Dialogos+ GR Final Book

83
1 INE - OTOE Iνστιτούτο Εργασίας OTOE Αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας στον κοινωνικό διάλογο, των αλλαγών της νέας οικονομίας στον τραπεζικό κλάδο και μεταφορά των καλύτερων πρακτικών στις νέες χώρες-μέλη Aθήνα 2009 DialogoS+ DialogoS+ Funded by: EUROPEAN COMMISSION Employment, Social Affairs and Equal Opportunities DG, Adaptability, Social Dialogue and Social Rights, Social dialogue, Industrial relations, Adaptation to change BUDGET HEADING 04.03.03.01, VP/2007/001/894 ISBN 978-960-8428-02-7

Transcript of Dialogos+ GR Final Book

Page 1: Dialogos+ GR Final Book

1

INE - OTOEIνστιτούτο Εργασίας OTOE

Αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας στον κοινωνικό διάλογο, των αλλαγών της νέας οικονομίας στον τραπεζικό κλάδο και μεταφορά των καλύτερων πρακτικών στις νέες χώρες-μέλη

Aθήνα 2009

DialogoS+DialogoS+

Funded by: EUROPEAN COMMISSION Employment, Social Affairs and Equal Opportunities DG, Adaptability, Social Dialogue and Social Rights, Social dialogue, Industrial relations, Adaptation to change BUDGET HEADING 04.03.03.01, VP/2007/001/894

ISBN 978-960-8428-02-7

Page 2: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

2

Αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας στο κοινωνικό διάλογο, των αλλαγών της νέας οικονομίας

στον τραπεζικό κλάδο και μεταφορά των καλύτερων πρακτικών στις νέες χώρες-μέλη

ISBN 978-960-8428-02-7

Αθήνα 2009

© INE - OTOEBησσαρίωνος 9, 106 72, Αθήνα

Page 3: Dialogos+ GR Final Book

3

Περιεχόμενα

Εισαγωγή 5

1. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις 7

Σύνοψη 8

Εθνικές καλές πρακτικές και προκλήσεις 10

Δανία 10

Ισπανία 15

Ιταλία 20

Ελλάδα 27

Πορτογαλία 32

Μάλτα 36

Κύπρος 42

Βουλγαρία 46

Ρουμανία 49

Συμπέρασμα 52

2. Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη 53 Σύνοψη 54

Εισαγωγή 55

Στόχοι του Ευρωπαϊκού Προγράμματος DialogoS+ 55

Στόχοι της Παρούσας Αναφοράς 57

Τραπεζικός Κλάδος: η Κρίση και οι Προκλήσεις 58

Οδικοί Χάρτες: Ορισμοί και Μεθοδολογία DialogoS+ 60

Εισαγωγή στην έννοια του Οδικού Χάρτη 60

Μεθοδολογία Οδικού Χάρτη 65

Θεματικές Ενότητες Οδικού Χάρτη 69

Εργασιακές Συνθήκες στο Τραπεζικό Κλάδο 69

Ξένη Ιδιοκτησία, Συγχωνεύσεις και Εξαγορές 71

Δημόσια Στήριξη και Βιομηχανικές Δράσεις 73

Συνδικαλιστική Πυκνότητα 75

Συλλογικές Διαπραγματεύσεις 77

Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Διάλογος και Σύγκλιση 79

Τελικά Συμπεράσματα και Επόμενα Βήματα 81

Αναφορές 82

Page 4: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

4

Εταίροι Ευρωπαϊκού Προγράμματος DialogoS+

Συντονιστής:

ΙΝΕ - OTOE (Iνστιτούτο Εργασίας ΟΤΟΕ)

Εταίροι:

OTOE (Ομοσπονδία Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδος)

FABI (Independent Federation of Italian Bank Workers) - Ιταλία

Federacion de Servicios de UGT (FeS-UGT) - Ισπανία

Sindicato Dos Bancarios do Centro Direccao - Πορτογαλία

ΕΤΥΚ (‘Ενωσης Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου)

Malta Union of Bank Employees - Μάλτα

FSAB (TUFIB) - Ρουμανία

Trade Union of the Bank Employees and Workers in UBB - Bουλγαρία

Finance Sector Union of Denmark - Δανία

ΔΙΑΣΤΑΣΗ - Εκπαιδευτικές και Συμβουλευτικές Υπηρεσίες

ΣΕΒ (Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών)

Brunel University - Ηνωμένο Βασίλειο

Επιμέλεια έκδοσης: Αριστοτέλης Λάκκας Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος Ιωάννα Θεοχάρη

Οι απόψεις που εκφράζονται και οι πληροφορίες που περιέχονται σε αυτήν τη δημοσίευση δεν απηχούν οπωσδήποτε τη θέση και τις απόψεις της Ευρωπαικής Επιτροπής, ή τις απόψεις και τις θέσεις των εθνικών εταίρων του προγράμματος. Οι απόψεις που εκφράζονται απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων.

