τ η ς ζ ω ή ς τ ο

ά λ λ ο μ έ ρ ο ς ) κ α ι α υ τ ώ ν π ο υ π ρ ο τ ιμ ο ύ ν ν α β λ έ π ο υ ν τ η ζ ω ή σ α ν έ ν α ο ρ γ α ν ικ ό

κ α ι α δ ιά σ π α σ τ ο σ ύ ν ο λ ο ό π ο υ ο ι ο π ο ι ε σ δ ή π ο τ ε δ ι α φ ο ρ έ ς ε ίν α ι δ ι α φ ο ρ έ ς π ο σ ό

τ η τ α ς κ α ι ό χ ι π ο ι ό τ η τ α ς . Ο δ ι χ α σ μ ό ς ε ίν α ι σ η μ α ν τ ικ ό ς κ α ι η κ α τ α ν ό η σ η τ ο υ

α π α ι τ ε ί τ η ν ε π ισ τ ρ ο φ ή μ α ς σ τ η ν ε ν ό τ η τ α τ η ς ζ ω ή ς .

4 4




Η Ι Ε Ρ Α Ρ Χ Ι Κ Η Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Η Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ

Κ Α Ι Ο Ι Σ Υ Ν Ε Π Ε Ι Ε Σ Τ Η Σ

Σ η μ ε ιώ σ α μ ε π ω ς τ ο θ ε μ ε λ ια κ ό γ ε γ ο ν ό ς σ τ η ν π ρ ο έ λ ε υ σ η τ η ς ζ ω ή ς , θ ε μ ε

λ ια κ ό γ ια τ η ζ ω ή γ ε ν ικ ά α λ λ ά κ α ι γ ια τ ο ν π λ α ν ή τ η μ α ς -μ ε ρ ι κ ο ί θ α έ λ ε γ α ν κ α ι

γ ια τ ο σ ύ μ π α ν ο λ ό κ λ η ρ ο , α λ λ ά α υ τ ό θ α έ λ ε γ α π ω ς α π ο τ ε λ ε ί μ ι α σ υ μ π α ν τ ικ ή

ύ β ρ η -, ή τ α ν η ε μ φ ά ν ισ η ε ν ό ς μ ο ρ ί ο υ μ ε τ η ν ικ α ν ό τ η τ α τ η ς α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς . Θ α

τ ο ε ξ ισ ώ σ ο υ μ ε μ ε τ ο «γ ο ν ίδ ιο ». Τ ο γ ο ν ί δ ιο έ χ ε ι, ό π ω ς σ η μ ε ιώ σ α μ ε , τ ις ιδ ιό τ η

τ ε ς τ η ς α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς , τ η ς μ ε τ α λ λ α γ ή ς κ α ι (σ α ν π λ η θ υ σ μ ό ς γ ο ν ιδ ί ω ν ) τ η ς ε π ι

λ ο γ ή ς . Σ ή μ ε ρ α , τ α γ ο ν ί δ ια α π α ν τ ο ύ ν σ ε ο μ ά δ ε ς , τ ις ο π ο ί ε ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε ν α

ο ν ο μ ά σ ο υ μ ε χ ρ ω μ ο σ ώ μ α τ α , τ α χ ρ ω μ ο σ ώ μ α τ α α π α ν τ ο ύ ν σ ε κ ύ τ τ α ρ α , τ α κ ύ τ τ α

ρ α σ ε ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς , ο ι ο ρ γ α ν ισ μ ο ί σ ε κ ο ιν ω ν ίε ς , ο ι κ ο ιν ω ν ίε ς σ ε ε ίδ η , τ α ε ίδ η

σ ε ο ικ ο σ υ σ τ ή μ α τ α , γ ια ν α φ θ ά σ ο υ μ ε σ τ η β ιό σ φ α ιρ α 10 (ε ικ . 5). Η ιε ρ α ρ χ ί α α υ τ ή

ε ίν α ι κ ά τ ι π α ρ α π ά ν ω α π ό α π λ ή α ν α π α ρ ά σ τ α σ η τ η ς σ υ ν θ ε τ ό τ η τ α ς τ η ς ζ ω ή ς .

Α ρ κ ε ί ν α δ ο ύ μ ε ό τ ι, ό π ω ς τ α γ ο ν ίδ ι α , έ τ σ ι κ α ι τ α χ ρ ω μ ο σ ώ μ α τ α , τ α κ ύ τ τ α ρ α , ο ι

Η ιε ρ α ρ χ ικ ή ο ρ γ ά ν ω σ η τ η ς ζ ω ή ς

! Π Ρ Ο Σ Χ Η Μ Ε ΙΑ Ι

Μ

Ε Π Ι

Π Ε Δ Ο

1

2

3

4

5

6

7

Α Ν Α Π

Γ ο ν ί δ ι ο

Μ Ο Ν Α Δ Α

\ Ρ Α Γ Ω Γ Η Σ /Ε Π Ι Λ Ο Γ Η Σ

Χ ρ ω μ ό σ ω μ α

Κ ύ τ τ α ρ ο

Ά τ ο μ ο

Κ ο ι ν ω ν ία

Ε ίδ ο ς

Ο ικ ο σ ύ σ τ η μ α

Μ Ο Ν Α Δ Α Ε Ξ Ε Α Ι Ξ Η Σ

Π λ η θ υ σ μ ό ς γ ο ν ιδ ίω ν

Π λ η θ υ σ μ ό ς χ ρ ω μ ο σ ω μ ά τ ω ν (Γ ο ν ι δ ίω μ α )

Π λ η θ υ σ μ ό ς κ υ τ τ ά ρ ω ν (Ο ρ γ α ν ισ μ ό ς )

Π λ η θ υ σ μ ό ς α τ ό μ ω ν ( Κ ο ιν ω ν ία )

Π λ η θ υ σ μ ό ς κ ο ι ν ω ν ιώ ν (Ε ίδ ο ς )

Π λ η θ υ σ μ ό ς Ε ιδ ώ ν (Ο ικ ο σ ύ σ τ η μ α )

Π λ η θ υ σ μ ό ς Ο ικ ο σ υ σ τ η μ ά τ ω ν (Β ιό σ φ α ι ρ α )

ψΠ Ρ Ο Σ Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ ΙΚ Ε Σ &

Α Ν Θ Ρ Ω Π ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ε Σ

Ε ικ . 5. Η ιε ρ α ρ χ ικ ή ο ρ γ ά ν ω σ η τ η ς ζ ω ή ς . Κ ά θ ε ε π ίπ ε δ ο έ χ ε ι τ ις ιδ ιό τ η τ ε ς τ η ς α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς ,

τ η ς μ ε τα λ λ α γ ή ς κ α ι τ η ς ε π ι λ ο γ ή ς . Τ ο π έ ρ α σ μ α α π ό έ ν α κ α τ ώ τ ε ρ ο σ ε έ ν α α ν ώ τ ε ρ ο ε π ίπ ε δ ο α π α ι

τ ε ί τ η ν ε λ α χ ισ τ ο π ο ίη σ η τ ω ν δ ια φ ο ρ ώ ν τη ς γ ε ν ε τικ ή ς π λ η ρ ο φ ο ρ ία ς ή τ ο υ ρ υ θ μ ο ύ π ο λ λ α π λ α σ ια

σ μ ο ύ τ ω ν μ ο ν ά δ ω ν α π ό τ ις ο π ο ίε ς α π ο τ ε λ ε ίτ α ι.

45




ο ρ γ α ν ισ μ ο ί, ο ι κ ο ιν ω ν ίε ς κ α ι τ α ε ίδ η έ χ ο υ ν τ η ν τ ρ ι π λ ή ιδ ιό τ η τ α τ η ς α ν α π α ρ α

γ ω γ ή ς , μ ε τ α λ λ α γ ή ς κ α ι ε π ιλ ο γ ή ς . Μ ια π ι ο π ρ ο σ ε κ τ ικ ή ε σ τ ία σ η σ τ ο π ώ ς σ υ ν δ έ ε

τ α ι τ ο έ ν α ε π ί π ε δ ο μ ε τ ο ά λ λ ο δ ε ίχ ν ε ι ό τ ι τ ο π έ ρ α σ μ α α π ό έ ν α χ α μ η λ ό τ ε ρ ο (ν -

1) σ ε έ ν α α ν ώ τ ε ρ ο (ν ) ε π ί π ε δ ο σ υ ν δ έ ε τ α ι μ ε μ ια ε λ α χ ισ τ ο π ο ί η σ η τ ω ν δ ια φ ο

ρ ώ ν μ ε τ α ξ ύ τ ω ν μ ο ν ά δ ω ν -μ ε λ ώ ν τ ο υ κ α τ ω τ έ ρ ο υ ε π ιπ έ δ ο υ . Ο ι δ ι α φ ο ρ έ ς α υ τ έ ς

έ χ ο υ ν ν α κ ά ν ο υ ν μ ε τ ο π ο ι ό ν τ η ς γ ε ν ε τ ικ ή ς π λ η ρ ο φ ο ρ ία ς (Δ γ ) ή τ ο ν ρ υ θ μ ό

α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς (Δ α ) τ ω ν μ ο ν ά δ ω ν -μ ε λ ώ ν . Σ ε έ ν α ν π λ η θ υ σ μ ό γ ο ν ιδ ί ω ν θ α

μ π ο ρ ο ύ σ ε τ ο κ ά θ ε γ ο ν ί δ ι ο ν α ε ίν α ι δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό α π ό τ ο ά λ λ ο (Δ γ > 0) κ α ι ν α

π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ε τ α ι μ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό ρ υ θ μ ό (Δ α >0). Σ ε έ ν α ν τ έ τ ο ιο π λ η θ υ σ μ ό τ ο

γ ιν ό μ ε ν ο τ ω ν δ ύ ο δ ι α φ ο ρ ώ ν ε ίν α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο τ ο υ μ η δ ε ν ό ς (Δ γ Χ Δ α > 0).

Α π ό τ έ τ ο ιο υ ς π λ η θ υ σ μ ο ύ ς ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν κ α ι α ν τ α γ ω ν ιζ ο μ έ ν ω ν μ ο ρ ί ω ν φ α ν τ α ζ ό

μ α σ τ ε ό τ ι ξ ε κ ίν η σ ε τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς ζ ω ή ς . Σ ή μ ε ρ α , ό μ ω ς , σ ε έ ν α χ ρ ω μ ό σ ω μ α

τ α γ ο ν ίδ ι α π α ρ α μ έ ν ο υ ν μ ε ν δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά (Δ γ > 0), α λ λ ά π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ο ν τ α ι μ ε

τ η ν ίδ ια τ α χ ύ τ η τ α (Δ α = 0), ε π ο μ έ ν ω ς τ ο γ ι ν ό μ ε ν ο ε ίν α ι μ η δ έ ν . Α ν τ ώ ρ α ε ξ ε τ ά

σ ο υ μ ε έ ν α ν π ο λ υ κ ύ τ τ α ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ό , θ α δ ια π ι σ τ ώ σ ο υ μ ε ό τ ι τ α κ ύ τ τ α ρ α α π ό τ αο π ο ία α π ο τ ε λ ε ίτ α ι π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ο ν τ α ι μ ε ν μ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό ρ υ θ μ ό (Δ α > 0),

ό μ ω ς τ α κ ύ τ τ α ρ α ε μ π ε ρ ιέ χ ο υ ν ε ν δ υ ν ά μ ε ι τ η ν ί δ ια γ ε ν ε τ ικ ή π λ η ρ ο φ ο ρ ία (Δ γ =

0), ε π ο μ έ ν ω ς π ά λ ι τ ο γ ιν ό μ ε ν ο ε ίν α ι μ η δ έ ν .

Η σ υ σ χ έ τ ισ η τ ω ν Δ α κ α ι Δ γ μ ε τ η ν ιε ρ α ρ χ ικ ή ο ρ γ ά ν ω σ η τ η ς ζ ω ή ς μ ά ς ο δ η

γ ε ί σ ε τ έ σ σ ε ρ ις σ η μ α ν τ ικ έ ς δ ια π ι σ τ ώ σ ε ις . Η π ρ ώ τ η ε ίν α ι ό τ ι τ ο π έ ρ α σ μ α α π ό τ ο

έ ν α ε π ί π ε δ ο σ τ ο ε π ό μ ε ν ο σ υ ν ο δ ε ύ ε τ α ι α π ό τ η ν ε λ α χ ισ τ ο π ο ίη σ η τ η ς μ ια ς ή τ η ς

ά λ λ η ς π ο σ ό τ η τ α ς . Η δ ε ύ τ ε ρ η ε ίν α ι ό τ ι ά π α ξ κ α ι ε π ιτ ε υ χ θ ε ί μ ια μ ο ρ φ ή ο ρ γ ά ν ω

σ η ς , η π ε ρ α ιτ έ ρ ω δ ια τ ή ρ η σ η τ η ς ε ξ α ρ τ ά τ α ι α π ό τ ο κ α τ ά π ό σ ο ν ι σ χ ύ ε ι μ ία α π ό

τ ις ε ξ ή ς σ υ ν θ ή κ ε ς : τ α μ έ ρ η τ η ς κ α τ ώ τ ε ρ η ς ο ρ γ ά ν ω σ η ς α π ό τ α ο π ο ία α π ο τ ε λ ε ί

τ α ι μ π ο ρ ε ί ν α ε ν έ χ ο υ ν δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή γ ε ν ε τ ικ ή π λ η ρ ο φ ο ρ ία α λ λ ά τ ό τ ε θ α π ρ έ π ε ι

ν α π ο λ λ α π λ α σ ι ά ζ ο ν τ α ι μ ε τ ο ν ί δ ιο ρ υ θ μ ό , ή τ α μ έ ρ η τ η ς κ α τ ώ τ ε ρ η ς ο ρ γ ά ν ω σ η ς

μ π ο ρ ε ί ν α π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ο ν τ α ι μ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό ρ υ θ μ ό α λ λ ά τ ό τ ε θ α π ρ έ π ε ι ν α

π ε ρ ι έ χ ο υ ν τ η ν ίδ ια γ ε ν ε τ ικ ή π λ η ρ ο φ ο ρ ί α . Α ν ο ύ τ ε η μ ία ο ύ τ ε η ά λ λ η σ υ ν θ ή κ η

ισ χ ύ ε ι, η ο ρ γ ά ν ω σ η θ α κ α τ α ρ ρ ε ύ σ ε ι σ τ ο κ α τ ώ τ ε ρ ο ε π ί π ε δ ο . Η τ ρ ίτ η δ ια π ί σ τ ω σ η

ε ίν α ι ό τ ι τ ώ ρ α ε ίμ α σ τ ε σ ε θ έ σ η ν α α ν τ ικ α τ α σ τ ή σ ο υ μ ε τ η δ ια ζ ε υ κ τ ικ ή έ ν ν ο ια τ ο υ

ε γ ω ισ τ ικ ο ύ -α λ τ ρ ο υ ισ τ ικ ο ύ γ ο ν ι δ ί ο υ μ ε τ η ν έ ν ν ο ια τ ο υ υ π ο 6ι6α σ τ ικ ο ύ -π ρ ο 6ι6α -

4 6




σ τ ικ ο ύ γ ο ν ι δ ί ο υ κ α ι ν α α π ο φ ύ γ ο υ μ ε έ τ σ ι τ η ν τ α υ τ ο λ ο γ ία μ ε τ α ξ ύ π ο λ λ α π λ α σ ια

σ μ ο ύ κ α ι ε γ ω ισ τ ικ ό τ η τ α ς τ ο υ γ ο ν ι δ ίο υ . Υ π ο 6ι6α σ τ ικ ό ε ίν α ι έ ν α γ ο ν ί δ ιο ό τ α ν μ ε

τ η ν π λ η ρ ο φ ο ρ ία π ο υ α π ο κ τ ά μ έ σ ω τ η ς μ ε τ α λ λ α γ ή ς π ρ ο κ α λ ε ί τ η ν α π ο δ ιο ρ γ ά

ν ω σ η τ ο υ φ ο ρ έ α τ ο υ α π ό έ ν α α ν ώ τ ε ρ ο σ ε έ ν α κ α τ ώ τ ε ρ ο ε π ίπ ε δ ο ο ρ γ ά ν ω σ η ς .

Έ ν α μ ε τ α θ ε τ ό σ τ ο ι χ ε ίο , έ ν α Β χ ρ ω μ ό σ ω μ α , έ ν α κ α ρ κ ιν ικ ό κ ύ τ τ α ρ ο ή μ ια

ν υ χ τ ε ρ ίδ α -Β ά μ π ιρ ο ς π ο υ α ρ ν ε ίτ α ι ν α τ α ΐσ ε ι μ ια π ε ιν α σ μ έ ν η ν υ χ τ ε ρ ί δ α τ η ς ίδ ι α ς

σ π η λ ιά ς α π ο τ ε λ ο ύ ν κ α τ α σ τ ά σ ε ις -φ ο ρ ε ίς υ π ο 6ι6α σ τ ικ ώ ν γ ο ν ιδ ί ω ν (δ ε χ ό μ α σ τ ε

π ά ν τ α ό τ ι α υ τ ή η μ ε τ ά π τ ω σ η α π ό τ η ν «α ν ώ τ ε ρ η » σ τ η ν «κ α τ ώ τ ε ρ η » σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά

ο φ ε ίλ ε τ α ι σ ε γ ε ν ε τ ικ ή α λ λ α γ ή ) γ ια τ ί υ π ο ν ο μ ε ύ ο υ ν τ ο σ υ μ φ έ ρ ο ν τ ο υ χ ρ ω μ ο σ ώ

μ α τ ο ς υ π έ ρ τ ο υ γ ο ν ιδ ί ο υ , τ ο υ κ υ τ τ ά ρ ο υ υ π έ ρ τ ο υ χ ρ ω μ ο σ ώ μ α τ ο ς , τ ο υ ο ρ γ α ν ι

σ μ ο ύ υ π έ ρ τ ο υ κ υ τ τ ά ρ ο υ , τ η ς ο μ ά δ α ς υ π έ ρ τ ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ .11 Τ έ τ α ρ τ ο , ίσ ω ς

κ α ι σ π ο υ δ α ιό τ ε ρ ο , μ π ο ρ ο ύ μ ε τ ώ ρ α ν α δ ο ύ μ ε γ ια τ ί η ιε ρ α ρ χ ικ ή ο ρ γ ά ν ω σ η τ η ς

ζ ω ή ς έ χ ε ι σ τ α μ α τ ή σ ε ι σ τ ο ε π ίπ ε δ ο τ ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ γ ια τ α π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α ε ίδ η . Τ α

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α ε ίδ η α π ο τ ε λ ο ύ ν τ α ι α π ό ά τ ο μ α μ ε μ ε γ ά λ ε ς γ ε ν ε τ ικ έ ς δ ι α φ ο ρ έ ς (Δ γ

> 0) κ α ι μ ε δ ι α φ ο ρ ε τ ικ ο ύ ς ρ υ θ μ ο ύ ς α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς (Δ α > 0), ά ρ α δ ε ν ισ χ ύ ο υ ν ο ι σ υ ν θ ή κ ε ς γ ια τ η μ ε τ ά β α σ η σ τ ο α ν ώ τ ε ρ ο ε π ίπ ε δ ο ο ρ γ ά ν ω σ η ς . Υ π ά ρ χ ο υ ν

μ ό ν ο κ ά π ο ι ε ς δ ε ιλ έ ς ε ξ α ιρ έ σ ε ις π ο υ ε π ι β ε β α ιώ ν ο υ ν τ ο ν κ α ν ό ν α τ ο υ γ ιν ο μ έ ν ο υ

τ ω ν Δ γ κ α ι Δ α . Ή δ η α ν α φ ε ρ θ ή κ α μ ε σ τ η μ έ λ ισ σ α . Ε κ ε ί π α ρ α τ η ρ ή σ α μ ε ό τ ι ο ι

μ έ λ ισ σ ε ς έ χ ο υ ν μ ε γ ά λ η γ ε ν ε τ ικ ή σ υ γ γ έ ν ε ια μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς , δ η λ α δ ή τ ο Δ γ (π ο υ ,

ό π ω ς ε ίπ α μ ε , μ ε τ ρ ά τ ις γ ε ν ε τ ικ έ ς δ ι α φ ο ρ έ ς μ ε τ α ξ ύ α τ ό μ ω ν ) ε ίν α ι π ο λ ύ μ ικ ρ ό ,

ε ξ ο υ κ α ι η α ν α β ά θ μ ισ η τ η ς μ έ λ ισ σ α ς α π ό τ ο ε π ί π ε δ ο τ ο υ μ ο ν ή ρ ο υ ς α τ ό μ ο υ

σ τ ο ε π ίπ ε δ ο τ η ς κ ο ιν ω ν ία ς . Τ ο ί δ ιο ισ χ ύ ε ι σ ε μ ι κ ρ ό τ ε ρ ο β α θ μ ό σ χ ε δ ό ν σ ε ό λ ε ς

τ ις κ ο ιν ω ν ίε ς ζ ώ ω ν μ ε μ ο ρ φ έ ς α λ τ ρ ο υ ισ τ ικ ή ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς , ό π ω ς ο μ ά δ ε ς

λ ύ κ ω ν κ α ι π ο υ λ ι ώ ν . Σ τ ις π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις α υ τ έ ς η γ ε ν ε τ ικ ή σ υ γ γ έ ν ε ια μ ε τ α ξ ύ τ ω ν

μ ε λ ώ ν τ η ς ο μ ά δ α ς ε ίν α ι υ ψ η λ ή , κ υ ρ ίω ς λ ό γ ω κ ο ι ν ή ς κ α τ α γ ω γ ή ς α π ό μ ικ ρ ό

α ρ ι θ μ ό π ρ ο γ ό ν ω ν .

Τ ι μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ο ύ μ ε γ ια τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ; Γ ια ν α κ α τ α ν ο ή σ ο υ μ ε τ η ν ε ρ μ η ν ε υ

τ ικ ή δ ύ ν α μ η τ ω ν ό σ ω ν ε ίπ α μ ε θ α α ν α φ ε ρ θ ο ύ μ ε σ ε μ ια σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά π ο υ α π α

ν τ ά σ ε π ο λ λ ά ε ίδ η ζ ώ ω ν , θ α λ έ γ α μ ε σ ε ό λ α τ α ε ίδ η π ο υ δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν α ν α π α ρ α

γ ω γ ικ ά ζ ε ύ γ η . Σ τ ις π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις α υ τ έ ς έ χ ο υ μ ε τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς π ε ρ ι φ ρ ο ύ ρ η σ η ς

τ ο υ σ υ ν τ ρ ό φ ο υ (π ο υ σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό ω ς ζ ή λ ια ). Θ α δ ε χ θ ο ύ μ ε

47




6έ 6α ια π ω ς σ τ α ζ ώ α η ζ ή λ ια ε ίν α ι ε ν σ τ ικ τ ώ δ η ς κ α ι γ ε ν ε τ ικ ά κ α θ ο ρ ισ μ έ ν η , γ ια

τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ο κ α θ έ ν α ς μ π ο ρ ε ί ν α έ χ ε ι τ η ν ά π ο ψ η τ ο υ . Μ ε τ α φ ε ρ θ ε ίτ ε τ ώ ρ α

σ τ η ν ε π ο χ ή , π ρ ιν α π ό 20 χ ιλ ιά δ ε ς χ ρ ό ν ια , π ο υ ο ά ν θ ρ ω π ο ς ή τ α ν έ ν α ς σ π η λ α ιό -

6ιο ς σ υ λ λ έ κ τ η ς -κ υ ν η γ ό ς κ α ι φ α ν τ α σ θ ε ίτ ε δ ύ ο ε ν α λ λ α κ τ ικ έ ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ έ ς τ ο υ

α ρ σ ε ν ικ ο ύ έ ν α ν τ ι τ ο υ θ η λ υ κ ο ύ σ υ ν τ ρ ό φ ο υ τ ο υ : τ η ν α δ ια φ ο ρ ί α (έ λ λ ε ιψ η ζ ή λ ια ς )

κ α ι τ η ν ε π α γ ρ ύ π ν η σ η κ α τ ά τ η ς κ λ ε ψ ιγ α μ ία ς (ζ ή λ ια ). Ε ίν α ι φ α ν ε ρ ό ό τ ι η δ ε ύ τ ε ρ η

σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά θ α ε π ικ ρ α τ ή σ ε ι κ α ι μ ά λ ισ τ α σ ε π ο λ ύ σ ύ ν τ ο μ ο δ ιά σ τ η μ α σ τ α μ έ τ ρ α

τ ο υ ε ξ ε λ ικ τ ικ ο ύ χ ρ ό ν ο υ . Θ α π ε ρ ιμ έ ν ο υ μ ε , ε π ο μ έ ν ω ς , τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς ζ ή λ ια ς

ν α ε ίν α ι δ ι α δ ε δ ο μ έ ν ο σ τ ις α ν θ ρ ώ π ιν ε ς κ ο ιν ω ν ίε ς . Ο ι π α ρ α τ η ρ ή σ ε ις σ υ μ φ ω

ν ο ύ ν , τ ό σ ο μ ά λ ισ τ α π ο υ ο ι ε ξ α ι ρ έ σ ε ις π ρ ο κ α λ ο ύ ν τ η ν ε ν τ ύ π ω σ η μ α ς .

Α υ τ ό π ο υ έ χ ε ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν ε ίν α ι ν α δ ιε ρ ω τ η θ ο ύ μ ε γ ια τ ο π ώ ς

θ α α λ λ ά ξ ε ι α υ τ ή η σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά , α ν α λ λ ά ξ ο υ ν ο ι κ ο ιν ω ν ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς π ο υ

π ρ ο κ ά λ ε σ α ν τ η ν ε ξ ά π λ ω σ η τ η ς μ έ σ α σ ε έ ν α ν π λ η θ υ σ μ ό . Κ α τ α λ α β α ίν ο υ μ ε α μ έ

σ ω ς π ω ς μ ια τ έ τ ο ια α λ λ α γ ή δ ε ν σ υ ν ε π ά γ ε τ α ι τ η ν ε ξ α φ ά ν ισ η τ η ς ζ ή λ ια ς , α φ ο ύ τ ο

γ ο ν ί δ ι ο π ο υ τ η ν π ρ ο κ α λ ε ί ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί ν α υ π ά ρ χ ε ι σ τ η ν α ν θ ρ ώ π ι ν η γ ο ν ι δ ια κ ή

δ ε ξ α μ ε ν ή . Μ π ο ρ ο ύ μ ε μ ά λ ισ τ α , κ ά ν ο ν τ α ς ο ρ ι σ μ έ ν ε ς π α ρ α δ ο χ έ ς , ν α υ π ο λ ο γ ί

σ ο υ μ ε τ ο ν χ ρ ό ν ο π ο υ θ α α π α ιτ η θ ε ί γ ια τ η ν ε ξ α φ ά ν ισ η τ ο υ γ ο ν ι δ ί ο υ μ ε τ ά τ η ν

ε ξ α φ ά ν ισ η τ ο υ ο φ έ λ ο υ ς τ ο ο π ο ί ο π ρ ο σ έ δ ιδ ε σ τ ο υ ς φ ο ρ ε ίς τ ο υ σ τ ο π α ρ ε λ θ ό ν .

Τ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τ η μ α α ν έ ρ χ ε τ α ι σ ε μ ε ρ ικ έ ς χ ιλ ι ά δ ε ς χ ρ ό ν ια . Π ο υ σ η μ α ίν ε ι ό τ ι

έ ν α μ ε γ ά λ ο μ έ ρ ο ς τ η ς σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ς μ α ς (η ζ ή λ ια ε ίν α ι μ ό ν ο έ ν α π α ρ ά δ ε ιγ μ α )

μ π ο ρ ε ί ν α ο φ ε ίλ ε τ α ι σ ε κ α τ α β ο λ έ ς ο ι ο π ο ίε ς ε γ γ ρ ά φ η κ α ν σ τ ο γ ε ν ε τ ικ ό μ α ςυ λ ικ ό σ τ η ν α π ώ τ ε ρ η ισ τ ο ρ ία μ α ς , γ ια λ ό γ ο υ ς π ο υ σ ή μ ε ρ α έ π α ψ α ν ν α π ρ ο σ δ ί

δ ο υ ν ε π ιλ ε κ τ ικ ό π λ ε ο ν έ κ τ η μ α ή ε ίν α ι α κ ό μ α κ α ι ε π ιβ λ α β ε ίς .

Α π ό α υ τ έ ς τ ις κ λ η ρ ο ν ο μ ικ έ ς π ρ ο δ ι α θ έ σ ε ις μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α α π α λ λ α γ ο ύ μ ε

μ ό ν ο μ ε μ ια ά λ λ η μ ο ρ φ ή π ί ε σ η ς , α υ τ ό π ο υ θ α λ έ γ α μ ε π ο λ ιτ ισ μ ικ ή ε π ι λ ο γ ή . Η

π ο λ ιτ ισ μ ικ ή ε π ιλ ο γ ή ε ίν α ι μ ό ν ο έ ν α μ έ ρ ο ς τ η ς γ ε ν ικ ό τ ε ρ η ς έ ν ν ο ια ς τ η ς π ο λ ιτ ι

σ μ ικ ή ς ε ξ έ λ ιξ η ς , η ο π ο ία έ χ ε ι έ ν τ ο ν ε ς ο μ ο ιό τ η τ ε ς μ ε τ η Β ιο λ ο γ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η . Γ ι'

α υ τ ό κ α ι σ ή μ ε ρ α υ π ά ρ χ ε ι η τ ά σ η ν α θ ε ω ρ ο ύ μ ε τ ο ν δ α ρ β ιν ισ μ ό μ ια γ ε ν ικ ό τ ε ρ η

θ ε ω ρ ία , μ ια θ ε ω ρ ί α π ο υ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι κ ά θ ε δ ια δ ικ α σ ία π ο υ έ χ ε ι τ α β α σ ικ ά

χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ η ς β ιο λ ο γ ικ ή ς ε ξ έ λ ιξ η ς , δ η λ α δ ή τ η ν α ν α π α ρ α γ ω γ ή , τ η μ ε τ α λ

λ α γ ή κ α ι τ η ν ε π ι λ ο γ ή . Η ε ξ έ λ ιξ η τ η ς γ λ ώ σ σ α ς ε ίν α ι ίσ ω ς η π λ η σ ιέ σ τ ε ρ η π ε ρ ί-

48



Η Δ Α Ρ Β Ι Ν Ι Κ Η Ε Ρ Μ Η Ν Ε Ι Α Τ Η Σ Π Ο Λ Υ Π Λ Ο Κ Ο Τ Η Τ Α Σ Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ

π τ ώ σ η τ η ς β ι ο λ ο γ ι κ ή ς ε ξ έ λ ι ξ η ς . Γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε ό τ ι μ ια δ ι ά λ ε κ τ ο ς κ λ η ρ ο ν ο μ ε ίτ α ι ,

π ο λ λ α π λ α σ ι ά ζ ε τ α ι κ α ι μ ε τ α δ ί δ ε τ α ι α λ λ ά κ α ι τ ρ ο π ο π ο ι ε ίτ α ι . Τ ο ν ρ ό λ ο τ ω ν γ ο ν ι

δ ί ω ν σ τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ η ς γ λ ώ σ σ α ς π α ί ζ ο υ ν ο ι λ έ ξ ε ι ς κ α ι ο ι ε κ φ ρ ά σ ε ι ς . Π ο ι ο ς π α ί

ζ ε ι α υ τ ό ν τ ο ν ρ ό λ ο σ τ η ν π ο λ ιτ ισ μ ικ ή ε ξ έ λ ι ξ η ; Ό π ω ς σ τ η β ι ο λ ο γ ι κ ή ε ξ έ λ ι ξ η τ ο

γ ο ν ί δ ι ο α π ο τ ε λ ε ί τ η μ ο ν ά δ α δ ι α β ί β α σ η ς τ η ς π λ η ρ ο φ ο ρ ί α ς μ έ σ α σ τ ο ν χ ρ ό ν ο κ ι

ό π ω ς σ τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η τ η ς γ λ ώ σ σ α ς ο ι λ έ ξ ε ι ς α π ο τ ε λ ο ύ ν τ η μ ο ν ά δ α δ ι α β ί β α σ η ς τ η ς

π λ η ρ ο φ ο ρ ί α ς μ έ σ α σ τ ο ν χ ρ ό ν ο , έ τ σ ι κ α ι σ τ η ν π ο λ ι τ ι σ μ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η θ α π ρ έ π ε ι ν α

ψ ά ξ ο υ μ ε γ ι α κ ά τ ι π ο υ ε ίν α ι δ ι α β ι β ά σ ι μ ο κ α ι μ ε τ α λ λ α σ σ ό μ ε ν ο . Ι δ έ ε ς , π ε π ο ι θ ή

σ ε ις , σ υ ν ή θ ε ι ε ς , έ θ ι μ α έ χ ο υ ν α υ τ ά τ α χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ά . Ο Daw kins χ ρ η σ ι μ ο π ο ί

η σ ε τ ο ν ό ρ ο « μ ι μ ί δ ιο » σ α ν κ α θ ο λ ι κ ή α ν α φ ο ρ ά σ ε ό λ α τ α χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ά π ο υ

π α ί ζ ο υ ν τ ο ν ρ ό λ ο τ ο υ γ ο ν ι δ ί ο υ σ τ η ν π ο λ ι τ ισ μ ικ ή ε ξ έ λ ι ξ η .

Τ ο ό τ ι έ χ ο υ μ ε μ ια ι δ έ α γ ι α τ ο τ ι α ν τ ι σ τ ο ι χ ε ί σ τ ο « γ ο ν ί δ ι ο » τ η ς π ο λ ι τ ισ μ ικ ή ς

ε ξ έ λ ι ξ η ς , τ ο ό τ ι μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α δ ι α κ ρ ί ν ο υ μ ε α ν α λ ο γ ί ε ς μ ε τ α ξ ύ γ ο ν ι δ ί ω ν κ α ι μ ιμ ι-

δ ί ω ν ω ς π ρ ο ς τ ο π ώ ς μ ε τ α λ λ ά σ σ ο ν τ α ι κ α ι π ώ ς α ν τ α γ ω ν ίζ ο ν τ α ι κ α ι ε κ τ ο π ί ζ ο υ ν

τ ο έ ν α τ ο ά λ λ ο κ ά τ ω α π ό έ ν α κ α θ ε σ τ ώ ς ε π ι λ ο γ ή ς (π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς π ι ο σ κ λ η ρ ό

α π ό κ ά θ ε μ ο ρ φ ή φ υ σ ι κ ή ς ε π ι λ ο γ ή ς ), ό λ η α υ τ ή η α ν τ ισ τ ο ι χ ία δ ε ν π ρ έ π ε ι ν α μ α ς

π α ρ α σ ύ ρ ε ι σ τ η ν ε ν τ ύ π ω σ η - π ο λ ύ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο σ τ η β ε β α ι ό τ η τ α - ό τ ι ο δ α ρ β ι ν ι-

σ μ ό ς μ π ο ρ ε ί ν α μ ε τ α φ ε ρ θ ε ί ά θ ι κ τ ο ς κ α ι α ν α λ λ ο ί ω τ ο ς α π ό τ η σ φ α ί ρ α τ η ς β ι ο λ ο

γ ία ς σ τ η σ φ α ί ρ α τ ω ν α ν θ ρ ω π ι σ τ ι κ ώ ν ε π ισ τ η μ ώ ν . Α υ τ ό θ α α π ο τ ε λ ο ύ σ ε σ φ ά λ μ α .

Θ α ή τ α ν τ ο σ φ ά λ μ α τ ο υ ε ν ό ς ά κ ρ ο υ , ό τ ι δ η λ α δ ή η μ ε τ α φ ύ τ ε υ σ η ι δ ε ώ ν κ α ι

μ ε θ ο δ ο λ ο γ ι ώ ν μ ι α ς ε π ι σ τ ή μ η ς μ π ο ρ ε ί ν α λ ύ σ ε ι τ α π ρ ο β λ ή μ α τ α μ ι α ς ά λ λ η ς .

Υ π ά ρ χ ε ι ό μ ω ς κ α ι τ ο σ φ ά λ μ α τ ο υ ά λ λ ο υ ά κ ρ ο υ , ό τ ι δ η λ α δ ή ο δ α ρ β ι ν ι σ μ ό ς δ ε ν

έ χ ε ι ν α π ρ ο σ φ έ ρ ε ι τ ί π ο τ ε σ τ η ν κ α τ α ν ό η σ η τ ω ν α ν θ ρ ω π ι σ τ ικ ώ ν ε π ι σ τ η μ ώ ν .

Τ έ τ ο ι ο ή τ α ν τ ο λ ά θ ο ς τ ω ν β ι ο λ ό γ ω ν π ρ ι ν 2-3 α ι ώ ν ε ς , ό τ α ν π ί σ τ ε υ α ν ό τ ι η

χ η μ ε ία δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α π ρ ο σ φ έ ρ ε ι τ ίπ ο τ ε σ τ η ν ε ρ μ η ν ε ί α τ ω ν φ α ι ν ο μ έ ν ω ν τ η ς

ζ ω ή ς . Ε υ τ υ χ ώ ς μ α θ α ί ν ο υ μ ε α π ό τ η ν ισ τ ο ρ ί α μ α ς κ α ι, ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α , η σ τ α υ -

ρ ο γ ο ν ι μ ο π ο ί η σ η τ ω ν β ι ο λ ο γ ι κ ώ ν κ α ι α ν θ ρ ω π ι σ τ ικ ώ ν ε π ι σ τ η μ ώ ν β ρ ί σ κ ε τ α ι

σ ή μ ε ρ α σ ε κ α λ ό δ ρ ό μ ο . Θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε κ α ν ε ί ς ν α δ ι α κ ι ν δ υ ν ε ύ σ ε ι τ η ν π ρ ό β λ ε

ψ η ό τ ι μ έ σ α α π ό α υ τ ή τ η δ ια δ ι κ α σ ί α θ α ξ ε π η δ ή σ ο υ ν κ ά π ο ι α α π ό τ α μ ε γ α λ ύ τ ε

ρ α κ α τ ο ρ θ ώ μ α τ α τ ο υ α ι ώ ν α π ο υ μ ό λ ι ς ά ρ χ ι σ ε . Θ α τ ο λ μ ο ύ σ α α κ ό μ α ν α π ω ό τ ι

α υ τ ή η σ τ α υ ρ ο γ ο ν ι μ ο π ο ί η σ η α π ο τ ε λ ε ί τ η μ ε γ ά λ η ε λ π ί δ α μ α ς .1 2

4 9




Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Ε υ χ α ρ ι σ τ ώ τ ο ν κ α θ η γ η τ ή κ α ι α κ α δ η μ α ϊ κ ό Κ ώ σ τ α Κ ρ ιμ π ά π ο υ μ ε υ π έ δ ε ι ξ εγ ι ' α υ τ ή τ η δ ι ά λ ε ξ η κ α ι τ ο υ ς α ν α π λ . κ α θ η γ η τ ή Γ ι ώ ρ γ ο Ρ ο δ ά κ η κ α ι μ ε τ α π τ υ χ ια

κ ό φ ο ι τ η τ ή Γ ιά ν ν η Θ ε ο λ ο γ ί δ η π ο υ μ ε β ο ή θ η σ α ν μ ε τ ις ε ικ ό ν ε ς .

Α Ν Α Φ Ο Ρ Ε Σ

1. Feynman R., Η χ α ρ ά τ η ς α ν α κ ά λ υ ψ η ς , Α θ ή ν α , Κ ά τ ο π τ ρ ο , 2005.

2. Futuyma D.J., Science on Trial. The Case for Evolution, New York, Pantheon

Books, 1983.

3. Gould S.J. and R.C. Lewontin, «The spandrels of San Marco and the Panglossian

paradigm : A critique of the adaptationist programm e», Proceedings of the Royal Society

of London, Series Β 205(1979), 5820598.

4. Krimbas C.B., «On Adaptation, Neo-Darwinian tautology and Population

Fitness», Evolutionary Biology, 17, 1-57.

5. Kimura M., The Neutral Theory of Molecular Evolution, Cambridge University

Press, 1983.

6. Hdry S.B., «Male-male compertion and infanticide among the langurs (Presbytis

entellus) of Abu Rajasthan», Folia Primatologia, 22, 19-58.

7. Dawkins R., To ε γ ω ισ τ ικ ό γ ο ν ί δ ιο , Α θ ή ν α , Σ ύ ν α λ μ α .

8. Hamilton W.D., The genetical theory of social behaviour: I and II. Journal of

Theoretical Biology, 7, 1-52.

9. Wilson E.O., Κ ο ι ν ω ν ιο β ιο λ ο γ ία , Η Ν έ α Σ ύ ν θ ε σ η , Α θ ή ν α , Σ ύ ν α λ μ α , 2000.

10. Maynard Smith J. and E. Szathmary, The Major Transitions in Evolution,

Oxford Freeman/Spektrum, 1995.

11. Burt A. and Trivers R., Genes in Conflict, The Belknap Press of Harvard

University Press, 2006 .

12. Razis D.V., «The biological approach to the social and ecological crisis», In The

Human Predicament II, D. V. Razis (ed ). Ministry of Culture, Athens, 2003.

50



Π ο ι ε ς Λ ε ι τ ο υ ρ γ ί ε ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υμ α ς ε π ι τ ρ έ π ο υ ν ν α

σ υ μ π ε ρ ι φ ε ρ ό μ α σ τ ε ω ς ά ν θ ρ ω π ο ι ;

Γ ιώ ρ γ ο ς Κ ω σ ι ό π ο υ λ ο ς

Κ α θ η γ η τ ή ς Φ υ σ ι ο λ ο γ ία ς , Τ μ ή μ α Ι α τ ρ ι κ ή ς ,

Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Π α τ ρ ώ ν

1 . Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

π ο δ έ χ θ η κ α π ο λ ύ ε υ χ α ρ ί σ τ ω ς τ η ν π ρ ό σ κ λ η σ η σ υ μ μ ε τ ο χ ή ς σ τ η σ υ ζ ή τ η

σ η α υ τ ή γ ι α τ ί π ι σ τ ε ύ ω σ τ η σ π ο υ δ α ι ό τ η τ α τ η ς μ ε γ ά λ η ς π ρ ο σ π ά θ ε ι α ς

π ο υ κ α τ α β ά λ λ ε τ α ι σ τ α π λ α ί σ ι α σ ύ ν δ ε σ η ς τ ο υ Ε θ ν ι κ ο ύ μ α ς Ι δ ρ ύ μ α τ ο ς

Ε ρ ε υ ν ώ ν μ ε τ η ν ε λ λ η ν ι κ ή κ ο ι ν ω ν ί α . Ι δ ι α ίτ ε ρ α π ι σ τ ε ύ ω ό τ ι π ρ έ π ε ι ο ι π ο λ ί τ ε ς ν α

ε ν η μ ε ρ ώ ν ο ν τ α ι κ α ι ν α σ υ μ μ ε τ έ χ ο υ ν μ ε τ ο ν τ ρ ό π ο τ ο υ ς σ τ η ν έ ρ ε υ ν α κ α ι ιδ ια ί τ ε

ρ α σ τ η ν έ ρ ε υ ν α τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ γ ι α λ ό γ ο υ ς π ο υ θ α α ν α φ έ ρ ω σ τ η σ υ ν έ χ ε ια .

Ό μ ω ς , λ ί γ ο μ ε τ ά τ η ν ε π ι λ ο γ ή τ ο υ τ ίτ λ ο υ τ η ς σ υ ζ ή τ η σ η ς , δ ι α π ί σ τ ω σ α ό τ ι

φ έ ρ ε ι έ ν α κ ρ υ φ ό κ α ι π ο λ ύ Β α ρ ύ φ ο ρ τ ί ο : Θ α π ρ έ π ε ι π ρ ι ν α π ' ό λ α ν α ο ρ ί σ ο υ μ ε

π ο ι ε ς ε ί ν α ι ο ι χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ά α ν θ ρ ώ π ι ν ε ς λ ε ι τ ο υ ρ γ ί ε ς . Τ ι ε ίν α ι , δ η λ α δ ή ,

ά ν θ ρ ω π ο ς ; Έ ν α ε ρ ώ τ η μ α π ο υ δ ε ν ο ρ ίζ ε τ α ι μ ό ν ο α π ό τ ις ν ε υ ρ ο ε π ι σ τ ή μ ε ς , α λ λ ά

ε ίν α ι α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο μ ε λ έ τ η ς γ ι α α ν θ ρ ω π ο λ ό γ ο υ ς κ α ι κ ο ι ν ω ν ι ο λ ό γ ο υ ς κ α ι ε ίν α ι ε ν

τ έ λ ε ι έ ν α α κ ό μ η α ν ο ι κ τ ό φ ι λ ο σ ο φ ι κ ό ε ρ ώ τ η μ α .

