1

laquo ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝraquo

Κορυφαία έκφραση των αντιδικτατορικών συναισθημάτων του υπεύθυνου πνευ-

ματικού ηγέτη του έθνους του

Δυστυχώς ο ποιητής δεν επέζησε για να δει την πατρίδα και πάλι ελεύθερη και δη-

μοκρατική Ωστόσο το ποίημα σαν προφητεία εκπληρώθηκε και οι τύραννοι πλήρωσαν

με το γνωστό τρόπο για όσα έπραξαν σε βάρος του ελληνικού λαού και των δημοκρατι-

κών θεσμών του

ΑΝΑΛΥΣΗ

Τίτλος τα εισαγωγικά δηλώνουν πως ο τίτλος είναι δάνεια έκφραση

(ldquoΠολιτείαrdquo Πλάτωνα)

Α΄ Ενότητα Στ 1-7 κυριαρχεί λυρισμός και υποβλητικότητα

Στ 1-2

Δίνει τις παραμέτρους του χώρου (ldquoωραίο Σούνιοrdquo) και του χρόνου (ldquoΆνοιξη μέρα

του Ευαγγελισμούrdquo)

ldquoπάλιrdquo λειτουργεί πολλαπλά (και για την εποχή του έτους και για τον εορτασμό

της 25ης Μαρτίου και για το καθεστώς που εξακολουθεί να υφίσταται

ldquoΕυαγγαλισμόςrdquo 25 Μαρτίου εθνική εορτή (έναρξη επανάστασης του 1821 που

χάρισε την ελευθερία στους Έλληνες) Αυτήν την ημέρα όμως (που ο ποιητής επισκέ-

πτεται το Σούνιο) την έχει καταλύσει η δικτατορία (είναι η πέμπτη άνοιξη που η Ελ-

λάδα βρίσκεται σrsquo αυτή την κατάσταση Τώρα μάλιστα που κλείνουν 150 χρόνια από

το 1821 οι στομφώδεις εκδηλώσεις των δικτατόρων που παραλλήλιζαν την επανάστα-

ση του 1821 με το καθεστώς που είχαν επιβάλλει γίνονται πιο έντονες Ο Σεφέρης λοι-

πόν για νrsquo αποφύγει εκείνη την ατμόσφαιρα επιλέγει την ερημιά και τη γαλήνη του

Σουνίου Ευαγγελίζομαι = φέρνω καλές ειδήσεις υπονοεί ελπίδες για καλύτερες μέ-

ρες

ldquoτη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμούrdquo υπογραμμίζει το θρησκευτικό στοιχείο του

νεώτερου ελληνισμού (δεν αναφέρεται ξεκάθαρα στο 1821)

Στ 3-7

Εικόνες που περιγράφουν το ldquoωραίο Σούνιοrdquo

ανοιξιάτικο φυσικό τοπίο (πράσινα φύλλα λιγοστά γιατί είμαστε στην αρχή της

άνοιξης κι άλλωστε το ελληνικό τοπίο έχει λιγοστή βλάστηση σκουριασμένες πέτρες

λόγω της πετρώδους και άγονης ελληνικής γης κόκκινο χώμα από τα πανάρχαια

μεταλλεία ασπάλαθοι (εδώ πέφτει το μεγαλύτερο βάρος παρουσιάζονται λεπτομε-

ρειακά γιατί θα διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στη συνέχεια)

2

Απόηχος ελληνικής πολιτισμένης παράδοσης του κλασικού ελληνισμού που κάνει

ως σήμερα αισθητή την παρουσία του Αρχαίος ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο τα

ερείπια του οποίου δίνονται οπτικά και ηχητικά με μεταφορικό τρόπο

Ο ποιητής επιλέγει και μας παρουσιάζει τα στοιχεία που έχουν σχέση με τη διάθεση

της στιγμής και έχουν συναισθηματική αξία γιrsquo αυτόν

Στ 5 ldquoέτοιμα τα μεγάλα τους βελόνιαrdquo τιμωρία τυράννων Φυτρώνουν από την

αρχαιότητα στον ίδιο χώρο Δείχνουν απειλητικά τα βελόνια τους βρίσκονται σε επιθε-