Page 5: Dialogos+ GR Final Book

5

Εισαγωγή

Ο κοινωνικός διάλογος θεωρείται ως κινητήρια δύναμη για την οικονομική και κοινωνική μεταρρύθμιση, κλειδί για την καλύτερη διακυβέρνηση της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης και ζωτικής σημασίας στοιχείο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Προτύπου.

Η παρούσα έκθεση εξετάζει τις καλύτερες πρακτικές του κοινωνικού διαλόγου στο τραπεζικό τομέα εννέα κρατών μελών της ΕΕ. Στοχεύει στην ανάπτυξη μιας συγκριτικής συζήτησης και προοπτικής. Αντλεί ιδέες, αναλύσεις και συμπεράσματα από την εκτενή συμμετοχική εκπαίδευση και κατάρτιση που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του προγράμματος Dialogos+ από όλους τους συμμετέχοντες εταίρους κατά την περίοδο αμέσως πριν από την έκρηξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Αυτή η εμπειρία του κοινωνικού διαλόγου γίνεται πολυτιμότερη στις νέες συνθήκες της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, η οποία έχει επιπτώσεις και στην απασχόληση και στις εργασιακές σχέσεις στους τραπεζικούς τομείς κάθε οικονομίας και κοινωνίας.

Εκ μέρους του INE OTOE ευχαριστούμε όλα τα συνδικάτα και τους αντιπροσώπους τους, που συμμετείχαν με πολύ ενεργό και παραγωγικό τρόπο στη διαμόρφωση και στην ανάπτυξη του προγράμματος DialogoS+, τα αποτελέσματα του οποίου βοηθούν όλους μας στο να προσδιορισθούν οι καλύτερες πρακτικές του κοινωνικού διαλόγου στους τραπεζικούς τομείς στο εθνικό επίπεδο και συμβάλλουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση μιας κοινής συνδικαλιστικής προσέγγισης που δίνει έμφαση στο πως αυτές οι καλύτερες πρακτικές μπορούν να μας βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων.

Εισαγωγή

Σταύρος Κούκος Πρόεδρος OTOE

Πρόεδρος INE - OTOE

Αριστοτέλης Λάκκας Διευθύνων Σύμβουλος ΙΝΕ - ΟΤΟΕ

Page 6: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

6

Page 7: Dialogos+ GR Final Book

7

1. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Δρ Χρήστος Α. Ιωάννου

Έκθεση που συντάχθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος DialogoS+

Page 8: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

8

Σύνοψη

Με την ανάλυση των πρόσφατων εξελίξεων στους «εθνικούς» τραπεζικούς τομείς με μια συγκριτική οπτική όσον αφορά τις πρακτικές κοινωνικές διαλόγου έχουμε συναγάγει ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με τους διαφορετικούς βαθμούς και τα διαφορετικά στάδια ανάπτυξης του κοινωνικού διαλόγου και των αποτελεσμάτων του στη ρύθμιση της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων στους τραπεζικούς τομείς σε εννέα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Αυτή η ανάλυση και η σύγκριση των διαφορετικών εθνικών συστημάτων στην ρύθμιση της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων στους «εθνικούς» τραπεζικούς τομείς, βασίζονται σε συνεισφορές που προέρχονται από τις ακόλουθες συνδικαλιστικές οργανώσεις:

Federazione Autonoma Bancari Italiani (FABI),•

Federacion de Servicios de UGT (FeS-UGT) Ισπανία,•

Sindicato dos Bancarios do Centro, (SBC) Πορτογαλία,•

Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου (ETYK), Κύπρος, •

Malta Union of Bank Employees (MUBE), Μάλτα,•

Trade Union of the Bank Employees and Workers in UBB AD, Βουλγαρία,•

Federatia Sindicatelor din Asigurari si Banci, Ρουμανία, •

Finansforbundet, Finance Sector Union, Δανία, •

Ομοσπονδία Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδας, (ΟΤΟΕ)• Η σύγκριση των διαφορετικών εθνικών συστημάτων στην ρύθμιση της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων στους «εθνικούς» τραπεζικούς τομείς, μας οδήγησε στην ταξινόμησή τους, για αναλυτικούς λόγους, σε τέσσερις ομάδες.

