επιμέλεια: Αληγιάννη Βαρβάρα

Ενότητα 3η

Ταξίδι Στον κόσμο της φύσης

Aκούω και μιλώ1. Για ποιο μέρος της Σαλαμίνας (βόρειο, νότιο, ανατολικό, δυτικό) δίνει πληροφορίες η πρώτη παράγραφος του κειμένου 1 και για ποιο η τρίτη παράγραφος;2. Μελετήστε όλο το κείμενο 1. Ο συγγραφέας του σας δίνει την εντύπωση ότι μένει ακίνητος σε ένα σημείο και από εκεί περιγράφει ή κινείται στον χώρο (π.χ. από μακριά-κοντά, από βόρεια-νότια, από πάνω-κάτω κτλ.). 2. «Η νότια πλευρά… συνοδεία ούζου»: Βρείτε το απόσπασμα στο κείμενο • Υπογραμμίστε τα επίθετα. • Είναι πολλά ή λίγα; • Διαβάστε το τώρα χωρίς τα επίθετα.  • Συγκρίνετε τις δύο εκδοχές (αυτή που δίνει το κείμενο και την άλλη χωρίς τα επίθετα). • Ποια από τις δύο σάς κάνει να φανταστείτε πιο εύκολα και με περισσότερες λεπτομέρειες την εικόνα της νότιας πλευράς του νησιού; • Τα επίθετα παίζουν διακοσμητικό ρόλο ή δίνουν ουσιαστικές πληροφορίες στον αναγνώστη;3. Υπογραμμίστε τα ρήματα στην τρίτη παράγραφο του κειμένου. • Σε ποιο χρόνο βρίσκονται; • Τι προσδίδει αυτός ο χρόνος στην περιγραφή;4. Ποιος είναι ο σκοπός του κειμένου 1; • Ποιο είναι το ύφος του (οικείο, επίσημο, φιλικό, απόμακρο, απότομο, τυπικό);

Η περιγραφή ως είδος κειμένου συνδέεται με

το χώρο.

Η περιγραφή του τοπίου ►

 Ακολουθεί πορεία από το γενικό

στο ειδικό, από γενικές εικόνες σε

λεπτομερειακές.

Οργανώνεται:

 α. με βάση ένα σταθερό σημείο περιγραφής, όταν ο συγγραφέας μένει ακίνητος και από εκεί περιγράφει το

χώρο

β. με βάση την κίνηση προς ένα τέρμα

Η περιγραφή

Η επιλογή του υλικού

μιας περιγραφής εξαρτάται:

από την οπτική γωνία, τη θέση δηλαδή αυτού

που περιγράφει στο χώρο

από την ιδιαίτερη

προσωπικότητα, το

χαρακτήρα τουαπό τη σκοπιά

που αντιμετωπίζει τα γεγονότα.

Η γλώσσα της περιγραφής

χαρακτηρίζεται από:

σαφήνεια,

ακρίβεια

κυριαρχία του ενεστώτα,

εξακολουθητικών ρημάτων και των

βοηθητικών ρημάτων (είμαι,

έχω)

χρήση επιθέτων

χρήση επιρρημάτων για

προσωρινές ιδιότητες των

περιγραφόμενων στοιχείων.

Η περιγραφή μπορεί να είναι:

– υποκειμενική (π.χ. λογοτεχνικά κείμενα)

– αντικειμενική (π.χ. επιστημονικά κείμενα)

Είδη περιγραφής

χώρου / τοπίου / κτηρίου

Προσώπου/ζώου αντικειμένου

Kείμενο 4 [Πάνω από τη Mυτιλήνη]

κείμενο 5 [Eλάτε να δούμε από κοντά τον μπούφο]

Λεξιλόγιο περιγραφής

Eρωτήσεις κατανόησης

1. Για ποιο λόγο ο άνθρωπος-ψαράς επιδιώκει να απαλλαγεί από τη φώκια; Πώς επιδρά αυτό στην ψυχολογία του;

2. Πώς αντιδρά το ζώο-φώκια απέναντι σ' αυτή τη συμπεριφορά του ανθρώπου;

3. Το τέλος της «Ιστορίας μιας φώκιας» σε ποιες σκέψεις σάς οδηγεί για τη συνύπαρξη ανθρώπου και ζώου;

Γ1   Στοιχεία αφήγησης

Aκούω και μιλώ

1. Τι αφηγείται ο συγγραφέας στο κείμενο 2;

2. Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα τον τόπο (όπως στην περιγραφή) ή με βάση κάποια άλλη διάσταση; •Ποια;

3. Σε ποιους χρόνους βρίσκονται κυρίως τα ρήματα του κειμένου; • Τι κοινό έχουν οι χρόνοι αυτοί μεταξύ τους;

4. Υπογραμμίστε λέξεις και φράσεις στο κείμενο που δείχνουν τη χρονική σειρά των γεγονότων (π.χ. ύστερα, στη συνέχεια κτλ.) και την αιτιολόγηση κάποιων ενεργειών (π.χ. επειδή, καθώς, αφού κτλ.).