τική ετοιμότητα Θα προξενήσουν βαθιά οδύνη στους τυράννους και η τιμωρία τους θα

είναι φρικτή

ldquoέτοιμαrdquo προσήμανση

Στ 6 ldquoκίτρινους ανθούςrdquo χρώμα που συμβολίζει το μίσος

Στ 1 ldquoήτανrdquo Στ 7 ldquoαντηχούνrdquo παρελθοντικός παροντικός

χρόνος χρόνος

Εξακολουθητικός χρόνος

Προσδιορίζει το χρόνο της επίσκεψης που αναφέρεται στην επίδραση

του ποιητή στο Σούνιο και δημιουργεί του αρχαίου κλασικού παρελθόντος

χρονική απόσταση από τη βραδυνή στο παρόν

ανάγνωση της πλατωνικής περικοπής

(στ13)

Στ 7 - Χώρος ελληνικότατος με την παρουσία της κλασικής αρμονίας Ακουστική

εικόνα Αρμονία μέτρο ρυθμός που συναντάμε στο σύμπαν Την αρμονία της φύσης

δίνει στα έργα του ο αρχαίος Έλληνας

- Αποσιωπητικά σκέψεις που παραλείπονται Καλύπτουν το φαινομενικό κε-

νό ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη στροφική ενότητα Έτσι θα λειτουργήσουν οι

συνειρμοί που θα οδηγήσουν στην ερώτηση του στ 9 και στην παρουσίαση του κυ-

ρίου θέματος του ποιήματος

Η ποιητική εικόνα της ενότητας αυτής λειτουργεί προετοιμαστικά για την ποιητική

αλληγορία που θα ακολουθήσει Δημιουργεί το απαραίτητο ποιητικό σκηνικό μέσα

στο οποίο κυριαρχεί η λέξη ldquoασπάλαθοιrdquo Η συμβολοποίηση της λέξης γίνεται σταδια-

κά

Β΄ Ενότητα Στ8-18

Στ 8 ldquoγαλήνηrdquo ηρεμία του τοπίου χωρίς θορύβους

μεταφορικά η ψυχική ηρεμία του ποιητή που προέρχεται και

από τη γαλήνη του τοπίου και απrsquo τη θέα του αρχαίου ναού αλλά και γιατί είναι μα-

κριά απrsquo τους πομπώδεις εορτασμούς που θα τον τάραζαν ψυχικά

περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα της Ελλάδος όπως την πα-

ρουσίαζαν οι δικτάτορες (επιφανειακή γαλήνη που προέρχεται από την τρομοκράτη-

3

ση του λαού) Όμως σrsquo αυτή τη γαλήνη κυοφορείται πάντα η αντίσταση για την ανα-

τροπή των τυράννων

Η γαλήνη αυτή τον αφήνει να σκεφτεί και να λειτουργήσει

συνειρμικά

Στ 9 Δεν δηλώνεται σε ποιον απευθύνεται αυτή η ερώτηση (ίσως στον εαυτό

του) Δίνει δραματικότητα και χρησιμοποιείται για να ξετυλιχθεί η συνέχεια του

συνειρμού

ldquoεκείνονrdquo λειτουργεί υποτιμητικά

Στ 10 ldquoχαμένη στου μυαλού τrsquo αυλάκιαrdquo αποθήκευση παραστάσεων που

προσλαμβάνει και αναπλάθει η συνείδηση Εξωτερικό ερέθισμα (ldquoτο όνομα του

κίτρινου θάμνου δεν άλλαξεrdquo) που αποτελεί το αίτιο της σωστής συνειρμικής ακο-

λουθίας

Στ 13 Παραπέμπει στο ιστορικό παράδειγμα για να επιβεβαιώσει τα όσα λέει

Στ 14-18 Σκληρά και άγρια βασανιστήρια υπέστη ο Αρδιαίος Παραστατική πε-

ριγραφή της τιμωρίας του με κλιμακούμενη ένταση (από το απλό δέσιμο του ενόχου

ως το πλήρες κουρέλιασμά του) Δηλώνει τον πλήρη εξευτελισμό του τυράννου την

έσχατη κατάντια του (Νέμεσις) Η σκληρότητα του χωρίου ανήκει στον Πλάτωνα

Γ΄ Ενότητα Στ 19-20

Στ 19 ldquoΈτσιrdquo συμπέρασμα που εκφράζει την ικανοποίηση του ποιητή

Ο ποιητής τάσσεται εναντίον γενικά των τυρανικών καθεστώτων

Το ldquoπανάθλιοςrdquo (υπερθετική λειτουργία) ανήκει στο Σεφέρη κι όχι στον Πλάτωνα

