ECOLIVE ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ …orgprints.org/33891/8/ECOLIVE...

ECOLIVEΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

02

Περιεχόμενα:1.ΛΙΠΑΝΣΗ, ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΟΡΓΑNΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

7

1.1.1.ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ 71.1.3.ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ 111.1.2.Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΕΙΟΛΟΑΔΟΥ 111.2.ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΟΠΩΡΩΝΑ

23

1.2.1.ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ 371.2.2. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΞΤΡΑ ΠΑΡΘΕΝΟΥΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

37

1.2.2.1.ΛΙΠΑΝΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ 371.2.2.2.ΥΔΡΟΛΙΠΑΝΣΗ 501.1.2.3.ΛΙΠΑΝΣΗ ΦΥΛΛΩΜΑΤΩΝ 501.3. ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΞΤΡΑ ΠΑΡΘΕΝΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 521.3.1.ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ TOY ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ 521.3.2.ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 561.3.2.1.ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ 561.3.2.2. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑ 561.3.2.3.ΠΛΥΣΙΜΟ ΤΟΥ ΚΑΡΠΟ 571.3.2.4.ΣΥΝΘΛΙΨΗ ΕΛΙΑΣ 501.3.2.5.ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΟΛΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

611.3.2.7.ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΟΖΟΥΜΟ(ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ)

63

1.3.2.8.ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 642.ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΕΧΘΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΕΣ ΤΟΥΕΛΑΙΟΔΕΝΤΡΟΥ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

68

2.1.ΠΕΡΙΛΗΨΗ 702.2.ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 712.3.ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ (ΜΥΚΗΤΕΣ ΚΑΙ ΒΑΚΤΗΡΙΑ) 762.3.1.Καρκίνος ή Φυματίωση της ελιάς 76

3

2.3.2.Κυκλοκόνιο της ελιάς 792.3.3.Φυτοφθόρα 802.3.4.Verticillium Wild 832.3.5.Ξυλλέλα 832.4.ΕΝΤΟΜΑ 852.4.1.Δάκος 852.4.2.Πυρηνοτρίτης 922.4.3.Λεκάνιο της Ελιάς 962.5.ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΕΣ 992.5.1.Τροφοπενία Αζώτου (N 1012.5.2.Τροφοπενία Καλίου ( K) 1022.5.3.Τροφοπενία Βορίου 1042.5.4.Τροφοπενία Ασβεστίου (Ca) 1062.5.5.Τροφοπενία Φωσφόρου ( P) 1072.5.6.Τροφοπενία Σιδήρου ( Fe) 1093.ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΑΓΩΓΩΝ, ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ 1113.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1123.2.ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ 1143.2.1. Γιατί εξαγωγές; 1143.2.2.Γιατί όχι εξαγωγές 1153.2.3. Συγκεκριμένοι Λόγοι για να Ξεκινήσει μια Εταιρείατην Εξαγωγή

117

3.2.4. Αρχίζοντας με τις εξαγωγές Βιολογικού Προϊόντος 1173.3.ΘΕΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΕΞΑΓΩΓΗΣ 1203.4. ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΞΑΓΩΓΗΣ 1213.4.1. Αξιολόγηση των Δυνατοτήτων της Εταιρείας 1213.4.2. Αξιολόγηση της δυνατότητας της Αγοράς Στόχου 1233.5. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΑΓΩΓΗΣ 1253.5.1.Στρατηγική για την Εισαγωγή στην Αγορά 1253.5.2. Στρατηγική Προϊόντος 1263.5.3. Στρατηγική Επιχειρηματικής Διαδικασία 1283.5.4. Στρατηγική Παραγωγής & Δραστηριοτήτων 1293.5.5. Χρηματοοικονομική Στρατηγική 130

04

3.6.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΞΑΓΩΓΩΝ 1313.7.ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ 1313.7.1. Το Ansoff Matrix 1333.7.2. Τα πέντε C της Εξαγωγής 1343.8.ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΩΡΑΣ 1393.8.1. Επιλέγοντας τις Καλύτερες Χώρες για ΕξαγωγήΒιολογικού Ελαιόλαδου

139

3.9.ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 1473.9.1. Εκθέσεις 1473.9.2.Ιστοσελίδα 1483.9.3. Γλώσσα 1493.10.ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΟΡΑΣ 1503.10.1.Κύρια Έρευνα 1503.10.2. Δευτερεύουσα Έρευνα 1523.11.ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ 1553.11.1. Παράγοντες που Επηρεάζουν την Τιμή 1553.11.2. Βραχυπρόθεσμοι και Μακροχρόνιοι Στόχοι 1573.11.3. Επιλέγοντας το Μοντέλο Τιμολόγησης 1583.12. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ 1613.13.ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΟΡΩΝ 1624.ΣΗΜΑΝΣΗ, ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ, ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ & ΜΕΤΑΦΟΡΑΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

166

4.1.Εισαγωγή 1674.2.Χρήση των όρων που αναφέρονται στη βιολογικήπαραγωγή

169

4.3. Υποχρεωτικές ενδείξεις για τη χρήση του λογότυπουτης κοινότητας

176

4.4.Σήμανση βιολογικής παραγωγής 1834.5.Γραφική αναπαράσταση: το λογότυπο βιολογικών τηςΕΕ

184

4.6.Συσκευασία του βιολογικού ελαιόλαδου 1864.8.Μελέτη: Strakka Company Ltd. 1904.9.Χρήσιμοι συνδέσμοι 193

5

4.10.Βιβλιογραφία 1935.ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 1665.1.1.Εισαγωγή-Κύπρος 1975.1.1.1.Κυπριακή Λαδολιά 2015.1.1.2.Κορωνέικη (Λιανολιά) 2045.1.1.3.Αμφίσης ή Βολιώτικη (Κονσερβολιά) 2065.1.1.4.Καλαμάτας 2085.1.1.5.Μαντζανίλο 2105.1.1.6.Πικουάλ 2115.1.1.7.Άλλες Ποικιλίες 2125.2.ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Κεφαλονιά και Ιθάκη 2155.2.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2155.2.2.ΝΤΟΠΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 2155.2.3.ΚΟΡΦΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 2175.2.4.ΘΙΑΚΟ 2195.2.5.ΘΙΑΚΙΑ ΠΛΕΞΙΔΕΝΙΑ 2205.3.ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ -Ιταλία (Σικελία) 2225.3.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2235.3.2.TONDA IBLEA 2235.3.3.BIANCOLILLA 2275.3.4.MORESCA 2315.3.5.NOCELLARA DEL BELICE 2345.3.6.NOCELLARA ETNEA 2365.3.7.OGLIAROLA MESSINESE 2395.4.ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ-Τουρκία 2425.4.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2435.4.ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ-Τουρκία-ανά Περιοχή 2486.ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

270

6.1.ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

271

6.2.ΑΝΑΦΟΡΕΣ και παραπομπές 2816.3.ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ 283

7

1.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Η ελιά (Olea europaea L.) είναι ένα από τααντιπροσωπευτικότερα δέντρα στην περιοχή της Μεσογείουκαι αποτελεί το μόνο είδος, μεταξύ των 30 που αριθμεί τογένος των ελαιοειδών (Oleasp.), με εδώδιμο καρπό. Ταελαιόδεντρα, αρχικά από τον Καύκασο (Ιράν), τηΜεσοποταμία και την Παλαιστίνη,

εξαπλώθηκαν σταδιακά γύρω από την περιοχή τηςΜεσογείου χάρη στην ανάπτυξη του εμπορίου και στηνκυριαρχία από τους Φοίνικες, τους Καρχηδόνιους, τουςΈλληνες και τους Ρωμαίους κατά τη διάρκεια των αιώνων.

Εικόνα 1-1 Σικελικός οπωρώνας βιολογικούελαιολάδου

08

Σήμερα είναι ένα από τα αρχαιότερα καλλιεργούμενα είδηδέντρων παγκοσμίως και το σημαντικότερο στην περιοχή τηςΜεσογείου, το οποίο καταλαμβάνει το 95% τηςκαλλιεργημένης έκτασης,

Από τότε, η ελιά έγινε γνωστή στον υπόλοιπο πλανήτη,σχεδόν σε όλες τις κλιματικά ταιριαστές χώρες, μεταξύ 30ο και45ο σε Βόρειο και Νότιο γεωγραφικό πλάτος , πουχαρακτηρίζεται από ένα κλίμα με υψηλή θερμοκρασία, μεμεγάλης διάρκειας και ξηρό καλοκαίρι όπως της Αμερικής(Ηνωμένες Πολιτείες, Μεξικό, Περού Χιλή, Αργεντική), Ωκεανία(Νότια Αυστραλία), Νότια Αφρική, Aσία (Ινδία) μέχρι τηνανατολή (Κίνα, Ιαπωνία).

Η ελιά είναι ένα διπλοειδές είδος με 46 χρωμοσώματα (2n =2x = 46), αν και υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις τριπλοειδώνκαι τετραπλοειδών. Το ελαιόδεντρο είναι ένα αειθαλές δέντρο,κυρίως σταυρογονιμοποιούμενο αλλά και αγενώςπολλαπλασιαζόμενο με μοσχεύματα, το οποίο παρουσιάζειυψηλή ανθεκτικότητα στην ξηρασία και στην αλατότητα, σεσύγκριση με άλλα καρποφόρα δέντρα. Η ελαιοκαλλιέργειααποτελεί τη δεύτερη πιο σημαντική ελαιοδοτική καλλιέργειαστον κόσμο, μετά τη φοινικοκαλλιέργεια προς την παραγωγήφοινικελαίου, με δέκα εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργήσιμηςγης να εντοπίζονται στην Μεσόγειο, όπου και καταναλώνεταιτο 70% του παραγόμενου ελαιόλαδου.

Η καλλιέργεια της ελιάς εντοπίζεται χρονικά από τα βάθη τωναρχαίων χρόνων, γεγονός που σε συνδυασμό με την ευκολίααναπαραγωγής των δέντρων αγενώς με μοσχεύματα έχειοδηγήσει στην παρουσία πολλών καλλιεργούμενων ποικιλιώνπαγκοσμίως. Η ευρεία ενδοειδική -μεταξύ των ειδών τουγένους- γενετική παραλλακτικότητα, η οποία μπορεί να

9

μεταφραστεί και σε ποικιλότητα του παραγόμενουελαιολάδου, οφείλεται στα χαρακτηριστικά της βιολογίας τουφυτού, όπως είναι η συνήθεια σταυρογονιμοποίησης τωνανθέων και η ύπαρξη αυτοσυμβίβαστου -αδυναμία τωνανθέων για αυτόγονιμοποίηση- με αποτέλεσμα ναπαρατηρούνται υψηλά επίπεδα σταυρεποικονίασης (cross-pollination) οδηγώντας σε ετεροζυγωτία (ύπαρξη πολλώνγονιδίων και αλληλόμορφων αυτών σε ένα φυτό. Αυτόσυμβαίνει σε φυτά που πολλαπλασιάστηκαν με σπόρο και οσπόρος αυτός προέκυψε από γύρη ενός άνθους και ωοθήκηάλλου άνθους από διαφορετικά δέντρα-heterozygosity). Τοελαιόδεντρο διαθέτει μεγάλο γενετικό απόθεμα, ωςαποτέλεσμα διαφόρων γενετικών μεταλλάξεων και ακούσιωνδιασταυρώσεων που έλαβαν χώρα στη διάρκεια των αιώνων.

Σύμφωνα με εκθέσεις του Bartolini (http://www.oleadb.it),καλλιεργούνται 1,250 ποικιλίες σε 54 χώρες και υπάρχουνπερισσότερες από 100 συλλογές διαφυλασσόμενες σετράπεζες γενετικού υλικού, συμπεριλαμβανομένης της βάσηςδεδομένων γενετικού υλικού της ελιάς της ΔιεθνήςΟργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ-αν και πιθανόνλόγω έλλειψης πληροφοριών σχετικά με τις τοπικές ποικιλίεςκαι των διαφόρων άγνωστων οικοτύπων, o αριθμός αυτόςμπορεί να είναι υψηλότερος. Αυτές οι καλλιεργούμενεςποικιλίες βρίσκονται ως επί το πλείστον στις χώρες της ΝότιαςΕυρώπης: π.χ. η Ιταλία παρουσιάζει τηνυψηλότερη βιοποικιλότητα ελιάς, απαριθμώνταςπερισσότερες από 600 ποικιλίες, ακολουθεί η Ισπανία με 183ποικιλίες, τρίτη η Τουρκία με 89, η Γαλλία 88 και η Ελλάδα με52. Η παραγωγή της Ιταλίας χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη,στην κύρια καλλιέργεια 148 ποικιλιών, αλλά όπωςαναφέρθηκε παραπάνω, υπάρχουν περισσότερα από 600

010

διαφορετικοί γονότυποι, μερικά από τα οποία έχουνπεριορισμένη γεωγραφική κατανομή. Η ποικιλότητα τουΙταλικού ελαιολάδου δεν καθορίζεται μόνο από την παράδοσηπου έχει η χώρα στην ελαιοπαραγωγή και τις ιδιαίτερεςεδαφικές συνθήκες, αλλά και από την μαρτυρική ιστορία τηςχώρας μας, χωρισμένη σε πολλές πολιτείες μέχρι το δεύτερομισό του δέκατου ένατου αιώνα. Επιπλέον, υπάρχουν τοπικέςονομασίες για τις καλλιεργούμενες τοπικές ποικιλίες και είναιπιθανόν πολλές από αυτές να αναφέρονται στην ίδια ποικιλία,κάτι που όμως δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως από τιςμελέτες που έχουν διεξαχθεί έως τώρα και βασίζονται σεγενετικές μεθόδους, όπως η χρήση μοριακών δεικτών, για τηδιάκριση μεταξύ τους. Επίσης, η Εθνική Τραπεζα ΓενετικούΥλικού (ΤΓΥ) ελιάς της Τουρκίας διατηρεί στη συλλογή της 89γονοτύπους οι οποίοι έχουν όλοι αξιολογηθεί και περιγραφείμε μοριακές μεθόδους. Το 2012, ξεκίνησε στη Σμύρνη μετά τηνΙσπανία και το Μαρόκο η τρίτη αναπαραγωγή τουδιαφυλασσόμενου γενετικού υλικού της τράπεζας τουΠαγκόσμιου Συμβουλίου για το Ελαιόλαδο.

Οικονομικά και εμπορικά, η καλλιέργεια της ελιάς αποκτά όλοκαι μεγαλύτερη σημασία λόγω του ελαιολάδου και τηςεπιτραπέζιας ελιάς, της οποίας η ζήτηση αυξάνεται σημαντικά,εκτιμάται και αναγνωρίζεται για την εξαιρετική θρεπτική καιφαρμακευτική αξία της. Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο αποτελείεπίσης σημαντικό στοιχείο της Μεσογειακής Δίαιτας χάρη σταοργανοληπτικά χαρακτηριστικά του και την συμβολή του στηνυγιεινή διατροφή

11

1.2 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

Η καλλιέργεια της ελιάς, καθώς και η παραγωγή του έξτραπαρθένου ελαιολάδου κατέχει σημαντικό μερίδιο στηναγροτική οικονομία και το περιβάλλον. Σύμφωνα με τηνέκθεση του Παγκόσμιου Συμβουλίου για το Ελαιόλαδο (IOC),οι μεσογειακές χώρες αντιπροσωπεύουν το 95% τηςπαγκόσμιας καλλιέργειας της ελιάς που εκτιμάται σε 10εκατομμύρια εκτάρια. Σε όλο τον κόσμο ο αριθμός τωνελαιόδεντρων αυξήθηκε στα 800 εκατομμύρια, κυρίως μεκατεύθυνση την παραγωγή του ελαίου (περίπου 90%) και τουπόλοιπο στις επιτραπέζιες ελιές. Υπολογίζεται ότιπαράγονται περισσότεροι από 2.500.000 τόνοι ελαιολάδουκάθε χρόνο.Η Ευρωπαϊκή Ένωση διατηρεί το παγκόσμιο ρεκόρ στηνπαραγωγή της επιτραπέζιας ελιάς η οποία φτάνει στο 32% καιστην παραγωγή και κατανάλωση του ελαιολάδου χάρη στους2,1 εκατομμύρια τόνους λαδιού. Η Ισπανία είναι στην πρώτηθέση στον τομέα του ελαιολάδου με μέσο όρο παραγωγής(2008-20114) τους 1,3 εκατομμύρια τόνους, η Ιταλία στηδεύτερη θέση με 450.000 τόνους και η Ελλάδα με 285.000τόνους λαδιού.Τέλος, άλλες Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Πορτογαλία, ηΚύπρος και η Γαλλία συμβάλλουν αντίστοιχα με 67,500, 5,200και 5,300 τόνους. Ως προς τις μη κοινοτικές χώρεςπαραγωγής, τη Συρία, την Τυνησία, την Τουρκία, το Μαρόκο,την Αλγερία και την Παλαιστίνη είναι αυτές πουχαρακτηρίζονται από την ποσότητα και την ποιότητα τηςπαραγωγής. Ωστόσο, η τελευταία ανάπτυξη του τομέα τηςελιάς στις περιοχές νέας καλλιέργειας, όπως η Αυστραλία και

012

οι Ηνωμένες Πολιτείες, συμβάλει στη μεγαλύτερησταθεροποίηση στην αγορά του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου.

Χώρα Μέσοςόροςαπό 2002-03 μέχρι2007-08

% Μέσοςόροςαπό2008-09 μέχρι

2013-14

% Αύξηση%

Ισπανία 1072.9 50.2 1305.4 61.7%

17.81

Ιταλία 639.1 29.9 447.7 21.1%

-42.75

Ελλάδα 379.7 17.8 285.1 13.5%

-33.18

Πορτογαλία

35.1 1.6 67.6 3.2% 48.08

Κύπρος 6.8 0.3 5.2 0.2% -30.77

Γαλλία 4.4 0.2 5.3 0.3% 16.98

Άλλη UE 0.3 0.0 0.5 0.0% 40.00

Σύνολο 2138.3 100.0%

2116.8 100.0

2.31

Πίνακας 1-1Μέσος Όρος ποσότητας ελαιολάδου ανάΧώρα (Πηγή: IOC). Ποσοστό παραγωγής έξτρα παρθένουελαιόλαδου ανά χώρα (Πηγή: COI)

13

Λόγω της σημασίας του ελαιοκομικού τομέα, σχετικά με τιςδυσκολίες διατήρησης της ανταγωνιστικής παραγωγής τωνμη Ευρωπαϊκών χωρών που έχουν χαμηλότερα έξοδαπαραγωγής, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσεισυγκεκριμένα μέτρα και Κοινοτικούς κανονισμούς για τηνπροστασία του ελαιολάδου, με κανονισμούς που αφορούν τηνταξινόμηση του λαδιού (Κανονισμός EC αρ. 1989/03), τομάρκετιγκ και το χαρακτηρισμό (1019/2002) και την καθιέρωσητης προστασίας των εμπορικών σημάτων ΠΟΠ(Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης), ΠΓΕ(Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) και ΕγγυημέναΠαραδοσιακά Ιδιότυπα Προϊόντα (2081/92 and 2082/92),εκτός από την παροχή επιδοτήσεων και ενισχύσεων τουεισοδήματος των καλλιεργητών.Η Ιταλία διαθέτει ανεκτίμητη ελαιοκομική κληρονομιά, μεπερίπου 600 καλλιεργητικές ποικιλίες έχει το ρεκόρ στοναριθμό των ποικιλιών που αναλογεί στο 25% της παγκόσμιαςαναπαραγωγής του σπόρου της ελιάς. Αυτή ηποικιλομορφία,σε συνδυασμό με την αρχαία καλλιεργητικήπαράδοση και τη καλλιέργεια αυτού του είδους, είναισυνεπώς, μια από τις αξίες του καλού Ιταλικού λαδιού, κάθεποικιλία, συνδέεται με μια συγκεκριμένη περιοχή, εκφράζειγευστικές ιδιότητες και διαφοροποιείται οργανοληπτικάαποτελώντας στοιχείο της τοπικής γαστρονομικήςπαράδοσης. Αυτά τα χαρακτηριστικά παραγωγής έδωσαν τηδυνατότητα στην Ιταλία να αιτηθεί την αναγνώριση 37σημάτων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης(ΠΟΠ/PDO) και Προστασίας Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ

014

/PGI), αποτελώντας την πιο αντιπροσωπευτική χώρα σεΚοινοτικό επίπεδο σε αριθμό βραβείων προέλευσης.

1.1.3 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

1.1.3 ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Η ελιά είναι ένα πολυετές, μακρόβιο, αειθαλές και υπαίθριοδέντρο, πολύ ανθεκτικό στην ξηρασία και ικανό να ζήσει και νααναπτυχθεί σε φτωχά εδάφη. Παρόλα αυτά, όπως συμβαίνειμε όλα τα δενδρώδη καρποφόρα δέντρα, η έκφραση τωνπαραγωγικών δυνατοτήτων του φυτού εξαρτάται από τηνικανοποίηση των φυσιολογικών του αναγκών, αναφορικά μετην καταλληλότητα του περιβάλλοντος ανάπτυξης του, όπωςτο κλίμα, το έδαφος, το νερό και η διαθεσιμότητα τωνθρεπτικών στοιχείων, και τις συνθήκες φυτο-υγιεινής. Όλοιαυτοί οι παράγοντες πρέπει να υπολογιστούν και ναεναρμονιστούν με τη σύγχρονη διαχείριση της καλλιέργειαςτης ελιάς, ώστε να εφαρμοστούν οι καταλληλότερεςκαλλιεργητικές πρακτικές, όσον αφορά το εισόδημα τουπαραγωγού και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Πίνακας 1-2 Αντιστοιχία αναπτυξιακού σταδίου καικατώτερης επιτρεπόμενης θερμοκρασίας περιβάλλοντοςώστε να μην υπάρχει αρνητική επίδραση στηνανάπτυξη(Olea europaea L.)

Από την βλαστική ανάπτυξη μέχρι την έκπτυξη 10 °C

15

των μπουμπουκιών

Από την έκπτυξη των μπουμπουκιών μέχρι τηνεμφάνιση των ανθέων

15 °C

Από την εμφάνιση των ανθέων μέχρι τηνκαρπόδεση

18 °C

Από την καρπόδεση μέχρι την έναρξη τηςωρίμανσης

20 °C

Από την έναρξη της ωρίμανσης μέχρι τηνωρίμανση

15 °C

Από την ωρίμανση μέχρι τον χειμερινόλήθαργο

5 °C

Από τον χειμερινό λήθαργο μέχρι την βλαστικήανάπτυξη

- 5 °C

1.3.2 ΝΕΡΟ

Η ελιά είναι ένα φυτικό είδος με υψηλό βαθμό ανεκτικότηταςστην ξηρασία, ικανό να αναπτυχθεί και να αποδώσει υπόέλλειψη νερού λόγω παρατεταμένου καλοκαιριού,διαθέτοντας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μορφολογικά καιανατομικά, που έχει αναπτύξει καθώς, και επιτελώντας σανοργανισμός φυσιολογικές και βιοχημικές αντιδράσεις πουεπιτελεί που του προσδίδουν την αντοχή σε αυτές τιςδυσμενείς συνθήκες υδατικής καταπόνησης. Ωστόσο, η

016

ικανότητα του να αντιστέκεται στις δυσμενείς καιπαρατεταμένες περιόδους ξηρασίας, έχει αρνητική επίδρασηστην ανάπτυξη και στην παραγωγικότητα του δέντρου σετετοιες συνθήκες, καθώς περιορίζεται η φωτοσυνθετικήικανότητα των φύλλων του και παράλληλα καταναλώνονταιγρήγορα τα προϊόντα του μεταβολισμού εντός των φυτικώνιστών. Οι ανάγκες του ελαιόδεντρου σε νερό ποικίλουν καιεξαρτώνται από παράγοντες όπως η σύσταση του εδάφους,το κλίμα, η πυκνότητα φύτευσης των δέντρων, η ηλικία του,ηδιαχείριση της καλλιέργειας (δηλ. λίπανση, κλάδεμα) και τοσύστημα άρδευσης. Η ελιά ωστόσο έχει κάποιες ζωτικήςσημασίας περιόδους κατά την διάρκεια του ετήσιου κύκλουτης, κατά τους οποίους το δέντρο χρειάζεται κυρίως νερό. Οπρώτος εκτείνεται από τη διαφοροποίηση των οφθαλμών(bud differentiation) μέχρι την άνθηση και άρα μέχρι τηνκαρπόδεση, στις φάσεις αυτές η έλλειψη νερού μπορεί ναδημιουργήσει προβλήματα όσον αφορά την ανάπτυξη τηςταξιανθίας με μικρότερο αριθμό μπουμπουκιών που είναιικανά να ανθίσουν, ενισχύει το φαινόμενο της ανθόπτωσης,και μειώνει τα ποσοστά καρπόδεσης. Η βροχόπτωση κατά τηπερίοδο της άνθησης μπορεί να προκαλέσει σημαντικήμείωση στα πσοοστά καρπόδεσης. Άρα, η πρώτη φάσηανάπτυξης του καρπού είναι η πιο ευαίσθητη στη ξηρασία,ενώ κατά την περίοδο σκλήρυνσης του καρπού, η ελιά είναιπιο ανθεκτική στην έλλειψη νερού. Τέλος, η ελιά χρειάζεταινερό στη δεύτερη φάση ανάπτυξης του καρπού και κατά τηδιάρκεια της διαδικασίας ωρίμανσης.

1.3.3 ΕΔΑΦΟΣ

Το έδαφος είναι μια μη ανανεώσιμη πηγή που στηρίζει καιδιαμορφώνει τη ζωή των ζωικών και φυτικών ειδών.

17

Αποτελείται από στερεά ανόργανα σωματίδια διαφορετικούμεγέθους και από οργανική ύλη σε ποσοστό που ποικίλει, ταοποία αντιδρούν μεταξύ τους και με άλλες οργανικές ενώσειςγια να διαμορφώσουν τελικώς ποικίλους τύπους εδαφών.Το έδαφος δρα επίσης ως αποθήκη θρεπτικών στοιχείων, καιη οργανική του σύνθεση συνδέεται άμεσα με τηνδιαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών και του νερού καισυνεπώς με την ανάπτυξη και την απόδοση των φυτών.H υφή του εδάφους είναι η πρώτη παράμετρος που καθορίζειτις ιδιότητες του εδάφους και προσδιορίζεται από τοαντίστοιχο ποσοστό των τριών σημαντικών μηχανικώνκλασμάτων του εδάφους : την ιλύ, τον άργιλο και την άμμο.Τα αργιλώδη εδάφη συνίστανται κυρίως από σωματίδιαδιαμέτρου λιγότερο των 0.002 mm; τα εδάφη αυτά έχουνπόρους μικρής διαμέτρου αλλά το συνολικό πορώδες είναιυψηλό γεγονός που συμβάλλει στην εξαιρετική τους ικανότητανα συγκρατούν νερό. Επίσης λογω των μικρών πόρων ηαεροπερατότητα τέτοιου τύπου εδαφών είναι μικρή κάτι πουμπορεί να προκαλέσει φαινόμενα ασφυξίας στη ρίζα υπόυγρές συνθήκες, ενώ υπό ξηρές συνθήκες δείχνουν υψηλήανθεκτικότητα και την τάση να δημιουργούν ρωγμές.Τα ιλώδη εδάφη έχουν στοιχειώδη σωματίδια διαμέτρουμεταξύ 0.02 και 0.002 mm, χαμηλής δομικής σταθερότητας καιυψηλής ειδικής πυκνότητας, που περιλαμβάνει σχηματισμόλάσπης υπό υγρές συνθήκες και κονιορτοποίηση ότανβρίσκεται υπό ξηρές συνθήκες.Τα αμμώδη εδάφη έχουν σωματίδια διαμέτρου μεταξύ 2 και0.02 mm, διαθέτουν πόρους μεγάλης διαμέτρου πουεπιτρέπουν την κυκλοφορία του αέρα και συμβάλλουν στηνυψηλή υδατοπερατότητα της εδαφικής μάζας, όμωςχαρακτηρίζονται από χαμηλή ικανότητα συγκράτησης του

018

νερού -λόγω των μεγάλων πόρων το νερό αποστραγγίζειγρήγορα- και γρήγορη ορυκτοποίηση της οργανικής ύλης.Ο τύπος εδάφους που χαρακτηρίζεται από ισορροπημένεςαναλογίες άργιλου, ιλύος και άμμου σε συνδυασμό με τηνύπαρξη επαρκών ποσοτήτων οργανικής ύλης, χαρακτηρίζεταιαπό ιδανική διαπερατότητα, διαθεσιμότητα νερού καιθρεπτικών συστατικών, που είναι παράμετροι που έχουνάμεση σχέση με τα επίπεδα “φυσικής”, “χημικής” και“βιολογικής” ευφορίας των γεωργικών εδαφών.Αν και το ελαιόδεντρο προτιμά βαθιά πηλώδη και καλάστραγγισμένα εδάφη, με την εφαρμογή κατάλληλωνκαλλιεργητικών τεχνικών, μπορεί να αναπτυχθεί σε διάφοραείδη εδαφών, από αλλούβιες (συσσωρευμένα φερτά υλικά)πεδιάδες, μέχρι αυλές, μέχρι πλαγιές και ρηχά και φτωχάεδάφη, σε άνυδρες και ημι-άνυδρες περιοχές. Ανάλογα με τιςπεριβαλλοντικές συνθήκες και το τεχνολογικό επίπεδοδιαχείρισης, υπάρχουν πολλά διαφορετικά συστήματακαλλιέργειας της ελιάς, από μεγάλης έκτασης ελαιώνες, με 100ή λιγότερα δέντρα σε ένα εκτάριο (Εικόνα 1-2), μέχρι τιςσύγχρονες υπερεντατικές καλλιέργειες, με 1200 έως 1600δέντρα σε 1 εκτάριο (Εικόνα 1-3). Οι πιο συνηθισμένοι Ιταλικοίοπωρώνες κυμαίνονται μεταξύ 6x4 (416 δέντρα σε 1 εκτάριο)και 6x6 (277 δέντρα σε 1 εκτάριο).

19

Εικόνα 1-2 Μεγάλης πυκνότητας ελαιώνας (υπερ-εντατικό σύστημα)

Εικόνα 1-3 Παραδοσιακός ελαιώνας

020

1.3.4 Θρεπτικές Ανάγκες

Στην παραγωγική ελαιοκαλλιέργεια, οι ανάγκες σε θρεπτικάστοιχεία διαφέρουν σε σχέση με τα αναπτυξιακά στάδια, τοκλίμα, το σύστημα φύτευσης του ελαιώνα, τηνπαραγωγικότητα των δέντρων και την ύπαρξη άλλωντεχνικών καλλιέργειας, όπως χλωρή εδαφοκάλυψη καιάρδευση. Για αυτούς τους λόγους, ο προγραμματισμός για τηλίπανση δεν αντιμετωπίζεται σαν μια κανονική διαδικασία. Σεκάθε περίπτωση καλλιέργειας, ο σκοπός είναι νακαταφέρουμε μια σωστή ισορροπία ανάμεσα στην βλαστικήκαι την παραγωγική δραστηριότητα των δέντρων. Τα φυτάαποτελούνται από 96% άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο καιάζωτο, σε μικρότερη ποσότητα, από κάλιο, φώσφορο,ασβέστιο και μαγνήσιο, και σε λιγότερη ποσότητα από σίδηρο,μαγγάνιο, βόριο, χαλκό, ψευδάργυρο και χλώριο. Τασυστατικά αυτά, διαφέρουν σε μακρο- και μικρο-συστατικά,υπάρχουν στο έδαφος σε ιοντική ή πολυσύνθετη μορφή καιαπορροφούνται, μετακινούνται και μεταβολίζονται από ταφυτά.

1.3.5 Συστήματα Φύτευσης

Το σύστημα φύτευσης, έχει σχέση με την επιλογή τηςκαλλιεργητικής ποικιλίας και της διάταξης των δέντρων, ητρίτη σημαντική παράμετρος είναι η δημιουργία ενός νέουοπωρώνα και βασίζεται στους στόχους της καλλιέργειας καιστους περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Στους σύγχρονουςοπωρώνες της Μεσογείου, τα πιο συνηθισμένα σχήματα είναι:• Κύπελλο – με διάφορες παραλλαγές όπως ο κώνος, οκύλινδρος, οι πολλαπλοί κώνοι, το κύπελλο είναι το πιο

21

συνηθισμένο σχήμα στην εντατική εξειδικευμένηελαιοκαλλιέργεια. Συνήθως έχει ένα μονό κορμό ύψουςπερίπου 80 έως 100 εκατοστά, ο οποίος διακλαδώνεται σε 2έως 4 βασικούς βραχίονες, σε απόσταση και με κλίση περίπου45 έως 50 μοίρες, από τα οποία αναπτύσσονταιδευτερεύοντες βραχίονες, τα οποία δημιουργούν βλαστούςκαι κλαδιά, που συνιστούν την κόμη του δέντρου.• Θαμνώδες σχήμα είναι ένα κύπελλο χωρίς κανονικό κορμόκαι με πρωτευούσες διακλαδώσεις τους λαίμαργουςβλαστούς που εκφύονται από το λαιμό και τις ρίζες (root-suckers) του, και δευτερεύουσες τους βλαστούς πουαναπτύσσονται με τρόπο παρόμοιο όπως στο κύπελλο.• Σφαίρα – είναι ένα σχήμα με ένα κορμό και μια σφαιρικήκόμη, διαφέρει από το κύπελλο ως προς το κέντρο της κόμηςπου καταλαμβάνεται από βλάστηση.• Ελεύθερη Διαμόρφωση μονού κορμού – όλοι οι μέθοδοιπου εφαρμόζεται με λίγο ή καθόλου κλάδεμαπεριλαμβάνονται σε αυτό το σχήμα, συνδυάζοντας ταχαρακτηριστικά ενός μονού κορμού με χαμηλό κόστος και τηνευελιξία της εφαρμογής ελάχιστου κλαδέματος.• Θάμνος – είναι μια μέθοδος ελεύθερης ανάπτυξης της κόμηςτου δέντρου που επιτυγχάνεται με ελάχιστο κλάδεμα κατά τηδιάρκεια της φάσης διαμόρφωσης του σχήματος, καθώς καισε ώριμα δέντρα, και επιτρέπει στην κόμη του δέντρου νααναπτυχθεί όσον το δυνατόν πιο ελεύθερα, ώστε το τελικόσχήμα να είναι παρόμοιο με αυτό των φυτών πουαναπτύσσονται με φυσικό τρόπο.• Μονοκωνικό – στο σχήμα αυτό, τα αρχικά κλαδιάπροσδένονται σε ένα σπιράλ στον κορμό, που αποτελεί τονκεντρικό άξονα του δέντρου, με μήκος να μειώνεται από τηνβάση προς την κορυφή, και καρποφόρους βλαστούς που

022

κατανέμονται ομοιόμορφα στην εξωτερική άκρη της κόμης τουδέντρου, καταλήγοντας σε ένα δέντρο που έχει κωνικό σχήμα,το οποίο είναι κατάλληλο για πλήρη αυτοματισμό σεοπωρώνες υψηλής πυκνότητας.• Υπέρπυκνη φύτευση όπου τα δέντρα διαμορφώνονταισε ατρακτοειδές σχήμα ή σε σχήμαπαλμέττας - είναι μια μέθοδος διαμόρφωσης κατά την οποίατα δέντρα αναπτύσσονται ελεύθερα, συνήθως, σε ένα κορμόμε θαμνώδες σχήμα ή σε μονοκωνικό, ώστε η κόμη νασχηματίζει ένα πλούσιο τοίχωμα κατά μήκος της σειράς. Τοσχήμα αυτό είναι το καταλληλότερο για την πλήρηαυτοματισμό στους κοινούς εντατικούς οπωρώνες (σεκλίμακα 6x4 μέχρι 6x6), χρησιμοποιώντας μηχανικάκλαδευτήρια και μηχανές συγκομιδής.

23

1.2 ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ OΠΟΡΩΝΑ

Στη διαχείριση του οργανικού ελαιώνα, οι καλλιεργητικέςτεχνικές και η σωστή εφαρμογή τους είναι απαραίτητεςπροϋποθέσεις για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότηταςτων φυτών, την προστασία του περιβάλλοντος και τημεγιστοποίηση του κέρδους. Μπορούν να διακριθούν σε:εδαφοβελτιωτικές πρακτικές, οι οποίες στοχεύουν στηνδιατήρηση και βελτίωση των εδαφικών συνθηκών και σετεχνικές καλλιέργειας του δέντρου, που στοχεύουν στηνανάπτυξη και απόδοση του φυτού.Η παραγωγή οργανικού ελαιόκαρπου είναι δυνατή σεδιάφορους τύπους ελαιώνα :a) Ελαιώνας με οργανική καλλιέργεια –μπορεί να πιστοποιηθείη πρώτη συγκομιδήb) Συμβατικός ελαιώνας ή ελαιώνας ολοκληρωμένηςδιαχείρισης που έχει μετατραπεί σε οργανική καλλιέργεια –πρέπει να διέλθει μια περίοδος προσαρμογής τριών χρόνων.Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μετατροπής, πρέπει ναεφαρμοστούν όλοι οι κανόνες οργανικής καλλιέργειας, αν καιτο τελικό προϊόν (ελιές ή ελαιόλαδο) δεν μπορεί να προωθηθείως βιολογικό. Αυτή είναι η πιο δύσκολη περίοδος για τονπαραγωγό, ο οποίος χρειάζεται περισσότερη τεχνική καιοικονομική στήριξη.Στην οργανική καλλιέργεια, επιτρέπονται τα συστήματαεντατικής παραγωγής, δεδομένου ότι χρησιμοποιείται τοέδαφος και όχι υδροπονικές τεχνικές. Παρόλα αυτά, πολύεντατικά συστήματα είναι δύσκολο να εφαρμοστούν καθώςδεν εναρμονίζονται με κάποιες μεθόδους της βιολογικέςκαλλιέργειας : χρήση αγροτικών πόρων κατά προτεραιότητα,

024

προστασία και βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους,περιορισμός των εντομολογικών εχθρών της καλλιέργειας μεφυσικούς τρόπους αντί για χημική αντιμετώπιση, πρόληψηασθενειών μέσω προληπτικών μέτρων, όπως η πυκνότηταφύτευσης των δέντρων να μην δημιουργούν συνθήκεςυπερβολικής σκίασης. Για να εναρμονιστούν αυτές οι μέθοδοιπροτιμάται συνήθως το μέγιστο 300 δέντρα ανά εκτάριο γιαένα βιολογικό ελαιώνα (Εικόνα 2-1).

1.2.1 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ TOY ΕΔΑΦΟΥΣ

Η αποφυγή της χρήσης μη εγκεκριμένου λιπάσματος ήπαρασιτοκτόνου δεν είναι αρκετή για τη διασφάλιση τηςβιολογικής καλλιέργειας. Για να επιτευχθεί αυτό, ο γεωργός

Εικόνα 2 1 Ημι-εντατικός ελαιώνας, με 300 δέντρα ανάεκτάριο και καλυμμένο έδαφος για προστασία από τηδιάβρωση.

25

πρέπει να χρησιμοποιεί πρακτικές και τεχνικές για τηνπροστασία και βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους. Αυτήείναι μια βασική αρχή, η οποία πρέπει επίσης να αξιολογηθείαπό το PCB, κάτι που δεν συμβαίνει πάντα.

Η εγκατάσταση και προστασία ενός νέου ελαιώνα,προϋποθέτει τις ακόλουθες αρχές και πρακτικές :

· Το έδαφος θα πρέπει να αξιολογηθεί μέχρι τουλάχιστον 1μέτρο βάθους για να προσδιοριστούν τα βασικά συστατικά τηςευφορίας, κάτι που απαιτεί το άνοιγμα κατατομών για ναπαρατηρηθούν και να συλλεχθούν δείγματα για ανάλυση

· To έδαφος πρέπει να σκαφτεί σε βάθος (περίπου 1 μέτρου)χωρίς να ανακατευτούν τα διάφορα στρώματα χώματος, καιαυτό θα επιτευχθεί χρησιμοποιώντας ένα σκαλιστήρι ή ένατσαπί ή ένα ειδικό σκαπτικό μηχάνημα.

•

Εικόνα 2-2 Σκαπτικό μηχάνημα για σκάψιμο τουεδάφους με λιγότερα περάσματα και λιγότερηκατανάλωση καυσίμου και ενέργειας

026

Πριν την φύτευση των ελαιόδεντρων, το έδαφος πρέπει νακαθαριστεί από τα αγριόχορτα που είναι περισσότερο

δύσκολο να καταπολεμηθούν χωρίς ζιζανιοκτόνα, ιδιαίτερα ταριζωματώδη φυτά, όπως αγριάδα (Κυνόδους ο Δάκτυλος -

Cynodondactylon(L.) Pers.), Πάνικο (PanicumrepensL.), ή άλλαπολυετή φυτά που είναι δύσκολο να καταπολεμηθούν όπως η

κύπερη (Κύπειρος -CyperusrotundusL.).

·Η γονιμότητα του εδάφους πρέπει να βελτιωθεί από τονπρώτο χρόνο της φύτευσης, μέσω της διόρθωσης τωνβιολογικών και μεταλλικών συστατικών, όταν οι κύριοι

παράμετροι γονιμότητας είναι εκτός των ευνοϊκώντιμών (Πίνακας. 1). Αυτό μπορεί να γίνει με ένα εγκεκριμένο

οργανικό βελτιωτικό, κατά προτίμηση να έχει δημιουργηθεί μεοργανικό λίπασμα και με ασβεστούχο

μαγνήσιο magnesium limestone (δολομίτης) ή θαλάσσιοασβεστόλιθο (sea source limestone) όπως το lithothamne;

Παράμετρος ΕυνοϊκήΤιμή

Ευνοϊκές Συνθήκες

Βάθος εδάφους >0,8m Καλλιεργήσιμα εδάφημε περισσότερο από1,20 μέτρα είναι τα πιο

Πίνακας 2-1 Ανάλυση της χημείας και της φυσικής τουεδάφους – τιμές και ευνοϊκές συνθήκες για την ελιά

27

κατάλληλα

Yφή Πηλώδης, λασπώδης,αργιλώδης, λασπώδεςαργιλώδες

Αποστράγγιση Καλή αποστράγγιση,χωρίς συσσώρευσηστάσιμου νερού

pH 5,5-8,5 Ιδανικό pH: 6,0-7,5

Περιεκτικότητα σεάλατα / αγωγιμότητα

<2,7 dS/m Με 4dS/m υπάρχειμείωση περίπου 10%στην παραγωγή με5dS/m, 25%; και με8dS/m, 50%

Οργανική ύλη >1,5% Τιμές κάτω από 1,5%αυξάνουν έντονα τονκίνδυνο ανεπάρκειαςκαι απώλειας τηςευφορίας

Φωσφορικό άζωτο(P2O5)

>25mg/Kg

Oξείδιο τουκαλίου (K2O)

>50mg/Kg

Οξείδιο του ασβεστίου(CaO)

>100mg/Kg

028

Οξείδιο του Μαγνησίου(MgO)

>20mg/Kg

Ενεργός Ασβέστης <10%

·Η χλωρή λίπανση είναι μια βασική μέθοδος για την βελτίωσητου εδάφους. Τον πρώτο χρόνο θα πρέπει να γίνει μια ετήσιαχλωρή λίπανση η οποία θα αποτελείται τουλάχιστον από ένασπόρο και ένα είδος χλόης, ανάλογα με το είδος του εδάφουςκαι το κλίμα (Πίνακας 2);

Είδη Σπόρος(Kg/εκτάριο)

Έδαφος

Βρώμη + κοινός βίκος

Avena sativa + Vicia sativa

100+50 Ελάχιστα όξινοέωςελαφρώς αλκαλικό; Πηλώδες έωςαργιλώδες

κριθάρι + κοινός βίκος

Hordeum vulgare + Vicia

100+50 Ουδέτερο έωςαλκαλικό ;

Πίνακας 2-2 Χλωρή,λίπανση– Φθινοπωρινές /χειμερινές ποικιλίες ελαιώνων για διαφορετικούςτύπους εδάφους

29

sativa πηλώδες έωςαργιλώδες

κριθάρι + κουκί

Hordeum vulgare + Vicia fabavar. minor

100+50 Ουδέτερο έωςαλκαλικό;πηλώδες έωςαργιλώδες

κριθάρι + κοινός βίκος +Τριφύλλι

Hordeum vulgare + Vicia Sativa + Trifolium resupinatum

50+40+10

Ουδέτερο έωςαλκαλικό; βαρύκαι δύσκολο ναδουλευτεί

Βρώμη + κριθάρι + κοινόςβίκος +Τριφύλλι

Avena Sativa + Hordeum vulgare + Vicia Sativa + Viciafabavar. minor

50+50+25+25

Ελάχιστα όξινοέως ελαφρώςαλκαλικό;

πηλώδες έωςαργιλώδες

Σίκαλη + κίτρινο λούπινο

Secale cereale+ Lupinus luteus

100+50 όξινο, αμμώδες,πηλώδες καικαλάστραγγισμένοέδαφος

Σίκαλη + κοινός βίκος 100+80 όξινο, αμμώδες,

030

Secale cereale + Vicia sativa πηλώδες καικαλάστραγγισμένοέδαφος

Βρώμη + κίτρινο λούπινο

Avena sativa + Lupinus luteus

100+50 όξινο, αμμώδες,πηλώδες καικαλάστραγγισμένοέδαφος

Βρώμη + λευκό λούπινο

Avena sativa + Lupinus albus

100+80 όξινο έωςουδέτερο,αμμώδες έωςπηλώδες,, καλάστραγγισμένο

·Στην οργανική καλλιέργεια, η προστασία του εδάφους είναιυποχρεωτική, για να αποφευχθούν όλες τις μορφέςδιάβρωσης και ιδιαίτερα η διάβρωση από το νερό. Η καλύτερημέθοδος για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος είναι να καλυφθεί τοέδαφος, είτε με αυτοφυή βλάστηση (Εικόνα 2-3), ή μεσυγκεκριμένη προστατευτική καλλιέργεια του εδάφουςπροσαρμοσμένη στις εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες

31

(Πίνακας 2-3);

Ουδέτερο καιαργιλώδες

Seed(Kg/h

Acid soil Seed(Kg/h

Εικόνα 2-3 Φυσική κάλυψη εδάφους μεαυτοφυή βλάστηση με βάση το τριφύλλι

( Medicagopolimorph L.)

Πίνακας 2-3 Κάλυψη με είδη που προσαρμόζονται σε έδαφοςμε αργιλώδες, ουδέτερο ή όξινο pH

032

έδαφος a) a)

Medicagopolymorpha

3 Trifoliumsubterraneum

5

Medicagorugosa 3 Trifoliumvesiculosum

2

Medicagoscutellata

3 Trifoliumincarnatum

2

Medicagotruncatula

2 Trifoliumbalansae 3

Trifoliumhirtum 2 Ornithopussativus 3

Trifoliumresupinatum

2 Ornithopuscompressus

3

Trifoliumsubterraneum

5 Biserrulapelenicus 2

Dactylisglomerata 3 Loliummultiflorum 10

Loliumperenne 7

Σύνολο σπόρων 30 30

Η καλή παραγωγικότητα και ο τζίρος του ελαιώναπροϋποθέτουν την άριστη ανάπτυξη των ελαιόδεντρων κατάτα πρώτα χρόνια. Η μερική εξάλειψη των χόρτων κατά μήκος

33

του αγροκτήματος μπορεί να συμβάλει σε αυτό στόχο(Εικόνες 2-4 και 2-5);

Εικόνα 2-4 Σκάψιμο του εδάφους (Mobilization) κατάμήκος του αγροκτήματος – η μια πλευρά δεν έχειτελειώσει ακόμα.

034

• H προστασία του εδάφους θα πρέπει πάντα ναυπάρχει σε όλες τις γεωργικές μεθόδους που εφαρμόζονταιστον ελαιώνα και ιδιαίτερα σε κατηφορικά εδάφη, όπως είναιοι περισσότεροι ελαιώνες στην Πορτογαλία και σε όλο τονκόσμο. Οι περισσότεροι συγγραφείς που έχουν σπουδάσει τοθέμα της διάβρωσης του εδάφους συμφωνούν ως προς τηνκαλύτερη λύση αυτού του προβλήματος. Η κύρια πρότασηείναι να καλυφθεί το έδαφος με ποώδη βλάστηση. Αυτή ηκάλυψη έχει τρεις λειτουργίες :

Εικόνα 2‑5 Δισκοσβάρνα προετοιμάζει το έδαφος κατάμήκος του αγροκτήματος με τη μέθοδο sandwich(συνδυασμός οργανικού λιπάσματος με τροποποιημένηάροση

35

1) Μειώνει τον αριθμό και την ένταση των επιπτώσεων τηςβροχής στο έδαφος.

2) Αυξάνει την ταχύτητα διείσδυσης του νερού στο έδαφος.

3) Σταθεροποιηθεί τον άνθρακα στο έδαφος με τη βοήθεια τηςφωτοσύνθεσης και του μετέπειτα σχηματισμούμαυροχώματος ή σταθερής οργανικής ύλης.

Ο πίνακας 2-4 δείχνει τα αποτελέσματα ενός πειράματος πουέγινε με ένα προσομοιωτή βροχόπτωσης σε τρία είδηκάλυψης του εδάφους ενός ελαιώνα όπου η μόνη μέθοδοςπου απέτρεπε τη διάβρωση ήταν η κάλυψη με ποώδη σπόροστις αρχές του φθινοπώρου.

Εικόνα 2-6 Κούρεμα της πρασινάδας (φυτεμένη +αυτοφυή), και άλεσμα των κλαδεμένων φυλλωμάτων,

με ένα μηχάνημα με λεπίδες

036

Table 2-4 shows the results of an experiment made with arainfall simulator in three types of soil covering in an olivegrove where the only practice preventing erosion is thecovering with herbaceous sown in early autumn.

Κάλυψη εδάφους ΕπιφανειακήΥπερχείλιση (l/m2)

Απώλειαχώματοςαπό τηδιάβρωση(g/m2)

Χλωρή λίπανση μεβάση το κριθάρι(Hordeum vulgare)σπαρμένη τοφθινόπωρο

3 10

Καθόλου σκάψιμο καιγενική χρήσηζιζανιοκτόνου

25 485

Γενικό σκάψιμο χωρίςτη χρήσηζιζανιοκτόνου

24 1300

Πίνακας 2-4 Τρία συστήματα διαχείρισης του εδάφουςμε προσομοιωτή βροχόπτωσης για 15 λεπτά υπόδοκιμή και μέτρηση της επιφανειακής υπερχείλισης καιτης απώλειας χώματος από το νερό.

37

1.2.2 ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΛΙΠΑΝΣΗ

1.2.2.1 Λίπανση εδάφους

Η κάλυψη του εδάφους και η χλωρή λίπανση που αναφέρθηκεπροηγουμένως αποτελούν επίσης τεχνικές λίπανσης. Εάν δενείναι αρκετά καλές για την λίπανση του ελαιώνα, μπορείκάποιος να καταφύγει στα παρακάτω :1) Η χρήση των οργανικών αποβλήτων στο έδαφος σανλίπασμα, όπως τα στερεά απόβλητα των ελαιοτριβείων(SOMW) και τα υγρά απόβλητα των ελαιοτριβείων (OOMWW)πρέπει να θεωρείται τεχνική που έχει προτεραιότητα2) Επίσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εγκεκριμέναβελτιωτικά και οργανικά/μεταλλικά λιπάσματα, αλλά όχιοργανικής παραγωγής.Τα στερεά απόβλητα των ελαιουργείων (SOMW) είναι τριώνειδών - καθαρά από τρεις φάσης σύνθλιψης/συμπίεσης,καθαρά από δύο φάσεις άλεσης και από το παραδοσιακόελαιοτριβείο. To πρώτο και το τρίτο έχουν εμπορική αξία, είτεγια εκχύλιση του ελαιολάδου, είτε για χρήση ως καύσιμο μετάτην απομάκρυνση του λαδιού. Η δεύτερη φάση SOMW έχειπερισσότερο νερό (OOMWW) και άρα έχει ένα κόστος, όχι

038

κέρδος.

Τα στερεά απόβλητα δύο φάσεων των ελαιουργείων (SOMW)μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κομποστοποίηση,αργότερα να χρησιμοποιηθούν σαν οργανικό βελτιωτικό καιμέσο παροχής θρεπτικών συστατικών (Εικόνα. 2-8, Πίνακας.2-5).

Εικόνα 2 7 Στερεά απόβλητα (SOMW) από ελαιουργείο δύοφάσεων και φύλλα ελιάς από την διαδικασία καθαρισμού(φόντο στη φωτογραφία) και απόβλητα βυρσοδεψείουπου χρησιμοποιείται ως στεγανή κοπριά για οργανικήλίπανση

39

Εικόνα 2 8 Κομποστοποίηση στερεών αποβλήτων ελαιοτριβείων(SOMW), κοτσανιών από σταφύλια και αποβλήτωνβυρσοδεψίων για την οργανική λίπανση του ελαιώνα

Πίνακας 2-5 Σύνθεση οργανικού λιπάσματος που έχει προκύψειαπό δύο φάσεις συμπίεσης των στερεών αποβλήτων τωνελαιουργείων ( SOMW) (64%), των κοτσανιών τωνσταφυλιών (33%) και των φύλλων της ελιάς (3%)- Σημείωση:(1) odm: σε στεγνή ύλη

040

Λίπασμα

Υγρασία(%)

Οργανικήύλη (%)

odm(1)

N-total (%)

odm(1)

N-NH4+

(mg/Kg)odm(1)

C/N

pH

Ηλεκτρικήαγωγιμότητα.