5 1




Θ α ε π ιχ ε ιρ ή σ ω λ ο ι π ό ν ν α θ έ σ ω ω ς β ά σ η τ η ς σ υ ζ ή τ η σ η ς τ η ν α κ ό λ ο υ θ η α ρ χ ι

κ ή π ρ ό τ α σ η , π ο υ φ υ σ ικ ά ε ίν α ι υ π ο κ ε ιμ ε ν ικ ή : Α ς δ ο ύ μ ε τ ο α ν θ ρ ώ π ιν ο ε ίδ ο ς ω ς

ε ν σ ώ μ α τ ο ν ο υ μ ε ίσ η έ μ φ α σ η κ α ι σ τ α δ ύ ο σ τ ο ιχ ε ία τ ο υ ό ρ ο υ κ α ι ιδ ια ί τ ε ρ α σ τ η

δ ιά δ ρ α σ ή τ ο υ ς . Δ ε ν π ρ έ π ε ι ν α π α ρ α β λ έ ψ ο υ μ ε ο ύ τ ε τ η β ιο λ ο γ ικ ή τ ο υ π ρ ο έ λ ε υ σ η

μ έ σ α α π ό ε κ α τ ο μ μ υ ρ ί ω ν χ ρ ό ν ω ν ε ξ έ λ ιξ η ο ύ τ ε τ α ιδ ια ίτ ε ρ α α ν ε π τ υ γ μ έ ν α χ α ρ α

κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ ο υ , ό π ω ς η λ ο γ ι κ ή , ο υ π ο κ ε ιμ ε ν ισ μ ό ς κ α ι η σ υ ν ε ίδ η σ η . Π ρ ο φ α ν ή ς

ε ίν α ι η υ π ε ρ ο χ ή τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν , η ο π ο ί α ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τ η ν ό ρ θ ια β ά δ ισ η κ α ι τ η ν

α ν ά π τ υ ξ η τ η ς ο μ ιλ ία ς κ α ι σ ε ό σ α α υ τ ή έ χ ε ι σ υ ν ε ισ φ έ ρ ε ι σ τ ο ν π ο λ ιτ ισ μ ό τ ο υ .

Λ ιγ ό τ ε ρ ο α π ο δ ε κ τ ή π α ρ α δ ο σ ια κ ά ε ίν α ι η μ ε γ ά λ η ικ α ν ό τ η τ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ σ τ η ν

α ν ά π τ υ ξ η σ υ ν α ισ θ η μ ά τ ω ν κ α ι -μ έ σ ω α υ τ ώ ν - σ τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία σ χ έ σ ε ω ν κ α ι κ ο ι

ν ω ν ικ ώ ν δ ε σ μ ώ ν . Χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε ι α ν α μ φ ίβ ο λ α τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο η μ ε γ ά λ η ικ α ν ό τ η τ α

π ρ ό β λ ε ψ η ς σ τ ο μ έ λ λ ο ν α λ λ ά κ α ι η τ ά σ η ν α ε κ φ ρ ά ζ ε τ α ι μ ε τ ις τ έ χ ν ε ς .

Η μ ο ν α δ ικ ή υ π ο κ ε ιμ ε ν ικ ό τ η τ α τ ο υ κ α ι η σ υ ν ε χ ή ς α λ λ α γ ή μ έ σ ω μ ά θ η σ η ς

ο δ η γ ο ύ ν σ ε α υ ξ α ν ό μ ε ν η ς α π ό κ λ ι σ η ς α τ ο μ ικ έ ς π ρ ο σ ω π ι κ ό τ η τ ε ς . Λ ό γ ω τ η ς

μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ς π ο λ υ π λ ο κ ό τ η τ α ς τ ω ν ε γ κ ε φ α λ ι κ ώ ν δ ιε ρ γ α σ ιώ ν , ο ι ο π ο ίε ς ε π ιτ ρ έ

π ο υ ν τ α π α ρ α π ά ν ω σ τ η ρ ι ζ ό μ ε ν ε ς σ ε λ ε π τ έ ς κ α ι δ υ ν α μ ικ έ ς ισ ο ρ ρ ο π ίε ς , ο

ά ν θ ρ ω π ο ς ε ίν α ι ίσ ω ς π λ έ ο ν ε υ ά λ ω τ ο ς σ ε ν ε υ ρ ο ψ υ χ ια τ ρ ι κ έ ς ν ό σ ο υ ς . Τ έ λ ο ς ,

π ο λ υ σ υ ζ η τ η μ έ ν α α λ λ ά π ι ο δ ύ σ κ ο λ α ν α π ρ ο σ ε γ γ ισ τ ο ύ ν ε π ισ τ η μ ο ν ικ ά ε ίν α ι κ α ι

ά λ λ α π ρ ο τ ε ιν ό μ ε ν α ω ς χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ά τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ , ό π ω ς η ε λ ε υ θ ε ρ ί α π ο υ

έ χ ε ι σ τ ις ε π ι λ ο γ έ ς τ ο υ (ε λ ε υ θ ε ρ ία β ο ύ λ η σ η ς ), η μ ο ν α δ ικ ό τ η τ α ή α ν ω τ ε ρ ό τ η τ α

τ ο υ ω ς ε ίδ ο ς , η ύ π α ρ ξ η σ κ ο π ο ύ τ η ς ύ π α ρ ξ η ς τ ο υ , τ ο έ ν θ ε ο ν ή τ ο β ε λ τ ιώ σ ιμ οτ ο υ ε ίδ ο υ ς μ α ς κ α ι φ υ σ ικ ά η μ ο ν α δ ι κ ή μ α ς τ ά σ η ν α α ν α ρ ω τ ιό μ α σ τ ε γ ια τ η

φ ύ σ η κ α ι τ ο ν ε α υ τ ό μ α ς , κ α ι μ ά λ ισ τ α ε ν ίο τ ε μ ε χ ι ο ύ μ ο ρ .

Α ς σ υ ζ η τ ή σ ο υ μ ε λ ο ιπ ό ν γ ια τ ις ε γ κ ε φ α λ ι κ έ ς δ ια δ ικ α σ ίε ς π ο υ π ρ ο σ δ ι ο ρ ί

ζ ο υ ν τ η ν α ν θ ρ ώ π ιν η σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά , α π ό τ η σ κ ο π ι ά τ ο υ τ ε λ ε ο λ ο γ ικ ο ύ «γ ια τ ί» σ τ ο

φ ω ς τ η ς ε ξ ε λ ικ τ ικ ή ς θ ε ω ρ ί α ς κ α ι τ ο υ «π ώ ς », σ ύ μ φ ω ν α μ ε ό σ α μ α ς π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι

η σ ύ γ χ ρ ο ν η ν ε υ ρ ο ε π ισ τ η μ ο ν ι κ ή έ ρ ε υ ν α . Θ α ε π ι χ ε ιρ ή σ ο υ μ ε σ τ η σ υ ν έ χ ε ια μ ιαε π ι σ κ ό π η σ η τ ω ν ό σ ω ν τι μ α ς έ χ ε ι ή δ η π ρ ο σ φ έ ρ ε ι η σ ύ γ χ ρ ο ν η έ ρ ε υ ν α τ ο υ

ε γ κ ε φ ά λ ο υ κ α ι π ο ιε ς ε ίν α ι ο ι μ ε λ λ ο ν τ ικ έ ς π ρ ο ο π τ ικ έ ς τ η ς . Τ έ λ ο ς , θ α γ ίν ε ι α ν α

φ ο ρ ά σ τ ις α ν η σ υ χ ίε ς κ α ι τ α η θ ι κ ά δ ιλ ή μ μ α τ α π ο υ π ρ ο κ α λ ο ύ ν τ α ε υ ρ ή μ α τ α τ η ς

έ ρ ε υ ν α ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ .

52



Π Ο Ι Ε Σ Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ί Ε Σ Τ Ο Υ Ε Γ Κ Έ Φ Α Λ Ο Υ Μ Α Σ Ε Π Ι Τ Ρ Έ Π Ο Υ Ν Ν Α Σ Υ Μ Π Ε Ρ ΙΦ Ε Ρ Ό Μ Α Σ Τ Ε Ω Σ Ά Ν Θ Ρ Ω Π Ο Ι ;

Ε π ιτ ρ έ ψ τ ε μ ο υ ν α κ λ ε ίσ ω τ η ν ε ισ α γ ω γ ή μ ο υ ε ξ η γ ώ ν τ α ς γ ια τ ί ν ο μ ίζ ω ό τ ι

α υ τ ή η σ υ ζ ή τ η σ η ε ίν α ι σ η μ α ν τ ικ ή . Η κ α τ α ν ό η σ η τ ω ν τ ρ ό π ω ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς τ ο υ

ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ α ς έ χ ε ι α υ τ ο ν ό η τ η σ η μ α σ ία γ ια τ ο υ ς γ ια τ ρ ο ύ ς π ο υ έ τ σ ι θ α κ α τ α φ έ

ρ ο υ ν ν α π ρ ο λ α μ β ά ν ο υ ν κ α ι ν α θ ε ρ α π ε ύ ο υ ν τ ις ν ε υ ρ ο ψ υ χ ια τ ρ ικ έ ς ν ό σ ο υ ς κ α ι

γ ια τ ο υ ς μ η χ α ν ι κ ο ύ ς π ο υ θ α κ α τ α φ έ ρ ο υ ν ν α φ τ ιά ξ ο υ ν «ν ο ή μ ο ν ε ς » μ η χ α ν έ ς

(ν ε υ ρ ω ν ικ ο ί υ π ο λ ο γ ισ τ έ ς , ρ ο μ π ό τ , κ .ά .). Π ισ τ ε ύ ω ό μ ω ς ό τ ι κ ά θ ε π ο λ ίτ η ς π ρ έ

π ε ι ν α ε ν η μ ε ρ ώ ν ε τ α ι γ ια τ α ε υ ρ ή μ α τ α τ η ς έ ρ ε υ ν α ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ γ ια τ ο υ ς

π α ρ α κ ά τ ω λ ό γ ο υ ς :

• Γ ια μ ια ο υ σ ια σ τ ικ ή α υ τ ο γ ν ω σ ία . Ο ε γ κ έ φ α λ ο ς , π ρ έ π ε ι ν α τ ο σ υ ν ε ιδ η τ ο

π ο ιή σ ο υ μ ε , ε ίν α ι ο π ιο δ ι κ ό ς μ α ς ά γ ν ω σ τ ο ς (β λ . Κ ω σ τ ό π ο υ λ ο ς , 2002).

• Γ ια τ η ν α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ή ε π ικ ο ιν ω ν ία α σ θ ε ν ο ύ ς -ια τ ρ ο ύ .

• Γ ια τ η ν ε ξ ά λ ε ιψ η κ ο ι ν ω ν ικ ώ ν δ ια κ ρ ίσ ε ω ν κ α τ ά τ ω ν ν ε υ ρ ο ψ υ χ ι α τ ρ ικ ώ ν

α σ θ ε ν ώ ν .

• Γ ια τ η λ α ϊκ ή σ τ ή ρ ιξ η τ η ς έ ρ ε υ ν α ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ κ α ι τ ο ν δ η μ ο κ ρ α τ ικ όέ λ ε γ χ ο τ ω ν ε φ α ρ μ ο γ ώ ν τ η ς .

Θ α π ρ ο σ έ θ ε τ α - π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ω ς ε λ π ίδ α π α ρ ά ω ς γ ν ώ σ η - ό τ ι έ ν α ς έ φ η β ο ς

π ο υ έ μ α θ ε α π ό π α ιδ ί ν α ε κ τ ιμ ά π ό σ ο σ η μ α ν τ ικ ό γ ια τ η ν π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α τ ο υ κ α ι

π ό σ ο ν τ ε λ ικ ά τ ο ό ρ γ α ν ο έ χ ε ι μ έ σ α σ τ ο κ ρ α ν ίο τ ο υ , τ ό τ ε ίσ ω ς φ ο ρ έ σ ε ι π ι ο π ρ ό

θ υ μ α τ ο π ρ ο σ τ α τ ε υ τ ικ ό κ ρ ά ν ο ς τ ο υ κ α ι ίσ ω ς τ ο σ κ ε φ τ ε ί δ ιπ λ ά π ρ ιν μ ο λ ύ ν ε ι

α υ τ ό τ ο ό ρ γ α ν ο μ ε ε θ ισ τ ικ έ ς ο υ σ ίε ς .

2 . Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Α

Τ ο κ ε ν τ ρ ικ ό δ ό γ μ α π ο υ κ ιν ε ί τ η σ ύ γ χ ρ ο ν η έ ρ ε υ ν α τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ ε ίν α ι ό τ ι

ό λ α α υ τ ά π ο υ σ υ ν α π ο κ α λ ο ύ μ ε ν ο υ (mind) Β α σ ίζ ο ν τ α ι σ ε έ ν α φ ά σ μ α δ ια δ ικ α

σ ιώ ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ . Α υ τ ό δ ε ν ε ίν α ι κ α θ ό λ ο υ κ α ιν ο ύ ρ γ ιο . Α π ό τ ις π ο λ υ τ ιμ ό τ ε

ρ ε ς ιπ π ο κ ρ ά τ ε ιε ς π α ρ α κ α τ α θ ή κ ε ς ε ίν α ι κ α ι η ε π ι χ ε ιρ η μ α τ ο λ ο γ ί α υ π έ ρ ε ν ό ς

κ ε ν τ ρ ικ ο ύ ρ ό λ ο υ τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ σ τ η ν α ν θ ρ ώ π ι ν η σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά . Π ο λ ύ τ ο λ μ η

ρ ά γ ια τ η ν ε π ο χ ή τ ο υ , α π έ δ ω σ ε σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο ό λ ε ς τ ις χ α ρ έ ς κ α ι τ ις λ ύ π ε ς

μ α ς , τ ις α ισ θ ή σ ε ις κ α ι τ η ν κ α τ α ν ό η σ η τ ω ν π ρ α γ μ ά τ ω ν , τ η ν ίδ ια τ η σ ύ ν ε σ η .

53




Υ π ή ρ χ ε ια τ ρ ικ ή τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ κ α ι σ ε π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ο υ ς π ο λ ιτ ισ μ ο ύ ς , ό μ ω ς ο ι

π ρ ώ τ ο ι π ο υ ε ίδ α ν τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο ε π ισ τ η μ ο ν ικ ά ή τ α ν ο ι π υ θ α γ ό ρ ε ιο ι (Α λ κ μ α ίω ν ,

κ .ά .) τ ο ν 6 ο α ιώ ν α π .Χ . Η ο ρ θ ή α ν τ ίλ η ψ η γ ια τ ο ν ρ ό λ ο τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ ε π ικ ρ ά

τ η σ ε ε π ί 8 α ιώ ν ε ς σ ε π ο λ λ ά κ έ ν τ ρ α γ ν ώ σ η ς σ τ η λ ε κ ά ν η τ η ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ μ ε τ ο υ ς

μ ε γ ά λ ο υ ς α ν α τ ό μ ο υ ς τ ω ν μ ε τ ά -Α λ ε ξ α ν δ ρ ιν ώ ν χ ρ ό ν ω ν κ α ι μ έ χ ρ ι τ ο ν Γ α λ η ν ό .

Η Ε κ κ λ η σ ία κ α ι η κ υ ρ ία ρ χ η η θ ικ ή τ ο υ Β υ ζ α ν τ ίο υ κ α ι τ ω ν κ α τ ο π ιν ώ ν α ιώ ν ω ν

σ τ η Δ ύ σ η δ ε ν ε π έ τ ρ ε π ε τ ις ν ε κ ρ ο τ ο μ έ ς κ α ι έ τ σ ι η έ ρ ε υ ν α έ μ ε ιν ε π ίσ ω κ α ι μ α ζ ί

τ η ς κ α ι η λ α ϊκ ή α ν τ ίλ η ψ η π ε ρ ί ε γ κ ε φ ά λ ο υ . Μ έ χ ρ ι κ α ι τ ο ν Μ ε σ α ίω ν α , δ α ίμ ο ν ε ς

π ή ρ α ν τ η θ έ σ η τ ω ν ε γ κ ε φ α λ ι κ ώ ν μ η χ α ν ισ μ ώ ν π ο υ ο Ι π π ο κ ρ ά τ η ς έ β λ ε π ε ν α

π ρ ο κ α λ ο ύ ν τ η ν ε π ιλ η ψ ία . Τ α π ρ ά γ μ α τ α ά ρ χ ισ α ν ν α α λ λ ά ζ ο υ ν μ ε τ η ν Α ν α γ έ ν ν η

σ η π ο υ ξ α ν ά ε π έ τ ρ ε ψ ε τ η μ ε λ έ τ η τ ω ν σ ω μ ά τ ω ν . Σ τ η σ κ έ ψ η τ ο υ Κ α ρ τ έ σ ιο υ ο ι

δ α ίμ ο ν ε ς π ή ρ α ν τ η μ ο ρ φ ή κ ά π ο ιο υ δ α ίμ ο ν α σ α ν κ ι α υ τ ο ύ τ ο υ Maxwell. Μ ια ς

δ ικ λ ε ίδ α ς , δ η λ α δ ή , μ έ σ α σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο -τ ο κ ω ν ά ρ ιο - π ο υ ε π έ τ ρ ε π ε τ η ν ε π ι

κ ο ιν ω ν ία τ η ς θ ε ϊκ ή ς π ρ ο έ λ ε υ σ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ψ υ χ ή ς μ ε τ ο ν υ π ό λ ο ι π ο ε γ κ έ φ α λ ο

κ α ι τ ο σ ώ μ α . Α ν α γ κ ά σ τ η κ ε ν α κ α τ α φ ύ γ ε ι σ ε α υ τ ό ν τ ο ν δ υ ϊσ μ ό ο Κ α ρ τ έ σ ιο ς γ ια

ν α σ υ μ β ιβ ά σ ε ι τ η θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ή τ ο υ π ε π ο ίθ η σ η μ ε τ ις α ν α τ ο μ ικ έ ς π α ρ α τ η ρ ή σ ε ις .

Π α ρ ε ν θ ε τ ικ ά , δ ε ν π ισ τ ε ύ ω ό τ ι χ ρ ε ια ζ ό μ α σ τ ε τ έ τ ο ι ο υ ς σ υ μ β ιβ α σ μ ο ύ ς - δ ε ν

α ν τ ιτ ίθ ε ν τ α ι ο ι κ α ιν ο ύ ρ γ ιε ς θ ε ω ρ ίε ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ ε κ α μ ία π ίσ τ η . Κ α ίτ ο ι ο ι

θ ε ω ρ ί ε ς τ ο υ Κ α ρ τ έ σ ιο υ α π ε τ έ λ ε σ α ν έ ν α υ σ μ α μ ε λ έ τ η ς , γ ρ ή γ ο ρ α δ ια ψ ε ύ σ τ η κ α ν

α π ό τ ις π ρ ο ό δ ο υ ς σ τ η ν κ α τ α ν ό η σ η τ ο υ ν ε υ ρ ι κ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς π ο υ μ α ς ε π έ τ ρ ε

ψ α ν ο ι τ ε χ ν ο λ ο γ ικ έ ς π ρ ό ο δ ο ι σ τ η ν η λ ε κ τ ρ ο φ υ σ ιο λ ο γ ία κ α ι τ η μ ικ ρ ο σ κ ο π ί α .

Σ υ ν ε χ ίσ α μ ε κ α ι θ α σ υ ν ε χ ίζ ο υ μ ε ν α φ α ν τ α ζ ό μ α σ τ ε δ ιά φ ο ρ ο υ ς δ α ίμ ο ν ε ς μ έ σ α

σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο π ο υ ε π ιτ ε λ ο ύ ν ό ,τ ι δ ε ν κ α τ α λ α β α ίν ο υ μ ε (Kostopoulos, 2004).

Ό σ ο π ρ ο χ ω ρ ά η κ α τ α ν ό η σ η μ α ς , τ ο υ ς κ α τ α ρ γ ο ύ μ ε α ν τ ικ α θ ισ τ ώ ν τ α ς τ ο υ ς μ ε

ν έ ο υ ς δ α ίμ ο ν ε ς . Έ ν α ς , γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α , σ η μ ε ρ ιν ό ς δ α ίμ ο ν α ς ε ίν α ι α υ τ ό τ ο κ ά τ ι

π ο υ α π ο φ α σ ίζ ε ι μ έ σ α σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο μ α ς τ ι θ α κ ά ν ο υ μ ε κ α ι τ ο ο ν ο μ ά ζ ο υ μ ε

ε λ ε ύ θ ε ρ η β ο ύ λ η σ η . Κ ι α υ τ ό ς ο δ α ίμ ο ν α ς , ό π ω ς θ α δ ο ύ μ ε π α ρ α κ ά τ ω , α ρ χ ίζ ε ιν α α μ φ ισ β η τ ε ίτ α ι υ π ό τ ο φ ω ς τ ω ν π ε ιρ α μ ά τ ω ν . Π ά ν τ ω ς ο 20ό ς α ι ώ ν α ς ά ν ο ιξ ε

κ α ι έ κ λ ε ισ ε μ ε π ίσ τ η σ τ ο δ ό γ μ α τ ο υ Ι π π ο κ ρ ά τ η π ε ρ ί ε γ κ ε φ ά λ ο υ ό π ω ς φ α ί ν ε τ α ι

α π ό τ α λ ε γ ό μ ε ν α δ ύ ο ψ υ χ ι ά τ ρ ω ν , τ ο υ Sigmund Freud (1856-1939) κ α ι τ ο υ Eric

Kandel (Ν ό μ π ε λ 20 00).

54




3 . Κ Ο Ι Ν Α Χ Α Ρ Α Κ Τ Η Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Α

Σ ε ό λ α τ α ζ ώ α τ ο ν ε υ ρ ικ ό σ ύ σ τ η μ α (ε γ κ έ φ α λ ο ς , ν ω τ ια ίο ς μ υ ε λ ό ς κ α ι π ε ρ ιφ ε ρ ικ ά ν ε ύ ρ α , 6λ . Bear et al., 2004· Kandel et al., 1999) σ υ ν τ ο ν ίζ ε ι τ η λ ε ιτ ο υ ρ

γ ία τ ω ν ά λ λ ω ν ο ρ γ ά ν ω ν τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς , ο ύ τ ω ς ώ σ τ ε ν α ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι η ο μ ο ι ό

σ τ α σ η , δ η λ α δ ή η δ ια τ ή ρ η σ η τ ω ν π α ρ α μ έ τ ρ ω ν τ ο υ ε σ ω τ ε ρ ικ ο ύ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς

ε ν τ ό ς σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ω ν ο ρ ί ω ν . Σ τ η ν ο μ ο ιό σ τ α σ η π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε τ α ι κ α ι η κ α τ ά λ λ η

λ η α π ά ν τ η σ η π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς σ τ ις α λ λ α γ έ ς τ ο υ ε ξ ω τ ε ρ ικ ο ύ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς π ο υ τ ο

ε π η ρ ε ά ζ ο υ ν . Μ ε τ η σ υ μ μ ε τ ο χ ή δ ύ ο ά λ λ ω ν σ χ ε τ ικ ά α π λ ο ύ σ τ ε ρ ω ν κ α ι β ρ α δ ύ τ ε

ρ ω ν σ υ σ τ η μ ά τ ω ν π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η ς κ α ι ε λ έ γ χ ο υ - τ ο υ ε ν δ ο κ ρ ι ν ικ ο ύ κ α ι τ ο υ α ν ο

σ ο π ο ιη τ ικ ο ύ - ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι μ ια ε ξ α ιρ ε τ ικ ά δ υ ν α μ ικ ή σ τ α θ ε ρ ή κ α τ ά σ τ α σ η , α ν

κ α ι π ο λ λ έ ς α π ό τ ις ε π ιμ έ ρ ο υ ς π α ρ α μ έ τ ρ ο υ ς τ ο υ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς β ρ ίσ κ ο ν τ α ι μ α κ ρ ιά

α π ό τ α σ η μ ε ία ισ ο ρ ρ ο π ία ς τ ο υ ς . Ο ι ά μ ε σ ε ς (μ έ σ ω τ ω ν α ισ θ η τ η ρ ίω ν ) α λ λ ά κ α ι

έ μ μ ε σ ε ς ε π ι ρ ρ ο έ ς τ ο υ ε ξ ω τ ε ρ ικ ο ύ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς α ν α λ ύ ο ν τ α ι σ τ ο ν ε υ ρ ικ ό

σ ύ σ τ η μ α σ υ γ κ ρ ιν ό μ ε ν ε ς π ρ ο ς π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ε ς κ α ι α π ο θ η κ ε ύ ο ν τ α ι σ ε α υ τ ό , τ ρ ο

π ο π ο ιώ ν τ α ς τ ις σ υ ν ά ψ ε ις τ ω ν ν ε υ ρ ώ ν ω ν τ ο υ (μ ά θ η σ η κ α ι μ ν ή μ η ), ε ν ώ π α ρ ά λ

λ η λ α ο ρ γ α ν ώ ν ε τ α ι η κ α τ ά λ λ η λ η α π ά ν τ η σ η (σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ) μ έ σ ω τ ω ν σ κ ε λ ε τ ι

κ ώ ν μ υ ώ ν κ α ι τ ω ν ε ξ ω κ ρ ιν ώ ν α δ έ ν ω ν (π .χ . π ό ν ο ς , ε ικ . 1).

Ο ι μ α κ ρ έ ς α υ τ έ ς π α ρ ά λ λ η λ ε ς ο δ ο ί ε ισ ό δ ο υ κ α ι ε ξ ό δ ο υ π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν π ρ ο ς

κ α ι α π ό τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο ε ίν α ι τ ο π ρ ώ τ ο ε ί δ ο ς ν ε υ ρ ω ν ικ ώ ν σ υ σ τ η μ ά τ ω ν (ε ικ . 2,

α ρ ισ τ ε ρ ά ). Τ α α ν ιό ν τ α σ υ σ τ ή μ α τ α π ρ ο σ ά γ ο υ ν ε ιδ ικ έ ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς α π ό ε ιδ ι

κ ο ύ ς α ι σ θ η τ ικ ο ύ ς υ π ο δ ο χ ε ί ς σ τ ις π ε ρ ιο χ έ ς τ ο υ φ λ ο ιο ύ π ο υ ε ίν α ι ε ξ ε ιδ ικ ε υ μ έ

ν ε ς σ τ η ν ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία τ ο υ ς , μ ε σ κ ο π ό τ η ν α ν τ ίλ η ψ η τ ω ν α λ λ α γ ώ ν σ τ ο π ε ρ ιβ ά λ

λ ο ν κ α ι σ τ ο σ ώ μ α μ α ς , ε ν ώ τ α κ α τ ιό ν τ α δ ίν ο υ ν ε ν τ ο λ έ ς σ ε ο μ ά δ ε ς ν ε υ ρ ώ ν ω ν

γ ια τ η ν κ ί ν η σ η . Τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο κ α ι π λ έ ο ν α ν ε ξ ε ρ ε ύ ν η τ ο τ μ ή μ α τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ

κ α τ α λ α μ β ά ν ε τ α ι α π ό μ ικ ρ ό τ ε ρ α ή μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α τ ο π ικ ά κ υ κ λ ώ μ α τ α (ε ικ . 2 ,

μ έ σ ο ν ). Γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α , τ ο τ ο π ικ ό κ ύ κ λ ω μ α α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς κ α τ α ν ε μ η τ ικ ο ύ ς

(Κ ) ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ ο υ θ α λ ά μ ο υ κ α ι τ ο υ ς ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ ο υ δ ικ τ υ ω τ ο ύ π υ ρ ή ν α π ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ε ι τ ο ν θ ά λ α μ ο (Δ ) ή τ ο ε υ ρ ύ τ ε ρ ο κ ύ κ λ ω μ α α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς δ ύ ο α υ τ ο ύ ς ν ε υ

ρ ώ ν ε ς κ α ι τ ο υ ς α ν τ ισ τ ο ιχ ο ύ ν τ ε ς ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ ο υ φ λ ο ιο ύ (Φ Θ ). Τ ο κ ύ κ λ ω μ α α υ τ ό (ο

Κ δ ιε γ ε ίρ ε ι τ ο υ ς Φ Θ κ α ι Δ , ο Φ Θ δ ιε γ ε ίρ ε ι τ ο υ ς Κ κ α ι Δ κ α ι ο Δ α ν α σ τ έ λ λ ε ι τ ο ν

Κ ) ε ν έ χ ε τ α ι σ τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ρ υ θ μ ικ ώ ν τ α λ α ν τ ώ σ ε ω ν τ η ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α ς φ λ ο ιο ύ

55




Em. 1. Ν ε υ ρ ω ν ικ έ ς ο δ ο ί π ο υ ε ν έ χ ο ν τ α ι σ τ ο α ν τ α ν α κ λ α σ τ ικ ό α π ό σ υ ρ σ η ς κ α ι τ η ν α ν τ ίλ η ψ η τ ο υ

π ό ν ο υ μ ε τ ά α π ό έ ν α β λ α π τ ικ ό ε ρ έ θ ι σ μ α . Α υ τ ό ε ν ε ρ γ ο π ο ιε ί ε ιδ ι κ έ ς π ρ ο σ α γ ω γ ο ύ ς ίν ε ς ο ι ο π ο ί ε ς

φ έ ρ ο υ ν τ η ν π λ η ρ ο φ ο ρ ία α π ό τ η ν π ε ρ ι φ έ ρ ε ια σ τ ο ν ν ω τ ια ίο μ υ ε λ ό . Τ ο π ικ ά κ υ κ λ ώ μ α τ α ε κ ε ί ε ν ε ρ

γ ο π ο ι ο ύ ν τ ο υ ς κ α τ ά λ λ η λ ο υ ς σ υ ν δ υ α σ μ ο ύ ς κ ι ν η τ ικ ώ ν ν ε υ ρ ώ ν ω ν π ο υ θ α κ α τ α φ έ ρ ο υ ν ν α α π ο σ ύ

ρ ο υ ν τ ο ά κ ρ ο π ρ ι ν α κ ό μ α γ ίν ε ι α ν τ ιλ η π τ ό ς ο π ό ν ο ς . Α υ τ ή η α ν τ ίλ η ψ η θ α γ ίν ε ι μ ε α γ ω γ ή τ ο υ

μ η ν ύ μ α τ ο ς σ τ ο ν θ ά λ α μ ο κ α ι α π ό ε κ ε ί σ τ η ν α ισ θ η τ ικ ή π ε ρ ιο χ ή τ ο υ χ ε ρ ι ο ύ (ε ν τ ό π ισ η ) κ α ι σ εά λ λ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς (β ρ ε γ μ α τ ικ ή κ α λ ύ π τ ρ α , π ρ ό σ θ ι α υ π ε ρ μ ε σ ο λ ό β ια έ λ ικ α , ν ή σ ο ς τ ο υ Reil, κ .ά .) π ο υ

θ α α ξ ιο λ ο γ ή σ ο υ ν υ π ο κ ε ιμ ε ν ικ ά τ ο ε π ώ δ υ ν ο τ η ς β λ ά β η ς . Κ α τ ιο ύ σ ε ς ν ε υ ρ ω ν ικ ο ί ο δ ο ί ε ν ε ρ γ ο π ο ι -

ο ύ μ ε ν ε ς α π ό ε ν δ ο γ ε ν ή σ υ σ τ ή μ α τ α α ν α λ γ η σ ία ς θ α π ρ ο σ π α θ ή σ ο υ ν ν α μ ε τ ρ ι ά σ ο υ ν τ η ν ά ν ο δ ο

ν έ ω ν ε π ώ δ υ ν ω ν μ η ν υ μ ά τ ω ν . Π α ρ ά λ λ η λ α , ά λ λ α κ υ κ λ ώ μ α τ α θ α κ α τ α γ ρ ά ψ ο υ ν τ ο γ ε γ ο ν ό ς σ τ η

μ ν ή μ η , ώ σ τ ε ν α α π ο φ ε υ χ θ ε ί μ ε λ λ ο ν τ ικ ή ε π α ν ά λ η ψ η τ η ς κ ί ν η σ η ς π ο υ τ ο π ρ ο κ ά λ ε σ ε (τ ρ ο π ο π ο ιη

μ έ ν ο α π ό Society For Neuroscience 1996).

κ α ι θ α λ ά μ ο υ π ο υ ε ν ισ χ ύ ε ι ή α π ο κ λ ε ί ε ι τ η ν ε ίσ ο δ ο π λ η ρ ο φ ο ρ ι ώ ν σ τ ο ν φ λ ο ι ό

κ α ι π ο ικ ί λ λ ε ι χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά κ α τ ά τ ις δ ι ά φ ο ρ ε ς κ α τ α σ τ ά σ ε ις ε γ ρ ή γ ο ρ σ η ς κ α ι

ύ π ν ο υ . Ο ι ε ν α λ λ α γ έ ς α ν ά μ ε σ α σ τ ις κ α τ α σ τ ά σ ε ις α υ τ έ ς α λ λ ά κ α ι σ τ ις θ υ μ ι κ έ ς

μ α ς κ α τ α σ τ ά σ ε ις φ α ίν ε τ α ι ν α ρ υ θ μ ί ζ ο ν τ α ι α π ο φ α σ ι σ τ ικ ά α π ό έ ν α ν τ ρ ί τ ο τ ύ π ο

κ υ κ λ ω μ ά τ ω ν α π ο τ ε λ ο ύ μ ε ν ο α π ό ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ ο υ σ τ ε λ έ χ ο υ ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , ο ι

ο π ο ί ο ι έ χ ο υ ν σ φ α ι ρ ι κ ή π ρ ο β ο λ ή σ ε ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο (ε ικ . 2 , δ ε ξ ιά ).

Η σ ύ γ χ ρ ο ν η έ ρ ε υ ν α έ χ ε ι α ν α γ ν ω ρ ί σ ε ι ε ιδ ι κ ή κ α ι α π ο φ α σ ι σ τ ικ ή ς σ η μ α σ ί α ςσ υ μ μ ε τ ο χ ή σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ω ν τ ο π ι κ ώ ν ή ε υ ρ έ ω ς κ α τ α ν ε μ η μ έ ν ω ν κ υ κ λ ω μ ά τ ω ν σ ε

σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ε ς λ ε ι τ ο υ ρ γ ί ε ς μ α ς . Γ ια π α ρ ά δ ε ι γ μ α , ο α ν τ α γ ω ν ι σ μ ό ς α ν ά μ ε σ α σ ε

ε υ ρ ε ί α ς π ρ ο β ο λ ή ς α δ ρ ε ν ε ρ γ ι κ ο ύ ς κ α ι χ ο λ ι ν ε ρ γ ι κ ο ύ ς ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ ο υ σ τ ε λ έ χ ο υ ς

φ α ί ν ε τ α ι ν α κ α θ ο ρ ί ζ ε ι τ α χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ι κ ά τ η ς ε γ ρ ή γ ο ρ σ η ς κ α ι τ ο υ ύ π ν ο υ α ν τ ί-

56



Π Ο Ι Ε Σ Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ί Ε Σ Τ Ο Υ Ε Γ Κ Έ Φ Α Λ Ο Υ Μ Α Σ Ε Π Ι Τ Ρ Έ Π Ο Υ Ν Ν Α Σ Υ Μ Π Ε Ρ Ι Φ Ε Ρ Ό Μ Α Σ Τ Ε Ω Σ Ά Ν Θ Ρ Ω Π Ο Ι ;

Ε Ι Κ . 2. Τ ρ ε ις μ ο ρ φ ο λ ε ιτ ο υ ρ γ ικ ο ι τ ύ π ο ι ν ε υ ρ ω ν ικ ώ ν κ υ κ λ ω μ ά τ ω ν . Α ρ ι σ τ ε ρ ά : Μ α κ ρ έ ς α λ υ σ ί δ ε ςν ε υ ρ ώ ν ω ν σ χ η μ α τ ίζ ο υ ν α ν ιό ν τ α κ α ι κ α τ ιό ν τ α σ υ σ τ ή μ α τ α μ ε τ α ο π ο ία α ν τ ίσ τ ο ιχ α π ρ ο σ ά γ ο ν τ α ι

ε ιδ ι κ έ ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς κ α ι α π ά γ ο ν τ α ι ε ιδ ι κ έ ς ε ν τ ο λ έ ς κ ί ν η σ η ς . Μ έ σ ο ν : Τ ο π ικ ά κ υ κ λ ώ μ α τ α ν ε υ ρ ώ

ν ω ν π ε ρ ιο ρ ιζ ό μ ε ν α σ ε μ ί α π ε ρ ι ο χ ή (Κ -Δ ) ή α ν ά μ ε σ α σ ε π ε ρ ιο χ έ ς (Κ -Δ -Φ Θ ). Δ ε ξ ιά : Ν ε υ ρ ώ ν ε ς

μ ε μ α κ ρ ο ύ ς ά ξ ο ν ε ς μ η ε ιδ ι κ ή ς π ρ ο β ο λ ή ς σ ε ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο , ο ι ο π ο ί ο ι ρ υ θ μ ίζ ο υ ν τ ο

γ ε ν ικ ό ε π ίπ ε δ ο ε γ ρ ή γ ο ρ σ η ς κ α ι σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ ή ς κ α τ ά σ τ α σ η ς . Ο ι ν ε υ ρ ώ ν ε ς α υ τ ο ί α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ

ν ο υ ν ν ε υ ρ ο δ ια β ι β α σ τ έ ς ό π ω ς ο ι ν ο ρ α δ ρ ε ν α λ ίν η , η α κ ε τ υ λ ο χ ο λ ίν η , η ν τ ο π α μ ίν η κ α ι η σ ε ρ ο τ ο ν ί-

ν η (τ ρ ο π ο π ο ιη μ έ ν ο α π ό Hobson, 1999).

σ τ ο ι χ α . Ε π ί σ η ς , ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ ο υ σ τ ε λ έ χ ο υ ς π ο υ α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ ν ο υ ν τ ο ν ν ε υ ρ ο δ ι α -

β ι β α σ τ ή ν τ ο π α μ ί ν η δ ι α μ ο ρ φ ώ ν ο υ ν έ ν α π ο λ ύ σ η μ α ν τ ικ ό ε υ ρ έ ω ς π ρ ο Β λ η τ ι κ ό

σ ύ σ τ η μ α α ν τ α μ ο ι β ή ς , μ ε τ ο ο π ο ί ο η ε ξ έ λ ιξ η ε ξ α σ φ α λ ί ζ ε ι τ η δ ι α ι ώ ν ι σ η τ ο υ

ε ί δ ο υ ς , ε ν ε ρ γ ο π ο ι ώ ν τ α ς κ υ κ λ ώ μ α τ α ε υ χ ά ρ ι σ τ ω ν σ υ ν α ι σ θ η μ ά τ ω ν μ ε τ ά α π ό

ε ν έ ρ γ ε ιε ς ό π ω ς τ ο φ α γ η τ ό ή τ ο σ ε ξ . (Υ π ε ρ β ο λ ι κ ή α ύ ξ η σ η τ η ς δ ι α θ ε σ ι μ ό τ η τ α ς

τ η ς ν τ ο π α μ ί ν η ς σ τ ις σ υ ν ά ψ ε ι ς τ ο υ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς α ν τ α μ ο ι β ή ς φ έ ρ ν ε ι ε υ φ ο ρ ί α .

Π α ρ ά λ λ η λ α , ό μ ω ς , μ ε ιώ ν ε τ α ι η ικ α ν ό τ η τ α φ υ σ ι ο λ ο γ ι κ ή ς π α ρ α γ ω γ ή ς κ α ι δ ρ ά

σ η ς τ η ς , ε ξ ο υ κ α ι ο ε θ ι σ μ ό ς κ α ι η κ ά θ ε ε ί δ ο υ ς ε ξ ά ρ τ η σ η . Π ά ν ω σ τ ο β ι ο λ ο γ ι κ ό

α υ τ ό υ π ό σ τ ρ ω μ α , ό τ α ν σ υ ν δ ρ ά μ ο υ ν δ ι ά φ ο ρ ο ι ψ υ χ ο λ ο γ ι κ ο ί κ α ι κ ο ι ν ω ν ι κ ο ί

π α ρ ά γ ο ν τ ε ς , δ η μ ι ο υ ρ γ ε ίτ α ι η χ ρ ό ν ι α υ π ο τ ρ ο π ι ά ζ ο υ σ α ν ό σ ο ς τ η ς ε ξ ά ρ τ η σ η ς

α π ό ο υ σ ί ε ς ) . Ά λ λ α κ υ κ λ ώ μ α τ α σ τ ο ν ι π π ό κ α μ π ο τ ο υ κ ρ ο τ α φ ι κ ο ύ λ ο β ο ύ ε π ε ξ ε ρ

γ ά ζ ο ν τ α ι π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς π ο υ π ρ ο σ λ α μ β ά ν ο υ μ ε μ ε τ ις α ι σ θ ή σ ε ις μ α ς , έ τ σ ι π ο υ ν α

μ π ο ρ ο ύ μ ε κ ά π ο τ ε ν α τ ις α ν α κ α λ έ σ ο υ μ ε ( έ κ δ η λ η μ ν ή μ η ) κ α ι ιδ ια ί τ ε ρ α α ν α φ ο ρ ι

κ ά μ ε τ ο ν π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ ό μ α ς σ τ ο ν χ ώ ρ ο .

Δ ι ε ρ γ α σ ί ε ς σ ε ά λ λ α κ υ κ λ ώ μ α τ α ό π ω ς α υ τ ό π ο υ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι τ ο ν α μ υ γ δ α -

λ ο ε ι δ ή π υ ρ ή ν α τ ο υ κ ρ ο τ α φ ι κ ο ύ λ ο β ο ύ , ο ο π ο ί ο ς β ρ ίσ κ ε τ α ι υ π ό τ ο ν έ λ ε γ χ ο τ ο υ

57




κ ο γ χ ο μ ε τ ω π ια ίο υ φ λ ο ιο ύ , α π ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι σ υ γ κ ιν η σ ια κ έ ς α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις κ α ι σ υ ν α ι

σ θ ή μ α τ α (π .χ . φ ό θ ο υ ) κ α ι ε λ έ γ χ ο υ ν τ ις δ ι ε ρ γ α σ ίε ς κ α τ α σ τ ά σ ε ω ν κ ι ν η τ ο π ο ί η σ η ς

κ α ι σ τ ρ ε ς . Ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό σ ή μ ε ρ α ό τ ι δ ια θ έ τ ο υ μ ε δ υ ο σ υ σ τ ή μ α τ α ε ν ε ρ γ ο π ο ί η σ η ς

τ ο υ α μ υ γ δ α λ ο ε ι δ ο υ ς π υ ρ ή ν α σ τ ις κ α τ α σ τ ά σ ε ις φ ό β ο υ (Ledoux, 2002). Τ ο

π ρ ώ τ ο μ ή ν υ μ α τ α χ ύ τ α τ α έ ρ χ ε τ α ι α π ό τ α α ισ θ η τ ή ρ ι α ό ρ γ α ν α μ έ σ ω θ α λ ά μ ο υ α π '

ε υ θ ε ία ς σ τ ο ν α μ υ γ δ α λ ο ε ιδ ή π υ ρ ή ν α κ α ι ο δ η γ ε ί σ τ η ν π ρ ώ ιμ η α σ υ ν ε ίδ η τ η κ α ι

σ υ γ κ ιν η σ ια κ ή κ ιν η τ ο π ο ίη σ η μ έ σ ω τ ο υ α υ τ ό ν ο μ ο υ κ α ι ο ρ μ ο ν ι κ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς :

π ρ ο ε τ ο ι μ α σ ία γ ια α ν τ ίδ ρ α σ η φ υ γ ή ς ή π ά λ η ς (α ύ ξ η σ η α ρ τ η ρ ι α κ ή ς π ί ε σ η ς ,

π α ρ ο χ ή ς α ί μ α τ ο ς σ τ ο υ ς μ ύ ε ς , κ .λ π .). Έ ν α κ λ ά σ μ α τ ο υ δ ε υ τ ε ρ ο λ έ π τ ο υ α ρ γ ό τ ε

ρ α τ ο μ ή ν υ μ α π η γ α ίν ε ι κ α ι σ τ ο ν φ λ ο ιό τ ω ν η μ ισ φ α ιρ ί ω ν γ ια τ η ν α ν α γ ν ώ ρ ι σ η

τ η ς φ ύ σ η ς κ α ι τ η ς σ ο β α ρ ό τ η τ α ς τ ο υ κ ι ν δ ύ ν ο υ π ο υ δ ι α τ ρ έ χ ο υ μ ε β ά σ ε ι τ ω ν

ε μ π ε ιρ ι ώ ν μ α ς , κ α ι α κ ο λ ο υ θ ε ί ο δ η γ ία π ρ ο ς τ ο ν α μ υ γ δ α λ ο ε ιδ ή π υ ρ ή ν α γ ια

σ υ ν έ χ ισ η ή ό χ ι τ η ς κ α τ ά σ τ α σ η ς σ υ ν α γ ε ρ μ ο ύ : ό ψ ιμ η σ υ ν ε ιδ η τ ή γ ν ω σ ια κ ή α ν τ ί

δ ρ α σ η κ α ι ε ν ε ρ γ ο π ο ί η σ η μ η χ α ν ισ μ ώ ν α π ο μ ν η μ ό ν ε υ σ η ς τ ο υ γ ε γ ο ν ό τ ο ς . Έ τ σ ι,

σ τ ο ν π υ ρ ή ν α α υ τ ό φ α ί ν ε τ α ι ν α σ υ ν δ υ ά ζ ο ν τ α ι η α ν τ ίλ η ψ η , ο ι σ υ γ κ ιν η σ ια κ έ ςα ν τ ιδ ρ ά σ ε ις κ α ι ο ι σ υ ν ε ιδ η τ έ ς ή α σ υ ν ε ίδ η τ ε ς μ ν ή μ ε ς μ α ς .