ldquoπλέρωνεrdquo εξακολουθητική τιμωρία όχι παροδική

Με παρόμοιο τρόπο πρέπει να τιμωρούνται για τα εγλήματα τους οι τύραννοι όλων

των εποχών

Το τελευταίο δίστιχο μοιάζει με έκβαση τραγωδίας

Και ο Πλάτωνας και ο Σεφέρης είναι τόσο προσηλωμένοι στις αρχές της δημο-

κρατίας και της δικαιοσύνης ώστε φτάνουν να μην απορρίπτουν τα βασανιστήρια

αλλά να ικανοποιούνται απrsquo αυτά

Συναισθήματα ποιητή αγανάκτηση αποστροφή για τη δικτατορία πόνος για το

λαό ηρεμία λόγω του τοπίου στο Σούνιο Ικανοποίηση από την τιμωρία του Αρδι-

αίου

Οι τύραννοι νομοτελειακά θα τιμωρηθούν Αρμονία και ισορροπία όταν υπάρχει

δικαιοσύνη Είναι αίτημα του φυσικού κι όχι μόνο του ηθικού κόσμου

Οι ασπάλαθοι έχουν δύο όψεις όπως και η Δικαιοσύνη

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

4

κίτρινοι ανθοί βελόνια για τους δίκαιους για τους άδικους

(ομορφία γαλήνη) (άσχημα απειλητικά) καλοσυνάτη αποτρόπαια βλοσυρή ασυμβίβαστη

Το ποίημα αποτελεί ποιητική αλληγορία που λειτουργεί ως πολιτική πράξη και

διαμαρτυρία Είναι πράξη ποιητικής αντίστασης κατά της τυραννίας χωρίς φθηνούς

ρητορισμούς

2

Απόηχος ελληνικής πολιτισμένης παράδοσης του κλασικού ελληνισμού που κάνει

ως σήμερα αισθητή την παρουσία του Αρχαίος ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο τα

ερείπια του οποίου δίνονται οπτικά και ηχητικά με μεταφορικό τρόπο

Ο ποιητής επιλέγει και μας παρουσιάζει τα στοιχεία που έχουν σχέση με τη διάθεση

της στιγμής και έχουν συναισθηματική αξία γιrsquo αυτόν

Στ 5 ldquoέτοιμα τα μεγάλα τους βελόνιαrdquo τιμωρία τυράννων Φυτρώνουν από την

αρχαιότητα στον ίδιο χώρο Δείχνουν απειλητικά τα βελόνια τους βρίσκονται σε επιθε-

τική ετοιμότητα Θα προξενήσουν βαθιά οδύνη στους τυράννους και η τιμωρία τους θα

είναι φρικτή

ldquoέτοιμαrdquo προσήμανση

Στ 6 ldquoκίτρινους ανθούςrdquo χρώμα που συμβολίζει το μίσος

Στ 1 ldquoήτανrdquo Στ 7 ldquoαντηχούνrdquo παρελθοντικός παροντικός

χρόνος χρόνος

Εξακολουθητικός χρόνος

Προσδιορίζει το χρόνο της επίσκεψης που αναφέρεται στην επίδραση

του ποιητή στο Σούνιο και δημιουργεί του αρχαίου κλασικού παρελθόντος

χρονική απόσταση από τη βραδυνή στο παρόν

ανάγνωση της πλατωνικής περικοπής

(στ13)

Στ 7 - Χώρος ελληνικότατος με την παρουσία της κλασικής αρμονίας Ακουστική

εικόνα Αρμονία μέτρο ρυθμός που συναντάμε στο σύμπαν Την αρμονία της φύσης

δίνει στα έργα του ο αρχαίος Έλληνας

- Αποσιωπητικά σκέψεις που παραλείπονται Καλύπτουν το φαινομενικό κε-

νό ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη στροφική ενότητα Έτσι θα λειτουργήσουν οι

συνειρμοί που θα οδηγήσουν στην ερώτηση του στ 9 και στην παρουσίαση του κυ-

ρίου θέματος του ποιήματος

Η ποιητική εικόνα της ενότητας αυτής λειτουργεί προετοιμαστικά για την ποιητική

αλληγορία που θα ακολουθήσει Δημιουργεί το απαραίτητο ποιητικό σκηνικό μέσα

στο οποίο κυριαρχεί η λέξη ldquoασπάλαθοιrdquo Η συμβολοποίηση της λέξης γίνεται σταδια-