Η πρώτη ομάδα καλών πρακτικών κοινωνικού διαλόγου αφορά σε τρία «παλαιά» κράτη-μέλη της ΕΕ, συγκεκριμένα την Δανία, την Ισπανία και την Ιταλία. Το κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ο σχετικά ισχυρός ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων στη διαμόρφωση του αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου στον τραπεζικό τομέα.

Στην Ισπανία εξετάζουμε ως καλή πρακτική την ρύθμιση των επιπτώσεων από Συγχωνεύσεις και Εξαγορές τραπεζών μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας που παρήγαγαν θεσμικά αποτελέσματα, τα οποία με την σειρά τους ενσωματώθηκαν στην νομοθεσία, όπως στην περίπτωση του νόμου πρόωρης συνταξιοδότησης για τους υπαλλήλους τραπεζών που αποχώρησαν μέσα από την διαδικασία αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα.

Page 9: Dialogos+ GR Final Book

9

Στην Ιταλία εξετάζουμε ως καλύτερη πρακτική την ρύθμιση των επιπτώσεων από τις τραπεζικές αναδιαρθρώσεις μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, οι οποίες θέσπισαν το καινοτόμο και διμερώς συμφωνημένο και διμερώς διαχειριζόμενο «Ταμείο Εισοδηματικής Υποστήριξης».

Στη Δανία θεωρούμε ως καλή πρακτική την σε ενιαίο συνδικαλιστικό πλαίσιο ρύθμιση του τραπεζικού και του ασφαλιστικού τομέα και την ισχυρή επιρροή του κοινωνικού διαλόγου στη διαμόρφωση λύσεων που βασίζονται στην σύνθεση της ευελιξίας και της ασφάλειας «flexicurity» στο τραπεζικό τομέα.

Η δεύτερη ομάδα εθνικών εμπειριών αναφέρεται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κοινωνικός διάλογος, και όχι σε καλές πρακτικές, υπό την έννοια ότι η προϋπάρχουσα εμπειρία της ανάπτυξης του κοινωνικού διαλόγου αντιμετωπίζει προκλήσεις.Τέτοιου είδους προκλήσεις προέκυψαν στην περίπτωση δύο «παλαιών» κρατών-μελών της ΕΕ, της Πορτογαλίας και της Ελλάδας, όπου κοινό θέμα τους είναι η αναδυόμενη πρόκληση - αμφισβήτηση στις κλαδικές συλλογικές διαπραγματεύσεις ως μέσου για την αποτελεσματική ρύθμιση της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων στον τραπεζικό τομέα.

Η τρίτη ομάδα εθνικών εμπειριών αφορά τις καλές πρακτικές του κοινωνικού διαλόγου που προέκυψαν σε δύο «νέα» κράτη-μέλη, την Κύπρο και την Μάλτα, όπου η επιρροή των εθνικών συνδικαλιστικών ενώσεων συνδέθηκε με την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου στον τραπεζικό τομέα ως μέσου ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων και πιο συγκεκριμένα όσον αφορά σε νεοεισερχόμενους «παίκτες» στους εθνικούς τραπεζικούς τομείς τον τομέα (μέσω των Συγχωνεύσεων & των Εξαγορών) με τη διατήρηση και την ενίσχυση της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης και του αποτελεσματικού ρόλου στον κοινωνικό διάλογο.

Η τέταρτη ομάδα εθνικών εμπειριών αναφέρεται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζονται για την ανάπτυξη των εθνικών συνδικαλιστικών ενώσεων σε δύο «νέα» κράτη-μέλη, την Βουλγαρία και την Ρουμανία, όπου το κοινό θέμα τους αναφέρεται στην πρόκληση της οικοδόμησης της ικανότητας αποτελεσματικής συμμετοχής στον κοινωνικό διάλογο μέσω της αύξησης της συνδικαλιστικής πυκνότητας και εκπροσώπησης και της σύναψης των κλαδικών / τομεακών συλλογικών συμβάσεων εργασίας.