(dm/cm)

Οργανικήλίπανση

26,27 53,70 1,04 26,50

25,8

7,46

0,77

Το κομπόστ (οργανική λίπανση) που αναφέρθηκε στονΠίνακα 5 έχει υψηλή περιεκτικότητα οργανικής ύλης και πολύσημαντική ποσότητα αζώτου. Η χρήση 10 τόνων ανά εκτάριοδίνει περίπου 100 κιλά αζώτου ανά εκτάριο στον ελαιώνα, καισημαντικό μέρος αυτού θα είναι διαθέσιμο μέσα σε δύοχρόνια.Για να επιτευχθεί μια πιο ομοιόμορφη οργανική λίπανση σεσυντομότερο διάστημα είναι απαραίτητο να περιστρέφεταισυχνότερα, κάτι που διευκολύνεται με τον κατάλληλοεξοπλισμό, (Εικόνα 2-9). Πιο σημαντικό από αυτό, είναι ηπροσθήκη ενός συστατικού διαμόρφωσης (structuring agent)στα βρεγμένα στερεά απόβλητα (SOMW), ώστε νααντισταθμιστεί η έλλειψη διαπερατότητας των στερεών

41

αποβλήτων (SOMW) (Cegarraet al., 2004).

Η ικανότητα συνένωσης διαφορετικών υλικών βοηθάει στηνεπιτυχία της διαδικασίας κομποστοποίησης. Χωρίς αυτή τηνδυνατότητα υπάρχει κίνδυνος να φτιάξουμε ζωοτροφή αντί γιαοργανικό λίπασμα.Με την προσθήκη περισσότερων αζωτούχων οργανικώναποβλήτων, όπως τα απόβλητα των βυρσοδεψείων (χωρίςχρώμιο), είναι πιθανό να αποκτήσουμε οργανικό λίπασμα μευψηλότερη περιεκτικότητα σε άζωτο, μέχρι περίπου 3% odm.Πάνω από αυτή την τιμή, το οργανικό βελτιωτικό μπορεί ναχαρακτηριστεί σαν οργανικό λίπασμα.

Εικόνα 2 9 Εξοπλισμός για την περιστροφή και τονεξαερισμό του κομπόστ

042

O σωρός του οργανικού λιπάσματος θα πρέπει να καλύπτεταιμε ένα κατάλληλο συνθετικό κάλυμμα, το οποίο επιτρέπει τηνείσοδο του αέρα, αλλά όχι του νερού και προστατεύει το πάνωστρώμα από το ηλιακό φως (Εικόνα 2-10).

Αυτό εμποδίζει την διαρροή των θρεπτικών ουσιών και τουοργανικού υλικού και της επακόλουθης μόλυνσης των

υπόγειων υδροφορέων και/ή των αγωγών του νερού, καθώςκαι της φτωχοποίησης του οργανικού λιπάσματος. Εμποδίζειεπίσης την ξήρανση και την καταστροφή χιλιάδων χρήσιμωνμικροοργανισμών που βρίσκονται στο οργανικό λίπασμα. Ηποιοτική κομποστοποίηση επιτυγχάνεται μετά από μερικούς

43

μήνες διάρκειας της (Εικόνα 2-11).

Ανάλογα με το μέρος που θα χρησιμοποιηθούν, τα υγράαπόβλητα των ελαιουργείων (OOMWW) από τις τρεις φάσειςμπορεί να θεωρηθούν ρυπογόνο προϊόν ή λίπασμα. Σε ένααγωγό νερού, οι οργανικές ενώσεις των υγρών αποβλήτωντων ελαιουργείων (OOMWW) προκαλούν έλλειψη οξυγόνουστο νερό και επακόλουθο θάνατο των ψαριών και των άλλωνυδρόβιων ζώων. Στα γεωργικά εδάφη η ποσότητα τωνοργανικών ουσιών θεωρείται λίπασμα, εάν δεν υπερβαίνεισυγκεκριμένα επίπεδα. Στα υγρά απόβλητα των ελαιουργείων(OOMWW) το υψηλό επίπεδο οργανικής ύλης, κάλιο, άζωτοκαι φώσφορος, καθιστούν αυτά τα απόβλητα φθηνή πηγήαυτών των θρεπτικών ουσιών (Garcia-Ortiz, A. et al., 1995). Το

Εικόνα 2-11 Η κομποστοποίηση γίνεται κυρίως από στερεάαπόβλητα των ελαιοτριβείων (SOMW) και κοτσάνια σταφυλιώνπου είναι έτοιμα για χρήση σε ελαιώνα

044

160 π.Χ ο Μάρκος Πόρκιος Κάτων, στο βιβλίο του "ΠερίΓεωργίας," αναγνώρισε την λιπαντική αξία των υγρώναποβλήτων των ελαιουργείων (OOMWW)! Οι Ευρωπαϊκέςγεωργικές υπηρεσίες μόνο πρόσφατα ανακάλυψαν την αξίααυτή, αφού έκλεισαν τόσα ελαιουργεία επειδή δεν υπήρχελύση για αυτά τα απόβλητα, αν και είχαν γίνει πολλές δοκιμέςσε άλλες χώρες, κυρίως στην Ιταλία, όπου ο νόμος 574/96επέτρεπε τη χρήση τους στο έδαφος (Tamburinoet al., 1999).

Παράμετρος Mύλος λιοτρίβησης Τρεις φάσειςσυνεχούςσυμπίεσης

Οργανική Ϋλη (%) 10,5 2,60

Άζωτο (%) 0,20 0,06

Φώσφορος (%) 0,05 0,01

Κάλιο (%) 0,36 0,12

Μαγνήσιο (%) 0,02 0,004

pH 4,5-5,0 4,7-5,2

Πίνακας 2-6 Οργανική Ύλη και μακροθρεπτικά συστατικά από υγράαπόβλητα ελαιουργείων (OOMWW) δύο τύπων

45

Σήμερα, η χρήση στο έδαφος των υγρών αποβλήτων τωνελαιουργείων γίνεται κατά προτίμηση μεταξύ Μάρτη καιΝοέμβρη. Χρησιμοποιείται ποσότητα περίπου 8,4τόνων/εκτάριο/έτος (υδραυλική πρέσα) ή 2τόνων/εκτάριο/έτος (μέθοδος συνεχούς εκχύλισης). Όπωςσυστήνουν οι Ιταλοί ερευνητές, στην Ιταλία η τελευταία τιμήπρέπει να αυξηθεί, όπου οι μέγιστες ποσότητες κυμαίνονταιαπό 50m3/εκτάριο/έτος με τη μέθοδο ασυνεχούς εκχύλισηςέως 80 m3/εκτάριο/έτος με τη διαρκή μέθοδο (Tamburinoet al.,1999).Τα κλαδιά των ελιών (με διάμετρο λιγότερο από 40 mm) είναιμια άλλη απομένουσα αξία που πρέπει να επιστρέψει στοέδαφος, αντί να καεί. Τα κλαδιά πρέπει να συνθλίβονται με έναειδικό μηχάνημα με λεπίδες και να μένουν ακάλυπτα στοέδαφος. Εκτός από την οργανική ύλη που αναμειγνύεται σιγάσιγά με το έδαφος, παράγοντας χούμο που απελευθερώνειστο έδαφος θρεπτικά συστατικά. Για κάθε τόνο κλαδιών με50% υγρασία, απελευθερώνονται 4kg αζώτου, 0,5 kgφωσφόρου, 4kg καλίου, 5kg ασβεστίου και 1kg μαγνησίου. Μεαυτό τον τρόπο, μειώνεται τo διοξείδιο του άνθρακα (CO2) καιη παραγωγή άλλων αερίων θερμοκηπίου, εφόσον η ποσότηταοργανικής ύλης και άνθρακα είναι πολύ υψηλή. Εκτιμάται ότιγια κάθε 100 κιλά ελαιόκαρπου που έχει συλλεχθεί,παράγονται 65 κιλά κοτσανιών και φύλλων και 15 κιλά ξύλου(με διάμετρο πάνω από 40mm).Όταν η χρήση αυτών των αποβλήτων δεν είναι αρκετή για ναικανοποιήσει τις θρεπτικές ανάγκες της καλλιέργειας, πρέπεινα γίνει επιπλέον λίπανση. Ανάμεσα στα μακρο-θρεπτικάσυστατικά, το άζωτο και το κάλιο χρειάζονται περισσότερο γιατα ελαιόδεντρα. Οι ετήσιες οργανικές εξαγωγές εξαρτώνταιαπό την παραγωγή του ελαιόκαρπου. Με παραγωγές γύρω

046

στους 3,5 τόνους/εκτάριο, οι θρεπτικές ανάγκες πουπροκύπτουν φαίνονται στον Πίνακα 7..

Note: NPK – Nitrogen; Phosphorus; Potassium

Σοδειά (τόνοι/εκτάριο)

Άζωτο – N(κιλά/εκτάριο)

Φώσφορος – P(κιλά/εκτάριο)

Κάλιο – K(κιλά/εκτάριο)

3,5 100 50 150-200

Η λίπανση διακρίνεται σε οργανική και ανόργανη. Η πρώτηέχει στόχο να βελτιώσει τα φυσικά χαρακτηριστικά τουεδάφους, όπως τη δομή, το συντελεστή απορρόφησης, τηνδιαπερατότητα, την τάση για δημιουργία κολλοειδών ενώσεων(υγρασία), την πυκνότητα, την απορροφητικότητα και το pH, μετη χρήση της χλωρής λίπανσης και της κοπριάς, τωνβελτιωτικών εδάφους και των κομπόστ. Η δεύτερηπροορίζεται για τη θρέψη των φυτών, με τη χρήση χημικώνλιπασμάτων που σκορπίζονται στο έδαφος ή μέσω τωνσυστημάτων ποτίσματος ή με διαφυλλικές εφαρμογές.

Τα βασικά θρεπτικά συστατικά, που ονομάζονται μακρο-συστατικά, είναι το άζωτο, ο φώσφορος και το κάλιο.

Πίνακας 2-7 Θρεπτικές Ανάγκες ελαιόδεντρου σε Άζωτο,Φώσφορο και Κάλιο για σοδειά 3.5 τόνων/εκτάριο

47

Το άζωτο είναι βασικό για την ανάπτυξη του φυτού :συμμετέχει στη σύνθεση των αμινοξέων και των πρωτεϊνών,στο σχηματισμό των ανθών, στο δέσιμο και στην ανάπτυξητου καρπού. Η έλλειψη αζώτου επιφέρει μείωση τηςανάπτυξης, σχηματισμό ελαττωματικών ανθών, χαμηλήσοδειά και παρενιαυτοφορία.

Ο φώσφορος είναι ένας ρυθμιστής της ανάπτυξης του φυτούκαι αποτελεί στοιχείο αναγκαίο για το διαίρεση του πυρήνα καιτην ανάπτυξη των μεριστωματικών ιστών του φυτού, τηνενίσχυση της καρπόδεσης, την ανάπτυξη και ωρίμανση τουκαρπού και την φελλοποίηση των βλαστών. Τα αποτελέσματατης φωσφορικής λίπανσης φαίνονται παρόλα αυτά με μεγάληβραδύτητα λόγω των σχετικά περιορισμένων αναγκών τηςελιάς και της αδρανοποίησης του στοιχείου στο έδαφος, τοοποίο απελευθερώνεται με βραδείς ρυθμούς. Η έλλειψηφωσφόρου, παρόλο που είναι σπάνια, εκδηλώνεται με ένακοκκινωπό ή μωβέ χρωματισμό και με προβλήματα στομεταβολισμό που αντικατοπτρίζονται στην ανάπτυξη και τηνκαρποφορία.

Το κάλιο ενισχύει τη συσσώρευση των υδατανθράκων όπωςτο άμυλο, ένα δυναμικό απόθεμα για τις διαδικασίεςμεταβολισμού που ρυθμίζει την εξισορρόπηση του νερού στοφυτό, αυξάνοντας την κατακράτηση του νερού των ιστών καιτη ρύθμιση της διαπνοής, Είναι επίσης ένας ενζυμικόςκαταλύτης, που βελτιώνει την ωρίμανση του καρπού της ελιάςκαι αυξάνει την ανθεκτικότητα σε ακραίες θερμοκρασίες και σεκάποιες μυκητιακές ασθένειες. Το κάλιο απορροφάται σεσχετικά υψηλή ποσότητα από την ελιά, αλλά γενικά ταγεωργικά εδάφη είναι προικισμένα με αυτό, περισσότερο τααργιλώδη εδάφη. Όπως και ο φώσφορος είναι ελάχιστα

048

διαλυτό και είναι σταθερό στο έδαφος. Η έλλειψη καλίου είναιπολύ σπάνια, εκδηλώνεται με τον αποχρωματισμό και τηνακραία νέκρωση των παλιότερων φύλλων.

Άλλα σημαντικά θρεπτικά συστατικά για την ελιά είναι τομαγνήσιο, το ασβέστιο και το βόριο. Το μαγνήσιο είναι έναβασικό συστατικό της χλωροφύλλης, αλλά γενικά δενσυμπεριλαμβάνεται στα συστήματα λίπανση, καθώςπεριέχεται επαρκώς σε πολλά λιπάσματα.

Το ασβέστιο είναι ένα άλλο βασικό συστατικό για τηνανάπτυξη, αποτελεί συστατικό των κυτταρικών τοιχωμάτων τοοποίο συμβάλει στην μηχανική (mechanical) ανθεκτικότητατων ιστών, δρώντας και ως καταλύτης κάποιων ενζύμων. Ηέλλειψη ασβεστίου μπορεί να οφείλεται στην οξύτητα τουεδάφους και διορθώνεται με επαρκή εφοδιασμό ασβεστίου,όπως ο άνθρακας.

Το βόριο επιδρά στην ωρίμανση της γύρης, στο δέσιμο τουκαρπού και στην παραγωγικότητα του φυτού. Η έλλειψηβορίου εκδηλώνεται με την ακραία χλώρωση των φύλλων, ηοποία ακολουθείται με νέκρωση και πτώση των φύλλων. Ημικρή ανεπάρκεια σε βόριο προκαλεί χαμηλή ευφορία τωνλουλουδιών και αύξηση της απώλειας των ανθών. Η έλλειψησε βόριο παρόλα αυτά επιλύεται εύκολα μέσω τηςπεριποίησης των φύλλων κατά τη διάρκεια της περιόδου πριντην άνθηση.

Στους εντατικούς ελαιώνες, ο εφοδιασμός με λίπασμαπραγματοποιείται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τηνκατάσταση της καλλιέργειας και το σκοπό της χρήσης του. Ταλιπάσματα σκορπίζονται συνήθως στο έδαφος, επειδή

49

φυσιολογικά η θρέψη των δέντρων εξαρτάται από τηαπορρόφηση των θρεπτικών συστατικών μέσω των ριζών.

050

1.2.2.2 Υδρολίπανση

Η υδρολίπανση συνίσταται στον εφοδιασμό λιπασμάτων σταδέντρα μέσω του συστήματος άρδευσης. Τα μακροσυστατικά(N, P, K) τροφοδοτούνται συνήθως μέσω της έκχυσης χημικώνδιαλυμάτων, ενώ τα μικροσυστατικά (Mg, Fe, Bo)τροφοδοτούνται στα φυτά, όταν είναι απαραίτητο, μεδιαφυλλικές εφαρμογές.

Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας πρακτικής συνίσταται στηνευκολία χρήσης και στην αποδοτικότητα των λιπασμάτων,δίνοντας τη δυνατότητα μείωσης της ανάγκης σε λιπάσματαμέχρι 30% συγκριτικά με τον καταμερισμό του εδάφους και σεμια αισθητή μείωση των εξόδων διαχείρισης όσον αφορά τηναγορά, τη μεταφορά και τoν καταμερισμό των λιπασμάτων,ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα τους, παρέχοντας σταδέντρα το κατάλληλο θρεπτικό επίπεδο, μεγιστοποιώντας τηνσοδειά, την παραγωγή λαδιού και την αποδοτικότητα.

Χρησιμοποιούνται μείγματα υψηλής αποτελεσματικότηταςυδατοδιαλυτού ή υγρού λιπάσματος αζώτου, φωσφόρου καικαλίου, μίας ή αρκετών δόσεων, και ενισχύονται απόδευτερεύοντα συστατικά (Mg, Fe) και μικροσυστατικά (B, Zn).Τέτοια διαλύματα, σε καθορισμένες δόσεις σύμφωνα με ταλιπαντικά σχέδια, μεταφέρονται στο σύστημα ποτίσματος μετη βοήθεια μπεκ ψεκασμού το οποίο με τη ροή του νερούρουφάει, διαλύει και μεταφέρει το θρεπτικό διάλυμα σύμφωναμε την αρχή Venturi.

1.2.2.3 Λίπανση Φυλλωμάτων.

Εκτός από το ότι το ελαιόδεντρο μπορεί να απορροφήσειθρεπτικά συστατικά μέσω των ριζών, μπορεί και μέσω των

51

φυλλωμάτων, επιτρέποντας τη γρήγορη και αποτελεσματικήικανοποίηση των αναγκών των φυτών και την ενίσχυση τηςκαρποφορίας τα επόμενα χρόνια και την επίλυση της έλλειψηςσε μικροσυστατικά, ή σε ακραίες περιπτώσεις κατά τις οποίεςδεν είναι εφικτό να χρησιμοποιηθούν λιπάσματα στο έδαφος.

Τα πλεονεκτήματα αυτής της τεχνικής είναι πολλαπλά :έγκαιρη παρέμβαση, τα θρεπτικά συστατικά παρέχονται τηστιγμή που υπάρχει μεγαλύτερη αναγκαιότητα και υπάρχειαποτελεσματικότητα σε σύντομο χρονικό διάστημα,ολοκληρωμένη χρήση των συστατικών που επιτρέπει τημείωση της ποσότητας των λιπασμάτων που χρειάζονται κατάτην χρήση στο έδαφος. Ακόμα κι αν η διαφυλλική λίπανση δενμπορεί να αντικαταστήσει εξ’ ολοκλήρου την θρέψη μέσω τωνριζών, τα αποτελέσματα πολλών πειραμάτων πουπραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικά περιβάλλοντα καιελαιώνες, με τη χρήση ενός ή συνδυασμού πολλώνλιπασμάτων του εμπορίου, και ειδικών προϊόντων για την ελιά,επιβεβαίωσαν την αποτελεσματικότητα αυτής της πρακτικήςγια τη θρέψη της ελιάς μεταξύ των βιώσιμων στρατηγικώνκαλλιέργειας.

052

1.3 ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΞΤΡΑ ΠΑΡΘΕΝΟΥΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

Ο προσδιορισμός των καλλιεργητικών ποικιλιών πουυπάρχουν σε ένα ελαιώνα είναι η πρώτη απαραίτητηπροϋπόθεση για την παραγωγή υψηλής ποιότητας έξτραπαρθένου ελαιόλαδου. Το βήμα αυτό συστήνεται ώστε ναπροσδιοριστεί η ιδανική περίοδος συγκομιδής που είναιχαρακτηριστική για κάθε καλλιεργητική ποικιλία, να γίνειπροσαρμογή των προϋποθέσεων μετατροπής στις χημικέςκαι φυσικές ιδιότητες σύστασης των ελιών, και συνεπώς νααξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο ολόκληρη η διαδικασίαμετατροπής των ελιών σε ελαιόλαδο.

1.3.1 ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ

Η συγκομιδή γίνεται με διάφορες τεχνικές : συγκομιδή με ταχέρια, τίναγμα ή μηχανικά με τσουγκράνα ή με μηχανικούςκραδασμούς. Η πιο συνηθισμένη τεχνική είναι η συγκομιδή μετα χέρια, αλλά η μηχανική συγκομιδή γίνεται όλο και πιοδημοφιλής λόγω του υψηλού εργατικού κόστους τηςσυγκομιδής με τα χέρια. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται τομάζεμα των ελιών από το έδαφος, επειδή κάποια συστατικάπου υπάρχουν στο έδαφος, όπως οι μικροοργανισμοί,διευκολύνουν την μόλυνση των καρπών μέσω της μούχλας ήακόμα και μέταλλα όπως το σίδηρο ή ο χαλκός θέτουν σεκίνδυνο την προστασία του λαδιού καθώς επιταχύνουν τηνδιαδικασία οξείδωσης. O

Κατά τη συγκομιδή και τη μεταφορά πρέπει να επιτευχθούνκάποιοι σημαντικοί στόχοι:

• Μην σπάτε τα κλαδιά που θα αποφέρουν/αποδώσουντον επόμενο χρόνο

53

• Μην δημιουργείτε πληγές στα κλαδιά οι οποίες μπορείνα καταλήξουν σε ρόζους

• Μην τραυματίζετε τον ελαιόκαρπο, αφού η ποιότητατου ελαιολάδου εξαρτάται από τον υγιή καρπό .

• Η συγκομιδή του ελαιόκαρπου να γίνεται ότανβρίσκεται σε κατάσταση σωστής ωρίμανσης, ούτε πολύπράσινος ούτε πολύ ώριμος

• Κατά την μεταφορά πρέπει να αποφεύγεται ησύνθλιψη και ζύμωση του ελαιόκαρπου

Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι η συγκομιδή δεν πρέπει ναγίνεται με μακριές ξύλινους ράβδους, κάτι που αποτελείπαραδοσιακή μέθοδος της ελαιοσυγκομιδής. Εναλλακτικά,μπορούν να εφαρμοστούν οι ακόλουθες πρακτικές :

• Συγκομιδή με το χέρι σε μικρούς ελαιώνες.

• Μηχανική συγκομιδή με ηλεκτρικό μηχάνημασυγκομιδής (μπαταρία) ή με μηχάνημα που λειτουργεί μεκαύσιμο, για ελαιώνες μεσαίου μεγέθους και καλλιεργητικέςποικιλίες όπου ο καρπός δεν πέφτει με δόνηση.

• Δόνηση των κλαδιών με δονητή που λειτουργεί μεκαύσιμο, για μεσαίου μεγέθους ελαιώνες, όταν η παραπάνωτεχνική δεν είναι δυνατή ή όταν δεν ενδείκνυται ο δονητής(παλιά δέντρα ή κακή πρόσβαση για τράκτορα)

• Δόνηση του κορμού με δονητή που έχει προσαρμοστείσε ένα τράκτορα ή σε μια αυτόματη μηχανή, για μεγάλουςελαιώνες.

054

Μετά τη συγκομιδή θα πρέπει να γίνεται άμεση μεταφορά στοελαιουργείο ώστε να παραχθεί το ελαιόλαδο την ίδια ή τηνεπόμενη μέρα. Κατά την μεταφορά, θα πρέπει ναχρησιμοποιούνται ανοικτές σκληρές κούτες, αντί για κλειστάτσουβάλια ή μεταφορά πολύ μεγάλης ασυσκεύαστηςποσότητας ελαιόκαρπου.

Στο ελαιουργείο, τα φύλλα πρέπει να απομακρύνονται και οελαιόκαρπος να καθαρίζεται. Η παραγωγή ελαιολάδου θαπρέπει να ξεκινήσει εντός 24 ωρών μετά την συγκομιδή.

Η παρατεταμένη φύλαξη του ελαιόκαρπου προκαλεί ζύμωση.Αυτό οδηγεί σε διάσπαση των στοιχείων των λιπαρών οξέωνκαι της γλυκερόλης από το λίπος, οδηγώντας σε αύξηση τωνελεύθερων λιπαρών οξέων δηλ., της οξύτητας. Μπορεί ναυπάρξουν μειονεκτήματα στη γεύση και την οσμή (αίσθησημούχλας που έχει τη μυρωδιά κρασιού), τα οποία εντοπίζονταιεύκολα στον έλεγχο της γεύσης, επιφέροντας άμεσοαποκλεισμό σε οποιοδήποτε διαγωνισμό λαδιού.

Όσον αφορά την περίοδο της συγκομιδής, η σωστή ωρίμανσηείναι όταν οι όψιμοι καρποί έχουν μωβ χρώμα και οι άλλοιείναι ήδη μαύροι. Εάν οι καταναλωτές επιθυμούν την πικρήγεύση, η συγκομιδή μπορεί να γίνει νωρίτερα, όταν οι λιγότεροώριμοι ελαιόκαρποι μεταβαίνουν από το πράσινο στο βιολετίχρώμα.

Ο ελαιόκαρπος θα πρέπει να συλλέγεται για να εμποδίζει τηνπεραιτέρω οξείδωση και τελική ανθράκωση της ελιάς ότανπροσβάλλεται από το δάκο της ελιάς. Ωστόσο είναι πιθανό σεελαιόκαρπο που έχει προσβληθεί μόνο από το δάκο ναπάρουμε ελαιόλαδο με οξύτητα λιγότερη από 1%. Μεελαιόκαρπο που έχει προσβληθεί με ανθράκωση της ελιάςδεν είναι πια πιθανό, αφού αυτός ο καρπός θα υποβιβάσει την

55

ποιότητα του ελαιόλαδου. Σε αυτή την περίπτωση ηδιαδικασία εκχύλισης θα πρέπει να χωριστή, όπως και για τιςελιές που έχουν πέσει στο έδαφος.

Για να διασφαλιστεί μια καλή υγειονομική ποιότητα, θα πρέπειμε τις πρώτες βροχοπτώσεις να γίνει προληπτικήαντιμετώπιση με ζιζανιοκτόνο που να περιέχει χαλκό. Hδιαδικασία αυτή διασφαλίζει την προστασία του καρπού απόπροσβολές μυκητών (βλάστηση των σπορίων των μυκήτων-fungi spore germination), ιδιαίτερα από ανθράκωση (Εικόνα3-1).

.

Εικόνα 3-1 Ελαιόκαρπος σε καλή υγειονομικήκατάσταση, στον οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ζιζανιοκτόνοπου περιέχει χαλκό για προστασία από σημαντικές ασθένειες(ανθράκωση ελιάς, κυκλοκόνιον της ελιάς, κερκοσπορίωσητων φύλλων, ρόζους στην ελιά (olive knot).

056

1.3.2 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Στην παραγωγή παρθένου ελαιόλαδου δεν χρησιμοποιούνταιχημικοί διαλύτες. Το προϊόν αποκτάται μόνο μέσω φυσικώνδιαδικασιών κάτι που εξασφαλίζει μεγαλύτερη ποιότητα. Γιανα αποκτηθεί ένα προϊόν στη μέγιστη ποιότητα, οι καρποίπρέπει να είναι σε καλές υγειονομικές συνθήκες. Εκτός απόαυτό, μέσα στο καρπό, το λάδι πρέπει να διατηρεί τα δικά τουχαρακτηριστικά, αποφεύγοντας τις διαδικασίες οξείδωσης ήτις απώλειες από πτητικές ενώσεις. Αυτό μπορεί να επιτευχθείεάν δοθεί προσοχή κατά τη διάρκεια των διαδοχικών φάσεωντων τεχνικών διαδικασιών στο ελαιουργείο

1.3.2.1 Αποθήκευση και Μεταφορά Ελιών

Μετά τη συγκομιδή, συστήνεται να μεταφέρονται οι ελιές στοελαιουργείο σε διάτρητα πλαστικά δοχεία με μέγιστο βάρος τα25 κιλά. Αν και είναι μια απλή διαδικασία, εάνπραγματοποιηθεί με λάθος τρόπο, υπάρχει το ενδεχόμενο ναέχει αρνητικό αποτέλεσμα στην τελική ποιότητα του λαδιού.Θα πρέπει η επεξεργασία τους να γίνει εντός λίγων ωρώναφού φτάσουν στο ελαιουργείο (περίπου 8 ώρες), οαποθηκευτικός χώρος θα πρέπει να είναι προστατευμένοςεξωτερικά, να είναι δροσερός και να αερίζεται (μεθερμοκρασία 14-18 °C), και να είναι καθαρός και άοσμος.Οι ελιές πρέπει να διατηρούνται σε δροσερό αεριζόμενο χώροκαι κατά προτίμηση να είναι προστατευμένος από πηγέςφωτός και θερμότητας. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθείσε αυτή τη φάση ώστε να αποφευχθούν προβλήματαυπερθέρμανσης, μούχλας ή αφύσικης ζύμωσης λόγωεκτεταμένης έλλειψης εξαερισμού του καρπού ή λόγωσυλλογής τους από το έδαφος. Για αυτό το λόγο, οι ανέπαφεςελιές δεν πρέπει να αποθηκεύονται μαζί με τις ελιές που

57

βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο ωρίμανσης, ούτε μεαυτές που έχουν συλλεχθεί από το έδαφος και έχουνεπιφανειακή φθορά και εμφανή επιφανειακά ελαττώματα.

Οι ανέπαφες ελιές μπορούν να αποθηκεύονται για όσο τοδυνατόν περισσότερο διάστημα, ελέγχοντας τη δράση τηςλιπάσης που προκαλεί την αύξηση της οξύτητας του λαδιούκαθώς και την εξωγενή αναπαραγωγή των μικροβίων η οποίαελέγχει τις διαδικασίες διάσπασης όπως τα φαινόμεναζυμώσεων που επηρεάζουν την ποιότητα του λαδιού όπως ναγίνει το λάδι τη μυρωδιά κρασιού (winey) ή μούχλας (fusty).

1.3.2.2 Απομάκρυνση των Φύλλων

Η διαδικασία αυτή, η οποία πραγματοποιείται με τη χρήσηενός ταλαντευόμενου κόσκινου, συχνά μαζί μεαναρροφητήρες, είναι απαραίτητη για να αποφευχθεί ησυσσώρευση μεγάλης ποσότητας φύλλων ή άλλων φυτικώνυλών (vegetable waste)κατά την παραγωγική διαδικασία, αλλάβοηθά επίσης στην απομάκρυνση ξένων σωμάτων όπωςχώμα, πέτρα, υπολείμματα ξυλείας, κλπ.

Παρόλα αυτά, η συνηθισμένη πρακτική να αφήνουμε κάποιαφύλλα στην διαδικασία της παραγωγής για να επηρεάσει τοτελικό χρώμα του λαδιού, δεν αλλάζει σημαντικά, παρά τηνκοινή πεποίθηση, την αξία της διαθέσιμης χλωροφύλλης καιάρα την ένταση του πράσινου χρώματος του λαδιού. Η αξίααυτή εξαρτάται εξ’ ολοκλήρου από το βαθμό ωρίμανσης τουκαρπού.

1.3.2.3 Πλύσιμο Ελιών

Ο κανόνας είναι να πλένονται οι ελιές με άφθονο πόσιμο νερόπριν το άλεσμα. Το πλύσιμο δίνει τη δυνατότητααπομάκρυνσης πετρών και μικρών κλαδιών μειώνοντας έτσι

058

τον κίνδυνο ζημιάς στο σύστημα της άλεσης, καθώς επίσηςκαι απομάκρυνσης όλων των βλαβερών εξωγενώνμικροοργανισμών και/ή υπολειμμάτων από την φυτο-υγειονομική επεξεργασία ώστε με τρόπο κατάλληλο ναμετατραπούν οι ελιές σε ένα ποιοτικό προϊόν.

1.3.2.4 Σύνθλιψη της ελιάς

Η μάλαξη της ελιάς στοχεύει στο να αποκτηθεί μια ομοιογενήςμάζα, η πυκνότητα της οποίας εξαρτάται από το βαθμόωρίμανσης των ελιών και της ποιότητας τους. Η διάρκεια τηςπρέπει να είναι περίπου 20 λεπτά, χρησιμοποιώντας τονκλασικό "μαλακτήρα" ή θραυστήρες (με δίσκους) ήσπαστήρες.

Ο κλασικός θραυστήρας της ελιάς ο οποίοςχρησιμοποιούνταν για πολλούς αιώνες ήταν ο πέτρινοςθραυστήρας. Ο πέτρινος θραυστήρας αποτελείται από μιαλεκάνη που στηρίζεται πάνω σε μια βάση και μια ατσάλινηάκρη με μια οπή για να απομακρύνεται η ελαιοζύμη στο τέλοςτης άλεσης.

Δύο ή τέσσερις γρανιτένιοι τροχοί περιστρέφονται σε μιασκληρή γρανιτένια βάση σε διαφορετικές αποστάσεις από τοκέντρο της δεξαμενής. Η ταχύτητας περιστροφής είναισυνήθως 12- 15 στροφές ανά λεπτό (rpm). Η δημοτικότητα τουσυστήματος εκχύλισης με τη χρήση πίεσης με τον πέτρινοθραυστήρα μειώθηκε σταδιακά. Σε σύγκριση με τουςμαλακτήρες-θραυστήρες, αυτή η συσκευή παρουσιάζεισημαντικά μειονεκτήματα όσον αφορά την ποιότητα τουελαιολάδου. Συγκεκριμένα, μειώνει την συγκέντρωση τηςφαινόλης καθώς η ελαιοζύμη βρίσκεται σε εκτεταμένη επαφήμε τον αέρα κατά την διάρκεια της επεξεργασίας. Η επαφή μετον αέρα ενισχύει την πολυφαινολοξειδάση και την

59

υπεροξειδάση, προκαλώντας υψηλή οξείδωση τωνφαινολικών ενώσεων. Η διαδικασία της άλεσης στην εκχύλισητου λαδιού με φυγοκέντριση αντικαταστάθηκε από τη χρήσητων μαλακτήρων-θραυστήρων (crushers).

Αντιθέτως στο ελαιοπιεστήριο, ο πολτός και η πέτρα σπάνετην ίδια στιγμή με ένα δίσκο που έχει μια σφήνα στη μέσηόπου οι ελιές θρυμματίζονται με βία.

Χάρη στην ταχύτητα του, η μέθοδος αυτή συστήνεται γιαόλους τους συνεταιρισμούς που χρειάζεται να επεξεργάζονταιμεγάλες ποσότητες προϊόντος μέσα σε σύντομο χρονικόδιάστημα. Η πικρή και πικάντικη γεύση του λαδιού είναισχεδόν βέβαιο ότι οφείλεται στη χρήση αυτής της μεθόδου.Συνεπώς, ενισχύεται μια συγκεκριμένη κατηγορίααντιοξειδωτικών ουσιών (πολυφαινόλες). Το επίπεδοωρίμανσης του καρπού επίσης επηρεάζει τη χρήση αυτής τηςμεθόδου, η οποία αξίζει περισσότερο όταν οι ελιές που έχουνσυλλεχθεί δεν είναι εντελώς ώριμες.

1.3.2.5 Διαδικασία Μάλαξης

H ανάμειξη και το ζέσταμα (25-35 °C) της ελαιοζύμης κατά τηδιάρκεια της μάλαξης προκαλεί διάσπαση του γαλακτώματοςνερού σε λάδι, επιτρέποντας στα σταγονίδια του λαδιού νασχηματίσουν μεγαλύτερα σταγονίδια τα οποία διαχωρίζονταιεύκολα κατά τη διάρκεια της υδατικής φάσης στερεού-υγρού.

Η ελαιοζύμη που αποκτάται κατά τη διάρκεια της σύνθλιψης,χαρακτηρίζεται από την παρουσία πολυάριθμων ενζύμων.Μερικά από αυτά τα ένζυμα που επηρεάζουν την ποιότητατου τελικού λαδιού είναι: η πολυφαινολοξειδάση,υπεροξειδάση, λιποξειγενάση και γλυκοσιδάση.

060

Τέτοια ένζυμα είναι ενδογενή και κατηγοριοποιούνται σε όλεςτις ελιές αλλά στην περίπτωση της γλυκοσιδάση, μπορεί ναείναι και εξωγενής φύσης, προερχόμενη από μόλυνση τηςπάστας/πολτού από μικροοργανισμούς. Ηπολυφαινολοξειδάση και η υπεροξειδάση έχουν δράσηδιάσπασης στις φαινολικές ενώσεις της ελαιοζύμης,μειώνοντας την αντιοξειδωτική της δράση. Η λιποξειγενάσηείναι το ένζυμο που ενεργοποιεί την ενζυμική διαδρομή τηςδιάσπασης των ελεύθερων λιπαρών οξέων και του λινελαικούοξέως για να σχηματιστούν οι αλδεϋδες, οι αλκοόλες και οιεστέρες, οι οποίες ευθύνονται για το χαρακτηριστικό άρωματου λαδιού όπως είναι το φρουτένιο, η γλυκοσιδάση είναι τοένζυμο που υδρολύει τις κύριες φαινολικές ενώσεις των ελιών,την ελαιοευρωπαΐνη (oleuropein) και την λιγκστροσιδη(ligostride), στα αντίστοιχα μη ζαχαρούχα τμήματα/άγλυκα(aglycones), ώστε να γίνουν περισσότερο διαλυτά στο λάδι.

Η δραστηριότητα τέτοιων ενζύμων επηρεάζεται από το χρόνο,τη θερμοκρασία, την δραστικότητα του νερού και στηνπερίπτωση της πολυφαινολοξειδάσης, της υπεροξειδάσης καιτης λιποξειγενάσης, από την στάθμη του ατμοσφαιρικούοξυγόνου κατά τη ζύμωση.

Στον ελαιόκαρπο (Olea europaea L.), η ροή της λιποξειγενάσης(LOX) είναι υπεύθυνη για την παραγωγή των οργανοληπτικώνχαρακτηριστικών που διαφοροποιούν το παρθένο ελαιόλαδοαπό τα άλλα φυτικά έλαια. Οι χημικές ενώσεις (E)-2-hexenal,(E)-2-hexen-1-ol, 1- hexanol, και (Z)-3-hexen-1-yl acetate είναιπέντε βιολογικοί δείκτες που παράγονται ως συνέπεια τηςλιπιδικής αποδόμησης μετά την διάσπαση των ιστών και είναιμεταξύ των σημαντικότερων πτητικών συστατικών για τοάρωμα του ελαιολάδου. Η ανάπτυξη του ελαιόκαρπου

61

πραγματοποιείται πέντε μήνες μετά την άνθηση, ανάλογα μετην ποικιλία και τις κλιματικές συνθήκες και περιλαμβάνειδιάφορες φάσεις όπως κυτταρική διαίρεση, κυτταρικήδιόγκωση και αποθήκευση μεταβολιτών. Η ποιότητα τουελαιόλαδου επηρεάζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούςπαράγοντες, από την κατάσταση ωρίμανσης τωνκαρπών/κουκουτσιών (δρύπη), και επηρεάζεται εξίσου απότην τεχνολογική επεξεργασία όπως η μάλαξη.

Η μάλαξη για 20 έως 40 λεπτά επιτρέπει στα μικρά σταγονίδιαλαδιού να ενωθούν με μεγαλύτερα τα οποία μπορούν νααπομακρυνθούν με φυγοκέντρηση. Η φυγοκέντρηση είναι ένααπολύτως απαραίτητο βήμα για την αποτελεσματική εκχύλισητου λαδιού. Περισσότερο ανακάτεμα αυξάνει την απόδοση τουλαδιού και επιτρέπει το σχηματισμό λιγότερο σημαντικώνσυστατικών τα οποία ενισχύουν τη γεύση του, αλλά παράγουνπερισσότερα προϊόντα οξείδωσης, κάτι που αυξάνει τουςδείκτες οξύτητας του λαδιού και του υπεροξειδίου, μειώνονταςτη διάρκεια διατήρησης του. Αναφέρθηκε ότι υπάρχει έναενζυμικό σύστημα στον ελαιόκαρπο, το οποίο καθορίζεταιγενετικά, και περιέχει την ακυλο-υδρολάση (acylhydrolase)(AH), την λιποξυγενάση (LOX), το υδρο-υπεροξοξείδιο τουλιπαρού οξέως (fatty acid hydroperoxidelyase) (FAHL), τηναλκοoλική αφυδρογονάση (ADH), και την αλκοολικήακυλοτρανσφεράση (AAT). Δρα γρήγορα στην διάσπαση τουκυττάρου και συμμετέχει στη δημιουργία μιας νόταςφρεσκάδας (green sensory notes), καλύπτοντας το φάσμαμεταξύ γλυκού-φρουτένιου-αγίνωτου έως πικρού-σκληρού-αγίνωτου. Άρα, η διαδικασία απόκτησης ελαιολάδου μπορείνα θεωρηθεί παράδειγμα προς μίμηση μιας μεθόδου πουπαράγει πτητικές οργανικές ενώσεις (green volatiles).

062

1.3.2.6 Συστήματα Εκχύλισης Ελαιολάδου

Οι διάφορες τεχνικές εκχύλισης, όπως η σύνθλιψη, ηφυγοκέντρηση και το επιλεκτικό φιλτράρισμα (δηλαδή"επιφανειακή τάση" ή "διύλιση") επιτρέπoυν να διαχωριστεί ηελαιώδης πάστα (must) από την ελαιοζύμη.

Αυτή τη στιγμή η εκχύλιση της πλειοψηφίας του αγνούπαρθένου ελαιόλαδου γίνεται με φυγοκέντρηση στιςΜεσογειακές χώρες. Το δοχείο διαχωρισμού αποτελείται απόένα τύμπανο που περιλαμβάνει ένα κυλινδρικό και ένα κωνικόμέρος με ένα οριζόντιο άξονα, μέσα στον οποίο έχειτοποθετηθεί ένας ακόμα κυλινδρικός κοχλίας , ο οποίοςλειτουργεί ως κοχλίας μεταφοράς. H διαφορική ταχύτητα τουδεύτερου είναι πιο αργή από αυτή του εξωτερικού τυμπάνουώστε να απελευθερώνει τα συμπαγή μέρη. Τα τελευταίαχρόνια, αυτή η μέθοδος εκχύλισης έχει αναπτυχθεί σημαντικάκαι έχει μειώσει την ποσότητα του νερού που χρησιμοποιείταικατά τη διάρκεια της επεξεργασίας. Στην πραγματικότητα, ταδοχεία διαχωρισμού μπορεί να ταξινομηθούν ως ακολούθως :

1. παραδοσιακά δοχεία διαχωρισμού τριών φάσεων

2. δοχεία διαχωρισμού δύο φάσεων

Σχετικά με όσα αναφέρθηκαν μπορούμε να επιβεβαιώσουμεότι στα παραδοσιακά δοχεία διαχωρισμού τριών φάσεων σταοποία απαιτείται η προσθήκη ελαιοζύμης σε μεγάληποσότητα νερού (η προσθήκη νερού κυμαίνεται από 0.5 έως 1m3/τόνο) ώστε να μειωθεί το ιξώδες και να αυξηθεί οδιαχωρισμός του λαδιού, αλλάζει η διάχυση της φαινολικής

63

ένωσης, όχι μόνο υδρόφιλη, η οποία χάνεται κατά την διάρκειατης υδατικής φάσης. Τα δοχεία διαχωρισμού δύο φάσεων, ταοποία δεν χρειάζονται προσθήκη νερού, περιορίζουν τοαρνητικό αυτό αποτέλεσμα.

Κατά την διάρκεια των ετών, έχουν παρουσιαστεί πολλέςβελτιώσεις που έχουν οδηγήσει στη χρήση των δοχείωνδιαχωρισμού δύο φάσεων. Βασικά, αυτές οι αλλαγές έχουνεπιτρέψει την φυγοκέντρηση της ελαιοζύμης χωρίς νερό. Μεαυτό τον τρόπο το διαχωριστικό δοχείο απελευθερώνει μόνο :τα κατάλοιπα του λαδιού και της ελιάς ενώ δεν βγάζειλιόζουμο, συνεπώς εξαλείφει εντελώς το φαινόμενο τηςμόλυνσης που προκύπτει από την έκκριση.

1.3.2.7 Διαχωρισμός λαδιού από το λιόζουμο

Προηγούμενες μελέτες έδειξαν την σπουδαιότητα τουφιλτραρίσματος στην ποιότητα του έξτρα παρθένουελαιόλαδου. Το εκχυλισμένο λάδι είναι θολό με σχετικήσταθερότητα που δημιουργείται όχι μόνο από το λάδι, αλλάκαι από υπολείμματα νερού και στέρεες ουσίες. Η σύνθεσηαυτή καθιστά το προϊόν περίπτωση χημικής και ενζυμικήςδιάσπασης, πάνω απ’ όλα επηρεάζoντας τα τριγλυκερίδια καιτις φαινολικές ενώσεις και συνεπώς το φιλτράρισμα είναιαπαραίτητο για να σταθεροποιηθεί το λάδι.

Κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης, η φαινολική σύνθεση τουέξτρα παρθένου ελαιόλαδου περνάει από την ενδογενήενζυμική δραστηριότητα στη φάση της θολότητας. Αυτά ταένζυμα μπορεί να ελαττώσουν τις “οξείς” και “πικρές” νότεςστη γεύση, η ισχύ των οποίων συνδέεται αποκλειστικά με τοπεριεχόμενο των αγλυκων σεκοροδοειδών, και παράλληλα,παρουσιάζει μειονεκτήματα στη μυρωδιά και τη γεύση.

064

1.3.2.8 Αποθήκευση ελαιολάδου

Το φιλτράρισμα του λαδιού εν μέρει απομακρύνει το νερό καιτα ένζυμα από το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και επιτρέπει στηφαινολική περιεκτικότητα να σταθεροποιηθεί κατά τη διάρκειατης αποθήκευσης του. Η διαδικασία φιλτραρίσματος του έξτραπαρθένου ελαιόλαδου είναι μια διαδικασία πουπραγματοποιείται σε δύο βήματα : πρώτα, απομακρύνονται τααιωρούμενα στερεά, και μετά απομακρύνεται η υγρασία καιαποκτά το λάδι μια υπέροχη όψη. Κανονικά, η οργανική ήανόργανη ύλη χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με ένα φάσμαεξοπλισμού για φιλτράρισμα για να ενισχύσει ή να επιτρέψειτο διαχωρισμό των αιωρούμενων στερεών και του νερού-λαδιού.

Μετά από καλή συντήρηση, το ελαιόλαδο μπορεί να πωληθείσε δοχεία διαφορετικού μεγέθους : συνήθωςχρησιμοποιούνται δοχεία 3 ή 5 λίτρων, αλλά είναι προτιμότερονα αποθηκεύεται σε σκουρόχρωμα γυάλινα μπουκάλια,καθώς το ελαιόλαδο είναι ευαίσθητο στο φως.

Η ποιότητα του ελαιολάδου κατά τη διάρκεια τηςαποθήκευσης επηρεάζεται πολύ από το οξυγόνο, το φως καιτη θερμοκρασία. Όταν το ελαιόλαδο έρθει σε επαφή με τοναέρα, χάνει πολλά ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως χρώμα,γεύση, μυρωδιά και βιταμίνες λόγω της οξείδωσης. Η έκθεσηστο οξυγόνο σε όλα τα στάδια εκχύλισης και αποθήκευσηςμπορεί να επιταχύνει την υποβάθμιση της ποιότητας. Αυτόσυμβαίνει ακόμα και αν υπάρχει πολύ λίγο οξυγόνο στο πάνωμέρος ενός κλειστού δοχείου. Η λιπιδική οξείδωση συμβαίνειστα ακόρεστα μόρια, άρα το επίπεδο ακορεσμού επηρεάζει τορυθμό της οξείδωσης. Εάν τα επίπεδα των φυσικών

65

αντιοξειδωτικών συνδυάζονται με εξαιρετική σύνθεση τωνλιπαρών οξέων, αυξάνεται και η σταθερότητα του ελαιόλαδουκατά της οξείδωσης. Ωστόσο, τα αντιοξειδωτικά μόριαμειώνονται με την ύπαρξη οξυγόνου.

Το ελαιόλαδο που εκτίθεται στο φως σε ακτίνες υπεριώδουςακτινοβολίας, άμεσα ή έμμεσα όπως διαχέεται οδηγεί σεαπώλειες της ποιότητας. Οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίεςενισχύουν κάποιες χημικές και βιοχημικές αντιδράσεις οιοποίες ευθύνονται για την ποιοτική υποβάθμιση. Η λιπιδικήοξείδωση εξελίσσεται πιο αργά στο σκοτάδι, γρηγορότερα στοδιάχυτο φως και ακόμα πιο γρήγορα στο άμεσo ηλιακό φως.

Τα αισθητήρια χαρακτηριστικά του έξτρα παρθένου όπως τοάρωμα, η γεύση, το χρώμα και η διατροφική σύστασηεξαρτάται από πολλούς συντελεστές που ισχύουν μέσω τηςαλυσίδας αξίας όπως η ποικιλία της ελιάς, η τοποθεσία, οιμέθοδοι καλλιέργειας και οι συνθήκες επεξεργασίας,αποθήκευσης, συσκευασίας και μάρκετιγκ. Ο χρόνος και οισυνθήκες αποθήκευσης επηρεάζουν κάποιες ποιοτικούςπαραμέτρους ειδικά την οξύτητα, τον αριθμό τωνυπεροξειδίων και την απορρόφηση της υπεριώδουςακτινοβολίας. Η οξύτητα αυξάνεται με το χρόνο, και στο λάδιπου είναι αποθηκευμένο στο σκοτάδι αλλά και σε αυτό πουεκτίθεται στο φως. Υπό ευνοϊκές συνθήκες το ελαιόλαδοαποκτά υψηλή ποιότητα περίπου 3-8 μήνες μετά τηνπαραγωγή που παρουσιάζεται μεγαλύτερη διαύγεια-λάμψη.Εάν το ελαιόλαδο αποθηκευτεί σωστά, σε καλά σφραγισμένεςσυσκευασίες, μπορεί να διατηρήσει τη φυσική του γεύση μέχριτο δεύτερο χρόνο αποθήκευσης.

066

Η θερμοκρασία ελέγχει πολλές ενζυμικές αντιδράσεις. Σεχαμηλές θερμοκρασίες, η κινητική ενέργεια που απαιτείται γιατο σχηματισμό συμπλέγματος ενζύμου και υποστρώματος καιτων προϊόντων τους, είναι χαμηλότερη. Οι υψηλέςθερμοκρασίες αποθήκευσης αλλάζουν την ποιότητα τουελαιολάδου, αλλά λιγότερο από ότι η έκθεση στον ήλιο.

Όπως και στο στάδιο εκχύλισης του έξτρα παρθένουελαιόλαδου, απαιτούνται ελεγχόμενες θερμοκρασίες κατά τηνφύλαξη. H συνιστώμενη θερμοκρασία αποθήκευσης μπορείνα κυμαίνεται από 10 °C έως 18 °C, η ιδανική είναι 14-15 °C. Οιυψηλότερες θερμοκρασίες αυξάνουν τις χημικές αντιδράσειςκαι επηρεάζουν την ρευστότητα που επιδρά στην οξείδωση.Εάν αποθηκευτεί κάτω από τους 8-9 °C, μπορεί ναεμφανιστούν λευκά ιζήματα στο λάδι, λόγω κρυστάλλωσηςτων τριγλυκεριδίων.

O χώρος αποθήκευσης και συσκευασίας του ελαιολάδουπρέπει να είναι καθαρός, αεριζόμενος, φωτεινός και όλες οιλειτουργίες της μονάδας θα πρέπει να ακολουθούν τουςκανόνες-υγιεινής-ασφάλειας σύμφωνα με τον Κανονισμό852/2004/CE (Eπίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,2004). Στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και συσκευασίας, ταπρότυπα υγιεινής και ασφάλειας είναι μέγιστηςσπουδαιότητας. Οι πολυκυκλικοί αρωματικοίυδρογονάνθρακες και το βενζόλιο που υπάρχουν στηνατμόσφαιρα μπορούν εύκολα να απορροφηθούν από τοελαιόλαδο.

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν δοχεία διαφόρων υλικών καιχωρητικότητας ανάλογα με την ισχύουσα νομοθεσία και τιςπροτιμήσεις του καταναλωτή. Ενδείκνυται οι δεξαμενές από

67

ανοξείδωτο ατσάλι για μακρόχρονη αποθήκευση, οι οποίεςχρησιμοποιούνται και για το φιλτράρισμα. Στην περίπτωσηαποθήκευσης του ελαιολάδου σε μεγαλύτερες δεξαμενές απόανοξείδωτο ατσάλι, δεν θα πρέπει να υπάρχει κενό πάνω απότη στάθμη του λαδιού, ή το κενό θα πρέπει να γεμίζει μεάζωτο, κάτι που επιτρέπεται από βιολογικής πλευράς. Ησυσκευασία που έχει επίσης αντίκτυπο στη ποιότητα τουλαδιού αποτελεί το τελευταίο βήμα της επεξεργασίας.Αναφορικά με τη συσκευασία, η πρόληψη της οξείδωσης καιτης έκθεσης στο φως είναι δύο βασικά στοιχεία. Το κενό πάνωαπό τη στάθμη του λαδιού θα πρέπει να μειωθεί όσο τοδυνατόν περισσότερο για να επιβραδύνει την λιπιδικήοξείδωση. Ο κανονισμός 1019/2002/CE (Επίσημη Εφημερίδατης Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2002) απαγόρευσε την πώλησηστον καταναλωτή «χύμα» λαδιού κάτι που θα βελτιώσει τηνποιότητα του λαδιού και θα επιτρέψει τον καλύτερο εντοπισμόκαι ταυτότητα της καλλιέργειας.

69

Στο παρακάτω μέρος θα συζητήσουμε τις κύριες ασθένειες (εχθρούς καισημαντικότερες τροφοπενίες) καθώς και τιςμεθόδους και τα προϊόντα που

μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για την προστασία τωνβιολογικών ελαιόδεντρών μας .