κά

Β΄ Ενότητα Στ8-18

Στ 8 ldquoγαλήνηrdquo ηρεμία του τοπίου χωρίς θορύβους

μεταφορικά η ψυχική ηρεμία του ποιητή που προέρχεται και

από τη γαλήνη του τοπίου και απrsquo τη θέα του αρχαίου ναού αλλά και γιατί είναι μα-

κριά απrsquo τους πομπώδεις εορτασμούς που θα τον τάραζαν ψυχικά

περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα της Ελλάδος όπως την πα-

ρουσίαζαν οι δικτάτορες (επιφανειακή γαλήνη που προέρχεται από την τρομοκράτη-

3

ση του λαού) Όμως σrsquo αυτή τη γαλήνη κυοφορείται πάντα η αντίσταση για την ανα-

τροπή των τυράννων

Η γαλήνη αυτή τον αφήνει να σκεφτεί και να λειτουργήσει

συνειρμικά

Στ 9 Δεν δηλώνεται σε ποιον απευθύνεται αυτή η ερώτηση (ίσως στον εαυτό

του) Δίνει δραματικότητα και χρησιμοποιείται για να ξετυλιχθεί η συνέχεια του

συνειρμού

ldquoεκείνονrdquo λειτουργεί υποτιμητικά

Στ 10 ldquoχαμένη στου μυαλού τrsquo αυλάκιαrdquo αποθήκευση παραστάσεων που

προσλαμβάνει και αναπλάθει η συνείδηση Εξωτερικό ερέθισμα (ldquoτο όνομα του

κίτρινου θάμνου δεν άλλαξεrdquo) που αποτελεί το αίτιο της σωστής συνειρμικής ακο-

λουθίας

Στ 13 Παραπέμπει στο ιστορικό παράδειγμα για να επιβεβαιώσει τα όσα λέει

Στ 14-18 Σκληρά και άγρια βασανιστήρια υπέστη ο Αρδιαίος Παραστατική πε-

ριγραφή της τιμωρίας του με κλιμακούμενη ένταση (από το απλό δέσιμο του ενόχου

ως το πλήρες κουρέλιασμά του) Δηλώνει τον πλήρη εξευτελισμό του τυράννου την

έσχατη κατάντια του (Νέμεσις) Η σκληρότητα του χωρίου ανήκει στον Πλάτωνα

Γ΄ Ενότητα Στ 19-20

Στ 19 ldquoΈτσιrdquo συμπέρασμα που εκφράζει την ικανοποίηση του ποιητή

Ο ποιητής τάσσεται εναντίον γενικά των τυρανικών καθεστώτων

Το ldquoπανάθλιοςrdquo (υπερθετική λειτουργία) ανήκει στο Σεφέρη κι όχι στον Πλάτωνα

ldquoπλέρωνεrdquo εξακολουθητική τιμωρία όχι παροδική

Με παρόμοιο τρόπο πρέπει να τιμωρούνται για τα εγλήματα τους οι τύραννοι όλων

των εποχών

Το τελευταίο δίστιχο μοιάζει με έκβαση τραγωδίας

Και ο Πλάτωνας και ο Σεφέρης είναι τόσο προσηλωμένοι στις αρχές της δημο-

κρατίας και της δικαιοσύνης ώστε φτάνουν να μην απορρίπτουν τα βασανιστήρια

αλλά να ικανοποιούνται απrsquo αυτά

Συναισθήματα ποιητή αγανάκτηση αποστροφή για τη δικτατορία πόνος για το

λαό ηρεμία λόγω του τοπίου στο Σούνιο Ικανοποίηση από την τιμωρία του Αρδι-

αίου

Οι τύραννοι νομοτελειακά θα τιμωρηθούν Αρμονία και ισορροπία όταν υπάρχει

δικαιοσύνη Είναι αίτημα του φυσικού κι όχι μόνο του ηθικού κόσμου

Οι ασπάλαθοι έχουν δύο όψεις όπως και η Δικαιοσύνη

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

4

κίτρινοι ανθοί βελόνια για τους δίκαιους για τους άδικους

(ομορφία γαλήνη) (άσχημα απειλητικά) καλοσυνάτη αποτρόπαια βλοσυρή ασυμβίβαστη

Το ποίημα αποτελεί ποιητική αλληγορία που λειτουργεί ως πολιτική πράξη και

διαμαρτυρία Είναι πράξη ποιητικής αντίστασης κατά της τυραννίας χωρίς φθηνούς

ρητορισμούς

3

ση του λαού) Όμως σrsquo αυτή τη γαλήνη κυοφορείται πάντα η αντίσταση για την ανα-