Page 10: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

10

Εθνικές καλές πρακτικές και προκλήσεις

Δανία

Το βασικό θέμα για τη Δανία είναι ο ισχυρός ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Επομένως εμφανίζεται ένα κοινό θέμα μεταξύ της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Δανίας όσον αφορά τον ισχυρό ρόλο των συλλογικών διαπραγματεύσεων

Οι σημαντικές αλλαγές στις Εργασιακές Σχέσεις του τραπεζικού τομέα 1. στην Δανία.

Όπως περιγράφεται στον πίνακα και στο διάγραμμα που ακολουθεί, η απασχόληση ελαττώθηκε ελαφρώς από το 2002 ως το 2004. Όμως, από το 2004 μέχρι το 2007 έχει υπάρξει μια μάλλον σημαντική άνοδος στην απασχόληση. Στατιστικά στοιχεία για το 2008 δεν ήταν ακόμη διαθέσιμα.

Η απασχόληση στον τραπεζοασφαλιστικό τομέα στην Δανία

Στους παράγοντες που επηρέασαν την απασχόληση σημαντικό ρόλο είχαν οι περισσότερες Συγχωνεύσεις και Εξαγορές μεταξύ των αρκετά μικρών οικονομικών μονάδων, οι οποίες συνεπώς είχαν και χαμηλό αντίκτυπο στο επίπεδο της απασχόλησης. Ως προς άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την απασχόληση, η ανάπτυξη και η εισαγωγή π.χ. της τεχνολογίας δεν έχει χαρακτήρα που να οδηγεί σε σημαντικές και ξαφνικές μεταβολές στην απασχόληση. Εξετάζοντας τις επιδράσεις από εξελίξεις σε διασυνοριακό επίπεδο, η τράπεζα Nordea έχει αλλάξει τη δομή της στο σκανδιναβικό επίπεδο και η τράπεζα Danske έχει αποκτήσει ξένες τράπεζες, ειδικότερα την Northern Irish.

Τράπεζες και Ταμιευτήρια

Στεγαστικές Τράπεζες

Ασφαλιστικές Σύνολο

2002 41.613 4.174 16.972 62.759

2003 40.950 4.268 16.780 61.998

2004 40.833 4.040 16.713 61.585

2005 41.364 4.081 17.709 63.154

2006 43.270 4.151 18.155 65.575

2007 44.284 4.088 18.617 66.989

Page 11: Dialogos+ GR Final Book

11

Το διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζει τον δείκτη ανεργίας για τα μέλη της Finansforbundet. Όπως εξηγείται ανωτέρω, κατά τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου έλαβε χώρα μια μικρή άνοδος και μια σημαντική πτώση στην ανεργία. Δείχνει επίσης ότι από το 1992 η ανεργία στον τομέα δεν ήταν ποτέ χαμηλότερη απ’ότι το 2008.

Η ανεργία των μελών της Finansforbundet

Kilde: FTF-A (02/04-2008)

(Εξήγηση: «Kvinder» = γυναίκες, «Mænd» = άνδρες, «Ι ALT» = σύνολο).

Όσον αφορά τις προοπτικές για το μέλλον, οι εκτιμήσεις πριν τον ερχομό της οικονομικής κρίσης ήταν ότι που η οικονομία στον τομέα θα επιβραδύνει κάπως στα ερχόμενα έτη. Ακόμα κι αν η διεθνής κρίση των subprime δεν έχει χτυπήσει το δανικό χρηματοπιστωτικό τομέα τόσο ισχυρά όπως στην περίπτωση πολλών άλλων χωρών, η οικονομική αναταραχή έχει ήδη της επιπτώσεις της. Ως αποτέλεσμα, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια άνοδο στην ανεργία.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 12: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

12

Μέθοδοι Ρύθμισης των Αλλαγών στον Τραπεζικό Κλάδο. 2.

Εν γένει, η πλειοψηφία της δομής των τραπεζικών επιχειρήσεων στην Δανία υπάγεται σε ρυθμίσεις μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, οι οποίες αναπροσαρμόζονται κατά διαστήματα μέσα από την διαδικασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Έχει δημιουργηθεί ένα πλέγμα ρυθμίσεων μέσω ενός συνδυασμού μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της συλλογικής διαπραγμάτευσης, της ενημέρωσης και της διαβούλευσης. Το πλαίσιο ρυθμίσεων περιλαμβάνει και την σχετική νομοθεσία της ΕΕ μέρος την οποίας έχει εφαρμοστεί μέσω της γενικής νομοθεσίας της χώρας και μερικά περισσότερο εξειδικευμένα τομεακά ζητήματα μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.