Η ε π α ν ά λ η ψ η ε ίτ ε π α ρ ά τ α σ η τ έ τ ο ιω ν σ υ γ κ ιν η σ ια κ ώ ν κ α τ α σ τ ά σ ε ω ν σ υ ν α

γ ε ρ μ ο ύ ή κ α ι η ε ν ε ρ γ ο π ο ί η σ η τ ο υ κ υ κ λ ώ μ α τ ο ς α π ό φ α ν τ α σ τ ικ ή α ν α π α ρ α γ ω γ ή

τ ο υ φ ό β ο υ μ π ο ρ ε ί ν α ο δ η γ ή σ ε ι σ ε χ ρ ό ν ιο σ τ ρ ε ς κ α τ ό π ιν ε π ε ν έ ρ γ ε ια ς τ ο υ α μ υ -

γ δ α λ ο ε ιδ ο ύ ς π υ ρ ή ν α σ τ ο ν ά ξ ο ν α υ π ό φ υ σ η ς -ε π ιν ε φ ρ ι δ ίω ν κ α ι τ ο ν υ π ο μ έ λ α ν α

τ ό π ο (έ κ κ ρ ισ η κ ο ρ τ ιζ ό λ η ς κ α ι κ α τ ε χ ο λ α μ ιν ώ ν ). Η μ ο ν τ έ ρ ν α τ ε χ ν ο λ ο γ ί α μ ηε π ε μ β α τ ικ ή ς η λ ε κ τ ρ ο φ υ σ ιο λ ο γ ι κ ή ς δ ιε ρ ε ύ ν η σ η ς μ ά ς ε π ιτ ρ έ π ε ι ν α π α ρ α τ η ρ ή

σ ο υ μ ε τ η ν η λ ε κ τ ρ ικ ή δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α τ έ τ ο ιω ν ε ν τ ω β ά θ ε ι π ε ρ ι ο χ ώ ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά

λ ο υ , ό π ω ς ο α μ υ γ δ α λ ο ε ιδ ή ς π υ ρ ή ν α ς , κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια δ ια φ ό ρ ω ν ε λ ε γ χ ό μ ε

ν ω ν τ ύ π ω ν σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς α λ λ ά α κ ό μ η κ α ι κ α τ ά τ ο ν ύ π ν ο κ α ι τ ο ό ν ε ιρ ο (ε ικ .

3). Σ τ η σ υ ν έ χ ε ια , ν έ α π ο λ ύ ισ χ υ ρ ά ε ρ γ α λ ε ία ν ε υ ρ ο π λ η ρ ο φ ο ρ ικ ή ς ε π έ τ ρ ε ψ α ν

τ η μ ε λ έ τ η τ η ς δ ι ά δ ρ α σ η ς α ν ά μ ε σ α σ τ ο ν α μ υ γ δ α λ ο ε ιδ ή π υ ρ ή ν α κ α ι φ λ ο ίίκ έ ς

π ε ρ ι ο χ έ ς κ α ι δ ια π ίσ τ ω σ α ν σ η μ α ν τ ικ έ ς σ χ ε τ ικ έ ς δ ι α φ ο ρ έ ς σ ε ψ υ χ ω σ ικ ο ύ ς α σ θ ε

ν ε ί ς (Ioannides et al., 2004a).

Σ υ ν ο ψ ίζ ο ν τ α ς , θ α έ λ ε γ ε κ α ν ε ίς ό τ ι τ ο θ α λ α μ ο φ λ ο ικ ό σ ύ σ τ η μ α μ ε τ ις α μ ο ι

β α ίε ς σ υ ν δ έ σ ε ις κ α ι τ η ν ε π α ν α λ α μ β α ν ό μ ε ν η α ν ά δ ρ α σ η Θ -Φ κ α ι Φ -Φ κ α τ α ν έ μ ε ι

58




α ν ά π ά σ α σ τ ιγ μ ή τ ο υ ς ρ ό λ ο υ ς σ τ ις φ λ ο ί ί κ έ ς π ε ρ ι ο χ έ ς κ α ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α ε π ι τ υ γ χ ά

ν ε ι τ η ν ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η τ ω ν δ ιε ρ γ α σ ι ώ ν σ ε ό λ ο τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο . Ε ν ώ ο ι δ ι ά χ υ τ ε ς

γ ε ν ικ ε υ μ έ ν ε ς π ρ ο β ο λ έ ς α π ό τ ο σ τ έ λ ε χ ο ς σ τ ο ν φ λ ο ι ό , π ο υ κ α θ ο ρ ί ζ ο υ ν γ ε ν ι κ έ ς

κ α τ α σ τ ά σ ε ις σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς , δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς μ ά θ η σ η ς κ . λ π . κ α ι τ ις α λ λ α γ έ ς τ ο υ ς

α ν ά λ ο γ α μ ε τ η σ η μ α σ ί α ε σ ω τ ε ρ ικ ώ ν κ α ι ε ξ ω τ ε ρ ι κ ώ ν σ η μ ά τ ω ν , α π ο τ ε λ ο ύ ν έ ν α

σ ύ σ τ η μ α α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς . Τ έ λ ο ς , δ ι α κ ρ ί ν ο υ μ ε π ο λ λ ά ε ιδ ι κ ά φ λ ο ί ί κ ά ε ξ α ρ τ ή μ α τ α

(Sporns et al., 200 2 ): μ α κ ρ έ ς π ο λ υ σ υ ν α π τ ι κ έ ς , α μ ο ι β α ί ε ς κ α ι π α ρ ά λ λ η λ ε ς σ υ ν

δ έ σ ε ις τ ο υ φ λ ο ι ο ύ μ ε τ ο ν ι π π ό κ α μ π ο λ ό γ ο υ χ ά ρ η (γ ια τ η μ ν ή μ η ), τ α β α σ ι κ ά

γ ά γ γ λ ι α (γ ια κ ι ν ή σ ε ις κ α ι σ υ γ κ ι ν ή σ ε ις ) κ α ι τ η ν π α ρ α γ γ ε φ α λ ί δ α (γ ν ω σ ι α κ ό ς κ α ι

κ ι ν η τ ικ ό ς σ υ ν τ ο ν ι σ μ ό ς ).

Ε ικ . 3. Π ε ρ ίπ ο υ 20 msec π ρ ιν α π ό τ ις τ α χ ε ίε ς ο φ θ α λ μ ικ έ ς κ ι ν ή σ ε ις ο ι ο π ο ίε ς χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ο υ ν τ ο ν

ε ν ε ρ γ ό ύ π ν ο μ ε ό ν ε ιρ α α ν ιχ ν ε ύ ε τ α ι μ ε τ ο μ ο γ ρ α φ ία μ α γ ν η τ ικ ο ύ π ε δ ίο υ σ η μ α ν τ ικ ή ε ν ε ρ γ ο π ο ί η σ η

τ ω ν α ν τ ίπ λ ε υ ρ ω ν ο φ θ α λ μ ο κ ι ν η τ ικ ώ ν π υ ρ ή ν ω ν τ ο υ σ τ ε λ έ χ ο υ ς (δ ε ξ ιά σ τ ή λ η ) . Α ν ά λ υ σ η α μ ο ιβ α ία ς

π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η ς έ δ ε ιξ ε ά λ λ ε ς α ιτ ια κ ά σ υ σ χ ε τ ιζ ό μ ε ν ε ς δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ ε ς (π ρ ο ς α υ τ ή τ ο υ σ τ ε λ έ χ ο υ ς ),

ο ι ο π ο ίε ς ε ν τ ο π ί ζ ο ν τ α ι : π ε ρ ί π ο υ 80 msec π ρ ιν σ τ ο ν κ ο γ χ ο μ ε τ ω π ια ίο φ λ ο ιό (δ ε ν α π ε ικ ο ν ί ζ ε τ α ι),

50 msec π ρ ι ν σ τ ο ν α μ υ γ δ α λ ο ε ιδ ή π υ ρ ή ν α (α ρ ι σ τ ε ρ ή σ τ ή λ η ) κ α ι 35 msec π ρ ι ν σ τ η ν π α ρ ά ίπ ο κ κ ά -

μ π ε ιο έ λ ικ α (μ ε σ α ία σ τ ή λ η ). Τ ο κ ό κ κ ιν ο χ ρ ώ μ α α φ ο ρ ί ζ ε ι π ε ρ ιο χ έ ς ό π ο υ η ν ε υ ρ ω ν ικ ή δ ρ α σ τ η

ρ ι ό τ η τ α α υ ξ ά ν ε ι σ τ α τ ισ τ ικ ά σ η μ α ν τ ικ ά σ ε ό λ α τ α υ π ο κ ε ίμ ε ν α μ ε λ έ τ η ς α π ε ικ ο ν ιζ ό μ ε ν η π ά ν ω σ τ η

μ α γ ν η τ ικ ή τ ο μ ο γ ρ α φ ία ε ν ό ς ε κ τ ω ν υ π ο κ ε ιμ έ ν ω ν σ ε ο ρ ι ζ ό ν τ ι α τ ο μ ή (ά ν ω σ ε ι ρ ά ) κ α ι σ ε ο β ε λ ια ία

(κ ά τ ω ) (τ ρ ο π ο π ο ιη μ έ ν ο α π ό Ioanniaes et al., 2004b).

5 9




4 . Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Η

Τ α Β α σ ι κ ά χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ά τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ π ο υ φ α ι ν ο μ ε ν ικ ά τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν

μ ο ιρ ά ζ ε τ α ι μ ε ά λ λ α ζ ώ α ε ίν α ι π ο λ λ ά . Τ ο 9 8 ,8 % τ ο υ DNA μ α ς ε ίν α ι ί δ ι ο μ ε τ ο υ

χ ιμ π α τ ζ ή κ α ι μ ό λ ι ς 6 ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι α χ ρ ό ν ι α π ρ ι ν π ι σ τ ε ύ ε τ α ι ό τ ι ζ ο ύ σ ε κ ά π ο ι ο ς

κ ο ι ν ό ς μ α ς π ρ ό γ ο ν ο ς ( C ulo tta , 2 0 0 5 ) . Η π ρ ώ τ η ε μ φ ά ν ι σ η τ ο υ ε χ έ φ ρ ο ν α

α ν θ ρ ώ π ο υ τ ο π ο θ ε τ ε ίτ α ι α π ό τ ο υ ς π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο υ ς σ τ ις π ε δ ι ά δ ε ς τ η ς α ν α τ ο λ ι κ ή ς

Α φ ρ ι κ ή ς π ε ρ ί π ο υ 2 0 0 .0 0 0 - 1 0 0 . 0 0 0 χ ρ ό ν ι α π ρ ι ν (ε ικ . 4 ) . Ό μ ω ς σ η μ α ν τ ι κ έ ς

π ρ ο τ ά σ ε ις α μ φ ι σ β η τ ο ύ ν τ η μ ο ν ο τ ο π ι κ ή ε μ φ ά ν ι σ η κ α ι μ ε τ α θ έ τ ο υ ν σ ε π ο λ ύ

π α λ α ι ό τ ε ρ ε ς ε π ο χ έ ς τ ο ν χ ρ ό ν ο π ρ ώ τ η ς ε μ φ ά ν ι σ η ς κ α ι τ ο υ ε χ έ φ ρ ο ν α κ α ι τ ο υ

π ρ ώ τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ (Brunei, 2002 · Poulianos, 1982). Σ τ η σ υ ζ ή τ η σ η μ α ς , ω σ τ ό

σ ο , μ α ς ε ν δ ι α φ έ ρ ε ι η ε ξ ε ιδ ί κ ε υ σ η τ ω ν κ ο ι ν ώ ν α υ τ ώ ν χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ώ ν ή α ν ά

δ ε ιξ η κ α ι ν έ ω ν , η ο π ο ί α κ α ι δ ι α μ ό ρ φ ω σ ε τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο μ έ σ α σ τ α χ ρ ό ν ι α τ η ς

β ι ο λ ο γ ι κ ή ς ε ξ έ λ ι ξ η ς .

Κ α ί τ ο ι μ α ς φ α ί ν ε τ α ι λ ο γ ι κ ό ό τ ι κ ά τ ι π ι ο έ ξ υ π ν ο ε ίν α ι π ά ν τ α κ α λ ύ τ ε ρ ο , η

μ ε γ ά λ η α ν ά π τ υ ξ η τ η ς ε υ φ υ ΐ α ς σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο δ ε ν α π ο δ ε ι κ ν ύ ε τ α ι ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ά

ν α ε ίν α ι ο ύ τ ε α υ τ ο σ κ ο π ό ς τ η ς ε ξ έ λ ι ξ η ς ο ύ τ ε τ υ χ α ί ο γ ε γ ο ν ό ς . Τ α λ ε ι τ ο υ ρ γ ι κ ά

χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ά τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ ε π ι λ έ χ θ η κ α ν γ ι α τ ί έ λ υ σ α ν π ρ ο β λ ή μ α τ α

Ε ικ . 4. Α λ λ α γ ή τ ο υ σ χ ή μ α

τ ο ς τ ο υ κ ρ α ν ίο υ κ α ι α ύ ξ η

σ η τ η ς χ ω ρ η τ ικ ό τ η τ α ς τ ο υ

κ α τ ά τ η ν ε π ικ ρ α τ έ σ τ ε ρ η

π ρ ό τ α σ η τ η ς ε ξ ε λ ι κ τ ι κ ή ς

γ ρ α μ μ ή ς π ο υ ο δ ή γ η σ ε

σ τ ο ν ε χ έ φ ρ ο ν α ά ν θ ρ ω π ο

(τ ρ ο π ο π ο ιη μ έ ν ο α π ό

Allman 1999).

- Κ ρ α ν ια κ ή

Χ ω ρ η τ ικ ό τ η τ α (ce

» 6 0 0 -

1 4 0 0 -

1CO0 Homo topieftt

* Ο Λ Ο ftobtfis _

Ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ιαΙ AustrçlcpitMCUi O/ntOhot n p i V

t l l t I I » 1 I 1 1 1 i L —I 1 _20 10 C i 01

6 0




π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς π ο υ α ν τ ιμ ε τ ώ π ιζ α ν τ α π ρ ώ τ α π ο λ ύ α π λ ά ζ ώ α , ο ι φ υ λ ο γ ε ν ε τ ικ ο ί

τ ο υ ς α π ό γ ο ν ο ι σ τ η Γ η κ α ι α ρ γ ό τ ε ρ α ο ι δ ικ ο ί μ α ς π ρ ό γ ο ν ο ι (Mayr 2001). Κ α ι η

π ρ ο σ φ ο ρ ό τ ε ρ η γ ια τ ο μ έ λ λ ο ν ε ξ έ λ ιξ η δ ε ν ή τ α ν η π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή σ ε έ ν α σ υ γ κ ε

κ ρ ιμ έ ν ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν (μ ια π ο υ α υ τ ό φ α ί ν ε τ α ι ν α ά λ λ α ζ ε μ ε π ο λ ύ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η

τ α χ ύ τ η τ α ) α λ λ ά η π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή σ τ η ν π ο ικ ιλ ό τ η τ α .

Ο κ ύ ρ ιο ς α ρ χ ικ ό ς λ ό γ ο ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς ε γ κ ε φ ά λ ω ν ή τ α ν π ιθ α ν ά η α ν ά γ κ η

γ ια π ρ ό β λ ε ψ η τ ω ν ε π ιπ τ ώ σ ε ω ν τ η ς κ ί ν η σ η ς τ ο υ ζ ώ ο υ σ τ ο ί δ ιο κ α ι σ τ ο π ε ρ ιβ ά λ

λ ο ν . Α ισ θ η τ ικ ο κ ιν η τ ικ έ ς α ρ χ ικ ά κ α ι β ρ α χ υ π ρ ό θ ε σ μ ε ς ο ι α ν ά γ κ ε ς -ό σ ο κ α ι ο ι

σ τ ό χ ο ι- τ ο υ ζ ώ ο υ ε μ π λ ο υ τ ίσ τ η κ α ν α ρ γ ό τ ε ρ α σ ε έ ν α ν κ ό σ μ ο ό π ο υ ά λ λ α ζ ε σ υ ν ε

χ ώ ς η κ α τ α ν ο μ ή σ τ ο ν χ ώ ρ ο κ α ι σ τ ο ν χ ρ ό ν ο τ ω ν α π α ρ α ίτ η τ ω ν π η γ ώ ν ε ν έ ρ γ ε ια ς

κ α ι τ ω ν κ ιν δ ύ ν ω ν γ ια τ η ν ε π ιβ ίω σ η (Allman 1999· Llinas 2001).

Ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς α ρ χ ικ έ ς α ν ά γ κ ε ς τ ο υ ζ ώ ο υ γ ια δ ια τ ή ρ η σ η τ η ς μ η χ α ν ι κ ή ς

ισ ο ρ ρ ο π ί α ς τ ο υ κ α ι τ η ς ο μ ο ι ό σ τ α σ η ς σ τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό π ε ρ ι β ά λ λ ο ν , κ α θ ώ ς κ α ι ο ι

π λ έ ο ν ε π ε ίγ ο υ σ ε ς α π α ν τ ή σ ε ις σ τ ις α λ λ α γ έ ς τ ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ τ η

κ α ν μ ε τ η ν α ν ά π τ υ ξ η σ τ ο ιχ ε ιω δ ώ ν ή π ιο π ο λ ύ π λ ο κ ω ν α ν τ α ν α κ λ α σ τ ικ ώ ν , μ ε ρ ικ ά

α π ό τ α ο π ο ί α α κ ό μ α χ ρ η σ ιμ ο π ο ι ο ύ μ ε (π .χ . α ν τ α ν α κ λ α σ τ ικ ό α π ό σ υ ρ σ η ς , ε ικ . 1).

Σ χ ε τ ικ ά ε λ ά χ ισ τ α ε ίδ η ε π ιβ ί ω σ α ν σ τ ο ν β α θ μ ό π ο υ α ν έ π τ υ ξ α ν π ι ο α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ι

κ ά α ισ θ η τ ικ ά σ υ σ τ ή μ α τ α κ α ι τ α χ ύ τ ε ρ η κ ίν η σ η σ ε έ ν α ό λ ο κ α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο χ ώ ρ ο .

Μ ε τ η ν ε ξ έ λ ιξ η α υ τ ή τ α ζ ώ α ε σ ω τ ε ρ ίκ ε υ σ α ν τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν υ π ό τ η μ ο ρ φ ή π ο λ λ α

π λ ώ ν χ α ρ τ ώ ν σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο κ ι έ τ σ ι ο ι π ρ ο β λ έ ψ ε ις έ γ ιν α ν π λ έ ο ν μ α κ ρ ο π ρ ό θ ε

σ μ ε ς κ α ι ε ξ α ιρ ε τ ικ ά π ο ι κ ίλ ε ς , ό π ω ς κ α ι ο ι π ιθ α ν έ ς δ ρ ά σ ε ις π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς .

Τ ο σ ύ σ τ η μ α έ γ ιν ε υ π ε ρ π λ ή ρ ε ς , μ ε τ η ν έ ν ν ο ια ό τ ι η δ ο κ ι μ α σ ία μ ε π ρ ο σ ο μ ο ί

ω σ η ό λ ω ν τ ω ν δ υ ν α τ ώ ν ε ν α λ λ α κ τ ικ ώ ν α ν τ ιδ ρ ά σ ε ω ν γ ια τ η ν ε π ιλ ο γ ή τ η ς κ α τ α λ

λ η λ ό τ ε ρ η ς θ α έ π α ιρ ν ε α π α γ ο ρ ε υ τ ικ ά π ο λ ύ χ ρ ό ν ο . Έ τ σ ι, μ ια σ ε ιρ ά α π ό δ υ ν α τ έ ς

ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν ε ς κ α ι π α γ ιω μ έ ν ε ς δ ρ ά σ ε ις ε π ε λ έ γ η ν α β ρ ίσ κ ε τ α ι σ ε ε τ ο ιμ ό τ η τ α

β ά σ ε ι μ ια ς ιε ρ α ρ χ ί α ς π ο υ κ α θ ο ρ ίζ ε τ α ι α π ό σ η μ α ν τ ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ ο υ κ ά θ ε

ε ίδ ο υ ς (π .χ . η ε ν σ τ ικ τ ώ δ η ς α μ ο ι β α ία έ λ ξ η μ η τ έ ρ α ς -π α ιδ ιο ύ σ τ α π ρ ώ τ α θ η λ α σ τ ικ ά α λ λ ά κ α ι η ά μ ε σ η τ ρ ο π ή σ ε φ υ γ ή τ ο υ μ ό λ ις γ ε ν ν η μ έ ν ο υ ε λ α φ ιο ύ σ τ η θ έ α

τ η ς ε π ι τ ιθ έ μ ε ν η ς λ ε ο π ά ρ δ α λ η ς ). Σ τ η β ά σ η π ο λ ύ σ η μ α ν τ ικ ώ ν ε μ π ε ιρ ι ώ ν τ ο υ

ίδ ιο υ τ ο υ ζ ώ ο υ κ α ι τ η ς α υ ξ α ν ό μ ε ν η ς ικ α ν ό τ η τ α ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ τ ο υ ν α μ α θ α ί

ν ε ι, α υ τ έ ς ο ι π α γ ιω μ έ ν ε ς δ ρ ά σ ε ις π ο λ λ α π λ α σ ιά σ τ η κ α ν π ρ ο σ α ρ μ ο ζ ό μ ε ν ε ς

61




α κ ό μ η π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο σ τ ις α ν ά γ κ ε ς τ ο υ . Π ε ρ ιέ λ α β α ν τ ις σ υ γ κ ιν ή σ ε ις π ο υ α π ο τ ε

λ ο ύ ν ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν η κ ιν η τ ο π ο ίη σ η τ ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ μ ε κ υ ρ ία ρ χ η σ υ μ μ ε τ ο χ ή

τ ο υ α υ τ ο ν ό μ ο υ ν ε υ ρ ικ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς , η ο π ο ία έ χ ε ι π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ο ύ μ ε ν ο ή ό χ ι

α λ λ ά π ά ν τ ω ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο σ τ ό χ ο ε ν ώ δ ε ν ε ίν α ι α ν α γ κ α σ τ ικ ά ε ν σ υ ν ε ίδ η τ η

ε ν έ ρ γ ε ια (π .χ . η κ ιν η τ ο π ο ίη σ η φ υ γ ή ς λ ό γ ω φ ό β ο υ ) .

Ο ι σ υ γ κ ιν ή σ ε ις κ α ι σ τ η ν ε ξ ε λ ικ τ ικ ή σ υ ν έ χ ε ια τ α σ υ ν α ισ θ ή μ α τ α π ο υ α υ τ έ ς

π ρ ο κ α λ ο ύ ν (ο ι σ κ έ ψ ε ις π ο υ τ ις σ υ ν ο δ ε ύ ο υ ν ) σ τ α α ν ώ τ ε ρ α θ η λ α σ τ ικ ά ά ρ χ ισ α ν ν α

δ ι α μ ο ρ φ ώ ν ο υ ν ο υ σ ια σ τ ικ ά τ η ν ιε ρ α ρ χ ία σ ε μ ια τ ε ρ ά σ τ ια π ια π ο ικ ιλ ία π α γ ιω μ έ

ν ω ν δ ρ ά σ ε ω ν . Π α ρ ά τ η ν α ύ ξ η σ η τ η ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ικ ή ς χ ω ρ η τ ικ ό τ η τ α ς τ ο υ ε ξ ε λ ισ σ ό

μ ε ν ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , π ρ ο έ κ υ ψ ε α ν ά γ κ η ε π ιλ ο γ ή ς α ν ά μ ε σ α σ τ ις π ο λ λ έ ς π α ρ ά λ λ η

λ ε ς π ρ ο β λ ε π τ ικ έ ς δ ια δ ι κ α σ ίε ς (σ κ έ ψ ε ις ) σ τ ις ο π ο ίε ς ο δ η γ ο ύ ν τ α ε κ λ υ ό μ ε ν α

σ υ ν α ι σ θ ή μ α τ α . Α υ τ ή η ε π ιλ ο γ ή έ γ ιν ε α π ό ε ιδ ικ ά σ υ σ τ ή μ α τ α τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ π ο υ

π ρ ο σ α ν α τ ο λ ίζ ο υ ν τ η ν π ρ ο σ ο χ ή μ α ς σ ε μ ία σ κ έ ψ η κ ά θ ε φ ο ρ ά . Σ τ α π ρ ώ τ ισ τ α -κ α ι

ιδ ια ίτ ε ρ α σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο - η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ικ α ν ό τ η τ α μ ά θ η σ η ς α π ό τ ις ε μ π ε ιρ ί ε ς κ α ι

η α ν α γ κ α ία δ ια μ ό ρ φ ω σ η τ ω ν ε γ κ ε φ α λ ικ ώ ν κ υ κ λ ω μ ά τ ω ν μ έ σ ω τ ω ν ε π ιλ ο γ ώ ν π ο υ

ε π ιβ ά λ λ ε ι η ζ ω ή ο δ η γ ε ί σ ε ό λ ο κ α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η υ π ο κ ε ιμ ε ν ικ ό τ η τ α κ α ι τ ε λ ικ ά σ τ η

σ υ ν ε ίδ η σ η κ α ι τ η ν α υ τ ο σ υ ν ε ίδ η σ η ω ς μ έ σ ο ε π ίβ λ ε ψ η ς τ ο υ κ α τ ά π ό σ ο ν η σ υ μ π ε

ρ ιφ ο ρ ά μ α ς α ν τ α π ο κ ρ ίν ε τ α ι σ ε ό σ α μ ά θ α μ ε ν α α γ α π ά μ ε ή ν α α π ο φ ε ύ γ ο υ μ ε ,

δ η λ α δ ή σ τ η ν π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α μ α ς . Ό λ α α υ τ ά π ιθ α ν ό ν ν α π ρ ο ή λ θ α ν α π ό τ η ν ίδ ια

α ρ χ α ία κ α ι σ υ ν ε χ ιζ ό μ ε ν η α ν ά γ κ η σ υ μ β ιβ α σ μ ο ύ α ν ά μ ε σ α σ τ η ν π λ η ρ ό τ η τ α κ α ι

κ α τ α λ λ η λ ό τ η τ α τ η ς σ υ μ π ε ρ κ ρ ο ρ ικ ή ς α π ά ν τ η σ η ς σ ε έ ν α π ε ρ ιβ α λ λ ο ν τ ικ ό ε ρ έ θ ισ μ α

κ α ι τ η ς σ υ μ β α τ ή ς μ ε τ η ν ε π ιβ ίω σ η τ α χ ύ τ η τ α α ν τ ίδ ρ α σ η ς (ε ικ . 5)

Η π ι ο ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν η , ε μ π ν ε υ σ μ έ ν η κ α ι δ ιο ρ α τ ικ ή π ρ ό τ α σ η σ υ σ χ έ τ ισ η ς τ η ς

ε ξ έ λ ιξ η ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ κ α ι τ η ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς ε ίν α ι ίσ ω ς ο τ ρ ιπ λ ό ς ε γ κ έ φ α λ ο ς

τ ο υ Paul MacLean (1990). Σ τ ο κ έ ν τ ρ ο τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ α ς έ χ ο υ μ ε τ α κ υ κ λ ώ μ α

τ α π ο υ α π ο τ ε λ ο ύ σ α ν τ ο ν σ υ ν ο λ ικ ό ε γ κ έ φ α λ ο τ ω ν π λ έ ο ν π ρ ω τ ό γ ο ν ω ν ζ ώ ω ν

(ό π ω ς τ α ε ρ π ε τ ά ) κ α ι - ό π ω ς σ ε α υ τ ά - κ α θ ο ρ ί ζ ο υ ν κ α ι σ ε ε μ ά ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ςβ α σ ικ έ ς γ ια τ η ν ε π ιβ ί ω σ η . Γ ύ ρ ω α π ό α υ τ ό ν τ ο ν α ρ χ α ιο ε γ κ έ φ α λ ο α ν α π τ ύ χ θ η κ ε

ο π α λ α ιο ε γ κ έ φ α λ ο ς (μ ε τ α ιχ μ ια κ ό σ ύ σ τ η μ α ) τ ω ν π ρ ώ τ ω ν θ η λ α σ τ ικ ώ ν , ο ο π ο ί ο ς

ε π έ τ ρ ε ψ ε τ η ν α ν ά π τ υ ξ η σ υ ν α ισ θ η μ ά τ ω ν . Α κ ό μ η π ιο ε ξ ω τ ε ρ ικ ά α ν α π τ ύ χ θ η κ ε ο

ν ε ο ε γ κ έ φ α λ ο ς -ο φ λ ο ιό ς τ ω ν η μ ισ φ α ι ρ ίω ν σ τ α π ρ ώ τ ισ τ α κ α ι σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο , ο

6 2



Π Ο Ι Ε Σ Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ Γ Ί Ε Σ Τ Ο Υ Ε Γ Κ Έ Φ Α Λ Ο Υ Μ Α Σ Ε Π Ι Τ Ρ Έ Π Ο Υ Ν Ν Α Σ Υ Μ Π Ε Ρ ΙΦ Ε Ρ Ό Μ Α Σ Τ Ε Ω Σ Ά Ν Θ Ρ Ω Π Ο Ι ;

Σ υ ν ε ί δ η σ η

Μ ά θ η σ η / π ρ ο σ ο χ ή

Σ υ ν α ι σ θ ή μ α τ α

Σ υ γ κ ι ν ή σ ε ις

Π α γ ι ω μ έ ν ε ς δ ρ ά σ ε ι ς

Α ν τ α ν α κ λ α σ τ ι κ ά

—*-

Ε ικ . 5. Υ π ο θ ε τ ικ ό δ ιά γ ρ α μ μ α τ η ς α ύ ξ η σ η ς τ ω ν ε π ιλ ο γ ώ ν σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ς σ ε ό λ ο κ α ι π ι ο ε ξ ε λ ιγ

μ έ ν α ζ ώ α ( ό λ ο κ α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ι ο μ ό κ ε ν τ ρ ο ι κ ύ κ λ ο ι ). Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α κ ρ α τ η θ ε ί ο χ ρ ό ν ο ς α ν τ ί

δ ρ α σ η ς σ ε σ υ μ β α τ ά μ ε τ η ν ε π ιβ ί ω σ η ό ρ ια , δ ε ν ε ξ ε τ ά ζ ο ν τ α ι π ά ν τ α ο ι π ο λ υ ά ρ ι θ μ ε ς α υ τ έ ς ε π ιλ ο

γ έ ς . Ο ι α π α ν τ ή σ ε ις μ α ς π ε ρ ιο ρ ί ζ ο ν τ α ι α π ό τ η ν π α ρ ά λ λ η λ η α ν ά π τ υ ξ η ε ιδ ι κ ώ ν γ ια κ ά θ ε ε ίδ ο ς

α π λ ώ ν α ρ χ ι κ ά α ν τ α ν α κ λ α σ τ ικ ώ ν κ α ι π ι ο π ο λ ύ π λ ο κ ω ν α ρ γ ό τ ε ρ α π α γ ιω μ έ ν ω ν α ν τ ιδ ρ ά σ ε ω ν

("fixed action patterns", Llinas, 2001). Ο ι σ υ γ κ ιν ή σ ε ι ς κ α ι η σ ω μ α τ ικ ή ή ν ο η τ ικ ή μ ν ή μ η τ ο υ ς

α π ο τ ε λ ο ύ ν σ τ α θ η λ α σ τ ικ ά π α ρ α π έ ρ α π ε ρ ι ο ρ ισ μ ό ε π ι λ ο γ ή ς , ό π ω ς α ρ γ ό τ ε ρ α σ τ α π ρ ώ τ ισ τ α κ α ι ιδ ι

α ίτ ε ρ α σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο η ε ιδ ι κ ή μ ά θ η σ η δ ι ε ρ γ α σ ιώ ν κ α ι η ε π ι λ ο γ ή μ έ σ ω τ η ς π ρ ο σ ο χ ή ς . Τ έ λ ο ς ,

σ υ ν ε ιδ η τ έ ς ε π ιλ ο γ έ ς σ υ ν ι σ τ ο ύ ν τ η ν κ ο ρ ω ν ίδ α τ η ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο .

ο π ο ί ο ς π ρ ο σ φ έ ρ ε ι τ ις ικ α ν ό τ η τ ε ς α φ α ι ρ ε τ ικ ή ς Λ ο γ ικ ή ς κ α ι τ α ά λ λ α α π ο κ α λ ο ύ

μ ε ν α α ν ώ τ ε ρ α ν ο η τ ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ά μ α ς . Π α ρ ά τ ις α σ τ ή ρ ικ τ ε ς π λ έ ο ν υ π ε ρ α -

π λ ο υ σ τ ε ύ σ ε ις π ο υ ε ν έ π ν ε υ σ ε α υ τ ή η π ρ ό τ α σ η κ α ι τ η ν υ π ε ρ β ο λ ή τ η ς ω ς π ρ ο ς τ η

σ τ ε γ α ν ό τ η τ α τ ω ν τ ρ ι ώ ν δ ι α μ ε ρ ι σ μ ά τ ω ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , η π ρ ό τ α σ η τ ο υ

M acL ean ε ν έ π ν ε υ σ ε κ α ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί ν α ε μ π ν έ ε ι σ η μ α ν τ ι κ έ ς ε ρ ε υ ν η τ ι κ έ ς

κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις . Ι δ ια ίτ ε ρ α ο π ο λ ύ δ ι ο ρ α τ ικ ό ς π ρ ο β λ η μ α τ ισ μ ό ς π ο υ ε ισ ή γ α γ ε ω ς

π ρ ο ς τ ο π ό σ ο α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ ή ε ίν α ι η ε π ι κ ο ι ν ω ν ία τ ω ν τ ρ ι ώ ν ε γ κ ε φ ά λ ω ν μ α ς

σ ε ν ό σ ο υ ς ό π ω ς η σ χ ι ζ ο φ ρ έ ν ε ι α κ α ι ι δ ι α ί τ ε ρ α α ν ά μ ε σ α σ τ ις δ ι ε ρ γ α σ ί ε ς τ η ς

λ ο γ ι κ ή ς κ α ι ε κ ε ί ν ε ς τ ο υ σ υ ν α ι σ θ ή μ α τ ο ς (M acLean, 1952).

Ο ι ε γ κ ε φ α λ ι κ έ ς δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς γ ια σ υ γ κ ι ν ή σ ε ις κ α ι σ υ ν α ισ θ ή μ α τ α φ α ίν ε τ α ι ν α

α ν α π τ ύ χ θ η κ α ν σ τ ο μ ε τ α ι χ μ ι α κ ό σ ύ σ τ η μ α τ ο υ π α λ α ι ο ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ ε τ η ν ε μ φ ά ν ισ η

τ ω ν θ η λ α σ τ ικ ώ ν κ α ι τ ις α ν ά γ κ ε ς π ο υ π ρ ο έ κ υ ψ α ν γ ια τ η ν π ρ ο σ τ α σ ί α , δ ι α τ ρ ο φ ή

ε

ξr

ε

λ

ι

Ιη

Φ ά σ μ α δ υ ν α τ ώ ν ο ρ ά σ ε ω ν

6 3




κ α ι ε κ π α ίδ ε υ σ η τ ω ν σ χ ε τ ικ ά π ο λ ύ π ιο ο λ ι γ ά ρ ιθ μ ω ν κ α ι α ν έ τ ο ι μ ω ν γ ια ε π ιβ ίω σ η

ν ε ο γ ν ώ ν . Α υ τ έ ς ο ι α ν ά γ κ ε ς α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ τ η κ α ν μ ε κ α ιν ο ύ ρ γ ι ε ς δ ο μ έ ς κ α ι δ ι ε ρ γ α

σ ίε ς σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο , τ ο α υ τ ό ν ο μ ο ν ε υ ρ ι κ ό κ α ι τ ο ε ν δ ο κ ρ ιν ικ ό σ ύ σ τ η μ α π ο υ ε ξ α

σ φ ά λ ιζ α ν τ η ν α μ ο ι β α ία α ν α γ ν ώ ρ ι σ η , τ η ν ε π ι κ ο ιν ω ν ία κ α ι τ ο ν ισ χ υ ρ ό δ ε σ μ ό

μ η τ έ ρ α ς -π α ιδ ιο ύ α λ λ ά κ α ι δ ε σ μ ώ ν α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς γ ο ν ε ίς . Σ ύ γ χ ρ ο ν ε ς μ ε λ έ τ ε ς

(Bartels and Zeki, 2004) δ ε ί χ ν ο υ ν ό τ ι η έ κ λ υ σ η σ υ ν α ισ θ η μ ά τ ω ν μ η τ ρ ικ ή ς α γ ά

π η ς α λ λ ά κ α ι έ ρ ω τ α σ υ ν ο δ ε ύ ε τ α ι α π ό ε ν ε ρ γ ο π ο ίη σ η π ε ρ ι ο χ ώ ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ

π ο υ σ χ ε τ ίζ ο ν τ α ι: α . Μ ε σ υ γ κ ιν η σ ια κ έ ς α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις (α μ υ γ δ α λ ή , μ ε τ α ιχ μ ια κ ό

σ ύ σ τ η μ α , κ ο γ χ ο -μ ε τ ω π ι α ίο ς φ λ ο ιό ς ), β . Μ ε τ ο σ ύ σ τ η μ α α ν τ α μ ο ιβ ή ς (ν ε υ ρ ώ ν ε ς

ν τ ο π α μ ίν η ς ) κ α ι γ . Μ ε τ η ν ε ν τ ό π ισ η υ π ο δ ο χ έ ω ν ω κ υ τ ο κ ίν η ς κ α ι α γ γ ε ιο τ ε ν σ ί ν η ς .

Ί σ ω ς λ ο ιπ ό ν ό λ ο ι ο ι μ η χ α ν ισ μ ο ί έ κ λ υ σ η ς σ υ ν α ισ θ η μ ά τ ω ν ν α α ν α π τ ύ χ θ η κ α ν

ε ξ ε λ ικ τ ικ ά σ τ η β ά σ η τ ω ν δ ύ ο α ρ χ έ γ ο ν ω ν (φ ό β ο ς γ ια π ρ ο σ τ α σ ία κ α ι α ν τ α μ ο ιβ ή γ ια

κ ίν η τ ρ α ) κ α ι τ η ς α ν ά γ κ η ς γ ια δ ε σ μ ό μ η τ έ ρ α ς -π α ιδ ιο ύ σ τ α θ η λ α σ τ ικ ά κ α θ ώ ς κ α ι

γ ια π α ρ α π έ ρ α δ ια δ ικ α σ ίε ς δ ε σ μ ώ ν μ ε τ η ν ε υ ρ ύ τ ε ρ η κ ο ιν ω ν ικ ή ο μ ά δ α . Α κ ό μ η

π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο , τ ο -σ υ γ κ ρ ιτ ικ ά μ ε ά λ λ α ζ ώ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο - μ έ γ ε θ ο ς

τ ο υ α ν θ ρ ώ π ι ν ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ ε π ιβ ά λ λ ε ι τ η ν π ρ ω ιμ ό τ ε ρ η γ έ ν ν η σ η π ο υ σ υ ν ε π ά γ ε τ α ι

μ α κ ρ ύ τ ε ρ ο χ ρ ό ν ο μ έ χ ρ ι τ η ν ω ρ ίμ α ν σ η κ α ι α ν ε ξ α ρ τ η τ ο π ο ίη σ η τ ο υ π α ιδ ιο ύ . Κ α τ ά

τ η ν π ε ρ ίο δ ο α υ τ ή τ ο π α ιδ ί δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α φ ρ ο ν τ ίσ ε ι τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ κ α ι α π α ιτ ε ίτ α ι η

σ υ ν δ ρ ο μ ή τ ω ν γ ο ν έ ω ν . Έ τ σ ι, η α ν ά π τ υ ξ η τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ φ α ίν ε τ α ι ν α σ υ ν δ υ ά σ τ η

κ ε σ ε έ ν α ν θ ε τ ικ ό κ ύ κ λ ο α ν ά δ ρ α σ η ς μ ε τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν ε γ κ ε φ α λ ικ ώ ν δ ι ε ρ γ α

σ ιώ ν π ο υ σ τ η ρ ίζ ο υ ν τ ις σ υ γ κ ιν η σ ια κ έ ς α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις κ α ι τ α σ υ ν ο δ ό σ υ ν α ισ θ ή μ α τ α .

Η π α ρ α π έ ρ α ε ξ έ λ ιξ η τ ω ν ε γ κ ε φ α λ ικ ώ ν α υ τ ώ ν δ ιε ρ γ α σ ιώ ν φ α ίν ε τ α ι ν α ο δ ή γ η σ ε

σ τ η χ ρ ή σ η τ ω ν σ υ ν α ισ θ η μ ά τ ω ν ω ς έ ν α α π ό τ α β α σ ικ ά κ ρ ιτ ή ρ ια α ξ ιο λ ό γ η σ η ς τ ω ν

δ υ ν α τ ώ ν π ρ ά ξ ε ω ν (κ έ ρ δ ο ς /κ ό σ τ ο ς ) τ ω ν δ ικ ώ ν μ α ς κ α ι τ ω ν ά λ λ ω ν κ α ι ε ν τ έ λ ε ι

σ τ η ν η θ ικ ή (Dolan, 2002· Damasio, 1999· Green et al., 2001).

5 . Ι Δ Ι Α Ι Τ Ε Ρ Α Χ Α Ρ Α Κ Τ Η Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Α Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ

Α π ό τ α π λ έ ο ν φ α ν ε ρ ά α ν θ ρ ώ π ι ν α χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά ε ίν α ι η ό ρ θ ια β ά δ ισ η , η

σ μ ίκ ρ υ ν σ η τ ω ν κ ο π τ ή ρ ω ν ο δ ό ν τ ω ν , η χ α μ η λ ό τ ε ρ η θ έ σ η τ ο υ λ ά ρ υ γ γ α κ α ι φ υ σ ι

κ ά ο μ ε γ ά λ ο ς ε γ κ έ φ α λ ο ς (1400 κ .ε κ ., υ π ε ρ δ ιπ λ ά σ ιο ς α π ό ε κ ε ί ν ο ν τ ο υ γ ο ρ ίλ α

6 4




ή τ ο υ χ ιμ π α τ ζ ή ). Η α λ λ α γ ή σ τ ά σ η ς κ α ι κ ίν η σ η ς σ τ ο ν homo erectus π ρ ο η γ ή θ η κ ε

ε ξ ε λ ικ τ ικ ά κ α ι ε π η ρ έ α σ ε π ο ικ ι λ ο τ ρ ό π ω ς τ η μ ε γ ά λ η α ύ ξ η σ η τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ π ο υ

π α ρ ο υ σ ιά σ τ η κ ε λ ίγ ο π ρ ιν τ ο ν ε χ έ φ ρ ο ν α ά ν θ ρ ω π ο (homo sapiens). Τ η ν ί δ ια

π ε ρ ίο δ ο (π ρ ιν 300.000 χ ρ ό ν ι α π ε ρ ίπ ο υ ) α ν α π τ ύ χ θ η κ ε τ ο ί σ ω ς ο υ σ ια σ τ ικ ό τ ε ρ ο

χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ , π ο υ ε ίν α ι ο λ ό γ ο ς .

Έ ν α ν φ α ν τ α σ τ ικ ό ε π ισ κ έ π τ η σ τ η Γ η θ α ε ξ έ π λ η τ τ ε -α ν ά μ ε σ α σ τ α ά λ λ α - κ α ι

τ ο π ό σ ο π ο λ ύ μ ο ιά ζ ε ι ο γ ε ν ε τ ικ ό ς κ ώ δ ικ α ς ό λ ω ν τ ω ν έ μ β ι ω ν ό ν τ ω ν τ η ς , σ ε

α ν τ ίθ ε σ η μ ε τ ο π ό σ ο δ ια φ έ ρ ο υ ν ο ι κ ώ δ ικ ε ς ε π ι κ ο ιν ω ν ία ς α κ ό μ η κ α ι μ έ σ α σ τ α

θ η λ α σ τ ικ ά ή τ α π ρ ώ τ ισ τ α . Ι δ ια ίτ ε ρ α ο ά ν θ ρ ω π ο ς α ν έ π τ υ ξ ε σ τ ο έ π α κ ρ ο τ η ν ικ α

ν ό τ η τ α ε π ι κ ο ιν ω ν ία ς μ ε ά λ λ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς κ α ι τ η χ ρ η σ ιμ ο π ο ί η σ ε γ ια τ η ν α ν ά

π τ υ ξ η π ο λ ιτ ισ μ ο ύ . Η ό μ ο ι α δ ο μ ή τ ο υ λ ό γ ο υ σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς π ο λ ι τ ισ μ ο ύ ς κ α ι η

φ υ σ ικ ή ε κ μ ά θ η σ η τ η ς δ ο μ ή ς α υ τ ή ς α π ό τ α π α ιδ ιά μ ά ς π ε ίθ ο υ ν ό τ ι ο λ ό γ ο ς

α π ο τ ε λ ε ί β ιο λ ο γ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η κ α ι σ υ ν ε π ώ ς ε ίν α ι π α γ κ ό σ μ ια κ λ η ρ ο ν ο μ ιά .