Kείμενο 7

Kείμενο 8

α. πρόλογο

ς

αναφέρουμε τον τόπο, το

χρόνο, τα πρόσωπα, το περιστατικό.

Φροντίζουμε να είναι απλός, σύντομος και

σαφής. Επίσης

προσπαθούμε να

προκαλέσουμε την προσοχή

του αναγνώστη

ποια είναι η δομή μιας αφηγηματικής παραγωγής κειμένου;

πρόλογος

τόπος και χρόνος του περιστατικο

ύ

πρόσωπα που έλαβαν

μέρος

τι μας έκανε εντύπωση

Γενικό σχεδιάγραμμα αφηγηματικού κειμένου

εδώ έχουμε την κορύφωση του ενδιαφέροντος

Η πλοκή των γεγονότων, εκτός από τα κύρια στοιχεία περιλαμβάνει και δευτερεύοντα που όμως έχουν άμεση σχέση με ό, τι διηγούμαστε.

Η εξέλιξη του γεγονότος δίνεται με χρονολογική σειρά.

Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούμε τους κατάλληλους χρονικούς συνδέσμους, χρονικά επιρρήματα ή φράσεις, χωρίς βέβαια να αποκλείονται και άλλες συνδέσεις

β. κύριο μέροςΤο κύριο μέρος είναι το πιο μεγάλο τμήμα του κειμένου και αποτελείται από πολλές παραγράφους

τα αίτια και η αρχή του περιστατικού

η εξέλιξη του από την αρχή μέχρι το τέλος

η δική μας συμμετοχή

ο ρόλος των άλλων

προσώπων

συναισθήματα

κύριο μέρος

γ. επίλογος

πρέπει να αποτελεί το φυσικό

επακόλουθο όσων έχουμε ήδη γράψει.

Μπορεί να περιέχει κρίσεις, σκέψεις, συναισθήματα, καθώς και τις συνέπειες του

γεγονότος

Ο επίλογος πρέπει να είναι πρωτότυπος

και εντυπωσιακός

- Γενικό σχεδιάγραμμα αφηγηματικού κειμένου

Πρόλογοςα. τόπος και χρόνος του περιστατικού.

β. πρόσωπα που έλαβαν μέρος γ. τι μας έκανε

εντύπωση

Κύριο μέρος α . τα αίτια και η

αρχή του περιστατικού

β. η εξέλιξη του από την αρχή μέχρι

το τέλος γ. η δική μας συμμετοχή

δ. ο ρόλος των άλλων προσώπωνε. συναισθήματα

Επίλογος α. κρίσεις και

σκέψεις β. τυχόν συνέπειες

ΑρετέςΤο κείμενο πρέπει να :

α. προκαλεί το ενδιαφέρον

β. έχει ενότητα και αλληλουχία

γ. έχει σαφήνεια και συντομία

δ. έχει το κατάλληλο ύφος

Eρωτήσεις

το πρόβλημα στο οποίο

αναφέρεται

Τι περιέχει ο πρόλογος-

εισαγωγή του κειμένου; 

• Tι ρόλο παίζουν οι ερωτήσεις που

θέτει ο συγγραφέας

πώς μετά τη βιομηχανική επανάσταση

άρχισε η μεγάλη

παραγωγή προϊόντων. 

• Ποια στοιχεία-

παραδείγματα αναφέρονται στο κείμενο;

Ποιες συνδετικές λέξεις και φράσεις

χρησιμοποιεί ο συγγραφέας τόσο

μεταξύ των προτάσεων όσο και

μεταξύ των παραγράφων;

Aκούω και μιλώ Αφού διαβάσετε το κείμενο 3, παρουσιάστε 

Με βάση τα προηγούμενα ερωτήματα να συμπληρώσετε το διάγραμμα του κειμένου.

Άσκηση

Δ. EΠIXEIPHMATOΛOΓIA

Mεθοδολογία της περίληψης

Σκοπός μιας περίληψης είναι: η κατανόηση του κειμένου

η πληροφόρηση άλλων με λιτό και σαφή τρόπο για το περιεχόμενο ενός κειμένου

η διάκριση του αναγκαίου από το περιττό

η δόμηση ενός καινούργιου κειμένου με συνοχή και συνεκτικότητα.