Η Σημασία των Συλλογικών Διαπραγματεύσεων. 3.

Ο κοινωνικός διάλογος εξελίσσεται πρώτιστα μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων που οδηγούν σε συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Αυτές είναι μάλλον ιδιαίτερα αναλυτικές και λεπτομερείς ώστε να δίνουν ένα στερεό υπόβαθρο για τη διαπραγμάτευση μεταξύ των εργοδοτών και των εκπροσώπων των εργαζομένων. Η νομοθεσία έχει χρησιμοποιηθεί σε έναν μικρότερο βαθμό ως μέθοδος ρύθμισης, αλλά ο ρόλος της είναι σημαντικός στον τομέα του εργασιακού περιβάλλοντος, όπου οι κανόνες και για τον διάλογο μεταξύ του εργοδότη και των εργαζομένων καθορίζονται στο νομοθετικό πλαίσιο για τις συνθήκες εργασίας και το εργασιακό περιβάλλον. Επίσης, οι κανόνες για την αντιπροσώπευση των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων περιλαμβάνονται στο νόμο για τις κεφαλαιουχικές εταιρίες περιορισμένης ευθύνης.

Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων. 4.

Στην Δανία και ειδικότερα στον τραπεζικό τομέα ο ρόλος και η επιρροή των τομεακών συνδικάτων είναι ιδιαίτερα ισχυροί. Τα συμβούλια των εργαζομένων στις επιχειρήσεις παίζουν έναν κεντρικό ρόλο όπως επίσης και οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στα Διοικητικά Συμβούλια της κάθε επιχείρησης. Επίσης και τα κεντρικά και τα αποκεντρωμένα – περιφερειακά στελέχη των συνδικάτων έχουν ιδιαίτερους ρόλους.Η Finansforbundet έχει αναπτύξει τις συγκεκριμένες λειτουργίες για συστηματική παρακολούθηση και παρέμβαση π.χ. για τις περιπτώσεις Συγχωνεύσεων και Εξαγορών,και γι αυτό έχει αναπτύξει έναν οδηγό – εγχειρίδιο για τις διεθνικές συγχωνεύσεις, το οποίο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο και από άλλες εθνικές συνδικαλιστικές ενώσεις.

Page 13: Dialogos+ GR Final Book

13

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Η Finansforbundet θεωρεί ότι οι Συγχωνεύσεις και οι Εξαγορές μπορούν να αποτελέσουν μια μεγάλη πρόκληση στο μέλλον, ειδικά στο διασυνοριακό επίπεδο. Η εξωτερική ανάθεση (οutsourcing) εσωτερικών εργασιών των τραπεζών π.χ. των ΤΠΕ αποτελεί μια άλλη σημαντική πρόκληση που αφορά την απασχόληση στον τραπεζικό τομέα. Αυτά τα δύο ζητήματα αποτελούσαν στην Δανία τις βασικές προκλήσεις για την απασχόληση στον τραπεζοασφαλιστικό τομέα πριν από τη εκδήλωση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Ο επιθυμητός ρόλος για τον Κοινωνικό Διάλογο. 6.

Η Finansforbundet θεωρεί ότι υπάρχουν αρκετές πτυχές σχετικά με τον επιθυμητό ρόλο της για τον κοινωνικό διάλογο. Τέτοιες πτυχές θα μπορούσαν να είναι 1) για ενέργειες που να βελτιστοποιήσουν την επιρροή των εκπροσώπων των εργαζομένων μέσω της παροχής σε αυτούς σχετικής εκπαίδευσης και 2) για ενέργειες που βελτιώνουν και που βελτιστοποιούν το υπάρχον ρυθμιστικό πλαίσιο στην Δανία και τον τραπεζοασφαλιστικό τομέα της.

Οι θεματικές περιοχές όπου ο Κοινωνικός Διάλογος μπορεί να διαδραματίσει 7. έναν ρόλο.