Ό π ω ς μ π ο ρ ο ύ μ ε σ ή μ ε ρ α ν α δ ια π ισ τ ώ σ ο υ μ ε μ ε μ η ε π ε μ β α τ ικ έ ς μ ε θ ό δ ο υ ς

α π ε ικ ό ν ισ η ς , σ τ η λ ε ιτ ο υ ρ γ ία α υ τ ή σ υ μ μ ε τ έ χ ο υ ν δ ι ά φ ο ρ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς τ ο υ ε γ κ ε

φ ά λ ο υ (Wise, 2003, ε ικ . 6). Ό τ α ν γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α δ ια β ά ζ ο υ μ ε φ ω ν α χ τ ά β λ έ

π ο υ μ ε , ό π ω ς α ν α μ έ ν ε τ α ι , ε ν ε ρ γ ο π ο ίη σ η τ η ς ο π τ ικ ή ς π ε ρ ι ο χ ή ς σ τ ο ν ιν ια κ ό

λ ο β ό . Α υ τ ή α κ ο λ ο υ θ ε ίτ α ι α π ό ε ν ε ρ γ ο π ο ίη σ η τ η ς π ε ρ ι ο χ ή ς Wernicke σ τ ο ν κ ρ ο

τ α φ ικ ό λ ο β ό (α ισ θ η τ ικ ή π ε ρ ι ο χ ή α ν α γ ν ώ ρ ι σ η ς λ έ ξ ε ω ν ) κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ια τ η ς

κ ιν η τ ικ ή ς π ε ρ ιο χ ή ς τ ο υ λ ό γ ο υ (π ρ ο μ ε τ ω π ια ία π ε ρ ιο χ ή Broca), η ο π ο ία ε ν ε ρ γ ο

π ο ιε ί τ ις σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ε ς π ε ρ ι ο χ έ ς τ ο υ κ ι ν η τ ικ ο ύ φ λ ο ιο ύ (π ρ ό σ θ ι α κ ε ν τ ρ ι κ ή

έ λ ικ α ) γ ια τ η σ υ σ τ ο λ ή τ ω ν κ α τ ά λ λ η λ ω ν μ υ ώ ν τ ο υ σ τ ό μ α τ ο ς κ α ι τ ο υ φ ά ρ υ γ γ α .

Α ν τ ίσ τ ο ιχ ε ς ε ν ε ρ γ ο π ο ιή σ ε ις π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι κ α τ ά τ η ν ε κ φ ο ρ ά λ έ ξ ε ω ν π ο υ

α κ ο ύ μ ε , ε ν ώ π ρ ο η γ ε ίτ α ι ε ν ε ρ γ ο π ο ί η σ η σ τ η ν π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α α κ ο υ σ τ ικ ή π ε ρ ι ο χ ή

π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι σ τ ο ν κ ρ ο τ α φ ικ ό λ ο β ό . Π ιο λ ε π τ ο μ ε ρ ή ς ε ξ έ τ α σ η α π ο κ α λ ύ π τ ε ι κ α ι

ά λ λ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ (π .χ . τ α β α σ ικ ά γ ά γ γ λ ι α ) ο ι ο π ο ίε ς ε ίν α ι α π α

ρ α ίτ η τ ε ς γ ια τ η ν ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η τ η ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς τ ο υ λ ό γ ο υ .

Ό λ ε ς ο ι π α ρ α π ά ν ω ε π ιμ έ ρ ο υ ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ς τ ο υ λ ό γ ο υ φ α ίν ε τ α ι ν α ε δ ρ ά ζ ο ν τ α ι

κ ύ ρ ια - α ν κ α ι ό χ ι α π ο κ λ ε ισ τ ικ ά - σ τ ο α ρ ι σ τ ε ρ ό η μ ισ φ α ίρ ι ο μ α ζ ί μ ε τ η ν ά λ λ η

χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ή ικ α ν ό τ η τ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ π ο υ ίσ ω ς ό χ ι τ υ χ α ία έ χ ε ι τ η ν ίδ ια

α ρ χ α ιο ε λ λ η ν ικ ή ρ ίζ α : τ η ν α ν α γ ω γ ικ ή λ ο γ ικ ή (ε κ τ η ς ο π ο ία ς τ α μ α θ η μ α τ ικ ά , ο ι

6 5




Ο μ ιλ ία ε ξ α κ ο ή ς Ο μ ιλ ία α π ό κ ε ιμ έ ν ο υ

Ε ικ . 6. Υ . Τ α κ υ ρ ι ό τ ε ρ α κ έ ν τ ρ α τ ο υ λ ό γ ο υ κ α ι η δ ια δ ο χ ι κ ή ε ν ε ρ γ ο π ο ίη σ η τ ο υ ς σ τ ο κ υ ρ ί α ρ χ ο

(α ρ ι σ τ ε ρ ό ) η μ ισ φ α ίρ ι ο τ ο υ α ν θ ρ ώ π ι ν ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ .

π α ρ ά γ ω γ ε ς ε π ι σ τ ή μ ε ς κ α ι γ ε ν ικ ά η ι κ α ν ό τ η τ α «Λ ο γ ικ ή ς » ε π ί λ υ σ η ς π ρ ο β λ η μ ά τ ω ν ).

Ο κ ι ν η τ ικ ό ς έ λ ε γ χ ο ς τ ο υ δ ε ξ ι ο ύ χ ε ρ ι ο ύ α π ό τ ο α ρ ι σ τ ε ρ ό η μ ι σ φ α ί ρ ι ο ή τ α ν

γ ν ω σ τ ό ς κ α ι σ τ ο ν Ι π π ο κ ρ ά τ η . Γ ε ν ικ ό τ ε ρ α , ο α ι σ θ η τ ικ ο κ ι ν η τ ικ ό ς έ λ ε γ χ ο ς τ η ς

κ ά θ ε π λ ε υ ρ ά ς τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς μ α ς δ ι ε ν ε ρ γ ε ί τ α ι α π ό τ ο α ν τ ί π λ ε υ ρ ο η μ ι σ φ α ί ρ ι ο σ ε

ό λ α τ α ζ ώ α . Α υ τ ό π ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ε ι τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ε ίν α ι η π ρ ο τ ίμ η σ η τ ο υ ε ν ό ς

α π ό τ α δ ύ ο χ έ ρ ι α (δ ε ξ ι ο χ ε ι ρ ί α ή σ χ ε τ ικ ά σ π α ν ι ό τ ε ρ α α ρ ι σ τ ε ρ ο χ ε ιρ ί α ). Μ ε λ έ τ ε ς

σ ε α σ θ ε ν ε ί ς μ ε δ ι α τ ο μ ή τ ο υ μ ε σ ο λ ο Β ί ο υ σ υ ν δ έ σ μ ο υ (Gazzaniga, 2005b ) έ δ ε ι

ξ α ν ό τ ι α ρ κ ε τ έ ς α π ό τ ις δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς π ο υ ε υ θ ύ ν ο ν τ α ι γ ια δ ι ά φ ο ρ ε ς α ν ώ τ ε ρ ε ς

ν ο η τ ικ έ ς κ α ι σ υ ν α ι σ θ η μ α τ ικ έ ς λ ε ι τ ο υ ρ γ ί ε ς π α ρ ο υ σ ι ά ζ ο υ ν π λ α γ ί ω σ η , δ η λ α δ ήδ ι ε κ π ε ρ α ι ώ ν ο ν τ α ι π ι ο α π ο φ α σ ι σ τ ι κ ά α π ό π ε ρ ι ο χ έ ς σ τ ο α ρ ι σ τ ε ρ ό ή σ τ ο δ ε ξ ιό

η μ ι σ φ α ί ρ ι ο τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ α ς .

Α π λ ο υ σ τ ε υ τ ι κ ά , σ τ ο α ρ ι σ τ ε ρ ό - ο ν ο μ α ζ ό μ ε ν ο κ α ι κ υ ρ ί α ρ χ ο - η μ ι σ φ α ί ρ ι ο

φ α ί ν ε τ α ι ν α ε δ ρ ά ζ ο ν τ α ι δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς μ ε α π ο φ α σ ι σ τ ικ ό ρ ό λ ο ( ό χ ι μ ο ν α δ ι κ ό )

σ τ ο ν π ρ ο φ ο ρ ι κ ό λ ό γ ο , σ τ ις μ α θ η μ α τ ικ έ ς ικ α ν ό τ η τ ε ς , σ τ ο ν γ ρ α π τ ό λ ό γ ο κ α ι σ τ ις

ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ έ ς ικ α ν ό τ η τ ε ς . Α ν τ ίθ ε τ α , τ ο δ ε ξ ί η μ ι σ φ α ί ρ ι ο φ α ίν ε τ α ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο

α π ο φ α σ ι σ τ ικ ή ς σ η μ α σ ί α ς σ τ η ν α ν α γ ν ώ ρ ι σ η π ρ ο σ ώ π ω ν (Lee et al., 2005 ) , τ η ν

α ν τ ί λ η ψ η τ η ς μ ο υ σ ι κ ή ς , τ ω ν τ ρ ι σ δ ι ά σ τ α τ ω ν σ χ η μ ά τ ω ν κ α ι τ η ς τ έ χ ν η ς , τ η ν α ν ά

π τ υ ξ η δ ε σ μ ώ ν μ η τ έ ρ α ς -π α ι δ ι ο ύ , κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν δ ε σ μ ώ ν , κ . ά . κ α θ ώ ς κ α ι τ ω ν

σ υ ν ο δ ώ ν σ υ ν α ι σ θ η μ ά τ ω ν , ε ν ώ φ α ί ν ε τ α ι ν α π ε ρ ι λ α μ β ά ν ε ι π ε ρ ι ο χ έ ς α π α ρ α ί τ η τ ε ς

6 6




γ ια τ η δ ια ίσ θ η σ η κ α ι τ η φ α ν τ α σ ία (Azevedo, 2002). Ό λ ε ς ο ι π α ρ α π ά ν ω λ ε ι

τ ο υ ρ γ ίε ς π ο υ δ ι α θ έ τ ο υ ν π ι α μ ία τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν α ρ χ ικ ή π ρ ό τ α σ η μ η χ α ν ι σ μ ώ ν κ α ικ υ ρ ί α ρ χ η ς ε ν τ ό π ισ η ς σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο ε ίν α ι σ η μ α ν τ ικ ά δ ι α φ ο ρ ο π ο ι ά χ α ρ α κ τ η ρ ι

σ τ ικ ά τ ο υ ε ίδ ο υ ς μ α ς .

Α ν τ ίθ ε τ α μ ε ό ,τ ι ίσ ω ς θ α π ε ρ ιμ έ ν α μ ε α π ό τ η ν α ρ ισ τ ε ρ ή π λ α γ ίω σ η τ ω ν δ ια δ ι

κ α σ ιώ ν τ ο υ λ ό γ ο υ , π ρ ο κ α τ α ρ κ τ ικ ά ε υ ρ ή μ α τ α τ η ς ο μ ά δ ο ς τ ο υ Karl Zilles

(Azevedo, 2002) δ ε ίχ ν ο υ ν π ρ ο ο δ ε υ τ ικ ή α ύ ξ η σ η α π ό τ ο ν π ίθ η κ ο σ τ ο ν π ρ ω τ ά ν -

θ ρ ω π ο , σ τ ο ν homo sapiens, ό χ ι τ ο υ α ρ ισ τ ε ρ ο ύ α λ λ ά τ ο υ δ ε ξ ιο ύ η μ ισ φ α ιρ ίο υ !Μ ή π ω ς λ ο ιπ ό ν ε ίμ α σ τ ε π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ ό ε ίδ ο ς α π ' ό ,τ ι π ισ τ ε ύ ο υ μ ε ;

Σ ίγ ο υ ρ α μ ο ιρ α ζ ό μ α σ τ ε π ο λ λ ά ε ίδ η β α σ ικ ώ ν σ υ γ κ ιν η σ ια κ ώ ν α ν τ ιδ ρ ά σ ε ω ν μ ε τ α

ά λ λ α θ η λ α σ τ ικ ά κ α ι ιδ ια ίτ ε ρ α τ α π ρ ώ τ ισ τ α . Ε ίν α ι ό μ ω ς ε ξ ίσ ο υ φ α ν ε ρ ό ό τ ι ο ι

ο ικ ο γ ε ν ε ια κ ο ί κ α ι κ ο ιν ω ν ικ ο ί δ ε σ μ ο ί κ α ι Β έ β α ια ο π ο λ ιτ ισ μ ό ς π ο υ δ ια κ ρ ίν ε ι τ ο

ε ίδ ο ς μ α ς σ τ η ρ ίζ ε τ α ι σ τ η ν α ν ά π τ υ ξ η π ο λ ύ π λ ο κ ω ν κ α ι π λ ο ύ σ ιω ν σ υ ν α ισ θ η μ ά τ ω ν .

Α υ τ ό π ο υ μ ά λ λ ο ν χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι α ν α θ ε ώ ρ η σ η σ τ ο φ ω ς τ ω ν ν ε υ ρ ο ε π ισ τ η μ ο ν ικ ώ ν

ε υ ρ η μ ά τ ω ν ε ίν α ι η λ α ϊ κ ή α ν τ ίλ η ψ η τ ω ν σ υ γ κ ιν ή σ ε ω ν κ α ι σ υ ν α ι σ θ η μ ά τ ω ν ω ς

κ α τ ώ τ ε ρ ω ν κ α ι ζ ω ικ ώ ν χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ώ ν , σ ε σ ύ γ κ ρ ι σ η μ ε τ η ν υ π ο τ ίθ ε τ α ι π ιο

α ν θ ρ ώ π ιν η λ ο γ ι κ ή . Ό π ω ς δ ιε ξ ο δ ικ ά α ν α λ ύ ε τ α ι α λ λ ο ύ (Kostopoulos, 2003),

γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε σ ή μ ε ρ α ό τ ι τ ο σ υ ν α ίσ θ η μ α δ ε ν ε ίν α ι ε ξ ε λ ικ τ ικ ό κ α τ ά λ ο ιπ ο α λ λ ά

α ν τ ίθ ε τ α κ ο ρ ω ν ίδ α τ η ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς (χ ρ η σ ιμ ο π ο ι ε ί κ α ι π ε ρ ι ο χ έ ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ

ό π ω ς ο π ρ ο μ ε τ ω π ι α ίο ς λ ο β ό ς π ο υ ε ίν α ι λ ιγ ό τ ε ρ ο α ν ε π τ υ γ μ έ ν ε ς σ τ α ζ ώ α ) κ α ι τ οκ υ ρ ιό τ ε ρ ο ο ι ε γ κ ε φ α λ ι κ ο ί μ η χ α ν ισ μ ο ί τ ο υ ε ίν α ι ά ρ ρ η κ τ α σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν ο ι μ ε τ ο υ ς

μ η χ α ν ισ μ ο ύ ς τ ω ν λ ο γ ικ ώ ν α π ο φ ά σ ε ω ν . Ο ι α π ο φ ά σ ε ις μ α ς ε π η ρ ε ά ζ ο ν τ α ι ά δ η λ α

α π ό π α λ α ιό τ ε ρ ε ς σ υ γ κ ιν ή σ ε ις (Damasio, 1999· Ledoux, 2002) κ α ι ο ι ε υ φ υ έ σ τ ε

ρ ε ς α ν θ ρ ώ π ιν ε ς δ η μ ιο υ ρ γ ίε ς ε ίχ α ν ισ χ υ ρ ά σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ ά κ ίν η τ ρ α . Χ ω ρ ίς α υ τ ά

δ ύ σ κ ο λ α μ π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς ν α κ α τ α ν ο ή σ ε ι τ η ν π ε ρ ι έ ρ γ ε ια κ α ι τ η ν α π α ίτ η σ η ε ξ ή γ η

σ η ς τ ω ν π ά ν τ ω ν π ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε ι τ η ν α ν θ ρ ώ π ι ν η σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά .

Α ο γ ικ ή κ α ι σ υ ν α ίσ θ η μ α α ν υ ψ ώ ν ο ν τ α ι μ α ζ ί σ τ ις κ ο ρ υ φ έ ς τ η ς τ έ χ ν η ς κ α ι τ η ς

ε π ισ τ η μ ο ν ικ ή ς δ η μ ιο υ ρ γ ί α ς (Freeman, 1995), δ ύ ο α π ό λ υ τ α χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ ο υ

α ν θ ρ ώ π ο υ τ α ο π ο ί α ίσ ω ς δ ε ν α π έ χ ο υ ν μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς τ ό σ ο π ο λ ύ ό σ ο π ισ τ ε ύ ε τ α ι

(Zeki, 2002). Έ ν α π α ρ ά δ ε ι γ μ α ά ρ ρ η κ τ η ς σ ύ ν δ ε σ η ς λ ο γ ικ ή ς κ α ι σ υ ν α ισ θ ή μ α τ ο ς

6 7



Τ ο Φ Α Ι Ν Ο Μ Ε Ν Ο Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ

μ π ο ρ ε ί ν α α ν α ζ η τ η θ ε ί σ ε α υ τ ό π ο υ α π ο κ α λ ο ύ μ ε ικ α ν ό τ η τ α ν α «δ ια β ά ζ ο υ μ ε τ η

σ κ έ ψ η τ ο υ ά λ λ ο υ » ("theory of m ind", Churchland, 2002), κ ά τ ι π ο υ ε ίν α ι ικ α ν ά-χ ω ρ ί ς κ α μ ιά δ ι δ α σ κ α λ ί α - ν α κ ά ν ο υ ν τ α π α ιδ ιά α π ό τ ο ν τ έ τ α ρ τ ο χ ρ ό ν ο τ η ς ζ ω ή ς

τ ο υ ς . Η ν ο η τ ικ ή α υ τ ή ικ α ν ό τ η τ α ε ίν α ι ε ξ ίσ ο υ α π α ρ α ίτ η τ η (κ α ι ω ς π ρ ο ϋ π ό θ ε σ η

ίσ ω ς ) γ ια τ η ν α ν ά π τ υ ξ η σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ ώ ν δ ε σ μ ώ ν μ ε ά λ λ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς . Γ ια

ά γ ν ω σ τ ο υ ς α κ ό μ η λ ό γ ο υ ς , η ικ α ν ό τ η τ α α υ τ ή λ ε ίπ ε ι -ό π ω ς φ α ίν ε τ α ι ν α λ ε ίπ ε ι κ α ι

τ ο σ υ ν α ίσ θ η μ α - α π ό τ α π α ι δ ιά π ο υ π ά σ χ ο υ ν α π ό α υ τ ισ μ ό . Π ο ικ ιλ ό τ ρ ο π η κ α ι

μ ικ ρ ή ή μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η δ ιά σ τ α σ η α ν ά μ ε σ α σ τ ις ικ α ν ό τ η τ ε ς τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ γ ια λ ο γ ι

κ ή κ α ι γ ια σ υ ν α ίσ θ η μ α π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι μ ό ν ο σ ε σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ε ς β α ρ ιέ ς ν ε υ ρ ο ψ υ -

χ ια τ ρ ικ έ ς ν ό σ ο υ ς , κ α ι φ υ σ ικ ά κ ά θ ε β ρ ά δ υ π ο υ β λ έ π ο υ μ ε ό ν ε ιρ α (Hobson,

1999). Η λ α ϊκ ή λ ο ιπ ό ν ε υ χ ή «α ς ε π ι κ ρ α τ ο ύ σ ε η λ ο γ ι κ ή π ο υ έ χ ο υ μ ε ω ς ά ν θ ρ ω

π ο ι κ α ι ό χ ι τ ο σ υ ν α ίσ θ η μ α π ο υ κ λ η ρ ο ν ο μ ή σ α μ ε α π ό τ α ζ ώ α » ε ίν α ι ε π ισ τ η μ ο ν ικ ά

α σ τ ή ρ ικ τ η , ε ν ώ σ ε μ έ ν α τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν μ ά λ λ ο ν ω ς κ α τ ά ρ α α κ ο ύ γ ε τ α ι.

Θ α π ρ έ π ε ι ν α τ ο ν ισ τ ε ί ό τ ι π ο λ λ ά ε γ κ ε φ α λ ι κ ά κ υ κ λ ώ μ α τ α , τ α ο π ο ί α φ α ίν ε

τ α ι ν α α π ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι τ ο ν έ λ ε γ χ ο σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ώ ν π ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ο υ ν τ ο ν

ά ν θ ρ ω π ο , α ν α γ ν ω ρ ίζ ο ν τ α ι κ α ι σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο κ α τ ώ τ ε ρ ω ν ζ ώ ω ν α λ λ ά μ ε δ ια

φ ο ρ ε τ ικ ό ρ ό λ ο . Γ ια π α ρ ά δ ε ι γ μ α , η κ ιν η τ ικ ή τ ο υ λ ό γ ο υ π ε ρ ιο χ ή Broca φ α ίν ε τ α ι

ν α ε ίν α ι τ ο α ν θ ρ ώ π ιν ο α ν ά λ ο γ ο τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς F5 τ ο υ π ιθ ή κ ο υ . Ο ι λ ε γ ό μ ε ν ο ι

«ν ε υ ρ ώ ν ε ς κ α θ ρ έ π τ η » τ η ς F5 ε ν ε ρ γ ο π ο ιο ύ ν τ α ι ό χ ι μ ό ν ο ό τ α ν ο π ίθ η κ ο ς κ ά ν ε ι

σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η κ ίν η σ η α λ λ ά κ α ι ό τ α ν π α ρ α τ η ρ ε ί κ ά π ο ιο ν ά λ λ ο ν α κ ά ν ε ι τ η ν

ίδ ια κ ίν η σ η (Rizzolatti et al., 1996). Μ η χ α ν ισ μ ο ί τ η ς π ε ρ ι ο χ ή ς α υ τ ή ς π ο υ

ο ρ γ α ν ώ ν ο υ ν ν ο η μ α τ ικ έ ς κ ι ν ή σ ε ις τ ω ν χ ε ρ ιώ ν π ισ τ ε ύ ε τ α ι ό τ ι ε ξ ε λ ί χ θ η σ α ν σ τ ο ν

ά ν θ ρ ω π ο ν α ο ρ γ α ν ώ ν ο υ ν τ η ν ε κ φ ο ρ ά τ ο υ λ ό γ ο υ μ α ς (Corballis, 2002· Fitch

et al., 2005) σ υ ν δ υ α ζ ό μ ε ν ε ς μ ε ά λ λ α μ ο ν α δ ι κ ά σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ά

π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τ ις φ ω ν η τ ικ έ ς χ ο ρ δ έ ς α λ λ ά κ α ι τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο (ε ξ ε λ ιγ μ έ ν ο

α ισ θ η τ ικ ό -κ ιν η τ ικ ό σ ύ σ τ η μ α , σ ύ σ τ η μ α α ν τ ίλ η ψ η ς κ α ι π ρ ό θ ε σ η ς , υ π ο λ ο γ ι σ τ ικ ό

σ ύ σ τ η μ α α ν α κ ύ κ λ ω σ η ς ).

Α π λ ο υ σ τ ε υ τ ικ ά , θ α λ έ γ α μ ε ό τ ι ο ι δ ι α δ ι κ α σ ίε ς γ ια τ η γ ρ α μ μ α τ ικ ή κ α ι τ ο

σ υ ν τ α κ τ ικ ό τ ο υ λ ό γ ο υ π ρ ο έ κ υ ψ α ν α π ό π α λ α ιό τ ε ρ ε ς δ ι α δ ι κ α σ ίε ς κ ι ν η τ ικ ή ς

δ ε ξ ιό τ η τ α ς . Ε ίν α ι π α ρ α π έ ρ α π ρ ο φ α ν έ ς ό τ ι η ικ α ν ό τ η τ α μ α ς ν α δ ια β ά ζ ο υ μ ε (ε ικ .

6) ε ίν α ι π ο λ ύ π ρ ό σ φ α τ η γ ια ν α μ π ο ρ ε ί ν α ο φ ε ίλ ε τ α ι σ ε ε ξ ε λ ικ τ ικ ή α ν ά π τ υ ξ η

6 8




ε ιδ ικ ώ ν ε γ κ ε φ α λ ι κ ώ ν δ ι α δ ι κ α σ ιώ ν . Ε ίν α ι π ιθ α ν ό τ α τ α μ ια ε υ ε ρ γ ε τ ικ ή «π α ρ ε ν έ ρ

γ ε ια » σ υ ν δ υ α σ μ ο ύ τ ω ν δ ια δ ικ α σ ιώ ν τ η ς ό ρ α σ η ς κ α ι τ ο υ λ ό γ ο υ . Γ ε ν ικ ό τ ε ρ α , τ α

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α ε π ιτ ε ύ γ μ α τ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ιν ο υ π ο λ ιτ ισ μ ο ύ θ α π ρ έ π ε ι ν α α π ο δ ο

θ ο ύ ν σ ε «π α ρ ε ν έ ρ γ ε ιε ς » ή δ ώ ρ α ε γ κ ε φ α λ ι κ ώ ν δ ι α δ ι κ α σ ιώ ν , ο ι ο π ο ίε ς ε ίχ α ν

ε ξ ε λ ιχ θ ε ί γ ια ε π ίλ υ σ η σ υ γ γ ε ν ώ ν α λ λ ά δ ια φ ο ρ ε τ ικ ώ ν π ρ ο β λ η μ ά τ ω ν . Η α φ α ιρ ε

τ ικ ή λ ο γ ικ ή , γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α , κ α ι η ικ α ν ό τ η τ α γ ια μ α θ η μ α τ ικ ο ύ ς υ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ ς

π ο υ έ φ τ α σ α ν μ έ χ ρ ι τ ο ν σ χ ε δ ια σ μ ό δ ια σ τ η μ ικ ώ ν τ α ξ ιδ ιώ ν ί σ ω ς σ τ η ρ ίζ ε τ α ι σ ε

δ ι ε ρ γ α σ ίε ς π ο υ α ν α π τ ύ χ θ η κ α ν μ ε ν σ τ ο υ ς σ υ γ κ ρ ιτ ικ ά μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο υ ς μ ε τ ω π ια ί

ο υ ς λ ο β ο ύ ς (κ α ι ιδ ια ίτ ε ρ α σ τ ο ν α ρ ισ τ ε ρ ό ) τ ο υ π ρ ω τ ό γ ο ν ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ , ό χ ι

ό μ ω ς γ ι' α υ τ ό τ ο ν σ κ ο π ό α λ λ ά π ι θ α ν ά γ ια τ η ν κ ο ιν ω ν ικ ή σ υ ν α λ λ α γ ή κ α ι τ η ν

α ν ίχ ν ε υ σ η τ ο υ α λ η θ ο ύ ς ή ψ ε υ δ ο ύ ς σ τ ις π ρ ο τ ά σ ε ις τ ω ν σ υ ν τ ρ ό φ ω ν τ ω ν π ρ ω τ ο

γ ό ν ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν (Barkow et al., 1992).

Η υ ψ η λ ή α ισ θ η τ ικ ή τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ κ α ι η ε υ α ισ θ η σ ία τ ο υ γ ια τ η ν τ έ χ ν η ε π ί

σ η ς φ α ίν ε τ α ι ν α ε ίν α ι μ ια ε υ ε ρ γ ε τ ικ ή π α ρ ε ν έ ρ γ ε ια σ υ ν δ υ α σ μ ο ύ γ ν ω σ ια κ ώ ν κ α ι

σ υ γ κ ιν η σ ια κ ώ ν κ υ κ λ ω μ ά τ ω ν τ ο υ μ ε τ ω π ια ίο υ λ ο β ο ύ . Έ χ ε ι π ρ ό σ φ α τ α δ ε ιχ θ ε ί ό τ ι

σ τ η θ έ α ε ν ό ς ό μ ο ρ φ ο υ ζ ω γ ρ α φ ικ ο ύ π ίν α κ α ε ν ε ρ γ ο π ο ιε ίτ α ι ο κ ο γ χ ο μ ε τ ω π ι α ίο ς

φ λ ο ιό ς , ε ν ώ σ τ η θ έ α ά σ χ η μ ο υ ο κ ιν η τ ικ ό ς (Kawabata and Zeki, 2004). Α π ό τ η ν

α ν α γ ν ώ ρ ισ η τ ω ν ε ν ε ρ γ ο π ο ι ο ύ μ ε ν ω ν π ε ρ ιο χ ώ ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , τ ω ν ο π ο ίω ν η

δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α ε ιδ ικ ά σ υ ν μ ε τ α β ά λ λ ε τ α ι μ ε μ ο υ σ ικ ή π α ρ α φ ω ν ία /σ υ μ φ ω ν ία κ α ι

δ υ σ α ρ έ σ κ ε ια /ε υ χ α ρ ίσ τ η σ η , ε ικ ά ζ ε τ α ι ό τ ι κ α τ ά τ η ν α κ ρ ό α σ η τ η ς μ ο υ σ ικ ή ς ε π ι

σ τ ρ α τ ε ύ ο ν τ α ι κ υ κ λ ώ μ α τ α δ ι α δ ι κ α σ ιώ ν α ν τ ίλ η ψ η ς (π ρ ο σ ο χ ή ς κ α ι μ ν ή μ η ς )

κ α θ ώ ς κ α ι κ υ κ λ ώ μ α τ α π ο υ α π ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι σ υ γ κ ιν ή σ ε ις (Blood et al., 1999·

Weinberger, 2004). Η λ ε κ τ ρ ο φ υ σ ιο λ ο γ ί ε ς μ ε λ έ τ ε ς δ ε ί χ ν ο υ ν ό τ ι κ α τ ά τ η ν α κ ρ ό

α σ η ε ν ό ς μ ο υ σ ικ ο ύ κ ο μ μ α τ ιο ύ , η κ α τ α ν ο μ ή ισ χ ύ ο ς σ υ χ ν ο τ ή τ ω ν τ η ς η λ ε κ τ ρ ικ ή ς

δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α ς δ ια φ ό ρ ω ν π ε ρ ι ο χ ώ ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ σ υ μ β α δ ίζ ε ι μ ε τ η ν κ α τ α ν ο

μ ή σ υ χ ν ο τ ή τ ω ν τ η ς μ ο υ σ ικ ή ς (Popescu et al., 2004). Η μ ο υ σ ικ ή δ ιε γ ε ίρ ε ι α ρ χ ι

κ ά τ ις π ε ρ ιο χ έ ς α ν ά λ υ σ η ς τ ο υ ή χ ο υ κ α ι μ ε τ ά α π ό 1-3 δ ε υ τ . δ ιά σ π α ρ τ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο κ α ι κ ύ ρ ια σ τ η ν π α ρ ε γ κ ε φ α λ ί δ α κ α ι τ ις κ ιν η τ ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς

(π ο υ α π α ν τ ο ύ ν σ τ ο ν ρ υ θ μ ό ) κ α ι π ρ ο μ ε τ ω π ι α ίε ς π ε ρ ιο χ έ ς (π ο υ ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ο υ ν

σ τ ο ν χ ρ ό ν ο τ η ς τ ρ έ χ ο υ σ α ς μ ν ή μ η ς α π λ ά μ ο υ σ ικ ά τ μ ή μ α τ α ώ σ τ ε ν α δ ίδ ε τ α ι

κ ά π ο ιο ν ό η μ α ). Μ α θ α ίν ο υ μ ε τ ό σ α π ο λ λ ά γ ια τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο μ έ σ α α π ό τ η ν

6 9




τ έ χ ν η , τ ό σ ο π ο υ έ χ ε ι υ π ο σ τ η ρ ιχ τ ε ί ό τ ι: «Ο ι κ α λ λ ιτ έ χ ν ε ς ε ίν α ι ν ε υ ρ ο λ ό γ ο ι π ο υ

μ ε λ ε τ ο ύ ν τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο μ ε τ ο ν δ ικ ό τ ο υ ς τ ρ ό π ο » (Zeki, 2000).

Θ α ή τ α ν π α ρ ά δ ο ξ ο ε ά ν δ ε ν ή τ α ν δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς ο ι ε γ κ ε φ α λ ι κ έ ς δ ια δ ικ α σ ίε ς

σ τ α δ ύ ο φ ύ λ λ α , τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν σ τ ο ν β α θ μ ό π ο υ δ ια φ έ ρ ε ι κ α ι τ ο υ π ό λ ο ι π ο σ ώ μ α

τ ο υ ς . Ο ι σ υ ν ε χ ώ ς α π ο κ α λ υ π τ ό μ ε ν ε ς δ ια φ ο ρ έ ς ε ίν α ι κ υ ρ ίω ς π ο σ ο τ ικ έ ς κ α ι α φ ο

ρ ο ύ ν τ ις δ ιη μ ισ φ α ιρ ι κ έ ς σ υ ν δ έ σ ε ις , κ ά π ο ιο υ ς π υ ρ ή ν ε ς τ ο υ υ π ο θ α λ ά μ ο υ , κ .ά .

κ α ι υ π ο δ ε ι κ ν ύ ο υ ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ς σ τ ις ο π ο ίε ς τ α φ ύ λ λ α ε κ λ ή θ η σ α ν ε ξ ε λ ικ τ ικ ά ν α

π α ίξ ο υ ν σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ικ ό ρ ό λ ο . Π ο λ λ ά έ χ ο υ ν λ ε χ θ ε ί κ α ι γ ια δ ι α φ ο ρ έ ς σ τ ο

γ ν ω σ ια κ ό κ α ι σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ ό ε π ίπ ε δ ο κ α ι α κ ό μ η σ τ ο ν Β α θ μ ό π λ α γ ίω σ η ς λ ε ι

τ ο υ ρ γ ιώ ν , ό π ω ς ο λ ό γ ο ς , κ . ά . Ό μ ω ς ο ι δ ι α φ ο ρ έ ς α υ τ έ ς φ α ίν ε τ α ι ν α ε ίν α ι

μ ικ ρ ό τ ε ρ ε ς α π ό ε κ ε ίν ε ς μ ε τ α ξ ύ α τ ό μ ω ν , α σ χ έ τ ω ς α ν π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια γ υ ν α ίκ α ή

ά ν τ ρ α (Canili, 2005· Kimura, 2002).

Κ α θ ώ ς γ η ρ ά σ κ ο υ μ ε ο ε γ κ έ φ α λ ο ς μ α ς υ φ ίσ τ α τ α ι α λ λ α γ έ ς ο ρ α τ έ ς σ τ α α γ γ ε ία

κ α ι σ τ η μ ο ρ φ ο λ ο γ ί α τ ο υ α π ό τ ο μ ο ρ ια κ ό μ έ χ ρ ι τ ο τ ο μ ο γ ρ α φ ικ ό ε π ί π ε δ ο , ο ι

ο π ο ίε ς α ν τ ισ τ ο ιχ ο ύ ν τ α ι μ ε γ ν ω σ ια κ έ ς ε κ π τ ώ σ ε ις δ ια φ ό ρ ω ν τ ύ π ω ν -κ α ι ιδ ια ίτ ε

ρ α τ η ς μ ν ή μ η ς - α λ λ ά κ α ι μ ε α λ λ α γ έ ς σ τ α ε π ίπ ε δ α ν ε υ ρ ο δ ια 6ι6α σ τ ώ ν κ α ι ο ρ μ ο

ν ώ ν (Peters, 2006). Π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ο φ α σ ισ τ ικ ή ς σ η μ α σ ία ς φ α ίν ε τ α ι ν α ε ίν α ι ο ι

α λ λ α γ έ ς π ο υ ο φ ε ίλ ο ν τ α ι σ ε α σ θ έ ν ε ιε ς , τ ω ν ο π ο ί ω ν η σ υ χ ν ό τ η τ α α υ ξ ά ν ε τ α ι μ ε

τ η ν η λ ικ ία κ α ι ό χ ι τ η ν η λ ικ ία κ α θ ' ε α υ τ ή , ε ν ώ α π ο δ ε δ ε ιγ μ έ ν α μ ε τ ρ ιά ζ ο ν τ α ι τ α

α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α κ α ι τ ω ν δ ύ ο μ ε τ ρ ό π ο ζ ω ή ς π ο υ β ε λ τ ιώ ν ε ι τ η ν α ιμ ά τ ω σ η τ ο υ

ε γ κ ε φ ά λ ο υ κ α ι α π α σ χ ο λ ε ί δ η μ ιο υ ρ γ ικ ά τ α κ υ κ λ ώ μ α τ α τ ο υ .

6 . Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Ε Σ Ο Ν Τ Ο Γ Ε Ν Ε Τ Ι Κ Ε Σ

Κ Α Ι Ε Μ Π Ε Ι Ρ Ι Κ Ε Σ Δ Ι Α Φ Ο Ρ Ο Π Ο Ι Η Σ Ε Ι Σ

Η ικ α ν ό τ η τ α γ ια μ ά θ η σ η π ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε ι τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο α π ο τ ε λ ε ί κ α ι τ ο

κ ύ ρ ι ο έ ρ γ ο τ ο υ . Σ υ ν ε χ ώ ς μ α θ α ίν ε ι, τ ρ ο π ο π ο ιώ ν τ α ς τ ις ε ξ α ιρ ε τ ικ ά ε ύ π λ α σ τ ε ςιδ ιό τ η τ ε ς τ ω ν ν ε υ ρ ώ ν ω ν κ α ι τ ω ν δ ια ν ε υ ρ ω ν ικ ώ ν ε π ιδ ρ ά σ ε ω ν . Ό σ ο ζ ο ύ μ ε , δ ια

φ ο ρ ο π ο ι ε ίτ α ι ο ε γ κ έ φ α λ ο ς μ α ς μ ε κ ά θ ε ε μ π ε ιρ ία τ η ς κ ά θ ε μ έ ρ α ς κ α ι μ ε κ ά θ ε

ό ν ε ι ρ ο τ η ς κ ά θ ε ν ύ χ τ α ς (σ ε Β α θ μ ό π ο υ ε ίν α ι ν α α π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς π ώ ς κ α τ α φ έ ρ

ν ο υ μ ε ν α κ α τ α λ α β α ίν ο υ μ ε ο έ ν α ς τ ο ν ά λ λ ο - μ ι α α κ ό μ η π ρ ό κ λ η σ η γ ια τ ις

70




σ υ ν α ι σ θ η μ α τ ικ έ ς δ ια δ ικ α σ ίε ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς δ ε σ μ ώ ν π ο υ α ν α φ έ ρ θ η κ ε π α ρ α π ά

ν ω ). Η δ ια φ ο ρ ο π ο ί η σ η τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ κ α ι τ η ς σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ς μ α ς μ ε σ κ ο π ό

τ η ν π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή σ τ α σ υ ν ε χ ώ ς μ ε τ α β α λ λ ό μ ε ν α δ ε δ ο μ έ ν α τ ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς

ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι χ ά ρ η σ τ η ν κ ύ ρ ια κ α ι π ρ ω τ α ρ χ ικ ή ιδ ιό τ η τ α τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ α ς ,

τ η ν ε υ π λ α σ τ ό τ η τ ά τ ο υ -ε υ π λ α σ τ ό τ η τ α κ ύ ρ ι α τ ω ν σ υ ν δ έ σ ε ω ν α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς

ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ ο υ . Α υ τ ή η ε υ π λ α σ τ ό τ η τ α ε ίν α ι η β ά σ η ό λ ω ν τ ω ν μ η χ α ν ισ μ ώ ν π ο υ

α π ο κ α λ ο ύ μ ε μ ά θ η σ η κ α ι μ ν ή μ η , κ α ι μ ά λ ισ τ α μ ε τ η ν π ο λ ύ ε υ ρ ε ία έ ν ν ο ια τ ο υ

ό ρ ο υ ε υ π λ α σ τ ό τ η τ α , π ο υ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι:

• Τ η ν ε ξ ε λ ικ τ ικ ή π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή μ α ς ω ς ζ ω ικ ό ε ίδ ο ς

• Τ η δ ιά β ίο υ μ ά θ η σ η /π α ιδ ε ία

• Τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία π ρ ο σ ω π ι κ ώ ν ο ν ε ίρ ω ν κ α ι δ ια π ρ ο σ ω π ικ ώ ν σ χ έ σ ε ω ν (α ν ά

π τ υ ξ η π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α ς , κ ο ιν ω ν ικ ο π ο ίη σ η , κ .λ π .)

• Τ η ν ε υ α ισ θ η σ ία σ ε ε ξ α ρ τ ή σ ε ις

• Τ η ν π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή σ τ ο χ ρ ό ν ι ο σ τ ρ ε ς

• Τ η ν π ρ ο δ ιά θ ε σ η σ ε ν ε υ ρ ο ψ υ χ ια τ ρ ικ έ ς ν ό σ ο υ ς , α λ λ ά κ α ι

• Τ η σ υ μ β ίω σ η μ α ζ ί τ ο υ ς (π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή σ τ η ν ό σ ο ) κ α ι

• Τ η δ υ ν α τ ό τ η τ α θ ε ρ α π ε ία ς κ α ι α π ο κ α τ ά σ τ α σ η ς

Θ α λ έ γ α μ ε χ ω ρ ίς υ π ε ρ β ο λ ή ό τ ι «ε ίμ α σ τ ε ο ε γ κ έ φ α λ ο ς μ α ς », μ ε τ η ν έ ν ν ο ι α

ό τ ι ο ε γ κ έ φ α λ ο ς χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε ι α π ό λ υ τ α τ ο ν κ α θ έ ν α μ α ς ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ς

γ ο ν ιδ ια κ ή ς μ α ς κ α τ α β ο λ ή ς κ α ι τ ω ν ε μ π ε ιρ ιώ ν μ α ς , χ ά ρ η σ τ η μ ε γ ά λ η ε υ π λ α σ τ ό τ η τ α τ ω ν σ υ ν ά ψ ε ω ν α ν ά μ ε σ α σ τ α δ ισ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια τ ω ν ν ε υ ρ ώ ν ω ν π ο υ τ ο ν

α π α ρ τ ίζ ο υ ν . Μ ε τ η ν έ ν ν ο ι α α υ τ ή , ο ε γ κ έ φ α λ ο ς μ α ς α π ο τ ε λ ε ί ό ,τ ι π ιο δ ικ ό μ α ς .

Α λ λ ά σ υ γ χ ρ ό ν ω ς , ό ν τ α ς α π ρ ο σ π έ λ α σ τ ο ς σ ε ό λ ε ς τ ις α ισ θ ή σ ε ις , α π ο τ ε λ ε ί κ α ι

ό ,τ ι π ιο ά γ ν ω σ τ ο σ ε ε μ ά ς (Κ ω σ τ ό π ο υ λ ο ς , 2002).

Π ώ ς μ α θ α ίν ο υ μ ε λ ο ιπ ό ν , μ ε π ο ιο μ η χ α ν ισ μ ό ; Κ α τ ά τ ο ν Edelman (1994),

α π ό τ η ν ε μ β ρ υ ϊ κ ή α κ ό μ η α ν ά π τ υ ξ η τ ο υ ν ε υ ρ ικ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς μ έ χ ρ ι κ α ι τ ογ ή ρ α ς γ ίν ε τ α ι σ υ ν ε χ ώ ς μ ια ε π ιλ ο γ ή ν ε υ ρ ω ν ικ ώ ν ο μ ά δ ω ν . Π ρ ο η γ ε ίτ α ι η α ν α

π τ υ ξ ια κ ή ε π ι λ ο γ ή (κ υ τ τ α ρ ικ ή δ ια ίρ ε σ η κ α ι θ ά ν α τ ο ς , α ύ ξ η σ η κ α ι μ ε ίω σ η π ρ ο β ο

λ ώ ν ). Α κ ο λ ο υ θ ε ί η ε μ π ε ιρ ι κ ή ε π ιλ ο γ ή (α λ λ α γ έ ς σ τ η ν ισ χ ύ ε ν ό ς π λ η θ υ σ μ ο ύ

σ υ ν ά ψ ε ω ν ) κ α ι η χ α ρ τ ο γ ρ ά φ η σ η μ ε ε π α ν ε ίσ ο δ ο σ ε θ α λ α μ ο φ λ ο ίίκ ά σ υ σ τ ή μ α τ α

7 1




(γ ια τ η ν ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η , σ ύ ν θ ε σ η κ α ι σ υ ν τ ο ν ισ μ ό σ ε χ ώ ρ ο κ α ι χ ρ ό ν ο ), ε ν ώ έ χ ο υ

μ ε κ α ι α ν ά π τ υ ξ η κ α ι ε κ φ ύ λ ι σ η π ε ρ ίσ σ ια ς θ α λ α μ ο φ λ ο ι ϊκ ώ ν κ υ κ λ ω μ ά τ ω ν . Σ ε

ό λ α α υ τ ά , τ ο σ ύ σ τ η μ α «α ξ ιο λ ό γ η σ η ς » (τ α σ τ ε λ ε χ ό -φ λ ο ϊκ ά δ ιά χ υ τ α γ ε ν ικ ε υ μ έ ν α

σ υ σ τ ή μ α τ α α μ ιν ώ ν ) κ α τ ε υ θ ύ ν ε ι τ η ν α ν ά π τ υ ξ η κ α ι τ ρ ο π ο π ο ιε ί κ α τ η γ ο ρ ι ο π ο ι ή

σ ε ις κ α ι δ ρ ά σ ε ις .