τροπή των τυράννων

Η γαλήνη αυτή τον αφήνει να σκεφτεί και να λειτουργήσει

συνειρμικά

Στ 9 Δεν δηλώνεται σε ποιον απευθύνεται αυτή η ερώτηση (ίσως στον εαυτό

του) Δίνει δραματικότητα και χρησιμοποιείται για να ξετυλιχθεί η συνέχεια του

συνειρμού

ldquoεκείνονrdquo λειτουργεί υποτιμητικά

Στ 10 ldquoχαμένη στου μυαλού τrsquo αυλάκιαrdquo αποθήκευση παραστάσεων που

προσλαμβάνει και αναπλάθει η συνείδηση Εξωτερικό ερέθισμα (ldquoτο όνομα του

κίτρινου θάμνου δεν άλλαξεrdquo) που αποτελεί το αίτιο της σωστής συνειρμικής ακο-

λουθίας

Στ 13 Παραπέμπει στο ιστορικό παράδειγμα για να επιβεβαιώσει τα όσα λέει

Στ 14-18 Σκληρά και άγρια βασανιστήρια υπέστη ο Αρδιαίος Παραστατική πε-

ριγραφή της τιμωρίας του με κλιμακούμενη ένταση (από το απλό δέσιμο του ενόχου

ως το πλήρες κουρέλιασμά του) Δηλώνει τον πλήρη εξευτελισμό του τυράννου την

έσχατη κατάντια του (Νέμεσις) Η σκληρότητα του χωρίου ανήκει στον Πλάτωνα

Γ΄ Ενότητα Στ 19-20

Στ 19 ldquoΈτσιrdquo συμπέρασμα που εκφράζει την ικανοποίηση του ποιητή

Ο ποιητής τάσσεται εναντίον γενικά των τυρανικών καθεστώτων

Το ldquoπανάθλιοςrdquo (υπερθετική λειτουργία) ανήκει στο Σεφέρη κι όχι στον Πλάτωνα

ldquoπλέρωνεrdquo εξακολουθητική τιμωρία όχι παροδική

Με παρόμοιο τρόπο πρέπει να τιμωρούνται για τα εγλήματα τους οι τύραννοι όλων

των εποχών

Το τελευταίο δίστιχο μοιάζει με έκβαση τραγωδίας

Και ο Πλάτωνας και ο Σεφέρης είναι τόσο προσηλωμένοι στις αρχές της δημο-

κρατίας και της δικαιοσύνης ώστε φτάνουν να μην απορρίπτουν τα βασανιστήρια

αλλά να ικανοποιούνται απrsquo αυτά

Συναισθήματα ποιητή αγανάκτηση αποστροφή για τη δικτατορία πόνος για το

λαό ηρεμία λόγω του τοπίου στο Σούνιο Ικανοποίηση από την τιμωρία του Αρδι-

αίου

Οι τύραννοι νομοτελειακά θα τιμωρηθούν Αρμονία και ισορροπία όταν υπάρχει

δικαιοσύνη Είναι αίτημα του φυσικού κι όχι μόνο του ηθικού κόσμου

Οι ασπάλαθοι έχουν δύο όψεις όπως και η Δικαιοσύνη

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

4

κίτρινοι ανθοί βελόνια για τους δίκαιους για τους άδικους

(ομορφία γαλήνη) (άσχημα απειλητικά) καλοσυνάτη αποτρόπαια βλοσυρή ασυμβίβαστη

Το ποίημα αποτελεί ποιητική αλληγορία που λειτουργεί ως πολιτική πράξη και

διαμαρτυρία Είναι πράξη ποιητικής αντίστασης κατά της τυραννίας χωρίς φθηνούς

ρητορισμούς

4

κίτρινοι ανθοί βελόνια για τους δίκαιους για τους άδικους

(ομορφία γαλήνη) (άσχημα απειλητικά) καλοσυνάτη αποτρόπαια βλοσυρή ασυμβίβαστη

Το ποίημα αποτελεί ποιητική αλληγορία που λειτουργεί ως πολιτική πράξη και

διαμαρτυρία Είναι πράξη ποιητικής αντίστασης κατά της τυραννίας χωρίς φθηνούς

ρητορισμούς