Πρώτα απ' όλα πρέπει να εξηγήσουμε τι εννοούμε με τουςόρους “ασθένειες' και “εχθροί”. “Ασθένεια” λοιπόν είναι ότιβλάπτει το δέντρο και μας μειώνει την

παραγωγή, ενώ σε εχθρούς οφείλεται κάθε “ασθένεια” εκτόςαπό τις τροφοπενίες αλλά για να κατανοήσουμε το πρόβλημακαλύτερα πρέπει να

χωρίσουμε τους εχθρούς σε κατηγορίες που κάνει ευκολότερητην αντιμετώπισή τους.

Οι “ασθένειες” χωρίζονται ως εξής:

• Μύκητες και βακτήρια (εχθροί)

• Έντομα και ζώα (εχθρός)

• Τροφοπενίες (ασθένεια, έλλειψη θρεπτ. συστατικών )

Σε τελική ανάλυση ότι παρατηρούμε σε ένα ελαιόδεντρο τοοποίο είναι ασυνήθιστο, είναι ανθυγιεινό για το δέντρο καιμειώνει την παραγωγή

070

οφείλεται σε ένα (πολλές φορές και σε συνδυασμό) τωνπαραπάνω ασθενειών.

Παρακάτω θα αναφέρουμε τις κύριες μεθόδους και προϊόνταπουχρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση εχθρών, στηνβιολογική καλλιέργεια ελιάς

71

2.2.ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες, η βιολογική γεωργίαείναι η παραγωγή φυτικών και ζωικών προϊόντων με φυσικέςμεθόδους και χωρίς τη χρήση

συνθετικών λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και αντιβιοτικών.Αντίθετα προωθείται η ήπια αγροτική εκμετάλλευση και ηχρήση λιπασμάτων και

φυτοφαρμάκων με μικρό αντίκτυπο στο περιβάλλον , σεσυνδυασμό με τις νέες τεχνολογίες και παραδοσιακέςαειφόρες πρακτικές.

Καταπολέμηση Εχθρών στην βιολογική καλλιέργεια

Σε κάθε “οικολογική” προσέγγιση στην αντιμετώπιση εχθρών(εντόμων, βακτηριών, μυκήτων) που δεν βασίζετε στην χρήσηχημικών σκευασμάτων ,

πρέπει να γίνει κατανοητό ότι συνήθως τα προβλήματα δενέχουν μόνο μία αιτία (π.χ.: ένα συγκεκριμένο έντομο).

Η φιλοσοφία γύρω από την βιολογική καλλιέργεια είναι ηπροσπάθεια επίτευξης οικολογικής ισορροπίας στον ελαιώναμας.

Η μοντέρνα προοπτική για τον βιολογικό ελαιώνα προαπαιτεί

• Σεβασμό στο περιβάλλον

• Χρήση ανανεώσιμων πηγών (εισροές)

• Μείωση κατανάλωσης ενέργειας (καύσιμα , ηλεκτρισμός κτλ.)

072

• Ανακύκλωση (κυρίως βιομάζας )

• Διατήρηση της φυσικής ισορροπίας (πχ μη εχθρικά έντομα)

Όπως λοιπόν καταλαβαίνουμε η βιολογική γεωργία δεν είναιαπλά η αλλαγή από ένα συνθετικό εντομοκτόνο σε έναβιολογικό εντομοκτόνο. Ακόμα και ένα

βιολογικό εντομοκτόνο πρέπει να χρησιμοποιηθεί σαν τελικήλύση και όταν όλες οι άλλες πρακτικές δεν αποδώσουνκαρπούς.

Σαν αποτέλεσμα αυτό που θέτουμε σαν στόχο είναι ηδημιουργία τέτοιων φυσικών συνθηκών που ο οικονομικόςαντίκτυπος από εχθρούς ή

τροφοπενίες να είναι ελάχιστος ή μηδενικός. Για να τοπετύχουμε αυτό τα βήματα μας πρέπει να είναι τα εξής:

1. Επιλογή της σωστής ποικιλίας ελιάς. Οι τοπικές ποικιλίεςέχουν εκλιματιστεί στον καιρό της περιοχής και έχουνανάπτυξη κάποια αντίσταση στους ντόπιους εχθρούς.

2. Καλές αγροτικές πρακτικές.

3. Μηχανική αντιμετώπιση των ζιζανίων (χορτοκοφτικό,βόσκηση)

4. Βιολογικές μέθοδοι αντιμετώπισης εχθρών

5. Προστασία των μη βλαβερών εντόμων.

73

Ουσίες που επιτρέπονται στην βιολογική καλλιέργεια

Προσοχή: Όλες οι συνθετικές χημικές ενώσεις απαγορεύονται.

Υπάρχει μία μεγάλη ποικιλία που επιτρέπονται , αλλά σκοπόςαυτού του μαθήματος δεν είναι να τις απαριθμήσουμε μίαπρος μία. Γι' αυτό και θα αναφέρουμε τις κύριες ουσίες καιτους εχθρούς που καταπολεμούν.

Compounds

Pestsanddiseases

Coppercompounds(fungicidebactericide)(copperhydroxide

,copperoxychoride,copperoxide)

Bordeauxmixture(fungicidebactericide)

(coppersulfateandslakedlime)

Pyrethrininsecticide

(toxinderived fromtheflowerpyrethron)

Kaolin

insectrepellent

(alluminiumsilicate)

BTtoxininsecticide

(toxinderivedfromtheBacillusthur.bacterium)

Paraffininsecticide(mineral oil)

Oliveleaf

074

spot(Spilocaeeaoleagina)

Spayingof thefoliage

Bacterial

canker(Pseudomon assyringae)



Olivefruit fly

(Dacusoleae)

Baitedspayingof

Sprayingof thefruit and

thefoliage

foliagetrick

theinsects

due tocolor

change

75

Olivemoth(Praysoleae) Spaying

of thefoliage

Blackscale

Spayingof the

Spaying of

(Saissetia oleae)

foliagetocombatsooty

thefoliage

mold(if

present)

Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε μερικά από τα «όπλα» πουέχουμε στο βιολογικό μας «οπλοστάσιο». Δώστε προσοχή:

• Το ότι ένα σκεύασμα είναι βιολογικό δεν σημαίνει ότι δεν είναιτοξικό για τον άνθρωπο ή το περιβάλλον. Δώστε μεγάληπροσοχή στις οδηγίες χρήσης του σκευάσματος και στιςοδηγίες του γεωπόνου σας.

• Η χρήση σκευασμάτων πρέπει να αποτελεί την ύστατη λύσηκαι μόνο εάν όλα τα άλλα μέτρα δεν είχαν αποτέλεσμα.

Παρακάτω συνεχίζουμε με συγκεκριμένους εχθρούς, καιασθένειες της ελιάς.

076

2.2.ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ (ΜΥΚΗΤΕΣ ΚΑΙΒΑΚΤΗΡΙΑ)

2.2.1.Καρκίνος ή Φυματίωση της ελιάς (Psedomonassyringae)

Η πρώτη ασθένεια που αναλύουμε είναι ο καρκίνος της ελιάςκαι θα μελετήσουμε τα συμπτώματα της ασθένειας και τιςμεθόδους αντιμετώπισης.

Συμπτώματα:.

Τα πρώτα συμπτώματα είναι φουσκάλες κόκκινες- καφέ,περισσότερο ή λιγότερο σε σχήμα φακού στο φλοιό των

νεότερων κλαδιών ή των στελεχών των νεαρών δέντρων.Αυτά συμβαίνουν σε πληγές, σε τρύπες από το έντομο Prays

fraxinella, και στα φακίδια. Τα πρώτα στάδια της μόλυνσης

Bacterial Canker (Pseudomonas syringae)

77

μπορούν να ανιχνευθούν μόνο με στενή επιθεώρηση, ενώ ταμεταγενέστερα στάδια είναι πιο εμφανή. Η επιφάνεια τηςφουσκάλας τελικά χωρίζεται από κάθετες και πλευρικέςρωγμές για να αποκαλύψει καφέ- μαύρο, νεκρωτικό ιστό

φλοιού. Η δευτερογενής εξάπλωση της νόσου, που προάγεταιίσως από ζημιές από τον παγετό, παράγει μεγάλες, κάθετεςρωγμές στον κορμό, μερικές φορές περισσότερο από 1 m σεμήκος. Η μόλυνση καθιστά τα δέντρα ευάλωτα σε επιθέσεις

από άλλα παράσιτα και ασθένειες, όπως σκαθάρια και άλλους

μύκητες.

078

Μέθοδοι προστασίας

Εκτός εάν τα δέντρα καλλιεργούνται για παραγωγή ξύλου ήείναι σημαντικά ως καλλωπιστικά φυτά, ο πλήρης έλεγχος δενείναι γενικά απαραίτητος. Ο πλήρης έλεγχος θα ήταν με τηνεκρίζωση των μολυσμένων δέντρων. Ωστόσο, επειδή ηασθένεια δεν είναι συνήθως σοβαρή, το κλάδεμα για τηναφαίρεση των σοβαρά

επηρεασμένων κλάδων είναι πρακτικά αποτελεσματικό.

Το βακτήριο μπορεί να ελεγχθεί χημικά με την εξάπλωσηελαιοδέντρων με ενώσεις χαλκού (οξυχλωριούχος χαλκός,υδροξείδιο του χαλκού) που επιτρέπονται , σε περιορισμένεςποσότητες, στη βιολογική γεωργία.

Οι ορθές γεωργικές πρακτικές είναι ο βέλτιστος τρόπος γιατον περιορισμό της εξάπλωσης αυτής της ασθένειας καιπεριλαμβάνουν

• Συγκομιδή και κλαδέματα έπο ξηρές συνθήκες (ή όσο τοδυνατόν πιο ξηρές)

• Κόψιμο και κάψιμο των σοβαρά μολυσμένων κλαδιών.

• Απολύμανση εργαλείων κλαδέματος (πριόνι , ψαλίδα ) καιεργαλείων συγκομιδής (ραβδιστικά, χτένια) με αλκοόλ (ethanolή isopropyl ~70%) όσο συχνότερα δυνατόν .

Vulnerable to attack by other pests and diseases,such as bark beetles and other fungi.

79

2.3.2.Κυκλοκόνιο της ελιάς (Spilocaea oleagina)

Συμπτώματα Το κυκλοκόνιο της ελιάς είναι μια μυκητιακήασθένεια των φύλλων που προκαλείται από το μύκηταSpilocaea oleagina που μπορεί να επηρεάσει τα ελαιόδεντρα.Προκαλεί συμπτώματα που μοιάζουν με καπνιά στην κάτωπλευρά των φύλλων, κιτρίνισμα και πτώση φύλλων χωρίςκηλίδες. Ο μύκητας αναπτύσσεται υπό συγκεκριμένες καιρικέςσυνθήκες, που είναι υψηλές θερμοκρασίες και υψηλή υγρασία.

Μέθοδοι Προστασίας

Ο καλύτερος τρόπος για την προστασία των ελαιόδεντρωνείναι να τα ψεκάσετε με ενώσεις χαλκού κατάλληλες γιαβιολογική καλλιέργεια οξυχλωριούχος χαλκός και υδροξείδιοχαλκού, μεταξύ άλλων).

Οlive leaf spot

080

Σημείωση:Μπορούν να ισχύουν ορισμένοι περιορισμοί σχετικά με τηνποσότητα σκευασμάτων χαλκού που μπορούμε ναχρησιμοποιήσουμε στ ον ελαιώναμας.

2.3.3.Φυτοφθόρα (Phytophthora Spp)

Συμπτώματα

Η προσβολή συνήθως ξεκινά από το λαιμό ή τις κύριες ρίζες.Ο φλοιός εξωτερικά στο σημείο της προσβολής φαίνεταισκοτεινόχρωμος, υδατώδης (σαν βρεγμένος) και ελαφράβυθισμένος. Με την εξέλιξη η αλλοίωση προχωρεί προς τα

Defoliation of olive trees

81

πάνω αρκετά εκατοστά από το έδαφος (μπορεί να φτάσει τα60-80cm) και προς τα κάτω στις κεντρικές ρίζες. Η προσβολήαρχικά καλύπτει μέρος μόνο της επιφάνειας τους κορμούαλλά τελικά μπορεί να τον περιβάλλει ολόκληρο.

.

Αντιμετώπιση

Ο μύκητας ζει ανεξάρτητα στο έδαφος και μπορούν ναεπιβιώσει για μεγάλα χρονικά διαστήματα ξηρότητας ωςσπόρια. Η διαχείριση του ποτίσματος είναι η βάση για τονέλεγχο. Πρώτον, είναι καλύτερο να μην φυτεύουμεελαιόδεντρα σε περιοχές με κακή αποστράγγιση. Οιπαραδοσιακές πρακτικές που αποφεύγουν τον παρατεταμένοκορεσμό του εδάφους, όπως η φύτευση σε πρανή, η μείωσητου χρόνου άρδευσης και η βελτίωση της διείσδυσης τουνερού μειώνουν τον κίνδυνο μόλυνσης.

082

2.3.4 VERTICILLIUM WILT


Προκαλείται από το Verticillium dahliae. Βρίσκεται στο έδαφοςσε όλο τον κόσμο. Μία ασθένεια των αγγείων. Τα συμπτώματαεμφανίζονται όταν τα φύλλα σε ένα ή περισσότερα κλαδιά του

83

δέντρου ξαφνικά ξεραίνονται νωρίς στην καλλιεργητικήπερίοδο και τα φύλλα παραμένουν στον νεκρό κλάδο. Ταδέντρα πεθαίνουν μετά από επαναλαμβανόμενες επιθέσειςγια αρκετά χρόνια. Οι λοιμώξεις αυξάνονται με την ηλικία τωνδέντρων καθώς τα ριζικά συστήματα μεγαλώνουν καιδιερευνούν μεγαλύτερους όγκους μολυσμένου εδάφους.

Αντιμετώπιση

Η βερτιτσιλίωση είναι μια σοβαρή μυκητιακή πάθηση στιςελιές για την οποία δεν υπάρχει θεραπεία, ειδικά μετά τηνφύτευση των δένδρων, δεν υπάρχει αξιόπιστη μέθοδοςελέγχου. Η ηλιοαπολύμανση του εδάφους παρείχε ασυνεπήαποτελέσματα σε ήδη υπάρχουσες καλλιέργειες.

2.3.5.Ξυλλέλα (Xyllela fastidiosa)


084

Το OQDS (Σύνδρομο Ταχείας παρακμής της Ελιάς) είναι μιαασθένεια που εμφανίστηκε ξαφνικά πριν από μερικά χρόνιαστην επαρχία Lecce στην περιοχή Salento τηςνοτιοανατολικής Ιταλίας.Το βακτήριο είναι αμερικανικής προέλευσης και πιστεύεται ότιέχει έρθει στην Ευρώπη με καλλωπιστικα φυτά πουπροέρχονται από την άλλη μεριά του Ατλαντικού ωκεανού.Ένα από τα πρώτα συμπτώματα είναι τα "καμένα" φύλλα και ηαποξήρανση των κλαδιών και των μικρών κλαδιών πρώτα στοOQDS infected olive groove.Ένα από τα πρώτα συμπτώματαείναι τα "καμένα" φύλλα και η αποξήρανση των κλαδιών καιτων μικρών κλαδιών πρώτα στο πάνω μέρος της κόμης καιστη συνέχεια εκτείνεται στην υπόλοιπη κόμη, δίνοντας στοδέντρο μια καμένη εμφάνιση. Τελικά οδηγεί στο θάνατο τουδέντρου. Το βακτήριο μπορεί να μολύνει ένα μεγάλο αριθμόδέντρων και θάμνων (περισσότερα από 300 είδη) και ημετάδοση από φυτά σε φυτό συμβαίνει μόνο μέσω εντόμων.Μερικά από τα μολυσμένα δέντρα και θάμνοι περιλαμβάνουναμυγδαλιές, κερασιά, δεντρολίβανο, πικροδάφνη και ακακία.Τα έντομα που διαδίδουν την ασθένεια είναι μια ομάδαεντόμων Ημίπτερων που ονομάζονται Κερκοποειδή(Cercopoidea), στην περιοχή του Salento το ΚερκοποειδέςPhilaneus spumarius αναγνωρίστηκε ως ο κύριος φορέας ότανβρέθηκε ότι ένα πολύ υψηλό ποσοστό (> 80%) τωνπαγιδευμένων εντόμων φέρει, και ήταν σε θέση να μεταδώσει,το βακτήριο Xyllela.

Προστασία

Δεν υπάρχει καμία θεραπεία για το Xyllela όπως για όλες τιςμυκητιακές και βακτηριακές ασθένειες που μολύνουν το ξύλοτων δέντρων. Οι τρέχουσες γνώσεις καταδεικνύουν ότι η

85

εξάλειψη της νόσου και η καταστροφή των φυτών που έχουνμολυνθεί με Xyllela είναι ανέφικτες. Λαμβάνονται μέτρα έτσιώστε το βακτήριο να μην εξαπλώνεται από ήδη μολυσμένεςπεριοχές σε περιοχές όπου δεν υπάρχει ακόμη. Ένα μέτροπου μπορεί να πάρει ο γεωργός για την πρόληψη είναι νααποφύγει να πάρει ελαιόδεντρα, καθώς και άλλα οπωροφόραδέντρα, θάμνους και καλλωπιστικά φυτά, που μπορεί ναεπηρεαστούν από το Xyllela, από άγνωστες πηγές ή απόπεριοχές που έχουν ήδη πληγεί.

2.4.ΕΝΤΟΜΑ

Η άλλη κατηγορία που αναλύουμε είναι τα έντομα. Θααναλύσουμε τα πιο επιβλαβή έντομα για τα ελαιόδεντρα και τιςμεθόδους αντιμετώπισης και είναι τα εξής:

2.4.1.Δάκος (Bactrocera oleae or Dacus oleae)

Ο δάκος της ελιάς είναι ένα διαδεδομένο μονο άγο παράσιτοπου τρέφεται αποκλειστικά με και ελιές και αγριελιές. Γενετικέςμελέτες υποδεικνύουν ότι αυτή η μύγα είναι ιθαγενή στηνΑφρική, όπου τα αρχικά φυτά ξενιστές της ήταν άγριαπρόδρομα της καλλιεργούμενης ελιάς. Η διαδεδομένηκατανομή αυτού του επιβλαβούς οργανισμού οφείλεταιπιθανώς στη γεωγραφική εξάπλωση των δραστηριοτήτων

086

καλλιέργειας ελιάς..

Κύκλος ζωής και βιολογία

Πρώτον, οι πιο βασικές έννοιες: ο δάκος της ελιάς και αποθέτειτα αυγά στους καρπούς της ελιάς. Κάθε αυγό εκκολάπτεται σεμια μικρή προνύμφη που τρώει σε όλη την έκταση τη σάρκατης ελιάς και αναπτύσσεται σε νύμφη σε κοίλωμα ακριβώςκάτω από το εξωτερικό δέρμα. Η ενήλικη μύγα εξέρχεται απότο κουκούλι της και ο κύκλος ξεκινά ξανά. Ο δάκος της ελιάςέχει τρεις, και έως έξι, γενιές ετησίως, ανάλογα με τις τοπικέςκαιρικές συνθήκες. Και τώρα, περισσότερες λεπτομέρειες: ημύγα ελιάς μπορεί να διαχειμάσει ως ενήλικας. εναλλακτικά,μπορεί να περάσει το χειμώνα ως νύμφη στο έδαφος ή σεπεσμένα καρπούς. Οι πληθυσμοί ενηλίκων μειώνονται σεχαμηλά επίπεδα μέχρι τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο. Οι νέοιενήλικες πρώτης γενιάς από τις νύμφες αρχίζουν ναεμφανίζονται στις αρχές της άνοιξης. Τα πρώτα θηλυκάμπορούν να αποθέτουν αυγά σε μη συγκομισθέντες καρπούς

87

του προηγούμενου έτους. αργότερα οι νέες γενεές μπορούννα βάλουν αυγά απευθείας σε νέα φρούτα. Η ευαισθησία τουκαρπού της ελιάς ξεκινάει κατά τη στιγμή της σκλήρυνσης τουκουκουτσιού, τον Ιούλιο ή νωρίτερα ανάλογα με τιςκλιματολογικές συνθήκες.

Η δεύτερη γενιά αντιπροσωπεύει απογόνους από τουςδιαχειμασμένους ενήλικες και οι νύμφες βγαίνουν μεταξύΙουνίου και Αυγούστου, ανάλογα με τις θερμοκρασίες τηςπεριοχής. Αυτά τα ενήλικα έντομα ζευγαρώνουν και γεννούναυγά στις νέες ελιές. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οδάκος της ελιάς μπορεί να ολοκληρώσει μια γενιά σε μόλις 30έως 35 ημέρες σε βέλτιστες θερμοκρασίες. Τα αυγάεκκολάπτονται σε 2 έως 3 ημέρες, οι προνύμφεςαναπτύσσονται σε περίπου 20 ημέρες, και οι νύμφες σε 8 έως10 ημέρες το καλοκαίρι. Οι ενήλικες μπορούν να ζήσουν από 2έως 6 μήνες ανάλογα με τη θερμοκρασία και τη διαθεσιμότητατροφής (μέλι, χυμοί φρούτων, περιττώματα πουλιών κ.λπ.).Ένα θηλυκό μπορεί να γεννήσει από 50 έως 400 αυγά σε έναχρόνο ζωής. Επιπλέον γενιές παράγονται κατά τα τέλη τουκαλοκαιριού και φθινοπωρινούς μήνες μέχρι τον Δεκέμβριο,ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των καρπών.

Το φθινόπωρο οι περισσότερες από τις προνύμφες τηςτελευταίας γενιάς αφήνουν τους καρπούς καιμεταμορφώνονται στο έδαφος κάτω από το δέντρο γιααρκετούς μήνες. Οι ενήλικες μπορούν επίσης ναξεχειμωνιάζουν σε προστατευμένες περιοχές, ειδικά σεπεριοχές με ήπιες θερμοκρασίες. Οι καρποί που αφήνονταιστα δέντρα μετά τη συγκομιδή μπορούν να παράγουν

088

μεγάλους πληθυσμούς μύγες από τα τέλη του φθινοπώρουέως τις αρχές της άνοιξης.

Ζημιές- Προσβολή

Όπως είδαμε παραπάνω, το ενήλικο θηλυκό μπορεί ναγεννήσει 50 έως 400 αυγά, συνήθως ένα σε κάθε φρούτο. Τααυγά της μύγας είναι μικρά και δύσκολα ορατά, τοποθετημένακάτω από την επιφάνεια των καρπών. Οι μικροσκοπικέςπρονύμφες που εκκολάπτονται από τα αυγά είναι επίσηςαρκετά δύσκολο να δουν μέχρι να τραφούν για λίγο και ναμεγαλώνουν. Το πρώτο σημάδι βλάβης μετά την ωοτοκία είναιανά "τσίμπημα" στην επιφάνεια του καρπού. Αυτό μοιάζει μεμια μικρή εσοχή ή ένα εξόγκωμα στην επιφάνεια του φρούτου.Μερικές φορές υπάρχει αποχρωματισμός. Όσο η προνύμφητρέφεται , δημιουργείται σήραγγα μέσα στο καρπό,καταστρέφοντας τη σάρκα και επιτρέποντας είσοδοδευτερεύουσας μόλυνσης από βακτήρια και μύκητες πουρίχνουν τους καρπούς και μειώνουν σημαντικά την ποιότητατου ελαιολάδου. Το ελεύθερα λιπαρά οξέα του ελαίου("οξύτητα") αυξάνεται σημαντικά. Αν η ζημιά είναι αρκετάεκτεταμένη, μπορεί να προκαλέσει πρόωρη πτώση φρούτων.

89

Σε περιοχές του κόσμου όπου ο δάκος είναι εγκατεστημένοςκαι δεν ελέγχεται, η ζημία του έχει ευθύνεται για απώλειεςμέχρι και 80% της αξίας του ελαιόλαδου λόγω της μικρότερηςποσότητας και μειωμένης ποιότητας και σε ορισμένεςποικιλίες επιτραπέζιων ελιών αυτό το παράσιτο είναι ικανό νακαταστρέψει το 100% της καλλιέργειας. Ορισμένεςευρωπαϊκές περιφέρειες δεν μπορούν να καλλιεργήσουνεπιτραπέζιες ελιές, επειδή ο έλεγχος της μύγας των καρπώνελιάς δεν είναι οικονομικός. Το πραγματικό πρόβλημασυμβαίνει όταν η προνύμφη τροφοδοτεί τους παρασιτικούςμικροοργανισμούς που δημιουργούν γεύσεις. Αυτό συνήθωςσυμβαίνει προς το τέλος του κύκλου τροφοδότησης τωνπρονυμφών, όταν οι προνύμφες γίνονται αρκετά μεγάλες.Κατά συνέπεια, η πρώιμη συγκομιδή μπορεί να βοηθήσει.Όταν οι ελιές υποστούν βλάβη από το δάκο, ο καρπός είναιπιο ευαίσθητος σε οξειδωτική και μικροβιακή καταστροφή,οπότε ο χρόνος από τη συγκομιδή μέχρι την άλεση πρέπει ναπαραμείνει όσο το δυνατόν συντομότερος και πρέπει νακαταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να αντιμετωπιστεί

090

σωστά οΚαρπός.

Έλεγχος – αντιμετώπιση

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν δολωματικές παγίδες μεδόλωμα τροφίμων και/ή φερομόνες για να μειωθούν οιπυκνότητες των ενήλικων μύγας με παγίδευση σε μάζα. Οιπαγίδες τύπου McPhail μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούνγια μαζική παγίδευση μύγας ελιάς. Εάν χρησιμοποιηθούν γιατο σκοπό αυτό, οι παγίδες θα πρέπει να ελέγχονται κάθεεβδομάδα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ώστε ναεξασφαλίζεται ότι η δεξαμενή με βάση το νερό δεν έχειεξατμιστεί. Το δόλωμα θα πρέπει να αλλάζει τακτικά για ναδιατηρηθεί η μέγιστη έλξη. Πολλές εταιρείες πωλούν επί τουπαρόντος παγίδες τύπου McPhail.

Αυτές και άλλες συσκευές μαζικής παγίδευσης έχει αποδειχθείότι μειώνουν τη βλάβη της μάζας της ελιάς κατά 30% έως και100%. Η αποτελεσματικότητα της μαζικής παγίδευσης είναιαρκετά μεταβλητή και μπορεί να μην παρέχει επαρκή έλεγχο

food and pheromonetrap for olive fruit flies

91

όταν χρησιμοποιείται ως η μόνη προσέγγιση ελέγχου. Σεπολλές περιοχές, με κεντρικό ψεκασμό δακοκτονίας, οψεκασμός λαμβάνει χώρα σύμφωνα με την πυκνότητα τουπληθυσμού (συνήθως διεξάγεται από την διεύθυνσηγεωργίας της περιοχής), αν και σε πολλές περιπτώσεις δενγίνεται με οργανικές πιστοποιημένες ουσίες, η ίδια φιλοσοφίαμπορεί να εφαρμοστεί με οργανικές ουσίες (πυρεθρίνες).

Ο πληθυσμός που συνήθως είναι κριτήριο για ψεκασμό είναιτα 7 έντομα ανά παγίδα και ανά βδομάδα, σε πυκνότηταπαγίδων 1 παγίδα ανά 500 ελαιόδεντρα.

Επίσης, η ελαχιστοποίηση του αριθμού των καρπών πουδιαχειμάζουν στο δέντρο ή στο έδαφος είναι ένας άλλοςτρόπος για να διατηρηθεί υπό έλεγχο ο πληθυσμός της μύγαςφρούτων. Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να επιτευχθεί

GÖRSEL: A typical McPhail trap

092

αυτό είναι να επιτρέπεται στα ζώα βόσκησης (κυρίως ταπρόβατα) να τα τρώνε μαζί με τα ζιζάνια πριν και μετά τησυγκομιδή.

Ένας άλλος έλεγχος, η χρήση του GF-120, οι ψεκασμοίκαολίνης και η μαζική παγίδευση είναι αποδεκτές για χρήσησε πιστοποιημένες βιολογικές καλλιέργειες

2.4.2.Πυρηνοτρίτης(Prays oleae)

Κύκλος ζωής και βιολογία

Ο πυρηνοτρίτης είναι ένα έντομο που τρώει φυτικούς ιστούςκαι ένα παράδειγμα προσαρμογής του ξενιστή. Κάθε μία απότις τριετείς γενιές τους εξειδικεύεται στην εκμετάλλευση ενόςδιαφορετικού μέρους του φυτού. Η θρεπτική αξία αυτών των"μενού" παρέχει έναν ταχύτερο ή βραδύτερο ρυθμόανάπτυξης, όποια και αν χρειάζονται για τον καλύτεροσυγχρονισμό με τη φαινολογία του δέντρου. Οι ενήλικες, που

Πυρηνοτρίτης ενήλικο.

93

εμφανίζονται από τον Μάιο έως τον Ιούνιο, βάζουν τα αυγάτους σε μικρά φρούτα, ειδικά στον κάλυκα του άνθους. Κατάτην εκκόλαψη, οι νύμφες κινούνται προς το φρούτο καιεισέρχονται στην ελιά πριν την σκλήρυνση του κουκουτσιού.Τρέφονται με τον πυρήνα μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου, ότανεγκαταλείπουν την ελιά για το στάδιο της κρυσταλίδας στοέδαφος, το οποίο διαρκεί μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Οι νέοιενήλικες βάζουν τα αυγά τους στα φύλλα (Οκτώβριος), οοποίος ξεκινά ξανά μια φυτική διατροφή (φυλλοφάγα γενιά)

Βλάβες Ο τύπος της βλάβης εξαρτάται από τονπροσβεβλημένο ιστό. Η ζημιά (πτώση φύλλων) που γίνεταιαπό την παραγωγή φύλλων ή χειμώνα (φυλλοφάγα) δεν είναιτόσο σοβαρή. Αντίθετα, η ζημιά που προκαλείται από τηνανθοφάγο γενιά μπορεί να είναι σημαντική. Αυτές οιπρονύμφες καταστρέφουν άμεσα τα λουλούδια ή προκαλούντην αποβολή των λουλουδιών που καλύπτονται απόμεταξωτά νήματα που στρέφονται από τις προνύμφες ότανπερνούν από τον έναν οφθαλμό στο επόμενο. Οι καρποφάγεςπρονύμφες προκαλούν την πρόωρη πτώση των καρπώνόταν μεταφέρονται στον πυρήνα του καρπού της ελιάς ήαργότερα όταν προσπαθούν να εκκενώσουν τα φρούτα.

094

.

GÖRSEL: flower (anthophagous) generation damage from OliveMoth

GÖRSEL: Fruit generation (carpophagus) damage of Olive Moth

95

Έλεγχος

Ο έλεγχος του πληθυσμού απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό καιεφαρμογή. Το κύριο "όπλο", στο οργανικό "οπλοστάσιο" ,εναντίον του πυρηνοτρίτη (και άλλων λεπιδόπτερων) είναι τοbacillus thuringiensis (τοξίνη ΒΤ). Θα πρέπει να παρατηρηθείεδώ ότι στην αγορά διατίθενται διάφορες ενώσεις ΒΤ και ότιμερικές προέρχονται από βιοτεχνολογικά στελέχη τουβακίλου. Η τοξίνη ΒΤ από αυτά τα στελέχη δεν επιτρέπεταιστη βιολογική γεωργία σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΕ.

Για την πρώτη γενιά (ανθοφάγος) ο ψεκασμός πρέπει ναπραγματοποιηθεί λίγο πριν την ανθοφορία των λουλουδιών.Ο ψεκασμός για τη δεύτερη γενιά (καρποφάφα γενιά) εντόμωνθα πρέπει να λάβει χώρα αμέσως μετά το δέσιμο του πυρήνακαι για την φυλλοφάγα γενιά κατά την έναρξη της φάσηςανάπτυξης των βλαστών.Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο ακριβής χρονισμός τουψεκασμού ΒΤ βασίζεται στην παρακολούθηση τηςπυκνότητας πληθυσμού του εντόμου, ειδικά για την πρώτη καιτη δεύτερη γενιά (anthofagus και carpophagus), μια εκτίμησηπρέπει να γίνει με τη βοήθεια ενός γεωπόνου.

096

2.4.3.Λεκάνιο της Ελιάς.

Το λεκάνιο (Saissetia oleae, υπεροικογένεια Coccoidea) είναιένα σημαντικό παράσιτο των ελαιόδεντρων και τωνεσπεριδοειδών. Αρχικά από τη Νότια Αφρική, αυτό τοκοκοηδές είναι πλέον κατανεμημένο παγκοσμίως. Το λεκάνιομπορεί να βρεθεί στα εσπεριδοειδή (Citrus spp.), Στηνκαλλιεργούμενη ελιά (Olea europaea L.), στο αβοκάντο (Perseaamericana Mill.) Και σε πολλάδημοφιλή φυτά τοπίου. Είναιπιθανό το λεκάνιο, όπως και πολλά επιθετικά παράσιτα, ναεισήχθη στη Μεσόγειο σε μολυσμένα φυτάρια. Με βάση το

Πυρηνοτρίτης ενήλικο.

97

μικρό τους μέγεθος και το μοναδικό κύκλο ζωής τους , αυτά ταέντομα είναι δύσκολο να εντοπιστούν και να ελεγχθούν.

Τα θηλυκά γεννούν αυγά από τον Απρίλιο έως τονΣεπτέμβριο και, πως και άλλα είδη στο γένος Saissetia, ταπροστατεύουν κάτω από το σώμα μέχρι να εκκολαφθούν.Κάθε θηλυκό μπορεί να βρεθεί με μερικές εκατοντάδες έωςπάνω από 2.500 αυγά. Ο χρόνος επώασης για τα αυγάποικίλλει λόγω της θερμοκρασίας, με τα αυγά νατοποθετούνται στην καλοκαιρινή εκκόλαψη σε 16 ημέρες καιτα αυγά το χειμώνα να διαρκούν έως και έξι εβδομάδες για ναεκκολαφθούν. Το λεκάνιο έχει συνήθως μία ή δύο γενιέςετησίως, αλλά σε ορισμένες περιοχές έχουν παρατηρηθείτρεις γενιές. Η αναπαραγωγή είναι σε μεγάλο βαθμόπαρθενογενετική (ένας τύπος ασεξουαλικής αναπαραγωγήςόπου τα αυγά αναπτύσσονται χωρίς γονιμοποίηση) , δενέχουν αναφερθεί αρσενικά στην περιοχή της Μεσογείου.

Βλάβες

Το νεαρό εκκρίνει ένα κολλώδες, λαμπερό μελιτώμα σταφύλλα μολυσμένων δέντρων. Στην αρχή, επηρεάζονται ταδέντρα και τα φύλλα που λαμπυρίζουν και στη συνέχειακαθίστανται μαλακά και μαύρα στην εμφάνιση, καθώς ομύκητας της καπνάς αναπτύσσεται στο μέλιτωμα. Οιπροσβολές μειώνουν τη σφριγηλότατα και τηνπαραγωγικότητα του δέντρου. Η συνεχής απομύζησηπροκαλεί αποφλοίωση που μειώνει την άνθηση κατά τοεπόμενο έτος. Ο γεωργός είναι απρόθυμος να συγκομίσει

098

ελαιόδεντρα που καλύπτονται με μελιτωμα και καπνιά..

Το λεκάνιο ευδοκιμεί σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, τόσο οκαλός αερισμός της κορώνας (μέσω κλαδέματος) όσο και ταμέτρια ποτίσματα είναι τα πρώτα βήματα εναντίον αυτών τωνεντόμων.

Το έντομο έχει επίσης πολλούς φυσικούς εχθρούς (κυρίωςπαρασιτικές σφήκες) που κρατούν τον πληθυσμό υπό έλεγχο.Θα πρέπει να επισημανθεί ότι το μέλι που εκκρίνεται από τιςκλίμακες προσελκύει μερικές φορές τα μυρμήγκια που«προστατεύουν» το λεκάνιο από τους φυσικούς τους εχθρούς(σφήκες), οπότε οι πληθυσμοί των μυρμηγκιών πρέπει ναπαρακολουθούνται. Εάν η βλάβη είναι σοβαρή. Οι ψεκασμοίμε παραφίνη είναι αποδεκτοί για χρήση σε μια βιολογικήκαλλιέργεια και πρέπει να εκτελούνται κατά τα τέλη Ιουλίουκαι, εάν είναι απαραίτητο, στα μέσα Αυγούστου.

99

2.5.Τροφοπενίες

Τα ελαιόδεντρα, όπως όλα τα άλλα φυτά, βασίζονται σεχημικά στοιχεία για να αναπτυχθούν και να παράξουνκαρπούς. Ο άνθρακας (C) και το οξυγόνο (O2) είναι τα μόναδύο στοιχεία που προέρχονται από την ατμόσφαιρα ενώυπάρχει ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός στοιχείων που ταφυτά αποκτούν μέσω των ριζών τους.Μπορούμε να διαχωρίσουμε τα θρεπτικά συστατικά πουαπαιτούνται από το ελαιόδενδρο σε δύο βασικές κατηγορίες,ανάλογα με την ποσότητα που χρειάζεται το φυτό:

• Μακροθρεπτικά συστατικά

Με τον όρο μακροθρεπτικά συστατικά εννοούμε τα χημικάστοιχεία που χρειάζονται τα ελαιόδεντρα σε μεγάλεςποσότητες, που συνήθως απαντώνται σε συγκεντρώσειςλίγων % ξηρής φυτικής βιομάζας (φύλλα).

Αυτά περιλαμβάνουν:

Στοιχείο Έλλειψη Ιδανικό Τοξικό

Άζωτο < 1.4% 1.5 – 2.0% > 2.55%

Φωσφόρος < 0.05% 0.1 – 0.3% > 0.34%

Κάλιο < 0.4% 0.8 – 1.0% > 1.65%

Ασβέστιο < 0.6% 1.0 – 1.43% > 3.15%

Μαγνήσιο < 0.08% 0.1 – 0.16% > 0.69%

Θείο < 0.02% 0.08 – 0.16% > 0.32%

0100

• Μικρο-θρεπτικά συστατικά

Χημικά στοιχεία που χρειάζονται σε φυτά σε πολύ μικρότερεςποσότητες, που συνήθως απαντώνται σε συγκεντρώσεις ppm(μέρη ανά εκατομμύριο) ξηρής φυτικής βιομάζας (φύλλα).

Αυτά περιλαμβάνουν:

Στοιχείο Έλλειψη Ιδανικό Τοξικό

Σίδηρος < 40 ppm 90 – 124 ppm > 460 ppm

Ψευδάργυρος < 8 ppm 10 - 24 ppm > 84 ppm

Βόριο < 14 ppm 19 – 150 ppm >185 ppm

Μαγγάνιο < 5 ppm 20 – 36 ppm > 164 ppm

Παρότι η ελιά θεωρείται ένα πολύ ανθεκτικό δέντρο και μπορείνα αναπτυχθεί σχεδόν παντού, ακόμα και στην άγρια φύση,χωρίς μεγάλη προσοχή, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεταινα προστεθούν θρεπτικά συστατικά στο έδαφος ή στοσύστημα άρδευσης, για την επίτευξη βέλτιστης ανάπτυξης καιικανοποιητικής παραγωγής ελαιολάδου. Σε αυτό το κεφάλαιοθα συζητήσουμε τις τροφοπενίες και τα συμπτώματα τους(μάκρο και μίκρο) και τρόπους για τον αγρότη να διαγνώσει τιςελλείψεις θρεπτικών ουσιών με απλή επιθεώρηση της ελιάς.Είναι σημαντικό να παρατηρήσετε ότι σε πολλές περιπτώσειςτα συμπτώματα αλληλεπικαλύπτονται, ώστε να είναι χρήσιμηη συμβουλή ενός ειδικού. Επίσης:

101

• Μία αρχική εδαφολογική ανάλυση πριν την εγκατάσταση τουελαιώνα.

• Φυλλοδιαγνωστική , όταν εμφανιστούν συμπτώμτατροφοπενιών

Θεωρούνται απαραίτητες για τον βιοκαλλιεργητή. Για μιαλεπτομερέστερη περιγραφή των πρακτικών λίπανσης στηνκαλλιέργεια της ελιάς, ανατρέξτε στην αντίστοιχη ενότητα(σύνδεσμος).

2.5.1.Τροφοπενία Αζώτου (N)

Το άζωτο είναι το πιο σημαντικό θρεπτικό στοιχείο για όλα ταφυτά καθώς και για την ελιά, επηρεάζει την ανάπτυξη καθώςκαι την παραγωγή φρούτων. Η ετήσια εισροή αζώτου (N)πρέπει να είναι περίπου 0,5-1,5 Kg/δέντρο ή 50- 150 Kg ανάεκτάριο. Το άζωτο χρειάζεται περισσότερο από το δέντροστην περίοδο δεσίματος των καρπών (από τα τέλη Απριλίουέως τα μέσα Μαΐου), καθώς και από την αναπτυσσόμενηπερίοδο (νωρίς την άνοιξη) και την περίοδο ανάπτυξηςφρούτων. Λάβετε υπόψη ότι η αζωτούχος (N) λίπανση πρέπεινα συνοδεύεται από πότισμα διαφορετικά η πρόσληψη απότις ρίζες στα φύλλα και τα κλαδιά δεν επαρκεί. Η ανεπάρκειααζώτου (Ν) υπολογίζεται από την ανάπτυξη νέων κλαδιών καικλάδων και επίσης από χαρακτηριστικό αποχρωματισμό τωνφύλλων όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα:

0102

2.5.2.Τροφοπενία Καλίου ( K)

Ένα άλλο πολύ σημαντικό μακρο-θρεπτικό στοιχείο για τηνευημερία του ελαιόδεντρου είναι το κάλιο (Κ). Ειδικά κατά τηδιάρκεια χρόνων υψηλής απόδοσης, μεγάλες ποσότητεςκαλίου (Κ) αφαιρούνται από το ελαιόδεντρο κατά τη συγκομιδήκαι το κλάδεμα. Κατά γενικό κανόνα, η λίπανση με κάλιο (K)πρέπει να είναι ανάλογη με τη λίπανση του αζώτου (N) σεαναλογία 2: 1, ειδικά το έτος μετά από ένα έτος υψηλής

103

απόδοσης..

A. Potassium (K) deficiency

B. Severe Potassium (K) deficiency including twig dieback

0104

Η έλλειψη καλίου προκαλεί έναν πολύ χαρακτηριστικόαποχρωματισμό των φύλλων, ο αποχρωματισμός ξεκινά απότις άκρες των φύλλων και σταδιακά επεκτείνεται σε ολόκληροτο φύλλο (εικόνα Α παραπάνω). Άλλα συμπτώματαπεριλαμβάνουν το μικρό μήκος κλαδιών, θανάτωσηκλαδίσκων (εικόνα Β παραπάνω), η μικροφυλλία και η πτώσητων φύλλων. Μερικές φορές η πρόσληψη καλίου (Κ) μπορείνα είναι περιορισμένη αιτία των ξηρών συνθηκών του πεδίου,μη επιτρέποντας έτσι στις ρίζες να απορροφούν αρκετά, καιόχι απαραίτητα στα χαμηλά επίπεδα Κάλιο (K) στο έδαφος. Σεαυτές τις περιπτώσεις το πότισμα κατά τους ξηρούς μήνεςμπορεί να είναι αρκετό ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιήσει τααποτελέσματα. Για μια ακριβέστερη εκτίμηση του διαθέσιμουκαλίου (K) στο έδαφος και της ξηρής μάζας των φύλλων,μπορεί να απαιτηθεί ανάλυση εδάφους και διάγνωσηφυλλώματος, αυτό μπορεί να γίνει σε εξειδικευμέναεργαστήρια.

2.5.3.Τροφοπενία Βορίου

Το βόριο (Β) θεωρείται το πιο σημαντικό από τα θρεπτικάμικροσυστατικά για το ελαιόδεντρο, η τροφοπενία Βορίου είναιαρκετά συνηθισμένη και αρκετά σοβαρή και μπορεί ναπαρατηρηθεί στα νεαρά και πολύ παλιά δέντρα.

105

Χαρακτηριστικά συμπτώματα περιελάμβαναν χαρακτηριστικόαποχρωματισμό των φύλλων (βλέπε εικόνα παραπάνω) πουεμφανίζεται στα κορυφαία φύλλα νεαρών κλαδιών καιυποκαταστημάτων. Ο αποχρωματισμός είναι αρχικά κίτρινο-πράσινο και εξελίσσεται σε κίτρινο-πορτοκαλί χρώμα.Αργότερα τα συμπτώματα μετακινούνται στα φύλλα στη βάσητων κλαδιών και των νέων κλαδιών. Σε περιπτώσεις με μέτριαανεπάρκεια βορίου (Β), τα φύλλα αναπτύσσονται μικρά, έχουνασύμμετρα σχήματα και παρατηρείται επίσης πτώση τωνφύλλων. Σε περιπτώσεις εξαιρετικής ανεπάρκειας βορίου (Β)και κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου παρατηρείταιμαζική πτώση καρπών, αν και αυτό μπορεί να οφείλεται σε

GÖRSEL: Boron (B) deficiency

0106

άλλους παράγοντες (Verticillium dalliae, έντομα που τρώειφλοιό ή συνδυασμένη ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών).

Σε πλήρως ανεπτυγμένα δέντρα θεωρείται επαρκήςδοσολογία 100-150 gr Borax [Na2B2O4 (OH) 4] ανά δέντροκάθε 4 χρόνια ενώ στα νεότερα δέντρα η δόση είναι μικρότερηκαι θα μπορούσε να υπολογιστεί ως (10 γραμμάρια Χ τα έτηπου το δέντρο έχει φυτευτεί). Έτσι, για παράδειγμα, ένα μικρόδέντρο που βρίσκεται στο ελαιόλαδο για 5 χρόνια θα πρέπεινα δοθεί 10x5 = 50 γραμμάρια βόρακα.

Προσοχή: Το βόριο (Β) μπορεί να είναι αρκετά τοξικό για ταελαιόδεντρα, ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις, ώστε ναείναι απαραίτητη η συμβουλή ενός επαγγελματία. Μπορεί νααπαιτηθεί ανάλυση εδάφους και διάγνωση φύλλων και μπορείνα γίνει σε εξειδικευμένα εργαστήρια.

2.5.4.Τροφοπενία Ασβεστίου (Ca)

Το ασβέστιο είναι ένα μακρο-θρεπτικό συστατικό που είναιαπαραίτητο για το ελαιόδεντρο. Οι ανεπάρκειες του ασβεστίουείναι σπάνιες και μπορούν να αντιμετωπιστούν εύκολα με τηνεφαρμογή μαρμαρόσκονης (5-10 Kg ανά δέντρο) κάτω από τοδέντρο. Ο λόγος για τον οποίο αναφέρουμε ακόμη και τηνανεπάρκεια ασβεστίου (Ca) είναι ότι τα συμπτώματα(αποχρωματισμός των φύλλων) είναι αρκετά παρόμοια μεαυτά της ανεπάρκειας βορίου (Β). Και αν λάβετε υπόψη ότι τοΒόριο (Β) μπορεί να είναι αρκετά τοξικό, εάν εφαρμόζεται ότανδεν είναι απαραίτητο, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχήώστε να διακρίνουμε τα δύο συμπτώματα έτσι ώστε να μην

107

έχουμε κανένα πρόβλημα με την τοξικότητα του Βορίου (Β)..

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο αποχρωματισμός τωνφύλλων είναι παρόμοιος με τον αποχρωματισμό ανεπάρκειαςβορίου (Β) αλλά με μία μεγάλη διαφορά (βλ. Εικόναπαραπάνω). Οι φλέβες στο αποχρωματισμένο τμήμα τουφύλλου είναι λευκές.

Η ανεπάρκεια ασβεστίου μπορεί να είναι σπάνια αλλά πρέπεινα αντιμετωπιστεί και η βέλτιστη πρακτική για την επίτευξηαυτού του στόχου είναι η λήψη μέτρων πριν από τηνεγκατάσταση του ελαιόδεντρου: Ανάλυση εδάφους καιμέτρηση του pH του εδάφους, προκειμένου να καθοριστεί εάνκαι πόσο σκόνη από μάρμαρο το οξείδιο του ασβεστίου)απαιτείται να προστεθεί στο έδαφος, να οδηγήσει σε μιακαλύτερη και πολύ πιο μόνιμη λύση.

2.5.5.Τροφοπενία Φωσφόρου ( P)

Ο φωσφόρος, ένα μακρο-θρεπτικό συστατικό, είναι ένααπαραίτητο στοιχείο για πολλές διαδικασίες ζωής όπως η

Calcium deficiency : Notice the white veins in thediscolored areas of the leaf.

0108

φωτοσύνθεση και ο μεταβολισμός των υδατανθράκων.Βοηθάει τα φυτά, επιταχύνει τη διαδικασία ωριμότητας και

αυξάνει την αντοχή στο στρες από την ασθένεια και τηνξηρασία. Επίσης επηρεάζει τη ρύθμιση των λουλουδιών και τη

γενική βλαστική ανάπτυξη.

Ορισμένα συμπτώματα ανεπάρκειας Ρ είναι παρόμοια μεαυτά της ανεπάρκειας αζώτου, όπως μικρού μεγέθους

φύλλων, αλλά χωρίς: παραμόρφωση φύλλων, κόκκινα φύλλα,ανοιχτό πράσινο φύλλο ή σκούρο πράσινο χρώμα.

Gradual Phosphorus deficiency

109

Το χαρακτηριστικό οπτικό σύμπτωμα της ανεπάρκειαςφωσφορικών αλάτων είναι η εκτεταμένη χλωρίωση τωνφύλλων. Ωστόσο, δεν αποτελεί ασφαλές διαγνωστικόκριτήριο, επειδή συχνά συγχέεται με άλλα αίτια (π.χ.ανεπάρκεια αζώτου). Η ασφαλής διάγνωση μπορεί να γίνει μεφυλλοδιαγνωστική. Η λίπανση φωσφορούχων είναι ιδιαίτερααπαραίτητη σε όξινα εδάφη και εδάφη που περιέχουν μεγάλεςποσότητες ανθρακικού ασβεστίου. Το ίδιο ισχύει και γιατους οπωρώνες που φυτεύονται σε ρηχά, άγονη εδάφη ή σενέους αρδευόμενους ελαιώνες (ηλικίας 1 - 10 ετών), στουςοποίους κάθε χρόνο χρησιμοποιείται άφθονο άζωτο.

2.5.6.Τροφοπενία Σιδήρου ( Fe)

Ο σίδηρος, ένα μικρο-στοιχείο, συμμετέχει στη φωτοσύνθεση.Η έλλειψη σιδήρου (Fe) μπορεί να συμβεί ακόμη και αν το

Severe Phosphorus deficiency

0110

έδαφος έχει άφθονη ποσότητα σιδήρου, αλλά δεν είναιδιαθέσιμο λόγω του υψηλού pH του εδάφους ή του νερούάρδευσης. Ο ανταγωνισμός με άλλα ιόντα, όπως το μαγγάνιο,ο ψευδάργυρος και το κάλιο, μπορούν επίσης να συμβάλουνστην έλλειψη σιδήρου με την εκτόπιση του σιδήρου απόχημικούς παράγοντες στο έδαφος.

Τα συμπτώματα ανεπάρκειας σιδήρου περιλαμβάνουν τοκιτρινισμό των μη ώριμων φύλλων, με το μεσαίο νεύρο και τιςφλέβες πιο πράσινες από τις περιοχές μεταξύ των φλεβών. Ταφρούτα τείνουν να είναι χλωμό- κίτρινο και όχι πράσινο-κίτρινο.

.