Η Finansforbundet θεωρεί ότι όλες οι πτυχές των σύγχρονων εργασιακών σχέσεων αποτελούν τομείς ενδιαφέροντος. Όμως δεν είναι επιθυμητό είτε να συνταχθεί ένας γενικός κατάλογος ή να επισημανθούν και να επιλεγούν κάποια συγκεκριμένα θέματα περιορίζοντας το πεδίο του κοινωνικού διαλόγου. Γιατί ο κοινωνικός διάλογος, στο «ώριμο» και λειτουργικό πλαίσιο της Δανίας θεωρείται ως κύριο εργαλείο για την ρύθμιση της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων.

Τα εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Η Finansforbundet θεωρεί ότι στην περίπτωση του τραπεζοασφαλιστικού τομέα στην Δανία δεν υπάρχει κανένα πραγματικό εμπόδιο για τον κοινωνικό διάλογο. Γενικά, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να συνεχίσει να λειτουργεί το ισχύον πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου και να συμβαδίζει με τις γρήγορες εξελίξεις σε τον συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο του τραπεζοασφαλιστικού τομέα. Αυτή ήταν η προσέγγιση της Finansforbundet αμέσως πριν από την ανάπτυξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και παραμένει σε ισχύ.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 14: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

14

Μελλοντικές τάσεις στην αναδιάρθρωση και οι νέες προκλήσεις. 9.

Η Finansforbundet θεωρεί ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών (2003-2008) έχουν υπάρξει σχετικά μικρές αναδιαρθρώσεις του δανικού τραπεζικού τομέα και αυτό το γεγονός εξηγεί ότι είχε υπάρξει περιορισμένη δημόσια συζήτηση και αντιπαράθεση τα τελευταία χρόνια. Αλλά μια επιστροφή και επάνοδος στις Συγχωνεύσεις και τις Εξαγορές καθώς και οι επιπτώσεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης επιβάλει την ενεργότερη συμμετοχή των συνδικαλιστικών ενώσεων στη δημόσια συζήτηση.

Page 15: Dialogos+ GR Final Book

15

Ισπανία

Το βασικό θέμα για την Ισπανία είναι ο ισχυρός ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Σαν καλύτερη πρακτική προσδιορίσαμε την ρύθμιση των επιπτώσεων στην απασχόληση λόγω Συγχωνεύσεων & Εξαγορών μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας - με την ειδική αναφορά στην περίπτωση του «νόμου πρόωρης συνταξιοδότησης». Είναι, συνεπώς, μέρος του κοινού θέματος μεταξύ της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Δανίας, το οποίο αναφέρεται στον ισχυρό ρόλο των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Οι σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση και στις Εργασιακές Σχέσεις 1. του τραπεζικού τομέα στην Ισπανία.

Στην Ισπανία έχει υπάρξει τα τελευταία χρόνια εκτενής εμπειρία για τις αλλαγές στο τραπεζικό τομέα λόγω των Συγχωνεύσεων και των Εξαγορών και των ιδιωτικοποιήσεων. Οι αλλαγές λόγω της εφαρμογής νέων τεχνολογιών είχαν μια λιγότερο σημαντική επιρροή. Ως προς τις επιπτώσεις στην απασχόληση για την συνδικαλιστική ένωση UGT είναι σαφές ότι οι Συγχωνεύσεις & οι Εξαγορές έχουν ως κύριο σκοπό τις λειτουργικές δαπάνες για την μείωσή τους με τη μείωση του προσωπικού. Στην Ισπανία αυτό οδήγησε σε περικοπές της συνολικής απασχόλησης από 121.500 τραπεζικούς υπαλλήλους το έτος 2000 σε 110.500 το 2008. Επίσης η διαδικασία της συγκέντρωσης του τραπεζικού τομέα οδήγησε σε μια δομή 147 διαφορετικών τραπεζικών εταιριών (75 εθνικών και 72 διεθνών) και 6 ομίλων τραπεζών, της Santander, της BBVA, της Popular, της Sabadell, της Barclays και της Deutsche Bank. Αυτό το φαινόμενο αναδιαρθρώσεων και συγκέντρωσης δεν έχει τελειώσει και η πρόσφατη τάση είναι η εξωτερική ανάθεση υποκαταστημάτων (branch outsourcing) με μια μέθοδο που μοιάζει με αυτήν της δικαιόχρησης (franchise).