Σ τ ο ε π ί π ε δ ο τ ω ν ν ε υ ρ ώ ν ω ν , ε ν τ ε λ ώ ς σ χ η μ α τ ικ ά θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α α ν α φ ε ρ

θ ε ί ό τ ι μ α θ α ίν ο υ μ ε μ ε τ α β ά λ λ ο ν τ α ς τ η ν ισ χ ύ τ ω ν σ υ ν ά ψ ε ω ν α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς

ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , γ ια μ ικ ρ ό τ ε ρ ο ή μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο χ ρ ό ν ο (Kandel, 2001).

Η β ρ α χ ύ χ ρ ο ν η μ ν ή μ η σ τ η ρ ίζ ε τ α ι σ ε α ν α κ ύ κ λ ω σ η ν ε υ ρ ι κ ώ ν ώ σ ε ω ν κ α ι β ιο χ η μ ι

κ έ ς δ ι ε ρ γ α σ ίε ς . Η μ α κ ρ ό χ ρ ο ν η α π α ι τ ε ί ε ίσ ο δ ο α σ β ε σ τ ίο υ μ έ σ α α π ό δ ια ύ λ ο υ ς

N-μ έ θ υ λ -ο -Α σ π α ρ τ ικ ο ύ ο ξ έ ο ς ή τ α σ ε ο -ε λ ε γ χ ό μ ε ν ω ν δ ια ύ λ ω ν α σ β ε σ τ ίο υ κ α ι

ε ν ε ρ γ ο π ο ίη σ η π ρ ω τ ε ϊν ο κ ιν α σ ώ ν , ό π ω ς η C π ο υ κ ι ν η τ ο π ο ιε ί τ ο μ ό ρ ιο CREB

κ α ι α υ τ ό τ η ν έ κ φ ρ α σ η γ ο ν ιδ ίω ν σ τ η ν π α ρ α γ ω γ ή π ρ ω τ ε ϊν ώ ν . Α υ τ έ ς τ ρ ο π ο π ο ι

ο ύ ν τ η δ ο μ ή κ α ι τ η λ ε ιτ ο υ ρ γ ία τ ω ν σ υ ν ά ψ ε ω ν γ ια π ο λ ύ χ ρ ό ν ο . Α υ τ ά φ α ίν ε τ α ι

ν α ισ χ ύ ο υ ν κ α ι γ ια τ η ν έ κ δ η λ η κ α ι γ ια τ η ν ά δ η λ η μ ν ή μ η π ο υ α ν τ ίσ τ ο ιχ α ε δ ρ ά ζ ο ν τ α ι κ ύ ρ ια -α λ λ ά ό χ ι κ α τ ' α π ο κ λ ε ισ τ ικ ό τ η τ α - σ τ ο ν έ σ ω κ ρ ο τ α φ ικ ό λ ο β ό κ α ι

σ τ α ε ιδ ικ ά σ ω μ α τ ο κ ιν η τ ικ ά σ υ σ τ ή μ α τ α κ α ι τ α β α σ ικ ά γ ά γ γ λ ι α α ν τ ίσ τ ο ιχ α .

Φ α ίν ε τ α ι ό τ ι ο ύ π ν ο ς ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο ς γ ι α τ η μ ο ν ιμ ο π ο ίη σ η τ ω ν ό σ ω ν μ ά θ α

μ ε μ έ σ ω δ ια δ ι κ α σ ιώ ν τ ο υ ι π π ό κ α μ π ο υ . Ο ε γ κ έ φ α λ ο ς ε ν ό ς π α ιδ ιο ύ μ π ο ρ ε ί ν α

δ ι δ α χ θ ε ί μ ε π ο λ λ ο ύ ς τ ρ ό π ο υ ς , μ ε α ρ χ ικ ό τ ρ ό π ο τ η μ ίμ η σ η κ α ι α ρ γ ό τ ε ρ α τ ο ν

λ ό γ ο κ α ι μ ε π ρ ο ϋ π ό θ ε σ η τ η σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ ή ε ν ε ρ γ ο π ο ίη σ η . Ί σ ω ς ε ίν α ι π ο λ ύχ ρ ή σ ιμ ο γ ια τ η ν ε κ π α ίδ ε υ σ η ν α α ν α γ ν ω ρ ισ τ ε ί ό τ ι η ν ε υ ρ ω ν ικ ή α ν ά π τ υ ξ η μ ε κ α τ α

λ η κ τ ικ ό σ τ ά δ ιο τ ο «κ λ ά δ ε μ α » τ ω ν μ η ε ν ε ρ γ ο π ο ιο ύ μ ε ν ω ν σ υ ν ά ψ ε ω ν δ ε ν τ ε λ ε ιώ

ν ε ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α σ ε ό λ ε ς τ ις π ε ρ ιο χ έ ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ . Ο ι μ ε τ ω π ι α ίο ι λ ο β ο ί γ ια

π α ρ ά δ ε ιγ μ α α ρ γ ο ύ ν π ο λ ύ π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ν α ω ρ ιμ ά σ ο υ ν . Η σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά τ ω ν ε φ ή

β ω ν μ π ο ρ ε ί ν α ε ίν α ι π ι ο σ υ γ κ ιν η σ ια κ ή , ω ς π λ έ ο ν ε υ ά λ ω τ η σ ε μ η ε λ ε γ χ ό μ ε ν ο

α π ό τ ο ν μ ε τ ω π ια ίο λ ο β ό α μ υ γ δ α λ ο ε ιδ ή π υ ρ ή ν α (β λ . π α ρ α π ά ν ω ) κ α ι σ ε ο ρ μ ό ν ε ς .

Έ ν α κ ο ρ υ φ α ίο κ α ι ιδ ια ί τ ε ρ α π ρ ο σ ω π ι κ ό χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ

ε ίν α ι η σ υ ν ε ίδ η σ η (ε π ίγ ν ω σ η τ ο υ π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο ς κ ό σ μ ο υ α λ λ ά κ α ι η α υ τ ε π ί-

γ ν ω σ η ) . Η σ υ ν ε ίδ η σ η α ν α δ ύ ε τ α ι α π ό έ ν α μ ε γ ά λ ο σ ύ ν ο λ ο π ο λ ύ π λ ο κ ω ν κ α ι

σ ύ ν θ ε τ ω ν δ ια δ ικ α σ ιώ ν . Α π ό π α λ α ι ό τ ε ρ η έ ρ ε υ ν α σ τ ο ν ύ π ν ο κ α ι τ η ν π α θ ο φ υ σ ιο -

72




λ ο γ ί α ν ό σ ω ν ό π ω ς η ε π ι λ η ψ ί α (Kostopoulos, 2001) α λ λ ά κ α ι π ρ ό σ φ α τ α π ε ι ρ ά

μ α τ α (6λ . C h ur ch la nd , 2 0 0 2· L linas et al., 19 98 · S in ger, 2 0 01 ) α ν α γ ν ω ρ ί ζ ο ν τ α ι

γ ια τ η σ υ ν ε ί δ η σ η : π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ι ς ( ε γ ρ ή γ ο ρ σ η ή ε ν ε ρ γ ό ς ύ π ν ο ς ), κ α τ α σ τ ά σ ε ις

( α π ό τ ο ν σ υ ν δ υ α σ μ ό ε ν ε ρ γ ο π ο ί η σ η ς , π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η ς κ α ι ν ε υ ρ ο τ ρ ο π ο π ο ί η -

σ η ς ), π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α (μ ν ή μ ε ς , σ υ γ κ ι ν ή σ ε ι ς ), ε σ τ ια σ μ ό ς (π ρ ο σ ο χ ή ) κ α ι δ ι α δ ι κ α

σ ί ε ς σ υ σ χ έ τ ι σ η ς (έ σ ω /ε ξ ω , σ τ ο ν χ ώ ρ ο , σ τ ο ν χ ρ ό ν ο ) κ α ι υ π ο κ ε ι μ ε ν ι κ ή ς ε ν ι α ί α ς

π ρ ό β λ ε ψ η ς . Π ε ιρ α μ α τ ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ά σ υ ν ο δ ά τ η ς σ υ ν ε ί δ η σ η ς μ ό ν ο ε κ τ ο υ

α ν τ ιθ έ τ ο υ έ χ ο υ ν π ρ ο κ ύ ψ ε ι κ α ι ε ίν α ι φ τ ω χ ά : η λ ε κ τ ρ ο ε γ κ ε φ α λ ο γ ρ ά φ η μ α μ ι κ ρ ο ύ

π λ ά τ ο υ ς κ α ι υ ψ η λ ώ ν σ υ χ ν ο τ ή τ ω ν (20-70 Hz), ά ρ ρ η κ τ η σ ύ ν δ ε σ η μ ε θ α λ α μ ο -

φ λ ο ί ί κ ά κ υ κ λ ώ μ α τ α κ α ι γ ε ν ικ ε υ μ έ ν η ε ν ε ρ γ ο π ο ί η σ η τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ ω ς π ρ ο ς τ ο

π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο τ η ς σ υ ν ε ί δ η σ η ς .

Η (υ γ ι ή ς ε ν ε γ ρ η γ ό ρ σ ε ι) σ υ ν ε ί δ η σ η : α . Φ α ί ν ε τ α ι ν α ο δ η γ ε ί σ τ η ν υ π ο κ ε ιμ ε

ν ικ ό τ η τ α τ η Β α σ ισ μ έ ν η σ τ η ν π α ρ α β ο λ ή τ ω ν α ν ά π ά σ α σ τ ιγ μ ή α ι σ θ η τ ικ ώ ν ( ε ξ ω

τ ε ρ ι κ ώ ν κ α ι ε σ ω τ ε ρ ικ ώ ν ) ε ρ ε θ ι σ μ ά τ ω ν π ρ ο ς τ ις π ρ ο β λ έ ψ ε ις π ο υ κ ά ν ε ι ο ε γ κ έ

φ α λ ο ς σ τ η β ά σ η κ α τ α β ο λ ώ ν κ α ι ε μ π ε ι ρ ι ώ ν κ α ι μ ε έ γ κ υ ρ ο π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ ό

σ τ ο ν χ ώ ρ ο κ α ι σ τ ο ν χ ρ ό ν ο , κ α ι β . Φ α ίν ε τ α ι ν α α ν α π τ ύ χ θ η κ ε κ α ι γ ι α ν α ε ν ια ι ο -

π ο ι η θ ε ί η ι κ α ν ό τ η τ α τ μ η μ ά τ ω ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ ν α π ρ ο β λ έ π ο υ ν (κ υ ρ ί ω ς τ α ε π α

κ ό λ ο υ θ α τ ω ν κ ι ν ή σ ε ω ν μ α ς ) . Α ν κ α ι υ π ό ο ρ ι σ μ έ ν ε ς φ υ σ ι ο λ ο γ ι κ έ ς ή π α θ ο λ ο γ ι

κ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς μ π ο ρ ε ί ν α δ ι α π ι σ τ ω θ ο ύ ν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς α π ό μ ία σ υ ν ι σ τ ώ σ ε ς τ η ς

σ υ ν ε ί δ η σ η ς (Zeki, 20 04 ) , η έ ν ν ο ι α τ ο υ ε γ ώ ί σ ω ς ε ίν α ι μ ια α φ α ι ρ ε τ ι κ ή ε ι κ ό ν α

α υ τ ο ύ τ ο υ ε ν ι α ί ο υ ο ρ γ ά ν ο υ π ρ ό β λ ε ψ η ς .

Ο G azzaniga (1998 , 2005a) α π ο δ ί δ ε ι τ η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α τ ο υ ε α υ τ ο ύ σ ε κ ά π ο ι ο ν

«ε ρ μ η ν ε υ τ ή ». Ό π ω ς π ρ ο α ν α φ έ ρ θ η κ ε , ο ι μ ε λ έ τ ε ς τ ο υ σ ε α σ θ ε ν ε ί ς μ ε δ ι α χ ω ρ ι

σ μ έ ν α τ ο α ρ ι σ τ ε ρ ό α π ό τ ο δ ε ξ ι ό η μ ι σ φ α ί ρ ι ο (μ ε τ ά -δ ι α τ ο μ ή τ ο υ μ ε σ ο λ ο β ί ο υ )

α λ λ ά κ α ι κ α τ ο π ι ν έ ς μ ε λ έ τ ε ς α π ε ικ ό ν ι σ η ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ ε ν λ ε ι τ ο υ ρ γ ία έ δ ε ιξ α ν

ό τ ι ο α ν θ ρ ώ π ι ν ο ς ε γ κ έ φ α λ ο ς /ν ο υ ς α π ο τ ε λ ε ίτ α ι α π ό μ ια κ ο ι ν ω ν ί α η μ ι α υ τ ό ν ο

μ ω ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ι κ ώ ν σ τ ο ι χ ε ίω ν , τ α ο π ο ί α ε π ι τ ε λ ο ύ ν σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ε ς δ ι ε ρ γ α σ ί ε ς μ ε

σ η μ α ν τ ι κ ή π λ α γ ί ω σ η . Τ α σ τ ο ιχ ε ί α α υ τ ά σ υ ν τ ο ν ίζ ο ν τ α ι α π ό δ ι ά φ ο ρ ε ς δ ι α δ ι κ α

σ ί ε ς σ ε ε π ί π ε δ ο ο λ ό κ λ η ρ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ / σ ώ μ α τ ο ς α λ λ ά κ α ι ε ρ μ η ν ε ύ ο ν τ α ι - π ρ ο

τ ε ίν ε ι ο G azzan iga- σ υ ν ο λ ι κ ά α ν ά π ά σ α σ τ ιγ μ ή σ τ η β ά σ η τ η ς σ υ ν ο λ ι κ ή ς μ α ς

ι σ τ ο ρ ί α ς , ά ρ α υ π ο κ ε ι μ ε ν ικ ά . Δ ε ν π α ρ α τ η ρ ο ύ μ ε τ ο ν κ ό σ μ ο ά μ ε σ α α λ λ ά μ έ σ ω

73




τ ω ν π ε ρ ιο ρ ισ μ ώ ν τ ω ν α ι σ θ η τ η ρ ίω ν μ α ς κ α ι τ ο ν α ν α π α ρ ισ τ ο ύ μ ε ω ς ο ιο ν ε ί π ρ α γ

μ α τ ικ ό τ η τ α . Ο σ κ ο π ό ς τ η ς α ν α π α ρ ά σ τ α σ η ς δ ε ν ε ίν α ι η α λ ή θ ε ια α λ λ ά η ε ξ α γ ω

γ ή χ ρ ή σ ιμ ο υ μ η ν ύ μ α τ ο ς (Freeman, 1995), η π λ έ ο ν σ υ μ β α τ ή μ ε τ α π ρ ά γ μ α τ α

ε ξ ή γ η σ η π ο υ θ α Β ο η θ ή σ ε ι τ η σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά /π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή μ α ς σ ε α υ τ ά , τ η ν ε π ι

β ίω σ η . Ο «ε ρ μ η ν ε υ τ ή ς » α π ο δ ί δ ε ι τ ό τ ε τ η σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά σ ε κ ά π ο ιο ν «ε α υ τ ό ».

Η υ π ο κ ε ιμ ε ν ικ ό τ η τ α φ α ίν ε τ α ι ν α ε ίν α ι α π ό λ υ τ α α ν θ ρ ώ π ιν ο χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ό .

Μ ε ρ ικ ά π ρ ώ τ ισ τ α έ χ ο υ ν κ ά π ο ιο υ β α θ μ ο ύ λ ο γ ικ ή , μ ν ή μ η κ α ι ε ιδ ικ έ ς α φ α ιρ ε τ ι

κ έ ς δ ια δ ικ α σ ίε ς σ κ έ ψ η ς . Κ α ν έ ν α ό μ ω ς δ ε ν έ χ ε ι π ρ ο σ ω π ικ ή ισ τ ο ρ ί α γ ια τ ί δ ε ν

δ ια θ έ τ ο υ ν τ η ν ο η τ ή γ ρ α μ μ ή τ ο υ χ ρ ό ν ο υ π ά ν ω σ τ η ν ο π ο ία δ ύ ν α ν τ α ι ν α τ ο π ο θ ε

τ ή σ ο υ ν χ α ρ α κ τ ή ρ ε ς κ α ι γ ε γ ο ν ό τ α . Μ ό ν ο ο α ν θ ρ ώ π ι ν ο ς ν ο υ ς μ π ο ρ ε ί ν α θ ε ω ρ ε ί

τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ σ τ ο μ έ σ ο μ ια ς ε ξ ε λ ισ σ ό μ ε ν η ς ι σ τ ο ρ ί α ς σ τ η ν ο π ο ία π ρ ω τ α γ ω ν ι

σ τ ε ί. Σ τ ο π λ α ίσ ιο α υ τ ό ε ρ μ η ν ε ύ ε ι τ η σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά τ ο υ κ α ι τ α γ ε γ ο ν ό τ α σ τ ο

π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν . Α υ τ ή η ε ρ μ η ν ε υ τ ικ ή λ ε ιτ ο υ ρ γ ία α π ο τ ε λ ε ί ίσ ω ς τ η ν α ν θ ρ ώ π ιν η

σ κ έ ψ η , τ η ν κ ο ρ υ φ ή ε ν ό ς τ ε ρ ά σ τ ιο υ π α γ ό β ο υ ν ο υ α σ υ ν ε ίδ η τ ω ν δ ι ε ρ γ α σ ιώ ν κ α ι

τ η ν ο υ σ ία τ η ς σ υ ν ε ίδ η σ η ς (α υ τ ο σ υ ν ε ίδ η σ η ς ). Β α σ ικ ή β ι ο λ ο γ ικ ή π ρ ο ϋ π ό θ ε σ η

ύ π α ρ ξ η ς τ ο υ ε ρ μ η ν ε υ τ ή ε ίν α ι η β ρ α χ υ π ρ ό θ ε σ μ η μ ν ή μ η π ο υ ε π ιτ ρ έ π ε ι ο «ε υ ρ ύ

χ ω ρ ο ς » σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο μ ε τ ω π ια ίο ς λ ο β ό ς τ ο υ (Petrides, 2005· Kostopoulos and

Petrides, 2003) κ α ι τ α υ ψ η λ ά ε π ίπ ε δ α α μ ιν ώ ν π ο υ τ ρ ο π ο π ο ιο ύ ν τ ις σ υ ν ά ψ ε ις

τ ο υ κ α τ ά τ η ν ε γ ρ ή γ ο ρ σ η . Ό τ α ν α υ τ ά υ π ο λ ε ίπ ο ν τ α ι , ό π ω ς σ τ ο ν ύ π ν ο μ ε ό ν ε ιρ α

κ α ι τ α χ ε ίε ς ο φ θ α λ μ ικ έ ς κ ιν ή σ ε ις (REM, ε ικ ό ν α 7Α ), δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι η γ ρ α μ μ ή τ ο υ

χ ρ ό ν ο υ , δ ια τ α ρ ά σ σ ε τ α ι η σ υ ν ε ί δ η σ η κ α ι ο ι ε ρ μ η ν ε ίε ς ε ίν α ι α υ θ α ίρ ε τ ε ς κ α ιπ α ρ ά λ ο γ ε ς (Hobson, 1999).

Α ς σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι θ α ή τ α ν π α ρ ά λ ο γ ο ν α μ η ν έ χ ο υ ν π α ρ ά λ λ η λ α ε ξ ε λ ιχ θ ε ί

σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο κ α ι ο ι υ π ο σ υ ν ε ίδ η τ ε ς ή α σ υ ν ε ίδ η τ ε ς ε γ κ ε φ α λ ι κ έ ς δ ια δ ι κ α σ ίε ς ,

α φ ο ύ κ α τ ά τ η ν π ρ ό τ α σ η τ ο υ δ ι α γ ρ ά μ μ α τ ο ς 4 (ε ξ ω τ ε ρ ικ ό ς κ ύ κ λ ο ς ) η υ π ε ρ π λ η -

ρ ό τ η τ ά τ ο υ ς έ χ ε ι κ ά ν ε ι α ν α γ κ α ία τ η σ υ ν ε ιδ η τ ή ε π ι λ ο γ ή . Η ύ π α ρ ξ η τ ο υ ς κ α ι η

μ έ γ ισ τ η σ η μ α σ ία τ ο υ ς ε ίν α ι π ρ ο φ α ν ε ίς σ ε ό λ ε ς τ ις σ ύ γ χ ρ ο ν ε ς α π ε ικ ο ν ισ τ ικ έ ςμ ε λ έ τ ε ς π ο υ δ ε ίχ ν ο υ ν μ ια α π ε ιρ ί α η μ ια υ τ ό ν ο μ ω ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ικ ώ ν σ τ ο ι χ ε ίω ν τ ο υ

ε γ κ ε φ ά λ ο υ ν α δ ρ α σ τ η ρ ιο π ο ι ο ύ ν τ α ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α π ρ ο ε τ ο ι μ ά ζ ο ν τ α ς π λ η θ ώ ρ α

ε ν α λ λ α κ τ ικ ώ ν γ ια τ η ν π ιο α π λ ή μ α ς σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά κ α ι π ρ ο β λ έ π ο ν τ α ς τ ις ε π ι

π τ ώ σ ε ις τ η ς κ α θ ε μ ία ς α π ό α υ τ έ ς . Ε π ί σ η ς ε ύ κ ο λ α δ ια π ι σ τ ώ ν ο υ μ ε π ό σ ε ς «π ρ ο -

74




κ α τ α σ κ ε υ α σ μ έ ν ε ς » φ ρ ά σ ε ις χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ μ ε σ τ ο ν κ α θ η μ ε ρ ι ν ό λ ό γ ο μ α ς . Τ ο

μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς α π ό τ ις σ υ ν ο μ ι λ ί ε ς μ α ς κ α θ ώ ς κ α ι ά λ λ ε ς ε ν έ ρ γ ε ι ε ς «ρ ο υ τ ί

ν α ς » γ ίν ο ν τ α ι χ ω ρ ί ς τ η ν π ρ ο σ ο χ ή μ α ς . Π ρ ά ξ ε ις π ο υ κ α τ ά τ η ν α ρ χ ι κ ή ε κ μ ά θ η σ η

τ ο υ ς γ ίν ο ν τ α ι σ υ ν ε ι δ η τ ά (π . χ . π ο δ ή λ α τ ο , κ ι θ ά ρ α ) κ α ι μ ε σ υ μ μ ε τ ο χ ή φ λ ο ϊ κ ώ ν

κ έ ν τ ρ ω ν γ ι α σ υ ν ε χ ή α ι σ θ η τ ικ ο κ ιν η τ ικ ό έ λ ε γ χ ο , μ ό λ ι ς τ ις μ ά θ ο υ μ ε τ ις ε κ τ ε λ ο ύ μ ε

α σ υ ν ε ί δ η τ α υ π ό τ ο ν έ λ ε γ χ ο τ ω ν α ρ χ α ι ό τ ε ρ ω ν δ ο μ ώ ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ π ο υ ε ίν α ι

τ α Β α σ ικ ά γ ά γ γ λ ι α .

Ε ξ ά λ λ ο υ τ ο ί δ ι ο μ α ς τ ο σ ώ μ α «π ρ ο δ ί δ ε ι» τ η ν ύ π α ρ ξ η κ α ι α κ ό μ η τ η σ υ μ μ ε τ ο

χ ή τ ω ν α σ υ ν ε ί δ η τ ω ν δ ι ε ρ γ α σ ι ώ ν σ τ η λ ή ψ η α π ο φ ά σ ε ω ν μ ε π ο ι κ ί λ ε ς κ α ι ε ύ κ ο λ α

κ α τ α γ ρ α φ ό μ ε ν ε ς σ ω μ α τ ικ έ ς ε κ δ η λ ώ σ ε ι ς (D am asio, 1999). Α ν κ α τ α ν ο ή σ ο υ μ ε

ό λ η τ η ν έ κ τ α σ η τ ο υ , ί σ ω ς ν α α ν α γ κ α σ τ ο ύ μ ε ν α ε π α ν α π ρ ο σ δ ι ο ρ ί σ ο υ μ ε έ ν ν ο ι ε ς

ό π ω ς η σ υ ν ε ί δ η σ η α λ λ ά κ α ι η ε λ ε ύ θ ε ρ η β ο ύ λ η σ η . Π ο λ λ ο ί π ι σ τ ε ύ ο υ ν ό τ ι η

ε λ ε ύ θ ε ρ η Β ο ύ λ η σ η - π ά ν ω σ τ η ν ο π ο ί α σ τ η ρ ίζ ε τ α ι τ ο δ ί κ α ι ο , η η θ ι κ ή μ α ς α λ λ ά

κ α ι ο ι π ι ο α π λ έ ς δ ι α π ρ ο σ ω π ι κ έ ς μ α ς σ χ έ σ ε ι ς - δ ε ν έ χ ο υ ν π ι α ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ή

υ π ό σ τ α σ η μ ε τ ά τ α α π λ ά η λ ε κ τ ρ ο φ υ σ ι ο λ ο γ ι κ ά π ε ιρ ά μ α τ α τ ο υ B enjam in Libet

(1991), ο ο π ο ί ο ς έ δ ε ι ξ ε ό τ ι ο ε γ κ έ φ α λ ο ς έ χ ε ι ή δ η ξ ε κ ιν ή σ ε ι τ η ν ε τ ο ιμ α σ ί α μ ι α ς

π ρ ά ξ η ς μ α ς μ ε ρ ι κ έ ς ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς χ ιλ ι ο σ τ ά τ ο υ δ ε υ τ ε ρ ο λ έ π τ ο υ π ρ ι ν ε μ ε ίς α π ο

φ α σ ί σ ο υ μ ε ν α κ ά ν ο υ μ ε τ η ν π ρ ά ξ η α υ τ ή (W egner, 2 003 ) . Ί σ ω ς ε ίν α ι κ α ι ρ ό ς ν α

α ν τ ικ α τ α σ τ ή σ ο υ μ ε τ ο υ ς δ α ί μ ο ν ε ς τ η ς σ υ ν ε ίδ η σ η ς κ α ι τ η ς ε λ ε ύ θ ε ρ η ς Β ο ύ λ η σ η ς

μ ε τ η ν π ρ ό τ α σ η τ ο υ ε κ τ ω ν υ σ τ έ ρ ω ν «ε ρ μ η ν ε υ τ ή » , ό μ ω ς κ α ι α υ τ ό ς θ α ε ίν α ι

έ ν α ς ν έ ο ς δ α ί μ ω ν π ρ ο ς ε ρ μ η ν ε ία κ α ι ε ξ ο ρ κ ι σ μ ό ό τ α ν θ α γ ί ν ο υ ν α κ ό μ η π ι ο

κ α τ α ν ο η τ ο ί ο ι μ η χ α ν ι σ μ ο ί λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ (K ostopoulos, 20 04 ) .

7 . Ν Ε Υ Ρ Ο Ε Π Ϊ Σ Τ Η Μ Ε Σ

Η μ ο ν α δ ι κ ό τ η τ α τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ τ ο υ κ α θ ε ν ό ς μ α ς κ α ι η π ο λ υ π λ ο κ ό τ η τ α μ ε

τ η ν ο π ο ί α α π α ρ τ ιώ ν ο ν τ α ι ο ι λ ε ι τ ο υ ρ γ ί ε ς τ ο υ σ ε δ ι ά φ ο ρ α ε π ί π ε δ α ( α π ό τ ο

μ ο ρ ι α κ ό μ έ χ ρ ι τ ο ψ υ χ ο λ ο γ ι κ ό ) α π ο τ ε λ ε ί υ ψ ί σ τ η π ρ ό κ λ η σ η γ ια τ η σ ύ γ χ ρ ο ν η

έ ρ ε υ ν α . Α π ό τ η ν π ρ ό σ φ α τ η σ υ ν ε ρ γ α σ ί α δ ι α φ ό ρ ω ν ε ι δ ικ ο τ ή τ ω ν (π ε ιρ α μ α τ ικ ώ ν

κ α ι κ λ ι ν ικ ώ ν α λ λ ά κ α ι μ α θ η μ α τ ι κ ώ ν , ψ υ χ ο λ ό γ ω ν , κ . ά . ) σ ε μ ια κ ο ι ν ή π ρ ο σ π ά

θ ε ι α έ ρ ε υ ν α ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ δ η μ ι ο υ ρ γ ή θ η κ α ν ο ι ν ε υ ρ ο ε π ι σ τ ή μ ε ς . Α ς σ κ ε -

75




φ τ ο υ μ ε έ ν α ο π ο ιο δ ή π ο τ ε ε ρ ώ τ η μ α , τ ό σ ο α π λ ό ό σ ο μ ια κ ίν η σ η ή τ ό σ ο π ο λ ύ

π λ ο κ ο ό σ ο η α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η μ ια ς ψ υ χ ικ ή ς ν ό σ ο υ . Θ α π ρ έ π ε ι κ α ν ε ίς ν α κ α τ α ν ο ή

σ ε ι τ ο υ ς μ η χ α ν ι σ μ ο ύ ς α ν ά δ υ σ η ς τ η ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς α π ό τ ο ε π ί π ε

δ ο τ ο υ μ ο ρ ί ο υ σ ε ε κ ε ίν ο τ ω ν ν ε υ ρ ώ ν ω ν κ α ι τ ω ν σ υ ν ά ψ ε ω ν τ ο υ ς , τ ω ν ν ε υ ρ ω ν ι

κ ώ ν κ υ κ λ ω μ ά τ ω ν κ α ι τ ω ν σ υ σ τ η μ ά τ ω ν π ο υ α υ τ ά σ χ η μ α τ ίζ ο υ ν . Ό σ ο α ν ε ρ χ ό μ α

σ τ ε τ η ν κ λ ί μ α κ α τ η ς α π α ρ τ ίω σ η ς α π ό τ ο γ ο ν ι δ ι α κ ό ε π ί π ε δ ο μ έ χ ρ ι α υ τ ό τ η ς

σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς μ α ς , τ ό σ ο α υ ξ ά ν ε τ α ι η π ο λ υ π λ ο κ ό τ η τ α τ ω ν μ η χ α ν ισ μ ώ ν κ α ι η

π ο λ υ π α ρ α γ ο ν τ ικ ή α ν ά δ υ σ η τ η ς δ υ ν α μ ικ ή ς κ ά θ ε ε π ι π έ δ ο υ α π ό σ τ ο ιχ ε ία τ ο υ

α μ έ σ ω ς κ α τ ώ τ ε ρ ο υ .

Δ ε ν θ α π ρ έ π ε ι ν α ξ ε χ ν ά μ ε ό τ ι κ ά θ ε λ ε ιτ ο υ ρ γ ία τ ο ν ε υ ρ ικ ό σ ύ σ τ η μ α τ η ν

α π ε ρ γ ά ζ ε τ α ι σ α ν σ ύ ν ο λ ο . Έ τ σ ι π ρ ο κ ύ π τ ε ι μ ια π ο λ ύ Β α σ ικ ή α ρ χ ή τ η ς έ ρ ε υ ν α ς

τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ τ η ν ο π ο ία σ υ ν ε ιδ η τ ο π ο ι ο ύ μ ε ό λ ο κ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο : η α ν ά γ κ η

ο λ ισ τ ικ ή ς ε ρ ε υ ν η τ ικ ή ς π ρ ο σ π έ λ α σ η ς . Π έ ρ α α π ό τ ο π ο λ υ ε π ί π ε δ ο τ η ς ο ρ γ ά ν ω σ η ς

π ο υ α ν α φ έ ρ θ η κ ε , δ ε ν ν ο ε ίτ α ι μ ε λ έ τ η τ ο υ ν ο υ χ ω ρ ί ς τ ο σ ώ μ α π ο υ τ ο φ έ ρ ε ι κ α ι

τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν σ τ ο ο π ο ίο ζ ε ι. Η σ ύ γ χ ρ ο ν η ν ε υ ρ ο ε π ισ τ η μ ο ν ι κ ή έ ρ ε υ ν α ε ίν α ι

κ ύ ρ ια α ν α γ ω γ ικ ή ω ς ν έ α ε π ισ τ ή μ η σ χ ε δ ό ν α ν ώ ρ ιμ η γ ια σ υ ν θ ε τ ικ έ ς θ ε ω ρ ί ε ς (τ ο ν

Ν ε ύ τ ω ν α τ η ς φ υ σ ικ ή ς α κ ό μ η τ ο ν π ε ρ ι μ έ ν ο υ μ ε σ τ ις ν ε υ ρ ο ε π ι σ τ ή μ ε ς ). Ό μ ω ς

γ ίν ε τ α ι φ α ν ε ρ ό ή δ η ό τ ι ο π ο ι α δ ή π ο τ ε ε ξ ή γ η σ η τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ θ α π ρ έ π ε ι ν α τ ο ν

δ ε ι ω ς ε ν σ ώ μ α τ ο κ α ι δ ια δ ρ α σ π κ ό μ ε ά λ λ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς κ α ι μ ε τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν .

Υ π ά ρ χ ο υ ν π ρ ο φ α ν ε ίς π ε ρ ιο ρ ισ μ ο ί σ τ η ν ικ α ν ό τ η τ α μ α ς ν α κ α τ α ν ο ή σ ο υ μ ετ ις π ο λ υ δ ι ά σ τ α τ ε ς δ ιε ρ γ α σ ίε ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ α ς κ α ι γ ι' α υ τ ό ε π ι ν ο ο ύ μ ε σ υ ν ε

χ ώ ς ν έ ο υ ς «δ α ίμ ο ν ε ς » σ ε μ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια ν α σ υ λ λ ά β ο υ μ ε κ α ι ν α α ν τ ικ ε ιμ ε ν ι-

κ ο π ο ιή σ ο υ μ ε τ ις τ ρ έ χ ο υ σ ε ς α ν τ ιλ ή ψ ε ις γ ια τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο . Η ν ε υ ρ ο ε π ισ τ η μ ο ν ι

κ ή έ ρ ε υ ν α τ ω ν ε γ κ ε φ α λ ι κ ώ ν μ η χ α ν ισ μ ώ ν π ο υ σ τ η ρ ίζ ο υ ν σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η σ υ μ π ε

ρ ι φ ο ρ ά σ υ χ ν ά α κ ο λ ο υ θ ε ί τ ο ν δ ρ ό μ ο α ρ χ ικ ά τ η ς ε ν τ ό π ισ η ς κ έ ν τ ρ ω ν κ ο μ β ι κ ή ς

σ η μ α σ ία ς κ α ι α ρ γ ό τ ε ρ α τ η ς μ ε λ έ τ η ς τ η ς δ ια δ ρ α σ τ ικ ό τ η τ α ς α υ τ ώ ν τ ω ν κ έ ν τ ρ ω ν

σ τ η ν π ο ρ ε ία τ ο υ χ ρ ό ν ο υ . Σ τ η σ υ ν έ χ ε ια α ν α γ ν ω ρ ίζ ε τ α ι η π ο λ υ π α ρ α γ ο ν τ ικ ή

φ ύ σ η τ ω ν ε γ κ ε φ α λ ι κ ώ ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ιώ ν ε ν ώ ό λ ο κ α ι π ι ο σ υ χ ν ά ε π ιχ ε ιρ ε ίτ α ι δ ι α ν υ

σ μ α τ ικ ή α ν α π α ρ ά σ τ α σ η τ ω ν σ χ έ σ ε ω ν α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς α υ τ ο ύ ς

(π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α σ τ η ν ε ικ ό ν α 7). Π ο λ ύ σ ύ ν τ ο μ α α ν α μ έ ν ε τ α ι ό τ ι α υ τ ο ί ο ι α π λ ο ί

7 6




ά ξ ο ν ε ς Χ , Ψ κ α ι Ζ θ α π ρ έ π ε ι ν α α ν τ ι κ α τ α σ τ α θ ο ύ ν α π ό δ υ ν α μ ι κ έ ς δ ι α δ ρ ο μ έ ς

μ ε τ α ξ ύ ε λ κ υ σ τ ώ ν (F reem an, 1999).

Σ ε κ ά θ ε π ε ρ ί π τ ω σ η ό μ ω ς φ α ί ν ε τ α ι ν α μ η ν ξ έ ρ ο υ μ ε α κ ό μ η ν α κ ά ν ο υ μ ε τ ις

σ ω σ τ έ ς ε ρ ω τ ή σ ε ις μ ε τ α π ε ιρ ά μ α τ α μ α ς π ρ ο ς τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο . Ρ ω τ ά μ ε γ ια π α ρ ά

δ ε ιγ μ α ε ρ ω τ ή σ ε ις τ ο υ τ ύ π ο υ «Π ώ ς μ α θ α ί ν ο υ ν ή π ώ ς α ισ θ ά ν ο ν τ α ι ο ι ν ε υ ρ ώ ν ε ς ;»

(Churchland, 2004) , ε ν ώ ό λ ο κ α ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο α ν τ ι λ α μ β α ν ό μ α σ τ ε τ η ν α ν ά γ κ η

ν α α π ε υ θ υ ν θ ο ύ μ ε σ τ ο ε π ί π ε δ ο ο λ ό κ λ η ρ ο υ τ ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ : «Π ώ ς γ ν ω ρ ί ζ ο υ ν ή

α ι σ θ ά ν ο ν τ α ι τ α π ε ιρ α μ α τ ό ζ ω α σ ε έ ν α δ ε δ ο μ έ ν ο π ε ρ ι β ά λ λ ο ν δ ι ά δ ρ α σ η ς ;»

Ε ίν α ι π ρ ο φ α ν έ ς ό τ ι η κ α τ α ν ό η σ η τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ α π α ι τ ε ί ν έ α π ρ ο ω θ η μ έ ν η

τ ε χ ν ο λ ο γ ί α κ α ι ν έ ε ς ι δ έ ε ς μ ε θ ο δ ο λ ο γ ί α ς π ο υ θ α α ν ι χ ν ε ύ ε ι τ η δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α

τ ο υ μ ε δ ια κ ρ ι τ ό τ η τ α χ ώ ρ ο υ σ τ ο ν ε υ ρ ω ν ι κ ό ε π ί π ε δ ο (μ ικ ρ ό μ ε τ ρ α ) κ α ι χ ρ ό ν ο υ

α ν ά λ ο γ ο υ μ ε α υ τ ό σ τ ο ν ο π ο ί ο ε π ι κ ο ι ν ω ν ο ύ ν ο ι ν ε υ ρ ώ ν ε ς (κ ά τ ω τ ο υ χ ιλ ι ο σ τ ο ύ

Μ

Λ ι π γ - ρ Ik-η

ΐρ ίΜ ία ο ίη σ ιι

Χ α μ η λ ή v ,y> l

I j ^ 1. ε γ ρ ή γ ο ρ σ η

UT , ; 2.Υ Β Κ

Ι Υ Π Ν Ο Σ ) /

' ' " * Ί , :;

3. YTOK(REM)

Β I ltp io /i ': ; Β Κ Τ ό ς Ε λ Ε γ χ ο υ

WM|KÌCTI | i!j*i>7Òi//.i|,:~ju:Ti!»friuim>

Em. 7. Π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς τ ρ ι σ δ ιά σ τ α τ η ς α π ε ικ ό ν ισ η ς τ η ς π ο λ υ π α ρ α γ ο ν τ ικ ή ς φ ύ σ η ς τ ω ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ιώ ν

τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ . Α . Κ α τ ά τ η ν ε γ ρ ή γ ο ρ σ η ο ε γ κ έ φ α λ ο ς έ χ ε ι υ ψ η λ ή μ ε τ α β ο λ ικ ή κ α ι η λ ε κ τ ρ ο φ υ σ ιο -

λ ο γ ικ ή ε ν ε ρ γ ο π ο ίη σ η , υ ψ η λ ά ε π ί π ε δ α ν ο ρ α δ ρ ε ν α λ ίν η ς κ α ι ε π ε ξ ε ρ γ ά ζ ε τ α ι κ ύ ρ ι α ε ξ ω γ ε ν ε ίς π λ η

ρ ο φ ο ρ ίε ς . Κ α ι τ α τ ρ ί α α υ τ ά χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά μ ε ιώ ν ο ν τ α ι μ ε τ ο π έ ρ α σ μ α σ τ ο ν ή σ υ χ ο ύ π ν ο τ ω ν

β ρ α δ έ ω ν η λ ε κ τ ρ ο ε γ κ ε φ α λ ο γ ρ α φ ικ ώ ν κ υ μ ά τ ω ν . Κ α τ ά τ ο ν ύ π ν ο μ ε τ α χ ε ίε ς ο φ θ α λ μ ι κ έ ς κ ιν ή σ ε ις

ο ε γ κ έ φ α λ ο ς α ν α κ τ ά τ η ν ε ν ε ρ γ ο π ο ίη σ η τ ο υ -α λ λ ά τ ώ ρ α μ ε υ ψ η λ ά ε π ί π ε δ α α κ ε τ υ λ ο χ ο λ ίν η ς - κ α ι

ε π ε ξ ε ρ γ ά ζ ε τ α ι μ ό ν ο ε ν δ ο γ ε ν ε ίς π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς (τ ρ ο π ο π ο ιη μ έ ν ο α π ό Hobson 1999b). Β . Ε λ έ γ

χ ο υ μ ε κ α λ ύ τ ε ρ α τ η σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά μ α ς ό τ α ν τ α ε π ί π ε δ α α μ ι ν ώ ν -ό π ω ς η ν τ ο π α μ ί ν η κ α ι η σ ε ρ ο τ ο -

ν ί ν η - κ α θ ώ ς κ α ι η δ ι ά δ ρ α σ η α ν ά μ ε σ α σ τ ο ν μ ε τ ω π ι α ίο φ λ ο ιό κ α ι τ ο ν α μ υ γ δ α λ ο ε ιδ ή π υ ρ ή ν α

κ ρ α τ ο ύ ν τ α ι μ έ σ α σ ε κ ά π ο ια ό ρ ια ( τ ρ ο π ο π ο ιη μ έ ν ο α π ό Churchland 2002.)

77




τ ο υ δ ε υ τ ε ρ ο λ έ π τ ο υ ), α λ λ ά π α ρ ά λ λ η λ α κ α ι ικ α ν ό τ η τ α κ α τ α ν ο η τ ή ς α π ε ικ ό ν ι σ η ς

τ ο υ τ ε ρ ά σ τ ιο υ π λ ή θ ο υ ς τ έ τ ο ιω ν δ ε δ ο μ έ ν ω ν κ α ι τ η ς δ ιά δ ρ α σ ή ς τ ο υ ς σ τ ο ε π ί π ε

δ ο ο λ ο κ λ ή ρ ο υ τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ κ α ι σ τ η δ ιά ρ κ ε ια ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η ς μ ι α ς σ τ ο ιχ ε ιώ

δ ο υ ς έ σ τ ω σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ς , λ α μ β ά ν ο ν τ α ς υ π ό ψ η τ η μ ε γ ά λ η π ο ικ ιλ ία τ ω ν σ υ μ π ε

ρ ιφ ο ρ ώ ν λ ό γ ω τ η ς ε υ π λ α σ τ ό τ η τ α ς τ ω ν ε γ κ ε φ α λ ι κ ώ ν δ ι ε ρ γ α σ ιώ ν (Ioannides,

2001- Ioannides et al., 2005a).

Κ ύ ρ ια α ρ ω γ ό ς τ ω ν ν ε υ ρ ο ε π ι σ τ η μ ώ ν σ τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ια α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η ς τ η ς

π ρ ό κ λ η σ η ς α υ τ ή ς ε ίν α ι ή δ η η ν ε υ ρ ο π λ η ρ ο φ ο ρ ικ ή μ ε τ η ν α ν ά π τ υ ξ η : α . Μ α θ η μ α

τ ικ ώ ν τ ρ ό π ω ν α ν ίχ ν ε υ σ η ς τ ω ν π λ έ ο ν σ η μ α ν τ ικ ώ ν α π ό τ ις δ ι ε ρ γ α σ ίε ς , 6. Μ ο ν τ έ

λ ω ν π ο υ -σ υ μ π υ κ ν ώ ν ο ν τ α ς τ ις ιδ ιό τ η τ ε ς ε ν ό ς α π ό τ α κ α τ ώ τ ε ρ α ε π ίπ ε δ α ο ρ γ ά

ν ω σ η ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ - π ρ ο β λ έ π ο υ ν τ ις ιδ ιό τ η τ ε ς π ο υ θ α α ν α δ υ θ ο ύ ν σ τ ο α μ έ

σ ω ς α ν ώ τ ε ρ ο ε π ίπ ε δ ο , κ α ι γ . Β ά σ ε ις δ ε δ ο μ έ ν ω ν π ο υ θ α π ε ρ ιλ α μ β ά ν ο υ ν δ ε δ ο

μ έ ν α π ο ικ ίλ ο υ τ ύ π ο υ . Τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο ε π ιβ ά λ λ ε τ α ι α π ό τ η σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ικ ή φ ύ σ η

τ ω ν υ π α ρ χ ό ν τ ω ν μ ε θ ό δ ω ν α ν ά λ υ σ η ς -π .χ . κ α λ ύ τ ε ρ η δ ια κ ρ ιτ ό τ η τ α χ ρ ό ν ο υ μ ε τ ις

η λ ε κ τ ρ ο φ υ σ ιο λ ο γ ικ έ ς μ ε θ ό δ ο υ ς (ή λ ε κ τ ρ ο - κ α ι μ α γ ν η τ ο -ε γ κ ε φ α λ ο γ ρ ά φ η μ α , ε ικ .