0112

3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο σκοπός αυτής της εκπαιδευτικής ενότητας για τηνΣτρατηγική Εξαγωγών, το Μάρκετινγκ και την Τιμολόγηση,είναι να βοηθήσει τις εταιρείες οι οποίες δεν έχουν αρκετήεμπειρία σε διεθνείς εμπορικές δραστηριότητες, νακατανοήσουν τα βασικά στοιχεία για την έναρξη εξαγωγών μεεστίαση στα βιολογικά προϊόντα και το παρθένο ελαιόλαδο.Στο τέλος αυτής της ενότητας οι εκπαιδευόμενοι αναμένεταιότι:• Θα αξιολογήσουν τους λόγους γιατί τους οποίους θα έκανανκαι για τους οποίους δεν θα έκαναν εξαγωγές• Θα θέσουν SMART στόχους για εξαγωγές• Θα μπορούν να θέτουν εξατομικευμένες στρατηγικέςδραστηριότητας για εξαγωγές• Θα μπορούν να αξιολογήσουν εάν η εταιρεία τους είναιέτοιμη για εξαγωγές• Θα μπορούν να θέτουν σχετικούς στόχους μάρκετινγκ• Θα μπορούν να θέτουν την κατάλληλη στρατηγικήτιμολόγησης για εξαγωγές• Θα γνωρίζουν τις μεθόδους για την επιλογή της κατάλληληςχώρας για εξαγωγές• Θα μπορούν να αναγνωρίσουν τακτικές προώθησης για τηνικανοποίηση των πελατών στην αγορά στόχο• Θα γνωρίζουν τα κυριότερα εργαλεία έρευνας αγοράςΗ εκπαιδευτική ενότητα είναι χωρισμένη σε 10 κεφάλαια. Στο1ο κεφάλαιο, εξηγούνται οι κύριοι λόγοι για έναρξη ή μηέναρξη εξαγωγών και εξετάζονται επίσης θέματα που πρέπεινα ληφθούν υπόψη πριν την απόφαση εξαγωγής βιολογικώνπροϊόντων. Το 2ο κεφάλαιο ασχολείται με το πως να τεθούν οι

113

στόχοι εξαγωγής από την εταιρεία. Το 3ο κεφάλαιοεπεξεργάζεται τις κύριες ερωτήσεις για την αξιολόγηση τηςετοιμότητας για εξαγωγές. Το 4ο κεφάλαιο δίνει λεπτομερείςπληροφορίες για το πως πρέπει να αναπτυχθεί μιαστρατηγική εξαγωγών ανά μεμονωμένη δραστηριότητα σε μιαεπιχείρηση. Το 5ο κεφάλαιο συνοψίζει το εάν θα πρέπει ναυιοθετηθούν στρατηγικές σε σχέση με την αγορά ή το προϊόν.Το 6ο κεφάλαιο περιγράφει τις μεθόδους πουχρησιμοποιούνται για τον καθορισμό στόχων μάρκετινγκ καιτο 7ο κεφάλαιο αφορά τις μεθόδους επιλογής της χώρας μεεπιπλέον εστίαση στις αγορές παρθένου ελαιόλαδου. Το 8οκεφάλαιο δίνει λεπτομερείς πληροφορίες για τις κύριεςτακτικές μάρκετινγκ και τα κύρια εργαλεία πουχρησιμοποιούνται για σκοπούς έρευνας αγοράς βρίσκονταιστο 9ο κεφάλαιο. Η ενότητα ολοκληρώνεται με τη διεθνήτιμολόγηση και τις αρχές της.Θα χρειαστούν περίπου 2 ώρες για την επιτυχή ολοκλήρωσητης ενότητας. Με την ολοκλήρωση της ενότητας, οιεκπαιδευόμενοι θα πρέπει να απαντήσουν σε ερωτήσειςπολλαπλών επιλογών και σωστού/λάθους. Οι εκπαιδευόμενοιπρέπει να απαντήσουν σωστά σε 20 από τις 25 ερωτήσεις στοσύνολο ως κριτήριο για την επιτυχή ολοκλήρωση τηςεκπαιδευτικής διαδικασίας.

0114

3.2. ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ

3.2.1. Γιατί εξαγωγές;

Οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις διευκόλυναν τους ανθρώπουςστο να κινούνται και να επικοινωνούν πιο γρήγορα μελιγότερο ή καθόλου κόστος. Αυτές οι ευκαιρίες επηρέασανεπίσης κατά πολύ τον επιχειρηματικό κόσμο. Η νέα εποχήάνοιξε τις πύλες των ξένων αγορών για τους επιχειρηματίες.Ακόμα και αν υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι στην εισαγωγή στιςξένες αγορές, οι εξαγωγές έχουν τα πιο κάτω πλεονεκτήματα:• Αυξημένες πωλήσεις και αυξημένα κέρδη: αν η εταιρείαέχει καλές επιδόσεις στην εγχώρια αγορά όσον αφορά τιςπωλήσεις, η εξαγωγές πιθανό να αυξήσουν τη ζήτηση με τηνεπέκταση της βάσης αγοράς σε ξένες χώρες και συνεπώς τηναποδοτικότητα της εταιρείας.• Πιο γρήγορη ανάπτυξη: Οι πωλήσεις σε ξένες αγορέςμπορεί να βοηθήσουν την επιχείρηση να μεγαλώσει σεμέγεθος και αντικείμενο με πιο γρήγορους ρυθμούς.• Μειωμένη εξάρτηση από την τοπική αγορά καιαντιμετώπιση των διακυμάνσεων και της ευπάθειας τηςτοπικής αγοράς: Αν η εταιρεία δραστηριοποιείται σε διεθνείςαγορές, θα αποφύγει την εξάρτηση από μια αγορά. Σε αυτήτην περίπτωση μια τοπική οικονομική ύφεση θα έχει λιγότερηζημιά αν η ζήτηση σε ξένες αγορές παραμείνει υψηλή.• Οικονομίες κλίμακας: Με μεγαλύτερη βάση αγοράς, ηεταιρεία μπορεί να εξοικονομήσει κόστος με την παραγωγή σεκλίμακα η οποία κάνει καλύτερη χρήση των πόρων. Μειώνειτα απόβλητα αξιοποιώντας τη μέγιστη παραγωγική ικανότητακαι επομένως αυξάνει την αποτελεσματικότητα.• Καινοτομία με την απόκτηση νέων γνώσεων καιεμπειρίας στην παγκόσμια αγορά: Έκθεση σε νέες ιδέες,

115

προσεγγίσεις, τεχνικές μάρκετινγκ, τεχνολογία και διαδικασίεςπου βοηθούν την εταιρεία να αναπτύξει πρωτοποριακάπροϊόντα και υπηρεσίες.• Εγχώρια και παγκόσμια ανταγωνιστικότητα: Το εμπόριοστην παγκόσμια αγορά αυξάνει την έκθεση σε βέλτιστεςδιεθνής πρακτικές, σε ιδέες και εναλλακτικούς τρόπουςεπιχειρηματικής δραστηριότητας, ενώ βελτιώνει τιςπιθανότητες ανταγωνιστικότητας εγχώρια και στο εξωτερικό.• Βελτίωση του συνδυασμού ποιότητας και τιμής τωνπροϊόντων και του κύκλου ζωής του προϊόντος• Βελτίωση της εικόνας της εταιρείας• Οφέλη για την εγχώρια οικονομία: Με την αύξηση τηςπαραγωγικής ικανότητας θα υπάρξει ανάγκη και ευκαιρίεςδημιουργίας θέσεων απασχόλησης. Εξάλλου, η μετατροπή σεμια εταιρεία εξαγωγών αλλά και τα ψηλότερα ποσοστάεξαγωγών αντί εισαγωγών μπορεί να βοηθήσουν την εγχώριαοικονομία στη μείωση του ελλείμματος του εξωτερικούεμπορίου, αν υπάρχει.

3.2.2. Γιατί όχι εξαγωγές;

Οι εξαγωγές έχουν τις δικές τους προκλήσεις και κινδύνους.Αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν:• Αυξημένο κόστος και κίνδυνος χαμηλότερωνπεριθωρίων κέρδους: Εξαγωγή σημαίνει κόστος το οποίοπροκαλείται κυρίως από την επιθυμία απόκτησης μεριδίουαγοράς, όπως το κόστος των εξόδων ταξιδιού, νέο υλικό γιαμάρκετινγκ και ίσως πρόσθετο προσωπικό.• Λιγότερες πωλήσεις από το αναμενόμενο: Οι πωλήσειςμπορεί να είναι λιγότερες στην αρχή και μπορεί να χρειαστείχρόνος για να δεις σημαντική απόδοση από τις επενδύσειςστις εξαγωγές.

0116

• Έντονος ανταγωνισμός: Ο ανταγωνισμός στις ξένεςαγορές μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο.• Κίνδυνος αργοπορημένων ή μη πληρωμών: Για τηναποφυγή ή τη μείωση του κινδύνου μη πληρωμής, οι εταιρείεςπρέπει να ερευνήσουν τις συνθήκες της αγοράς στην χώραστόχο και την πιστοληπτική ικανότητα των πιθανών πελατώνπριν την έναρξη των εξαγωγών.• Νομικά και ρυθμιστικά θέματα: Μπορεί να υπάρξουνδιαφορετικά νομικά και ρυθμιστικά θέματα από την εγχώριααγορά όπως, συνοριακοί/τελωνειακοί τύποι, νομικέςδιαδικασίες στις περιπτώσεις διαφθοράς, διαδικτυακήασφάλεια και δωροδοκία. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχεικαλή αντίληψη του πως λειτουργούν οι διαδικασίες στηνεπιλεγμένη χώρα πριν την έναρξη των εξαγωγών.• Μεγάλη γραφειοκρατία: Οι αρχές στις επιλεγμένες αγορέςίσως να απαιτούν πολλά έγγραφα από τους εξαγωγείς.• Πολιτιστικές διαφορές και γλωσσικά εμπόδια: Η εταιρείαθα ασχολείται με ένα νέο πολιτισμό με την είσοδο της σε μιανέα αγορά. Η επιχειρηματική κουλτούρα μπορεί να διαφέρειμεταξύ των περιοχών της ίδιας χώρας, έτσι η τοπική γνώσηείναι ζωτικής σημασίας στην ανάπτυξη πολύτιμωνεργασιακών σχέσεων.• Οικονομικοί και πολιτικοί κίνδυνοι: Κίνδυνοι όπωςαπρόβλεπτα οικονομικά θέματα και θέματα πολιτικώνσυστημάτων ενδέχεται να αποτρέψουν την εταιρεία από το ναεπεκταθεί σε μια νέα αγορά. Επίγνωση του τι συμβαίνει στηναγορά στόχο μπορεί να βοηθήσει την εταιρεία να αποφύγειαυτά τα θέματα.Είναι γενικά αποδεκτό ότι η έναρξη εξαγωγών παρά τουςδιάφορους κινδύνους θα ωφελήσει την εταιρεία, αν η εταιρείαεξετάσει προσεκτικά τα πιο πάνω πλεονεκτήματα και

117

μειονεκτήματα και πάρει μέτρα όταν χρειαστεί πριν τηνεισαγωγή της σε μια νέα αγορά. Η δραστηριοποίηση στιςεξαγωγές θα οδηγήσει σε αλλαγές στον τρόπο με τον οποίογίνεται η επιχειρηματική δραστηριότητα και θα αυξήσει τιςγνώσεις στον τομέα εξειδίκευσης της εταιρείας, κάνοντας τηννα καινοτομεί και να ανταποκρίνεται περισσότερο στιςαλλαγές της αγοράς.

3.2.3. Συγκεκριμένοι Λόγοι για να Ξεκινήσει μια Εταιρείατις Εξαγωγές

Η εταιρεία πρέπει να «απαντήσει» σε διάφορες ερωτήσειςπριν ξεκινήσει να δραστηριοποιείται στον τομέα τωνεξαγωγών και να εντοπίσει συγκεκριμένους λόγους καιπλεονεκτήματα που θα έχουν οι εξαγωγές για την εταιρεία. Ηβάση αυτής της σύντομης προκαταρτικής διαδικασίας πρέπεινα βασίζεται στο σε ποιο ρόλο αναμένει η εταιρεία ότι θαπαίξουν οι εξαγωγές. Οι συγκεκριμένοι λόγοι θα πηγάζουναπό τις απαντήσεις στις ακόλουθες ερωτήσεις: η εταιρείαψάχνει αύξηση στο κέρδος ή τον όγκο των πωλήσεων, θαήθελε να αναπτύξει μια ευρύτερη πελατειακή βάση , να μάθειπερισσότερα από τις ξένες εταιρείες, να γίνει πιοανταγωνιστική στην εγχώρια αγορά, να χρησιμοποιήσει τηνπλεονασματική παραγωγική ικανότητα, αν η εταιρεία ψάχνειγια συγκεκριμένο επίπεδο απόδοσης της επένδυσης της στιςεξαγωγές και αν η εταιρεία αναμένει οι εξαγωγές να γίνουνβιώσιμες (ένα χρόνο, δύο χρόνια κλπ).Μετά την απόφαση για τους αντισταθμιστικούς λόγους, ηεταιρεία μπορεί να σχεδιάσει τη στρατηγική εξαγωγών τηςαναλόγως. Με αυτό τον τρόπο η στρατηγική θα είναι πιορεαλιστική και ακριβής χωρίς να είναι γενική και ανώφελη.

3.2.4. Αρχίζοντας με τις Εξαγωγές Βιολογικών Προϊόντων

0118

Πολλοί παραγωγοί βιολογικών προϊόντων ανοίχτηκαν στοντομέα των βιολογικών προϊόντων μετά την πρόσφατη αύξησητης κατανάλωσης τους στον κόσμο, ιδιαίτερα στιςαναπτυγμένες χώρες. Εντούτοις, η διαδικασία μετάβασης στηβιολογική παραγωγή και η σημασία του να κερδίσεις τηνεμπιστοσύνη του καταναλωτή χρειάζεται μακροχρόνιεςεπενδύσεις και ένα προσεκτικό πλάνο.Στην περίπτωση βιολογικών εξαγωγών, πρέπει ναλαμβάνονται υπόψη περιβαλλοντικά θέματα στον ίδιο βαθμόμε τους οικονομικούς στόχους που θέλει να πετύχει η εταιρείαμέσω των εξαγωγών (κέρδη, επενδύσεις, όγκος πωλήσεων,κλπ.). Ο σημαντικός παράγοντας για να μπορέσεις ναανταγωνιστείς στις αγορές εξαγωγών είναι να πείσεις τουςαγοραστές ότι το προϊόν είναι βιολογικό. Για αυτό το λόγο, ηπιστοποίηση του προϊόντος και η τήρηση των προϋποθέσεωντης πιστοποίησης, είναι ένα σημαντικό ζήτημα.Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τηνεπιλογή βιολογικού προϊόντος είναι η στάση της εταιρείας σεθέματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ευαισθητοποίηση γιατο περιβάλλον, να τηρεί τα εργασιακά δικαιώματα, αντίληψητων κοινωνικών προβλημάτων, κλπ). Οι καταναλωτέςβιολογικών προϊόντων λαμβάνουν υπόψη τη στάση τηςεταιρείας σε αυτά τα θέματα ως ένα πρώτο βήμα για τηδημιουργία μακροπρόθεσμης αμοιβαίας εμπιστοσύνης.Συνοπτικά, είναι σημαντικό για την εταιρεία να δώσει προσοχήστα πιο κάτω θέματα μαζί με τους οικονομικούς της στόχουςπριν την έναρξη εξαγωγών βιολογικών προϊόντων:• Να θέσει οικολογικούς και κοινωνικούς στόχους, καθώς καινα πληροί τα πρότυπα,• Να καθορίσει τις εξειδικευμένες αγορές και τις δυνατότητες

119

τους για την εταιρεία,• Να κερδίσει και να διατηρήσει τους πελάτες μακροχρόνια.

Ακολουθεί μια γενική μεθοδολογία ως προς πως να τεθούνστόχοι για τις εξαγωγές.

0120

3.3. ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ

Η δημιουργία στόχων για τις εξαγωγές σηματοδοτεί τηνέναρξη του σταδίου στρατηγικής. Αυτό το στάδιο προορίζεταιγια την παροχή αίσθησης κατεύθυνσης στην εταιρεία: μιακαθαρή κατανόηση για τις μελλοντικές επιχειρηματικέςδραστηριότητες, μείωση των αμφιβολιών, των δεύτερωνσκέψεων και σαφή εικόνα των στόχων και τον προκλήσεωνπου θα προκύψουν.Με βάση τις συνθήκες της αγοράς και τις εξελίξεις πουαναλύθηκαν πιο πριν, είναι ώρα να ορίσουμε με λεπτομέρειατι πραγματικά θέλει να πετύχει η εταιρεία, που, πότε και πως.Με άλλα λόγια, η εταιρεία τώρα είναι σε θέση να δημιουργήσειγερούς στόχους. Αυτοί οι στόχοι θα παρέχουν τα δομικάστοιχεία για τους σκοπούς της εταιρείας. Εντούτοις πρέπει ναείναι SMART: Specific (Συγκεκριμένοι), Measurable(Μετρήσιμοι), Achievable (Εφικτοί), Realistic (Ρεαλιστικοί) καιTime-led (Χρονικά Προσδιορίσιμοι).• Specific (Συγκεκριμένοι): Οι στόχοι πρέπει να ορίζονταικαθαρά και σαφώς. Όταν οι στόχοι είναι συγκεκριμένοι σουδείχνουν τι χρειάζεται να πετύχεις, πότε, από ποιον και πόσαθα στοιχήσει.• Measurable (Μετρήσιμοι): Οι στόχοι πρέπει να είναιποσοτικοί, να εκφράζονται σε αξία πωλήσεων, ανάπτυξηπωλήσεων, μερίδιο αγοράς, αριθμό πελατών κτλ.• Achievable (Εφικτοί): Οι στόχοι πρέπει να είναι όσο τοδυνατό πιο επιτεύξιμοι. Δεν έχει νόημα να θέτεις στόχους πουείναι αδύνατο να πραγματοποιηθούν. Πρέπει να βασίζονταιστις δυνάμεις της εταιρείας και τους κρίσιμους παράγοντεςεπιτυχίας της (εσωτερικούς) και τις ευκαιρίες αγοράς(εξωτερικούς).• Realistic (Ρεαλιστικοί): Οι ρεαλιστικοί στόχοι είναι επίσης

121

αυτοί που είναι επιτεύξιμοι. Για να είναι ρεαλιστικοί, κάποιοςπρέπει να είναι πρόθυμος και σε θέση να εργαστεί για τονκύριο στόχο και πρέπει να είναι διαθέσιμοι όλοι οι αναγκαίοιπόροι.• Time-led (Χρονικά Προσδιορίσιμοι): Ο στόχος πρέπει νατεθεί ώστε να επιτευχθεί σε μια συγκεκριμένη χρονικήπερίοδο.Συγκεκριμένοι στόχοι και το περιεχόμενο τους θεωρούνται ωςοι ακόλουθοι:• Οικονομικοί Στόχοι: Το επίπεδο κέρδους και απόδοσηςτων επενδύσεων που επιθυμεί να πετύχει,• Στόχοι Πωλήσεων: Ο αριθμός των ξένων αγορών στιςοποίες επιθυμεί η εταιρεία να κάνει εξαγωγές και ο χρόνος, τοεπίπεδο πωλήσεων των εξαγωγών που επιθυμεί να πετύχεισε συγκεκριμένη χρονική περίοδο,• Εκπαιδευτικοί Στόχοι: Νέες δεξιότητες και γνώσεις πουεπιθυμεί να αποκτήσει,• Στόχοι Παραγωγής: Το επίπεδο παραγωγικής ικανότηταςστο οποίο επιθυμεί να λειτουργήσει.

0122

3.4.ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΓΩΓΕΣ

Ο καθορισμός εξαγωγικής δυνατότητας μιας εταιρείας μπορείνα πραγματοποιηθεί σε δύο φάσεις:1. Αξιολόγηση των προοπτικών της εταιρείας(δυνάμεις/αδυναμίες, οργανωτική δομή, κλπ.)2. Αξιολόγηση των προοπτικών της αγοράς στόχου και ηχαρτογράφηση του κατά πόσον εμπίπτουν με τους στόχουςτης εταιρείας.

3.4.1. Αξιολόγηση των Προοπτικών της Εταιρείας

Η εταιρεία πρέπει να απαντήσει στις ακόλουθες ερωτήσειςώστε να καθορίσει τις δυνατότητες εξαγωγών και τιςδυνατότητες/αδυναμίες της:• Οι διευθυντές και οι υπάλληλοι είναι εκπαιδευμένοι στιςεξαγωγές;• Που και πως πρέπει να παραδοθούν τα μαθήματα; Πωςμπορούν να αποκτήσουν τις γνώσεις που χρειάζονται;• Οι υπάλληλοι έχουν ικανοποιητικές γνώσεις ξένωνγλωσσών;• Η εταιρεία διαθέτει υλικό για την παρουσίαση του εταιρικούτης προφίλ (λογότυπα, επιστολόχαρτα, κλπ.);• Η εταιρεία διαθέτει υψηλής ποιότητας υλικό προώθησης καιτιμοκαταλόγους σε ξένες γλώσσες;

Ερωτήσεις για την παραγωγική ικανότητα:• Οι διαδικασίες παραγωγής είναι σε ένα επίπεδο που νασυνάδουν με τις απαιτήσεις των καταναλωτών (ποιότητα,προδιαγραφές προϊόντος, κλπ.);• Η περιοχή της παραγωγής είναι σε καλή κατάσταση;• Η εταιρεία είναι σε θέση να ικανοποιήσει τις αυξανόμενεςαπαιτήσεις ;

123

Ερωτήσεις για την οικονομική ικανότητα:• Πόσο κεφάλαιο χρειάζεται για τις απαιτούμενες επενδύσεις;• Πόσο ποσοστό από το κεφάλαιο που απαιτείται θαπαρέχεται από τους πόρους της εταιρείας;• Από που θα πάρει η εταιρεία το υπόλοιπο κεφάλαιο;• Πόσο είναι το κόστος των δανείων που θα πάρει; Ποιεςδιαδικασίες πρέπει να ακολουθήσει ώστε να πάρει τα δάνεια;

3.4.2. Αξιολόγηση των Προοπτικών της Αγοράς Στόχου

Χρειάζονται δύο διαφορετικές αξιολογήσεις για ναδιαπιστωθεί αν η αγορά στόχος είναι κατάλληλη για τασυμφέροντα της εταιρείας:1. Αξιολόγηση της χώρας στόχου2. Αξιολόγηση της αγοράς στην χώρα στόχο (περισσότερεςλεπτομέρειες σχετικά με την αξιολόγηση των πιθανώναγορών μπορείτε να βρείτε στο μέρος 8. “Επιλογή Χώρας”.Αξιολόγηση της Χώρας ΣτόχουΗ ανάλυση μερικών βασικών κοινωνικο-οικονομικώνπληροφοριών σχετικά με τις χώρες στόχου θα παρέχουνσημαντικές ενδείξεις.Γενικές Οικονομικές Πληροφορίες• Μέγεθος του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος• Ποσοστό ανεργίας• Πληθωρισμός, κλπ.

Δημογραφικές Πληροφορίες• Πληθυσμός• Δείκτης αστικοποίησης (οι καταναλωτές που ζουν σε αστικέςπεριοχές ενδιαφέρονται περισσότερο για βιολογικά προϊόντα)• Αριθμός οικογενειών και οικιών• Αριθμός οικογενειών με παιδιά κάτω των έξι ετών και τιςπεριοχές διαμονής τους

0124

• Ποσοστό πληθυσμού κάτω των 35 χρόνων• Ποσοστό ηλικιωμένων που φροντίζουν για την υγεία τους• Κατάσταση κοινωνικής υγείας (παχυσαρκία, καρδιακέςασθένειες, κλπ.)• Κατά κεφαλήν εισόδημα• Δομή κατανομής εισοδήματος

Επιπλέον, οι πληροφορίες σχετικά με τις τάσεις και τα κίνητρατων καταναλωτών παρέχουν σημαντικές ενδείξεις για τοπροφίλ της χώρας.Πληροφορίες Εισαγωγής στην Αγορά• Τελωνειακοί δασμοί και φόροι• Πρακτικές άδειας εισαγωγής• Γενικές διαδικασίες για εισαγωγές τροφίμων• Προϋποθέσεις για εισαγωγές βιολογικών προϊόντων(πιστοποίηση, κλπ.)

125

3.5.ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΑΓΩΓΗΣ

Η στρατηγική αφορά την ανάπτυξη αισθήματος κατεύθυνσηςγια την εταιρεία. Η επιλεγμένη στρατηγική θα καθοριστεί απότη φύση του προϊόντος ή της υπηρεσίας και από τιςπροϋποθέσεις και απαιτήσεις στις πιθανές αγορές τηςεταιρείας. Η ανάπτυξη μιας στρατηγικής εξαγωγώνπεριλαμβάνει την ανάπτυξη εισαγωγής στην αγορά, τουπροϊόντος, της επιχειρηματικής διαδικασίας, τωνδραστηριοτήτων και των οικονομικών στρατηγικών. Όπωςαναφέρεται και στις πιο πάνω ενότητες, στην περίπτωσηανάπτυξης στρατηγικής για εξαγωγές βιολογικών προϊόντων,η εταιρεία πρέπει επίσης να εξετάσει πολλούς άλλουςπαράγοντες, την ποιότητα, τις απαιτήσεις και τα πρότυπα τηςαγοράς στόχου, το πιστοποιητικό και τις σχέσεις με τουςαγοραστές, κλπ εφόσον απαιτείται.Η διοικητική ομάδα που θα αναλάβει την εξαγωγή θαχρειαστεί αρκετό χρόνο να επεξεργαστεί και να αντιμετωπίσειεπακριβώς τα πιο κάτω θέματα. Θα δημιουργήσουν ταεπίπεδα εταιρικής αφοσίωσης και ευθύνης που είναιπροετοιμασμένοι να αναλάβουν για να αναγνωρίσουν και νααναπτύξουν τις αναμενόμενες ευκαιρίες εξαγωγής.

3.5.1. Στρατηγική για Εισαγωγή στην Αγορά

Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει τον καθορισμό τμημάτων τηςαγοράς στόχου, επιλέγοντας τον τρόπο εισαγωγής στηναγορά και επιλέγοντας τους σωστούς εμπορικούςσυνεργάτες.Μετά την επιλογή των αγορών είναι ώρα να αποφασιστεί οτρόπος πώλησης στις ξένες αγορές. Υπάρχουν πολλοί τρόποιγια ξεκίνημα στις εξαγωγές. Το μονοπάτι που θα ακολουθήσει,θα εξαρτηθεί από την ευρεία επιχειρηματική στρατηγική, την

0126

αφοσίωση της στις εξαγωγές και τη δυνατότητα να χειριστείτην περιπλοκότητα.Τρόποι Εισαγωγής στην ΑγοράΥπάρχουν κυρίως τρεις τύποι τρόπων για εισαγωγή στηναγορά που ορίζονται από τη φύση του προϊόντος, τηνεξαγωγή, την άδεια, το συνεταιρισμό και την άμεση επένδυση.Το μάθημα μας είναι σχεδιασμένο κυρίως γύρω από τηνεξαγωγή και την εξαγωγή βιολογικών προϊόντων, κυρίωςβιολογικού ελαιολάδου, ο μόνος τρόπος εισαγωγής στηναγορά είναι η εξαγωγή. Η εξαγωγή είναι η παραδοσιακή καικαλά σχεδιασμένη μέθοδος εισαγωγής στις ξένες αγορές.Απαιτεί συνήθως συντονισμό μεταξύ τεσσάρωνσυμμετεχόντων, τον εξαγωγέα, τον εισαγωγέα, τον παροχέαμεταφορών και την κυβέρνηση. Μεταξύ των τριώνδιαφορετικών τρόπων εξαγωγής (άμεση, έμμεση καιαντίρροπη συναλλαγή), ο τρόπος ο οποίος είναι ο πιοκατάλληλος για την εξαγωγή βιολογικών προϊόντων είναι ηάμεση εξαγωγή μέσω τοπικών πωλητών ή διανομέων.Περισσότερες πληροφορίες για την επιλογή δίαυλωνδιανομής μπορείτε να βρείτε κάτω από το μέρος 7.2“Επικοινωνία”.

3.5.2. Στρατηγική Προϊόντος

Η ετοιμασία του προϊόντος για εξαγωγή απαιτεί όχι μόνογνώσεις για το προϊόν αλλά επίσης γνώσεις για τα μοναδικάχαρακτηριστικά κάθε αγοράς στόχου. Η εταιρεία ίσως ναχρειαστεί να προσαρμόσει σε κάποιο βαθμό το επιλεγμένοπροϊόν για πώληση εκτός των εγχώριων αγορών πριν τηνέναρξη των εξαγωγών. Η εταιρεία χρειάζεται ακόμα ναδιεξάγει συναντήσεις με πιθανούς πελάτες, χοντρεμπόρους,πράκτορες και άλλους φορείς ώστε να καθορίσει την καλύτερη

127

στρατηγική για πώληση των προϊόντων σε ξένες αγορές.Η εταιρεία θα πρέπει να ελέγξει προσεκτικά, τη δυνατότητατου προϊόντος να ικανοποιήσει τις ανάγκες των ξένωναγορών, την ανάγκη για διαμόρφωση ή ανάπτυξη μιας νέαςέκδοσης για την ξένη αγορά, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπωςσχεδιασμό, χρώμα, μέγεθος, συσκευασία, μάρκα και ετικέτεςπου πρέπει να έχει το προϊόν.Το προϊόν ίσως χρειαστεί να προσαρμοστεί στουςκυβερνητικούς κανονισμούς της αγοράς, τις γεωγραφικές καικλιματικές συνθήκες, τις προτιμήσεις των αγοραστών ή ταβιοτικά επίπεδα. Η πιο σημαντική πτυχή για την προσαρμογήτου προϊόντος είναι η συμμόρφωση με τους κανονισμούςπροϊόντων της ξένης κυβέρνησης. Αυτοί οι κανονισμοίεπιβάλλονται από τις κυβερνήσεις για σκοπούς προστασίαςτων εγχώριων βιομηχανιών από τον ξένο ανταγωνισμό, για ταδικαιώματα του πελάτη κλπ.Οι ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν στο πλαίσιοδιαμόρφωσης του προϊόντος είναι ως ακολούθως:• Ποια είναι τα δυνατά σημεία/αδυναμίες του προϊόντος;• Ποιος θέλει να αγοράσει το προϊόν;• Ποιες είναι οι προϋποθέσεις των εισαγωγέων και τωνκαταναλωτών σχετικά με το προϊόν;• Τι χρειάζεται να γίνει για διαμόρφωση του προϊόντος;• Ποιο είναι το κόστος διαμόρφωσης;• Ποιες είναι οι εναλλακτικές αγορές, εάν η διαμόρφωση τουπροϊόντος δεν επιτευχθεί στο πρώτο στάδιο;Σήμανση & ΣυσκευασίαΗ γλώσσα και ο πολιτισμός της χώρας στόχου είναισημαντικοί παράγοντες για εξέταση όταν θα προετοιμάζεταιτο προϊόν για εξαγωγή. Η συσκευασία του προϊόντος είναισημαντική όσο και το ίδιο το προϊόν όταν λαμβάνονται υπόψη

0128

οι πολιτιστικές διαφορές. Λόγω του ότι η συσκευασία είναι τοπρώτο πράγμα που βλέπουν είναι προτιμότερο η ετικέτα ναείναι στη δική τους γλώσσα. Περισσότερες πληροφορίεςσχετικά με τη σήμανση και τη συσκευασία μπορείτε να βρείτεστην ενότητα “Σήμανση, Συσκευασία, Αποθήκευση καιΜεταφορά του Βιολογικού Ελαιόλαδου”.ΤιμολόγησηΤελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, είναι το θέμα για τηνπροετοιμασία στρατηγικής τιμολόγησης του προϊόντος για τιςξένες αγορές. Η τιμή είναι σημαντική, λόγω του ότι είναι τομόνο στοιχείο του μείγματος μάρκετινγκ που δημιουργείεισόδημα, τα υπόλοιπα στοιχίζουν. Αυτός είναι ο λόγος πουόλες οι πτυχές της στρατηγικής τιμολόγησης πρέπει ναεξεταστούν προσεκτικά. Αυτές οι πτυχές μπορούν νασυνοψιστούν ως, τους παράγοντες που επηρεάζουν τονκαθορισμό της τιμής, την ευαισθησία του προϊόντος στιςαλλαγές των τιμών, τύπος της πολιτικής τιμολόγησης που θαεφαρμοστεί (ψηλό κέρδος/χαμηλός κύκλος εργασιών και/ήχαμηλό κέρδος/ψηλός κύκλος εργασιών), πολιτικέςεκπτώσεων κλπ. Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τηντιμολόγηση μπορείτε να βρείτε στην Ενότητα 11. “ΔιεθνήςΤιμολόγηση”.

3.5.3. Στρατηγική Επιχειρηματικής Διαδικασίας

Η διαδικασία εξαγωγής έχει μερικές άλλες πτυχές όπως τηναποστολή, την ασφάλεια, τη διαπραγμάτευση με τουςαγοραστές, τις οργανωτικές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις τουπροσωπικού.• Αποστολή: Στις διαβουλεύσεις με τους αποστολείς, η εταιρείαθα πρέπει να βρει τη σωστή μέθοδο αποστολής για την

129

έγκαιρη παράδοση και σε προσιτή τιμή. Οι επιλογές είναι, μεφορτηγά – ακόμη διαδεδομένο αλλά μειώνεται, τρένο – μιακαλή επιλογή για αποστολή σε λιμάνια για μεταφορά στοεξωτερικό, αεροπορικώς – πιο γρήγορη και ασφαλής μέθοδοςαλλά ακριβή και δεν καλύπτει όλους τους προορισμούς,θάλασσα – η πιο κοινή μέθοδος, οικονομική αλλά πιο αργήαποστολή.• Ασφάλεια: Η εταιρεία πρέπει να αποφασίσει αν θα ασφαλίσειτα προϊόντα για απώλεια ή καταστροφή κατά τη μεταφοράκαι/ή για αθέτηση από τον αγοραστή.• Διαπραγματεύσεις: Η εταιρεία μέσω διαπραγματεύσεωνπρέπει να καθορίσει τους όρους του εμπορίου που θαελέγχουν τις πωλήσεις.• Οργανωτική Δομή: Η εταιρεία πρέπει να σχεδιάσει το πως θαοργανωθεί η λειτουργία εξαγωγής, να καθορίσει το χώροαυτής της λειτουργίας στον οργανωτικό πίνακα, και νακαθορίσει ρόλους και αρμοδιότητες, να καθορίσει αν υπάρχειανάγκη για πρόσθετο προσωπικό και ειδίκευση.

3.5.4. Στρατηγική Παραγωγής & Λειτουργιών

Μετά από μια συνολική εκτίμηση της παραγωγικήςικανότητας, η εταιρεία πρέπει να είναι σε θέση να καθορίσειεάν, η τρέχουσα παραγωγική ικανότητα θα επιτρέψει τηνεπέκταση στην αγορά και επομένως την ανάγκη γιαπερισσότερη παραγωγή, να επεκτείνει τις ικανότητες τουπροϊόντος για να ανταποκρίνεται στη ζήτηση της αγοράς καιτο επιπρόσθετο κόστος, υπάρχουν εποχιακές διακυμάνσειςστη ζήτηση του προϊόντος, και πρέπει να επιτευχθεί εφικτήποσότητα παραγγελίας ώστε να διασφαλίζει την εταιρικήαποδοτικότητα και υπάρχουν αλλαγές που απαιτούνται για τοσχεδιασμό της συσκευασίας και τη σήμανση των προϊόντων..

0130

3.5.5. Οικονομική Στρατηγική

Η τελευταία αλλά εξίσου σημαντική πτυχή της στρατηγικήςεξαγωγών είναι σίγουρα τα οικονομικά της εξαγωγής. Ηεταιρεία θα πρέπει να οριστικοποιήσει την απόφαση εάν θαυπάρξει ανάγκη για πρόσθετη δέσμευση κεφαλαίου πουχρειάζεται για την είσοδο στις αγορές εξαγωγών. Θα χρειαστείμια σύνοψη των οικονομικών αναγκών σε σχέση με τηνπρόσθετη παραγωγική ικανότητα, οικονομικά προ-αποστολής, εργασιακό κεφάλαιο και οικονομικά μετα-αποστολής.Είναι γεγονός ότι, η εξαγωγική εκστρατεία χρειάζεται τηνοικονομική σταθερότητα και δύναμη που προέρχεται απόαξιόπιστη χρηματική ροή. Έτσι, θα ήταν χρήσιμο έναολοκληρωμένο οικονομικό πλάνο το οποίο να αντανακλά τηνοικονομική δύναμη της εταιρείας για την επιχείρηση εξαγωγής.Ο πιο σημαντικός στόχος του πλάνου είναι η διασφάλιση τουότι η εταιρεία θα έχει πάντα ικανοποιητική χρηματική ροή ή ναέχει κεφάλαια κίνησης.

131

3.6. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΞΑΓΩΓΩΝ

Είναι κοινώς αναγνωρισμένο το ότι για να πετύχεις στιςεξαγωγές, χρειάζεσαι ένα προϊόν ή υπηρεσία που να έχειζήτηση στις ξένες αγορές. Ίσως λιγότερη αναγνωρίσιμη είναι ηανάγκη για δεξιότητες, πόρους, αφοσίωση και πληροφορίεςγια τη στήριξη συνεχών δραστηριοτήτων εξαγωγήςμακροχρόνια.Η έλλειψη παραγόντων όπως αυτούς μπορεί να είναι ένακρίσιμο εμπόδιο στην εξαγωγή για μικρομεσαίες επιχειρήσεις.Ο επιχειρηματικός σχεδιασμός και ο σχεδιασμός εξαγωγώνείναι για παράδειγμα ένας παράγοντας που οδηγεί σε επιτυχίαστις εξαγωγές, αν και πολλές μικρότερες εταιρείες δεναναλαμβάνουν μια επίσημη διαδικασία επιχειρηματικούσχεδιασμού. Αν και η έρευνα αγοράς εξαγωγών είναι έναςμέρος των εξαγωγών είναι το πιο σημαντικό σημείο στααρχικά στάδια για να κατανοήσουν το που θα είναι οι αγορέςεξαγωγών τους.Οι εταιρείες θα πρέπει να καθοδηγούνται από την αγορά ήαπό το προϊόν;Είναι βασικό για τις εταιρείες που προτίθενται να κάνουνοποιαδήποτε έρευνα αγοράς να κατανοήσουν πλήρως τηνπιο πάνω ερώτηση. Πριν να προσπαθήσετε να δώσετεκάποια απάντηση, παρακαλώ διαβάστε τα ακόλουθα δύοσενάρια και δείτε αν μπορείτε να εντοπίσετε τη διαφορά.α. Υπάρχουν πολλοί οπαδοί του αθλητισμού που διαμένουνστην περιοχή η οποία βρίσκεται 100 χιλιόμετρα από τηθάλασσα. Πολύς κόσμος απολαμβάνει το ποδόσφαιρο, τοτένις και την καλαθόσφαιρα και έχω ρωτήσει αρκετά άτομα,εάν υπήρχαν οι υποδομές, αν θα απολάμβαναν τόσο ταθαλάσσια σπορ. Η πλειοψηφία είπε ότι θα το απολάμβαναν,έτσι σκέφτομαι να κάνω μια μεγάλη λίμνη σε μια έκταση που

0132

έχω και να παρέχω υποδομές για windsurfing, jet skiing καιψάρεμα.β. Από τότε που αποφοίτησα από το Κολέγιο Τεχνών, δεν έχωχρησιμοποιήσει τις δεξιότητες που απέκτησα. Ένα πράγμαπου πραγματικά απολαμβάνω είναι η ζωγραφική σε κεραμικά.Σκέφτομαι να αρχίσω μια επιχείρηση για την πώλησηκεραμικών ζωγραφισμένων στο χέρι.Ένα από τα σενάρια οδηγείται από το προϊόν και το άλλοοδηγείται από την αγορά. Η παγίδα στην οποία πέφτουνσυχνά οι μικρές επιχειρήσεις είναι το ότι συχνά ξεχνούν ναρωτήσουν τον εαυτό τους την ερώτηση υπάρχει ανάγκη για τοπροϊόν μας; - αυτό σημαίνει οδηγείται από την αγορά.Αναπόφευκτα παράγουν μια ιδέα χωρίς στοιχεία για τηζήτηση. Αυτό σημαίνει οδηγείται από το προϊόν και συχνάείναι ένα λάθος που στοιχίζει επειδή οι πιθανότητες επιτυχίαςείναι πολύ μικρές. Όλες οι ιδέες για προϊόντα πρέπει ναοδηγούνται από την αγορά και όχι από το προϊόν.

133

3.7. ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ

Πριν τη διεξαγωγή οποιασδήποτε έρευνας αγοράς η εταιρείαπρέπει να αποφασίσει ποιοι είναι οι στόχοι μάρκετινγκ της.Ένας στόχος μπορεί να είναι η αύξηση του κύκλου εργασίαςστις νέες αγορές κατά 5% σε ένα χρόνο.Άλλοι τυπικοί στόχοι θα μπορούσαν να είναι:• Αύξηση των πωλήσεων κατά 5% στο εξωτερικό μέσα σε 2χρόνια.• Μέσα σε 3 χρόνια το 10% των πωλήσεων από εξαγωγές ναπροέρχεται από 2 νέες χώρες.• Να αυξηθούν τα κέρδη από τις εξαγωγές κατά 20% τωνσυνολικών κερδών από το τρέχων 10% μέσα σε 2 χρόνιαΠριν να τεθούν τέτοιοι στόχοι,Οι ερωτήσεις για την ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης τηςεταιρείας που βρίσκονται πιο κάτω θα βοηθήσουν στονκαθορισμό των στόχων μάρκετινγκ:• Σε ποια αγορά προϊόντος/υπηρεσίας είμαι;• Που είναι η τρέχουσα αγορά;• Ποιοι είναι οι υπάρχοντες πελάτες μου;• Ποιοι είναι οι ανταγωνιστές μου;

3.7.1. To Ansoff Matrix

Τα τμήματα μάρκετινγκ χρησιμοποιούν το Ansoff matrix για ναπαρέχουν τις προτεινόμενες στρατηγικές ανάπτυξης πουθέτουν τους στόχους για τη στρατηγική εξαγωγών.

Η εταιρεία θα πρέπει να εισάγει σε κάθε τμήματου Ansoff Matrix πιο κάτω τα δικά της στοιχεία πριν να πάρειτην τελική απόφαση για την επόμενη της κίνηση στηνεξαγωγή.

0134

ΥπάρχονταΠροϊόντα

Νέα Προϊόντα

ΥπάρχουσεςΑγορές

Διείσδυση στηνΑγοράείναι η ονομασία πουδόθηκε σε μιαστρατηγική ανάπτυξηςόπου η επιχείρησηεπικεντρώνεται στηνπώληση υπάρχοντωνπροϊόντων σευπάρχουσες αγορές

Ανάπτυξη Προϊόντοςείναι η ονομασία πουδόθηκε σε μιαστρατηγική ανάπτυξηςόπου μια επιχείρησηστοχεύει στηνεισαγωγή νέων ήτροποποιημένωνπροϊόντων στιςυπάρχουσες αγορές

ΝέεςΑγορές

Ανάπτυξη Αγοράς

• Νέες γεωγραφικέςαγορές

• Νέο προϊόν

• Νέοι δίαυλοι διανομής

• Διαφορετικέςπολιτικές τιμολόγησης

Διαφοροποίησηείναι η ονομασία πουδόθηκε στηνστρατηγική ανάπτυξηςόπου μια επιχείρησηλανσάρει νέα προϊόντασε νέες αγορέςin newmarkets

3.7.2. Τα πέντε C της Εξαγωγής

Σε αναζήτηση της ισχύουσας κατάστασης από τις ερωτήσειςπου δίνονται πιο πάνω στην Ενότητα 1.1, το δεύτεροσημαντικό βήμα είναι να θέσουμε στόχους μάρκετινγκ με τη

135

χρήση των πιο κάτω ερωτήσεων:• Ποιές χώρες θα στοχεύσω κατά την έρευνα μου;• Ποιες θα είναι οι ανάγκες και οι προσδοκίες των πελατώνμου;• Πως θα διανέμω τα προϊόντα μου στις ξένες αγορές;• Ποια πλεονεκτήματα έχουν τα προϊόντα μου απέναντι στονανταγωνισμό;Για να καθορίσει πλήρως τους στόχους εξαγωγής της, μιαεταιρεία, μπορεί να χρησιμοποιήσει ‘Τα Πέντε C τηςΕξαγωγής’ ως μια αποτελεσματική μέθοδος.Τα πέντε C της εξαγωγής είναι:• Company (Εταιρεία)• Country (Χώρα)• Customer (Πελάτης)• Contacts (Επαφές)• Competition (Ανταγωνισμός)

ΕταιρείαΗ εταιρεία πρέπει να ετοιμάσει ένα έγγραφο με επισκόπησητης χώρας που θέλει να κάνει εξαγωγή. Το έγγραφο θαπεριέχει λεπτομερή περιγραφή των χαρακτηριστικών και τωνωφελημάτων των προϊόντων και των υπηρεσιών που μιαεταιρεία έχει να προσφέρει σε αυτή τη χώρα. Πρέπει ναπεριληφθούν επίσης πλήρεις λεπτομέρειες επικοινωνίας,ιστορικές πληροφορίες και πως σκοπεύει η εταιρεία ναπλασάρει τον εαυτό της στη νέα αγορά.ΧώραΓια να μεγιστοποιηθεί η απόδοση της επένδυσης στηνεξαγωγή είναι αναγκαία ώστε να αναγνωριστούν οι καλύτερεςχώρες στόχοι. Μια εταιρεία πρέπει πρώτα να επιλέξει τηχώρα, ή τις χώρες, με τις μεγαλύτερες δυνατότητες, το

0136

χαμηλότερο ρίσκο και τη σχετική ευκολία στην είσοδο της –που είναι, ο βαθμός δυσκολίας ή ευκολίας για πρόσβαση.Περισσότερες λεπτομερείς πληροφορίες για το πωςεπιλέγεται μια χώρα βρίσκονται στην Ενότητα 7 “ΕπιλογήΧώρας”.ΠελάτηςΠριν την επιλογή της στοχευμένης χώρας ή των χωρών, οιεταιρείες πρέπει να επικεντρωθούν στο ποιοι είναι οιμελλοντικοί πελάτες τους και τι χρειάζονται. Οι ακόλουθεςερωτήσεις πρέπει να απαντηθούν συγκεκριμένα γιαλεπτομερή ανάλυση των πελατών της αγοράς στόχου.• Είναι άτομα ή οργανισμοί;• Που βρίσκονται;• Ποιο είναι το εισόδημα/κύκλος εργασίας τους;• Πόσων χρονών είναι;• Άντρες ή γυναίκες;• Νέοι ή ηλικιωμένοι;• Ποιος είναι ο τρόπος ζωής τους;• Ποιο είναι το σχέδιο αγορών τους;ΕπαφέςΕίναι αδύνατο για μια εταιρεία να προσπαθήσει να πουλήσειτο προϊόν της σε μια ξένη χώρα χωρίς βοήθεια από τις επαφέςτης στην αγορά στόχο. Είναι σημαντικό να επιλέξει τον σωστόδιανομέα. Οποιοσδήποτε επιλεχθεί ως συνεργάτης στηνχώρα στόχο μπορεί συχνά να πλασάρει και να διανέμει έναπροϊόν πολύ πιο εύκολα και φτηνά από ότι μπορεί να κάνει ηεταιρεία από τη χώρα της.Αφού το εμπόριο βιολογικών προϊόντων χρειάζεταιμακροχρόνιες στρατηγικές, είναι σημαντικό να δημιουργηθείμακροχρόνια συνεργασία με τους διανομείς. Ποιες είναι οιερωτήσεις για την επιλογή του σωστού συνεργάτη;

137

• Πόσο μεγάλη είναι η εταιρεία διανομής; (Αριθμός πελατών,κέρδος, κλπ.)• Τι είδος προϊόντα πουλούν;• Πως πουλούν τα προϊόντα; Ποιους δίαυλους διανομήςχρησιμοποιούν;• Πως είναι η εικόνα της εταιρείας διανομής;• Ποιο είδος υπηρεσίας προσφέρει η εταιρεία διανομής προςτους πελάτες της;• Η εταιρεία διανομής κάνει διαφημίσεις;• Ποια είναι η δομή αποθήκευσης, εφοδιασμού καισυμβολαίων της εταιρείας διανομής;• Ποιες τιμές προσφέρονται στην εταιρεία εξαγωγής;• Πως κάνει η εταιρεία διανομής τις πληρωμές;• Είναι αξιόπιστη; Ποιοι είναι οι ισχυρισμοί για την εταιρεία στοεπιχειρηματικό περιβάλλον;• Πληροφορεί συχνά τους πελάτες σχετικά με την εταιρείαεξαγωγής; Η εταιρεία εξαγωγής πρέπει να κάνει κάτι γι'αυτό; ΑνταγωνισμόςΕκτός από το να κοιτάζει τις δικές της δυνάμεις και αδυναμίες,μια εταιρεία πρέπει επίσης να αναλύει τις δυνάμεις και τιςαδυναμίες οποιουδήποτε ανταγωνιστή, και πριν οποιαδήποτεανάλυση SWOT στην έρευνα ανταγωνισμού πρέπει νακαθορίσει με ποιο θα ανταγωνίζεται στις διάφορες αγορές. Οανταγωνισμός μπορεί να προέλθει από μια τοπική εταιρεία ήάλλο εξαγωγέα. Εδώ είναι που ένας τοπικός πράκτορας ή έναγραφείο έρευνας αγοράς μπορεί να είναι βοηθητικός αφούέτσι θα ξέρουν ποιες εταιρείες είναι πιο ενεργές μέσα στηχώρα τους.Με τη διεξαγωγή μιας λεπτομερούς έρευνας μια εταιρείαπρέπει να μάθει:• Πόσοι ανταγωνιστές υπάρχουν σε κάθε αγορά;

0138

• Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι ανταγωνιστές σε κάθε αγορά;• Πόσο μεγάλος είναι ο κάθε ανταγωνιστής;• Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του έναντιστην επιχείρηση σου;• Ποιες είναι οι προθέσεις σου για να ανταγωνιστείς ταπλεονεκτήματα τους;• Με τι θα ανταγωνιστείς στην αγορά;• Τιμή• Διανομή• Φήμη και εικόνα• Ποιότητα• Ποιοι πελάτες θα έρθουν μαζί σου;• Ποιοι είναι οι βασικοί πελάτες των ανταγωνιστών;• Ποιους πελάτες θέλεις να κερδίσεις;• Πρέπει να γίνει ανάλυση των δημόσιων πληροφοριών γιατους ανταγωνιστές μέσω:• Ιστοσελίδων• Δελτίων Τύπου• Διαφημιστικών• Βιομηχανικών εκθέσεων• Παρακολούθηση των δραστηριοτήτων προώθησης τωνανταγωνιστών π.χ:• Διαφήμιση• Προώθηση τιμών• Λανσάρισμα νέου προϊόντος• Προσλήψεις• Άνοιγμα νέων καταστημάτων

139

3.8. ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΩΡΑΣ

Είναι σημαντικό για μια εταιρεία που δεν ασχολήθηκε ποτέξανά με τις εξαγωγές να επιλέξει χώρα ή χώρες που να είναιεύκολες, κερδοφόρες και με το χαμηλότερο δυνατό ρίσκο.Η κύρια διεύθυνση για να δείτε τις στατιστικές πληροφορίεςκάποιας χώρας είναι η World Bank:www.worldbank.org/en/country. Σχεδόν όλες οι χώρες (απότην Αφρική, Ανατολική Ασία και Ειρηνικό, Ευρώπη καιΚεντρική Ασία, Λατινική Αμερική και Καραϊβική, Μέση Ανατολήκαι Βόρεια Αφρική και Νότια Ασία) βρίσκονται σε αυτό τοσύνδεσμο και παρέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες πουχρειάζεται ένας πιθανός εξαγωγέας.Υπάρχουν εντούτοις πολλές παγκόσμιες ιστοσελίδες για ναεπισκεφθείτε ώστε να πάρετε χρήσιμες πληροφορίες γιαεισαγωγές και εξαγωγές. Κάποιες είναι:• www.macmap.org – Market Access Map – Η Market AccessMap καλύπτει δασμολόγια (δασμοί εισαγωγής) και άλλα μέτραπου εφαρμόζονται από 187 χώρες εισαγωγής σε προϊόντααπό 239 χώρες και περιοχές. Οι δασμοί εισαγωγής πουεφάρμοσε το ΜFN φαίνονται για τα προϊόντα στο πιοαναλυτικό εθνικό δασμολογικό επίπεδο.• http://www.intracen.org – International Trade Centre –Στόχος του είναι να αυξήσει την επιχειρηματικότητα και τονανταγωνισμό σε επιχειρηματικό επίπεδο μέσω προϊόντων καιυπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκεςτων επιχειρήσεων εξαγωγής. Το ITC παρέχει τεχνογνωσίαστην ανάπτυξη προϊόντων και αγοράς καθώς και ανάλυσηαγοράς

Οι πιο κάτω πίνακες θα βοηθήσουν τον πιθανό εξαγωγέα νααποφασίσει ποιες είναι οι καλύτερες χώρες για εξαγωγή.

0140

1. Γράψετε όλες τις χώρες που θα θέλατε να κάνετεεξαγωγή και τους λόγους:

Χώρα Λόγοι που την επιλέξατε στη λίστα μετις πιθανές χώρες

2. Από τη λίστα 1 επιλέξτε πέντε χώρες πουπροσφέρουν την μεγαλύτερη πιθανότητα κέρδους

Χώρα Πιθανότητες Κέρδους

141

3. Από τη λίστα 1 επιλέξτε 5 χώρες οι οποίες έχουν τιςπιο ευνοϊκές συνθήκες αγοράς για το προϊόν σας

Χώρα Ευνοϊκές Αγορές

4. Από τις λίστες 2 και 3 επιλέξτε 5 χώρες σε σειρά* μεπροτεραιότητα την καλύτερη χώρα που ταιριάζει με τηνεταιρεία σας στα θέματα:

Χαμηλότερου ρίσκου

· Ευκολότερο μέρος για εμπόριο

· Λιγότερο κόστος ανάπτυξης

0142

· Ευκολότερη σε θέμα όρων συμβολαίου

Χώρα Κατάλληλη για

* Σημείωση: καλύτερη χώρα για εμπόριο

3.8.1. Επιλέγοντας τις Καλύτερες Χώρες για ΕξαγωγήΒιολογικού Ελαιόλαδου

Όταν αμφισβητείται η εξαγωγή βιολογικού προϊόντος καιειδικά του βιολογικού ή του παρθένου ελαιόλαδου, οιπροτεραιότητες που δίνονται στην προηγούμενη ενότηταμπορεί να διαφέρουν, λόγω του ότι υπάρχουν δύο βασικάχαρακτηριστικά σε αυτές τις αγορές• Το βιολογικό ελαιόλαδο έχει ζήτηση αλλά δεν παράγεταιαρκετό ώστε να ικανοποιήσει τη ζήτηση,• Οι καταναλωτές έχουν αρκετή ρευστότητα ώστε ναπληρώνουν την αξία του ελαιόλαδου.