Πώς γράφω μια περίληψη

διαβάζω, κατανοώ και επιλέγω

• Εντοπίζω τη θεματική περίοδο

• Εντοπίζω σημαντικές λεπτομέρειες

• Σημειώνω τις λέξεις-φράσεις κλειδιά

• Διαγράφω( νοερά)τις δευτερεύουσες λεπτομέρειες

• Δίνω στις παραγράφους πλαγιότιτλους, συνοψίζοντας τις κύριες έννοιες και αναζητώντας συνώνυμες για να τις αντικαταστήσω

Συνοψίζω την ύλη( συγγραφή περίληψης)

• Γράφω περίληψη ανά παράγραφο, έτσι ώστε να σχηματίζεται ενιαίο κείμενο( η περίληψη πρέπει να είναι σε μία παράγραφο)

• Συνδέω με τις κατάλληλες συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις τους πλαγιότιτλους

• Δεν επαναλαμβάνω στοιχεία που βρίσκονται σε διαφορετικές παραγράφους , εκτός αν χρησιμοποιούνται με διαφορετικό τρόπο

Ελέγχω, προσέχω

• Διατηρώ την οπτική του συγγραφέα, χωρίς να σχολιάζω

• Υιοθετώ ύφος πληροφοριακό, ουδέτερο, τυπικό( όχι α’ ή β’ ρηματικό πρόσωπο)

α. Μετά την ανάγνωση του κειμένου 2, γράψτε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο, που να αποδίδει καλύτερα το θέμα του.β. Αφού διαβάσετε πάλι το κείμενο και παρατηρήσετε την εξέλιξη της αφήγησης, γράψτε σύντομους πλαγιότιτλους σε κάθε παράγραφο του κειμένου. γ. Να διαμορφώσετε ένα διάγραμμα του κειμένου συμπληρώνοντας τα εξής στοιχεία:

δ. Τώρα με βάση αυτή την οργάνωση γράψτε μια πρώτη μορφή περίληψης σε 70-80 λέξεις.

Διαβάζω και γράφω

1η § Στον 21ο αιώνα συνεχίζουν να υπάρχουν όχι μόνο εκατομμύρια παιδιά ενός κατώτερου Θεού, αλλά χιλιάδες παιδιά κανενός Θεού. Παιδιά-σκλάβοι, που πουλιούνται από τις οικογένειές τους για ένα πεντοχίλιαρο στους δουλέμπορους, οι οποίοι τα μεταπωλούν στα σκλαβοπάζαρα της δυτικής Αφρικής προς 150.000 δρχ. το ένα! 2η § Κατάντησε η ανθρώπινη ζωή να είναι φτηνότερη από εκείνη του ζώου. Στο κάτω κάτω της γραφής ένα πανάκριβο σκυλί ράτσας, όταν πουληθεί, εξασφαλίζει περιποίηση και τροφή άρχοντα. Ένα σκλαβάκι του πεντοχίλιαρου θα ζήσει, αν τελικά ζήσει, σκυλίσια ζωή δουλεύοντας στις φυτείες ή, στην καλύτερη περίπτωση, ως υπηρέτης σε σπίτια. 3η § Μήπως η λεγόμενη πολιτισμένη ανθρωπότητα με τους διεθνείς οργανισμούς της δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν σκλαβοπάζαρα παιδιών; Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, στην οποία όλος ο πλανήτης είναι ένα σπίτι και μάλιστα υπό άγρυπνη δορυφορική παρακολούθηση, είναι υποκρισία και ντροπή να μένουν αδιάφοροι οι εμφανιζόμενοι ως σερίφηδες της παγκόσμιας τάξης.

Ας ακολουθήσουμε τα βήματα

4η § Είναι γνωστό ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι εμπόρευμα. Είναι γνωστή η μισθωτή δουλεία και η σκληρότητά της στις αναπτυγμένες και υπό ανάπτυξη οικονομίες της λεγόμενης ελεύθερης αγοράς. Αφελώς πιστεύαμε ότι είχε καταργηθεί η άμισθη δουλεία ή ότι είχε περιοριστεί στο ελάχιστο στις μέρες μας. 5η § Και όμως την εκτεταμένη ύπαρξη του δουλεμπορίου των παιδιών έρχεται να επιβεβαιώσει η είδηση, ότι ένα υπό νιγηριανή σημαία πλοίο με περίπου 250 σκλαβάκια πλανάται στις θάλασσες της δυτικής Αφρικής ψάχνοντας να αγκυροβολήσει σ’ ένα ασφαλές σκλαβοπάζαρο, για να ξεπουλήσει ο καπετάνιος την ανθρώπινη πραμάτεια του. […] 6η § Εάν το πλοίο – φάντασμα μετέφερε «τρομοκράτες» θα έσπευδαν επί τόπου αεροπλανοφόρα, οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι θα το είχαν εντοπίσει και ο «εχθρός» θα είχε εξουδετερωθεί μέσα σε λίγες ώρες. Δεν κινδυνεύουν, όμως, τα συμφέροντα των ισχυρών αλλά η ζωή 250 παιδιών της Αφρικής. Ευτελής η αξία τους, αλλά η παγκόσμια ντροπή και η αναλγησία τεράστια, γι’ αυτό δεν ξεπλένεται με τίποτε. Από τον ημερήσιο τύπο

Νεοελληνική Γλώσσα (Α Γυμνασίου)-Βιβλίο Μαθητή Διδακτική πρόταση για τη συγγραφή περίληψης στο Γυμνάσιο-

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ Νεοελληνική Γλώσσα (Α Γυμνασίου)- Βιβλίο Εκπαιδευτικού

ΠΗΓΕΣ