3) κ α ι κ α λ ύ τ ε ρ η δ ια κ ρ ιτ ό τ η τ α χ ώ ρ ο υ μ ε τ ις α ν α τ ο μ ικ έ ς κ α ι μ ε τ α β ο λ ικ έ ς μ ε θ ό

δ ο υ ς (λ ε ιτ ο υ ρ γ ικ ή μ α γ ν η τ ικ ή τ ο μ ο γ ρ α φ ία , κ .ά .). Π ρ ο ϋ π ό θ ε σ η τ ω ν α ν ω τ έ ρ ω

ε ίν α ι η δ υ ν α τ ό τ η τ α κ ο ιν ή ς α π ε ικ ό ν ισ η ς κ α ι σ υ γ κ ρ ιτ ικ ή ς α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς τ ω ν δ ε δ ο

μ έ ν ω ν α π ό τ ις δ ιά φ ο ρ ε ς α υ τ έ ς τ ε χ ν ικ έ ς (Badea et al., 2003· Zainea et al., 2005-

Roland et al., 2001· 1998· Toga et al., 2005). Η π ρ ο σ π έ λ α σ η α υ τ ή -ε φ α ρ μ ο ζ ό

μ ε ν η σ ε π α γ κ ό σ μ ιε ς σ υ ν ε ρ γ α σ ίε ς - α ν α μ έ ν ε τ α ι ν α έ χ ε ι π ο λ λ α π λ α σ ια σ τ ικ ά α π ο

τ ε λ έ σ μ α τ α σ τ η ν έ ρ ε υ ν α τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , ό π ω ς έ κ α ν α ν κ α ι ο ι π α γ κ ό σ μ ιε ς β ιβ λ ιο

θ ή κ ε ς γ ε ν ε τ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ σ τ η ν ε π ιτ υ χ ή «α ν ά γ ν ω σ η τ ο υ γ ε ν ώ μ α τ ο ς ».

8. Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Ε Σ Κ Α Ι Κ Ι Ν Δ Υ Ν Ο Ι

Δ ε ν θ α π ρ έ π ε ι ν α λ η σ μ ο ν ο ύ μ ε ό τ ι, ω ς κ λ η ρ ο ν ο μ ο ύ μ ε ν ο ς τ ρ ό π ο ς π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς σ ε έ ν α σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο φ υ σ ικ ό κ α ι κ ο ιν ω ν ικ ό π ε ρ ι β ά λ λ ο ν , η α π ό κ τ η σ η

ν έ ω ν ε γ κ ε φ α λ ικ ώ ν μ η χ α ν ισ μ ώ ν π ρ ο η γ ε ίτ α ι τ η ς ε π ιτ υ χ ο ύ ς π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς κ α ι η

δ ια τ ή ρ η σ η τ ο υ ς α κ ο λ ο υ θ ε ί τ ο υ ς ν ό μ ο υ ς τ η ς φ υ σ ικ ή ς ε π ι λ ο γ ή ς . Σ υ ν ε π ώ ς ε ίν α ι

ε ξ α ιρ ε τ ικ ά α ρ γ ή . Έ τ σ ι θ ε ω ρ ε ίτ α ι π ο λ ύ π ιθ α ν ό ν κ α τ ά τ α τ ε λ ε υ τ α ία 30-40.000

78




χ ρ ό ν ι α ν α μ η ν έ χ ε ι α λ λ ά ξ ε ι τ ίπ ο τ ε σ τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο τ ο υ homo sapiens, ε ν ώ η

ζ ω ή τ ο υ π έ ρ α σ ε α π ό τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς δ ια β ί ω σ η ς σ ε σ π η λ ιέ ς σ ε δ ια σ τ η μ ικ ά τ α ξ ίδ ια .

Δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τ ι μ ε δ ρ α σ τ ικ έ ς ε π ε μ β ά σ ε ις τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν α λ λ ά ζ ε ι

μ ε ο λ ο έ ν α κ α ι π ι ο α υ ξ α ν ό μ ε ν η τ α χ ύ τ η τ α , ε κ φ ρ ά ζ ο ν τ α ι φ ό β ο ι γ ια τ ο α ν ο ε γ κ έ

φ α λ ο ς τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ τ ω ν σ π η λ α ίω ν ε ίν α ι ο κ α τ α λ λ η λ ό τ ε ρ ο ς γ ια ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ί

σ ε ι τ ο μ έ λ λ ο ν τ ο υ (Pinker, 1997). Ε π ίσ η ς σ υ χ ν ά ε κ φ ρ ά ζ ε τ α ι η α ν η σ υ χ ία ό τ ι

κ ά π ο ιο π ι θ α ν ά μ η α ν τ ισ τ ρ ε π τ ό λ ά θ ο ς σ υ ν ο δ ε ύ ε ι τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ ο υ α ν θ ρ ώ π ιν ο υ

ε ίδ ο υ ς , ω ς σ υ ν έ π ε ια τ ο υ ο π ο ί ο υ ο σ η μ ε ρ ιν ό ς ά ν θ ρ ω π ο ς μ α ζ ί μ ε τ α δ η μ ιο υ ρ γ ι

κ ά ε π ιτ ε ύ γ μ α τ α τ ο υ ν α π ρ ο κ α λ ε ί μ ε α π α ρ ά δ ε κ τ η α ν ε υ θ υ ν ό τ η τ α κ ο ιν ω ν ικ έ ς κ α ι

ο ικ ο λ ο γ ικ έ ς κ ρ ίσ ε ις , φ θ ά ν ο ν τ α ς έ τ σ ι τ ε λ ε υ τ α ία ν α α π ε ιλ ε ί ν α κ α τ α σ τ ρ έ ψ ε ι ό λ η

τ η ζ ω ή σ τ ο ν π λ α ν ή τ η .

Π ισ τ ε ύ ω ό τ ι - ό π ω ς δ ια φ α ί ν ε τ α ι α π ό τ η σ ύ γ χ ρ ο ν η έ ρ ε υ ν α τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ - η

φ ύ σ η τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ α π ο τ ε λ ε ί τ ό σ ο π ο λ ύ π λ ο κ η κ α ι δ υ ν α μ ικ ή δ ι ά δ ρ α σ η α ν ά μ ε

σ α σ τ ις ε ξ ε λ ικ τ ικ ά /γ ε ν ε τ ικ ά κ α ι π ε ρ ιβ α λ λ ο ν τ ικ ά κ α θ ο ρ ιζ ό μ ε ν ε ς ικ α ν ό τ η τ ε ς μ α ς

κ α ι σ τ ο φ υ σ ικ ό , ε σ ω τ ε ρ ικ ό κ α ι ε ξ ω τ ε ρ ικ ό α λ λ ά κ α ι τ ο κ ο ι ν ω ν ικ ό π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν

μ α ς , ώ σ τ ε μ ε κ α ν έ ν α τ ρ ό π ο δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α π ρ ο β λ ε φ θ ε ί -π ό σ ο μ ά λ λ ο ν ν α α π ο

τ ε λ έ σ ε ι- έ ν α σ κ ο τ ε ιν ό π ε π ρ ω μ έ ν ο . Α ν τ ίθ ε τ α , η α ν θ ρ ώ π ιν η ε π ιν ο η τ ικ ό τ η τ α α π ο

τ ε λ ε ί τ η μ ο ν α δ ικ ή ε λ π ί δ α δ ι α φ υ γ ή ς α π ό τ α σ η μ ε ρ ιν ά α δ ιέ ξ ο δ α .

Η κ α ιν ο ύ ρ γ ια γ ν ώ σ η σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο η ο π ο ί α σ υ σ σ ω ρ ε ύ ε τ α ι σ τ ο ν

α ιώ ν α μ α ς μ ε τ ρ ο μ α κ τ ικ ο ύ ς ρ υ θ μ ο ύ ς α ν α μ έ ν ε τ α ι ν α έ χ ε ι κ ο ιν ω ν ικ ό α ν τ ίκ τ υ π ο

π ο λ ύ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο α π ό ε κ ε ίν ο ν τ ω ν α ν α κ α λ ύ ψ ε ω ν τ ο υ π ε ρ α σ μ έ ν ο υ α ι ώ ν α , τ η ς

π υ ρ η ν ι κ ή ς ε ν έ ρ γ ε ι α ς κ α ι τ ο υ α ν θ ρ ώ π ιν ο υ γ ο ν ι δ ι ώ μ α τ ο ς (Hauser, 2004). Τ α

ίδ ια τ α ε υ ρ ή μ α τ α ω ς γ ν ώ σ η μ ε τ ο ν τ ρ ό π ο π ο υ α υ τ ή θ α «π ρ ο σ λ η φ θ ε ί» α π ό τ η ν

κ ο ιν ω ν ία α λ λ ά κ α ι π ρ α κ τ ικ ή χ ρ ή σ η ή κ α τ ά χ ρ η σ η τ ο υ ς φ α ίν ε τ α ι σ ίγ ο υ ρ ο ό τ ι θ α

θ έ σ ο υ ν υ π ό α μ φ ισ β ή τ η σ η π α ρ α δ ο σ ια κ έ ς α ν θ ρ ώ π ι ν ε ς α ξ ίε ς (ό π ω ς η έ ν ν ο ια τ ο υ

«ε α υ τ ο ύ » μ α ς , η ε λ ε ύ θ ε ρ η β ο ύ λ η σ η , κ .ά .) π ά ν ω σ τ ις ο π ο ίε ς σ τ η ρ ίζ ο ν τ α ι ό λ α τ α

η θ ι κ ά σ υ σ τ ή μ α τ α κ α ι η α π ο ν ο μ ή δ ικ α ιο σ ύ ν η ς κ α ι σ υ ν ε π ώ ς θ α α π ε ιλ ή σ ο υ ν τ η ν

ίδ ια τ η σ υ ν ο χ ή τ η ς μ ε λ λ ο ν τ ικ ή ς κ ο ιν ω ν ία ς (β λ . κ ε φ . 7, Kostopoulos, 2002).

Π ο λ λ ο ί δ ια β λ έ π ο υ ν π ω ς η ω ρ ιμ ά ζ ο υ σ α α ν τ ίλ η ψ η τ η ς ν ε υ ρ ο ε π ισ τ η μ ο ν ικ ή ς κ ο ι

ν ό τ η τ α ς ό τ ι ο ν ο υ ς ε ίν α ι π ρ ο ϊό ν τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ θ α α π ο τ ε λ έ σ ε ι π ρ ό κ λ η σ η γ ια

ό λ ε ς τ ις θ ρ η σ κ ε ίε ς . Έ ν α ς κ ο ιν ω ν ικ ό ς δ ιχ α σ μ ό ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α π ρ ο κ ύ ψ ε ι

7 9




μ ε τ α ξ ύ ε κ ε ίν ω ν π ο υ θ ε ω ρ ο ύ ν τ η θ ε ό τ η τ α π ρ ο ϊό ν τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς φ α ν τ α σ ία ς ή

ε ν ό ς Β ιο λ ο γ ικ ο ύ κ ιν ή τ ρ ο υ κ α ι ε κ ε ίν ω ν π ο υ π ισ τ ε ύ ο υ ν ό τ ι έ χ ε ι α υ θ ε ν τ ικ ή ο ν τ ό τ η τ α τ η ν ο π ο ία ο ε γ κ έ φ α λ ο ς ε ξ ε λ ί χ θ η κ ε ν α α ν τ ιλ α μ β ά ν ε τ α ι.

Μ ά λ λ ο ν κ α λ ο δ ε χ ο ύ μ ε ν η π ρ έ π ε ι ν α ε ίν α ι α υ τ ή η π ρ ό κ λ η σ η , μ ι α κ α ι ε ίν α ι

ισ τ ο ρ ικ ά α π ο δ ε δ ε ιγ μ έ ν ο ό τ ι ο ξ υ μ έ ν ε ς α ν τ ιθ έ σ ε ις θ ε ω ρ ι ώ ν π ά ν τ α ο δ ή γ η σ α ν σ τ η

σ ύ ν θ ε σ η κ α ι σ τ η ν π ρ ό ο δ ο τ η ς ε π ι σ τ ή μ η ς , ε ν ώ κ α ν έ ν α γ ν ή σ ιο θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ό

α ίσ θ η μ α δ ε ν κ ά μ φ θ η κ ε ε ξ α ι τ ία ς τ η ς π ρ ο ό δ ο υ τ ω ν ε π ι σ τ η μ ώ ν . Γ ε ν ικ ό τ ε ρ α

υ π ά ρ χ ε ι η α ισ ιό δ ο ξ η π ρ ο ο π τ ικ ή ό τ ι μ έ σ α α π ό τ η ν κ α λ ύ τ ε ρ η γ ν ώ σ η τ η ς α ν θ ρ ώ

π ι ν η ς φ ύ σ η ς θ α α ν α δ υ θ ο ύ ν π ρ ω τ ό τ υ π ε ς κ α ι δ η μ ιο υ ρ γ ικ έ ς λ ύ σ ε ις π ρ ο σ α ρ μ ο

γ ή ς σ ε α υ τ ή ν , π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ς σ ε β α σ μ ό ς τ ο υ ε α υ τ ο ύ μ α ς κ α ι τ ω ν ά λ λ ω ν κ α ι

μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η α π ό λ α υ σ η τ η ς ζ ω ή ς .

Π ο λ λ ο ί δ ια β λ έ π ο υ ν τ ο ν κ ί ν δ υ ν ο κ α τ ά χ ρ η σ η ς τ ω ν α λ μ α τ ω δ ώ ς α ν α π τ υ σ σ ό

μ ε ν ω ν μ ε θ ό δ ω ν μ η ε π ε μ β α τ ικ ή ς μ ε λ έ τ η ς τ η ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , μ ε

τ ρ ό π ο π ο υ ν α α π ε ιλ η θ ο ύ ν β α σ ικ ά α ν θ ρ ώ π ι ν α δ ικ α ιώ μ α τ α - τ ι π ι ο π ρ ο σ ω π ι κ ό

δ ε δ ο μ έ ν ο α π ό τ ις ν ο η τ ικ έ ς κ α ι σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ έ ς ικ α ν ό τ η τ ε ς μ α ς (Butler, 1998).

Η α ν α κ ά λ υ ψ η κ ά π ο ια ς σ τ α τ ισ τ ικ ή ς σ χ έ σ η ς α ν ά μ ε σ α σ τ η β ιο λ ο γ ία κ α ι τ η σ υ μ π ε

ρ ιφ ο ρ ά (Davidson et al., 2000) μ π ο ρ ε ί -ε ν τ ε λ ώ ς α ν τ ιε π ισ τ η μ ο ν ι κ ά - ν α χ ρ η σ ι

μ ο π ο ιη θ ε ί ω ς δ ικ α ιο λ ο γ ί α γ ια μ α ζ ικ ο ύ ς «π ρ ο λ η π τ ικ ο ύ ς » ε λ έ γ χ ο υ ς τ η ς ε γ κ ε φ α

λ ικ ή ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α ς π α ιδ ι ώ ν , υ π α λ λ ή λ ω ν ή ε π ίδ ο ξ ω ν μ ε τ α ν α σ τ ώ ν . Ε ίν α ι

σ ίγ ο υ ρ ο ό τ ι σ τ η β ά σ η τ ω ν ν έ ω ν ε υ ρ η μ ά τ ω ν ο ι ό π ο ι ε ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς ε λ έ γ χ ο υ τ η ς

σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς τ ω ν μ α ζ ώ ν θ α μ π ο ρ έ σ ο υ ν ν α γ ίν ο υ ν π λ έ ο ν α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ έ ς ,

ε ν ώ υ π ά ρ χ ο υ ν ή δ η ε ν δ ε ίξ ε ις κ α τ ά χ ρ η σ η ς ε π ισ τ η μ ο ν ικ ώ ν γ ν ώ σ ε ω ν σ τ η ν κ α τ α

σ κ ε υ ή ν έ ω ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ικ ώ ν ό π λ ω ν (Moreno, 2004).

Μ ια κ α τ ά χ ρ η σ η π ο υ ή δ η ε κ τ ιμ ά τ α ι ό τ ι α π ο φ έ ρ ε ι τ ε ρ ά σ τ ια ε τ α ιρ ικ ά κ έ ρ δ η

α φ ο ρ ά τ η ν ιλ ιγ γ ιω δ ώ ς α υ ξ α ν ό μ ε ν η κ α ι α λ ό γ ισ τ η χ ρ ή σ η ν ε υ ρ ο δ ρ α σ τ ικ ώ ν

ο υ σ ιώ ν γ ια «κ ο ιν ω ν ικ ο ύ ς » λ ό γ ο υ ς («β ε λ τ ίω σ η » τ η ς α ν θ ρ ώ π ιν η ς φ ύ σ η ς ). Ο ι κ ί ν

δ υ ν ο ι ε ίν α ι υ π α ρ κ τ ο ί, ό π ω ς σ υ μ β α ίν ε ι μ ε κ ά θ ε ε π ισ τ η μ ο ν ικ ή π ρ ό ο δ ο . Ε π ε ιδ ή η

π ρ ό ο δ ο ς δ ε ν π ρ έ π ε ι κ α ι δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α φ ρ α γ ε ί κ α ι τ α π ρ ο κ ύ π τ ο ν τ α θ έ μ α τ α η θ ι

κ ή ς δ ε ν ε ίν α ι φ υ σ ικ ά α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ ω ν ε π ι σ τ η μ ώ ν , η α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η τ ω ν π α ρ α π ά

ν ω κ ι ν δ ύ ν ω ν π ισ τ ε ύ ω ό τ ι π ρ ο ϋ π ο θ έ τ ε ι έ γ κ α ιρ η , ε υ ρ ε ία κ α ι ο ρ θ ή ε ν η μ έ ρ ω σ η

τ ω ν π ο λ ιτ ώ ν γ ια τ α ν ε υ ρ ο ε π ισ τ η μ ο ν ικ ά ε υ ρ ή μ α τ α , ώ σ τ ε ν α υ π ά ρ χ ε ι: α . Σ τ ή ρ ιξ η

80




τ ω ν ε π ι θ υ μ η τ ώ ν α π ό τ η ν κ ο ι ν ω ν ία κ α ι π λ έ ο ν δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ώ ν κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ω ν τ η ς

έ ρ ε υ ν α ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , κ α ι 6. Δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ό ς έ λ ε γ χ ο ς τ ω ν ε φ α ρ μ ο γ ώ ν .

Α ς σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι η χ ρ ή σ η «Β ε λ τ ιω τ ικ ώ ν » τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς φ ύ σ η ς π ο υ α κ ο λ ο υ

θ ε ί ν ο μ ο τ ε λ ε ια κ ά τ η ν π ρ ό ο δ ο σ τ α μ έ τ ρ α α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ η ς ν ε υ ρ ο ψ υ χ ι α τ ρ ι κ ώ ν

ν ό σ ω ν (η ο π ο ί α ρ α γ δ α ί α ε π ε κ τ ε ίν ε τ α ι ό χ ι μ ό ν ο σ τ α φ ά ρ μ α κ α α λ λ ά κ α ι σ ε κ υ τ τ α

ρ ι κ ά ή η λ ε κ τ ρ ο ν ι κ ά ε μ φ υ τ ε ύ μ α τ α , γ ο ν ι δ ι α κ έ ς α λ λ α γ έ ς , κ . ά . ) π έ ρ α ν τ ω ν α θ έ μ ι τ ω ν

ο ι κ ο ν ο μ ι κ ώ ν κ ι ν ή τ ρ ω ν κ α ι π ο λ ι τ ι κ ώ ν ε π ι π τ ώ σ ε ω ν (α ν ι σ ό τ η τ α υ π έ ρ τ ω ν π λ ο υ

σ ί ω ν ) π ο υ τ η σ υ ν ο δ ε ύ ο υ ν α π ο λ α μ β ά ν ε ι κ α ι θ ε ω ρ η τ ι κ ή ς υ π ο σ τ ή ρ ιξ η ς α π ό α ν α

δ υ ό μ ε ν ε ς φ ι λ ο σ ο φ ι κ έ ς κ ιν ή σ ε ι ς τ ο υ «μ ε τ ά -α ν θ ρ ω π ισ μ ο ύ » ("transhum anism " τ ο υ

Ju li an Huxley, 6 λ . Naam , 200 5 α λ λ ά κ α ι Bost rom, 2005 · Fukuyama , 2002) .

Α ν α φ έ ρ θ η κ α ν μ ε ρ ικ ά π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α κ α ι α π ό ψ ε ις π ο υ φ υ σ ι κ ά δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν

ν α α ν α μ ε τ ρ η θ ο ύ ν μ ε τ ο ε ρ ώ τ η μ α π ο υ θ έ τ ε ι ο τ ίτ λ ο ς α υ τ ή ς τ η ς σ υ ζ ή τ η σ η ς . Τ ο

σ ί γ ο υ ρ ο π ά ν τ ω ς ε ίν α ι ό τ ι π ε ρ ί π ο υ 2 0 0 .0 0 0 χ ρ ό ν ι α π ρ ι ν κ ά τ ι σ υ ν έ β η σ τ η γ ρ α μ

μ ή ε ξ έ λ ιξ η ς τ ω ν ε κ α τ ο μ μ υ ρ ί ω ν ε τ ώ ν τ η ς β ι ο λ ο γ ι κ ή ς ε ξ έ λ ιξ η ς , τ ο ο π ο ί ο μ α ς ε π έ

τ ρ ε ψ ε ν α κ ά ν ο υ μ ε τ έ τ ο ι ο υ ε ί δ ο υ ς ε ρ ω τ ή σ ε ις κ α ι α υ τ ή η α λ λ α γ ή α φ ο ρ ο ύ σ ε

κ υ ρ ί ω ς τ ο ν τ ρ ό π ο λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ μ α ς .

9 . Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Allman J ., Evolving Brains, Scientific American library, 2000.

Azevedo I., "Being human", Science, Jul 12;297(5579)(2002), 194.

Badea Α ., Kostopoulos G.K., Ioannides A.A., "Surface visualization of electromagnetic

brain activity", JNeurosci Methods, 127(2)(2003), 137-47.

Barkow J., Cosmides L. and Tooby J, The adapted mind: Evolutionary psychology

and the generation of culture, Oxford University press, 1992.

Bartel A. and Zeki S., "The neural correlates of maternal and romantic love",

Neuroimage, 21(2004), 1155-1166.

Bear M.F., Connors B.W. and Paradiso M.A., Neuroscience, exploring the brain,

Williams and Wilking, 2004, 2n d

edition

Blood et al., "Emotional responses to pleasant and unpleasant music correlate with

activity in paralimbic brain regions" Nature Neuroscience, 2(4)(1999), 382-387.

8 1




Bostrom Ν ., "In defense of posthum an dignity" Bioethics, 19(3)(2005), 202-14.

Brunei M, et al., "A new hominid from the Upper Miocene of Chad, Central Africa"

Nature, 418(6894)(2002), 145-51.

Brunet M., Franck Guy, David Pilbeam, Hassane Taisso Mackaye, Andossa Likius,

Djimdoumalbaye Ahounta, et al., "A new hominid from the upper Miocene of Chad,

central Africa", Nature, 418(2002), 145-51.

Butler D., «"Advances in neuroscience "may threaten human rights"», Nature

191(1998), 318 .

Cahill L., "His brain, her brain", Scientific American, May 200 5.

Changeux J-P and Ricoeur P., What makes us think? A Neuroscientist and a

philosopher argue about ethics, human nature and the brain, Princeton University

Press, 20 01 .

Corballis M.C., From Hand to Mouth: The Origins of Language, Princeton

University Press, NJ, USA, 2002.

Cosmides L. and Tooby J., "Evolutionary Psychology and the Emotions". InHandbook of Emotions, 2nd Edition, M. Lewis & J. M. Haviland-Jones, Editors. NY:

Guilford, 2000.

Culotta E., "What genetic changes made us uniquely human?", Science 200 5, vol.

309, p. 91

Curchland P.S., "Self-representation in nervous systems", Science, 296(5566)

(2002a), 308-10 .

Curchland P.S., Brain-Wise: Studies in Neurophilosophy, MIT Press, 200 2b.

Curchland P.S., How do neurons know?, Daedalus Spring, 200 4.

Damasio A.R., Descatres' Error, New York, Grosset/Putman, 1994.

Damasio A.R., The feeling of what happens, New York, Harcourt, Brace, 1999.

Davidson R.J., Putnam K.M., Larson C.L., "Dysfunction in the neural circuitry of

emotion regulation—a possible prelude to violence", Science, 289(5479)(2000), 591-4.

Dolan R.J., "Emotion, cognition, and behavior", Science, Nov. 8;298(5596)(2002),

1191-4.

Edelman G., Bright air, brilliant fire. On the matter of the mind, Penguin book,

1994.

82




Fitch W.T., Hauser M .D., Chomsky Ν ., "The evolution of the language faculty:

clarifications and implications", Cognition, Sep;97(2)(2005), 179-210; discussion 211 -25.

Freeman W., How Brains Make Up Their Minds, Weidenfeld & Nicolson, 1999 .

Freeman W.J., Societies of brains. A study of the neuroscience of love and hate,

LEA, Hove, UK, 1995 .

Freud S., Ε ισ α γ ω γ ή σ τ ο Ν α ρ κ ι σ σ ι σ μ ό , Α ν α φ έ ρ ε ι: «Α ς μ η ξ ε χ ν ά μ ε ό τ ι ό λ ε ς ο ι υ π ο

θ ε τ ικ έ ς ιδ έ ε ς μ α ς σ τ η ν ψ υ χ ο λ ο γ ία α ν α μ έ ν ο υ μ ε μ ια μ έ ρ α ν α Β α σ ίζ ο ν τ α ι σ ε έ ν α ο ρ γ α ν ικ ό

υ π ό σ τ ρ ω μ α », 1914.

Fukuyama F., Our PostHuman Future-consequences of the biotechnology

revolution, Farrar, Straus & Giroux, New York, 2002.

Gazzaniga M.S., The m ind's past, University of California Press, 1998.

Gazzaniga M.S., The ethical Brain, Dana Press, 2005a.

Gazzaniga M.S., "Forty-five years of split-brain research and still going strong", Nat

RevNeurosci., 6(8)(2005b), 653-9.

Greene J.D., Sommerville R.B., Nystrom L.E., Darley J.M., and Cohen J.D., "An

fMRI Investigation of Emotional Engagement in Moral Judgment", Science, 293(2001),

2105-2108

Hauser S.L., "The shape of things to come", Neurology, Sep 28;63(6)(2004), 948 -50.

Hobson J. Allan, Dreaming as Delirium: H ow the Brain Goes Out of its Mind, MIT

Press, 1999a.

Hobson J.A., Consciousness, Scientific American Library, 1999b.

Holden C , "The origin of Speech", Science, 303(2004), 1316-1319.

Ioannides A.A., "Real time human brain function: observations and inferences from

single trial analysis of magnetoencephalographic signals", Clinical EEG, 32(2001), 98-

111.

Ioannides A.A., Corsi-Cabrera M., Fenwick P.B., del Rio Portilla Y., Laskaris N.A.,

Khurshudyan Α ., Theofilou D., Shibata T., Uchida S., Nakabayashi T., Kostopoulos

G.K., "MEG tomography of human cortex and brainstem activity in waking and REM

sleep saccades", Cereb Coriex, 14(l)(2004b), 56-72.

Ioannides A.A., Fenwick P .B., Liu L., "Widely distributed magnetoencephalography

spikes related to the planning and execution of human saccades", J Neurosci.,

25(35)(2005a), 795 0-67.

83




Ioannides A.A., Poghosyan V., Dammers J., Streit M., "Real-time neural activity

and Connectivity in healthy individuals and schizophrenia patients" Neuroimage,

Oct;23(2)(2004a), 473-82 .

Kandel E., Schwartz J., Jessell T., Ν ε υ ρ ο ε π ισ τ ή μ η κ α ι Σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά , Ε λ λ η ν ικ ή

μ ε τ ά φ ρ α σ η α π ό Α . Κ α ρ α μ α ν λ ίδ η , Γ .Χ . Π α π α δ ό π ο υ λ ο κ α ι Χ . Κ α ζ λ α ρ ή , Π α ν ε π ισ τ η μ ια

κ έ ς Ε κ δ ό σ ε ις Κ ρ ή τ η ς , 1999.

Kandel E.R., "N euroscience - The m olecular biology of mem ory stora ge: A

dialogue between genes an d synapses", Science 294(5544)(2001), 1030-1038

Kandel E.R. "Biology and the future of psychoanalysis: a new intellectualframework for psychiatry revisited", Amer. J. Psychiatry, 156(1999) , 505-524, «Η ν ε υ -

ρ ο 6ιο λ ο γ ία (τ ω ν μ η χ α ν ισ μ ώ ν ν ε υ ρ ω ν ικ ή ς ε υ π λ α σ τ ό τ η τ α ς κ α ι μ ά θ η σ η ς ) θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε

ν α δ ια φ ω τ ίσ ε ι κ ά π ο ια σ η μ α ν τ ικ ά ζ η τ ή μ α τ α τ η ς ψ υ χ α ν ά λ υ σ η ς »

Kawabata Η . and Zeki S., "Neural Correlates of Beauty", J. Neurophysiol,.

91(2004), 1699-1705.

Kimura D., "Sex differences in the brain", Scientific American, 280(2002), 32-37

Kostopoulos G.K. "Involvement of the thalamocortical system in epileptic loss of

consciousness", Epilepsia, 42 (s3), (2001), 13-19.

Kostopoulos G.K. "Brain mechanisms underlying logos and pathos". Pages 137-175

in The Human Predicament II, Ed. D.V. Razis, S&P Advertising, Athens, 2003.

Kostopoulos G.K., "Epilepsy and other daemons in the brain: a historical

perspective" in Proceedings of the meeting: "Brain, Mind and Culture: Modern insights

into 2,500-year-old riddles" Editor: A.A. Ioannides, 29.11-3.12. 2004, Limassol,

Cyprus. htip://www.hbd.brain.riken.ip/cvprus/assets/BMC_proqram_abstract.pdf

Kostopoulos P, Petrides M., "The mid-ventrolateral prefrontal cortex: insights into its

role in memory retrieval" Eur J Neurosci, Apr;17(7)(2003), 1489-97.

LeDoux J., Synaptic Self: How Our Brains Become Who We Are, New York,

Viking, 200 2.

Lee D., Simos P., Sawrie S.M., Martin R.C., Knowlton R.C., "Dynamic brain

activation patterns for face recognition: a magnetoencephalography study", BrainTopogr., Fall; 18(1)(2005), 19-26, Epub 2005 S ep 16.

ü b e t Β ., "Conscious vs neural time", Nature, 352(6330)(1991), 27-8 .

Llinas R., Ribary U., Contreras D., et al., "The neuronal basis of consciousness,

PHILOS Τ ROY SOC Β , 353 (1377)(1998), 1841-1849.

84

http://www.hbd.brain.riken.ip/cvprus/assets/BMC_proqram_abstract.pdf

http://www.hbd.brain.riken.ip/cvprus/assets/BMC_proqram_abstract.pdf




Llinas R.R., "I for the vortex: From Neurons to self, a Bradford book, 20 01 .

MacLean P., The Triune Brain in Evolution, New York, Plenum Press, 1990, p. 543 .

MacLean P.D. "Some psychiatric implications of physiological studies on

frontotemporal portion of limbic system" (Visceral brain), Electro, Clin.

Neurophysiology, 4(1952), 407-418 .

Mayr E., What evolution is, Basic Books, 2001

Moreno J.D., "DARPA on your mind", Cerebrum 6(4)(2004), 91-9.

Naam R., More than human: Embracing the promise of biological enhancement,

Broadway Press, 2005 .

Peters R., "Ageing and the brain", Postgrad Med J., 82(964)(2006), 84 -8.

Petrides M., "Lateral prefrontal cortex: architectonic and functional organization",

Philos Trans R Soc Lond Β Biol Sci., Apr 29;360(1456) (2005), 781-95.

Pinker S., How the mind w orks, WW Norton and co New York, 1997 .

Popescu M., Otsuka Α ., Ioannides A.A., "Dynamics of brain activity in motor and

frontal cortical areas during music listening: a magnetoencephalographic study",

Neuroimage, Apr;21(4) (2004), 1622 -38

Poulianos Α ., "Petralona cave dating controversy", Nature, 299(5880)(1982), 280 .

Rizzolatti G. et al., "Premotor cortex and the recognition of motor actions" Brain

Res. Cognit. Brain Res., 3(1996), 131-141

Roland P ., Svensson G., Lindeberg T., Risch T., Baum ann P., Dehmel Α .,

Frederiksson J., Halldorson Η ., Forsberg L., Young J., Zilles Κ ., «A database generator

for human brain imaging», Trends Neurosci, Oct; 24(10) (2001), 562 -4.

Roland P.E., Svensson P ., Fredriksson J., Cav ada C , Hari R., Cowey Α .,

Kostopoulos G., Mazoyer B., Schorm ann T. and Zilles K., ECHBD - «A database model

of the cerebral cortex in man», Proc. of 28th . Society for Neuroscience annual meeting,

Los Angeles, USA, 1998 .

Singer W., «Consciousness and the binding problem», Ann Ν Υ Acad Sc i. Apr

929(2001), 123-46.

Society for N euroscience / USA 1996 "Τ ι γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε γ ια τ ο ν Ε γ κ έ φ α λ ο : Έ ν α

α λ φ α β η τ ά ρ ι γ ια τ ο ν ε γ κ έ φ α λ ο κ α ι τ ο ν ε υ ρ ι κ ό σ ύ σ τ η μ α ", ε λ λ η ν ικ ή μ ε τ ά φ ρ α σ η τ ο υ Brain

Facts, Ε κ δ ό σ ε ις Κ α σ τ α ν ιώ τ η . Τ ο π ρ ω τ ό τ υ π ο ε ίν α ι δ ι α θ έ σ ιμ ο σ τ η ν : http://web.sfn.org/

content/Publications/BrainFacts/brainfacts.pdf

85

http://web.sfn.org/

http://web.sfn.org/




Solso R.L., The psychology of art and the evolution of the conscious brain, MIT

Press, 2004

Sporn s Ο ., Tononi G., Edelman G.M., "Theoretical neuro anatom y and the

connectivity of the cerebral cortex" Behav Brain Res., 135(l-2)(2002), 69-74.

Wegner D.M., "The Mind's Best Trick: How We Experience Conscious Will",

Trends in Cognitive Sciences, February, 2003.

Weinberger N.M., "Music and the brain", Sci Am., Nov;291(5)(2004), 88-95

Wise R.J., "Language systems in normal and aphasie human subjects: functional

imaging studies and inferences from animal studies" Br Med Bull., 65(2003), 95-119.

Zainea O.F., Kostopoulos G.K., Ioannides A.A., "Clustering of early cortical

responses to median nerve stimulation from average and single trial MEG and EEG

signals", Brain Topogr., 17(4)(2005b), 219-36.

Zeki S. "The disunity of consciousness", Trends in Cognitive Sciences 7(5), 214-2 18.

Zeki S., Ε σ ω τ ε ρ ι κ ή ό ρ α σ η . Μ ια ε ξ ε ρ ε ύ ν η σ η τ η ς τ έ χ ν η ς κ α ι τ ο υ ε γ κ ε φ ά λ ο υ , Η ρ ά

κ λ ε ιο , Π α ν ε π ισ τ η μ ια κ έ ς Ε κ δ ό σ ε ις Κ ρ ή τ η ς , 2002.

Κ ω σ τ ό π ο υ λ ο ς Γ ., «Ε γ κ έ φ α λ ο ς : Ο π ι ο δ ικ ό ς μ α ς ά γ ν ω σ τ ο ς », Κ ο ι ν ω ν ία κ α ι Υ γ ε ία ,

Ε κ δ ό σ ε ις Ε θ ν ικ ο ύ Ι δ ρ ύ μ α τ ο ς Ε ρ ε υ ν ώ ν , 2002, σ ε λ . 73-104.

8 6



Τ ο ν ό η μ α τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ςσ τ η ν ε π ο χ ή τ η ς τ ε χ ν ι κ ο ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς

α ν ά π τ υ ξ η ς

Λ ά μ π ρ ο ς Κ ο υ λ ο υ μ π α ρ ίτ σ η ς *

Κ α θ η γ η τ ή ς Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ Β ρ υ ξ ε λ λ ώ ν (ULB)

ε έ ν α ν κ ύ κ λ ο δ ια λ έ ξ ε ω ν γ ύ ρ ω α π ό τ η ζ ω ή , έ ν α θ έ μ α ό π ω ς η α ν θ ρ ώ π ι

ν η ύ π α ρ ξ η ε ίν α ι σ η μ α ν τ ικ ό ό χ ι ό μ ω ς κ α ι ε ύ κ ο λ ο . Π ό σ ο μ ά λ λ ο ν α φ ο ύ

ο φ ιλ ο σ ο φ ικ ό ς λ ό γ ο ς -ό τ α ν π ρ α γ μ α τ ε ύ ε τ α ι σ ε Β ά θ ο ς έ ν α θ έ μ α - ε ίν α ι

π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς δ υ σ ν ό η τ ο ς , σ τ ρ υ φ ν ό ς ή α κ ό μ η , ό π ω ς υ π ο σ τ η ρ ίζ ο υ ν π ο λ λ ο ί,

σ κ ο τ ε ιν ό ς . Φ ο β ο ύ μ α ι λ ο ιπ ό ν μ ή π ω ς δ ε ν γ ίν ω π ά ν τ ο τ ε κ α τ α ν ο η τ ό ς . Θ α π ρ ο

σ π α θ ή σ ω ό μ ω ς ν α ε ίμ α ι σ α φ ή ς ω ς π ρ ο ς τ ις ιδ έ ε ς , ε φ ό σ ο ν -σ τ ο μ έ τ ρ ο π ο υ

μ π ο ρ ώ - σ κ ο π ε ύ ω ν α α π ο φ ύ γ ω π ρ ο σ ε γ γ ίσ ε ις μ ε τ ε χ ν ικ ο ύ ς φ ι λ ο σ ο φ ικ ο ύ ς

ό ρ ο υ ς .

* Ο Λ ά μ π ρ ο ς Κ ο υ λ ο υ μ π α ρ ίτ σ η ς ε ίν α ι κ α θ η γ η τ ή ς σ τ ο Π α ν ε π ισ τ ή μ ιο Β ρ υ ξ ε λ λ ώ ν (ULB), ό π ο υ

δ ιδ ά σ κ ε ι φ ιλ ο σ ο φ ία . Ε ίν α ι ε π ί σ η ς τ α κ τ ικ ό μ έ λ ο ς τ η ς β ε λ γ ικ ή ς Α κ α δ η μ ία ς , α ν τ ε π ισ τ έ λ λ ο ν μ έ λ ο ς τ η ς

Α κ α δ η μ ί α ς Α θ η ν ώ ν κ α ι ε π ίτ ιμ ο ς δ ιδ ά κ τ ω ρ τ ε σ σ ά ρ ω ν Π α ν ε π ισ τ η μ ίω ν (Ο ρ ά ν τ ε α , Λ ιέ γ η ς , Α θ η ν ώ ν κ α ι

Κ ρ ή τ η ς ). 'Ε χ ε ι δ η μ ο σ ιε ύ σ ε ι π έ ν τ ε 6ι6λ ία κ α ι π ά ν ω α π ό ε κ α τ ό ν ε ξ ή ν τ α μ ε λ έ τ ε ς . Η Ι σ τ ο ρ ί α τ η ς α ρ χ α ία ς

κ α ι μ ε σ α ιω ν ικ ή ς φ ιλ ο σ ο φ ία ς π ο υ δ η μ ο σ ίε υ σ ε ο π α ρ ισ ιν ό ς ε κ δ ο τ ικ ό ς ο ίκ ο ς Grasset (1998) μ ε τ α φ ρ ά

ζ ε τα ι σ ία ε λ λ η ν ικ ά κ α ι θ α κ υ κ λ ο φ ο ρ ή σ ε ι α π ό τ ις ε κ δ ό σ ε ις Ε ξ ά ν τ α ς . Ο τ ίτ λ ο ς τ ο υ τ ε λ ε υ τ α ίο υ Β ιβ λ ίο υ

τ ο υ ε ίν α ι Η ε γ γ ύ τ η τ α κ α ι τ ο ζ ή τ η μ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ιν ο υ π ό ν ο υ (Ousia, Β ρ υ ξ έ λ λ ε ς , 20 05 ).

8 7




Ο φ ιλ ό σ ο φ ο ς Ε μ μ α ν ο υ ή λ Κ α ν τ , ό τ α ν έ θ ε σ ε τ ις τ ρ ε ις π ο λ υ φ η μ ισ μ έ ν ε ς ε ρ ω

τ ή σ ε ις σ χ ε τ ικ ά μ ε τ η γ ν ώ σ η , τ η ν π ρ ά ξ η κ α ι τ η ν ε λ π ίδ α , δ η λ α δ ή Τ ι γ ν ω ρ ί ζ ω ; Τ ι

π ρ ά π ω ; Τ ι μ π ο ρ ώ ν α ε λ π ί ζ ω ; π ρ ό σ θ ε σ ε κ α ι μ ία τ έ τ α ρ τ η : Τ ι ε ίν α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς ;

Π α ρ ό λ ο π ο υ ο Κ α ν τ π α ρ α μ ε λ ε ί μ έ χ ρ ι ε ν ό ς σ η μ ε ίο υ τ η ν ε ρ ώ τ η σ η π ο υ α φ ο ρ ά τ ο

π ο ιε ίν (δ η λ α δ ή Τ ι δ η μ ιο υ ρ γ ώ ; τ η ν ο π ο ί α ν ε ίχ α ν θ έ σ ε ι κ α θ α ρ ά π ρ ώ τ ο ι ο Π λ ά

τ ω ν κ α ι ο Α ρ ισ τ ο τ έ λ η ς κ α ι η ο π ο ί α θ α μ α ς α π α σ χ ο λ ή σ ε ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ια ), δ ια κ ρ ί

ν ε ι ε ύ σ τ ο χ α τ η ν κ ε ν τ ρ ικ ή θ έ σ η π ο υ κ α τ έ χ ε ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς σ τ η φ ιλ ο σ ο φ ία . Β ρ ι

σ κ ό μ α σ τ ε 6έ 6α ια κ ο ν τ ά σ τ η ν ε π ο χ ή μ α ς , μ ε τ ά α π ό τ η ν Α ν α γ έ ν ν η σ η , π ο υ α ν έ

δ ε ιξ ε τ ο ν α ν θ ρ ω π ο κ ε ν τ ρ ικ ό χ α ρ α κ τ ή ρ α τ ω ν φ ιλ ο σ ο φ ικ ώ ν σ τ ο χ α σ μ ώ ν σ ε 6ά ρ ο ς

τ η ς θ ε ο κ ε ν τ ρ ι κ ή ς α ν τ ίλ η ψ η ς τ ο υ Μ ε σ α ί ω ν α . Ε π ι π λ έ ο ν , π α ρ ό λ ο π ο υ ο Κ α ν τ

- ό π ω ς κ α ι ά λ λ ο τ ε ο Α ρ ι σ τ ο τ έ λ η ς - δ ε ν ε ίχ ε ε ν δ ο ια σ μ ο ύ ς ω ς π ρ ο ς τ η ν α ξ ία τ η ς

θ ε ο λ ο γ ικ ή ς σ κ έ ψ η ς , δ ε ν δ ί σ τ α σ ε ν α α ξ ιο π ο ι ή σ ε ι σ χ ε δ ό ν α π ο κ λ ε ισ τ ικ ά τ η ν

α ν θ ρ ώ π ι ν η ύ π α ρ ξ η έ ξ ω α π ό κ ά π ο ι α μ ο ρ φ ή θ ε ο λ ο γ ικ ή ς δ ο γ μ α τ ικ ή ς ό π ω ς

σ υ ν η θ ιζ ό τ α ν σ τ ο ν Μ ε σ α ί ω ν α . Ε κ ε ί ό μ ω ς ό π ο υ ο Α ρ ισ τ ο τ έ λ η ς , π ρ ω τ ε ρ γ ά τ η ς τ η ς

η θ ικ ή ς ω ς π ρ α κ τ ικ ή ς ε π ισ τ ή μ η ς , π ρ ο β ά λ λ ε ι τ η φ ρ ό ν η σ η σ ε σ χ έ σ η μ ε έ ν α ε ίδ ο ςα ν θ ρ ώ π ο υ , τ ο ν φ ρ ό ν ιμ ο , τ ο ν ο π ο ί ο ν κ α θ ο ρ ί ζ ε ι ω ς μ ο ν τ έ λ ο τ ω ν α γ α θ ώ ν π ρ ά ξ ε

ω ν π ρ ο ς ό φ ε λ ο ς τ ο υ σ υ ν ό λ ο υ , ο Κ α ν τ ε π ιμ έ ν ε ι κ υ ρ ίω ς σ τ η ν ά π ο ψ η τ η ς η θ ι κ ό

τ η τ α ς δ ια τ υ π ώ ν ο ν τ α ς ο ικ ο υ μ ε ν ικ ά α π ο φ θ έ γ μ α τ α π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν κ υ ρ ί ω ς τ η ν

α ξ ιο π ρ έ π ε ια τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ , ό π ω ς η α ρ χ ή π ο υ υ π ο σ τ η ρ ίζ ε ι ό τ ι δ ε ν π ρ έ π ε ι π ο τ έ

ν α μ ε τ α χ ε ιρ ιζ ό μ α σ τ ε τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ω ς μ έ σ ο .