Μπορεί να γίνει μια ρεαλιστική εικασία σχετικά με αυτές τιςαγορές μέσω των πρόσφατων στατιστικών εισαγωγήςπαρθένου ελαιόλαδου στον κόσμο.

143

Πίνακας: Λίστα με τους Πρώτους Δέκα ΕισαγωγείςΠαρθένου Ελαιόλαδου στον Κόσμο (σε χιλιάδες ΔολάριαΑμερικής)

0144

Πηγή: International Trade Centre, Στατιστικές Trademap(Κωδικός Προϊόντος: 150910 – Παρθένο ελαιόλαδο και τα μέρητου που παράγονται από τον καρπό του ελαιόδεντρουαποκλειστικά από μηχανικά ή άλλα φυσικά μέσα, υπόπροϋποθέσεις που δεν οδηγούν σε υποβάθμιση του λαδιού,επεξεργασμένο ή όχι, αλλά όχι χημικά τροποποιημένα)

Η Ιταλία φαίνεται να είναι ο νούμερο ένα εισαγωγέας παρθένουελαιόλαδου. Η Ιταλία είναι επίσης ο πρώτος εξαγωγέας καικαταναλωτής ελαιόλαδου, λόγω του ότι δεν μπορεί να παράγειαρκετό η ίδια για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της εγχώριαςαγοράς. Εντούτοις, ψάχνοντας για την κατάλληλη αγορά απότην πιο πάνω λίστα, θα πρέπει να αποκλείσουμε αυτή τηναγορά αφού η έμφαση είναι στην εξαγωγή από ΕυρωπαϊκέςΧώρες συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας. Σε αυτή τηνπερίπτωση, οι ΗΠΑ είναι η πρώτη χώρα για να ξεκινήσεις τηνεξαγωγή βιολογικού ελαιόλαδου.Σύμφωνα με το Τμήμα Γεωργία των ΗΠΑ (USDA) υπάρχουνδύο τρόποι πώλησης των ξένων βιολογικών προϊόντων στις

145

ΗΠΑ. Τα εισαγόμενα βιολογικά προϊόντα πρέπει ναπιστοποιηθούν με ένα από τα ακόλουθα:1) Οι κανονισμοί βιολογικών του USDAΤο USDA επιτρέπει σε οργανισμούς σε όλο τον κόσμο ναπιστοποιούν φάρμες και επιχειρήσεις με τους κανονισμούςβιολογικών του USDA. Μάθετε για τη διαδικασία πιστοποίησηςκαι βρείτε μια λίστα με οργανισμούς πιστοποίησηςκατανεμημένα με όνομα ή με τηχώρα: www.ams.usda.gov/NOPFAQsHowCertified

2) Ένα εγκεκριμένο διεθνές πρότυποΟι ΗΠΑ ίδρυσαν εμπορικές συνεργασίες με τις ακόλουθεςδιεθνείς χώρες. Δείτε τις λεπτομέρειεςστο www.ams.usda.gov/NOPInternationalAgreements.

Εξαγωγή στις ΗΠΑ από την Ευρωπαϊκή ΈνωσηΤα προϊόντα με πιστοποίηση βιολογικών προτύπων της ΕΕμπορούν να πωλούνται ως βιολογικά στις ΗΠΑ (σε εφαρμογήαπό 1η Ιουνίου, 2012).Τα προϊόντα πρέπει είτε να παράγονται είτε να έχει γίνει ητελική τους επεξεργασία ή συσκευασία μέσα στην ΕΕ.Όροι Διακανονισμού: Για να εμπορεύονται προϊόντα σταπλαίσια του συνεταιρισμού, οι πιστοποιημένοι οργανισμοίπρέπει να κάνουν τις εισαγωγές με το πιστοποιητικό εισαγωγήςτου Εθνικού Βιολογικού Προγράμματος (NOP), συμπληρωμένοαπό ένα φορέα πιστοποίησης με άδεια από την ΕΕ.Προϋποθέσεις Σήμανσης: Για συσκευασμένα προϊόνταλιανικής, οι ετικέτες ή τα αυτοκόλλητα πρέπει να φέρουν τοόνομα του φορέα πιστοποίησης της ΕΕ και μπορούν ναχρησιμοποιήσουν την σφραγίδα βιολογικών του USDA και/ή τολογότυπο βιολογικών της ΕΕ.

0146

Οι προϋποθέσεις για εξαγωγή στις ΗΠΑ από χώρες της ΕΕβρίσκονται επίσης στην ιστοσελίδα της ΕυρωπαϊκήςΕπιτροπής σχετικά με το Εμπόριο Βιολογικών Προϊόντων στηδιεύθυνση: https://ec.europa.eu/agriculture/organic/eu-policy/eu-rules-on-trade/import-export_en.

147

3.9. ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΕΞΑΓΩΓΩΝ

Η ανάγκη για προώθηση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίαςείναι ακόμα πιο σημαντική σε μια ξένη αγορά από ότι στη ίδιατη χώρα που βρίσκεται η εταιρεία. Υπάρχουν πολλάδιαθέσιμα εργαλεία προώθησης για ένα προϊόν ή υπηρεσίαώστε να αυξηθεί το μερίδιο αγοράς του, και τα περισσότερααπό αυτά είναι τα ίδια με αυτά που χρησιμοποιούνται από μιαεταιρεία στη χώρα της.

Δεν υπάρχουν γενικοί κανόνες σχετικά με το επίπεδο ξένηςπροωθητικής υποστήριξης που χρησιμοποιείται σε ξένεςαγορές. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το ότι αν μιαπροωθητική τεχνική είναι επιτυχημένη σε μια χώρα αυτό δενσημαίνει θα είναι επιτυχημένη και σε άλλη αγορά. Εντούτοιςείναι σημαντικό όταν διεξάγεται μια έρευνα σε μιασυγκεκριμένη χώρα να ανακαλύπτει ποια είναι η πιο κοινώςαποδεκτή μορφή προώθησης.

3.9.1. Εκθέσεις

Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία μιας μείξης μάρκετινγκμιας εταιρείας που έρχεται δεύτερο κάτω από την προσωπικήπώληση και ακριβώς πάνω από τη διαφήμιση, είναι ηπαρουσία σε εμπορικές εκθέσεις. Οι έρευνες έδειξαν ότι οιδιεθνείς εταιρείες μπορούν να παράγουν μέχρι και 70% τωνετήσιων πωλήσεων τους στις εμπορικές εκθέσεις .Οι εμπορικές εκθέσεις όπως και η διαφήμιση, οι μαζικέςταχυδρομικές αποστολές, οι δημόσιες σχέσεις και η άμεσηπώληση, είναι μέρος της στρατηγικής πωλήσεων ενόςοργανισμού και ένα εργαλείο μάρκετινγκ. Μπορούν ναχρησιμοποιηθούν ως μέρος μιας ολοκληρωμένης

0148

στρατηγικής μάρκετινγκ, όχι ως μια μεμονωμένη ενέργεια.Αν σκέφτεστε την εξαγωγή σε μια νέα χώρα αξίζει να μάθετεγια τις εμπορικές εκθέσεις που γίνονται σε αυτή τη χώρα. Ηεπίσκεψη στην έκθεση θα βοηθήσει όχι μόνο στον καθορισμόμιας στρατηγικής για το προϊόν για αυτή τη χώρα αλλά επίσηςθα βοηθήσει στον εντοπισμό ενός τοπικού συνεργάτη ήπράκτορα και τη συνάντηση με πιθανούς διανομείς.Πριν την παρουσίαση σε μια εμπορική έκθεση, πρέπει ναδιεξαχθεί μια προσεκτική ανάλυση του κόστους και τωνωφελειών για την εταιρεία.Υπάρχουν μερικές ιστοσελίδες που δίνουν πληροφορίεςσχετικά με τις εμπορικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο:• Η μεγαλύτερη είναι η Biz Tradeshows. Αυτή η ιστοσελίδαπεριέχει όλα τα είδη εμπορικών εκθέσεων σε όλο τονκόσμο: http://www.biztradeshows.com• Άλλη λεπτομερής ιστοσελίδα για εμπορικές εκθέσειςδιαχειρίζεται από το δίκτυο Trade Show News Network (TSNN),και φημίζεται ότι είναι η καλύτερη διαδικτυακή πηγή στονκόσμο για τις εμπορικές εκθέσεις: http://www.tsnn.com

3.9.2. Ιστοσελίδα

Ένα πολύ σημαντικό μέρος της προώθησης της εξαγωγήςείναι η ιστοσελίδα της εταιρείας: όταν οι πιθανοί πελάτεςσκέφτονται να αγοράσουν κάποιο προϊόν και υπηρεσίες θαψάξουν πάντα την ιστοσελίδα της εταιρείας. Θα τους επιτρέψεινα μάθουν περισσότερα για την εταιρεία και τα προϊόντα της.Τελικά όταν οι πελάτες ξεκινήσουν να αγοράζουν από μιαεταιρεία η ιστοσελίδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ωςδιαδικτυακό κατάστημα.Ένα από τα οφέλη του διαδικτύου είναι το ότι έχει αυξήσει τοναγωνιστικό χώρο όσον αφορά τον ανταγωνισμό με μεγάλες

149

εταιρείες. Είναι σημαντικό η ιστοσελίδα να είναι καλάσχεδιασμένη και να κάνει καλή εντύπωση. Μια πολύ μικρήεταιρεία μπορεί να προβάλει την εικόνα και τονεπαγγελματισμό της σαν μια μεγαλύτερη εταιρεία μέσω τηςιστοσελίδας της. Και το ανάποδο είναι επίσης αλήθεια.Μερικές ιστοσελίδες μεγάλων εταιρειών είναι τόσο χάλιασχεδιασμένες και δύσκολες στην πλοήγηση που απουσιάζειεντελώς ο επαγγελματισμός και η αξιοπιστία. Καλό για τουςιδιοκτήτες μικρών εταιρειών, κακό για αυτές.

3.9.3. Γλώσσα

Οποιοδήποτε υλικό για προώθηση που θα χρησιμοποιηθείπρέπει να είναι στην τοπική γλώσσα. Όχι μόνο για το έντυπουλικό αλλά επίσης για τις ιστοσελίδες. Αφού οποιοσδήποτεανά τον κόσμο μπορεί να δει μια ιστοσελίδα, είναι σημαντικόνα περιέχει τουλάχιστον ακόμα δύο γλώσσες, εκτός από τηντοπική, Αγγλικά και ίσως Ιταλικά, Ισπανικά ή Γαλλικά.

0150

3.10. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΟΡΑΣ

3.10.1. Κύρια έρευνα

Στην διεξαγωγή της κύριας έρευνας αγοράς (ή τομεακήέρευνα), μια εταιρεία συλλέγει στοιχεία απευθείας από τηνξένη αγορά, μέσω συνεντεύξεων, δημοσκοπήσεων, σχόλιωνκαι άμεση επαφή με πιθανούς αγοραστές. Η κύρια έρευνααγοράς έχει το πλεονέκτημα να προσαρμόζεται στις ανάγκεςτης εταιρείας και να παρέχει απαντήσεις σε συγκεκριμένεςερωτήσεις, αλλά είναι πάντοτε χρονοβόρα και πολύ ακριβή.Η κύρια έρευνα έχει τη μορφή:• Συνεντεύξεων (Προσωπικές, τηλέφωνο)• Δημοσκοπήσεις από ταχυδρομείο ή email• Εικονικούς πελάτες• Ομαδικές συζητήσεις ή ομάδες εστίασης• Ερευνητικές τεχνικές• Δοκιμές προϊόντος• Τεχνολογία – Σχόλια από το διαδίκτυοΕξετάζοντας τα πρώτα δύο από τα πιο πάνω, που είναι τα πιοκοινά:

Τηλεφωνική ΈρευναΟι τηλεφωνικές συνεντεύξεις έχουν το όφελος της γρήγορηςσυνέντευξης σε μεγάλο αριθμό ατόμων αλλά έχουνπεριορισμένο πεδίο λόγω του ότι μπορεί να είναι δύσκολο ναμεταδώσεις πολύπλοκα θέματα από το τηλέφωνο. Σημεία γιανα θυμάστε όταν κάνετε τηλεφωνικές συνεντεύξεις:• Καθορίστε το στοχευμένο κοινό• Κάντε ένα ερωτηματολόγιο καθαρό και δοκιμασμένο• Κάντε τα τηλεφωνήματα σε βολικές ώρες, αν όχι ελέγξτε πότε

151

είναι βολική ώρα να τηλεφωνήσετε πίσω• Πείτε στον ερωτηθέντα το σκοπό του τηλεφωνήματος και τηδιάρκεια του• Χρησιμοποιήστε φαξ ή email για να στείλετε περισσότερεςπληροφορίες

Δημοσκοπήσεις από ταχυδρομείο ή e-mailΈνας αριθμός οργανισμών που διεξάγουν έρευνες αγοράςέχουν μεγάλες βάσεις δεδομένων με ονόματα και διευθύνσειςπελατών για σκοπούς έρευνας αγοράς. Η λήψη μιας λίσταςαπό πιθανούς πελάτες από αυτή την πηγή είναι ακριβή καιυπάρχει κόστος αποστολής της δημοσκόπησης. Τυπικά οαριθμός των ανταποκρίσεων θα είναι κάτω από το 20% καιστις περισσότερες περιπτώσεις θα είναι γύρω στο 5%.Για να αυξήσετε το ποσοστό ανταπόκρισης τωνταχυδρομικών δημοσκοπήσεων:• Να προσφέρετε κίνητρα ή ένα διαγωνισμό• Να μεταφραστεί στις τοπικές γλώσσες• Να κάνετε το ερωτηματολόγιο πιο φιλικό προς το χρήστη• Να εκδώσετε ερωτηματολόγιο με συνοδευτική επιστολή• Να αυξήσετε το μέγεθος του δείγματοςΜια δημοσκόπηση μέσω email είναι μια καλύτερη λύση απότις δημοσκοπήσεις μέσω ταχυδρομείου. Εκτιμάται ότι τοκόστος μιας δημοσκόπησης μέσω email είναι μεταξύ 5% και20% μιας ταχυδρομικής δημοσκόπησης . Αυτό παρέχει άμεσηεξοικονόμηση στα ταχυδρομικά έξοδα.Ένα άλλος όφελος από τις δημοσκοπήσεις μέσω email, είναιότι αποδείχτηκε ότι τα ποσοστά ανταπόκρισης είναι πολύψηλότερα από τα ποσοστά των ταχυδρομικώνδημοσκοπήσεων σε μερικές περιπτώσεις μέχρι και 30%. Πριννα αποσταλεί μια δημοσκόπηση με ταχυδρομείο ή με email

0152

είναι σημαντικό να το δοκιμάσετε με συναδέλφους ή φίλουςγια να δείτε αν αποφέρει τις απαντήσεις που ψάχνετε.

Αποφάσεις Τομεακής ΈρευναςΌπως φαίνεται από τα σημεία συζήτησης πιο πάνω είναισημαντικό να αποφασιστούν πριν την διεξαγωγήςοποιασδήποτε τομεακής έρευνας τα ακόλουθα:• Ο αριθμός συνεντεύξεων που απαιτούνται• Από ποιους πρέπει να πάρετε συνέντευξη• Οι γεωγραφικές τοποθεσίες που θα καλυφτούνΑυτό, σε κατανοητή γλώσσα, είναι γνωστόως δειγματοληψία.Αφού θα προσφέρετε ένα πιο εξειδικευμένο προϊόν σε μιαπεριορισμένη αγορά (βιολογικό / παρθένο ελαιόλαδο), θαχρειαστείτε να διεξάγετε μόνο ένα μικρό αριθμό συνεντεύξεωναλλά μπορεί να χρειαστεί να συλλέξετε πιο βαθιέςπληροφορίες.

3.10.2. Δευτερεύουσα Έρευνα

Η Δευτερεύουσα έρευνα αγοράς (ή γραφειακήέρευνα) είναι βασισμένη σε ανάλυση στατιστικών στοιχείωνόπως εμπορικές στατιστικές. Για να είναι αποτελεσματική, ταστοιχεία πρέπει να είναι αξιόπιστα και να καλύπτουνσημαντική ιστορική περίοδο. Αν και είναι λιγότερο ακριβή απότην κύρια έρευνα, πρέπει να γνωρίζετε τους περιορισμούς. Γιαπαράδειγμα, οι πιο πρόσφατες στατιστικές για μερικές χώρεςμπορεί να είναι περισσότερο από δύο χρόνια. Επιπλέον, ταστοιχεία μπορεί να είναι υπερβολικά για να είναι χρήσιμα σεμια εταιρεία. Τα στατιστικά στοιχεία μπορεί επίσης ναστρεβλωθούν από ατελείς τεχνικές συλλογής στοιχείων.Συχνά, δεν είναι διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία για υπηρεσίες.

153

Ακόμα, και με αυτούς τους περιορισμούς, η δευτερεύουσαέρευνα είναι ένα σημαντικό και σχετικά εύκολο πρώτο βήμαγια μια εταιρεία. Ίσως να είναι το μοναδικό βήμα πουχρειάζεται αν η εταιρεία αποφασίσει να κάνει εξαγωγέςέμμεσα μέσω ενός μεσάζοντα, αφού ο δεύτερος μπορεί ναέχει εξελιγμένες ερευνητικές ικανότητες.Πολλές πληροφορίες μπορούν να ληφθούν δωρεάν, αν και γιαπιο λεπτομερείς αναφορές ίσως χρειαστεί να πληρώσειςκάποιο τέλος σε μια εταιρεία που διεξάγει έρευνες αγοράς. Τοδιαδίκτυο είναι μια μεγάλη πηγή πληροφοριών έρευναςαγοράς και πρέπει να είναι το αρχικό σημείο αναφοράς σας.Οι τυπικές πληροφορίες που μπορείτε να βρείτε ότανδιεξάγετε γραφειακή έρευνα είναι:

Πληροφορίες αγοράς• Μέγεθος• Δομή• Τάσεις – παλιές και σχεδιαζόμενες μελλοντικές τάσεις• Τοποθεσίες

Πληροφορίες Πελατών• Τύπος πελατών, π.χ. επιχειρήσεις/άτομα, ηλικία, φύλο,τρόπος ζωής, εισόδημα, απασχόληση• Πρότυπα αγοράς• Προτιμήσεις

Πληροφορίες ανταγωνιστών• Ποιοι είναι οι κύριοι ανταγωνιστές• Πόσοι υπάρχουν εθνικά/τοπικά• Ποιες είναι οι αποδόσεις/κέρδος που έχουν• Ποια προϊόντα προμηθεύουν

0154

Πηγές από το διαδίκτυο για την δευτερεύουσα έρευναμπορεί να είναι:• Εμπορικοί συλλόγοι• Εθνικά και τοπικά βιομηχανικά περιοδικά• Εθνικές/διεθνείς κυβερνήσεις• Ιστοσελίδες• Ανεπίσημες επαφές• Εμπορικά ευρετήρια• Δημοσιευμένοι λογαριασμοί εταιρειών• Επιχειρηματικές βιβλιοθήκες• Επαγγελματικά ιδρύματα και οργανισμοί• Συλλογή δημοσκοπήσεων• Προηγούμενη έρευνα μάρκετινγκ• Απογραφικά στοιχεία• Δημόσια έγγραφα

155

3.11.ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ

Εάν ένα προϊόν είναι επιτυχημένο στην εγχώρια αγορά, ηεταιρεία αναγνωρίζεται ως καλή στην δημιουργία μιαςαποτελεσματικής στρατηγικής τιμολόγησης. Εντούτοις, μιαδιεθνής στρατηγική τιμολόγησης πρέπει να είναι εντελώςανεξάρτητη από την εγχώρια τιμολόγηση. Για να είναιεπιτυχημένο και στις ξένες αγορές, ίσως χρειαστεί νααναδιοργανωθεί σύμφωνα με τις συνθήκες της αγοράςστόχου και αυτό συνεπώς θα αλλάξει τη δομή του κόστους,και τις τιμές.Τα ακόλουθα βήματα θα βοηθήσουν στην εφαρμογή τηςκατάλληλης στρατηγικής τιμολόγησης:1. Αναγνώριση των παραγόντων που επηρεάζουν την τιμή2. Καθορισμός βραχυπρόθεσμων και μακροχρόνιων στόχων3. Επιλογή του κατάλληλου μοντέλου τιμολόγησης

3.11.1. Παράγοντες που Επηρεάζουν την Τιμή

Τα ακόλουθα κόστα και έξοδα, για τα προϊόντα εξαγωγής,πρέπει να ληφθούν υπόψη ενώ υπολογίζεται η τιμή εξαγωγής:• Άμεσα υλικά και κόστα εργασίας• Γενικά έξοδα εργοστασίου• Όλα τα λειτουργικά έξοδα από καταλόγους προϊόντων μέχριφόρουςΕίναι σημαντικό να επιτραπεί ένα ρεαλιστικό περιθώριο τιμώνγια απρόβλεπτα έξοδα παραγωγής, λειτουργικά έξοδα,αναπόφευκτοι κίνδυνοι και απλά λάθη.Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την τιμή είναι οι πιο κάτω:

Στόχος ΕσόδωνΟι εταιρείες πρέπει να έχουν ένα στόχο εσόδων για τομέγεθος του κέρδους που θέλουν να πετύχουν. Ο στόχος

0156

εσόδων συν τα έξοδα παραγωγής, μάρκετινγκ και πώλησηςδημιουργούν την τελική τιμή ανά προϊόν. Αυτό που πρέπει νακάνει η εταιρεία είναι να υπολογίσει τον αριθμό των μονάδωνενός προϊόντος που αναμένει να πωλήσει τον επόμενο χρόνο.Μετά διαιρείται ο στόχος εσόδων με τον αριθμό των μονάδωνπου αναμένει να πωλήσει και η εταιρεία έχει την τιμή πουπρέπει να πωλήσει το προϊόν της ώστε να πετύχει τουςστόχους εσόδων και κέρδους.

ΑνταγωνισμόςΕίναι πάντα χρήσιμο να ξέρεις αν οι ανταγωνιστές τηςεταιρείας προσφέρουν ανταγωνιστικά προϊόντα και να είσαιενήμερος για την τιμή τους. Εντούτοις, αν μια εταιρεία βάλειπρόσθετη αξία στα προϊόντα της σε σχέση με τουςανταγωνιστές, τότε θα έρθουν με ψηλότερες τιμές. Ταακόλουθα είναι απαραίτητα για αυτό το θέμα:• Να προσφέρει πρόσθετη υπηρεσία• Να παρέχει ψηλότερη ποιότητα• Να λάβει υπόψη τις περιφερειακές διαφορές• Να λάβει υπόψη τα έξοδα

Εξελίξεις της ΑγοράςΟποιαδήποτε εταιρεία πρέπει να αναβαθμίζει συνεχώς τιςγνώσεις της για τους εξωτερικούς παράγοντες που θα έχουνεπιπτώσεις στο μέλλον για το προϊόν. Αυτοί οι παράγοντεςποικίλουν από περιβαλλοντικές και κλιματικές συνθήκες σενομοθεσία και οικονομική κρίση.

Οι εταιρείες πρέπει να είναι ευέλικτες και προσαρμόσιμεςώστε να ανταποκρίνονται στις εξελίξεις της αγοράς και τις νέεςτάσεις. Πρέπει να δοκιμάζουν νέες προσφορές, νέες τιμές,νέους συνδυασμούς ωφελημάτων, κλπ. Στην επιχειρηματικήζωή είναι γεγονός ότι αν μια εταιρεία δεν αυξάνει τις τιμές της

157

ανά διαστήματα ως μέρος της επιτυχημένης διαχείρισης της,δεν θα παραμείνει για πολύ στην αγορά. εντούτοις, οι τιμές καιτα έξοδα θα πρέπει να παρακολουθούνται συχνά, ώστε ηεταιρεία να παραμείνει ανταγωνιστική στην αγορά και ναπετύχει το κέρδος του στόχου της. Ο καλύτερος τρόπος για νασιγουρευτεί μια εταιρεία ότι τα προϊόντα της είναι σωστάτιμολογημένα είναι ο όγκος των πωλήσεων που θα έχει μετάαπό μια αλλαγή. Για παράδειγμα, αυτό μπορεί ναπεριλαμβάνει την παρακολούθηση της συλλογής τωνχρημάτων για μερικές εβδομάδες μετά την αλλαγή. Αν ηαύξηση της τιμής είναι πολύ ψηλή, οι πελάτες θα αντιδράσουναμέσως. Από την άλλη, είναι βοηθητικό να παρακολουθείς τηναντίδραση των ανταγωνιστών, π.χ. αν η αλλαγή στις τιμέςαποδεικτεί θετική, τότε οι ανταγωνιστές το πιο πιθανό νακάνουν το ίδιο.

3.11.2. Βραχυπρόθεσμοι και Μακροχρόνιοι Στόχοι

Πριν την επιλογή ενός κατάλληλου μοντέλου τιμολόγησης, ηεταιρεία πρέπει να καθορίσει τους βραχυπρόθεσμους και τουςμακροχρόνιους στόχους της επιχείρησης. Η επιλογή ενόςμοντέλου που δεν συμβαδίζει με την πορεία της εταιρείαςμπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία στις εξαγωγές. Γιαπαράδειγμα, αν μια εταιρεία χρειάζεται να αποκτήσειμεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά ώστε να είναι πετυχημένημακροχρόνια, θα ήταν λάθος απόφαση να τιμολογήσει τοπροϊόν ως πολυτελές προϊόν. Επίσης, μια εταιρεία πουστοχεύει να ανταγωνιστεί μια πολυτελή φίρμα ίσωςκαταστρέψει την ευκαιρία να τιμολογήσει τα προϊόντα της μεέκπτωση.Μερικοί πιθανοί στόχοι:• Να θεωρηθεί πολυτελής φίρμα

0158

• Να θεωρηθεί ως φίρμα αξίας ή υψηλής ποιότητας• Να μεγιστοποιήσει τα βραχυπρόθεσμα κέρδη ώστε ναπροσελκύσει επενδυτές• Να αυξήσει τα βραχυπρόθεσμα έσοδα ώστε να ικανοποιήσειτους νέους επενδυτές• Μεγιστοποίηση του κέρδους

3.11.3. Επιλέγοντας το Μοντέλο Τιμολόγησης

Αφού ληφθούν υπόψη όλοι οι πιθανοί παράγοντες πουεπηρεάζουν την τιμή και τους βραχυπρόθεσμους καιμακροπρόθεσμους στόχους της τιμολόγησης, είναι ώρα γιαεπιλογή του κατάλληλου μοντέλου τιμολόγησης. Υπάρχουνπολλοί τρόποι τιμολόγησης ενός προϊόντος. Οι ακόλουθοιείναι μερικοί από αυτούς αλλά αποκλειστικοί ώστε ναταιριάζουν σε διάφορες καταστάσεις κατά την δημιουργίαστρατηγικής τιμολόγησης:• Ψηλότερη ΤιμολόγησηΗ αρχή είναι η χρησιμοποίηση ψηλής τιμής όπου υπάρχειμοναδικότητα στο προϊόν. Αυτή η προσέγγισηχρησιμοποιείται όπου υπάρχει ένα σημαντικό ανταγωνιστικόπλεονέκτημα και το προϊόν κατατάγεται ως πολυτελές.• Τιμολόγηση ΔιείσδυσηςΗ αρχή είναι ο καθορισμός τεχνητά χαμηλών τιμών ώστε ναεπιτευχθεί μερίδιο στην αγορά. Όταν αυτό επιτευχθεί η τιμήαυξάνεται.• Οικονομική ΤιμολόγησηΗ αρχή είναι η απλή τιμολόγηση ενώ κρατείται το κόστοςπαραγωγής και μάρκετινγκ στο ελάχιστο. Τα προϊόντα πουτιμολογούνται μέσω της οικονομικής τιμολόγησης συχνάπαρατηρείται στις υπεραγορές.Πριν τον καθορισμό των τιμών τιμολόγησης είναι σημαντικό

159

να καθοριστεί το συνολικό κόστος της εξαγωγής τουπροϊόντος. Εκτός από τα εργοστασιακά έξοδα, ή τα έξοδα τουχώρου κατασκευής, ένας αριθμός άλλων παραγόντωντιμολόγησης πρέπει να ληφθεί υπόψη πριν την τελική τιμήπώλησης. Όλα τα επιπρόσθετα έξοδα πρέπει να εξεταστούνκατά τη φάση της έρευνας αγοράς, αφού δεν θα χρειαστούνόλα.

Οι παράγοντες που πρέπει να διευκρινιστούν κατά τη φάσητης έρευνας αγοράς περιλαμβάνουν:

• Ένας από τους κανονισμούς Incoterms , είτε Free-on-Board(FOB), Free Carrier (FCA), Carriage & Insurance Paid (CIP) ήCarriage including freight (CIF).-FOB: αυτή είναι η τιμή που πληρώνει ο προμηθευτής για ναμεταφέρει το προϊόν στο λιμάνι.-FCA: αντί για προσδιορισμό της γραμμής του πλοίου, ο όροςFCA δίνει στον πωλητή την υποχρέωση να παραδώσει ταπροϊόντα στον μεταφορέα. που όρισε ο αγοραστής .. σεσυγκεκριμένο χώρο. Αυτός ο χώρος είναι πάντα μια αποθήκη(εμπορευματοκιβώτιο, αποθήκη, σιδηροδρομικό τερματικό ήαεροδρόμιο) χωρίς εκφόρτωση για αποστολές LCL (Less thanContainer Load) ή στα γραφεία του πωλητή όταν τα προϊόνταφορτώνονται στο όχημα του αγοραστή για αποστολές FCL(Full Container Load).-CIP: αυτό ισχύει όταν ο προμηθευτής πληρώνει για τημεταφορά και την ασφάλεια μέχρι ένα σημείο που καθορίζει ο -CIF (or Landed Price): είναι η τιμή που πληρώνει οπρομηθευτής για μεταφορά και ασφάλεια μέχρι την είσοδο τουλιμανιού της χώρας που θα παραλάβει το προϊόν. Συνήθωςαυτός ο όρος χρησιμοποιείται για προϊόντα πουαποστέλλονται μέσω θάλασσας.

0160

• Δασμός Εισαγωγής (ή Import Tariff) της χώρας εισαγωγής.Πρέπει να συμφωνηθεί μεταξύ του αγοραστή και του πωλητήποιος θα πληρώσει τον δασμό εισαγωγής. Διάφοροι τύποιεισαγωγικών δασμών είναι:-Ad valorem: κατανομή ποσοστού της αξίας του προϊόντοςπου εισάγεται.-Συγκεκριμένος: ένα συγκεκριμένο ποσό χρημάτων που δενδιαφέρει από την τιμή του προϊόντος. Αυτοί οι δασμοί είναιευάλωτοι στις αλλαγές της αγοράς ή στον πληθωρισμό εκτόςεάν ενημερώνεται συχνά.-Φορολογικός: ένα σύνολο φόρων που σχεδιάζεται κυρίωςγια τη συλλογή χρημάτων για την κυβέρνηση.-Προστατευτικός: προορίζεται για τις τεχνητά διογκωμένεςτιμές εισαγωγών και να προστατεύσει τις εγχώριεςβιομηχανίες από τον ξένο ανταγωνισμό.-Απαγορευτικός: Είναι τόσο ψηλός που κανένας δεν εισάγειοποιοδήποτε από αυτά τα προϊόντα• Έξοδα Συσκευασίας Εξαγωγής• Άλλοι Δασμοί• Έξοδα μεταφοράς από Δρόμο/Σιδηρόδρομο προς τοΛιμάνι/Αεροδρόμιο• Κόστος εκφόρτωσης και εκτελωνισμού• Έξοδα Εγγράφων ECN/Έξοδα πράκτορα μεταφοράς• Περιθώριο Εισαγωγέα/Διανομέα• Περιθώριο Δευτερεύοντα Διανομέα• Έξοδα Ασφάλειας• Ασφάλεια Θαλάσσιας/Αεροπορικής μεταφοράς• Απόρριψη-σε σχέση με τρόφιμα• Πιστωτικοί όροι που συμφωνήθηκαν με τον εισαγωγέα• Συναλλαγματική ισοτιμία• Εκτύπωση εγγράφων στην τοπική γλώσσα

161

3. 12. ΥΛΙΚΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Πως να δημιουργήσετε μια Κερδοφόρα Στρατηγική για Είσοδοστην Αγορά – Εισαγωγή:http://www.youtube.com/watch?v=iDNpNP4IUKk

Μια χρήσιμη ιστοσελίδα με τα καλύτερα άρθρα και πηγές γιαέρευνααγοράς: http://www.inc.com/guides/marketing/24018.html

Σχετικά με στρατηγικές τιμολόγησης:http://www.youtube.com/watch?v=XBmWEduod5k

Μια χρήσιμη ιστοσελίδα για νέα και ενημερώσεις για τον τομέατου ελαιόλαδου σε όλο τον κόσμο:www.oliveoiltimes.com

0162

3.13. GLOSSARY OF TERMS

ΟΡΟΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

AnsoffMatrix

Ένας πίνακας προϊόντος/αγοράς που εξετάζειτους τρόπους ανάπτυξης μέσω υπαρχόντωνπροϊόντων και νέων προϊόντων, σε υπάρχουσεςαγορές και νέες αγορές, παρέχει τέσσερειςπιθανούς συνδυασμούς που προτείνουντέσσερεις στρατηγικές ανάπτυξης: Διείσδυσηστην Αγορά, Ανάπτυξη Αγοράς, ΑνάπτυξηΠροϊόντος, Διαφοροποίηση.

ΟικονομίεςΚλίμακας

Η επίτευξη χαμηλότερου μέσου κόστους ανά μονάδα μέσωμιας μεγαλύτερη κλίμακας παραγωγής.Οι οικονομίες κλίμακας μπορούν να επιτευχθούνλόγω του ότι καθώς αυξάνεται η παραγωγή,πέφτει το κόστος της παραγωγής κάθε πρόσθετηςμονάδας. Οι εταιρείες που προτίθενται ναεισαχθούν στις ξένες αγορές θα έχουν μεγαλύτερηβάση αγοράς και θα εξοικονομήσει κόστος με τηνπαραγωγή σε μια κλίμακα που κάνει καλύτερηχρήση των πόρων.

ΠεριβαλλοντικήΕυαισθητοποίηση

Ανησυχία σχετικά με το περιβάλλον καθώς καιενδιαφέρον γι’ αυτό, για την προστασία του απόζημιές που προέρχονται από ανθρώπινεςενέργειες.

Incoter Οι κανονισμοί Incoterms ή οι όροι του Διεθνούς

163

ms Εμπορίου είναι μια σειρά από προκαθορισμένουςεμπορικούς όρους που εκδίδονται από το ΔιεθνέςΕμπορικό Επιμελητήριο (ICC) πουχρησιμοποιούνται ευρέως στις διεθνείς εμπορικέςσυναλλαγές. Μια σειρά από εμπορικούς όρουςαποτελούμενοι από 3 γράμματα που σχετίζονταιμε κοινές πρακτικές πωλήσεων, οικανονισμοί Incoterms αποσκοπούν κυρίως στησαφή κοινοποίηση των στόχων, των εξόδων καιτων κινδύνων που σχετίζονται με την μεταφοράκαι παράδοση των προϊόντων.

ΠνευματικήΙδιοκτησία(IP)

Οι γνώση, οι δημιουργικές ιδέες ή οι εκφράσειςτου ανθρώπινου μυαλού οι οποίες έχουνεμπορική αξία, προστατεύονται από απομιμήσειςμε την κατοχύρωση πνευματικών δικαιωμάτων,πατέντας, εμπορικού σήματος κλπ.

Κοινοπραξία

Ένας επίσημος διακανονισμός μεταξύ δύο ήπερισσότερων εταιρειών για να δουλέψουν σε μιασυγκεκριμένη επιχείρηση ή έργο με τη μορφή μιαςνέας και ξεχωριστής οντότητας.

ΚαθοδήγησηαπότηνΑγορά

Σε μια στρατηγική μάρκετινγκ που καθοδηγείται από τηναγορά, μια εταιρεία ψάχνει να καθορίσει ποια προϊόνταμπορεί να αναζητά ο καταναλωτής, και να καθοδηγήσει τηνεταιρεία να αναπτύξει αυτά τα προϊόντα. Ρωτά "Τι θέλουν οι καταναλωτές; Πωςμπορούμε να ικανοποιήσουμε αυτή την ανάγκη;"και βασίζεται στην έρευνα αγοράς.

ΤμήμαΑγοράς

Μια ομάδα από πιθανούς πελάτες που έχουνπαρόμοιες ανάγκες, ηλικία, εκπαίδευση κλπ.

Αγορά Ένα μικρό τμήμα του εμπορίου στην οικονομία,

0164

Niche που συχνά αφορά εξειδικευμένα προϊόντα.

Κίνδυνος Μη-πληρωμής

Ένας από τους κύριους κινδύνους πουαντιμετωπίζει μια εταιρεία κατά τις διεθνείςσυναλλαγές είναι το ότι ο συνεργάτης της δενολοκληρώνει εντελώς ή μερικώς τις υποχρεώσειςτου, ενώ αυτή ολοκληρώνει την δική τηςυποχρέωση.

Καθοδήγησηαπό τοπροϊόν

Μια στρατηγική μάρκετινγκ που καθοδηγείται απότο προϊόνπεριλαμβάνει πρώτα τη δημιουργία ενός προϊόντος και μετάτην αναγνώριση των αγορώνή τις εφαρμογές αυτού τουπροϊόντος.

ΠαραγωγικήΙκανότητα

Το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα που μπορεί ναπαραχθεί από μια εγκατάσταση παραγωγής ανάμονάδα χρόνου (συνήθως ένα χρόνο). Ηδιαθέσιμη παραγωγική ικανότητα θα πρέπει ναεξεταστεί πριν να παρθεί η απόφαση για εξαγωγή,για να προσδιοριστεί εάν η ισχύουσα παραγωγικήικανότητα πωλεί αρκετά στις νέες αγορές και αν ηισχύουσα ικανότητα έχει τη δυνατότητα ναεπεκταθεί ώστε να αντιμετωπίσει την ανάγκη καιτα έξοδα της αγοράς.

Ανάλυση SWOT

Μια μέθοδος στρατηγικού σχεδιασμού πουπεριλαμβάνει τον καθορισμό του στόχου τηςεπιχειρηματικής δραστηριότητας και τηναναγνώριση των εσωτερικών και εξωτερικώνπαραγόντων οι οποίοι είναι ευνοϊκοί και δυσμενείςγια επίτευξη αυτού του στόχου, με την αξιολόγησητων Δυνάμεων (Χαρακτηριστικά της επιχείρησηςπου της δίνει πλεονέκτημα από τις υπόλοιπες),Αδυναμίες/Περιορισμούς (Χαρακτηριστικά πουτοποθετούν την ομάδα σε μειονεκτική θέση σε

165

σχέση με τις υπόλοιπες), Ευκαιρίες (εξωτερικέςευκαιρίες για βελτίωση της απόδοσης, π.χ. να έχειμεγαλύτερα κέρδη, προς το περιβάλλον), καιΑπειλές (εξωτερικά στοιχεία στο περιβάλλον πουμπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στηνεπιχείρηση ή το έργο)

Ευαισθησία

Ο βαθμός με τον οποίο ενεργεί ηεπιχείρηση, διάφορες λειτουργίες καιδραστηριότητες είναι ευαίσθητες σεαμφισβητούμενες συνθήκες στο εξωτερικόπεριβάλλον και τις διεθνείς αγορές.

167

4.1.Εισαγωγή

Η παρούσα ενότητα - «ΣΗΜΑΝΣΗ, ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ,ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ & ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ» - έχει στόχο να παρέχει πλήρη, λεπτομερή καιχρήσιμη καθοδήγηση για τα πιο πάνω θέματα. Στο τέλος τηςεκπαίδευσης, ο εκπαιδευόμενος αναμένεται ότι θα αποκτήσειγνώσεις:1. Τη χρήση των όρων του οργανισμού πιστοποίησης και τουλογότυπου βιολογικών προϊόντων της Ευρωπαϊκήςκοινότητας,2. Τις υποχρεωτικές ενδείξεις στη σήμανση,3. Το πως να διασφαλίζει ότι τα βιολογικά προϊόντα τα οποίαμεταφέρονται σε άλλες μονάδες, συμπεριλαμβανομένωνχονδρέμπορων και εμπόρων λιανικής, μεταφέρονται μόνο σεκατάλληλες συσκευασίες, εμπορευματοκιβώτια ή οχήματακλειστά με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι δυνατή ηαντικατάσταση του περιεχομένου χωρίς την καταστροφή ήαποσφράγιση του πώματος.4. Την αποθήκευση των προϊόντων, και πιο συγκεκριμένα ότιοι χώροι θα πρέπει να διαχειρίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε ναδιασφαλίζεται η αναγνώριση της παρτίδας των προϊόντων γιανα αποφευχθεί οποιαδήποτε ανάμειξη με άλλα ή η μόλυνσηαπό προϊόντα και/ή ουσίες που δεν συμβαδίζουν με τουςκανονισμούς της βιολογικής παραγωγής. Πρέπει να είναιδυνατή η ταυτοποίηση των βιολογικών προϊόντων ανά πάσαστιγμή,5. Τον χειρισμό μη-βιολογικών και βιολογικών προϊόντων όταντα βιολογικά αποθηκεύονται σε αποθηκευτικούς χώρους

0168

στους οποίους υπάρχουν αποθηκευμένα άλλα αγροτικάπροϊόντα ή τρόφιμα.

Όσον αφορά τη δομή του περιεχομένου αυτής της ενότητας,θα αναφερθούμε στα ακόλουθα θέματα: τη χρήση των όρωνπου αναφέρονται στη βιολογική παραγωγή ελαιολάδου,θέματα σήμανσης του βιολογικού ελαιολάδου, τη συσκευασίατου βιολογικού ελαιολάδου και το χειρισμό τωναποθηκευμένων προϊόντων.

169

4.2.Χρήση των όρων που αναφέρονται στη βιολογικήπαραγωγή

4.2.1.Το λογότυπο βιολογικών προϊόντων της ΕΕ

Το βασικό λογότυπο βιολογικής παραγωγής της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης (που αναφέρεται σε αυτή την ενότητα ως λογότυποβιολογικών προϊόντων της ΕΕ) μερικές φορές αποκαλείται και“Euro-leaf”. Καθιερώθηκε με την έγκριση του Κανονισμού τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής No 271/2010 στις 24 Μαρτίου του2010 του τροποποιημένου κανονισμού (EC) No 889/2008 πουπροέβλεπε λεπτομερείς κανόνες για την εφαρμογή τουΚανονισμού του Συμβουλίου (EC) No 834/2007, όσον αφοράτο λογότυπο βιολογικής παραγωγής της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης. Οι συγκεκριμένοι κανόνες για το χρώμα, το φόντο, τοελάχιστο μέγεθος, το σχήμα, κλπ., παρέχονται στο ΠαράρτημαXI A του Κανονισμού (EC) No 889/2008. Επιπλέον, ηΕυρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδώσει μια σειρά απόκατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση του νέου βιολογικούλογότυπου της ΕΕ. Οι όροι χρήσης του βιολογικού λογότυπουτης ΕΕ παρέχουν περισσότερες πληροφορίες για τη χρήσηκαι τα πνευματικά δικαιώματα που σχετίζονται με αυτό.Οι κανόνες για το λογότυπο και τη σήμανση είναι ένασημαντικό μέρος των βιολογικών κανονισμών. Με αυτό τορυθμιστικό πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχειπροϋποθέσεις υπό τις οποίες ο βιολογικός τομέας μπορεί ναπροχωρήσει σύμφωνα με τις εξελίξεις στην παραγωγή και τηναγορά, συνεπώς βελτιώνει και ενισχύει τα Ευρωπαϊκάπρότυπα βιολογικής καλλιέργειας και τις προϋποθέσειςεισαγωγής και ελέγχου.Ο κύριος σκοπός του Ευρωπαϊκού λογότυπου είναι να κάνειτα βιολογικά προϊόντα εύκολα αναγνωρίσιμα από τους

0170

καταναλωτές. Επιπλέον, δίνει μια οπτική ταυτότητα στοντομέα της βιολογικής καλλιέργειας και συμβάλλει στηδιασφάλιση της γενικής συνοχής και τη σωστή λειτουργία τηςεσωτερικής αγοράς αυτού του τομέα.Οι κανόνες σήμανσης διευκολύνουν τους ελέγχους από τιςαρχές και τους φορείς που ορίζονται και αναγνωρίζονταισύμφωνα με τους κανονισμούς της ΕΕ για τα βιολογικάτρόφιμα και τις καλλιέργειες. Διευκρινίζουν επίσης τιςυποχρεώσεις των οικονομικών φορέων σχετικά με τησήμανση των βιολογικών προϊόντων που παράγουν. Σεολόκληρη την ΕΕ το κοινό σύμβολο βιολογικών προϊόντωνδεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μη βιολογικά προϊόντα.Αυτό βελτιώνει τον θεμιτό ανταγωνισμό στην αγορά, καιφυσικά την προστασία των καταναλωτών.Η χρήση του λογότυπου και της κατάλληλης σήμανσης είναιυποχρεωτική για όλα τα βιολογικά προσυσκευασμένατρόφιμα που παράγονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σεορισμένες περιπτώσεις, είναι επίσης πιθανό ναχρησιμοποιηθεί σε εθελοντική βάση. Αυτό σημαίνει ότι τα μηπροσυσκευασμένα βιολογικά τρόφιμα που παράγονται εντόςτης ΕΕ ή τα βιολογικά προϊόντα που εισάγονται από τρίτεςχώρες μπορεί να φέρουν το καινούργιο λογότυπο. Δίπλα απότο καινούργιο λογότυπο βιολογικών προϊόντων της ΕΕ, οικαταναλωτές ενημερώνονται για το μέρος καλλιέργειας τωνγεωργικών πρώτων υλών που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό τοπροϊόν και φέρει επίσης ένα κωδικό αριθμό για τους φορείςελέγχου.

171

Infographic: the EU Organic Farming (R)evolution

0172

Labelling, Packaging, Storage

Σήμανση, Συσκευασία, Αποθήκευση:Τα ακόλουθα είναιαποσπάσματα από τους σχετικούς νόμους που αφορούν τησήμανση, τη συσκευασία και την αποθήκευση βιολογικώνπροϊόντων, σύμφωνα με την ΕΕ:5.2 Σήμανση της συσκευασίας μεταφοράς: Η συσκευασίαμεταφοράς ή τα συνοδευτικά έγγραφα των βιολογικώνπροϊόντων που παρέχονται σε άλλους εκτός των τελικώνκαταναλωτών (συμπεριλαμβανομένων των μονάδων μαζικήςτροφοδοσίας) ή τα βιολογικά ασυσκεύαστα προϊόνταμπορούν να επισημανθούν με το καινούργιο λογότυποβιολογικών της ΕΕ. (Σημείωση: Η σήμανση στη συσκευασίαμεταφοράς πρέπει να τηρεί κυρίως τις γενικές διατάξεις για τησυσκευασία και τη μεταφορά προϊόντων σε άλλους χειριστέςή μονάδες όπως αναφέρεται στο Άρθρο 31 του Κανονισμού(EC) No 889/2008.)5.3 Παρουσίαση και διαφήμιση: το νέο λογότυπο βιολογικώνπροϊόντων της ΕΕ μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε παρουσίασηκαι διαφημιστικό υλικό χωρίς τη χρήση των υποχρεωτικώνενδείξεων οι οποίες δίνονται στον αρ. 6 πιο κάτω (σύμφωνα μετο Άρθρο 25 Σημείο 1 του Κανονισμού (EC) No 834/2007 καιτου άρθρου 57 παράγραφος 2 του Κανονισμού (EC) No889/2008. Για τον ορισμό του όρου ”διαφήμιση” ανατρέξετεστο Άρθρο 2 (m) του Κανονισμού (EC) No 834/2007).

6. Πρόσθετες υποχρεωτικές προϋποθέσεις σχετικά με τησήμανση των βιολογικών προϊόντων τα οποία φέρουν τοκαινούργιο λογότυπο βιολογικών της ΕΕ6.1 Ο κωδικός αριθμός της ελεγκτικής αρχής ή του ελεγκτικού

173

φορέα: Ο κωδικός αριθμός της ελεγκτικής αρχής ή τουελεγκτικού φορέα θα πρέπει να βρίσκεται στο ίδιο οπτικόπεδίο με το λογότυπο (σύμφωνα με το Άρθρο 58 Σημείο 1(d)του Κανονισμού (EC) No 889/2008). Το προϊόν αναφέρει τονκωδικό αριθμό της ελεγκτικής αρχής ή του ελεγκτικού φορέαπου ελέγχει την εταιρεία, η οποία ήταν η τελευταία πουπροετοίμασε, επεξεργάστηκε, συσκεύασε και/ή προχώρησεστη σήμανση του προϊόντος (σύμφωνα με το Άρθρο 24 Σημείο1 (a) του Κανονισμού (EC) No 834/2007 και το Άρθρο 2(i),(k),(m) του Κανονισμού (EC) No 834/2007).6.1.1 Ειδική περίπτωση πωλητών λιανικής και ιδιοκτητώνεμπορικών σημάτων: Υπάρχει διαφορετική ερμηνεία σεδιαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ ως προς το ποιος κωδικόςαριθμός πρέπει να χρησιμοποιείται όπου η ελεγκτική αρχή ή οελεγκτικός φορέας που ελέγχει τον παραγωγό (ο οποίος έκανετην τελευταία επεξεργασία) είναι διαφορετικός από αυτόν πουελέγχει τον διανομέα, τον πωλητή λιανικής, τον ιδιοκτήτη τουεμπορικού σήματος (ο οποίος δεν έκανε την τελευταίαεπεξεργασία): • Στις περισσότερες χώρες ο κανονισμόςερμηνεύεται απευθείας. Χρησιμοποιείται ο κωδικός αριθμόςτης ελεγκτικής αρχής ή του ελεγκτικού φορέα που ελέγχει τονπαραγωγό ο οποίος έκανε την τελευταία επεξεργασία. Οκωδικός αριθμός της ελεγκτικής αρχής ή του ελεγκτικού φορέαπου ελέγχει τον διανομέα, τον πωλητή λιανικής, τον ιδιοκτήτητου εμπορικού σήματος (ο οποίος δεν έκανε την τελευταίαεπεξεργασία) τοποθετείται εθελοντικά και επιπρόσθετα με ταπιο πάνω. • Εναλλακτικά σε μερικές χώρες, ο κωδικός αριθμόςτην ελεγκτικής αρχής ή του ελεγκτικού φορέα που ελέγχει τονδιανομέα, τον πωλητή λιανικής, τον ιδιοκτήτη του εμπορικούσήματος χρησιμοποιείται αφού είναι ο υπεύθυνος για τηντοποθέτηση του προϊόντος στην αγορά.

0174

6.1.2 Συσκευασία μεταφοράς: Όταν ένας χειριστής μεταφέρειβιολογικά προϊόντα σε ένα άλλο χειριστή,συμπεριλαμβανομένων πωλητών χοντρικής και λιανικής, τακιβώτια μεταφοράς και/ή τα συνοδευτικά έγγραφα (τα οποίααναμφισβήτητα συνδέονται με τη συσκευασία, τοεμπορευματοκιβώτιο ή το όχημα μεταφοράς του προϊόντος)θα πρέπει να φέρουν το όνομα και/ή των κωδικό αριθμό τηςελεγκτικής αρχής ή του ελεγκτικού φορέα στον οποίουπόκειται ο μεταφορέας (σύμφωνα με το Άρθρο 31 Σημείο 1του Κανονισμού (EC) No 889/2008).6.1.3 Παρουσίαση και διαφήμιση: Γενικά, ο κωδικός αριθμόςτης ελεγκτικής αρχής ή του ελεγκτικού φορέα δεν είναιυποχρεωτικός στο διαφημιστικό υλικό, στην περίπτωσηγενικών πληροφοριών για την σειρά και την ποικιλία τωνπροϊόντων, το περιβάλλον της εταιρείας ή τον βιολογικόπροσανατολισμό της εταιρείας (σύμφωνα με τον ορισμό της"διαφήμισης" στο άρθρο 2 (k) του Κανονισμού (EC) No834/2007).7. Τοποθέτηση του λογότυπου βιολογικών προϊόντων της ΕΕκαι άλλων υποχρεωτικών στοιχείων στην ετικέταΤο λογότυπο βιολογικών της ΕΕ, ο κωδικός αριθμός και οτόπος καλλιέργειας δεν χρειάζεται πάντα να τοποθετούνταιστην μπροστινή πλευρά της συσκευασίας. Πρέπει νατοποθετούνται σε εμφανές μέρος με τέτοιο τρόπο ώστε ναφαίνονται εύκολα, να είναι ευανάγνωστα και ανεξίτηλα(σύμφωνα με το Άρθρο 24 Σημείο 2 του Κανονισμού (EC) No834/2007). Εάν το λογότυπο βιολογικών προϊόντων της ΕΕτοποθετηθεί δύο φορές πάνω στη συσκευασία, ο κωδικόςαριθμός και ο τόπος καλλιέργειας μπορεί να τοποθετηθεί μόνομια φορά.8. Χρήση εθνικών και ιδιωτικών λογότυπων για σήμανση και

175

διαφήμιση βιολογικών προϊόντων.Τα εθνικά και ιδιωτικά λογότυπα μπορούν να τοποθετηθούνστα βιολογικά προϊόντα δίπλα από το λογότυπο βιολογικώνπροϊόντων της ΕΕ (Σύμφωνα με το Άρθρο 25 Σημείο 2 τουΚανονισμού (EC) No 834/2007). Η χρήση ιδιωτικών/εθνικώνλογότυπων ρυθμίζεται από ξεχωριστούς ιδιωτικούς/εθνικούςκανόνες.