Οι σημαντικότερες προκλήσεις μέσω των συγχωνεύσεων στην Ισπανία ήταν:

Το 1999 όταν η Santander απορρόφησε σταδιακά την BCH με το νέο όνομα SCH. • Αυτό οδήγησε σε περικοπές της απασχόλησης από 31000 υπαλλήλους το 1999 σε 21000 το 2007 (χωρίς να υπολογίζονται οι επιπτώσεις στους ευρύτερους ομίλους).

Το 2000 όταν η BV απορρόφησε την Argentaria (προηγούμενη δημόσια τράπεζα • holding) με το νέο όνομα BBVA. Αυτό οδήγησε στις περικοπές απασχόλησης από 37.000 υπάλληλους το 2000 σε 31.000 το 2007.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 16: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

16

Περαιτέρω στην Santander, έχει δημιουργηθεί η πιθανότητα 1000 πρόωρων συνταξιοδοτήσεων για το 2008 και επιπλέον 2000 πρόωρων συνταξιοδοτήσεων στην BBVA. Όμως, στην Ισπανία και με συμφωνία με τις δύο συνδικαλιστικές ενώσεις UGT και CCOO, οι απώλειες θέσεων εργασίας για το εργατικό δυναμικό των τραπεζών ρυθμίζονται με τη μέθοδο των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, με την καταβολή ποσοστού του μισθού που ανέρχεται στο 83% του μικτού μισθού, και αφορά όσους είναι 52 ετών στην BBVA, και το 90% του μισθού και ηλικίας 50 ετών στην Santander.

Μέθοδοι Ρύθμισης των Αλλαγών στον Τραπεζικό Κλάδο. 2.

Στην Ισπανία όλες οι αλλαγές στην απασχόληση και τις εργασιακές σχέσεις του τραπεζικού κλάδου ρυθμίζονται με συμφωνίες μεταξύ των τραπεζών και των συνδικαλιστικών ενώσεων, κυρίως με τις συνδικαλιστικές ενώσεις UGT και CCOO, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 78% των μελών του τραπεζικού τομέα. Στην Ισπανία τα δικαιώματα αντιπροσώπευσης και συλλογικής διαπραγμάτευσης παρέχονται από το«Estatuto de los trabajadores» (Γενικό Εργατικό Δίκαιο) και συμπληρώνονται με την εθνική συλλογική σύμβαση του τραπεζικού κλάδου. Επίσης, ιδιαίτερες συμφωνίες και συμβάσεις μπορούν να υπογραφούν στο επίπεδο επιμέρους τραπεζών (επιχειρησιακές).

Σε αυτό το πλαίσιο το ισπανικό Υπουργείο Απασχόλησης σέβεται τον κοινωνικό διάλογο με το να μην παρεμβαίνει στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Εκτός από την συλλογική διαπραγμάτευση, άλλη κυρία μέθοδος κοινωνικού διαλόγου που αξιοποιήθηκε στην διάρκεια όλων αυτών των σημαντικών εξελίξεων από τα ισπανικά συνδικάτα ήταν οι διαδικασίες της πληροφόρησης και της διαβούλευσης.

Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. 3.

Στον ισπανικό τραπεζικό τομέα το κύριο εργαλείο για την ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και της απασχόλησης ήταν και παραμένουν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις. Εκτός από την Ευρωπαϊκή κοινωνική νομοθεσία και το εθνικό εργατικό δίκαιο που ισχύουν στην Ισπανία και ενισχύουν τις διαδικασίες κοινωνικές διαλόγου, όλες τις διαδικασίες αναδιαρθρώσεων και απώλειας θέσεων εργασίας, αντιμετωπίζονται και ρυθμίζονται κυρίως στο πλαίσιο της κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας (NCBSA).Επίσης, η εθνική εμπειρία υποδηλώνει ότι και οι τράπεζες προτιμούν να συνδιαλέγονται με τον κοινωνικό εταίρο τους, τα συνδικάτα. Τα τελευταία χρόνια η ένωση των εργοδοτών και οι συνομοσπονδίες UGT και CCOO υπογράφουν την εθνική συμφωνία απασχόλησης (ANC). Αυτή η συμφωνία ρυθμίζει πτυχές, όπως η αύξηση των μισθών καθώς και ζητήματα εργασιακής ζωής και συνθηκών εργασίας και είναι δεσμευτική για όλα τα μέλη τους.

Page 17: Dialogos+ GR Final Book

17

Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων. 4.