Ό λ ε ς α υ τ έ ς ο ι π ρ ο σ π ά θ ε ι ε ς ε ίν α ι α ν α μ φ ισ β ή τ η τ α α ξ ιο θ α ύ μ α σ τ ε ς κ α ι

σ φ ρ ά γ ι σ α ν τ η ν ισ τ ο ρ ία τ η ς φ ιλ ο σ ο φ ί α ς μ ε τ η ν π ιο θ ε α μ α τ ικ ή κ α ι δ ι α ρ κ ή

σ υ ν ε ισ φ ο ρ ά τ ο υ ς , τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν - ό π ω ς θ α δ ο ύ μ ε - μ έ χ ρ ι ν α α ν α δ υ θ ε ί μ ι α κ α ι

ν ο ύ ρ ια π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α , ά γ ν ω σ τ η σ τ ις ε π ο χ έ ς τ ο υ Α ρ ισ τ ο τ έ λ η κ α ι τ ο υ Κ α ν τ : η

τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ή δ ο μ ή τ ο υ κ ό σ μ ο υ . Ό μ ω ς , κ α ι π έ ρ α α π ό α υ τ ό τ ο ζ ή τ η μ α , τ α

π ρ ά γ μ α τ α δ ε ν ε ίν α ι α π λ ά , γ ια τ ί ό π ω ς δ ε ν μ π ο ρ ο ύ μ ε α κ ό μ α ν α α π α ν τ ή σ ο υ μ ε

σ τ ο ε ρ ώ τ η μ α Τ ι ε ίν α ι η ζ ω ή ; π α ρ ά τ ις π ρ ο ό δ ο υ ς τ η ς σ ύ γ χ ρ ο ν η ς ε π ισ τ ή μ η ς ,

α ν τ ιμ ε τ ω π ίζ ο υ μ ε τ η ν ίδ ια α δ υ ν α μ ία α ν α φ ο ρ ικ ά μ ε τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο . Α υ τ ό δ ε ν μ α ς

ε μ π ο δ ίζ ε ι φ υ σ ικ ά ν α δ ια π ισ τ ώ ν ο υ μ ε ό τ ι η ζ ω ή υ π ά ρ χ ε ι κ α ι ο ι έ ρ ε υ ν ε ς σ τ η β ιο

λ ο γ ία ε ξ ε λ ίσ σ ο ν τ α ι ρ α γ δ α ία μ ε α π ρ ό β λ ε π τ ε ς ε π ιπ τ ώ σ ε ις γ ια τ η ν ύ π α ρ ξ η μ α ς

σ τ ο μ έ λ λ ο ν . Δ η μ ιο υ ρ γ ή σ α μ ε μ ά λ ισ τ α κ ι έ ν α ν κ λ ά δ ο τ η ς η θ ικ ή ς , τ η β ιο η θ ι κ ή ,

88



Τ Ο Ν Ο Η Μ Α Τ Η Σ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Ν Η Σ Υ Π Α Ρ Ξ Η Σ Σ Τ Η Ν Ε Π Ο Χ Η Τ Η Σ Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Η Σ Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Σ

π ο λ ύ τ η ς μ ό δ α ς θ α έ λ ε γ α , α ν δ ε ν τ ο ν θ ε ω ρ ο ύ σ α α π α ρ α ί τ η τ ο γ ια τ η δ ι ε υ θ έ τ η

σ η τ ω ν ν έ ω ν π ρ ο β λ η μ ά τ ω ν π ο υ π ρ ο κ α λ ο ύ ν ο ι κ α ι ν ο ύ ρ ι ε ς τ ε χ ν ο λ ο γ ίε ς κ α ι ο ι

έ ρ ε υ ν ε ς π ά ν ω σ τ η ζ ω ή .

Π α ρ ό μ ο ι ο π ρ ό β λ η μ α μ ε ε κ ε ίν ο τ η ς ζ ω ή ς π α ρ ο υ σ ι ά ζ ε τ α ι κ α ι γ ια τ ο ν ά ν θ ρ ω

π ο . Ω ς ά ν θ ρ ω π ο ι υ π ά ρ χ ο υ μ ε , δ η μ ι ο υ ρ γ ή σ α μ ε κ α ι δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ μ ε π ο λ ι τ ι σ μ ο ύ ς

κ α ι π ρ ο χ ω ρ ά μ ε ρ α γ δ α ί α π ρ ο ς τ η ν κ α τ ά κ τ η σ η κ ά π ο ι ο υ χ ώ ρ ο υ σ τ ο σ ύ μ π α ν , ό σ ο

μ η δ α μ ι ν ό ς κ ι α ν ε ίν α ι α υ τ ό ς . Κ α ι δ ι α π ι σ τ ώ ν ο υ μ ε ό τ ι η π ι ο π ρ ό σ φ α τ η φ ά σ η τ η ς

ε ξ έ λ ι ξ η ς μ α ς σ χ ε τ ίζ ε τ α ι μ ε τ η ν τ ε χ ν ο λ ο γ ι κ ή ε π α ν ά σ τ α σ η , μ ε τ η ν κ α θ ί δ ρ υ σ η

τ ε χ ν ι κ ο ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς δ ο μ ή ς , η ο π ο ί α σ υ ν δ έ ε τ α ι ά ρ ρ η κ τ α μ ε τ η ν π α γ κ ο σ μ ι ο π ο ί η

σ η . Β έ β α ι α , υ π ά ρ χ ε ι π ρ ώ τ α α π ' ό λ α η ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή π α γ κ ο σ μ ι ο π ο ί η σ η , τ η ν ο π ο ί α

π ρ ο σ π α θ ο ύ μ ε , α ν τ ιμ ε τ ω π ί ζ ο ν τ α ς π ο λ λ ά ε μ π ό δ ι α , ν α μ ε τ α τ ρ έ ψ ο υ μ ε κ α ι ν α

μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ο υ μ ε κ α ι σ ε κ ο ι ν ω ν ι κ ή , π ε ρ ι β α λ λ ο ν τ ο λ ο γ ι κ ή κ α ι π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ή

π α γ κ ο σ μ ι ο π ο ί η σ η . Ό π ω ς θ α δ ο ύ μ ε ό μ ω ς , η σ υ ν ύ π α ρ ξ η α υ τ ή δ ε ν ε ίν α ι ο ύ τ ε

α υ τ ό μ α τ η ο ύ τ ε α υ τ ο ν ό η τ η .

Τ α σ τ ο ι χ ε ί α α υ τ ά δ ε ν μ α ς δ ί ν ο υ ν ό μ ω ς α κ ό μ α α π ά ν τ η σ η σ τ η ν ε ρ ώ τ η σ η Τ ι

ε ίν α ι η ζ ω ή ; Ί σ ω ς μ ά λ ι σ τ α τ ο π ρ ό β λ η μ α τ η ς ζ ω ή ς ν α ε ίν α ι ά λ υ τ ο , ώ σ τ ε ν α μ η ν

μ π ο ρ έ σ ο υ μ ε π ο τ έ ν α α π α ν τ ή σ ο υ μ ε σ ε τ έ τ ο ι ο υ ε ί δ ο υ ς ε ρ ω τ ή μ α τ α . Τ η ν α δ υ ν α

μ ί α μ α ς α υ τ ή τ η σ υ ν ο δ ε ύ ε ι έ ν α π α ρ ά δ ο ξ ο . Α π ό κ α ι ρ ό τ ώ ρ α η φ ι λ ο σ ο φ ί α έ χ ε ι

ε γ κ α τ α λ ε ί ψ ε ι κ ά π ο ι α π α λ ι ά α ν τ ι κ ε ί μ ε ν α μ ε λ έ τ η ς τ η ς , ό π ω ς τ η φ ύ σ η κ α ι τ ο ν

κ ό σ μ ο , π ο υ έ χ ο υ ν κ α τ α κ τ η θ ε ί α π ό τ ις θ ε τ ι κ έ ς ε π ι σ τ ή μ ε ς , κ α θ ώ ς ε π ί σ η ς κ α ι τ ο ν

Θ ε ό ή τ ο υ ς θ ε ο ύ ς , ο ι ο π ο ί ο ι μ ε λ ε τ ο ύ ν τ α ι α π ό τ ο υ ς θ ε ο λ ό γ ο υ ς ή τ ο υ ς θ ρ η σ κ ε ι -

ο λ ό γ ο υ ς . Η π ο ρ ε ί α τ η ς δ ί ν ε ι τ η ν ε ν τ ύ π ω σ η π ω ς , μ ε τ η ν π ά ρ ο δ ο τ ο υ χ ρ ό ν ο υ , ο

μ ό ν ο ς χ ώ ρ ο ς π ο υ τ η ς α π έ μ ε ιν ε ε ίν α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς . Ό π ω ς ε ί δ α μ ε , π ρ ώ τ ο ς ο

Κ α ν τ σ υ ν ε ι δ η τ ο π ο ί η σ ε α υ τ ή τ η σ τ ρ ο φ ή . Ω σ τ ό σ ο , δ ι α π ι σ τ ώ ν ο υ μ ε σ ή μ ε ρ α ό τ ι κ α ι

ο π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ ό ς τ η ς α υ τ ό ς , π ο υ έ ρ χ ε τ α ι σ ε α ν τ ιπ α ρ ά θ ε σ η μ ε τ η ν α δ υ ν α μ ί α

μ α ς ν α δ ώ σ ο υ μ ε α π α ν τ ή σ ε ις σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο τ ι ε ίν α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς , π ρ έ π ε ι ν α μ α ς

π ρ ο β λ η μ α τ ίσ ε ι γ ια τ ί κ α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς ω ς α ν τ ικ ε ί μ ε ν ο μ ε λ έ τ η ς ξ ε φ ε ύ γ ε ι σ υ ν έ χ ε ι α

α π ό τ η φ ι λ ο σ ο φ ί α . Π ρ ά γ μ α τ ι, ο ι κ α ι ν ο ύ ρ ι ο ι α ν τ ίπ α λ ο ι π ο υ α ν τ ιμ ε τ ω π ί ζ ε ι π ρ ο έ ρ

χ ο ν τ α ι α π ό τ ο π ε δ ί ο τ η ς γ ν ώ σ η ς π ο υ ο ν ο μ ά ζ ο υ μ ε α ν θ ρ ω π ι σ τ ικ έ ς ε π ι σ τ ή μ ε ς , ο ι

ο π ο ί ε ς σ υ μ π ε ρ ι λ α μ β ά ν ο υ ν τ η ν α ν θ ρ ω π ο λ ο γ ί α , τ η ν κ ο ι ν ω ν ι ο λ ο γ ία , τ η ν ψ υ χ ο

λ ο γ ί α , τ η γ λ ω σ σ ο λ ο γ ί α , κ . ά .

8 9




Μ ε ά λ λ α λ ό γ ια , ό λ α δ ε ίχ ν ο υ ν π ω ς η φ ιλ ο σ ο φ ία χ ά ν ε ι σ υ ν ε χ ώ ς έ δ α φ ο ς .

Κ ά π ο ιο α δ ιέ ξ ο δ ο φ α ίν ε τ α ι ν α α π ε ιλ ε ί ε μ ά ς τ ο υ ς φ ιλ ο σ ό φ ο υ ς , α ν φ υ σ ικ ά δ ε ν

π ρ ο σ έ ξ ο υ μ ε κ α ι δ ε ν β ρ ο ύ μ ε δ ιέ ξ ο δ ο σ τ ο ν α γ ώ ν α σ τ ο ν ο π ο ί ο μ α ς π α ρ έ σ υ ρ α ν

ο ι κ λ η ρ ο ν ό μ ο ι τ ω ν φ ιλ ο σ ο φ ικ ώ ν α ν α κ α λ ύ ψ ε ω ν μ ε σ κ ο π ό τ η ν κ α τ ά κ τ η σ η ε δ α

φ ώ ν . Γ ια τ ί, π ρ ά γ μ α τ ι, τ ο π α ρ ά δ ο ξ ο ε ίν α ι π ω ς ο ι ε κ ά σ τ ο τ ε ε π ι σ τ ή μ ο ν ε ς ο ρ ίζ ο υ ν

ω ς α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ ο υ ς κ ά τ ι π ο υ ά λ λ ο τ ε α ν ή κ ε σ τ ο ν τ ο μ έ α τ η ς φ ιλ ο σ ο φ ία ς κ α ι τ ο

ο π ο ί ο α π ο ρ ρ ό φ η σ α ν σ α ν ν α ή τ α ν δ ι κ ό τ ο υ ς . Ε κ τ ό ς κ ι ε ά ν ο ι φ ιλ ό σ ο φ ο ι π ισ τ έ

ψ α μ ε λ α ν θ α σ μ έ ν α ό τ ι ή τ α ν α π ο κ λ ε ισ τ ικ ή ιδ ιο κ τ η σ ία μ α ς κ ά τ ι π ο υ δ η μ ιο υ ρ γ ή

σ α μ ε ή φ α ν ε ρ ώ σ α μ ε σ τ ις σ χ έ σ ε ις π ο υ π ρ α γ μ α τ ε ύ ο ν τ α ι ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι μ ε τ ο ν

κ ό σ μ ο , ε ν ώ σ τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α τ α ε κ ά σ τ ο τ ε α ν τ ικ ε ίμ ε ν α α ν ή κ α ν κ υ ρ ίω ς σ τ ις

δ ι ά φ ο ρ ε ς ε π ισ τ ή μ ε ς π ο υ δ ια μ ο ρ φ ώ ν ο ν τ α ι μ ε τ ο π έ ρ α σ μ α τ ο υ χ ρ ό ν ο υ , ό π ω ς τ α

μ α θ η μ α τ ικ ά μ ε τ ά α π ό τ ο υ ς Π υ θ α γ ο ρ ε ίο υ ς , τ α φ υ σ ικ ά (μ α ζ ί μ ε τ η β ι ο λ ο γ ία κ α ι

τ η ν ψ υ χ ο λ ο γ ία ) μ ε τ ά α π ό τ ο ν Α ρ ι σ τ ο τ έ λ η , η κ ο ιν ω ν ιο λ ο γ ία μ ε τ ά τ ο ν Auguste

Comte, κ .λ π . Α υ τ ό σ η μ α ίν ε ι ίσ ω ς ό τ ι ο μ ό ν ο ς χ ώ ρ ο ς π ο υ α ν ή κ ε ι π ρ α γ μ α τ ικ ά

σ τ η φ ιλ ο σ ο φ ία ε ίν α ι ε κ ε ί ν ο ς π ο υ π ρ ο σ δ ι ο ρ ίζ ε ι τ ις σ χ έ σ ε ις κ ά θ ε π ρ ά ξ η ς ήπ ρ ά γ μ α τ ο ς σ τ η ν ο π ο ί α σ υ μ μ ε τ έ χ ε ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς , μ ε τ ο ν κ ό σ μ ο τ ο ν ο π ο ί ο ν κ α θ ι

δ ρ ύ ε ι ο ίδ ιο ς κ α ι π ρ ο σ π α θ ε ί ν α δ ια τ η ρ ή σ ε ι σ τ η ν π α ρ ο υ σ ία τ ο υ ή ν α τ ο ν μ ε τ α

τ ρ έ ψ ε ι σ τ η ν π ά ρ ο δ ο τ ο υ χ ρ ό ν ο υ .

Ε ίν α ι λ ο ιπ ό ν κ α τ α ν ο η τ ό ό τ ι, ε ξ α ιτ ία ς τ ο υ κ ιν δ ύ ν ο υ π ο υ μ α ς α π ε ιλ ε ί, ψ ά χ ν ο υ

μ ε ο ι φ ιλ ό σ ο φ ο ι έ ν α π α ρ α θ υ ρ ά κ ι π ο υ ν α μ α ς ε π ιτ ρ έ π ε ι ν α δ ια κ ρ ίν ο υ μ ε λ ί γ ο

φ ω ς γ ια ν α φ ω τ ίσ ε ι κ α λ ύ τ ε ρ α τ α β ή μ α τ α μ α ς π ρ ο ς ό φ ε λ ο ς τ η ς ισ τ ο ρ ικ ό τ η τ α ς τ η ς

φ ιλ ο σ ο φ ία ς . Α ς μ η ν ξ ε χ ν ά μ ε , ω σ τ ό σ ο , ό τ ι τ ο π ε π ρ ω μ έ ν ο τ η ς φ ιλ ο σ ο φ ία ς ε ίν α ι

κ α ι δ ικ ό μ α ς π ε π ρ ω μ έ ν ο , ε ίν α ι τ ο π ε π ρ ω μ έ ν ο τ ο υ κ α θ ε ν ό ς μ α ς , γ ια τ ί ο ι φ ιλ ό σ ο

φ ο ι δ ια φ έ ρ ο υ ν μ ε ν α π ό τ ο ν κ ο ι ν ό θ ν η τ ό ε π ε ιδ ή φ ιλ ο σ ο φ ο ύ ν μ ε μ έ θ ο δ ο κ α ι

τ ε χ ν ικ ή κ α ι μ ά λ ισ τ α μ ε σ τ ρ υ φ ν ή γ λ ώ σ σ α , α ν α μ φ ισ β ή τ η τ α δ ε κ ά θ ε ά ν θ ρ ω π ο ς

φ ιλ ο σ ο φ ε ί μ ε τ ο ν τ ρ ό π ο τ ο υ . Δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι ά ν θ ρ ω π ο ς π ο υ ν α μ η ν β ιώ ν ε ι π ρ ο

β λ ή μ α τ α τ α ο π ο ία θ έ τ ο υ ν φ ιλ ο σ ο φ ικ ά ε ρ ω τ ή μ α τ α . Κ ά θ ε ά ν θ ρ ω π ο ς κ ρ ύ β ε ι μ έ σ ατ ο υ φ ιλ ο σ ο φ ικ έ ς χ ο ρ δ έ ς τ ις ο π ο ίε ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί γ ια ν α δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι δ ι κ έ ς τ ο υ

μ ε λ ω δ ί ε ς . Γ ια τ ο ν λ ό γ ο α υ τ ό , α ν α λ η θ ε ύ ε ι ό τ ι τ ίπ ο τ α δ ε ν μ α ς ε π ιτ ρ έ π ε ι σ ή μ ε ρ α

ν α α π α ν τ ή σ ο υ μ ε σ τ η ν ε ρ ώ τ η σ η Τ ι ε ίν α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς ; η φ ιλ ο σ ο φ ικ ή τ ε χ ν ικ ή γ ια

τ ο υ ς φ ιλ ο σ ό φ ο υ ς κ α ι ο ι φ ιλ ο σ ο φ ικ έ ς χ ο ρ δ έ ς γ ια τ ο υ ς υ π ό λ ο ιπ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς

9 0




μ α ς ε ν θ α ρ ρ ύ ν ο υ ν ν α δ ιε ρ ε υ ν ή σ ο υ μ ε τ ο ν ό η μ α τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ς σ τ ο

π λ α ί σ ι ο κ ά θ ε ι σ τ ο ρ ικ ή ς ε π ο χ ή ς , σ υ ν ε π ώ ς κ α ι τ η ς δ ι κ ή ς μ α ς . Μ ε ά λ λ α λ ό γ ι α , η

π ρ ο β λ η μ α τ ικ ή τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ς μ π ο ρ ε ί ν α α ν τ ικ α τ α σ τ ή σ ε ι τ η ν τ ο λ μ η ρ ή

κ α ι π α ρ α κ ι ν δ υ ν ε υ μ έ ν η α ν α ζ ή τ η σ η π ο υ ρ ω τ ά Τ ι ε ίν α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς ;

Γ ι α ν α π λ η σ ι ά σ ω τ ο ν ό η μ α τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ς θ α β α σ ισ τ ώ σ ε δ ύ ο δ ια

σ τ ά σ ε ις τ η ς μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α φ ι λ ο σ ο φ ι κ ή ς μ ο υ π ρ α κ τ ικ ή ς : τ η ν ισ τ ο ρ ικ ή , η ο π ο ί α

α π ο ρ ρ ό φ η σ ε τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τ η ς ζ ω ή ς μ ο υ , κ α ι τ η ν α ν θ ρ ω π ι σ τ ι κ ή , τ η ν

ο π ο ί α α ν έ π τ υ ξ α σ τ ο τ ε λ ε υ τ α ί ο μ ο υ β ι β λ ί ο σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ η ν ε γ γ ύ τ η τ α κ α ι τ ο ν

α ν θ ρ ώ π ι ν ο π ό ν ο . 1 Γ ια ν α γ ί ν ο υ ν π ι ο κ α τ α ν ο η τ ά τ α π λ α ίσ ια τ η ς ισ τ ο ρ ι κ ό - α ν θ ρ ω -

π ι σ τ ικ ή ς π ρ ο σ έ γ γ ισ η ς τ ο υ ν ο ή μ α τ ο ς τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ς , θ α σ υ ν δ υ ά σ ω

τ η ν π ρ ο β λ η μ α τ ικ ή μ ο υ μ ε μ ι α σ ύ γ κ ρ ι σ η α ν ά μ ε σ α σ τ ο ν ό η μ α π ο υ δ ί ν α μ ε σ τ η ν

α ν θ ρ ώ π ι ν η ύ π α ρ ξ η σ τ ο π α ρ ε λ θ ό ν , κ υ ρ ί ω ς σ τ η ν Α ρ χ α ι ό τ η τ α κ α ι σ τ ο ν Μ ε σ α ί ω ν α ,

κ α ι σ τ ο ν ό η μ α π ο υ δ ι α γ ρ ά φ ε τ α ι σ ή μ ε ρ α σ τ ο ν ο ρ ί ζ ο ν τ α τ η ς τ ε χ ν ι κ ο ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς

ε π α ν ά σ τ α σ η ς π ο υ β ι ώ ν ο υ μ ε κ α θ η μ ε ρ ιν ά μ ε θ α υ μ α σ μ ό κ α ι α μ η χ α ν ία .

Ό λ ο ι π α ρ α τ η ρ ο ύ μ ε τ η ν α φ θ ο ν ί α τ ω ν τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ώ ν α ν τ ι κ ε ιμ έ ν ω ν κ α ι ό λ ο ι

μ α ς ν ο ι ώ θ ο υ μ ε ό τ ι η π α ρ ο υ σ ί α τ η ς τ ε χ ν ο λ ο γ ι κ ή ς δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς ε ίν α ι κ ά τ ι τ ο

σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ο κ α ι τ ο μ ο ν α δ ι κ ό . Η σ ύ γ χ ρ ο ν η ε π ο χ ή χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ε τ α ι κ υ ρ ί ω ς α π ό

τ η ν τ ε χ ν ι κ ο ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή π ρ ό ο δ ο . Π α ρ ά λ λ η λ α , ό μ ω ς , ν ο ι ώ θ ο υ μ ε κ α ι κ ά τ ι ά λ λ ο

π ο λ ύ σ η μ α ν τ ι κ ό : ό τ ι η ε π ο χ ή μ α ς χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ε τ α ι α π ό τ η ν α ν α γ ν ώ ρ ι σ η τ η ς

δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς ω ς τ ο π λ έ ο ν τ α ι ρ ι α σ τ ό κ α θ ε σ τ ώ ς σ τ η ν α ν θ ρ ώ π ι ν η υ π ό σ τ α σ η . Δ ε ν

θ α π ρ έ π ε ι ν α ξ ε χ ν ά μ ε π ω ς τ ο δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ό π ο λ ί τ ε υ μ α - δ η μ ι ο ύ ρ γ η μ α τ ο υ α ρ χ α ί

ο υ α θ η ν α ϊ κ ο ύ π ο λ ι τ ισ μ ο ύ - ε ίν α ι κ α ι ν ο ύ ρ γ ι ο φ α ι ν ό μ ε ν ο π ο υ ξ α ν α γ ε ν ν ή θ η κ ε μ ε

τ ο ν Δ ι α φ ω τ ι σ μ ό , α λ λ ά ε δ ρ α ι ώ θ η κ ε μ ό ν ο μ ε τ ά τ ο ν δ ε ύ τ ε ρ ο π α γ κ ό σ μ ι ο π ό λ ε μ ο ,

έ π ε ιτ α α π ό σ η μ α ν τ ικ έ ς τ α ρ α χ έ ς κ α ι π ο λ ι τ ικ έ ς α ν α κ α τ α τ ά ξ ε ις . Μ ε τ η σ η μ ε ρ ι ν ή

δ η μ ο κ ρ α τ ί α έ χ ο υ μ ε δ ι α μ ο ρ φ ώ σ ε ι , γ ια π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τ η ν π α γ κ ό σ μ ι α ισ τ ο ρ ία ,

έ ν α π ο λ ίτ ε υ μ α π ο υ ε π ι θ υ μ ε ί ν α μ ε ρ ι μ ν ά γ ια τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ω ς ά ν θ ρ ω π ο , δ ί χ ω ς

σ υ σ τ η μ α τ ικ έ ς α ν α φ ο ρ έ ς σ ε υ π ε ρ φ υ σ ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ις π ο υ τ ο ν υ π ε ρ β α ί ν ο υ ν . Τ ο

π α ρ ά ξ ε ν ο ό μ ω ς ε ίν α ι ό τ ι ε ν ώ β ρ ή κ α μ ε έ ν α κ α θ ε σ τ ώ ς σ τ α μ έ τ ρ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ ,

1. L. Couloubaritsis, La proximité et la question de la souffrance hum aine, Β ρ υ ξ έ λ λ ε ς , Ousia,

2005.

9 1




τ ο ο π ο ίο μ α ς τ α ι ρ ιά ζ ε ι, π α ρ ά λ λ η λ α δ η μ ιο υ ρ γ ή σ α μ ε μ ια κ α ιν ο ύ ρ ι α δ ο μ ή , τ η ν

τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ή , τ η ν ο π ο ί α α δ υ ν α τ ο ύ μ ε π λ έ ο ν ν α ε λ έ γ ξ ο υ μ ε κ α ι η ο π ο ία

μ ά λ ισ τ α δ ε ν ε ίν α ι π λ έ ο ν ό ρ γ α ν ο μ α ς , ό π ω ς ή τ α ν ά λ λ ο τ ε ο ι τ έ χ ν ε ς κ α ι ο ι β ι ο τ ε

χ ν ίε ς . Α ν τ ίθ ε τ α , μ ε τ α μ ο ρ φ ώ θ η κ ε σ ε μ ια α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ή δ ύ ν α μ η π ο υ κ α τ α κ υ ρ ι ε ύ

ε ι τ ο ν π λ α ν ή τ η μ α ς κ α ι ε γ κ α θ ι δ ρ ύ ε ι μ ια ν έ α π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α .

Ο ι δ ύ ο α υ τ ο ί ά ξ ο ν ε ς τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς π ρ ά ξ η ς - η τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ή δ ύ ν α

μ η κ α ι τ ο δ η μ ο κ ρ α τ ικ ό π ο λ ί τ ε υ μ α - ο ι ο π ο ί ο ι π ρ ο σ δ ι ο ρ ίζ ο υ ν κ α θ η μ ε ρ ιν ά τ η

ζ ω ή μ α ς δ ι α φ έ ρ ο υ ν ρ ιζ ικ ά α π ό τ ις κ ο ιν ω ν ικ έ ς κ α ι π ο λ ιτ ισ τ ικ έ ς δ ια ρ θ ρ ώ σ ε ις

τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς ό π ο υ μ ια α ό ρ α τ η π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α γ ε μ ά τ η α π ό τ ο ν Θ ε ό ή

τ ο υ ς θ ε ο ύ ς , τ ο υ ς δ α ίμ ο ν ε ς ή τ ο υ ς α γ γ έ λ ο υ ς , τ ο υ ς ή ρ ω ε ς ή τ ο υ ς α γ ίο υ ς , τ α

ε ίδ ω λ α ή τ ις ψ υ χ έ ς τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν σ υ ν υ π ή ρ χ ε μ ε τ ο ν φ υ σ ικ ό κ α ι ο ρ α τ ό

κ ό σ μ ο κ α ι π ρ ο σ δ ι ό ρ ιζ ε ιε ρ α ρ χ ικ έ ς δ ο μ έ ς τ η ς κ ο ιν ω ν ία ς κ α ι τ η ς π ο λ ι τ ικ ή ς

ε ξ ο υ σ ία ς . Σ τ ο π α ρ ε λ θ ό ν , μ έ χ ρ ι τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν τ η ν ε ό τ ε ρ η ε π ο χ ή , η π ρ α γ μ α τ ικ ό

τ η τ α π ο υ π λ α ισ ίω ν ε τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς ή τ α ν τ α φ υ σ ικ ά κ α ι υ π ε ρ φ υ σ ικ ά ό ν τ α , μ ε

ε λ ά χ ισ τ η π α ρ ο υ σ ία τ ε χ ν ικ ώ ν π ρ α γ μ ά τ ω ν . Η ε ικ ό ν α π ο υ δ ια μ ό ρ φ ω ν α ν γ ια τ ο ν

ε α υ τ ό τ ο υ ς ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι π ρ ό β α λ λ ε ω ς κ ύ ρ ια μ έ ρ ιμ ν α τ η ν α θ α ν α σ ία τ η ς ψ υ χ ή ς ,

ώ σ τ ε ο ι π ρ ά ξ ε ις ν α κ ρ ί ν ο ν τ α ι σ υ μ φ ω ν ά μ ε τ η ν π ίσ τ η σ τ η μ ε τ α θ α ν ά τ ια ζ ω ή κ α ι

σ τ η μ ε τ ά β α σ η σ ε κ ά π ο ιο ν π α ρ ά δ ε ισ ο . Ο π ό ν ο ς κ α ι η ο δ ύ ν η τ η ς ζ ω ή ς -ε ίτ ε

ή τ α ν π ρ ο ϊό ν β ία ς (π ό λ ε μ ο ι, υ π ο δ ο υ λ ώ σ ε ις , λ η σ τ ε ίε ς , κ .ο .κ .) ε ίτ ε ή τ α ν π ρ ο ϊό ν

τ η ς α ρ ρ ώ σ τ ια ς , τ η ς ε π ιδ η μ ία ς κ α ι τ ο υ κ α θ η μ ε ρ ιν ο ύ κ ό π ο υ - ε κ λ α μ β ά ν ο ν τ α ν

ω ς σ υ ν έ π ε ια κ ά π ο ιο υ κ α κ ο ύ (λ ό γ ο υ χ ά ρ η τ ο υ π ρ ο π α τ ο ρ ι κ ο ύ α μ α ρ τ ή μ α τ ο ς ).

Γ ια ν α κ α τ ε υ ν ά ζ ο υ ν τ ις α ό ρ α τ ε ς δ υ ν ά μ ε ις , ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι ο ρ γ ά ν ω ν α ν θ υ σ ίε ς κ α ι

τ ε λ ε τ έ ς α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις π ο υ π ίσ τ ε υ α ν ό τ ι δ ρ ο ύ σ α ν α π ό τ ο ν α ό ρ α τ ο

κ ό σ μ ο . Ο ι μ ύ θ ο ι , ο ι α π ο κ α λ ύ ψ ε ις κ α ι ο ι τ ε λ ε τ ο υ ρ γ ίε ς ε ξ ο υ σ ία ζ α ν τ η ν α ν θ ρ ώ

π ιν η ζ ω ή .

Τ α π ρ ά γ μ α τ α έ χ ο υ ν κ α τ ά π ο λ ύ α λ λ ά ξ ε ι σ ή μ ε ρ α , α κ ό μ η κ α ι γ ια τ ο υ ς π ισ τ ο ύ ς .

Ό χ ι μ ό ν ο μ ε τ η μ ε σ ο λ ά β η σ η τ ο υ Δ ια φ ω τ ισ μ ο ύ κ α ι τ η ς Γ α λ λ ικ ή ς Ε π α ν ά σ τ α σ η ς ,π ο υ ε ισ ή γ α γ α ν τ η ν ι δ έ α τ ο υ κ ο σ μ ικ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς κ α ι π ε ρ ι ό ρ ισ α ν τ η ν ιε ρ ά ρ χ η σ η

τ η ς π ο λ ιτ ικ ή ς κ α ι τ η ς κ ο ιν ω ν ία ς σ ε σ υ μ β ο λ ικ ή π ρ ο σ έ γ γ ισ η , α λ λ ά κ υ ρ ίω ς ε ξ α ιτ ία ς

τ η ς κ α θ ί δ ρ υ σ η ς τ η ς τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ή ς δ ο μ ή ς τ ο υ κ ό σ μ ο υ . Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α

χ α ρ α κ τ η ρ ίσ ο υ μ ε τ η δ ο μ ή α υ τ ή μ ε β ά σ η ο ρ ι σ μ έ ν ο υ ς σ υ ν τ ε λ ε σ τ έ ς .

9 2




Κ α τ ' α ρ χ ά ς π ρ έ π ε ι ν α ε π ισ η μ α ν θ ε ί η π ρ ο α γ ω γ ή τ ο υ α υ τ ο μ α τ ισ μ ο ύ . Έ χ ο υ μ ε

τ ό σ ο σ υ ν η θ ί σ ε ι σ ή μ ε ρ α σ τ ο ν α υ τ ο μ α τ ισ μ ό , ώ σ τ ε δ ε ν έ χ ο υ μ ε π λ έ ο ν τ η ν α ί σ θ η

σ η π ω ς π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια τ η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η κ α τ ά κ τ η σ η τ η ς τ ε χ ν ικ ή ς κ α ι σ υ ν ε π ώ ς τ η ς

α ν θ ρ ω π ό τ η τ α ς . Ξ ε κ ίν η σ ε μ ε τ α α υ τ ό μ α τ α α ν τ ικ ε ίμ ε ν α σ τ ο ν 16ο α ιώ ν α κ α ι

κ α τ ο χ υ ρ ώ θ η κ ε μ ε τ ο ν έ λ ε γ χ ο τ η ς ε ν έ ρ γ ε ια ς σ τ ο ν 19ο α ιώ ν α (κ υ ρ ίω ς μ ε τ ο υ ς

σ ε ρ β ο μ η χ α ν ισ μ ο ύ ς ). Ε ν ώ β ρ ί σ κ ο υ μ ε μ υ θ ι κ έ ς α ν α φ ο ρ έ ς σ τ ο ν Ό μ η ρ ο γ ια τ α

α υ τ ό μ α τ α τ ο υ Η φ α ίσ τ ο υ (φ υ σ η τ ή ρ ε ς , τ ρ ί π ο δ α , υ π η ρ έ τ ρ ι ε ς φ τ ια γ μ έ ν ε ς α π ό ε λ ε

φ α ν τ ο σ τ ό κ α ι χ ρ υ σ ό ) ή σ τ ο ν π ε ρ ί φ η μ ο μ ύ θ ο τ ο υ Ι κ ά ρ ο υ , η α ρ χ α ί α φ ιλ ο σ ο φ ία

μ ε τ ά τ ο ν Σ ω κ ρ ά τ η α ρ ν ή θ η κ ε τ η δ υ ν α τ ό τ η τ α τ ο υ α υ τ ο μ α τ ισ μ ο ύ τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς κ α ι

τ η ς τ ε χ ν ικ ή ς . Μ ό ν ο η ψ υ χ ή κ α τ ά τ ο ν Π λ ά τ ω ν α ε ίν α ι α υ τ ο κ ίν η τ ο ς , ε ν ώ κ α τ ά τ ο ν

Α ρ ισ τ ο τ έ λ η χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι π ά ν τ ο τ ε μ ια μ ο ρ φ ή κ ιν ο ύ ν τ ο ς γ ια ν α κ ι ν ο ύ ν τ α ι τ α π ρ ά γ

μ α τ α κ α ι τ α ό ν τ α , σ ε σ η μ ε ίο ν α υ π ο σ τ η ρ ί ζ ε ι τ η δ ο υ λ ε ία α φ ο ύ δ ια π ισ τ ώ ν ε ι ό τ ι τ α

υ φ α ν τ ο υ ρ γ ε ία ε ίν α ι α δ ύ ν α τ ο ν α κ ιν ο ύ ν τ α ι μ ό ν α τ ο υ ς . Ο δ ε χ ρ ι σ τ ια ν ισ μ ό ς α π έ

δ ι δ ε τ η ν α ρ χ ή τ η ς π ρ ώ τ η ς κ ίν η σ η ς σ τ ο ν π λ ά σ τ η Θ ε ό . Σ τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α , ο

π ρ ώ τ ο ς φ ιλ ό σ ο φ ο ς ο ο π ο ί ο ς θ ε μ ε λ ίω σ ε τ ο ν α υ τ ο μ α τ ισ μ ό τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς ε ίν α ι οΚ α ρ τ έ σ ιο ς ε π ε ι δ ή π ρ ο έ β η σ τ ο ν χ ω ρ ι σ μ ό τ η ς π ν ε υ μ α τ ικ ή ς α π ό τ η σ ω μ α τ ικ ή

υ π ό σ τ α σ η , α ν α γ ν ω ρ ίζ ο ν τ α ς α υ τ ο ν ο μ ία σ τ η ν κ α θ ε μ ί α .

Δ ε υ τ ε ρ ε υ ό ν τ ω ς , η π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α π ο υ κ υ ρ ι α ρ χ ε ί σ τ ο ε ξ ή ς σ υ ν δ έ ε ι ά ρ ρ η

κ τ α τ η ν τ ε χ ν ικ ή π α ρ α γ ω γ ή μ ε τ η ν ο ι κ ο ν ο μ ία . Κ ά θ ε π ρ ά γ μ α π ο υ π α ρ ά γ ε τ α ι

ε ίν α ι ε μ π ο ρ ε ύ σ ιμ ο κ ι ά ρ α ξ ε δ ιπ λ ώ ν ε τ α ι α μ ε ίλ ικ τ ο τ ο ο ικ ο ν ο μ ικ ό π λ έ γ μ α π ο υ

σ υ ν δ έ ε ι κ α ι ο ρ ίζ ε ι τ ις π ρ ά ξ ε ις μ α ς . Σ τ ο ν έ ο α υ τ ό π λ α ίσ ιο , κ ά θ ε π ρ ά γ μ α κ α ικ ά θ ε π ρ ά ξ η π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν , π έ ρ α α π ό τ η σ ύ σ τ α σ η τ ο υ ς , κ α ι ο ι κ ο ν ο μ ικ ή α ξ ία

π ο υ ε κ δ η λ ώ ν ε τ α ι σ τ η ν π ρ α κ τ ικ ή μ έ σ ω τ η ς ε μ π ο ρ ε υ σ ιμ ό τ η τ α ς τ ο υ ς .

Κ α τ ά τ ρ ίτ ο ν , δ ια μ ο ρ φ ώ ν ε τ α ι έ ν α κ α ιν ο ύ ρ ι ο ε ίδ ο ς α ο ρ ά τ ο υ , τ ο ο π ο ίο α π ο τ ε

λ ε ίτ α ι α π ό α ν θ ρ ώ π ιν ο υ ς π α ρ α γ ω γ ικ ο ύ ς μ η χ α ν ι σ μ ο ύ ς μ ε α τ ε λ ε ίω τ ο υ ς α ν τ α γ ω ν ι

σ μ ο ύ ς . Τ ο π λ έ γ μ α τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς κ α ι τ ω ν υ π η ρ ε σ ιώ ν , μ ε τ ις π ο λ λ έ ς δ ια δ ικ α

σ ίε ς κ α ι α λ υ σ ίδ ε ς τ η ς τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ή ς π ρ ο έ λ ε υ σ η ς κ ά θ ε π ρ ά ξ η ς κ α ι π ρ ά γ μ α τ ο ς , ε ίν α ι γ ια τ ο υ ς π ο λ λ ο ύ ς ά γ ν ω σ τ ο κ α ι α ό ρ α τ ο . Ό μ ω ς η τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ι

κ ή δ ύ ν α μ η ε ν ώ ν ε ι ό λ ο υ ς τ ο υ ς α ό ρ α τ ο υ ς μ η χ α ν ι σ μ ο ύ ς κ α ι α ν τ ικ α θ ισ τ ά κ α τ ά

κ ά π ο ιο τ ρ ό π ο τ η θ ε ϊκ ή δ ο μ ή π ο υ κ υ ρ ι α ρ χ ο ύ σ ε ω ς α ό ρ α τ η σ τ ο ν Μ ε σ α ίω ν α ,

π ρ ο β ά λ λ ο ν τ α ς ν έ ε ς π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ ε ς γ ια τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο .

9 3




Κ α τ ά τ έ τ α ρ τ ο ν , π α ρ ό λ ο π ο υ η τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ία ε ίν α ι δ η μ ιο ύ ρ γ η μ α μ α ς ,

α γ ν ο ο ύ μ ε π ο ιο ι κ α ι π ώ ς δ ι έ π ο υ ν τ ις Λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ς τ η ς τ ε χ ν ικ ο ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς π α γ κ ο

σ μ ιο π ο ί η σ η ς ε ν ώ γ ια π ο λ λ έ ς ά λ λ ε ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς (ό π ω ς η π ο λ ιτ ικ ή , η η θ ο π ο ι

ία , η μ ο υ σ ικ ή , τ α α θ λ ή μ α τ α , κ .ο .κ .) δ ο ξ ά ζ ο ν τ α ι τ α ά τ ο μ α , ό π ω ς ά λ λ ο τ ε ε ξ ιδ α ν ι

κ ε ύ ο ν τ α ν ο ι ή ρ ω ε ς ή ο ι ά γ ιο ι. Ε λ ά χ ισ τ α α π ό τ α ά τ ο μ α π ο υ χ ε ιρ ίζ ο ν τ α ι τ ο υ ς ο ικ ο

ν ο μ ικ ο ύ ς μ η χ α ν ισ μ ο ύ ς τ ο υ π λ α ν ή τ η μ α ς ε ίν α ι σ ή μ ε ρ α γ ν ω σ τ ά σ τ ο μ ε γ ά λ ο κ ο ιν ό .

Κ α τ ά π έ μ π τ ο ν , τ α τ ε χ ν ικ ά α ν τ ικ ε ίμ ε ν α έ χ ο υ ν κ α τ α κ τ ή σ ε ι μ ε γ ά λ ο μ έ ρ ο ς α π ό

τ ο υ ς γ ή ι ν ο υ ς τ ό π ο υ ς α κ ό μ α κ α ι ε κ ε ί ό π ο υ η φ ύ σ η κ υ ρ ια ρ χ ε ί, α φ ο ύ ό λ ο ς ο

π λ α ν ή τ η ς μ ε τ α χ ε ιρ ίζ ε τ α ι «έ ξ υ π ν α » ό π λ α κ α ι κ ο ν τ ε ύ ε ι ν α κ α τ α κ τ η θ ε ί α π ό τ η ν

α ό ρ α τ η ρ ύ π α ν σ η . Η κ ο ιν ω ν ία τ η ς δ ια κ ιν δ ύ ν ε υ σ η ς , τ ο υ ρ ίσ κ ο υ , κ α τ α κ τ ά σ υ ν ε

χ ώ ς έ δ α φ ο ς κ α ι ο ι π α ρ ά γ ο ν τ ε ς π ο υ κ α τ έ χ ο υ ν τ α κ λ ε ιδ ιά τ η ς τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ία ς

α δ ι α φ ο ρ ο ύ ν δ ίν ο ν τ α ς π ρ ο τ ε ρ α ι ό τ η τ α σ τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τ ο υ ς .

Α π έ ν α ν τ ι σ τ η ν τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ή δ ο μ ή , φ α ν τ α ζ ό μ α σ τ ε ο ρ ισ μ έ ν ε ς α π α ν τ ή

σ ε ις μ ε ρ ι κ έ ς α π ό τ ις ο π ο ίε ς π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι α π ό τ η ν ίδ ια τ η ν π ρ ό ο δ ο τ η ς τ ε χ ν ικ ή ς .