Χρήση του λογότυπου στη σήμανση για εξαγωγές σε άλλεςχώρες: η χρήση του λογότυπου και η σήμανση πρέπει ναγίνεται σύμφωνα με τα πρότυπα αναφοράς της κάθε χώρας.Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε: (NOP, JAS).Σελίδα Κανονισμών της Ιαπωνίας -JAS: http://www.maff.go.jp/e/policies/standard/jas/index.htmlhttp://www.ecocert.com/en/japanese-regulation-jasΣελίδα Κανονισμών των ΗΠΑ -NOP: https://www.ams.usda.gov/about-ams/programs-offices/national-organic-program

0176

4.3.1.Υποχρεωτικές ενδείξεις για τη χρήση τουλογότυπου της κοινότητας

Άρθρο 25 Λογότυπα βιολογικής παραγωγής

Το λογότυπο βιολογικής παραγωγής της Κοινότητας μπορείνα χρησιμοποιηθεί στη σήμανση, παρουσίαση και διαφήμισητων προϊόντων τα οποία πληρούν τις προϋποθέσεις πουκαθορίστηκαν από αυτό τον Κανονισμό. Το λογότυπο τηςΚοινότητας δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην περίπτωσηπροϊόντων και τροφίμων μεταβατικού σταδίου όπωςαναφέρεται στο Άρθρο 23(4)(b) και (c). 2. Τα εθνικά και ιδιωτικάλογότυπα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη σήμανση, τηνπαρουσίαση και διαφήμιση των προϊόντων τα οποία πληρούντις προϋποθέσεις που καθορίστηκαν σε αυτό τον Κανονισμό.3. Η Επιτροπή πρέπει, σύμφωνα με τη διαδικασία πουαναφέρεται στο Άρθρο 37(2), να καθορίσει συγκεκριμένακριτήρια όσον αφορά την παρουσίαση, τη σύνθεση, τομέγεθος και το σχέδιο του λογότυπου της Κοινότητας.

177

Η χρήση του καινούργιου λογότυπου βιολογικώνπροϊόντων της ΕΕ είναι υποχρεωτική;Όπου χρησιμοποιούνται οι όροι που αναφέρονται στο Άρθρο23(1) του Κανονισμού (EC) No 834/2007 (π.χ: βιολογικό, bio,eco…), το λογότυπο βιολογικών προϊόντων της ΕΕ είναιυποχρεωτικό στη σήμανση και τη διαφήμιση των βιολογικώνπρο-συσκευασμένων τροφίμων που διατίθενται στην αγορά,τα οποία πληρούν τις προϋποθέσεις στο πλαίσιο ή βάσει τουΚανονισμού (EC) No 834/2007. Πρέπει να σημειωθεί ότι αν καιη χρήση του λογότυπου είναι υποχρεωτική όπουχρησιμοποιούνται οι όροι που αναφέρονται στο Άρθρο 23(1)του Κανονισμού (EC) No 834/2007, το λογότυπο βιολογικώνπροϊόντων δεν είναι το αποκλειστικό σήμα πάνω στησυσκευασία: στο πλαίσιο της τήρησης της νομοθεσίας της ΕΕ,τα εθνικά και ιδιωτικά σήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούνκαι να τοποθετηθούν στα βιολογικά προϊόντα δίπλα από τοEuro-leaf.Για ποιες κατηγορίες προϊόντων είναι υποχρεωτική η χρήσητου λογότυπου βιολογικών προϊόντων της ΕΕ;Η χρήση του λογότυπου βιολογικών προϊόντων της ΕΕ είναιυποχρεωτική στα προ-συσκευασμένα βιολογικά τρόφιμα πουπαρασκευάζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπουχρησιμοποιούνται οι όροι που αναφέρονται στην βιολογικήπαραγωγή (βλέπε Άρθρο 24(1)(b) του Κανονισμού (EC) N0834/2007).Για ποιες κατηγορίες προϊόντων η χρήση του καινούργιουλογότυπου βιολογικών προϊόντων είναι εθελοντική;Είναι επίσης πιθανό να χρησιμοποιηθεί σε εθελοντική βάσησε μη προ-συσκευασμένα βιολογικά προϊόντα τα οποίαπαράγονται μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα οποίαπληρούν τις προϋποθέσεις που ορίστηκαν στο πλαίσιο ή

0178

βάσει του Κανονισμού (EC) No 834/2007 ή οποιαδήποτεβιολογικά προϊόντα εισάγονται από τρίτες χώρες καιαναγνωρίζονται ως ισοδύναμα σύμφωνα με τον Κανονισμό(EC) No 834/2007. Οι χειριστές δεν υποχρεούνται ναχρησιμοποιούν το λογότυπο σε βιολογικά προϊόντα όταν αυτάτοποθετούνται μόνο στις αγορές τρίτων χωρών. Εντούτοις, σεπεριπτώσεις που χρησιμοποιείται το λογότυπο, πρέπει νατηρούνται οι νομικές διατάξεις της ΕΕ.Σε ποια προϊόντα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το λογότυποβιολογικών προϊόντων της ΕΕ;Το λογότυπο βιολογικών προϊόντων της ΕΕ δεν μπορεί ναχρησιμοποιηθεί σε προϊόν το οποίο δεν τηρεί τιςπροϋποθέσεις που ορίστηκαν από τον Κανονισμό (EC) No834/2007. Το λογότυπο βιολογικών προϊόντων της ΕΕ δενπρέπει να χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση προϊόντων καιτροφίμων μεταβατικού σταδίου όπως αναφέρεται στο Άρθρο23(4)(b) και (c) του Κανονισμού (EC) No 834/2007, π.χ ναπεριέχει λιγότερο από 95% βιολογικά συστατικά. Προϊόντααπό κυνήγι ή ψάρεμα άγριών ζώων δεν θεωρούνται ωςβιολογική παραγωγή και δεν επιτρέπεται να φέρουν τολογότυπο της ΕΕ.Παραδείγματα χρήσης: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τολογότυπο στο υλικό συσκευασίας των πιο κάτω προϊόντων(με την προϋπόθεση ότι τηρούν τις προϋποθέσεις πουορίστηκαν από τον Κανονισμό (EC) No 834/2007) – Σαρδέλεςσε βιολογικό ελαιόλαδο: ΟΧΙ – Σολωμός ΒιολογικήςΠαραγωγής: ΝΑΙ – Βιολογικό κρασί: ΝΑΙ – Σούπα απόβιολογικά λαχανικά: ΝΑΙ – Μαλλί από πρόβατα βιολογικήςπαραγωγής: ΟΧΙ – Γάλα από γαλακτοκομείο σε μεταβατικήπερίοδο: ΟΧΙΌταν χρησιμοποιείται το λογότυπο, ποιες άλλες πληροφορίες

179

είναι υποχρεωτικές;Κάθε φορά που χρησιμοποιείται το λογότυπο βιολογικών τηςΕΕ σε ένα προϊόν, πρέπει πάντα να συνοδεύεται από τονκωδικό αριθμό του ελεγκτικού φορέα και τον τόπο πουκαλλιεργήθηκαν οι γεωργικές πρώτες ύλες πουχρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή αυτού του προϊόντος. Οκωδικός αριθμός του ελεγκτικού φορέα ή της ελεγκτικής αρχήςπρέπει να τοποθετείται στο ίδιο οπτικό επίπεδο με τολογότυπο βιολογικών προϊόντων της ΕΕ. Η ένδειξη του τόπουκαλλιέργειας πρέπει να φαίνεται ακριβώς κάτω από τηναναφορά στον ελεγκτικό φορέα.Πως πρέπει να φαίνεται ο κωδικός αριθμός;Ο κωδικός αριθμός πρέπει να φαίνεται ως ακολούθως: AB-CDE-999 όπου το "AB" είναι ο κωδικός ISO της χώρας στηνοποία γίνεται ο έλεγχος, το "CDE" είναι ένας όρος πουδημιουργεί μια σύνδεση με την βιολογική παραγωγή όπως"bio" ή "eko" και το "999" είναι ο χαρακτηριστικός αριθμόςαναφοράς που αποτελείται από 1 ως 3 ψηφία.

Πως πρέπει να φαίνεται ο τόπος καλλιέργειας;Η ένδειξη για τον τόπο που καλλιεργήθηκαν οι γεωργικέςπρώτες ύλες που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή τουπροϊόντος πρέπει να φαίνεται ως ακολούθως: • ‘Γεωργία ΕΕ’,για τις γεωργικές πρώτες ύλες που καλλιεργήθηκαν στην ΕΕ, •‘Γεωργία εκτός ΕΕ’, για τις γεωργικές πρώτες ύλες πουκαλλιεργήθηκαν σε τρίτες χώρες σύμφωνα με τουςΚανονισμούς της ΕΕ, • ‘Γεωργία ΕΕ/εκτός ΕΕ’, για γεωργικέςπρώτες ύλες που μέρος του καλλιεργήθηκε στην ΕΕ και μέροςτους καλλιεργήθηκε σε τρίτες χώρες. Η ένδειξη ‘ΕΕ’ ΄ή ‘εκτόςΕΕ’ μπορεί να αποκατασταθεί ή να συμπληρωθεί από μιαχώρα στην περίπτωση που όλες οι γεωργικές πρώτες ύλεςπου χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή του προϊόντος

0180

έχουν καλλιεργηθεί σε αυτή τη χώρα.Για τις πιο πάνω ενδείξεις ‘ΕΕ’ ή ‘εκτός ΕΕ’, μικρές ποσότητεςβάρους συστατικών μπορούν να αγνοηθούν, εφόσον ησυνολική ποσότητα των αγνοηθέντων συστατικών δενξεπερνά το 2 % της συνολικής ποσότητας βάρους τωνπρώτων υλών γεωργικής προέλευσης.

Είναι υποχρεωτικό να τοποθετείται ο κωδικός αριθμός και οτόπος καλλιέργειας στα προϊόντα στα οποία δενχρησιμοποιείται ή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί τολογότυπο;Ναι. Ο κωδικός αριθμός των ελεγκτικών φορέων πρέπει νααναγράφεται σε όλα τα προϊόντα που ισχυρίζονται ότι είναι

181

βιολογικά, ανεξάρτητα από τη χρήση του λογότυπου. Ο τόποςκαλλιέργειας είναι υποχρεωτικός μόνο όταν χρησιμοποιείταιτο λογότυπο.

Είναι δυνατό να συμπεριληφθεί και το παλιό μαζί με τοκαινούργιο λογότυπο βιολογικών της ΕΕ στηνίδια συσκευασία;Όχι. Το παλιό λογότυπο έχει αντικατασταθεί με το καινούργιο(Κανονισμός της Επιτροπής (EC) No 889/2008, όπωςτροποποιήθηκε από τον Κανονισμό της Επιτροπής (EU) No271/2010 στις 24 Μαρτίου 2010) και πλέον δεν ισχύει. Η χρήσητου παλιού λογότυπου γινόταν αποδεκτή μόνο κατά τηδιάρκεια της περιόδου μετάβασης, η οποία έχει λήξει.Εντούτοις, αν τα εν λόγω προϊόντα καλύπτονται από το Άρθρο95(9) του Κανονισμού No 889/2008, π.χ αποθέματαπροϊόντων που παράχθηκαν, συσκευάστηκαν και έχουνεπισημανθεί πριν την 1η Ιουλίου 2010 σύμφωνα με τηνομοθεσία για τα βιολογικά της ΕΕ, και αν αυτά τα προϊόνταπληρούν τις προϋποθέσεις που τέθηκαν από την ισχύουσανομοθεσία για τα βιολογικά προϊόντα, μπορούν να φέρουν τοπαλιό λογότυπο, και αν επιθυμούν οι οικονομικοί χειριστές,μπορούν να τοποθετήσουν και το καινούργιο λογότυπο (π.χ.πάνω σε αυτοκόλλητο σε μια κονσέρβα ή άλλο προϊόν μεδιάρκεια διατήρησης).

Υπάρχει διαθέσιμη στην ιστοσελίδα κάποια βάση δεδομένωνή κατάλογος εταιρειών/προϊόντων που μπορούν ναχρησιμοποιήσουν το λογότυπο βιολογικής καλλιέργειας τηςΕΕ;Όχι. Εντούτοις μπορείτε να βρείτε μια λίστα με εγκεκριμένουςελεγκτικούς φορείς και ελεγκτικές αρχές που είναι υπεύθυνοιγια τους ελέγχους στον τομέα των βιολογικών της

0182

ΕΕ: http://ec.europa.eu/agriculture/organic/consumer-trust/certification-andconfidence/controls-and-inspections/control-system/index_en.htm Αυτοί οι ελεγκτικοίφορείς διακρίνονται από τον κωδικό αριθμό ο οποίος είναιεμφανής κάτω από το λογότυπο βιολογικών της ΕΕ. Ότανεπισκεφθείτε τις ιστοσελίδες των εγκεκριμένων ελεγκτικώνφορέων και ελεγκτικών αρχών μπορείτε να έχετε πρόσβασησε μια λίστα χειριστών και τα προϊόντα τα οποία παράγουν καιπου είναι πιστοποιημένων ως βιολογικά.Ποιές είναι οι τεχνικές πτυχές της τοποθέτησης τουλογότυπου στη συσκευασία;Για τις τεχνικές πτυχές, παρακαλώ συμβουλευτείτε τοεγχειρίδιο χρήσης του λογότυπου βιολογικών τηςΕΕ: http://ec.europa.eu/agriculture/organic/documents/logo/user_manual_logo_en.pdf

183

4.1.4.Σήμανση βιολογικής παραγωγής

Μαζί με την τυποποιημένη λίστα συστατικών και τα στοιχείατων θρεπτικών αξιών, η σήμανση των βιολογικών προϊόντωνπρέπει να φέρει το όνομα του παραγωγού, του επεξεργαστή ήτου διανομέα ο οποίος διαχειρίστηκε τελευταίος το προϊόν.Επίσης στη σήμανση πρέπει να υπάρχει ο κωδικός αριθμόςτης εθνικής αρχής πιστοποίησης. Επιπλέον, να υπάρχει και οΚανονισμός (EU) No 1169/2011 για την παροχή πληροφοριώνπρος τους καταναλωτές για τα τρόφιμα, ο οποίος θα παρέχεικαι τα στοιχεία για την θρεπτική αξία.Το λογότυπο βιολογικών προϊόντων εγγυάται ότι...• Η παραγωγή σέβεται τη φύση.• Τα προϊόντα παράγονται με βιώσιμο τρόπο.• Οι χειριστές της βιολογικής παραγωγής ελέγχονται μια φοράτον χρόνο από τους ελεγκτικούς φορείς ή τις ελεγκτικές αρχέςγια να διασφαλίζουν ότι τηρούνται όλοι οι κανόνες βιολογικώνπροϊόντων και όλοι οι κανόνες προστασίας της υγείας και τουκαταναλωτή.• Τα ζώα φάρμας είναι ελεύθερης βοσκής στην ύπαιθρο, καιφροντίζονται αναλόγως ώστε να ενισχύεται η κατάσταση τωνσυνθηκών μεταχείρισης τους.• Οι γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί απαγορεύονται στηβιολογική γεωργία.• Για τα τρόφιμα, υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί στη χρήσηχημικών παρασιτοκτόνων και λιπασμάτων, ρυθμιστώνανάπτυξης και αντιβιοτικών.• Η βιολογική γεωργία περιορίζει αυστηρά τη χρήσηπρόσθετων και βοηθητικών επεξεργασίας και άλλα υλικά.• Τα περισσότερα υλικά για την κτηνοτροφία προέρχονται απότην ίδια τη φάρμα χρησιμοποιώντας τοπικούς πόρους καιγνώσεις.

0184

• Κάθε φορά που αγοράζετε ένα βιολογικό προϊόν από τηνυπεραγορά ή επιλέγετε ένα βιολογικό κρασί στο αγαπημένοσας εστιατόριο, μπορείτε να είστε σίγουροι ότι παράχθηκεσύμφωνα με αυστηρούς κανόνες που στοχεύουν στοσεβασμό προς το περιβάλλον και την προστασία των ζώων,τη συμμόρφωση της παραγωγής στους κανόνες που τέθηκαναπό ανεξάρτητους επιθεωρητές, και την πιστοποίηση καισήμανση του προϊόντος σε περίπτωση συμμόρφωσης.

4.1.5. Γραφική αναπαράσταση: το λογότυποβιολογικών της ΕΕ

0186

4.1.6.Συσκευασία του βιολογικού ελαιολάδου

Σύμφωνα με τους νόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσοναφορά τη συσκευασία του βιολογικού ελαιολάδου:

Εκτελεστικός Κανονισμός του Συμβουλίου (EU) No29/2012 στις 13 Ιανουαρίου 2012 για τις προδιαγραφέςεμπορίας του ελαιολάδου,

• Να διασφαλίζεται η αυθεντικότητα των ελαιολάδων πουπωλούνται, η συσκευασία λιανικού εμπορίου να είναι μικρήκαι να έχει κατάλληλο σύστημα κλεισίματος. Εντούτοις, θαεπιτρέπεται στα Κράτη Μέλη να εγκρίνουν μεγαλύτερεςσυσκευασίες για εγκαταστάσεις μαζικής φύλαξης.

• Ως αποτέλεσμα των γεωργικών παραδόσεων και τηςτοπικής προέλευσης και των πρακτικών ανάμειξης, το άμεσαεμπορεύσιμο παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να έχει διαφορετικήγεύση και ποιότητα με βάση τη γεωγραφική του προέλευση.Αυτό οδηγεί σε διαφορές στις τιμές στην ίδια κατηγορία, κάτιτο οποίο διαταράσσει την αγορά. Δεν υπάρχουν σημαντικέςδιαφορές σχετικά με την προέλευση σε άλλες κατηγορίεςεπιτραπέζιου ελαιολάδου, και έτσι η αποτύπωση τηςπροέλευσης στη συσκευασία μπορεί να οδηγήσει τουςκαταναλωτές στο να πιστεύουν ότι υπάρχουν διαφορές στηνποιότητα. Για να μην στρεβλωθεί η αγορά του επιτραπέζιουελαιόλαδου, πρέπει να καθιερωθεί υποχρεωτικό καθεστώς γιατις ονομασίες προέλευσης, οι οποίες πρέπει να περιορίζονταισε έξτρα παρθένο και παρθένο ελαιόλαδο, τα οποία πληρούντους όρους. Οι προαιρετικές ρυθμίσεις που εφαρμόστηκανμέχρι το 2009 αποδείχτηκαν μη επαρκείς για την αποφυγήπαραπλάνησης των καταναλωτών για τα αληθινά

187

χαρακτηριστικά των παρθένων ελαιολάδων. Επιπλέον, οΚανονισμός (EC) No 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίουκαι του Συμβουλίου στις 28 Ιανουαρίου 2002 που καθόρισε τιςγενικές αρχές και προϋποθέσεις του νόμου για τα τρόφιμα,ίδρυσε την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων καικαθόρισε τις διαδικασίες στα θέματα ασφάλειας τροφίμων (5)εγκαθίδρυσε κανόνες ανιχνευσιμότητας, που εφαρμόζονταιαπό την 1 Ιανουαρίου του 2005. Η εμπειρία που κέρδισαν οιχειριστές και οι διοικήσεις σε αυτό το θέμα έκανε τη σήμανσητης προέλευσης υποχρεωτική για το έξτρα παρθένο και τοπαρθένο ελαιόλαδο.

• Εάν η ονομασία της προέλευσης του παρθένου ελαιολάδουαναφέρεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή σε ένα Κράτος Μέλος,θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι όχι μόνο οι ελιές πουχρησιμοποιούνται αλλά και οι τεχνικές εξαγωγής και οιπρακτικές επηρεάζουν την ποιότητα και τη γεύση τουελαιολάδου. Η ονομασία της προέλευσης πρέπει νααναφέρεται στη γεωγραφική περιοχή στην οποία έγινε ησυγκομιδή των ελιών, η οποία είναι γενικά η περιοχή στηνοποία εξάγεται το λάδι από τις ελιές. Εντούτοις, σε μερικέςπεριπτώσεις το λάδι εξάγεται σε άλλο χώρο ο οποίος δεν είναιο ίδιος από τον τόπο καλλιέργειας των ελιών και αυτές οιπληροφορίες πρέπει να δηλώνονται στη συσκευασία ή τησήμανση που εφαρμόζεται στη συσκευασία ώστε ναδιασφαλίζεται ότι οι καταναλωτές δεν παραπλανούνται και δενδιαταράζεται η αγορά του ελαιολάδου.

• Τα λάδια όπως αναφέρεται στο Άρθρο 1(1) πρέπει ναπαρουσιάζονται στον τελικό καταναλωτή σε συσκευασία μεμέγιστη χωρητικότητα τα 5 λίτρα. Αυτή η συσκευασία πρέπεινα έχει ένα σύστημα ανοίγματος το οποίο δεν μπορεί να

0188

σφραγιστεί ξανά μετά το πρώτο άνοιγμα και πρέπει ναεπισημαίνεται σύμφωνα με τα Άρθρα 3 έως 6.

• Εντούτοις, στην περίπτωση που τα λάδια προορίζονται γιακατανάλωση σε εστιατόρια, νοσοκομεία, κυλικεία και άλλουςχώρους μαζικής φύλαξης, τα Κράτη Μέλη μπορούν νακατασκευάσουν συσκευασίες μέγιστης χωρητικότητας που ναξεπερνά τα 5 λίτρα με βάση τον τύπο της συγκεκριμένηςμονάδας.

• Για τους σκοπούς αυτού του κανονισμού, ‘ονομασίαπροέλευσης’ σημαίνει αναφορά στη γεωγραφική περιοχή στησυσκευασία ή τη σήμανση που εφαρμόζεται πάνω στησυσκευασία.

Ειδικοί κανονισμοί για τη μεταφορά ελαιολάδου σε άλλεςμονάδες παραγωγής ή προετοιμασίας ή μονάδεςαποθήκευσης

Κατά τη μεταφορά του ελαιολάδου σε άλλες μονάδεςπαραγωγής ή προετοιμασίας ή μονάδες αποθήκευσης, οιχειριστές πρέπει να διασφαλίζουν ότι πληρούνται οιακόλουθες προϋποθέσεις:(α) κατά τη μεταφορά, το ελαιόλαδο βιολογικής παραγωγής, τοελαιόλαδο μεταβατικού σταδίου, και το μη βιολογικόελαιόλαδο πρέπει να διαχωρίζονται σωστά.(β) τα οχήματα ή τα εμπορευματοκιβώτια που μετέφεραν μηβιολογικά προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τημεταφορά βιολογικών προϊόντων μόνο όταν:(i) λαμβάνονται μέτρα καθαριότητας, ότι έχει ελεγχθεί ηαποτελεσματικότητα τους πριν την έναρξη της μεταφοράςβιολογικών προϊόντων και οι χειριστές καταγράφουν αυτές τις

189

εργασίες.(ii) εφαρμόζονται όλα τα κατάλληλα μέτρα, με βάση τουςκινδύνους που αξιολογήθηκαν σύμφωνα με τις ρυθμίσειςελέγχου και, όπου είναι απαραίτητο, οι χειριστές πρέπει ναδιασφαλίζουν ότι τα μη βιολογικά προϊόντα δεν μπορούν νατοποθετηθούν στην αγορά με ένδειξη που αναφέρεται σεβιολογική παραγωγή.(iii) ο χειριστής κρατά μητρώο καταγραφής των μεταφορώνδιαθέσιμο για την ελεγκτική αρχή ή τον ελεγκτικό φορέα.(γ) η μεταφορά του έτοιμου βιολογικού ελαιολάδου πρέπει ναδιαχωρίζεται χωριστά ή σε διαφορετικό χρόνο από τημεταφορά άλλων έτοιμων προϊόντων.(δ) κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, η ποσότητα τωνπροϊόντων πρέπει να καταγράφεται στην εκκίνηση και σε κάθεστάδιο παράδοσης κάποιας ποσότητας.

.

0190

4.1.7. Μελέτη: Strakka Company Ltd

Strakka Company Ltd.Η εταιρεία Strakka συμμετέχει στην καλλιέργεια βιολογικώνελιών από το 2003.Καλλιεργεί περίπου 320 τόνους βιολογικού ελαιολάδου. Οι290 τόνοι είναι ελιές, οι 20 τόνοι είναι εσπεριδοειδή και οι 10είναι ξηροί καρποί.Η εταιρεία καλλιεργεί τις ακόλουθες ποικιλίες: Κορωνέικη,Καλαμών, Κυπριακές και Αμφίσσης. Παράγει περίπου 15 με20 τόνους βιολογικού ελαιολάδου το χρόνο. Επίσηςσυσκευάζει ελιές διαφόρων ποικιλιών για επιτραπέζιακατανάλωση.Ο καρπός της ελιάς συλλέγεται με τη χρήση μηχανημάτων καικτενών. Οι ελιές συνήθως μεταφέρονται την ίδια μέρα ή όχιαργότερα από την επόμενη στον ελιόμυλο για την παραγωγήτου λαδιού.Η εξαγωγή του λαδιού γίνεται με τη μέθοδο της ψυχρήςπίεσης και παράγεται το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο.Το ελαιόλαδο μπαίνει από τον ελαιοδιαχωριστή σε δεξαμενήαπό ανοξείδωτο χάλυβα και μεταφέρεται στη δεξαμενή τηςμονάδας. Έχει 5 δεξαμενές χωρητικότητα 5 τόνων η κάθε μια.Προστίθεται άζωτο για αποφυγή οξείδωσης.Μετά το λάδι μεταφέρεται στο συσκευαστήριο για νασυσκευαστεί. Η μεταφορά πραγματοποιείται με δεξαμενήανοξείδωτου χάλυβα. Η συσκευασία γίνεται σε γυάλινεςμπουκάλες 0.5 λίτρα. Μετά τοποθετείται η σήμανση που τηρείτους νόμους. Χρησιμοποιούνται επίσης κονσέρβες του 0,5λίτρου ώστε να μπορούν οι τουρίστες να το μεταφέρουν στιςαποσκευές τους.Η μονάδα έχει το δικό της συσκευαστήριο για τηνπροετοιμασία και συσκευασία των ελιών.

191

Όλα τα προϊόντα φεύγουν από τη μονάδα με τις απαραίτητεςσημάνσεις.

0192

Προτεινόμενες πρακτικές δραστηριότητες μετά το τέλοςτης ενότητας μεταφοράς:

• Θα παρουσιαστεί η μονάδα παραγωγής η οποία κάνει τησήμανση, τη συσκευασία, την αποθήκευση και τη μεταφοράβιολογικού ελαιόλαδου (Novel Agro).- πλεονεκτήματα τηςμονάδας: όλες οι διαδικασίες ελέγχονται από τη μονάδα.Μπορεί να διασφαλίσει άμεσα την εξακρίβωση των

193

προϊόντων και να δράσει άμεσα σε περίπτωση λάθους.• Μονάδα παραγωγής η οποία χρησιμοποιεί υπεργολάβο γιαμερικές από τις δραστηριότητες της όπως η STRAKKA LTD, ηοποία αν και παράγει, επισημαίνει και εμπορεύεται βιολογικόελαιόλαδο, χρησιμοποιεί υπεργολάβο για την εμφιάλωση καιτη συσκευασία. Μειονεκτήματα: ο μονάδα δεν μπορεί ναδράσει άμεσα σε περίπτωση που προκύψει ένα πρόβλημαστα προϊόντα της.

4.1.8. Χρήσιμοι συνδέσμοι

Οι πιο κάτω συνδέσμοι αφορούν διάφορους κανονισμούς τηςΕΕ για διάφορες πτυχές της παραγωγής βιολογικούελαιολάδου..

On marketing standards for organic olive oil

Organic production and labelling of organic products withregard to organic production, labelling and control

Organization of the markets in agricultural products

4.1.9. Βιβλιογραφία

http://www.ifoam-eu.org/sites/default/files/page/files/ifoameu_reg_new_organic_logo_dossier_201212.pdf

https://ec.europa.eu/agriculture/organic/downloads/logo_en

https://ec.europa.eu/agriculture/organic/sites/orgfarming/files/docs/body/organic_logo-faq_en.pdf

0194

https://ec.europa.eu/agriculture/organic/sites/orgfarming/files/docs/body/organic_logo-faq_en.pdf

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32012R0029

http://eur-lex.europa.eu/eli/reg_impl/2012/29/oj

https://ec.europa.eu/agriculture/organic/organic-farming/what-is-organic-farming/organic-certification_en

https://ec.europa.eu/agriculture/organic/consumer-trust/certification-and-confidence/the-organic-logo-guarantees_en

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52014PC0180

197

5.1.1 Εισαγωγή

Το ελαιόδεντρο συνυπάρχει με τους κατοίκους τηςΚύπρου από τη Νεολιθική περίοδο (6η χιλιετία π.Χ.) μέχρισήμερα, όχι μόνο στην ύπαιθρο αλλά και στις πόλεις.Στους κήπους των σπιτιών, μπορεί να δει κανείς τααγαπημένα παραδοσιακά δέντρα της Κύπρου: τη λεμονιάκαι την ελιά. Η καλλιέργεια του ελαιόδεντρου ξεκίνησε τη2η χιλιετία π.Χ. αλλά οι πρώτες ενδείξεις παραγωγήςελαιολάδου στο νησί χρονολογούνται από τα τέλη του13ου αιώνα π.Χ., την περίοδο που ανακαλύφθηκαν ταπαλαιότερα πιεστήρια σε οικισμούς και ναούς(Χατζησάββας 1992 και Χατζησάββας 1996, 59-63). Στηναρχαιότητα η Κύπρος ήταν γνωστή ως μέρος πλούσιο σεελαιόδεντρα και ελαιόλαδο, η Ευέλαιος σύμφωνα με τονΣτράβων. Το κυπριακό ελαιόλαδο ήταν περιζήτητο αφούήταν ελαφρύ και εύπεπτο (Στράβων 14. 6 .5). Τοελαιόδεντρο είναι ανθεκτικό και έχει μακρά διάρκεια ζωής.Στην Κύπρο υπάρχουν μερικά πολύ αρχαία ελαιόδεντρα,που οι κορμοί τους έχουν μεγάλες κουφάλες. Οι λεγόμενεςφραγκοελιές πιστεύεται ότι χρονολογούνται από τηνπερίοδο της Φραγκοκρατίας (1191-1489), ενώ υπάρχει καιμια άλλη ποικιλία ελαιόδεντρου, η οποία ονομάζεταιΑποστολιτζή (Αποστολική) επειδή σύμφωνα με τηνπαράδοση αυτά τα δέντρα βλάστησαν από τα κουκούτσιατης ελιάς που πέταξαν στο έδαφος οι Απόστολοι Παύλοςκαι Βαρνάβας κατά τη διαμονή τους στην Κύπρο(Αριστείδου 1986, 53).

0198

Σε μια οικονομία που ήταν κατά βάση αγροτική, όπωςαυτή της Κύπρου, το ελαιόλαδο ήταν δεύτερο μετά τοσιτάρι στη βασική διατροφή. Συνεπώς, οιδιαπεριφερειακές ανταλλαγές ήταν απαραίτητες και οιπλανόδιοι έμποροι ακόμα και οι παραγωγοί αντάλλαζαντο ελαιόλαδο με δημητριακά.

Στην παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου, ειδικά στιςαγροτικές περιοχές, η παραγωγή παρέμεινε σεπροβιομηχανικό επίπεδο τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του20ου αιώνα. Ως εκ τούτου, η χρονιαία πρόβλεψη για τιςελιές και το ελαιόλαδο, ήταν ένας πραγματικός αγώνας,που περιελάμβανε την καλλιέργεια των δέντρων, τησυλλογή του καρπού και την εξαγωγή του ελαιολάδου σταπροβιομηχανικά ελαιοτριβεία και πιεστήρια.

Σημαντική για την παραγωγή ήταν η εποχή ανθοφορίαςτην άνοιξη, όταν ο καρπός είναι μικρός και τρυφερός. Ησυγκομιδή του καρπού ξεκινούσε τον Αύγουστο με τομάζεμα των πράσινων ελιών οι οποίες θα γίνονταντσακιστές.

Η διαδικασία της εξαγωγής του λαδιού ήταν επίπονη καιγινόταν σε δύο στάδια σε ειδικές εγκαταστάσεις όπου σεμερικές περιοχές ήταν υπαίθριες και σε άλλες στεγάζοντανσε κτήρια. Το πρώτο στάδιο ήταν το σπάσιμο του καρπούμε μια κυλινδρική μυλόπετρα η οποία γύριζε σε όρθιαθέση μέσα σε μια στρογγυλή πέτρινη λεκάνη, του σκουτέλιτου μύλου. Η μυλόπετρα γύριζε με την ώθηση του μοχλού,δηλαδή τη δοκό που αποτελούσε τον οριζόντιο άξονα τηςμυλόπετρας. Αυτό γινόταν είτε από ανθρώπους είτε απόζώα.

199

Η πιο χαρακτηριστική Κυπριακή ελιά είναι η τσακιστή, ηοποία ετοιμάζεται ως ακολούθως: σπάζουν ελαφρά τιςπράσινες ελιές με μια πέτρα και τις καλύπτουν με νερό τοοποίο αλλάζεται δύο φορές την ημέρα, μέχρι να φύγει ηπικράδα τους. Μετά τοποθετούν τις ελιές σε μπουκάλες μεαλατόνερο και χυμό λεμονιού. Πριν το σερβίρισμα,ετοιμάζονται με λεπτοκομμένο σκόρδο, σπασμένουςσπόρους κόλιανδρου, ελαιόλαδο, λεπτές φέτες λεμονιούκαι χυμό λεμονιού (Ευαγγελάτου, 35-36).

Ένα είδος ελαιολάδου, το Μαυρόλαδο, έχει πιο δυνατήγεύση και μυρωδιά, και είναι επίσης πιο βαρύ από τοκανονικό ελαιόλαδο. Για την παραγωγή του μαυρόλαδουμαζεύουν τις ελιές όταν ακόμα είναι πράσινες, τιςκαθαρίζουν και τις βράζουν για λίγη ώρα σε νερό μέσα σεχάλκινο καζάνι μέχρι να γίνουν μαλακές αλλά όχι πολύ.Μετά τις σουρώνουν και τις απλώνουν να στεγνώσουναλλά όχι να ζαρώσουν. Στη συνέχεια τις πιέζουν στο μύλοχωρίς νερό και το λάδι που εξάγεται μένει σε δεξαμενή για40 μέρες. Το μαυρόλαδο παράγεται κυρίως στην Πάφο καιτην Καρπασία, και σήμερα παράγεται μόνο σε μικρέςποσότητες, ασχέτως της αναγνώρισης του απόγευσιγνώστες. Η χρήση μεγάλων ποσοτήτων ελαιολάδουήταν σημάδι ευμάρειας και γενναιοδωρίας.

Το ελαιόλαδο συνεχίζει να έχει σημαντική θέση στησημερινή διατροφή, που ενισχύεται συνεχώς από σταθερήροή πληροφοριών σχετικά με τις ωφέλιμες ιδιότητές του, οιοποίες δεν ισχύουν για το μαυρόλαδο. Ασχέτως τουγεγονότος ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχει διαδοθεί ηχρήση διαφόρων φυτικών ελαίων, το ελαιόλαδο παραμένειστο μυαλό των Κυπρίων ως το «καλό λάδι». Εκτός από το

0200

Κυπριακό ελαιόλαδο, το οποίο εξάγεται στο εξωτερικό,καταναλώνεται επίσης εισαγόμενο ελαιόλαδο κυρίως απότην Ελλάδα. Σύμφωνα με στοιχεία της ΣτατιστικήςΥπηρεσίας του Υπουργείου Οικονομικών, εισάχθηκανστην Κύπρο 12,219 κιλά το 2002 και 25,976 κιλά το 2003.Τις ίδιες χρονιές η εξαγωγή Κυπριακού ελαιολάδουέφτασε τα 766,791 και 1,572,975 κιλά αντίστοιχα.

Το 2003-04 η τοπική παραγωγή ελαιολάδου ήταν 4,500τόνοι (1000 κιλά τον τόνο) και το 2004-05, 6,000 τόνοι.Αξίζει να αναφέρουμε ότι, εκτός από την αφθονία τουελαιολάδου στην αγορά, ο Κύπριος ακόμα επιθυμεί να έχειτη δική του μικρή καλλιέργεια από ελαιόδεντρα στον κήποή την αυλή του. Αν κάποιος υπολογίσει το κόστος τηςεργασίας για τη συγκομιδή και το κόστος το οποίοκαταβάλλεται στο ελαιοτριβείο, αυτή η επιχείρηση είναιοικονομικά μη επικερδής. Συνεπώς, ενεργοποιείται ηοικογένεια και οι φίλοι για τη συγκομιδή και παίρνουνμόνοι τους, τον καρπό στα σύγχρονα ελαιοτριβεία.

.

201

5.1.1.1.Κυπριακή λαδοελιά

Ανήκει στις ποικιλίες με καρπό μετρίου μεγέθους καιαποτελεί την κύρια καλλιεργούμενη ποικιλία του νησιού.Είναι παλιά ποικιλία, η οποία έχει προσαρμοστεί σε ψηλέςθερμοκρασίες και χαμηλή υγρασία εδάφους και η οποίαμπορεί να ευδοκιμήσει σε διάφορους τύπους εδάφους. Ηπαραγωγή δεν είναι σταθερή, η καρποφορίαεναλλάσσεται και επηρεάζεται σημαντικά από την υγρασίατου εδάφους και τις καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκειατης ανθοφορίας και της καρπόδεσης. Η ανθοφορία και ηγονιμοποίηση επηρεάζονται από δυσμενείς καιρικέςσυνθήκες, όπως νότιους ανέμους, λίβα, νεφώσεις, τηνομίχλη και τη ψηλή υγρασία. Η καρπόδεση επηρεάζεταιαρνητικά από τους υγρούς και θερμούς ανέμους, τηνομίχλη και τη ξηρασία.Η Κυπριακή λαδοελιά, είναι δέντρο μετρίου ύψους μεσφαιρικό σχήμα και διάμετρο έξι με οκτώ μέτρα περίπου.Η συγκεκριμένη ποικιλία παρουσιάζει ανθόρροια, όμωςπαρουσιάζει καλή καρπόδεση. Σε κάθε ταξιανθία δένουνένας μέχρι και τρεις καρποί. Η λαδοελιά είναι πρώιμηποικιλία και ο καρπός της ξεκινά να ωριμάζει στις πεδινέςπεριοχές γύρω στα τέλη του Οκτώβρη με αρχές Νοέμβρη,ενώ στις ημιορεινές περιοχές τέλη του Νοέμβρη με αρχέςΔεκέμβρη. Ο καρπός μπορεί να διατηρηθεί πάνω στοδέντρο και μετά την ωρίμανση. Η περιεκτικότητα τουκαρπού σε λάδι είναι γύρω στο 22%, έτσι βασικάχρησιμοποιείται για την παραγωγή ελαιολάδου, καθώς καιγια κονσερβοποίηση ως πράσινες και ως μαύρες ελιές. Τοκυριότερο χαρακτηριστικό της Κυπριακής λαδοελιάς είναιτο άρωμα του λαδιού που παράγεται από αυτή. Αυτόςείναι ο λόγος για τον οποίο θεωρείται ως μια από τις πιο

0202

αρωματικές ποικιλίες ελιάς στον κόσμο.Αυτή η ποικιλία είναι ανθεκτική στην καρκίνωση της ελιάς,η οποία προκαλείται από το βακτήριο Pseudomonassavastanoi, όπως επίσης και στις αντίξοες συνθήκες, όπωςτην περιεκτικότητα άλατος στο νερό άρδευσης και τηξηρασία. Εντούτοις, προσβάλλεται εύκολα από το δάκο,τον ρυγχίτη, τον πυρηνοτρήτη και το κυκλοκόνιο. Επίσης,οι αρδευόμενες φυτείες μπορούν να προσβληθούν καιαπό το βερτιτσίλιο. Λόγω του ότι η κυπριακή ποικιλίακαλλιεργείται από πάρα πολύ παλιά, έχουν συλλεχθεί καιμελετηθεί πολλές παραλλαγές της. Η μελέτη που έγινεβρήκε μεγάλη γενετική ποικιλομορφία και εντόπισεκλώνους με διάφορα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά απόπλευράς καλλιεργητικής άποψης.

0204

5.1.1.2. Κορωνέικη (Λιανολιά)

Είναι ελληνική ποικιλία και η εισαγωγή της στην Κύπροέγινε γύρω στο 1977. Ανήκει στην κατηγορία των ελιώνπου έχουν μικρό καρπό και καλλιεργείται για το λάδι της τοοποίο είναι λεπτό, με καλή γεύση και άρωμα, με καλήσταθερότητα, όπως επίσης και διατηρησιμότητα. Είναι ηπιο συνηθισμένη ποικιλία στην Κρήτη και τοπικάονομάζεται και Ψηλολιά. Είναι ένα παραγωγικό δέντρο καικαρποφορεί σταθερά με υπερπαραγωγή κάθε δεύτεροχρόνο. Με λίγη φροντίδα και το ανάλογο κλάδεμακαρποφορεί πολύ καλά κάθε χρόνο. Θεωρείται ως ηκαλύτερη ποικιλία για παραγωγή λαδιού. Τα δέντρα τηςσυγκεκριμένης ποικιλίας είναι πλαγιόκλαδα, θαμνώδες,έχει ημισφαιρικό σχήμα και φτάνει σε ύψος τα οκτώ μεδέκα μέτρα και σε διάμετρο τα έξι με οκτώ μέτρα ανκαλλιεργηθεί σε γόνιμο έδαφος και αρδεύεται. Σε κάθεταξιανθία δένουν περίπου τρεις με πέντε καρποί.Σε πολύ μικρό διάστημα, μέσα σε περίπου 3-4 χρόνια,μπορεί να μπει στην παραγωγή. Ανθίζει τις τελευταίεςδέκα μέρες του Απρίλη και έχει άφθονη και σταθερήανθοφορία. Συνήθως δεν παρουσιάζει πτώση των ανθώνκαι καρποδένει καλά. Ο καρπός είναι μικρός (μέσο βάρος0.6 με 1.5 γραμ.), με τη μια πλευρά ελαφρώς καμπυλωτή.Επίσης έχει μικρή θηλή. Η κορωνέικη είναι μεσοπρώιμηποικιλία, και ο καρπός της ωριμάζει μεταξύ Νοεμβρίου καιΔεκεμβρίου. Η ωρίμανση της μπορεί να παραταθεί καιμέχρι τον Ιανουάριο. Μετά την ωρίμανση της μπορεί ναδιατηρηθεί καλά πάνω στο δέντρο. Η αναλογία της σάρκαςπρος πυρήνα είναι 5 με 6.6: 1, και η περιεκτικότητα της σελάδι φτάνει από 15 μέχρι 27%, αυτό εξαρτάται από τιςσυνθήκες καλλιέργειας. Γίνετε αποκλειστική χρήση για την

205

παραγωγή λαδιού. Είναι ανθεκτική στη ξηρασία αλλά καιτους δυνατούς ανέμους. Εντούτοις δεν είναι ανθεκτική στοκρύο και γι’αυτό οι δυνατοί αλλά και ψυχροί άνεμοι μπορείνα δημιουργήσουν ζημιά. Στην Κρήτη και άλλες Ελληνικέςπεριοχές συνήθως καλλιεργείται σε μορφή ξηρικήςκαλλιέργειας, σε περιοχές όπου η βροχόπτωση ξεπερνάτα 450 χιλιοστά και παρουσιάζει ομοιόμορφη κατανομήκατά τη διάρκεια του χρόνου. Η καλλιέργεια τηςσυγκεκριμένης ποικιλίας στην Κύπρο κάτω από ξηρικέςσυνθήκες, έχει δώσει μέτρια αποτελέσματα. Η ανάπτυξητης δεν είναι εύκολη σε μεγάλα υψόμετρα και αυτός είναι ολόγος για τον οποίο η καλλιέργεια της περιορίζεται σεπεριοχές με υψόμετρο χαμηλότερο των 500 μέτρων. Οπυρηνοτρήτης, ο δάκος, το βερτιτσίλιο και το κυκλοκόνιοδεν προσβάλλουν εύκολα το δέντρο και τον καρπό,εντούτοις προσβάλλονται από τη βαμβακάδα, τον ρυγχίτη,αλλά και την καρκίνωση της ελιάς. Χρησιμοποιείται ωςεπικονιαστής για πολλές άλλες

0206

5.1.1.3. Αμφίσσης ή Βολιώτικη (Κονσερβολιά)

Αυτή η ποικιλία είναι Ελληνική, επιτραπέζια, με μεγάλο καρπόη οποία είναι γνωστή με διάφορα ονόματα, όπως 'Χοντροελιά'Κονσερβολιά, Μαυροελιά κλπ. Η εμπορική ονομασία πουεπικράτησε για αυτή την ποικιλία είναι "Αμφίσσης". Το δέντροτης χαρακτηρίζεται από ζωηρότητα και παραγωγικότητα. Σεγόνιμο έδαφος, το οποίο αρδεύεται και έχει καλήαποστράγγιση υπερβαίνει τα 100 κιλά καρπού ανά δέντροηλικίας 12 ετών και άνω. Στις περιοχές Πηλίου και Βόλου καιγύρω από την πόλη της Άμφισσας, συναντάται σε μεγάλεςεκτάσεις, και καλλιεργείται κυρίως σε ξηρικές συνθήκες,εφόσον η ετήσια βροχόπτωση δεν είναι λιγότερη από 500χιλιοστά. Το ύψος του δέντρου φτάνει τα έξι με δέκα μέτρα καιη διάμετρος της κόμης του φτάνει τα πέντε με οκτώ μέτρα. Ησυγκεκριμένη ποικιλία είναι ορθόκλαδη, όμως με το κλάδεμαπεριορίζεται η κατεύθυνση της προς τα πάνω.Έχει μεγάλο καρπό (5.5 με 8 γραμ.), ελλειπτικό / ωοειδή μεμεγάλα και ελλειπτικά κουκούτσια. Η ωρίμανση της διαρκείαπό τα μέσα του Νοέμβρη μέχρι το Φλεβάρη. Η αναλογίασάρκας πυρήνα είναι 10: 1. Το χρώμα του καρπού από ζωηρόπράσινο γίνεται κόκκινο και στην πλήρη ωρίμανση τουκυανόμαυρο. Η σάρκα είναι σχετικά σκληρή σε πιο ξηράεδάφη, και πιο μαλακή σε γόνιμα και υγρά εδάφη. Ηπεριεκτικότητα σε λάδι κυμαίνεται περίπου στο 16%,αναλόγως της περιοχής και των συνθηκών που επικρατούν.Πιστεύεται ότι είναι η καλύτερη ποικιλία για την παρασκευήβρώσιμων ελιών διαφόρων ειδών, πράσινων και μαύρων.Είναι ανθεκτική σε χαμηλές θερμοκρασίες και μπορεί ναευδοκιμήσει και μέχρι τα 600 μέτρα υψόμετρο. Συνεπώς,καλλιεργείται και στα πεδινά και στα ημιορεινά. Παρόλα αυτά,τα δέντρα που μεγαλώνουν σε ημιορεινές περιοχές μπορούν

207

να εξασφαλίσουν καλύτερη ποιότητα καρπού, το οποίο έχειπολύ καλύτερο χρώμα, άρωμα και γεύση. Προτιμάαργιλοασβεστώδη, αργιλοαμμώδη και δροσερά εδάφη. Οδάκος, ο πυρηνοτρήτης, και ο ρυγχίτης προσβάλλουν εύκολατον καρπό της και το δέντρο είναι επίσης πολύ ευπαθή στοβερτιτσίλιο. Αρκετές φορές το βερτιτσίλιο προκαλεί τόσομεγάλες ζημιές και έχει ως αποτέλεσμα να ξεραίνονταιολόκληρα τα δέντρα, τα οποία μπορεί να βρίσκονται και σεπλήρη παραγωγή.

0208

5.1.1.4 Καλαμάτας

Είναι Ελληνική και ανήκει στις επιτραπέζιες ποικιλίες μεμεγάλους καρπούς. Καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσειςγύρω από την πόλη της Καλαμάτας (από την οποία πήρετο όνομά της) και σε μικρότερο βαθμό σε άλλες περιοχέςτης Ελλάδας. Το δέντρο αναπτύσσεται σε βλάστησηορθόκλαδη και έχει μεσαίο ύψος. Τα φύλλα είναι πολύφαρδιά, σκληρά, κυματοειδή και με διπλωμένες άκρες. Ηπάνω επιφάνεια των φύλλων είναι βαθυπράσινη και ηκάτω σκούρα γκριζοπράσινη. Ο καρπός της ελιάς είναιμεγάλος, και έχει βάρος πέντε με έξι γραμ., είναι μυτερόςκαι καμπυλωτός στη βάση, σαν ρώγα από σταφύλι"Αετονύχι", ονομάζεται και Αετονυχολιά. Έχει σκληρή καιασπροϊώδης σάρκα. Το κουκούτσι είναι μεγάλο, μακρύ καικαμπυλωτό όπως και ο καρπός. Η αναλογία σάρκαςπυρήνα είναι 8-10: 1. Το χρώμα του καρπού απόαπαλό/ανοιχτό πράσινο γίνεται κοκκινωπό και κατά τηνωρίμανση σκούρο μαύρο, που διατηρείται κατά τηνκονσερβοποίηση.Ωριμάζει το Νοέμβρη – Δεκέμβρη. H περιεκτικότητα τηςσυγκεκριμένης ποικιλίας σε λάδι, φτάνει το 17 με 19% τοοποίο είναι εξαιρετικής ποιότητας. Είναι επιτραπέζια ελιάπου χρησιμοποιείται για την παραγωγή μαύρων ελιώνυψηλής ποιότητας. Γενικά, είναι εκλεκτή, ανθεκτική καιμέτρια παραγωγική ποικιλία. Απαιτεί πολύ νερό, αλλά είναιανθεκτική στην αλατότητα του εδάφους. Τις χρονιέςμεγάλης παραγωγής χρειάζεται άρδευση μέχρι την αρχήτης ωρίμανσης του καρπού έτσι ώστε να έχειικανοποιητικό μέγεθος που θα αποτρέψει τη συρρίκνωσητου καρπού. Για την αποφυγή της υπερπαραγωγής καιμικρών καρπών, προτείνεται πολύ καλό κλάδεμα τη

209

χρονιά την οποία προβλέπεται μεγάλη παραγωγή. Ηποικιλία αυτή, καλλιεργείται και στα πεδινά αλλά και σταημιορεινά μέχρι και τα 600 μέτρα. Τα ελαιόδεντρα τωνημιορεινών περιοχών αποδίδουν την καλύτερη ποιότητακαρπών. Επίσης αυτή η ποικιλία είναι ανθεκτική στοκυκλοκόνιο και την καρκίνωση της ελιάς, αλλά και το δάκο.Έχει μέτρια ανθεκτικότητα στη βερτιτσιλίωση.

0210

5.1.1.5. Μανζανίλο

Προέρχεται από την Ισπανία, είναι ποικιλία μεγαλόκαρπηκαι επιτραπέζια. Είναι ποικιλία μεγάλης παραγωγικότητας,αλλά παρουσιάζει το φαινόμενο της παρενιαυτοφορίας. Ημέση παραγωγή ανά δέντρο, στην ηλικία 12 ετών και άνω,είναι πάνω από 60 κιλά τον χρόνο. Στην Κύπρο ξεκίνησενα καλλιεργείται συστηματικά τα τελευταία χρόνια, με πολύκαλά αποτελέσματα. Το δέντρο αναπτύσσει ζωηρήβλάστηση και είναι μετρίου ύψους (8-10 μέτρα). Οιβραχίονες έχουν ανοδική κατεύθυνση, ενώ ταδευτερεύοντα κλαδιά είναι οριζόντια και το δέντρο είναιορθόκλαδο. Τα φύλλα του είναι στενά και μετρίουμεγέθους, σε σχήμα λόγχης, μακρόστενο. Ο καρπός είναιστρογγυλός, έχει μέσο βάρος 4-5.5 γραμ. και μοιάζει μεμικρό μήλο, από το οποίο πήρε το όνομα της (Μανζανίλοστα Ισπανικά σημαίνει μικρό μήλο). Το χρώμα του καρπούείναι ζωηρό πράσινο και γίνεται μαύρο με την ωρίμανση. Ηπεριεκτικότητα του σε λάδι είναι περίπου 18%. Η αναλογίασάρκας πυρήνα είναι 8.2:1. Η ποικιλία αυτή είναι διπλήςχρήσης λόγω του ότι ο καρπός κονσερβοποιείται αλλάχρησιμοποιείται επίσης για λάδι. Για την παραγωγήεπιτραπέζιων ελιών ο καρπός συλλέγεται σε δύο στάδια.Στο πρώτο στάδιο συλλέγονται οι ελιές οι οποίες θασυσκευαστούν/κονσερβοποιηθούν πράσινες, όταν τοβαθύ πράσινο χρώμα τους γίνει ελαφρώς κίτρινο.Στο δεύτερο στάδιο συλλέγονται οι ελιές που θακονσερβοποιηθούν μαύρες όταν το μαύρο τους χρώμακαλύπτει σε βάθος τα 2/3 της σάρκας. Καλλιεργείται καιστα πεδινά αλλά και στις ημιορεινές περιοχές, με νότιοπροσανατολισμό αφού δεν διαθέτει ανθεκτικότητα στιςχαμηλές θερμοκρασίες. Η ποικιλία αυτή παρουσιάζει

211

έντονη χλώρωση στα φύλλα σε ασβεστώδη εδάφη καιείναι επιρρεπής στο βερτιτσίλιο, το δάκο, τον πυρηνοτρήτηκαι το ρυγχίτη.

5.1.1.6. Πικουάλ

Είναι Ισπανική ποικιλία, η οποία καλλιεργείται σε πολύμεγάλες εκτάσεις στην περιοχή της πόλης Jaen στηνΙσπανία, για παραγωγή ελαιολάδου. Στην Κύπρο ησυστηματική καλλιέργεια της ξεκίνησε μετά το 1985, μεπολύ καλά αποτελέσματα. Είναι παραγωγική ποικιλία μεσταθερές αποδόσεις κάθε χρόνο. Σύμφωνα με ισπανικάστοιχεία η παραγωγή του κάθε δέντρου σε γόνιμοαρδευόμενο έδαφος, είναι περισσότερη από 80 κιλάκαρπού τον χρόνο στην ηλικία των δώδεκα χρόνων. Τοδέντρο είναι μετρίου ύψους και είναι ορθόκλαδο. Τοκυλινδροκωνικό σχήμα του δέντρου, όπως επίσης και τομέγεθος του καρπού βοηθούν στη μηχανική συγκομιδή.Η ποικιλία Πικουάλ είναι μεσόκαρπη, μεσοπρώιμη και ηπεριεκτικότητα του καρπού σε λάδι υπερβαίνει το 21%. Ταφύλλα είναι μέτρια, μακρόστενα και με ελαφρύ πράσινοχρώμα στο πάνω μέρος. Ο καρπός είναι σφαιρικός ή

0212

ωοειδής, με πρασινωπό χρώμα και λαμπερό μαύρο κατάτην ωρίμανση. Αν και είναι ποικιλία ελαιοποιήσιμη,εντούτοις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επιτραπέζιαπράσινη ή μαύρη. Το λάδι της ποικιλίας Πικουάλ έχειμεγάλη σταθερότητα και δεν οξειδώνεται εύκολα λόγω τηςψηλής περιεκτικότητας του σε ολεϊκό οξύ. Είναι επίσηςανθεκτική στην ανθράκωση και την καρκίνωση της ελιάς,ωστόσο προσβάλλεται εύκολα από το δάκο, τονπυρηνοτρήτη, τον ρυγχίτη,το κυκλοκόνιο και τοβερτιτσίλιο. Λόγω του πυκνού φυλλώματος και τηςαντοχής της στους ανέμους, η ποικιλία Πικουάλ μπορεί ναχρησιμοποιηθεί και ως ανεμοθραύστης. Είναι ανθεκτικήστο ψύχος, στην αλατότητα και την υπερβολική υγρασίαστο έδαφος αλλά ωστόσο είναι ευαίσθητη στη ξηρασία καιτα ασβεστώδη εδάφη.

5.1.1.7. Άλλες ποικιλίες

Οι πιο πάνω ποικιλίες είναι οι πιο διαδεδομένες στην Κύπρο,αλλά υπάρχουν πολλές άλλες που καλλιεργούνται σεμικρότερη κλίμακα και άλλες οι οποίες εισάγονται από τοεξωτερικό. Μεταξύ αυτών των ποικιλιών είναι και οι ακόλουθεςοι οποίες φαίνεται πως έχουν εμπορική αξία και ευδοκιμούν

213

στην Κύπρο, όπως οι επιτραπέζιες Κορτάλ ή Σεβιλλάνο καιΚούκο, και οι ελαιοποιήσιμες Σαντ Αγκουστίνο, Ασκολάνα,Πισιολίν, Καρολέα, Χοτζίπλανκα και άλλες. Ενδιαφέρονπαρουσιάζει το γεγονός ότι, τα τελευταία χρόνιαανακαλύπτονται νέοι κλώνοι και ποικιλίες πουπροσαρμόζονται καλύτερα στο σύστημα πυκνής φύτευσης.Μερικά παραδείγματα περιλαμβάνουν την Arbequina i-18, τηνArbosana i-43 και τον κλώνο της Κορωνέικης i-38. Οισυγκεκριμένες ποικιλίες αποφέρουν σταθερά μεγάλεςποσότητες, είναι βραδυαυξείς και μπαίνουν στην παραγωγήπολύ γρήγορα. Η Arbequina i-18 είναι πιο πρώιμη από τηνArbosana i-43 και διαθέτει λάδι με γεύση φρουτώδη που δενείναι πικρή. Η Arbosana i- 43 είναι οψιμότερη κατά 4εβδομάδες, με πιο πικρό και πικάντικο λάδι. Από αυτές τις 3επιλογές, η Κορωνέικη i-38 είναι η ζωηρότερη και πιο δύσκοληστο χειρισμό. Είναι ευαίσθητη στο κρύο, αλλά φτάνειγρηγορότερα στη μέγιστη απόδοση και είναι ανθεκτική στοκυκλοκόνιο. Το λάδι της είναι υψηλής ποιότητας, μεγάληςδιατηρησιμότητας και έχει ιδιαίτερα οικεία γεύση για τοΚυπριακό καταναλωτικό κοινό. Η έρευνα συνεχίζεται καιπρόσφατα νέες επιλογές όπως η Chiquitita και η Vos oneέγιναν επίσης διαθέσιμες.

215

5.2.Local Olive Varities,Greece (Kefalonia and IthacaIslands).

5.2.1. ΝΤΟΠΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ

Κατανομή: Η πιο κοινή και ευρέως διαδεδομένη ποικιλίασε όλη την Κεφαλονιά. Η καλλιέργεια εκτός Κεφαλονιάςδεν έχει επιβεβαιωθεί. Μικρόκαρπη ποικιλία κατάλληληγια παραγωγή ελαιολάδου. Οι καρποί έχουν ωοειδέςσχήμα με θηλές και αναπτύσσονται από 1 έως 6 σετσαμπιά, όπως η ποικιλία koroneiki, εκτός από το γεγονόςότι ωριμάζουν νωρίτερα (περίοδος συγκομιδήςΟκτώβριος μέχρι τέλος Νοεμβρίου) και έχουν μικρότερομήκος. Το βάρος των καρπών είναι 0,6 - 1,3 gr (~ 0,9 gr). Ηαπόδοση είναι 20-25%. Θεωρείται παραγωγική ποικιλία,ανθεκτική σε φθορές από τον άνεμο, αλλά ευαίσθητη στον

0216

Δάκο της ελιάς (Dacus oleae).

217

5.2.2. ΚΟΡΦΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ

Κατανομή:Καλλιεργείται σποραδικά στο νησί της Κεφαλονιάς, εκτόςαπό την περιοχή "Μαντζαβινάτα", στην οποία αποτελεί το60% των καλλιεργούμενων ποικιλιών. Η καλλιέργεια εκτόςΚεφαλονιάς δεν έχει επιβεβαιωθεί. Μικρόκαρπη ποικιλίακατάλληλη για καλή παραγωγή ελαιολάδου. Οι καρποίείναι κυλινδρικοί-κωνικά διαμορφωμένοι μεχαρακτηριστική θηλή και είναι μεγαλύτεροι και πιοεπιμήκεις από την ποικιλία "Τοπική Κεφαλλονιά".(περίοδος συγκομιδής Νοέμβριος). Το βάρος των καρπώνείναι 0,8 - 2,1 gr (~ 1,5gr). Η απόδοση, οι αντιστάσεις και οι

0218

ευαισθησίες είναι άγνωστες.

219

5.2.3. ΘΙΑΚΟ

Κατανομή:Η ποικιλία Ιθάκης (Θιακό) καλλιεργείται σποραδικά στοβορειοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου και στο νησί τηςΚεφαλονιάς και είναι η πολυπληθέστερη ποικιλία στο νησίτης Ιθάκης. Μικρόκαρπη ποικιλία κατάλληλη για τηνπαραγωγή εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδου. Οι καρποίτης είναι στρογγυλοί διαμορφωμένοι με φακίδες (στίγματα)και όταν είναι ώριμοι γίνονται κόκκινοι-βιολετί μεχαρακτηριστικές ασπρόμαυρες φακίδες (περίοδοςσυγκομιδής Νοέμβριος - μέσα Ιανουαρίου). Το βάρος τωνκαρπών είναι 0,8 - 2,1 γρ. (~ 1,5 γρ.). Η απόδοση είναι 20-25%. Θεωρείται παραγωγική ποικιλία, ανθεκτική στουςθαλάσσιους ανέμους και στην Φυματίωση ελιάς(καρκίνωση), τον παγετό και το Δάκο (Dacus oleae).

0220

5.2.4. ΘΙΑΚΗ ΠΛΕΞΙΔΕΝΙΑ

Κατανομή: Η Πλεξιδένια απειλείται με εξαφάνιση.Καλλιεργείται σποραδικά (πολύ μικρός αριθμός δένδρων)στο νησί της Ιθάκης. Μικρόκαρπη ποικιλία κατάλληλη γιαπαραγωγή καλού ελαιολάδου. Οι καρποί είναικυλινδρικοί-κωνικοί, και λίγο μεγαλύτεροι από την τοπικήποικιλία "Ιθάκης" (περίοδος συγκομιδής τέλη Νοεμβρίου -

221

μέσα Δεκεμβρίου). Το βάρος των καρπών είναι 1,2 - 3,5γρ. (~ 2,1 γρ.). Η απόδοση είναι άγνωστη, αλλά θεωρείταιπαραγωγική ποικιλία με σταθερή παραγωγή καρπών, ηοποία επιβεβαιώνεται και από αποτελέσματαπειραματικών φυτειών νέων δέντρων. Θεωρείται επίσηςανθεκτική στην ξηρασία και μέτρια ανθεκτική στοSpilocaea oleagina και στο Δάκο (Dacus oleae).

0222

5.3.ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΙΚΕΛΙΑΣ-ΙΤΑΛΙΑ

223

5.3.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Γεωγραφικές και ιστορικές πληροφορίες: Η TondaIblea καλλιεργείται στη νοτιοανατολική και κεντρική Σικελίαμεταξύ των επαρχιών Ragusa, Syracuse, Catania και Enna(Σικελία-Ιταλία). Η ποικιλία είναι δημοφιλής για τοεξαιρετικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο σλλάχρησιμοποιείται και ως επιτραπέζια ποικιλία .

0224

Καλλιέργεια και καταγωγή: Η ποικιλία είναι αυτοφυήςστις: Ragusa (Chiaramonte Gulfi), Συρακούσες (Buccheri,Ferla, Palazzolo Acreide) και Catania (Caltagirone,Grammichele και Vizzini), που βρίσκονται στηΝοτιοανατολική άκρη της Σικελίας.Υποποικιλίες/οικοτύποι που επιλέγονται στην Σικελία:Cetrala και Tonda

Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά: Το εξαιρετικό παρθένοελαιόλαδο που παράγεται χαρακτηρίζεται από τοφρουτώδες άρωμα ελαιόλαδου μέτριας έντασης,συνοδευόμενο από πράσινες νότες ντομάτας με νότεςπικρού αμυγδάλου και φύλλου ντομάτας, με πικάντικες καιπικρές γεύσεις.Προϊόντα ΠΟΠ: Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ"Monti Iblei" και εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ"Monte Etna"Χρήση στην τοπική κουζίνα: Το λάδι τυπικάχρησιμοποιείται ωμό σε σούπες , με όσπρια, δημητριακάκαι κόκκινο κρέας.

Μορφολογία και Περιγραφή Ελαιόδεντρου:Η ποικιλία Tonda Iblea, στην περιοχή Ragusa, είναιπαρούσα στους δήμους Chiaramonte Gulfi, Giarratana,Comiso, Acate και στο άνω τμήμα συνορεύει με τουςδήμους Ragusa και Modica. Είναι ένας τοπικός γενότυποςμε μοναδικά χαρακτηριστικά που δεν μπορούν ναβρεθούν σε περιοχές εκτός από τα όρη Iblei. Αν και τοόνομα θυμίζει την σφαιρικότητα του καρπού, αυτή ηποικιλία παράγει ελλειπτικό καρπό.Έχει μεγάλη κόμη και παρουσιάζει ισχυρή πλευρικήδιακλάδωση με συνήθεια να κρεμάει τα κλαδιά της. Ο

225

καρπός είναι μεγάλος (διάμετρος 3.5cm, βάρος 12g) καιωοειδές, το κουκούτσι είναι σχετικά μικρό, Ο καρπός σεπλήρη ωρίμανση παίρνει έναν ιώδες χρωματισμό.Μερικώς αυτογόνιμη και επικονιαστικές ποικιλίες είναι:Nocellara etnea, Biancolilla και Moresca.Για αυτά τα χαρακτηριστικά και για την εξαιρετική αναλογίασάρκας-πυρήνα, η Tonda Iblea είναι κατάλληλη εμπορικάγια ελαιόλαδο αλλά και για επιτραπέζια μαύρη ελιά .

Στην πραγματικότητα, η ποικιλία είναι γνωστή για τηνποιότητα του ελαιολάδου της, ειδικά στην κατηγορίαφρουτώδους γεύσης με την κυριαρχία του πικάντικου επίτου μήλου. Το λάδι της "Tonda Iblea" είναι ένα από τα πιοωραία μεταξύ των μονοποικιλιακών ελαίων πουπαράγονται στην Ιταλία. Το χαρακτηριστικόοργανοληπτικό χαρακτηριστικό της ποικιλίας είναι ημυρωδιά της πράσινης ντομάτας, που είναι πολύ εμφανήςστις ελιές που προέρχονται από τις υψηλές περιοχές τωνλόφων. Το χρώμα του είναι πράσινο που τείνει στο έντονοπράσινο και παρά την επικρατούσα πικάντικη νότα, έχειμια αξιοσημείωτη αρμονία μεταξύ των όσφρησης και τηςγεύσης. Η ποικιλία, μαζί με άλλες χαρακτηριστικές τηςπεριοχής Iblean, είναι η ποικιλία της ένωσης ΠΟΠ Monti

0226

Iblei.

227

5.3.2.BIANCOLILLA

Κατανομή και καταγωγή: Έχει αναγνωριστεί μεγάλοςαριθμός οικοτύπων με την ονομασία "Biancolilla", πουχαρακτηρίζεται από ισχυρή εξασθένηση χρώματος (πουγίνεται λευκό) πριν από το χρωματισμό του καρπού, τοοποίο μπορεί κατά τη διάρκεια της ωρίμασης να γίνει έωςκαι μωβ. Διαδεδομένη σχεδόν σε όλη τη Σικελία.Υποποικιλίες / οικοτύποι που επιλέγονται στην Σικελία:Biancuzza, JanculiddaΟργανοληπτικά χαρακτηριστικά: Το εξαιρετικόπαρθένο ελαιόλαδο που παράγεται έχει έντονη φρουτώδηοσμή ενός ελαφρού ελαίου, συνοδεύεται από τόνουςαμυγδάλου, μερικές φορές συνοδεύεται από ίχνη

0228

αγκινάρας, πράσινων χόρτων, φύλλων και ντομάτας, μευπεροχή του γλυκού σε βάρος του πικρού και τουπικάντικου.Προϊόντα ΠΟΠ: Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ"Monte Etna", εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ "Valledel Belice", εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο "Val di Mazara",εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο "Monti Iblei"Χρήση στην τοπική κουζίνα: Το λάδι τυπικά συνοδεύειωμό, λευκά κρέατα, ψάρια και σαλάτες.Μορφολογία και Περιγραφή Ελαιόδεντρου: Το όνομααναφέρεται σε έναν πληθυσμό υποποικιλιών στον οποίοέχει διαπιστωθεί η ύπαρξη διαφορετικών γονότυπων(περίπου 6), όλοι με κύριο χαρακτηριστικό την ικανότητατου καρπού να μετατραπεί το χρώμα από έντονο πράσινοσε πολύ ανοιχτό πράσινο και με την πρόοδο τηςωρίμανσης, σε ιώδες. Η ποικιλία είναι ευρέως διαδεδομένηστους περισσότερους ελαιώνες στη δυτική Σικελία, καθώςκαι σε ελαιοκαλλιέργειες στη νοτιοανατολική Σικελία. Τοδέντρο έχει μέτρια σφριγηλότητα, με συνήθεια να κρεμάειτα κλαδιά του, Τα κλαδιά είναι αρκετά εύκαμπτα που κατάτα έτη έντονης καρποφορίας, κάτω από το βάρος των

229

καρπών, κάνουν την κόμη να θυμίζει Ιτιά.

Μορφολογία και Περιγραφή Ελαιόδεντρου: Το όνομααναφέρεται σε έναν πληθυσμό υποποικιλιών στον οποίο έχειδιαπιστωθεί η ύπαρξη διαφορετικών γονότυπων (περίπου 6),όλοι με κύριο χαρακτηριστικό την ικανότητα του καρπού ναμετατραπεί το χρώμα από έντονο πράσινο σε πολύ ανοιχτόπράσινο και με την πρόοδο της ωρίμανσης, σε ιώδες. Ηποικιλία είναι ευρέως διαδεδομένη στους περισσότερουςελαιώνες στη δυτική Σικελία, καθώς και σε ελαιοκαλλιέργειεςστη νοτιοανατολική Σικελία. Το δέντρο έχει μέτριασφριγηλότητα, με συνήθεια να κρεμάει τα κλαδιά του, Τακλαδιά είναι αρκετά εύκαμπτα που κατά τα έτη έντονηςκαρποφορίας, κάτω από το βάρος των καρπών, κάνουν τηνκόμη να θυμίζει Ιτιά.Η αυτόχθονη αυτή ποικιλία γενικά επικονιάζεται από τιςNocellara del Belice, Giarraffa και Ogliarola messinese. Ηυψηλή ανθοφορία, εκδηλώνεται με τυπικές συστάδεςταξιανθιών. Οι καρποί, μεσαίου μεγέθους, έχουν στο μίσχοεπαρκώς ισχυρό ώστε να μην προκαλούνται φαινόμεναπρόωρης καρπόπτωσης. Η ποικιλία, με μέση τάση για

0230

παρενιαυτοφορία, δείχνει υψηλή παραγωγικότητα, σύντομημη παραγωγική φάση και μερική αντοχή στο ψύχος.

231

5.3.3.MORESCA

Κατανομή και καταγωγή: Η Moresca είναι μια ευρέωςδιαδεδομένη ποικιλία στην Κεντρική και Ανατολική Σικελία,όπου εμπίπτει στο επιτρεπόμενο εύρος για την παραγωγήελαίων ΠΟΠ "Monti Iblei". Εκτός από την παραγωγήελαίου, οι καρποί χρησιμοποιούνται για την παρασκευήμαύρων βρώσιμων ελιών σε αλάτι (παστές).Η ποικιλία είναι ιθαγενής της νοτιοανατολικής Σικελίας καικαλλιεργείται στις επαρχίες της Κατάνια, Συρακούσες,Ραγκούζα, Έννα και Καλτανισέττα.

0232

Υποποικιλίες οικοτύποι που επιλέγονται στηνΣικελία: Biancuzza, Janculidda

Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά:Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο παράγεται έχει τημυρωδιά φρουτώδους και πολύ έντονου ελαιολάδου, πουσυνοδεύεται από τις χαρακτηριστικές νότες αμυγδάλου καιμερικές φορές τις λεπτές νότες ώριμου ή πράσινου μήλουκαι με κυριαρχία στο ξινό και στο πικάντικο.

Προϊόντα ΠΟΠ: Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ"Όρος Αίτνα", εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ "MontiIblei".

Χρήση στην τοπική κουζίνα: Το λάδι τυπικά συνοδεύειωμό, κόκκινα κρέατα, λευκά ψάρια και σούπες.Μορφολογία και Περιγραφή Ελαιόδεντρου:Η ποικιλία Moresca καλλιεργείται ευρέως στις επαρχίεςRagusa, Enna και Catania. Στην επαρχία Ragusa ημεγαλύτερες παραγωγικές περιοχές είναι οι Ispica,Pozzallo, Scicli, Comiso και Vittoria, αν και παρουσιάζεταιστην υπόλοιπη επαρχιακή επικράτεια. Η ποικιλία Moresca,είναι πρώιμη και φέρει μεσαίου μεγέθους καρπούς μεσχετικά αδύνατο μίσχο, παράγοντες οι οποίοι αθροιστικάευθύνονται για την καρπόπτωση πριν την συγκομιδή καιγια σημαντική απώλεια προϊόντος. Στην ωρίμανση οκαρπός έχει τελείως μαύρο χρώμα.

Ποικιλία, αυτόστειρα, που επικονιάζεται παρουσία τωνBiancolilla, Tonda Iblea και Nocellara etnea. Το δέντρο,κατά μέσο όρο, έχει εκτατική ανάπτυξη. Η απόδοση σε

233

λάδι είναι μέτρια προς χαμηλή και το έλαιο έχει μέτριαπεριεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ. Η ποικιλία αυτήχαρακτηρίζεται από ελαφριά φρουτώδη, λεπτή, γλυκιάγεύση. Ένα χαρακτηριστικό σχετίζεται με την επίγευση τηςαγκινάρας που είναι περισσότερο ή λιγότερο διακριτό καιεξαρτάται από το υψόμετρο.

0234

5.3.4.NOCELLARA DEL BELICE

Κατανομή και καταγωγή: Η Nocellara del Belice είναι μίααπό τις σημαντικότερες ποικιλίες της δυτικής Σικελίας,ιδιαίτερα στην Τραπάνη. Η ποικιλία έρχεται σε ποικιλιακήβάση για την ΠΟΠ στη Δυτική Σικελία για την παραγωγήελαίου, και ΠΟΠ για την επιτραπέζια ελιά και επομένως γιατην άμεση κατανάλωση. Καλλιεργείται στις επαρχίες Trapaniκαι Agrigento, φαίνεται να είναι η κυρίαρχη ποικιλία τηςκοιλάδας Belice.Υποποικιλίες / οικοτύποι που επιλέγονται στην Σικελία:Nuciddara

235

Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά:Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο που παράγεταιχαρακτηρίζεται από τις έντονες νότες του ελαιόλαδου,συνοδεύεται από τις τυπικές νότες αγκινάρας και μερικέςφορές πράσινης ντομάτας και πράσινου αμύγδαλου, πουσυνοδεύεται σπάνια από φύλλα αγκαθιού και ντομάτας, μεκυρίαρχα το πικρό και πικάντικο .Προϊόντα ΠΟΠ: Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ "Valledel Belice", εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ "Val diMazara"Χρήση στην τοπική κουζίνα: Το λάδι τυπικά συνοδεύει ωμό,κόκκινα κρέατα, λευκά ψάρια και σούπες.Μορφολογία και Περιγραφή Ελαιόδεντρου:Ποικιλία γνωστή για την παραγωγή επιτραπέζιων ελιών, ηNocellara del Belice παίρνει το όνομά της από τη μορφή τουκαρπού (σφαιρικό) και την προέλευση της κοιλάδας: Belice. Ταχαμηλά κλαδιά έχουν την τάση για επέκταση. Τα άνθη είναιαυτόστειρα. καλοί επικονιαστές είναι οι Biancolilla, η Giarraffaκαι η Ogliarola της Messina. Αρδευόμενη και κλαδεμένηετησίως, η ποικιλία εκδηλώνει χαμηλή περινιαυτορφορία Ότανοι καρποί συλλέγονται για την παραγωγή ελαίου, η Nocellaraσυλλέγεται 2-3 εβδομάδες μετά την Biancolilla και τηνCerasuola. Η ποικιλία είναι πιο ευαίσθητη σε άλλες από τηνξηρασία, η οποία απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού για τηδιατήρηση της κυτταρικής σπαργής. οι σφαιρικοί, μεσαίοι (7 g)καρποί έχουν ποσοστό ελαίου 12 έως 18%.

0236

5.3.5.NOCELLARA ETNEA

Κατανομή και καταγωγή:Η Nocellara Etnea είναι μια από τις πιο αντιπροσωπευτικέςποικιλίες της κεντρικής και ανατολικής Σικελίας, ιδιαίτεραείναι διαδεδομένη στις πλαγιές της Αίτνας και στηνπεριοχή Ragusa, όπου καλλιεργείται τόσο για άμεσηκατανάλωση (επιτραπέζιες) όσο και για παραγωγήεξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου.Με την Ντόπια ποικιλία της Αίτνας οι δήμοι Paternò,Adrano και Biancavilla, είναι γεμάτοι με ποσοστά πάνωαπό 70% στις Συρακούσες (Avola, Sortino και Melilli) καιστην περιοχή Ragusa όπου αναφέρεται συχνά και ως"Verdese".

237

Υποποικιλίες / οικοτύποι που επιλέγονται στηνΣικελία: Νuciddara, Verdese, Parturnisa, Marmorina

Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά: Το εξαιρετικόπαρθένο ελαιόλαδο που παράγεται οσφρητικάχαρακτηρίζεται από ως μεσότονο φρουτώδες ελαιόλαδο,συνοδευόμενο από τις τυπικές νότες του γαϊδουράγκαθουή της αγκινάρας και μερικές φορές τόνους πράσινηςντομάτας, πράσινων φύλλων και πράσινου αμυγδάλου, μετο πικρό να υπερισχύει.

Προϊόντα ΠΟΠ: Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ"Valle del Belice", εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ "Valdi Mazara"Χρήση στην τοπική κουζίνα: Το λάδι τυπικά συνοδεύειωμό, κόκκινα κρέατα, λευκά ψάρια και σούπες.

Μορφολογία και Περιγραφή Ελαιόδεντρου:Διάσπαρτη στους ελαιώνες της Κεντρικής και ΑνατολικήςΣικελίας, η ποικιλία φθάνει στη μεγαλύτερη συγκέντρωση

0238

της στο έδαφος της επαρχίας της Κατάνια.Στην επαρχία Ragusa η ποικιλία είναι επίσης γνωστή με τοσυνώνυμο "Virdisi", με το οποίο οι αγρότες σε αυτό τοτοπικό οικοσύστημα, ξεχώρισαν το χαρακτηριστικό τηςποικιλίας, το να διατηρεί για μεγάλο χρονικό διάστημα τοπράσινο χρώμα του καρπού. Συγκριτικές μελέτες, με τηνπαρακείμενη περιοχή παραγωγής της ποικιλίας NocellaraEtnea, έχουν δείξει αξιοσημείωτες ομοιότητες μεταξύ τωνδύο οικοτύπων, για να αναγκάσουν μερικούς μελετητές ναπούμε ότι είναι της ίδιας ποικιλίας. Αυτή η ποικιλία στηνεπαρχία Ragusa καλλιεργείται κυρίως στους δήμους τηςIspica, Pozzallo και Modica.

239

5.3.6.OGLIAROLA MESSINESE

Κατανομή και καταγωγή: Η Ogliarola Messinese είναι μιααπό τις πιο ευρέως καλλιεργούμενες ποικιλίες, ακόμη καιαν φαίνεται να καλλιεργείται κυρίως στην παράκτιαπεριοχή των επαρχιών του Παλέρμο και της Μεσίνας.Εκτός από την παραγωγή ελαίου, η ποικιλία είναι γνωστήγια την ιδιαίτερη παραγωγή των αποξηραμένων ελιών.Η ποικιλία είναι ιθαγενής στην Αδριατική ακτής τηςΜεσσήνης και είναι ευρέως διαδεδομένη σε όλη τη Σικελίακαι ιδιαίτερα στην Τυρρηνική Μεσσήνη και στην επαρχίαΠαλέρμο (Termini Imerese και Cefalù).

Υποποικιλίες / οικοτύποι που επιλέγονται στηνΣικελία: Passulunara, Castriciana, CalamignaraΟργανοληπτικά χαρακτηριστικά: Το εξαιρετικό παρθένοελαιόλαδο που παράγεται χαρακτηρίζεται από την έντονη

0240

φρουτώδη μυρωδιά ενός μέσης έντασης ελαιολάδου ,συνοδευόμενη από ένα άρωμα αγκινάρας, ντομάτας ήβοτάνων και πικρών αμυγδάλων, με το πικάντικο ναυπερισχύει.Προϊόντα ΠΟΠ: Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο DOP"Valle del Belice", εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο DOP"Monte Etna", εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο DOP"Valdemone", εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο DOP "Val diMazara".Χρήση στην τοπική κουζίνα: Το λάδι τυπικά συνοδεύειωμό, κόκκινα κρέατα, λευκά ψάρια και σούπες.

Μορφολογία και Περιγραφή Ελαιόδεντρου:Είναι η πιο δημοφιλής και αντιπροσωπευτική ποικιλία τηςελαιοκαλλιέργειας στη Σικελία. Η ποικιλία βρίσκεται τόσοστους ελαιώνες κοντά στη θάλασσα όσο και στουςελαιώνες σε υψόμετρο.Το δέντρο, με μεσαία σφριγηλότητα, έχει την τάση ναδιευρύνεται, με τα νεότερα κλαδιά να τείνουν να κρεμάνε.Η αυτόχθονη αυτή ποικιλία επικονιάζεται παρουσία τωνBiancolilla, Giaraffa και Santagatese. Οι καρποί, μεσαίουέως μεγάλου μεγέθους, με υψηλή αναλογία σάρκας /πυρήνα (6-7), εκτός από την παραγωγή ελαίου,προορίζονται για άμεση κατανάλωση ως ελιές μεζέ. Οιαποδόσεις σε ελαιόλαδο είναι περίπου 15-20%. Το έλαιοχαρακτηρίζεται από υψηλή περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ(περίπου 78%) και πολυφαινόλες (πάνω από 250 ppm).

0242

5.4.ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

243

5.4.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ελιά είναι ένα από τα αρχαιότερα είδη οπωροφόρωνδέντρων στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο. Εκτιμάται ότιτουλάχιστον δύο μεσογειακές ζώνες υπήρχαν κατά τηδιάρκεια των τελευταίων παγετώνων (30.000-10.000 BP),από τις οποίες οι ανατολική αποτελείται από το Ισραήλ, ηΣυρία και η Τουρκία.Η ελιά, είναι αποδεκτή ως ιερό δέντρο στην ΕγγύςΑνατολή, αφού όλα τα ιερά βιβλία, η Παλαιά και η ΚαινήΔιαθήκη και το Κοράνι την αναφέρουν. Ήταν το κοινόσύμβολο που χρησιμοποιείται γύρω από τη λεκάνη τηςΜεσογείου σε όλους τους πολιτισμούς, τους Αιγυπτίους,τους Φοίνικες, τους Έλληνες, τους Ετρούσκους, τουςΡωμαίους και τους Άραβες (Rugini et al., 2011).Η Ανατολία που βρίσκεται στα σταυροδρόμια τωνπολιτισμών είναι το σπίτι της ελιάς από την πρώιμηεξημέρωσή της. Όπως σε πολλά άλλα μέρη, οι αγρότεςεπέλεξαν τους καλύτερους τύπους ελιάς ικανοποιώνταςτις απαιτήσεις των κοινοτήτων απο τον υπάρχοντα “άγριο”πληθυσμό και στη συνέχεια πολλαπλασιάζονταν μεφυτικό τρόπο. Ακόμα κι αν υπάρχουν διαφορετικέςαπόψεις για τη εξάπλωση της ελιάς μέσω της λεκάνης τηςΜεσογείου, τα στοιχεία δείχνουν ότι το φυτό έφτασε στηνΑνατολία από την ανατολή. O Owen et al. (2005)αξιολόγησε 65 οικονομικά σημαντικές ποικιλίες στηνλεκάνη της ανατολικής Μεσογείου και διαπίστωσε ότι οιτουρκικοί γονότυποι σχετίζονται στενά με αυτούς πουπροέρχονται από τη Συρία και το Λίβανο. Μια γενετικάαπομακρυσμένη δεύτερη ομάδα σχηματίστηκε από τουςελληνικούς και δυτικούς μεσογειακούς ελαιώνες. Μόνο μια

0244

τουρκική ποικιλία ήταν παρόμοια με μια ελληνική ποικιλίαελιάς.

Στη Δυτική Τουρκία, ανασκαφές στον δήμο Urla τηςΣμύρνης αποκάλυψαν ελαιοκαλλιέργεια πουχρονολογείται στην τέταρτη και τρίτη χιλιετία π.Χ. Τοελαιοτριβείο που λειτουργούσε πριν από 2600 χρόνια είναιτο παλαιότερο γνωστό ελαιοτριβείο που λειτούργησε στηνΑνατολία. Το ελαιοτριβείο διαθέτει εγκαταστάσειςαποθήκευσης και δύο πηγάδια, με οποιότητες με τηντεχνολογία που χρησιμοποιείται σήμερα. Οι Ίωνες πουζούσαν στην πόλη Κλαζομενές δημιούργησαν τοελαιοτριβείο αυτό (Koparal and Iplikci, 2001).Ένα σκάφος από την τελευταία περιόδο της Εποχής τουΧαλκού (που βυθίστηκε κοντά στο Uluburun (Kaş,Αττάλεια) διέθετε διάφορα ευρήματα φρούτων,συμπεριλαμβανομένων και ελιών. Οι χεττιτικές πλάκεςγραφής (περίπου 200-1300 π.Χ.) που βρέθηκαν στηνΑνατολία αναφέρουν το ελαιόδεντρο «Gis agis» πουκαλλιεργείται στην περιοχή της Νότιας Κιλικίας (ΑνατολικήΜεσόγειος) (Ünsal, 2003).Όταν Τουρκικές νομαδικές ομάδες εγκαταστάθηκαν στηνΑνατολία από την Κεντρική Ασία περίπου το 1000 μ.Χ.,κληρονόμησαν την ήδη υπάρχουσα κουλτούρα της ελιάςκαι του ελαιολάδου. Η ελιά, τα λαχανικά και οι μεζέδες πουμαγειρεύτηκαν ή ετοιμάστηκαν με ελαιόλαδοαποτελούσαν μέρος της βασιλικής κουζίνας κατά τηνοθωμανική περίοδο καθώς και εκείνης των φτωχών,κυρίως γύρω από τις παράκτιες περιοχές. Μετά τηνίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, η γεωργική πολιτικήστήριξε και βελτίωσε την παραγωγή ελιάς και ελαιολάδου.Μια δεύτερη κίνηση εμφανίστηκε ως μετάβαση από την

245

παραδοσιακή στη σύγχρονη παραγωγή βρώσιμων ελιώνκαι ελαιολάδου στα μέσα της δεκαετίας του '90. Τιςτελευταίες δεκαετίες, σημειώνεται σημαντική αύξηση τουαριθμού των ελαιοδέντρων και αναβάθμιση τωνελαιοτριβείων.

Η Τουρκία βρίσκεται ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη,(Ανατολία), το μεγαλύτερο μέρος της ανήκει στην Ασία. ΗΤουρκία βρίσκεται μεταξύ 36 ° -42° νοτίου-βορείουγεωγραφικού πλάτους και 26 ° -45 ° δυτικού-ανατολικούμήκους. Η ελιά αναπτύσσεται κυρίως γύρω από τηνακτογραμμή και στη νοτιοανατολική περιοχή τηςΑνατολίας. Όσον αφορά τους πληθυσμούς της ελιάς, ηπεριοχή του δυτικού Αιγαίου βρίσκεται στην κορυφή,ακολουθούμενη από τη Μεσόγειο (νότια Τουρκία) και τιςπεριφέρειες του Μαρμαρά. Το Ερευνητικό ΙνστιτούτοΕλαιολάδου του Υπουργείου Τροφίμων, Γεωργίας καιΚτηνοτροφίας της Τουρκίας(http://arastirma.tarim.gov.tr/izmirzae) φιλοξενεί τηνεθνική τράπεζα ελιών στην Σμύρνη. Υπάρχουν πολλέςγονιδιακές μελέτες σχετικά με τους τουρκικούςγενότυπους ελιάς που εκτιμούν τη γενετική ποικιλομορφία,ιδίως για να ξεπεραστούν τα υψηλά ποσοστά εσφαλμένηςσήμανσης μεταξύ των γενετικών ποικιλιών ελιάς. O Kayaet al. (2013) ανέλυσε τους γονότυπους που υπάρχουνστην εθνική τράπεζα γονιδίων, αξιολόγησε τη γενετικήσυγγένεια και διαπίστωσε μια μεγάλη ποικιλία και λίγασυνώνυμα. Μερικές από τις μελέτες στοχεύουν σε τοπικάπροσαρμοσμένους γονότυπους, ενώ κάποιες άλλεςανέλυαν έναν μεγάλο αριθμό γνωστών γονότυπων. Σε μιαμελέτη 66 ποικλιών ελιάς, τα αποτελέσματα έδειξανμεγαλύτερες γενετικές διαφορές μεταξύ των ποικιλιών της

0246

Νοτιοανατολικής Ανατολίας και του Μαρμαρά από εκείνεςτων περιοχών του Αιγαίου, της Μεσογείου και τουΕύξεινου Πόντου (Işık et al., 2011).Οι ποικιλίες ελιάς προσαρμόζονται στο τοπικό κλίμα τωνπεριοχών. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύοδεκαετιών, η ποικιλία Gemlik που προέρχεται από τηνπεριοχή του Μαρμαρά έχει ευρέως διαδωθεί σε όλες τιςπεριοχές.Αυτό το τμήμα στις τουρκικές τοπικές ποικιλίες ελιάςεισάγει σημαντικές ιδιότητες ως συνώνυμα,χαρακτηριστικά ανάπτυξης δένδρων και καρπών καιχρήσεις σε περιφερειακό επίπεδο. Τα ονόματα μόνομικρών τοπικών ποικιλιών δίνονται. Ορισμένα από τατοπικά ονόματα δίδονται με βάση το ειδικό χαρακτηριστικότης ποικιλίας όπως στα ακόλουθα παραδείγματα: «Yağlık»σημαίνει “για λάδι” ή “λαδολιά”, 'Yuvarlak' σημαίνειστρογγυλό, 'Erkence' σημαίνει πρώιμη, 'Çilli' σημαίνεικαρπός με στίγματα (φακίδια), και το «Salamuralık»σημαίνει επιτραπέζιες ελιές. Οι περισσότερες από τιςποικιλίες χρησιμοποιούνται τοπικά για κατανάλωσηεπιτραπέζιων ελιών και για την παραγωγή ελαιόλαδου.

247

Εικόνα 1. Κυριοτερες ελαιοπαραγωγικές περιοχές τηςΤουρκίας (Can and Isfendiyaroğlu, 2006)1: Περιοχή Αιγαίου 2: Μεσογειακή περιοχή 3:Μαρμαράς and 4: Ακτες Μαύρης Θαλ.

0248

5.4.2.Τοπικές ποικιλίες στην Τουρκία ανα Περιοχή

ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΙΓΑΙΟΥ

Η περιοχή του Αιγαίου με 63 εκατομμύρια δέντρα αποτελείτο 67,7% του πληθυσμού της τουρκικής ελιάς. Ο καρπόςτης ελιάς χρησιμοποιούνται για ελαιοπαραγωγή και γιαεπιτραπέζιες (μαύρες και πράσινες). Στις ακτές τουβόρειου Αιγαίου (επαρχία Balıkesir), το «Ayvalık» είναι ηκυρίαρχη ποικιλία, ενώ στο νότιο τμήμα (επαρχίεςΣμύρνης, Aydın και Muğla) είναι το «Memecik». Άλλεςδευτερεύουσες ποικιλίες είναι οι Ak zeytin, Aşı yeli, ÇakırÇilli, Dilmit, Erkence, Eşek zeytini (δήμος Ödemiş), Giritzeytini, Hurma kaba, Hurma karaca, İzmir sofralık,Karayaprak, Kiraz, Memeli, Taş arası, Tavşan yüreği, Yağzeytini, Yerli yağlık. Οι περισσότεροι από τους παλιούςελαιώνες δημιουργούνταν με πολλές ποικιλίες.AYVALIK

249

Συνώνυμα: Edremit Yağlık, Midilli, and Şakran. Συνώνυμοτης ελληνικής ποικιλίας “Μυτιληνια” (Owen et al., 2005).

Κατανομή: Είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό ποικιλία τηςβορειοδυτικής περιοχής του Αιγαίου και αποτελεί το 25%των συνολικών ελαιοδέντρων της περιοχής.

Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών: Τα δέντρα έχουν μέτριασφριγηλότητα και συνήθεια “όρθιας” ανάπτυξης υπόευνοϊκές συνθήκες. Οι καρποί είναι μεσαίου μεγέθους (247ανά κιλό) και με σχεδόν σφαιρικό σχήμα, σκούρουκόκκινου χρώματος κατά την ωρίμανση. Η περιεκτικότητασε λάδι φτάνει το 24,7%. Η ανοχή της ξηρασίας στα δένδραείναι χαμηλή και έχουν μέτρια αντίσταση στον παγετό.Μερικώς αυτογόνιμη, οι κύριοι επικονιαστές είναι οιποικιλίες: Gemlik, Memecik και Erkence.Χρήσεις και ποιότητα ελαιόλαδου: Οι καρποί είναικατάλληλοι για την παραγωγή ελαιολάδου και γιαπράσινες επιτραπέζιες ελιές. Το λάδι είναι καλήςποιότητας . Επεξεργάζονται επίσης ως ερυθρές ή μαύρεςεπιτραπέζιες ελιές.Γεωγραφικές Ενδείξεις:Το ελαιόλαδο «Ayvalık» είναι ΠΟΠ στην Τουρκία.Το ελαιόλαδο Edremit Körfez και οι επιτραπέζιες ελιέςEdremit έχουν επίσης λάβει λάβει ΠΟΠ

251

MEMECİK

Συνώνυμα: Taş arası, Aşı yeli, Tekir, Gülümbe, Şehir yağlık.Κατανομή: Προέρχεται από την επαρχία Muğla στηνοτιοδυτική Τουρκία. Περισσότερο από το 50% τωνελαιόδεντρων στην περιοχή του Αιγαίου ανήκουν σε αυτήτην ποικιλία.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών: Έχει μεγάλη κόμη καιπαρουσιάζει ισχυρή πλευρική διακλάδωση με συνήθεια νακρεμάει τα κλαδιά της. Οι καρπόι είναι μεγάλοι (209 ανάκιλό) και ωοειδείς, το κουκούτσι είναι μεγάλο, το χρώματων καρπών βαθύ μαυροκόκκινο κατά την ωρίμανση. Ηπεριεκτικότητα σε λάδι είναι 24,5-28,6%, με ένυονη τάσηγια παρενιαυτοφορία. Μερικώς αυτογόνιμη. Οιεπικονιαστικές ποικιλίες είναι: Ayvalık, Gemlik και Memeli.Χρήσεις και ποιότητα ελαιολάδου: Μπορεί να συλλεχθείνωρίς για κατανάλωση πράσινης επιτραπέζιας ελιάς ήαργότερα για επεξεργασία ως μαύρη επιτραπέζια ελιά ήγια ελαιοπαραγωγή. Το συνολικό φαινολικό καιαντιοξειδωτικό του περιεχόμενο είναι σχετικά υψηλό και

0252

έτσι το λάδι Memecik έχει έντονη γεύση. Το χρώμα τουλαδιού είναι σκούρο πρασινοκίτρινο.

Γεωγραφικές ενδείξεις: Υπάρχουν δύο προστατευόμενεςονομασίες προέλευσης με βάση την ποικιλία Memecik, το«ελαιόλαδο Milas» και το «ελαιόλαδο του Νότιο Αιγαίου».

DOMAT

Κατανομή: Διαδεδομένη στους δήμους Akhisar, Turgutluκαι Saruhanlı της Μάντισας. Kemalpaşa, Bornova και Selçukτης επαρχίας Σμύρνης και Söke και Karacasu τωνεπαρχιών Aydın στη δυτική Τουρκία.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών: Τα δέντρα έχουν έντονησφριγηλότητα και τάση απλώματος. Παρουσιάζει πρώιμηωρίμανση και έχει χαμηλή τάση για παρενιαυτοφορία . Δενμπορεί να πολλαπλασιαστεί εύκολα με καταβολάδες,, έτσι

253

ο πολλαπλασιασμος γίνεται κυρίως με εμβολιασμο(μπόλιασμα).Μερικώς αυτογόνιμη. Επικονιαστικές ποικιλίες είναιοι: Ayvalık, Gemlik, Memecik και Memeli. Οι καρποί είναιμεγάλοι (189 ανά κιλό) και επιμήκεις, τα κουκουτσια είναιμεσαίου μεγέθους και εύκολα διαχωρίζονται από τησάρκα. Η περιεκτικότητα σε λάδι είναι περίπου 20,6%.Χρήσεις: Ποικιλία κυρίως για πράσινες επιτραπέζιες ελιές.Οι καρποί συλλέγονται σε πράσινο στάδιο, τα κουκουτσιααπομακρύνονται, γεμίζονται με πιπέρια, αμύγδαλο ήκαρότο και πωλούνται ως «γεμιστές ελιές».

ERKENCE

Συνώνυμα: İzmir yağlık, Yerli yağlık, hurmaΚατανομή: Η προέλευση είναι η χερσόνησος τουΚαραμπουρούν και σήμερα καλλιεργείται στους δήμους

0254

Καραμπουρούν, Τσεσμέ, Ουρλά και Φάγκα στην επαρχίατης Σμύρνης.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών: Πολύ σθεναρά υπό καλήφροντίδα. Ο καρπός είναι μεσαίου μεγέθους (329 ανά κιλό)και ωοειδής, ωρίμαζει πρώτος στην περιοχή του Αιγαίου,και έχει χρώμα βαθύ κοκκινόμαυρο στην ωρίμανση. Ηπεριεκτικότητα σε έλαιο είναι 25,5%. Η τάση γιαπαρενιαυτοφορία είναι έντονή. Ανάλογα με τιςσυγκεκριμένες συνθήκες της περιοχής, κάποιοι καρποίχάνουν την πικράδα καθώς ωριμάζουν στο δέντρο,επομένως είναι βρώσιμες αμέσως μετά τη συγκομιδή.Δεδομένου ότι το χρώμα τους μοιάζει με ώριμους καιαποξηραμένους χουρμάδες, ονομάζεται και έτσι τοπικά.Μερικώς αυτογόνιμες, οι επικονιαστές είναι οι ποικιλίεςελιάς Ayvalık και Çakır.Χρήσεις: Συγκομιδή μαύρη ως έτοιμη επιτραπέζια ελιά.

255

Κατάλληλη και για την παραγωγή ελαιολάδου.

ÇEKİŞTE

Συνώνυμα: Kırma, Memeli.Κατανομή: Διαδεδομένη στη Σμύρνη (δήμοι Ödemiş, Kiraz καιTorbalı) και Aydın (πόλεις Nazilli, Sultanhisar και Yenipazar).Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών: Τα δέντρα είναι παραγωγικά καιμπορούν να αναπαραχθούν με εμβολιασμό και καταβολάδες.Οι καρποί είναι μεγάλοι και οι πυρήνες τους είναι μεσαίουμεγέθους. Η περιεκτικότητα σε λάδι φτάνει 26,9%. Εν μέρειαυτόστειρες. Ο επικονιασμός γίνεται από τις ποικιλίες Ayvalık,Memecik, Gemlik και Erkence.Χρήσεις: Χρησιμοποιούνται ως πράσινες επιτραπέζιες ελιές

0256

επεξεργασμένες ως «çekişte» “τσακιστές” ελιές.

USLU

Συνώνυμα: Kırma, Memeli.Κατανομή: Διαδεδομένη στη Σμύρνη (δήμοι Ödemiş, Kirazκαι Torbalı) και Aydın (πόλεις Nazilli, Sultanhisar καιYenipazar).Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης και

257

Χαρακτηριστικά των καρπών: Τα δέντρα είναιπαραγωγικά και μπορούν να αναπαραχθούν μεεμβολιασμό και καταβολάδες. Οι καρποί είναι μεγάλοι καιοι πυρήνες τους είναι μεσαίου μεγέθους. Η περιεκτικότητασε λάδι φτάνει 26,9%. Εν μέρει αυτόστειρες. Οεπικονιασμός γίνεται από τις ποικιλίες Ayvalık, Memecik,Gemlik και Erkence.Χρήσεις: Χρησιμοποιούνται ως πράσινες επιτραπέζιεςελιές επεξεργασμένες ως «çekişte» “τσακιστές” ελιές.

0258

5.4.2.2. ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

Η ελιά επικρατεί σε ολόκληρη τη νότια ακτή της Τουρκίας,δηλαδή την περιοχή της Μεσογείου. Υπάρχει μεγάλοςανταγωνισμός μεταξύ των ελιών και των άλλωνκαλλιεργειών, καθώς οι ήπιες κλιματολογικές συνθήκεςευνοούν την παραγωγή διαφόρων υποτροπικών ειδών καιτην πρωιμότητα. Οι τοπικές ποικιλίες είναι Büyük TopakUlak, Çelebi (Silifke), Elmacık, Halhalı (Hatay), Karamani, SarıHabeşi, Sarıulak, Saurani, Sayfi and Küçük Topak Ulakωστόσο, μερικές από τις γνωστές ποικιλίες ελιάς πουπροέρχονται από τις περιοχές του Αιγαίου και τουΜαρμαρά επίσης καλλιεργούνται στην περιοχή.

BÜYÜK TOPAK ULAK

Συνώνυμο: Topak aşı.Κατανομή: Καλλιεργείται στις περιοχές Ταρσού καιΣεγιάν της επαρχίας Αντάνα, στην πόλη İskenderun στοHatay, στο Anamur και στο Erdemli στην πόλη İçel και στοSütçüler της Isparta.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών:Τα δέντρα είναι ζωηράυπό καλή φροντίδα. Πολλαπλασιάζονται με εμβολιασμό.Εμφανίζει παρενιαυτοφορία, οι καρποί είναι μεγάλοι, οιπυρήνες είναι σχετικά μικροί και περιέχουν 20,2% λάδι. Ησάρκα είναι μαλακή και απαιτεί φροντίδα κατά τησυγκομιδή και τη μεταφορά.Χρήσεις: Σαρκώδης και νόστιμοι καρποίχρησιμοποιούνται ως πράσινες επιτραπέζιες ελιές.

SARIULAK

259

Κατανομή: καλλιεργείται στις πόλεις Erdemli, Gülnar καιTarsus της επαρχίας İçel και Seyhan, Kozan και Yumurtalıkτης επαρχίες Adana.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών:Το δέντρο έχει έντονη-ζωηρή ανάπτυξη. Οι καρποί είναι μεσαίου μεγέθους, οιπυρήνες είναι μεγάλοι ενώ οι καρποί περιέχουν 18,8%έλαιο. Τα δέντρα είναι μάλλον επιρρεπή στον πσγετό καιεμφανίζονται ρωγμές στα νεαρά κλαδιά. Οι καρποίμπορούν να ωριμάσουν στο δέντρο σε κρύες συνθήκες.Μερικώς αυτογόνιμες, οι επικονιαστές είναι οι Eğriburun,Saurani, Cilli, Gemlik, Ayvalık, Memecik.Χρήσεις: Τοπικά, βρώσιμες μαύρες και πράσινες ελιές.

0260

5.4.2.3. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΡΜΑΡΑ

Η παραγωγή ελιάς διαδραματίζει καίριο ρόλο στιςπεριοχές Gemlik, Mudanya και İznik της Bursa πουπαρέχουν το 90% του οικογενειακού εισοδήματος. Οιτοπικές ποικιλίες είναι οι Gemlik (η κυρίαρχη ποικιλία) καιοι Edincik su, Beyaz yağlık, Çelebi (İznik), Cizmelik(Tekirdağ), Erdek yağlık, Eşek zeytini (Tekirdağ), Samanlı,Şam, Karamürsel su και Siyah salamuralık.

GEMLİK

Συνώνυμα: Trilye, Kıvırcık, Kaplık, Kara.Κατανομή: Η σημαντικότερη ποικιλία ελιάς πουπροέρχεται από την περιοχή του Μαρμαρά. Σήμερα, είναιευρέως διαδεδομένη και καλλιεργείται στις επαρχίες Bursa,

261

Tekirdağ, Kocaeli, Kastamonu, Izmir, Manisa, Aydın, Içel,Adana, Αντάλια και Adıyaman.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών Σε κρατικά ή ιδιωτικάφυτώρια, το 80% ανήκει στην ποικιλία Gemlik, διότιπολλαπλασιάζεται εύκολα με καταβολάδες. Τα δέντραέχουν μέτρια σφριγηλότητα και σφαιρική κόμη. Οι καρποίείναι μεσαίου μεγέθους (268 ανά κιλό) και σχεδόν σφαιρικάκυλινδρικά, λαμπερά βαθιά μαύρα κατά την ωρίμανση.Μερικώς αυτογόνιμη ποικιλία που επικονιαζεται με:Ayvalik, Samanlı, Çakır, Erkence. Η περιεκτικότητα σε έλαιοείναι 29,9%. Η απόδοση είναι σχεδόν σταθερή με καλήφροντίδα. Μερικώς ανθεκτικό στο κρύο. Μπορεί ναπολλαπλασιαστεί με ευκολα με καταβολάδες.Χρήσεις: Ποικιλίες κυρίως για μαύρες επιτραπέζιες ελιές. Ηκύρια χρήση της είναι για επιτραπέζια, ωστόσο οιμικρότεροι καρποί προορίζονται για ελαιοποίηση.