Π ιο σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν α , η ε κ μ η δ έ ν ισ η τ ω ν α π ο σ τ ά σ ε ω ν μ ε τ α μ έ σ α τ η ς τ ε χ ν ικ ή ς

α ν έ δ ε ιξ ε τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι η ε γ γ ύ τ η τ α δ ε ν ε ίν α ι μ ό ν ο ζ ή τ η μ α α π ό σ τ α σ η ς (μ ε τ α κ ί

ν η σ η κ α ι ε π ικ ο ιν ω ν ία ) ή χ ρ ό ν ο υ (τ ο ε π ε ίγ ο ν ) α λ λ ά ε ξ α ρ τ ά τ α ι κ α ι α π ό τ ις σ χ έ

σ ε ις α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς . Ο ν ο μ ά ζ ω α υ τ ή τ η δ ιπ λ ή ε γ γ ύ τ η τ α α μ φ ι σ η μ ί α

χ ω ρ ο χ ρ ο ν ικ ή ς κ α ι σ χ ε σ ι α κ ή ς ε γ γ ύ τ η τ α ς . Γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α , τ υ χ α ίν ε ι ν α έ χ ο υ μ ε

κ α λ ύ τ ε ρ ε ς σ χ έ σ ε ις μ ε α ν θ ρ ώ π ο υ ς π ο υ β ρ ίσ κ ο ν τ α ι μ α κ ρ ιά μ α ς π α ρ ά μ ε ο ρ ισ μ έ

ν ο υ ς μ ε τ ο υ ς ο π ο ί ο υ ς σ υ ν ε ρ γ α ζ ό μ α σ τ ε . Σ υ ν ε π ώ ς , η α π ό σ τ α σ η π ο υ μ α ς χ ω ρ ίζ ε ι

α π ό τ ο υ ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς π ο υ π ρ ω τ ο σ τ α τ ο ύ ν σ τ ις α π ο φ ά σ ε ις τ η ς π α γ κ ο σ μ ιο π ο ί η

σ η ς δ ε ν ε μ π ο δ ίζ ε ι τ η ν ε γ γ ύ τ η τ α ν α π α ίζ ε ι σ η μ α ν τ ικ ό ρ ό λ ο σ τ ις σ χ έ σ ε ις τ ο υ

α ν θ ρ ώ π ο υ μ ε τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ , τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς κ α ι τ α π ρ ά γ μ α τ α . Α ρ κ ε ί ό μ ω ς ν α

π ρ ο α χ θ ο ύ ν κ α ιν ο ύ ρ ι ε ς σ χ έ σ ε ις μ ε σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α κ ρ ιτ ή ρ ια , ό π ω ς ε κ ε ίν ο τ ο υ

α ν θ ρ ώ π ιν ο υ π ό ν ο υ .

Υ π ά ρ χ ε ι ε ν τ ο ύ τ ο ις κ α ι μ ια ά λ λ η π ρ ο σ έ γ γ ισ η γ ια τ η ν α ν ά λ υ σ η τ η ς ε γ γ ύ τ η τ α ς , η ο π ο ία δ η μ ιο υ ρ γ ε ί μ ια α ν τ ι ν ο μ ί α . Τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο α υ τ ό ε ίδ ο ς τ η ς ε γ γ ύ τ η τ α ς

χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε ι τ η ν π ρ ω τ ο τ υ π ία τ ο υ Β ιβ λ ίο υ μ ο υ σ τ ο ο π ο ίο ή δ η α ν α φ έ ρ θ η κ α , π ο υ

π ρ α γ μ α τ ε ύ ε τ α ι τ η ν ε γ γ ύ τ η τ α κ α ι τ ο ζ ή τ η μ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ιν ο υ π ό ν ο υ . Δ ια π ισ τ ώ

ν ο υ μ ε ό τ ι η ε π ισ τ ή μ η κ α ι η τ ε χ ν ικ ή φ α ν έ ρ ω σ α ν τ ο ν α ό ρ α τ ο μ ικ ρ ο σ κ ο π ι κ ό

9 4




κ ό σ μ ο τ ω ν σ ω μ α τ ιδ ίω ν , τ ω ν ο π ο ί ω ν ο ι δ ια σ τ ά σ ε ις έ χ ο υ ν γ ίν ε ι α σ ύ λ λ η π τ ε ς ,

α π α ι τ ώ ν τ α ς ν έ α σ υ σ τ ή μ α τ α μ έ τ ρ η σ η ς . Μ ε τ η ν π ο λ υ π λ ο κ ό τ η τ α τ η ς ε π ισ τ ή μ η ς

δ η μ ιο υ ρ γ ε ίτ α ι έ ν α μ ε γ ά λ ο π α ρ ά δ ο ξ ο : ό σ ο δ ια μ ο ρ φ ώ ν ο υ μ ε έ ν α ν κ ό σ μ ο ε γ γ ύ ,

α ν τ ί ν α π ε ρ ιο ρ ί ζ ο υ μ ε τ ο ν α π ο μ α κ ρ υ σ μ έ ν ο κ ό σ μ ο τ ο υ α γ ν ώ σ τ ο υ κ α ι τ ο υ π ο λ ύ

π λ ο κ ο υ , τ ο ν μ ε γ ε θ ύ ν ο υ μ ε μ έ σ ω κ ά θ ε κ α ιν ο ύ ρ ια ς α ν α κ ά λ υ ψ η ς . Π ο λ λ έ ς σ υ ν έ

π ε ιε ς α π ο ρ ρ έ ο υ ν α π ό α υ τ ή τ η ν κ α τ ά σ τ α σ η .

Α ς α ρ χ ίσ ο υ μ ε α π ό τ η ν π ιο ά μ ε σ η . Τ ι γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε γ ια τ ο ν ε α υ τ ό μ α ς , ό τ α ν τ ο

π ρ ό σ ω π ο μ α ς α π α ιτ ε ί έ ν α κ α θ ρ έ π τ η , ό τ α ν τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς μ α ς π ε ρ ι

μ έ ν ε ι τ ις ν έ ε ς τ ε χ ν ο λ ο γ ίε ς γ ια ν α δ ι ε ρ ε υ ν η θ ε ί ο λ ό κ λ η ρ ο , γ ια ν α μ ά θ ο υ μ ε ε π ιτ έ

λ ο υ ς π ώ ς ε ίμ α σ τ ε , Β ο η θ ώ ν τ α ς μ ά λ ισ τ α κ α ι τ ο υ ς γ ια τ ρ ο ύ ς ν α μ α ς θ ε ρ α π ε ύ σ ο υ ν

κ α ι ν α δ ι α μ ο ρ φ ώ σ ο υ ν τ ο γ ε ν ε τ ικ ό μ α ς π ρ ό γ ρ α μ μ α ; Τ ι γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε γ ια τ ο ν

ψ υ χ ικ ό μ α ς κ ό σ μ ο , ο ο π ο ίο ς δ ιέ π ε τ α ι α π ό τ ο α π ρ ό σ ιτ ο υ π ο σ υ ν ε ίδ η τ ο , π α ρ ά τ α

δ ια κ ό σ ια π ρ ο σ φ ε ρ ό μ ε ν α ε ίδ η ψ υ χ ο θ ε ρ α π ε ία ς ; Μ ε τ α χ ε ιρ ιζ ό μ α σ τ ε τ ο ν ε γ κ έ φ α

λ ο μ α ς γ ια κ ά θ ε μ α ς σ κ έ ψ η κ α ι π ρ ά ξ η , α κ ό μ η κ α ι γ ια ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ο υ μ ε τ ο ν

π ό ν ο κ α ι τ ις χ α ρ έ ς π ο υ α ισ θ α ν ό μ α σ τ ε , δ ί χ ω ς κ α ν ν α γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε π ώ ς ε ρ γ ά ζ ε

τ α ι α υ τ ή α κ ρ ιβ ώ ς τ η σ τ ιγ μ ή π ο υ μ ιλ ώ κ α ι μ ε α κ ο ύ τ ε . Α π ό τ η ν ά λ λ η , η ά γ ν ο ια

γ ια τ ο ν ε α υ τ ό μ α ς α ρ κ ε ί ώ σ τ ε ν α ε μ π ε δ ώ σ ο υ μ ε τ η ν ι δ έ α ό τ ι α γ ν ο ο ύ μ ε κ α ι τ ο υ ς

ά λ λ ο υ ς κ α ι τ α π ρ ά γ μ α τ α . Α γ ν ο ο ύ μ ε κ υ ρ ίω ς τ ο ν ε σ ω τ ε ρ ικ ό κ ό σ μ ο τ ο υ κ α θ ε ν ό ς ,

τ ο υ ς π ό ν ο υ ς κ α ι τ ις ε λ π ίδ ε ς τ ο υ , π α ρ ά τ η ν κ α θ ί δ ρ υ σ η μ έ σ ω ν ε π ι κ ο ιν ω ν ία ς

α δ ια ν ό η τ ω ν σ τ ο π α ρ ε λ θ ό ν , α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ο ύ ν ο σ η λ ε υ τ ικ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς ή

α κ ό μ η κ ο ι ν ω ν ικ ή ς μ έ ρ ιμ ν α ς , κ .ά .

Μ ε ά λ λ α λ ό γ ια , η ε γ γ ύ τ η τ α π α ρ ο υ σ ιά ζ ε τ α ι ε ίτ ε ω ς α μ φ ισ η μ ία χ ω ρ ο χ ρ ο ν ικ ή

κ α ι σ χ ε σ ι α κ ή ε ίτ ε ω ς α ν τ ιν ο μ ία , ε φ ό σ ο ν τ ο π λ η σ ίο ν γ ίν ε τ α ι α π ό μ α κ ρ ο κ α ι α ν ε

ξ έ λ ε γ κ τ ο , π ρ ο β ά λ λ ε ι ω ς ο υ σ ια σ τ ικ ό π ρ ό β λ η μ α τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ς . Α π ό

α υ τ ή τ η σ κ ο π ι ά σ υ ν ο ρ ε ύ ε ι μ ε έ ν α ά λ λ ο ο υ σ ιώ δ ε ς π ρ ό β λ η μ α π ο υ μ α ς β α σ α ν ίζ ε ι

ό λ ο υ ς : τ ο ν π ό ν ο , τ ο ά λ γ ο ς ή τ η ν ο δ ύ ν η . Π α ρ ό λ ο π ο υ σ τ η μ ε λ έ τ η μ ο υ δ ι α φ ο ρ ο

π ο ιώ τ ο ν σ ω μ α τ ικ ό π ό ν ο (π ο υ ε μ π ε ρ ι έ χ ε ι κ α ι τ ο ν μ ό χ θ ο ) α π ό τ η ν ψ υ χ ι κ ή

ο δ ύ ν η ή τ ο ά λ γ ο ς , π ρ ο τ ιμ ώ ν α α π λ ο π ο ιή σ ω τ η ν ο ρ ο λ ο γ ία μ ιλ ώ ν τ α ς ε δ ώ μ ό ν ο

γ ια τ ο ν π ό ν ο π ι ο γ ε ν ικ ά . Τ ο π ρ ό β λ η μ α τ ο υ π ό ν ο υ μ ά ς φ έ ρ ν ε ι κ ο ν τ ά σ τ ο ν

ά ν θ ρ ω π ο κ α ι ε υ ρ ύ τ ε ρ α κ ο ν τ ά σ τ η ζ ω ή τ ω ν ζ ώ ω ν (τ η ν ο π ο ί α π α ρ α μ έ ρ ισ α μ έ χ ρ ι

σ τ ιγ μ ή ς α π ό τ ις έ ρ ε υ ν ε ς μ ο υ ).

9 5




Δ ια π ι σ τ ώ ν ω ό τ ι σ υ ν ή θ ω ς α π ο κ ρ ύ π τ ο υ μ ε τ ο ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο π ό ν ο , ε ν ώ τ ο ν β ιώ

ν ο υ μ ε κ α ι τ ο ν α ν τ ιλ α μ β α ν ό μ α σ τ ε . Ο ι δ ε φ ιλ ό σ ο φ ο ι α π ο φ ε ύ γ ο υ ν ν α τ ο ν θ ε ω ρ ή

σ ο υ ν α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ ο υ σ τ ο χ α σ μ ο ύ τ ο υ ς . Σ υ ν ή θ ω ς τ ο ν α ν τ ιπ α ρ α β ά λ λ ο υ ν μ ε τ η ν

η δ ο ν ή π ο υ τ ο υ ς ε ν δ ια φ έ ρ ε ι π ι ο ά μ ε σ α , ω ς α ίτ ιο κ ά π ο ιο υ κ α κ ο ύ . Σ τ η ν ε π ο χ ή

μ α ς τ ο ν α φ ή ν ο υ μ ε σ τ η μ έ ρ ιμ ν α κ υ ρ ί ω ς τ ω ν γ ια τ ρ ώ ν κ α ι τ ο υ ν ο σ ο κ ο μ ε ια κ ο ύ

π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς , τ ω ν σ υ γ γ ρ α φ έ ω ν κ α ι τ ω ν μ έ σ ω ν μ α ζ ικ ή ς ε ν η μ έ ρ ω σ η ς π ο υ τ ο ν

φ έ ρ ν ο υ ν κ ο ν τ ά μ α ς . Έ χ ε ι γ ίν ε ι, μ ε τ η ν π ίε σ η τ ω ν γ ε γ ο ν ό τ ω ν , κ α ι ζ ή τ η μ α τ ο υ

π ο λ ιτ ικ ο ύ λ ό γ ο υ .

Γ ια τ η ν α κ ρ ίβ ε ια , σ τ η ν ε π ο χ ή μ α ς ε κ ε ίν ο π ο υ φ α ν ε ρ ώ ν ε ι μ ε θ ε α μ α τ ικ ό τ ρ ό π ο

τ ο ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο π ό ν ο ε ίν α ι ο π ω σ δ ή π ο τ ε ο ι ε ικ ό ν ε ς τ ο υ κ ιν η μ α τ ό γ ρ α φ ο υ κ α ι τ η ς

τ η λ ε ό ρ α σ η ς , ο ι ο π ο ί ε ς ε π η ρ ε ά ζ ο υ ν ά μ ε σ α τ ο ν κ α θ έ ν α μ α ς . Ε ν ώ ό μ ω ς τ ο ν β λ έ

π ο υ μ ε π α ν τ ο ύ , κ ά τ ι μ α ς α ν α γ κ ά ζ ε ι ν α τ ο ν μ ε τ α μ ο ρ φ ώ ν ο υ μ ε , ν α τ ο ν δ ια σ τ ρ ε

β λ ώ ν ο υ μ ε ή ν α τ ο ν α π ο σ ιω π ο ύ μ ε . Γ ια τ ο ν λ ό γ ο α υ τ ό θ ε ω ρ ώ ό τ ι η α ν ά λ υ σ η τ ο υ

π ό ν ο υ κ α ι τ η ς ο δ ύ ν η ς π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε ι κ ύ ρ ιο θ έ μ α τ ο υ φ ιλ ο σ ο φ ικ ο ύ σ τ ο χ α σ μ ο ύ ,

ό π ω ς ε π ιχ ε ίρ η σ α ν α κ ά ν ω σ τ ο β ιβ λ ίο μ ο υ , τ ο ο π ο ίο ό μ ω ς δ ε ν π ρ α γ μ α τ ε ύ ε τ α ι τ ο νη θ ι κ ό π ό ν ο π ο υ α φ ο ρ ά τ η ν π ίσ τ η κ α ι τ ις π ε π ο ιθ ή σ ε ις , τ ο υ ς μ ύ θ ο υ ς κ α ι τ ις τ ε λ ε

τ ο υ ρ γ ίε ς π ο υ π ρ ο σ δ ιο ρ ί ζ ο υ ν τ η ν ύ π α ρ ξ η μ α ς -θ έ μ α π ο υ α φ ο ρ ά τ ο π ρ ό β λ η μ α

τ ω ν μ ύ θ ω ν , α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ ο υ ε π ό μ ε ν ο υ β ιβ λ ίο υ μ ο υ . Τ ο π ρ ό β λ η μ α π ο υ π ρ έ π ε ι

ό μ ω ς ν α μ α ς α π α σ χ ο λ ε ί, π ρ ιν α π ό κ ά θ ε ά λ λ η θ ε ώ ρ η σ η , ε ίν α ι ο ι δ ο μ έ ς κ α ι ο ι

π η γ έ ς τ ο υ π ό ν ο υ . Θ ε ω ρ ώ ό τ ι τ ρ ε ις ε ίν α ι ο ι δ ο μ έ ς τ ο υ π ό ν ο υ .

Π ρ ώ τ α α π ' ό λ α , ο π ό ν ο ς ε π ιβ ά λ λ ε τ α ι μ ε τ η μ ο ν α δ ικ ό τ η τ α τ ο υ κ α ι τ η ν α π ό λ υ τ ηε γ γ ύ τ η τ α μ ε τ ο ν ε α υ τ ό μ α ς . Κ α τ ά δ ε ύ τ ε ρ ο ν , μ ε τ α δ ίδ ε τ α ι σ τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς ο ι ο π ο ί ο ι

τ ο ν ν ο ι ώ θ ο υ ν δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά α π ό τ ο ν π ά σ χ ο ν τ α , π ρ ά γ μ α π ο υ π α ρ ά γ ε ι μ ια ε γ γ ύ τ η τ α

μ ε α υ τ ό ν , β ά σ ε ι κ ά π ο ι α ς ε μ π ισ τ ο σ ύ ν η ς . Η δ η μ ιο υ ρ γ ία ο ικ ε ιό τ η τ α ς κ α ι ε μ π ισ τ ο σ ύ

ν η ς ε ίν α ι β α σ ικ ό ς π α ρ ά γ ο ν τ α ς τ η ς π ρ ο β λ η μ α τ ικ ή ς τ η ς σ χ ε σ ι α κ ή ς ε γ γ ύ τ η τ α ς .

Υ π ά ρ χ ε ι ό μ ω ς κ α ι μ ια τ ρ ίτ η δ ο μ ή τ ο υ π ό ν ο υ , η ο π ο ί α σ χ ε τ ίζ ε τ α ι π ιο ά μ ε σ α μ ε τ ις

α π ο σ τ ά σ ε ις . Ό τ α ν ο π ό ν ο ς σ τ έ κ ε ι σ ε α π ό σ τ α σ η , μ α κ ρ ιά μ α ς , μ ε τ α μ ο ρ φ ώ ν ε τ α ι

α π ό τ ις π ο λ ιτ ικ έ ς ο μ ιλ ίε ς , τ α μ έ σ α μ α ζ ικ ή ς ε ν η μ έ ρ ω σ η ς κ α ι τ η λ ο γ ο τ ε χ ν ία . Κ α μ ιά

φ ο ρ ά μ ά λ ισ τ α δ ια σ τ ρ ε β λ ώ ν ε τ α ι ή α κ ό μ η π α ρ α μ έ ν ε ι α δ ιά φ ο ρ ο ς .

Ο ι τ ρ ε ις α υ τ έ ς δ ο μ έ ς τ ο υ π ό ν ο υ έ χ ο υ ν σ χ έ σ η μ ε τ η ν π ο λ υ π λ ο κ ό τ η τ α κ α ι

π ρ ο ϋ π ο θ έ τ ο υ ν κ α ι τ ις δ ύ ο α ν α λ ύ σ ε ις τ η ς ε γ γ ύ τ η τ α ς π ο υ π ρ ό τ ε ιν α π ι ο π ά ν ω .

9 6




Α υ τ ή η δ ιά σ τ α σ η τ ο υ π ό ν ο υ , η ο π ο ί α ε μ π λ έ κ ε τ α ι μ ε τ ο π ο λ ύ π λ ο κ ο , δ ε ν έ χ ε ι

μ ε λ ε τ η θ ε ί μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α ε ν ώ μ ο υ φ α ίν ε τ α ι ό τ ι ε ίν α ι η σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ η . Έ ν α

π α ρ ά δ ε ιγ μ α α ρ κ ε ί γ ια ν α μ α ς ε υ α ισ θ η τ ο π ο ι ή σ ε ι.

Ε ν ώ κ ά ν ο υ μ ε χ ρ ή σ η π ρ α γ μ ά τ ω ν μ ε μ ε γ ά λ η ε υ κ ο λ ία , π α ρ α β λ έ π ο υ μ ε ό τ ι

α υ τ ά τ α π ρ ά γ μ α τ α π ο υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ι ο ύ μ ε κ α ι κ α τ α ν α λ ώ ν ο υ μ ε ε ίν α ι α π ο τ έ λ ε σ μ α

π ο λ λ α π λ ώ ν δ ι α δ ικ α σ ιώ ν τ ε χ ν ικ ο ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς υ φ ή ς π ο υ ξ ε κ ιν ο ύ ν α π ό τ ις π ρ ώ τ ε ς

ύ λ ε ς ο ι ο π ο ί ε ς ε ίν α ι σ υ ν υ φ α σ μ έ ν ε ς μ ε α ν θ ρ ώ π ι ν ο υ ς π ό ν ο υ ς . Η π ρ ο έ λ ε υ σ η

κ ά θ ε π ρ ά γ μ α τ ο ς υ π ο θ έ τ ε ι π ο λ ύ π λ ο κ ε ς δ ια δ ικ α σ ίε ς μ ε ά π ε ιρ ο υ ς π ό ν ο υ ς . Γ ια

π α ρ ά δ ε ι γ μ α , γ ίν ο ν τ α ι π ό λ ε μ ο ι γ ια τ ις π ρ ώ τ ε ς ύ λ ε ς , ο ι ε ρ γ α σ ίε ς σ υ ν δ έ ο ν τ α ι μ ε

υ π ε ρ ά ν θ ρ ω π ο υ ς κ ό π ο υ ς κ α ι α σ θ έ ν ε ιε ς , η ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η κ α ι η 6ία κ υ ρ ι α ρ χ ε ί σ ε

π ο λ λ έ ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις , κ .λ π . Έ τ σ ι, έ ν α μ π ο υ κ ά λ ι ν ε ρ ό τ ο ο π ο ίο μ ε τ α χ ε ιρ ί ζ ο μ α ι

γ ια ν α ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ώ σ ω τ ο ν π ό ν ο τ η ς δ ίψ α ς ε ίν α ι α π ο τ έ λ ε σ μ α π ο λ λ α π λ ώ ν τ ε χ ν ι

κ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ώ ν δ ι α δ ικ α σ ιώ ν π ο υ κ α θ ε μ ία σ υ ν δ έ ε τ α ι μ ε π ό ν ο υ ς ο ι ο π ο ίο ι π ρ ο

έ ρ χ ο ν τ α ι α π ό τ ο ν κ ό π ο τ η ς ε ρ γ α σ ία ς , τ ις α σ θ έ ν ε ι ε ς , τ ις ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ σ ε ις , κ .λ π . ή

α κ ό μ η κ α ι α π ό τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α π ο υ υ π η ρ ε τ ο ύ ν τ α ι γ ια τ η ν α π ό κ τ η σ η τ ο υ π ε τ ρ ε λ α ί ο υ , γ ια τ ο ο π ο ίο δ ε ν δ ισ τ ά ζ ο υ μ ε ν α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ μ ε α ιμ α τ ο χ υ σ ίε ς . Κ ά θ ε τ ε χ ν ι

κ ό α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο κ ρ ύ β ε ι μ έ σ α τ ο υ ά φ θ ο ν ο υ ς π ό ν ο υ ς , α κ ό μ α κ α ι ό σ α μ ε τ έ ρ χ ε τ α ι η

ια τ ρ ικ ή ό τ α ν α π α ν τ ά σ τ ο υ ς π ό ν ο υ ς , π ρ ά γ μ α π ο υ μ α ς ο δ η γ ε ί σ ε π α ρ ά δ ο ξ ο .

Α π ό τ η ν ά λ λ η π λ ε υ ρ ά , η α φ θ ο ν ία τ ω ν τ ε χ ν ικ ώ ν α ν τ ικ ε ιμ έ ν ω ν π ο υ τ ο τ ε χ ν ι

κ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ό σ ύ σ τ η μ α π α ρ ά γ ε ι κ α ι α ν α π α ρ ά γ ε ι ε π ' ά π ε ι ρ ο ν λ ό γ ω ζ ή τ η σ η ς ,

α ν τ α γ ω ν ισ μ ο ύ κ α ι α ν ά γ κ η ς β ε λ τ ίω σ η ς τ η ς π ο ιό τ η τ α ς ή τ ω ν τ ιμ ώ ν δ ε ν ε ίν α ιδ υ ν α τ ό ν α α ν τ α π ο κ ρ ιθ ε ί σ τ η ν α γ ο ρ α σ τ ικ ή ε π ιθ υ μ ία τ ο υ κ α θ ε ν ό ς , σ τ η ν έ λ λ ε ιψ η

ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς ε υ χ έ ρ ε ια ς γ ια τ η ν α π ό κ τ η σ η τ ο υ ς . Α υ τ ό δ η μ ιο υ ρ γ ε ί μ ε τ η σ ε ιρ ά

τ ο υ α μ έ τ ρ η τ ο υ ς π ό ν ο υ ς , μ έ σ α σ ε μ ια κ ο ιν ω ν ία ό π ο υ κ υ ρ ι α ρ χ ε ί ο κ α τ α ν α λ ω τ ι-

σ μ ό ς κ α ι η ε μ π ο ρ ε υ σ ι μ ό τ η τ α κ ά θ ε π ρ ά ξ η ς κ α ι π ρ ά γ μ α τ ο ς . Η κ α τ α ν α λ ω τ ικ ή

κ ο ι ν ω ν ία , η ο π ο ί α μ α ς β ο η θ ά ν α α π ο κ τ ο ύ μ ε π ρ ά γ μ α τ α π ρ ο τ ο ύ τ α π λ η ρ ώ σ ο υ

μ ε , δ η μ ιο υ ρ γ ε ί κ α ι α ν ά γ κ ε ς δ ίχ ω ς ν α π α ρ έ χ ε τ α ι η δ υ ν α τ ό τ η τ α α ν τ α π ό κ ρ ι σ η ς .

Δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν τ α ι δ ε κ α ι ο ι κ ο ν ο μ ικ ά δ ρ ά μ α τ α , ό π ω ς τ α χ ρ έ η , α ν α π α ρ ά γ ο ν τ α ς

σ τ ο δ ιη ν ε κ έ ς τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ι ν ο υ ς π ό ν ο υ ς .

Μ ε ά λ λ α λ ό γ ια , δ ια π ι σ τ ώ ν ο υ μ ε ό τ ι, π α ρ ' ό λ η τ η σ η μ ε ρ ιν ή π ρ ό ο δ ο , ο

α ν θ ρ ώ π ι ν ο ς π ό ν ο ς π α ρ α μ έ ν ε ι σ ε μ ε γ ά λ ο β α θ μ ό Ο Ί Ο π ε ρ ι θ ώ ρ ιο τ η ς π ο λ ιτ ικ ή ς

9 7




μ έ ρ ι μ ν α ς , ό π ω ς μ α ρ τ υ ρ ο ύ ν ό χ ι μ ό ν ο η 6ία κ α ι ο ι β ία ιε ς α π α ν τ ή σ ε ις σ τ ις ο π ο ίε ς

α ν α τ ρ έ χ ο υ μ ε α λ λ ά κ α ι η π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ α π ο υ α π ο δ ίδ ο υ μ ε σ τ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ό κ έ ρ

δ ο ς , δ υ ν α μ ώ ν ο ν τ α ς τ η ν α ό ρ α τ η τ ε χ ν ικ ο ο ικ ο ν ο μ ικ ή δ ύ ν α μ η τ η ς π α γ κ ο σ μ ιο π ο ί

η σ η ς σ ε β ά ρ ο ς τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ .

Α π έ ν α ν τ ι σ ε α υ τ ή τ η δ ο μ ή τ η ς π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α ς , ό π ο υ η α ό ρ α τ η τ ε χ ν ικ ο ο ι

κ ο ν ο μ ικ ή δ ύ ν α μ η κ υ ρ ια ρ χ ε ί, ο ι α π α ν τ ή σ ε ις ε ίν α ι β έ β α ια π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ε ς κ α ι

σ ίγ ο υ ρ α α δ ια ν ό η τ ε ς π λ έ ο ν σ τ ο ν χ ώ ρ ο ε θ ν ι κ ή ς κ λ ίμ α κ α ς . Ο ι α π α ν τ ή σ ε ις μ π ο

ρ ο ύ ν ν α ε ίν α ι μ ό ν ο π ο λ ιτ ικ έ ς , σ τ ο π λ α ίσ ιο ν ο μ ικ ώ ν α ν α φ ο ρ ώ ν κ ρ α τ ώ ν δ ι κ α ίο υ

κ α ι σ ε π α γ κ ό σ μ ιο ε π ί π ε δ ο . Η δ η μ ο κ ρ α τ ικ ή ε ξ ο υ σ ία , τ ό σ ο σ ε ε θ ν ικ ή ό σ ο κ α ι σ ε

π α γ κ ό σ μ ια κ λ ίμ α κ α , π α ρ α μ έ ν ε ι σ υ ν ε π ώ ς η μ ό ν η α ξ ιό π ισ τ η α ν α φ ο ρ ά π ο υ μ π ο

ρ ε ί ν α ε λ έ γ ξ ε ι τ ο τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ικ ό π λ έ γ μ α π ο υ ε π ιβ ά λ λ ε ι τ η ν π α ρ ο υ σ ία τ ο υ

π α ν τ ο ύ . Ό μ ω ς μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α , η δ η μ ο κ ρ α τ ικ ή α φ ύ π ν ισ η π ε ρ ιο ρ ίζ ε τ α ι σ ε έ μ μ ε

σ ε ς λ ύ σ ε ις π ο υ α ν τ λ ε ί μ έ σ α α π ό τ ο σ κ ε π τ ικ ό α ό ρ ισ τ η ς δ ικ α ιο σ ύ ν η ς κ α ι μ ε α ν α

φ ο ρ έ ς σ τ α α ν θ ρ ώ π ι ν α δ ικ α ιώ μ α τ α π ο υ ε ρ μ η ν ε ύ ε ι κ ά θ ε π ο λ ιτ ικ ή ε ξ ο υ σ ία α ν ά

λ ο γ α μ ε τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τ η ς , π ρ ο σ φ έ ρ ο ν τ α ς ε λ ά χ ισ τ ε ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ε ς λ ύ σ ε ιςγ ια τ ο ν α φ ο π λ ι σ μ ό , τ η ν κ ο ιν ω ν ικ ή δ ικ α ιο σ ύ ν η , τ η ν α π ό σ β ε σ η τ ω ν χ ρ ε ώ ν , τ η ν

π ρ ο σ τ α σ ία τ ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς , κ . ά .

Τ ο ν δ ε π ό ν ο τ ο ν α ν τ ιμ ε τ ω π ίζ ο υ μ ε , ό π ω ς ά λ λ ο τ ε , ω ς σ υ ν έ π ε ια ε ν ό ς κ α κ ο ύ

κ α ι σ η μ α δ ε ύ ο υ μ ε τ ο «κ α κ ό ν » ω ς α ν τ ίπ α λ ο ή ε χ θ ρ ό , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ν α δ ια ιω ν ί

ζ ε τ α ι η β ία . Ε ν τ ο ύ τ ο ις , τ ο π ρ ό β λ η μ α τ ο υ π ό ν ο υ , ό π ω ς μ ό λ ις τ ο α ν έ λ υ σ α , π α ρ α

μ έ ν ε ι κ ε ν τ ρ ικ ό π ρ ό β λ η μ α τ η ς α ν θ ρ ω π ό τ η τ α ς π ο υ α φ ο ρ ά κ ά θ ε ύ π α ρ ξ η κ α ι δ ε νμ π ο ρ ε ί ν α π α ρ α μ έ ν ε ι σ τ ο π ε ρ ιθ ώ ρ ι ο τ η ς μ έ ρ ι μ ν α ς τ ο υ κ α θ ε ν ό ς μ α ς . Κ α τ έ χ ε ι

τ η ν κ ε ν τ ρ ικ ό τ ε ρ η θ έ σ η σ τ ο ν ό η μ α τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ύ π α ρ ξ η ς .

Ω ς ε κ τ ο ύ τ ο υ , ν ο μ ίζ ω ό τ ι τ ο ζ ή τ η μ α τ ο υ π ό ν ο υ μ π ο ρ ε ί ν α γ ίν ε ι α φ ε τ η ρ ί α γ ια

τ η ν α ν ά δ ε ιξ η ε ν ό ς ν έ ο υ α ν θ ρ ω π ι σ μ ο ύ . Γ ια ν α δ ώ σ ο υ μ ε κ ά π ο ι ο ν ό η μ α σ ή μ ε ρ α

σ τ η ν ύ π α ρ ξ η μ α ς , δ η λ α δ ή σ τ α π λ α ίσ ια τ η ς τ ε χ ν ικ ο ο ι κ ο ν ο μ ία ς κ α ι τ η ς δ η μ ο κ ρ α

τ ία ς -μ ια ς δ η μ ο κ ρ α τ ία ς π ο υ έ χ ε ι κ α θ ή κ ο ν ν α ε κ μ ε τ α λ λ ε υ θ ε ί τ η θ ε τ ικ ό τ η τ α τ η ςτ ε χ ν ικ ο ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς π ρ ο ό δ ο υ κ α ι σ υ γ χ ρ ό ν ω ς ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ε ι τ η ν τ ε χ ν ικ ο

ο ικ ο ν ο μ ικ ή δ ύ ν α μ η π ο υ κ υ ρ ι α ρ χ ε ί-, η α ν α φ ο ρ ά σ τ ο ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο π ό ν ο , ό χ ι π ια

ω ς σ υ ν έ π ε ια κ ά π ο ι ο υ φ α ν τ α σ τ ικ ο ύ κ α κ ο ύ α λ λ ά ω ς μ έ τ ρ ο τ ω ν π ρ ά ξ ε ω ν μ α ς ,

π ρ έ π ε ι ν α ε ίν α ι η π ρ ω τ α ρ χ ικ ή μ α ς μ έ ρ ιμ ν α . Μ ε ά λ λ α λ ό γ ια , θ α π ρ έ π ε ι ν α α ν α -

9 8



Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Τ Η Σ Σ Ε Ι Ρ Α Σ «Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η Σ Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α »

Τ Ο Υ Ε Θ Ν Ι Κ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

1. Σ ύ γ χ ρ ο ν α ε π ι τ ε ύ γ μ α τ α τ ω ν Θ ε τ ικ ώ ν Ε π ι σ τ η μ ώ ν , Α Θ Η Ν Α 1993 (ε ξ α ν τ λ ή θ η κ ε )

2. Μ ο ρ ια κ ή β ά σ η τ ω ν α σ θ ε ν ε ι ώ ν , Α Θ Η Ν Α 1994

3. Η Θ ε ω ρ ί α τ η ς Ε ξ ε λ ίξ ε ω ς , Α Θ Η Ν Α 1994 (ε ξ α ν τ λ ή θ η κ ε )

4. Α ρ χ α ιο λ ο γ ί α τ η ς π ό λ ε ω ς τ ω ν Α θ η ν ώ ν , Α Θ Η Ν Α 1994 (ε ξ α ν τ λ ή θ η κ ε )

5. Π ε ρ ι β ά λ λ ο ν κ α ι Υ γ ε ία , Α Θ Η Ν Α 1996

6. Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ό Θ έ α τ ρ ο (17ο ς -20ό ς α ι .), Α Θ Η Ν Α 1996

7. Κ α τ α ν ό η σ η κ α ι α π ο δ ο χ ή τ ω ν ε φ α ρ μ ο γ ώ ν τ η ς Β ι ο τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς α π ό τ ο Κ ο ι ν ό ,

Α Θ Η Ν Α 1997

8. Τ α β ι ο λ ο γ ικ ά α ί τ ια τ η ς γ ή ρ α ν σ η ς κ α ι τ α π ρ ο β λ ή μ α τ α τ η ς «Τ ρ ίτ η ς Η λ ικ ία ς »,

Α Θ Η Ν Α 1998

9. Η Α λ λ η Π λ ε υ ρ ά τ η ς Β ι ο τ ε χ ν ο λ ο γ ί α ς , Α Θ Η Ν Α 1998

10. Β ι ο τ ε χ ν ο λ ο γ ί α κ α ι Μ έ σ α Μ α ζ ικ ή ς Ε ν η μ έ ρ ω σ η ς , Α Θ Η Ν Α 1999

11. Ο ι Μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ε ι ς τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ (4ο ς -15ο ς α ι .), Α Θ Η Ν Α 2000

12. Χ Η Μ Ε Ι Α & Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α , Α Θ Η Ν Α 2000

13. Θ Ρ Α Κ Η . Ι σ τ ο ρ ικ έ ς κ α ι Γ ε ω γ ρ α φ ι κ έ ς Π ρ ο σ ε γ γ ίσ ε ις , Α Θ Η Ν Α 2000

14. Ε Υ Θ Α Ν Α Σ Ι Α . Η σ η μ α ν τ ικ ή τ ο υ «κ ά λ ο υ θ α ν ά τ ο υ », Α Θ Η Ν Α 2000

15. Ο ι Σ υ λ λ ο γ ι κ ο ί Φ ό β ο ι σ τ η ν Ι σ τ ο ρ ία , Α Θ Η Ν Α 2001

16. Τ α Β α λ κ ά ν ι α σ τ η ν Π ρ ο ϊ σ τ ο ρ ία , Α Θ Η Ν Α 2001

17. Κ Υ Π Ρ Ο Σ . Σ τ α υ ρ ο δ ρ ό μ ι τ η ς Μ ε σ ο γ ε ί ο υ , Α Θ Η Ν Α 2001

18. Η Π ρ ό ο δ ο ς σ τ ις Β ι ο λ ο γ ι κ έ ς Ε π ι σ τ ή μ ε ς : Ν έ ε ς Τ ε χ ν ο λ ο γ ί ε ς κ α ι ο ι ε φ α ρ μ ο γ έ ς

τ ο υ ς σ τ η ν Υ γ ε ία , Α Θ Η Ν Α 2001

19. Greek Archaeology without Frontiers, Α Θ Η Ν Α 2002

20. Χ Η Μ Ε ΙΑ&

Δ Ι Α Τ Ρ Ο Φ Η , Α Θ Η Ν Α 2002

21 . Β ίκ τ ω ρ Ο υ γ κ ώ (1802-1885), ο ρ ο μ α ν τ ικ ό ς σ υ γ γ ρ α φ έ α ς , ο ο ρ α μ α τ ισ τ ή ς

σ τ ο χ α σ τ ή ς , ο Φ ι λ έ λ λ η ν α ς . 200 χ ρ ό ν ι α α π ό τ η γ έ ν ν η σ η τ ο υ , Α Θ Η Ν Α 2002

22. Χ η μ ε ία κ α ι Υ γ ε ία , η Χ η μ ε ία ω ς ε ρ γ α λ ε ί ο γ ια τ η ν α ν ά π τ υ ξ η ν έ ω ν φ α ρ μ ά κ ω ν ,

Α Θ Η Ν Α 2002

23. Λ α τ ρ ε ίε ς σ τ η ν ' π ε ρ ι φ έ ρ ε ια ' τ ο υ α ρ χ α ί ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ κ ό σ μ ο υ , Α Θ Η Ν Α 2002

24. Ά ν θ ρ ω π ο ι σ τ α ά κ ρ α . Ο θ ά ν α τ ο ς ω ς ε π ι λ ο γ ή , Α Θ Η Ν Α 2002




25. Ι σ τ ο ρ ικ ή Δ ι α δ ρ ο μ ή τ η ς Ν ο μ ι σ μ α τ ικ ή ς Μ ο ν ά δ α ς σ τ η ν Ε λ λ ά δ α , Α Θ Η Ν Α 2002

26. Κ ο ιν ω ν ία κ α ι Υ γ ε ία Ι . Ε π ί κ α ιρ α π ρ ο β λ ή μ α τ α υ γ ε ία ς κ α ι η α ν τ ιμ ε τ ώ π ι σ η τ ο υ ς ,Α Θ Η Ν Α 2003

27. Κ ο ι ν ω ν ία κ α ι Υ γ ε ία II. Ε π ί κ α ιρ α π ρ ο β λ ή μ α τ α υ γ ε ία ς κ α ι η α ν τ ιμ ε τ ώ π ι σ η τ ο υ ς ,

Α Θ Η Ν Α 2003

28. Β υ ζ α ν τ ιν ό κ ρ ά τ ο ς κ α ι κ ο ι ν ω ν ία , Α Θ Η Ν Α 2003

29. Η α μ φ ισ β ή τ η σ η τ η ς ε ξ ο υ σ ί α ς , Α Θ Η Ν Α 2003

30. Μ ο υ σ ικ ο κ ιν η τ ικ ά δ ρ ώ μ ε ν α ω ς μ έ σ ο ν θ ε ρ α π ε υ τ ι κ ή ς α γ ω γ ή ς , Α Θ Η Ν Α 2003

31. The Human Predicament II, (σ υ ν έ κ δ ο σ η μ ε τ η ν Δ ε λ φ ι κ ή Ε τ α ιρ ε ία )

υ π ό τ η ν α ιγ ίδ α τ η ς Π ο λ ιτ ισ τ ικ ή ς Ο λ υ μ π ι ά δ α ς , Α Θ Η Ν Α 2003

32. Τ ο Τ α ξ ίδ ι α π ό τ ο υ ς α ρ χ α ί ο υ ς έ ω ς τ ο υ ς ν ε ό τ ε ρ ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς , Α Θ Η Ν Α 2004

33. Φ ι λ ο σ ο φ ί α κ α ι Θ ε τ ικ έ ς Ε π ι σ τ ή μ ε ς σ τ ο ν 20 ό α ι ώ ν α , Α Θ Η Ν Α 2004

34. Τ ο Β υ ζ ά ν τ ιο κ α ι ο ι α π α ρ χ έ ς τ η ς Ε υ ρ ώ π η ς , Α Θ Η Ν Α 2004

35. Η τ έ χ ν η ω ς μ έ σ ο ν θ ε ρ α π ε υ τ ικ ή ς α γ ω γ ή ς , Α Θ Η Ν Α 2004

36. Κ ο ι ν ω ν ία κ α ι Υ γ ε ία III, Α Θ Η Ν Α 2004

37. Δ ιπ λ ω μ α τ ία κ α ι Π ο λ ιτ ικ ή . Ι σ τ ο ρ ι κ ή π ρ ο σ έ γ γ ισ η , Α Θ Η Ν Α 2005

38. Ε λ λ η ν ικ έ ς σ υ λ λ ο γ έ ς ε π ι σ τ η μ ο ν ικ ώ ν ο ρ γ ά ν ω ν , 19ο ς -20ό ς α ι ., Α Θ Η Ν Α 2005

39. Κ ο ι ν ω ν ία κ α ι Υ γ ε ία IV, Α Θ Η Ν Α 2005

40. Α π ο τ ίμ η σ η ρ ί σ κ ο υ κ α ι α σ φ ά λ ε ια τ ρ ο φ ί μ ω ν , Α Θ Η Ν Α 2005

41. Ή ρ ω ε ς κ α ι α ν ώ ν υ μ ο ι , α φ α ν ε ί ς κ α ι ε π ώ ν υ μ ο ι

σ τ ις π α ρ υ φ έ ς τ η ς Ι σ τ ο ρ ί α ς κ α ι τ η ς Τ έ χ ν η ς , Α Θ Η Ν Α 2006



Ηγ ε τ ο ν σ ίω σ η τ η * α ν ό ρ γ α ν η * ύ λ η * σ ε ζ ω ν τα ν ή -η δ η μ ι

ο υ ρ γ ί α ζ ω ή *- σ ν ν ε χ ί ζ ε ι ν α μ α γ ε ύ ε ι κ α ι ν α δ ι ε γ ε ί ρ ε ι τ η

φ α ν τ α σ ί α τ ο ν σ κ ε π τ ό μ ε ν ο ν α ν ο ρ ώ π ο ν . Π α ρ ' ό λ η τ η ν ε κ π λ η

κ τ ικ ή η ρ ό ο δ ο κ α ι ris α ν α κ α λ ύ ψ ε ι* τ η * ouyxpovns ε π ι σ τ ή μ η

α γ ν ο ο ύ ν τ α ι α κ ό μ η σ τ ά δ ι α , π ο ν ο δ ή γ η σ α ν σ τ η ν ε μ φ ά ν ισ η τ ο ν

κ ν τ τ ά ρ ο ν κ α ι σ τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η τ ο ν σ τ η ν π ο ι κ ι λ ία τ ω ν ο ρ γ α ν ισ μ ώ ν

π ο υ έ ζ η σ α ν ή ζ ο ν ν σ τ ο ν π λ α ν ή τ η μ α *.

Ο ι réooepis δ ι α κ ε κ ρ ι μ έ ν ο ι π α ν ε π ισ τ η μ ια κ ο ί δ ά σ κ α λ ο ]

Δ η μ ή τ ρ ι ο * Κ ν ρ ια κ ίδ η *, Ε λ ε ν ο έ ρ ί ο * Zoupos, Γ ίώ ρ γ ο * Κ ω σ ιό -

nowìos κ α ι Λ ά μ π ρ ο * Κ ο ν λ ο ν μ π α ρ ίτ σ η * π ρ ο σ π α δ ο ν ν , ο κ α δ έ

ν α * μ έ σ α α π ό τ η δ ικ ή ίο υ ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ή ο ε ώ ρ η σ η , ν α δ ία φ ω -

τ ί σ ο ν ν «Τ ο φ α ι ν ό μ ε ν ο τ η * Ζ ω ή *».

Σ τ ο ν π α ρ ό ν τ α τ ό μ ο π ε ρ ι λ α μ β ά ν ο ν τ α ι τ α κ ε ί μ ε ν α τ ω ν τ ε σ σ ά ρ ω ν

α ν τ ώ ν ο μ ιλ η τ ώ ν , π ο ν σ ν μ μ ε τ ε ίχ α ν σ τ ο ν ο μ ώ ν ν μ ο κ ύ κ λ ο π ο υ

π ρ α γ μ α ιο π ο ί ή ο η κ ε τ ο ν ìavovapw τ ο ν 2006 σ τ ο π λ α ίσ ιο τ ω ν

μ ο ρ φ ω τ ικ ώ ν ε κ δ η λ ώ σ ε ω ν τ ο ν EIE, Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η Σ Κ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ .

E.I.E.Το φαινόμενο της ζωής

Documents

Transcript of E.I.E.Το φαινόμενο της ζωής