Γεωγραφική ένδειξη: υπάρχει ΠΟΠ για τις μαύρεςεπιτραπέζιες ελιές Gemlik.

SAMANLI

Συνώνυμο: Tatlı. Η λέξη «tatlı» σημαίνει γλυκό ή επιδόρπιοστα τουρκικά λόγω της χαμηλής πικρότητας του σε σύγκρισημε άλλες ποικιλίες.Κατανομή: καλλιεργείται κυρίως στο Karamürsel και στο İznik.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών Το μεγέθος του καρπού και τωνπυρήνων είναι μεσαίο και έχει απόδοση 20,8% έλαιολάδου.

0262

Χρήσεις: Σε τοπικό επίπεδο καταναλώνονται ως πράσινεςεπιτραπέζιες ελιές.

ÇELEBİ

Συνώνυμο: İznik ÇelebiΚατανομή: Διαδεδομένη στις επαρχίες İznik, Orhangaziκαι Gemlik στις επαρχίες Bursa και Gölcük του Kocaeli.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών Τα δέντρα είναι μεσαίουμεγέθους, η κορώνα είναι μικρή αλλά παρουσιάζεισυνήθεια εξάπλωσης. Οι καρποί είναι μεγάλοι καικυλινδρικοί σε σχήμα, η παραγωγικότητα είναι μέτρια καιπαρουσιάζει μέτρια παρενιαυτοφορία.Χρήσεις: Κυρίως για επεξεργασία σε πράσινο στάδιο γιακατανάλωση σαν επιτραπέζια ελιά.

EDİNCİK SU

Συνώνυμο: Erdek su, Su zeytini.Κατανομή: οι δήμοι Edincik, Bandirma και Erdek της

263

επαρχίας Balıkesir.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπώνΤα δέντρα είναι μεσαίουμεγέθους, οι καρποί είναι μεγάλοι και πολύ ευαίσθητοι σεμηχανικές βλάβες κατά τη συγκομιδή, έχει μεσαίαπαραγωγικότητα και παρουσιάζει παρενιαυτοφορία.,μπορεί να πολλαπλασιαστεί με καταβολάδες και μεεμβολιασμό. Η περιεκτικότητα σε νερό των καρπών είναιυψηλή και η περιεκτικότητα σε έλαιο είναι σχετικά χαμηλή.Τα φρούτα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε βλάβες απόεπιβλαβείς οργανισμούς. Αυτογόνιμη ποικιλία ωστόσοποικιλίες όπως οι Erkence, Uslu, Memecik και Gemlikμπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επικονιαστές.Χρήσεις: Μαυρη επιτραπέζια ελιά.

5.4.2.4. ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣΑΝΑΤΟΛΙΑΣ

Κύριες ποικιλίες στην περιοχή είναι οι Kilis Yağlık, NizipYağlık, Halhalı (Derik), Eğriburun (Nizip), Kan και Çelebi. Ηπεριοχή είναι πλούσια σε βιοποικιλότητα και υπάρχουνκαι οι εξής ποικιλίες: Belluti, Eğriburun (Tatayn), Halhalı,Çelebi, Hamza Çelebi, Hırhalı Çelebi, Hursuki, İri Yuvarlak,Kalem bezi, Mavi, Melkabazı, Tespih Çelebi, Yağ Çelebi,Yağlık Çelebi, Yağlık Sarı Zeytin, Yuvarlak Çelebi, YuvarlakHalhalı και Yün Çelebi Zoncuk.

KİLİS YAĞLIK

0264

Συνώνυμα: KilisΚατανομή: Η ποικιλία αυτή προέρχεται από την επαρχίαKilis και αποτελεί την πολυπληθέστερη ποικιλία ελιάς στηννοτιοανατολική Τουρκία. Η ποικιλία είναι ευρέωςδιαδεδομένη στις επαρχίες Kilis, Gaziantep, Şanlıurfa,Kahramanmaraş και Mardin που αποτελούν το 52% τουπληθυσμού των ελαιόδεντρων στη νοτιοανατολικήΑνατολία.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών: Έχει μέτρια σφριγηλότητακαι εξάπλωση. Πσρουσιάζει μεγάλη παρενιαυτοφορία. Οκαρπός είναι πολύ μικρού μεγέθους (566 ανά κιλό) καιείναι σφαιρικός, λαμπερού μαύρου χρώματος κατά τηνωρίμανση. Οι πυρήνες είναι σχετικά μεγάλοι. Οι καρποί

265

έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λάδι (27-35%) και υψηλήποιότητα. Οι πολύ μικροί καρποί σχηματίζονται σεσυστάδες επομένως, η συγκομιδή είναι μάλλον δύσκολη.Αυτόστειρη ποικιλία. Οι επικονιαστικές ποικιλίες είναι:Ayvalık, Girit, Nizip Yağlık, Eddincik Su και Memecik.Χρήσεις: Κατάλληλη για παραγωγή ελαιολάδου με υψηλάοργανοληπτικά χαρακτηριστικά.

NİZİP YAĞLIK

Συνώνυμο: NizipΚατανομή: Πολυπληθής ποικιλία στις επαρχίες Gaziantep(Nizip), Kahramanmaraş (Κέντρο) και Mardin (Cizre). Είναι η

0266

δεύτερη διαδεδομένη ποικιλία μετά την Kilis Yağlık καιπεριλαμβάνει το 38% των ελιών στη νοτιοανατολική Τουρκία.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπώνΗ ποικιλία είναι υψηλήςαπόδοσης, αλλά παρουσιάζει σημαντική παρενιαυτοφορία..Είναι ανθεκτική στη θερμότητα και την ξηρασία. Οι καρποίέχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λάδι (25-33%) και είναι μικρούμεγέθους. Ο αριθμός των καρπών ανά κιλό είναι 530. Είναι ενμέρει αυτόστειρη. Οι επικονιαστές είναι οι ποικιλίες Kilis Yağlıkκαι Memecik.Χρήσεις: Χρησιμοποιείται για την παραγωγή ελαιολάδου καισαν μαύρη επιτραπέζια ελιά. Πρόκειται για μια όψιμη ώριμηποικιλία και μπορεί να ωριμάσει στο δέντρο.Γεωγραφική ένδειξη: ΠΟΠ "Ελαιόλαδο Nizip"

HALHALI

267

Συνώνυμο: DerikΚατανομή: Είναι μία από τις σημαντικές ποικιλίες ελιάςστη νοτιοανατολική περιοχή. Τα δέντρα βρίσκονται στιςεπαρχίες Mardin, Hatay, Gaziantep και Kahramanmaraş.Ανάπτυξη των δέντρων, Απαιτήσεις επικονίασης καιΧαρακτηριστικά των καρπών: Τα δέντρα δείχνουν μέτριασφριγηλότητα, η παραγωγικότητα είναι επίσης μέτρια,μπορεί να πολλαπλασιαστεί με καταβολάδες ήεμβολιασμό, παρουσιάζει έντονη παρενιαυτοφορία , οικαρποί είναι μεσαίου μεγέθους και οι πυρήνες είναιμεγάλοι.Η περιεκτικότητα σε έλαιο είναι 21,9%.Χρήσεις: Οι καρποί που συλλέγονται στο πράσινο στάδιοχρησιμοποιούνται για την επεξεργασία τύπου «çekişte»„τσακιστές” για επιτραπέζια κατανάλωση.

5.4.2.5. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΥΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

Οι ελιές αναπτύσονται κυρίως σε προστατευόμεναμικροκλίματα στις επαρχίες Artvin, Trabzon, Samsun καιSinop. Οι καρποί επεξεργάζονται και καταναλώνονταιτοπικά. Οι ποικιλίες που υπάρχουν στην περιοχή τουΕυξείνου Πόντου είναι οι Butko, Görvele, Marantelli, Patos,Otur, Sati, Samsun Salamuralık, Samsun Tuzlamalık,Samsun Kırmızı Tuzlamalık, Samsun Yağlık, Sinop καιTrabzon Yağlık.

0268

5.4.2.6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Can, H. Z. and M. Isfendiyaroğlu, 2006. Olive Oil Sector inTurkey, Second International Olive Bioteq. Seminar, 5-10November, Marsala-Manzara del Vallo, Italy.Işk, N., S. Doğanlar, and A. Frary. 2011. Genetic Diversity ofTurkish Olive Varieties Assessed by Simple SequenceRepeat and Sequence-Related Amplified PolymorphismMarkers. Crop Sci. 51:1646-1654.doi:10.2135/cropsci2010.11.0625.Kaya HB, O. Cetin, H. Kaya, M. Sahin, F. Sefer, A. Kahraman,et al., 2013. SNP Discovery by Illumina-BasedTranscriptome Sequencing of the Olive and the GeneticCharacterization of Turkish Olive Genotypes Revealed byAFLP, SSR and SNP Markers. PLoS ONE 8(9): e73674.https://doi.org/10.1371/journal.pone.0073674.Koparal, E. and E. İplikçi, 2001. “Archaic Olive Oil ExtractionPlant in Klazomenai” in A. Moustaka, E. Skarlatidou, M.-C.Tzannes and Y. E. Ersoy (eds), Klazomenai, Teos andAbdera: Metropoleis and Colony Proceedings of theInternational Symposium held at the ArchaeologicalMuseum of Abdera, 20-21 October, Thessaloniki 2004, 221-234.Mete, N., Zeytinde Biyoçeşitlilik, Ege Üniversitesi BahçeBitkileri Anabilim Dalı Seminer Notları.Mete, N., Zeytinde Döllenme Biyolojisi,

269

http://www.tarim.gov.tr/BUGEM/kumelenme/Belgeler/Budama/ZeytininDöllenmeBiyolojisi.pdf.Owen C, E.C. Bita, G. Banilas, S.E. Hajjar, V. Sellinakis, U.Aksoy, S. Hepaksoy, R. Chamoun, S.N. Talhook, I.Metzidakis, P. Hatzopoulos, and P. Kalaitzis, (2005) AFLPreveals structural details of genetic diversity withincultivated olive germplasm from the easternMediterranean. Theor. Appl. Genetics 110:1169–1176Rugini, E., C. de Pace, P. Gutierrez-Pesce, and R. Muleo,2011. Olea. In Wild Crop Relatives: Genomic and BreedingResources, Temperate Fruits, C. Kole (ed.). Springer VerlagBerlin, Heidelberg.Ünsal, A. 2003. Zeytin ve Zeytinyağının Anayurdu(Homeland of Olives and Olive Oil), Aegean Olive and OliveOil Exporters Association, İzmir.http://arastirma.tarim.gov.tr/izmirzaehttp://karadane.com.tr/portfolio/turkiyede-yetistirilen-zeytin-cesitleri/www.klazomeniaka.comwww.yucita.orgwww.zeytindostu.org.tr

271

6.1.1.ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Η σύγχρονη ιστορία της γεωργίας σε συνάρτηση με τιςαγρο-βιομηχανικές εξελίξεις παρουσιάζει υψηλή χρήσηλιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Οι βελτιωμένες ποικιλίεςυψηλής απόδοσης έχουν ως αποτέλεσμα τεράστιεςμονοκαλλιέργειες, οι οποίες παρέχουν φθηνά τρόφιμαμέσω του υψηλού εκμηχανισμού και της χρήσηςφυτοφαρμάκων, κάτι που αποτέλεσε κίνητρο για τοπαγκόσμιο εμπόριο. Ωστόσο, οι μονοκαλλιέργειεςαποτελούν μέρος ενός φαύλου κύκλου αφού τροφοδοτούντα παράσιτα και τις ασθένειες, με αποτέλεσμα να γίνεταιμεγάλη χρήση σε φυτοφάρμακα, να αναπτύσσεται ηανθεκτικότητα τους σε αυτά, να υπάρχουν αρνητικέςεπιπτώσεις στο περιβάλλον, αυξημένα προβλήματα στηνασφάλεια των τροφίμων και να εμφανίζονται νέαφυτοφάρμακα και διαγονιδιακές ποικιλίες για ναξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα. Η οργανικήκαλλιέργεια ξεκίνησε ως μια προσέγγιση από τη βάσηπρος την κορυφή από πρωτοπόρους καλλιεργητές στιςαρχές του 20ου αιώνα στο δυτικό κόσμο. Κατά τηνδιάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, μειώθηκε ηεμπιστοσύνη των καταναλωτών για την ποιότητα και τηνασφάλεια των τροφίμων, καθώς απομακρύνθηκαν απότον παραγωγό, ενώ παράλληλα εμφανίστηκαν καιδιατροφικά σκάνδαλα. Οι εταιρίες ή οι μη κυβερνητικοίοργανισμοί δημιούργησαν μια σειρά παραμέτρων καισυστημάτων ελέγχου που οδήγησαν σε πιστοποιημένα

0272

προϊόντα για να ξανακερδίσουν την εμπιστοσύνη τουκαταναλωτή. Οι κυβερνήσεις ανέπτυξαν νομοθετικόπλαίσιο για τέτοια συστήματα και εφαρμόζουναυστηρότερα μέτρα στο εμπόριο των αγροτικώνπροϊόντων. Σήμερα οι διαθέσιμες πληροφορίες, για τηνασφάλεια ή την ποιότητα είτε είναι αληθινές είτε όχι,διαδίδονται πολύ γρήγορα σε όλον τον κόσμοδημιουργώντας σύγχυση στον τον καταναλωτή. Οπότε,για να υπάρξει σαφής εικόνα απαιτούνται αξιόπιστεςπηγές .

Το σύστημα βιολογικής καλλιέργειας αναπτύσσεται όχι ωςλύση για την υψηλή ποιότητα ή ασφάλεια των τροφίμων,αλλά στηρίζεται σε τρεις πυλώνες για την αντιμετώπισητων οικολογικών, οικονομικών και δεοντολογικώνθεμάτων που παρουσιάζονται στο σύστημα τωναγροτικών προϊόντων. Άρα, εάν κάποιος πρέπει νααναζητήσει τα οφέλη που προσφέρει η οργανικήκαλλιέργεια, τότε πρέπει να εξετάσει στο σύνολο τουςαυτές τις παραμέτρους . Επιπλέον, οι κυρίαρχεςπροκλήσεις σχετίζονται και θα μπορούσαν λίγο-πολύ νααναφέρονται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ηβιωσιμότητα ή οι συγκεκριμένες παράμετροι μπορεί ναδιαφέρουν στην περίπτωση της μετάβασης από ένασύστημα εντατικής χρήσης ή ένα σύστημα μικρής χρήσηςλιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, στην βιολογικήκαλλιέργεια. Η βιολογική καλλιέργεια έχει μικρότερακανάλια μάρκετιγκ. Οι τακτικοί πελάτες των βιολογικώνπροϊόντων προτιμούν να αγοράζουν περισσότερο τοπικάπροϊόντα. Οι παραπάνω πρακτικές επηρεάζουν έμμεσατις εκπομπές αερίου του θερμοκηπίου. Αυτό μπορεί ναβοηθήσει στην ενίσχυση της τοπικής αγροτικής

273

ανάπτυξης. Οι έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σεπολλές χώρες αποκαλύπτουν ότι η ώθηση για την αγοράοργανικών προϊόντων μπορεί να ποικίλει από κοινωνία σεκοινωνία ωστόσο η πρόθεση για την αγορά πιο υγιεινώνπροϊόντων είναι ακόμα η σημαντικότερη κινητήριαδύναμη. Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η προστασία τηςβιοποικιλότητας, η καλή μεταχείριση των ζώων ή ηαπαγόρευση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, είναιοι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωσητων βιολογικών τροφίμων.

Οι καταναλωτές όλο και περισσότερο ενημερώνονται γιατο τι τρώνε και το πώς παράγονται ή επεξεργάζονται τατρόφιμα. Πολλές έρευνες παρουσιάζουν τα οφέλη πουέχουν για την υγεία οι διάφορες τροφές λόγω τηςφυτοχημικής σύστασης τους. Κάποια μπορεί να περιέχουνμόνο ένα ή δύο γνωστά αντιοξειδωτικά, ενώ άλλα μπορείνα συνδυάζουν διάφορες ομάδες αντιοξειδωτικών. Πάνταυπάρχει η Συνιστώμενη Πρόσληψη και η υπερβολική ήανεπαρκής πρόσληψη μπορεί να προκαλέσειπροβλήματα στην υγεία. Σήμερα, δίνεται έμφαση στοσύνολο της διατροφής όπως στην περίπτωση τηςΜεσογειακής διατροφής που συνδέεται και από τον τρόποζωής. Το ελαιόλαδο-μαζί με τα λαχανικά-είναι βασικόστοιχείο της μεσογειακής διατροφής. Η κρατική και διεθνήςνομοθεσία, καθώς και τα διατροφικά πρότυπα στοχεύουνστο να εγγυώνται την υγεία του καταναλωτή, ωστόσο ταεπιτρεπόμενα όρια μπορεί να διαφοροποιούνται από τημια χώρα στην άλλη (στην περίπτωση που η χώραπαράγει ή εισάγει το προϊόν, στην περίπτωση των:φυτοφαρμάκων, αυξητικών ορμονών, βαρέων μετάλλων,μυκοτοξινών, κλπ που κάποια από αυτά μπορεί να

0274

προκύπτουν από κακές πρακτικές καλλιέργειας ή απόμεταφορά μέσω του αέρα όσον αφορά τα φυτοφάρμακα,ενώ άλλα μπορεί να εμφανίζονται με φυσικό τρόπο π.χ. οιμυκοτοξίνες).

Η βιολογική καλλιέργεια είναι αποδεκτή ως ένα σύστημαδιαχείρισης του οικοσυστήματος όπου οι οικολογικοίκύκλοι αναγεννιούνται ώστε να διατηρηθεί η κατάστασητου εδάφους και του οικοσυστήματος και υπάρχουν ίσεςευκαιρίες για όλους τους ζωντανούς οργανισμούς. Απόαυτή την άποψη, τα πρότυπα ή οι κανονισμοί εξετάζουν ταεπιστημονικά αποτελέσματα με προληπτική προσέγγισησχετικά με τη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και/ήμεθόδων στην παραγωγή και την επεξεργασία προϊόντων.Ακόμα και αν διαφέρει το ένα πρότυπο από το άλλο, μιαγενική προσέγγιση που θα έχει θετικές επιπτώσεις στηνυγεία των ανθρώπων και των ζώων στην βιολογικήκαλλιέργεια, εξαρτάται από την :(1) Αξιολόγηση των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκωνκαι των μεθόδων για τη διατήρηση της ασφάλειας τουπεριβάλλοντος και του προϊόντος,(2) Ανάλυση του γης για κάθε κίνδυνο περιβαλλοντικήςμόλυνσης πριν την μετατροπή,(3) Έλεγχος ολόκληρης της αλυσίδας παραγωγής σεσύγκριση με τα ισχύοντα πρότυπα και(4) Σε περίπτωση που η αξιολόγηση αποδείξει ότισυμβαδίζει με το πρότυπο αναφοράς, τότε χορηγείται ηβιολογική πιστοποίηση. Το βιολογικό πιστοποιητικό δίνειτη δυνατότητα στον καταναλωτή, ακόμα και αν βρίσκεταιμακριά από τον παραγωγό, να καταλάβει πως παράχθηκετο τρόφιμο, άρα βοηθάει στο να αναπτυχθεί εμπιστοσύνημεταξύ παραγωγού και καταναλωτή.

275

Κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών,πραγματοποιήθηκαν διάφορες έρευνες και αναλύσεις γιατα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τα οφέλη υγεία τωνβιολογικών τροφίμων και έγινε σύγκριση τους με τασυμβατικά τρόφιμα. Για να γίνει πραγματική σύγκρισηόλων των παραγωγικών συντελεστών όπως: η υφή και ησύσταση του εδάφους, οι συγκεκριμένοι παράγοντες τηςθέσης της καλλιεργούμενης γης (υψόμετρο,προσανατολισμός), τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τουφυτού (το ρίζωμα, η ποικιλία, η ηλικία, οι αποστάσειςφύτευσης, ή της διακοπής της καλλιέργειας), οι κλιματικέςσυνθήκες, η ποσότητα και η ποιότητα του νερού, ηποικιλία, οι μέθοδοι καλλιέργειας (κλάδεμα, λίπανση), ηωρίμανση της συγκομιδής, η αντιμετώπιση τωνπαρασίτων, των ασθενειών και των ζιζανίων, οιπαράμετροι πρέπει να είναι ίδιοι. Για παράδειγμα, η αγοράβιολογικού και συμβατικού ελαιόλαδου από την αγορά καιη ανάλυση της ποιότητας τους δεν παρουσιάζει κάποιοεπιστημονικό αποτέλεσμα όσον αφορά την ποιότητα καιτην ασφάλεια του βιολογικού. Όλοι οι προαναφερόμενοιπαράγοντες επηρεάζουν την ποιότητα του ελαιολάδουανεξάρτητα από το αν έχουν προέλθει από βιολογικό ήσυμβατικό σύστημα καλλιέργειας. Συνεπώς, για ναπροσδιοριστούν οι πραγματικές επιπτώσεις,πραγματοποιούνται μακροχρόνιες μελέτες ήσυστηματικές αναλύσεις (επανέλεγχοι) για νααξιολογηθούν τα αποτελέσματα μιας αξιόπιστης έρευνας.

Η αξιολόγηση της ποιότητας των βιολογικών τροφίμων καιτων οφελών τους στην υγεία μας, σε σχέση με τασυμβατικά τρόφιμα θα πρέπει γίνει από διάφορες οπτικέςγωνίες. Η πρώτη ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί είναι :

0276

Η απαγόρευση ή ο περιορισμός της χρήσης λιπασμάτωνκαι φυτοφαρμάκων, η ακτινοβολία και οι γενετικάτροποποιημένοι οργανισμοί (GMO) επηρεάζουν τηνασφάλεια του προϊόντος ή τα επίπεδα υπολειμμάτων; Ηαντιμετώπιση των παράσιτων, των ασθενειών και τωνζιζανίων που βασίζονται σε βιολογικές μεθόδους όπως ηεναλλασσόμενη καλλιέργεια (rotation), οι ανθεκτικέςποικιλίες, οι προστατευτικές καλλιέργειες, οι παγίδες, κλπ.και σε περίπτωση που απαιτούνται χημικές ουσίες, τότεαυτές αξιολογούνται με βάση την ασφάλεια. Η χρήση τουχαλκού, ο οποίος είναι ένα μυκητοκτόνο ευρείας χρήσηςείναι περιορισμένη όσον αφορά την ποσότητα αφούμπορεί να συσσωρευτεί στο έδαφος ή να γίνει τοξικό σεπερίπτωση χρόνιας πρόσληψης. Η βιολογική καλλιέργειαστοχεύει στο να διατηρήσει το έδαφος εύφοροβραχυπρόθεσμα αντί να τροφοδοτεί το φυτό με συνθετικά-χημικά λιπάσματα. Η απαγόρευση ή ο περιορισμός τωνσυνθετικών χημικών όπως τα φυτοφάρμακα, οι φυτικέςορμόνες ή τα λιπάσματα/εδαφοβελτιωτικά έχουν ωςαποτέλεσμα χαμηλά επίπεδα ρύπων. Έρευνες που έγινανστα βιολογικά και τα συμβατικά τρόφιμα έδειξαν ότι τασυμβατικά έχουν υψηλότερα επίπεδα τοξικού μεταλλικούκαδμίου, το οποίο προέρχεται από τα συνθετικάλιπάσματα και είναι τέσσερις φορές πιθανότερο ναπεριέχονται ανιχνεύσιμα υπολείμματα φυτοφάρμακου στασυμβατικά από ότι στα βιολογικά προϊόντα (Baranski et al.,2017). Στην Ε.Ε., υπάρχουν 389 εγκεκριμέναφυτοφάρμακα και μόνο 35 είναι εγκεκριμένα για τηνοργανική/βιολογική αντιμετώπιση των παρασίτων. Απότην οπτική γωνία των καταναλωτών αυτά πουεπιτρέπονται είναι είτε πολύ χαμηλής τοξικότητας (εκτός

277

από τις πυρεθρίνες και το χαλκό) είτε επιτρέπονται μόνοσε παγίδες, οι οποίες δεν έρχονται σε επαφή με το προϊόν(Axel et al., 2016). Η αγρο-οικολογική προσέγγιση αύξησειδιαίτερα την διαφοροποίηση των οργανικών/βιολογικώναγρο-οικοσυστημάτων και βοήθησε επίσης να μειωθεί ηχρήση των φυτοφαρμάκων. Ο οργανική/βιολογικήκαλλιέργεια παρουσιάζει λιγότερα νιτρικά υπολείμματααφού σε αυτήν το άζωτο που χρησιμοποιείται μέσω τουοργανικού υλικού είναι λιγότερο διαλυτό από ότι στασυνθετικά πολύ διαλυτά αζωτούχα λιπάσματα. Αφετέρου,το βιολογικό προϊόν δεν σημαίνει ότι δεν έχει καθόλουρύπους δεδομένου ότι μπορεί να υπάρξει μόλυνση απόφυσικές πηγές ή από μεταφορά μέσω του αέρα στοπεριβάλλον. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοίαπαγορεύονται όχι μόνο για τις διαγονιδιακές ποικιλίες(σπόροι) αλλά και την χρήση λιπασμάτων καιφυτοφάρμακων που προορίζονται για τον έλεγχο τωνπαρασίτων, των μικροοργανισμών, ή και των πρώτωνυλών που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη γενετικήτροποποίηση. Με παρόμοιο τρόπο, η ακτινοβολία, πολλάαπό τα πρόσθετα (συντηρητικά) των τροφίμων και τακαθαριστικά προϊόντα δεν επιτρέπονται στηοργανική/βιολογική διαδικασία με σκοπό να πειστούν οικαταναλωτές που είναι επιφυλακτικοί σε σχέση με τιςεπιπτώσεις της ακτινοβολίας ή των πρόσθετων(συντηρητικών). Οι απαγόρευση ή οι περιορισμοί στασυνθετικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα προλαμβάνουντην περιβαλλοντική μόλυνση. Έτσι δεν επιβαρύνεται τοαγρο-οικοσύστημα, ενισχύοντας τη δυνατότητα καθαρώνκύκλων γεωργικής παραγωγής στο μέλλον.

0278

Η δεύτερη ερώτηση είναι, εάν υπάρχει διαφορά στηνσύσταση μεταξύ βιολογικής και συμβατικής καλλιέργειας.Τα τρόφιμα αποτελούνται από χιλιάδες βασικούς (π.χ.πρωτεϊνες, υδατάνθρακες, λίπη) και δευτερογενείς (π.χ.βιταμίνες, φαινολικές ενώσεις) μεταβολίτες. Οι μελέτεςεπικεντρώνονται είτε σε λίγες ενώσεις είτε σε μιασυγκεκριμένη ένωση. Τα οργανικά προϊόντα γενικάπεριέχουν περισσότερο στεγνή ύλη, φαινολικές ενώσεις,βιταμίνες, βασικά αμινοξέα και σάκχαρα (Rembialkowskaand Srednicka, 2009). Πραγματοποιήθηκε μια μελέτη (cv.Κορονέϊκη) που αξιολόγησε την επίδραση που έχει στηνποιότητα του ελαιολάδου το στάδιο ωρίμανσης τουκαρπού, η ελαιοκομική περίοδος και το σύστημακαλλιέργειας (βιολογικό ή συμβατικό). Το βιολογικόελαιόλαδο παρουσίασε υψηλότερη συνολική φαινολικήπεριεκτικότητα. Το σύνολο των ακόρεστων καικορεσμένων λιπαρών οξέων διέφεραν ανάλογα με τημέθοδο καλλιέργειας, την ελαιοκομική περίοδο και τηνωρίμανση. Τα ελαϊκά και παλμιτελαϊκά οξέα διέφερανανάλογα με τη μέθοδο καλλιέργειας και το στάδιοωρίμανσης. Γενικά, η βιολογική καλλιέργεια τουελαιολάδου ήταν ανώτερης ποιότητας σε σύγκριση με τησυμβατική. Επίσης το στάδιο ωρίμανσης και η ελαιοκομικήπερίοδος επηρέαζαν σημαντικά την ποιότητα τουελαιολάδου (Anastasopoulos et al., 2011). Στην Ισπανίαεπίσης, δύο σημαντικές ποικιλίες ελιάς, η Picual και ηHojiblanca συλλέχθηκαν σε διαφορετικά στάδιαωρίμανσης με βιολογική ή συμβατική καλλιέργεια. Τααποτελέσματα έδειξαν σημαντικές διαφορές στην οξύτητα,την οξειδωτική σταθερότητα, την περιεκτικότητα σετοκοφερόλη, τη σύσταση σε λιπαρά οξέα και τη φαινολική

279

περιεκτικότητα του λαδιού που προέκυψε από τηνεκχύλιση των ελιών με βιολογική και συμβατικήκαλλιέργεια. Ωστόσο, η ποικιλία και το στάδιο ωρίμανσηςείχαν μεγαλύτερη επίδραση στις φυσικο-χημικές καιθρεπτικές παραμέτρους (Jimenez et al., 2014).

Αναφέρθηκαν αρκετές διαφορές στη σύσταση ανάμεσαστις βιολογικές και συμβατικές καλλιέργειες, ωστόσο ηκύρια ανησυχία των καταναλωτών είναι εάν τα βιολογικάπροϊόντα είναι θρεπτικότερα ή καλύτερα για την υγεία απόότι τα συμβατικά. Για τις άμεσες επιπτώσεις που έχει στηνυγεία η απαγόρευση ή ο περιορισμός των φυτοφαρμάκων,των χημικών ουσιών (ορμονών), ή των συντηρητικών στατρόφιμα ασχολείται η πρώτη ερώτηση. Ο Baranski et al(2017) αναφέρει ότι η βιολογική καλλιέργεια έχειυψηλότερη αντιοξειδωτική δράση, κάθε αντιοξειδωτικόέχει από 18 έως 69% υψηλότερη δράση από ότι στησυμβατική καλλιέργεια. Η βιταμίνη C ήταν 6% υψηλότερηστη βιολογική καλλιέργεια, η b-carotene/Βιταμίνη Α ήτανίδια ή υψηλότερη στην βιολογική καλλιέργεια. Η Α-Τοκοφερόλη/Βιταμίνη E ήταν ίδια ή ελαφρώς υψηλότερηστη συμβατική καλλιέργεια (Mie et al., 2016). Είναι γνωστόότι τα αντιοξειδωτικά που περιέχουν βιταμίνες καιφαινολικές ενώσεις μειώνουν τον κίνδυνο των μη-μεταδιδόμενων ασθενειών όπως το έμφραγμα, τοεγκεφαλικό ή τον καρκίνο.

Πολλές έρευνες αποτυπώνουν τα οφέλη που αποφέρει ηκατανάλωση των βιολογικών τροφίμων. Ωστόσο, οιπαράγοντες του τρόπου ζωής όπως η σύσταση τωντροφών, η χρήση φαρμάκων, τα συμπληρώματαδιατροφής, η σωματική δραστηριότητα, το κάπνισμα, κλπ

0280

έχουν μεγαλύτερη επιρροή στις στατιστικές μελέτες. Ταστοιχεία που αναφέρθηκαν παραπάνω περιορίζονται σταφυτικά προϊόντα παρά τα διαφορετικά θετικάαποτελέσματα που υπήρξαν για τα βιολογικά ζωικάπροϊόντα όπως το γάλα και το κρέας. Οι περισσότεροιελαιώνες στη Μεσόγειο εξακολουθούν να καλλιεργούνταιπαραδοσιακά με χαμηλή χρήση λιπασμάτων καιφυτοφαρμάκων. Είναι πολύ γνωστό ότι εκτός από τημέθοδο διαχείρισης/καλλιέργειας πολλοί παράγοντεςεπηρεάζουν την ποιότητα του ελαιολάδου. Από αυτή τηνάποψη, το σύστημα καλλιέργειας προκαλεί μιααξιοσημείωτη διαφορά στην παραγωγή του ελαιολάδουκυρίως κατά την ελαιοσυγκομιδή και μετά από αυτή καικατά τη διάρκεια των σταδίων εκχύλισης του ελαιολάδου.(Παρακαλώ ανατρέξτε στη σχετική ενότητα/module γιαπερισσότερες πληροφορίες). Για την απόκτησηυψηλότερης ποιότητας ελαιολάδου, οι βιολογικοί κανόνεςαποτρέπουν τις μεγάλες περιόδους αναμονής μετά τηνσυγκομιδή και προλαμβάνουν την αύξηση τηςθερμοκρασίας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.Επιπλέον, η βιολογική καλλιέργεια δεν επιτρέπει τηνπαραγωγή επεξεργασμένου ελαιόλαδου ή απόκατάλοιπα. Το οργανικό/biologikmo ελαιόλαδο είναιπάντα εξαιρετικά αγνής ποιότητας και διαθέτει υψηλήδιατροφική σύσταση.

281

6.1.2. ΑΝΑΦΟΡΕΣ και παραπομπές

Anastasopoulos, E., N. Kalogeropoulos, A.C. Kaliora, A.Kountouri, and N.K. Andrikopoulos (2011) The influence ofripening and crop year on quality indices, polyphenols,terpenic acids, squalene, fatty acid profile, and sterols invirgin olive oil (Koroneiki cv.) produced by organic versusnon-organic cultivation method, International Journal ofFood Science and Technology, Volume 46, Issue 1, p. 170–178DOI: 10.1111/j.1365-2621.2010.02485.Anonymous, 2017. Organic food and its effects on health,Organic Food, Sustainable and healthy food production,www.eostreorganics.co.ukAxel, M., E. Kesse-Guyot, J. Kahl, E. Rembiałkowska, H.R.Andersen, P. Grandjean and S. Gunnarsson (2016) Humanhealth implications of organic food and organicagriculture, European Parliament,http://ep.europa.eu/stoa.doi.10.2861/12348.Baranski, M., L. Rempelos, P.O. Iversen and C. Leifert (2017).Effects of organic food consumption on human health; thejury is still out!, Food Nutr Res., 61 (1):1287333.doi.10.1080/16546628.2017.1287333.Barański M., D. Srednicka-Tober, N. Volakakis, C. Seal, R.Sanderson, G.B. Stewart, C. Benbrook, B. Biavati, E.Markellou, C. Giotis, J. Gromadzka-Ostrowska, E.Rembiałkowska, K. Skwarło-Sońta, R. Tahvonen, D.Janovská, U. Niggli, P. Nicot, and C. Leifert (2014). Higherantioxidant and lower cadmium concentrations and lowerincidence of pesticide residues in organically grown crops:a systematic literature review and meta-analyses, Br J Nutr.2014, 112(5):794-811. doi: 10.1017/S0007114514001366.Garcia,-Ruiz, R., V. Ochoa, B. Vinegla, M.B. Hinojosa, R. Pena-santiago, G. Liebanas (2009). Soil enzymes, nematode

0282

community and selected physico-chemical properties assoil quality indicators in organic and conventional olive oilfarming: Influence of seasonality and site features, AppliedSoil Ecology, 41: 305-314. Doi 10.1016/j.apsoil.2008.12.004.Huber, M. E. Rembiałkowska, D. Średnicka, S. Bügel, andL.P.L. van de Vijvera, (2011) Organic food and impact onhuman health: Assessing the status quo and prospects ofresearch, NJAS - Wageningen Journal of Life Sciences,Volume 58, Issues 3–4, December 2011, Pages 103–109,https://doi.org/10.1016/j.njas.2011.01.004.Jimenez, B., A. Sánchez-Ortiz, M.L. Lorenzo, and A. Rivas(2014) Effect of organic cultivation of Picual and Hojiblancaolive varieties on the quality of virgin olive oil at fourripening stages. European Journal of Lipid Science, Volume116, Issue 12, p. 1634–1646. DOI: 10.1002/ejlt.201400010Rembialkowska, E and D. Srednicka (2009) Organic foodquality and impact on human health, Agronomy Research,7 (Special Issue II), 719-727.Smith-Spangler C., M.L. Brandeau ML, G.E. Hunter, J.C.Bavinger, M. Pearson, P.J. Eschbach, V. Sundaram, H. Liu, P.Schirmer, C. Stave, I. Olkin, and D.M. Bravata (2012). Areorganic foods safer or healthier than conventionalalternatives?: a systematic review, Ann Intern Med.157(5):348-66. doi: 10.7326/0003-4819-157-5-201209040-00007. Review. Erratum in: Ann Intern Med. 2012 Oct2;157(7):532. Ann Intern Med. 2012 Nov 6;157(9):680.

283

6.1.3. ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

Αντιοξειδωτικό: Ένα μόριο που περιορίζει την οξείδωσηάλλων μορίων. Η οξείδωση είναι μια χημική αντίδραση πουμπορεί να παράγει ελεύθερες ρίζες, που οδηγούν σεαλυσιδωτές αντιδράσεις που μπορεί να καταστρέψουν τακύτταρα. Αντιοξειδωτικά όπως οι θειόλες, ασκορβικό οξύ(βιταμίνη C) ή η βιταμίνη E διακόπτουν αυτές τις αλυσιδωτέςαντιδράσεις.

Ρύποι: Κάθε βλαβερή φυσική, χημική, βιολογική ή ραδιενεργήουσία ή ύλη που υπάρχει στα τρόφιμα, στον αέρα ή στο νερό,που έχει προστεθεί ακούσια στην τροφή, η οποία μπορεί ναείναι χημική ουσία από φυσικές πηγές (π.χ. βαρέα μέταλλα),από κακή διαχείριση (π.χ. φυτοφαρμάκων, ΓενετικάΤροποποιημένων Οργανισμών (GMO), από περιβαλλοντικήμόλυνση (π.χ. φυτοφάρμακα), ή να έχει δημιουργηθεί κατά τηνδιάρκεια της επεξεργασίας των τροφίμων.

Στατιστικές Μελέτες : Μια μορφή ιατρικής έρευνας πουχρησιμοποιείται για να μελετήσει τις αιτίες μιας ασθένειας, γιανα διαπιστώσει τις σχέσεις μεταξύ των παραγόντων κινδύνουκαι των αποτελεσμάτων στην υγεία. Οι στατιστικές μελέτεςσυνήθως είναι εξελιγμένες – δηλαδή, είναι "προγνωστικές"μελέτες, ή έχουν σχεδιαστεί προκαταβολικά καιπραγματοποιούνται σε μελλοντικό χρόνο.

Ασφάλεια τροφίμων : Ένας επιστημονικός τομέας πουπεριγράφει όλες τις λειτουργίες της παραγωγής πουπεριλαμβάνουν την επεξεργασία, την προπαρασκευή και την

0284

αποθήκευση των τροφίμων με τρόπο που αποτρέπονται οιασθένειες που προκαλούνται από μολυσμένα τρόφιμα.

Μυκοτοξίνες : Μια ομάδα τοξικών δευτερογενώνμεταβολιτών που δημιουργούνται από οργανισμούς τουβασιλείου των μυκητών σε κατάλληλα υποστρώματα υπόευνοϊκές συνθήκες και μπορούν να προκαλέσουν κάποιαασθένεια ή το θάνατο στους ανθρώπους και τα ζώα.

Φυτοφάρμακα: Χημικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται γιανα την εξόντωση των ζιζανίων, συμπεριλαμβανομένων τωνεντόμων (εντομοκτόνων), των τρωκτικών (τρωκτικοκτόνα),των μυκητών (μυκητοκτόνα), των ακάρεων (ακαρεοκτόνα) ήτων αγριόχορτων (ζιζανιοκτόνα).

Φυτοχημικά: Βιοδραστικές χημικές ενώσεις πουδημιουργούνται από τα φυτά μέσω του βασικού ή τουδευτερογενούς μεταβολισμού όπως τα αντιοξειδωτικά,θεωρούνται ωφέλιμες για την ανθρώπινη υγεία.

Ποιότητα : Ένα βασικό ή ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, ιδιότητα, ήγνώρισμα που βοηθά στην κάλυψη της ζήτησης.

Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (RDA): Μέσος όροςημερήσιου επιπέδου πρόσληψης αρκετός για να ικανοποιήσειτις διατροφικές ανάγκες σχεδόν όλων (97%-98%) των υγιήατόμων.

Διαγονιδιακή Ποικιλία : Μια ποικιλία που περιέχει έναγονίδιο το οποίο προστέθηκε τεχνητά στην γενετική σύνθεσητου φυτού, μια ομάδα διαφορετικών μεθόδων βιοτεχνολογίαςπου είναι γνωστή ως τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA

285

(rDNA) ή γενετική μηχανική. Είναι επίσης γνωστή ως γενετικάτροποποιημένος οργανισμός (GMO).

0286

6.2.1.The EU’s common agricultural policy (CAP)

The EU has 500 million consumers and they all need a reliablesupply of healthy and nutritious food at an affordable price.The economic environment is set to remain uncertain andunpredictable. Moreover, there are many current and futurechallenges including global competition, economic andfinancial crises, climate change and volatile costs of inputssuch as fuel and fertiliser.

The CAP is about our food:

To meet these challenges the EU has created andimplemented the CAP. Its purpose is to set the conditions thatwill allow farmers to fulfil their multiple functions in society —the first of which is to produce food.

Thanks to the CAP, Europe’s citizens enjoy food security. As asociety, we can be sure that our farmers produce the food weneed.

They provide an impressive variety of abundant, affordable,safe and good quality products. The EU is known throughoutthe world for its food and culinary traditions. Due to itsexceptional agricultural resources the EU could and shouldplay a key role in ensuring food security of the world at large.

The common agricultural policy is about our countryside

287

Farming is not just about food. It is about rural communitiesand the people who live in them. It is about our countrysideand its precious natural resources.

In all EU Member States, farmers keep the countryside aliveand maintain the rural way of life. If there were no farms orfarmers, our hamlets, villages and market towns would beprofoundly affected — for the worse.

Many jobs in the countryside are linked to farming. Farmersneed machinery, buildings, fuel. Many people have jobs inthese ‘upstream’ sectors. Other people are busy in‘downstream’ operations — such as preparing , processingand packaging food. Still others are involved in food storage,transport and retailing .

In order to ensure that farmers can operate efficiently and thatthese upstream and downstream sectors remain modern andproductive, they need ready access to the latest informationon agricultural issues, farming methods and marketdevelopments.

This is why the CAP is improving access to high-speedtechnologies in rural areas and, by so doing, is contributing toone of the Commission’s top 10 priorities — a connecteddigital single market. During the period 2014-2020 the policy isexpected to provide improved internet services andinfrastructure to 18 million rural citizens — the equivalent of6.4 % of the EU’s rural population.

0288

All in all, farming and food production are essential elementsof our economy and society. With its 28 Member States, the EUhas around 11 million farms and 22 million people workingregularly in farming. The farming and food sectors togetherprovide nearly 44 million jobs in the EU.

Why is agriculture policy set at the European level?

Agriculture is a sector that is supported almost exclusively atthe European level, unlike most other sectors of the economyfor which the responsibility lies with national governments. Itis important to have a public policy for a sector that isresponsible for ensuring our food security and that plays a keyrole in the use of natural resources and the economicdevelopment of rural areas.

The main aims of the CAP are to improve agriculturalproductivity, so that consumers have a stable supply ofaffordable food, and to ensure that EU farmers can make areasonable living.

289

All the Member States share these two objectives, neither ofwhich can be attained without providing financial support tofarming and rural areas. A collective EU policy makes for betteruse of budgetary resources than would the coexistence of 28national policies.

There is one big European market for agricultural products, inwhich a common approach towards supporting agricultureensures fair conditions for farmers competing in the internalEuropean market and globally.

There can be no doubt that without a common policy, each EUMember State would proceed with national policies withvariable scope and with different degrees of publicintervention. A policy set at the European level ensurescommon rules in a single market, addresses market volatilitywhere needed, safeguards the progress made in recentreforms towards increased competitiveness of Europeanagriculture and provides for a common trade policy allowingthe EU to negotiate as one, vis-à-vis our global tradingpartners.

0290

How the common agricultural policy works

Agriculture is more dependent on the weather and the climatethan many other sectors. Furthermore, in agriculture there isan inevitable time gap between consumer demand andfarmers being able to supply: growing more wheat orproducing more milk inevitably takes time. Our consumptionof food is largely constant compared with other products, sosmall changes in the amounts produced can have big effectson prices.

These business uncertainties justify the important role that thepublic sector plays in ensuring income stability for farmers.Farmers are at the heart of a stable and safe food supply formore than 500 million citizens. The common agriculturalpolicy therefore supports farmers in the following ways:

291

• Income support. Direct payments provide support to farmincome and remunerate farmers for delivering public goodsnot normally paid for by the markets, such as taking care of thecountryside.

• Market measures. The European Commission can takemeasures to deal with difficult market situations such as asudden drop in demand due to a health scare, or a fall in pricesas a result of a temporary oversupply on the market.

• Rural development measures. National (sometimes regional)programmes of development are established to address thespecific needs and challenges facing rural areas. WhilstMember States compose their programmes from the same listof measures, they have the flexibility to address the issues ofmost concern within their respective territory reflecting theirspecific economic, natural and structural conditions. As anintegral part of rural development programmes, the ‘Leaderapproach’ encourages local people to address local issues.

Market measures and income support are solely funded by theEU budget, whilst rural development measures are based onmultiannual programming, co-financed by Member States.

A policy financed by the EU budget

The budget dedicated to the CAP is considered by somepeople to be a controversial issue. For instance, the statement‘half the EU budget is dedicated to the CAP’ is frequentlyvoiced. Such a statement does not take proper considerationof the EU budgetary mechanism or the objectives of the CAP.

It is true that the policy requires about 40 % of the EU budget.This arises because the common agricultural policy is one ofthe few areas where one common policy is financed mainly by

0292

the EU. In contrast, most other public policies are financedprincipally by the Member States.

It is therefore important to place the budget of the CAP withinthe context of all public expenditure within the EU. When seenin this context, the budget of the policy is small — itconstitutes only 1 % of all public expenditure in the EU.

In 2016, this was about €61 billion.

Finally, as a share of the EU budget, the budget of thecommon agricultural policy has decreased very sharply overthe past 30 years, from almost 75 % to less than 40 %.

During this period 18 new Member States have joined theUnion (more than doubling the number of farmers) and as aresult the spending per farmer is much lower today than in thepast.

The common agricultural policy is about our farmers

There are about 11 million farms in the European Union and 44million people are employed in the entire EU food supplychain. Farmers are the first link in this food production chain.They are thus very important strategic and economic playersand the EU cannot afford to lose them. Fundamental,instinctive farming skills are not learned from a book, but arepassed down from one generation to the next.

However, many young people no longer see farming as anattractive profession, with the result that the number offarmers is decreasing. In 2013, only 6 % of farms weremanaged by farmers under 35, while 31 % were managed bypeople over 65.

This is why the CAP helps young people to get started infarming with funds to buy land, machinery and equipment. It

293

also provides grants to train both new and established farmersin the latest technical production methods.

Encouraging young farmers and ensuring continuity from onegeneration to the next is a real challenge for ruraldevelopment in the EU.

In some parts of Europe, farming is particularly difficult— as inhilly, mountainous and/or remote areas. It is important to keepcommunities alive in these regions.

The CAP provides funds to ensure that rural communities invulnerable areas remain in good economic health and do notgradually disappear.

Thanks to the CAP, farmers produce what consumers want

0294

EU citizens are the ultimate beneficiaries of the CAP. There isalways plenty of food in our shops and supermarkets at pricesthat are generally affordable. In most EU countries today, theaverage family spends 11 % of its total consumptionexpenditure on food. This is half of what it was in 1962.

We enjoy a secure supply of high-quality food from ourfarmers. Europe is considered as a world leader in sectors likeolive oil, dairy products, meats, wines and spirits. Furthermore,we can easily find out how and where our food was producedbecause the EU’s labelling and traceability rules giveconsumers the information they need to make an informedchoice when buying their food.

Many EU consumers prefer local or regional products wherethese are available. Traditional specialities have becomeincreasingly popular and as a result, many farmers now selltheir products directly to consumers at farmers’ markets andprocess their own products to add local value. The EU supportsthese trends by offering protection for over 3 400 products byregistering them as ‘geographical indications’. These identify aproduct as originating in the territory of a particular country,region or locality where its quality, reputation or othercharacteristic is linked to its geographical origin.

Farmers act as managers of the countryside

Around half the EU’s land is farmed. This makes farming veryimportant indeed for our natural environment. Farming hascontributed over the centuries to creating and maintaining avariety of valuable semi-natural habitats. Today, these shapethe many landscapes throughout the EU and are home to arich variety of wildlife. Farming and nature influence eachother. Thanks to the successive reforms of the

295

CAP, our farming methods are becoming moreenvironmentally friendly.

Today’s farmers therefore have two roles — producing ourfood and managing the countryside. In the second of thesethey provide public goods. The whole of society — presentand future — benefits from a countryside that is carefullymanaged and well looked after. It is only fair that farmers arerewarded by the CAP for providing us with this valuable publicgood.

Following the 2013 reform, in order to receive their fullentitlement of income support payments, farmers have toadopt environmentally sustainable farming methods.

In practice this means that they must maintain permanentgrassland areas (grass is good at absorbing carbon dioxide,which helps in the fight against climate change); they mustgrow a minimum number of crops and must farm 5 % of theirarable area in a manner that promotes biodiversity (known asan ecological focus area). Farmers may also receive additionalsupport if they adopt more strict agri-environmental farmingpractices.

In addition, the CAP promotes agricultural practices such assafeguarding the scenic value of the landscape — in line withwhat the public wants.

The rural economy and way of life depend on farming

Although farming is the principal economic activity in mostrural areas, farmers do more than grow food. They oftenprocess their products and sell them directly to consumers.Indeed, the 2013 reform promotes the direct sale of foodproducts — for instance via farmers’ markets.

0296

About half of the EU’s population lives in rural areas. Withoutfarming there would be little to keep many communities aliveand hold them together. If farming were to disappear, therewould be a problem of land abandonment in many areas.

This is why the CAP gives farmers financial assistance to ensurethat they continue working the land and to create additionaljobs through the renovation of their villages, landscapepreservation or cultural heritage projects and many other tasksdirectly or indirectly associated with farming and the ruraleconomy.

This helps prevent rural depopulation in the face of few jobopportunities and high unemployment. Public services —such as schools and healthcare amenities— are preserved andimproved, giving people a good reason to remain in thecountryside and bring up their children there.

The dynamism of small family farms will have to be reinforced.Many farmers are over the age of 55 and will retire from activefarming at some point in the future. The EU recognizes thatthe age structure of farmers has become a matter of concern.Helping young farmers get started is a policy ‘must’ if Europe’srural areas are successfully to meet the many challenges thatface them.

The CAP drives competitiveness and innovation

The CAP helps farmers to be more productive and to improvetheir technical skills.

In its early years, the CAP encouraged farmers to use modernmachinery and new techniques, including chemical fertilizersand plant protection products. These were necessary because

297

the priority at that time was to grow more food for thepopulation.

The policy was effective. Productivity increased. Crop yieldsrose, but have been stable since 2000. In the years to come,research and innovation will be crucial for farmers to producemore from less.

In the face of the food surpluses which resulted, the emphasishas changed. Now the CAP helps farmers to:

• farm in a manner that reduces emissions of greenhousegases;

• use eco-friendly farming techniques;

• meet public health, environmental and animal welfarestandards;

• produce and market the food specialties of their region;

• make more productive use of forests and woodland;

• develop new uses for farm products in sectors such ascosmetics, medicine and handicrafts.

EU research funds are devoted to developing new farmingsystems so that farmers can respond to the many challengesthat lie ahead — not least those of a changing climate andgrowing pressure on natural resources. In the future, ourfarmers will have to produce more with less. This could beachieved through the development of instruments, such asinnovation partnerships, to promote innovation in agricultureby bridging the existing gap between research and farmingpractice and facilitating communication and cooperationamong stakeholders (farmers, advisers, agro-business,scientists, administrations and others).

0298

Europe’s agriculture towards 2020:meeting the challengesahead

The common agricultural policy delivers food to our tables,providing wholesome, high-quality and safe products at anaffordable and fair price.

The CAP has evolved over the years to meet changingeconomic circumstances and citizens’ requirements. The vastmajority of citizens support this policy and recognize itssubstantial benefits. In 2013 the policy was reshaped to meetthe challenges of the future. It takes into account theexpectations of society and will lead to far-reaching changes:direct support will become fairer and greener, the position offarmers vis-à-vis other players in the food chain will bestrengthened and the policy as a whole will become moreefficient and more transparent. The CAP represents the EU’sstrong response to the challenges of food security, climatechange and growth and jobs in rural areas. It will continuepromoting smart, sustainable and inclusive growth.

As it has done over the last 50 years, the CAP will continue toevolve, bringing benefits to all EU citizens.

Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η παρούσα δημοσίευση (ανακοίνωση) δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών

που περιέχονται σε αυτήν.

ECOLIVE ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ …orgprints.org/33891/8/ECOLIVE...

Documents

Transcript of ECOLIVE ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ …orgprints.org/33891/8/ECOLIVE...