Στον ισπανικό τραπεζικό τομέα ο τύπος των αντιπροσωπευτικών οργανισμών των εργαζομένων μέσω των οποίων εξελίσσονται οι διαδικασίες του κοινωνικού διαλόγου,είναι κατά κανόνα οι συνδικαλιστικές Ομοσπονδίες που αντιπροσωπεύονται από τον εθνικό ομοσπονδιακό γραμματέα κάθε τομέα ή κλάδου (είναι αξιοσημείωτο ότι στην περίοδο εφαρμογής του προγράμματος Dialogos+ ομοσπονδιακός γραμματέας τουκλάδου είναι η κα Torronteras). Στην άλλη πλευρά του τραπεζιού της συλλογικής διαπραγμάτευσης βρίσκεται η ένωση εργοδοτών (AEB) που αντιπροσωπεύει τις τράπεζες. Επίσης, στο επίπεδο της κάθε επιχείρησης – τράπεζας λειτουργούν τα Ευρωπαϊκά Συμβούλια των Εργαζομένων. Στο εθνικό επίπεδο υπάρχει μια γραμματεία τομέα συνδεόμενη με την FES-UGT με έναν εθνικό γραμματέα τομέα που παρακολουθεί τις εργασιακές σχέσεις στον τραπεζικό κλάδο.

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Ως σημαντικότερη πρόκληση για το μέλλον της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων στον τραπεζικό τομέα στην Ισπανία θεωρείται η αύξηση της συνδικαλιστικής πυκνότητας και της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης. Αυτό συσχετίζεται με τη σύγχρονη τάση της εξωτερικής ανάθεσης (outsourcing) παραδοσιακών εργασιών των τραπεζικών υπαλλήλων που μεταφέρονται σε εταιρείες υπηρεσιών (που είναι θυγατρικές - υποκαταστήματα των τραπεζών σε ποσοστό 100%) με σχετικά διαφορετικούς και δυσμενέστερους όρους απασχόλησης για τον εργαζόμενο και χωρίς την αναγνώριση συνδικαλιστικών δικαιωμάτων. Από αυτήν την άποψη είναι αξιοσημείωτο αυτό που συμβαίνει στην Santander, με την ανάπτυξη εξωτερικών εταιρειών (όπως η Sercoban, η Produban, η Gesban, η Geoban, η Inverban) που επίσης αναλαμβάνουν εργασία από τις θυγατρικές της, ενώ τα τραπεζικά υποκαταστήματα «υποφέρουν» από έλλειψη προσωπικού, και ενώ τα κεντρικά τμήματα της τράπεζας «εκκενώνονται». Ακόμη και η μισθοδοσία και μέρος των λειτουργιών διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού μεταφέρονται εκτός μέσω του outsourcing.

Για τις ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις το επίπεδο απασχόλησης είναι επίσης μια σημαντική πρόκληση, η οποία υπόκειται στην πίεση από το συνολικό προσανατολισμό των τραπεζών στους βραχυπρόθεσμους επιχειρησιακούς στόχους, την κακή οργάνωση εργασίας και τις πιθανότητες για μελλοντικές Συγχωνεύσεις και Εξαγορές. Οι ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις στην BBVA «ανησυχούν» για την πιθανότητα να «εξαφανιστούν» διοικητικές εργασίες μαζί με κεντρικά τμήματα και λειτουργίες.

Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο. 6.

Οι ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις θεωρούν την ίδια την διαδικασία κοινωνικού διαλόγου ως κύριο στόχο τους και λειτουργία τους. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο αισθάνονται ασφαλείς ως προς τον τρόπο που ο τραπεζικός τομέας αντιδρά στις αλλαγές, με τον κύριο ρόλο που διαδραματίζουν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, και μέσω του διαλόγου με

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 18: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

18

την εργοδοτική ένωση AEB. Θεωρούν επίσης ότι σύμφωνα με την ενίσχυση των δικαιωμάτων πληροφόρησης και διαβούλευσης του άρθρου 64 του εργατικού νόμου θα μπορούν να έχουν και καλύτερες ευκαιρίες επιρροής στην διαμόρφωση των εξελίξεων. Ο στόχος για τις ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις είναι να ενισχύσουν τις διαδικασίες κοινωνικού διαλόγου στο επίπεδο επιχείρησης και να ενισχύσουν την εικόνα για τα οφέλη και τη σημασία του κοινωνικού διαλόγου ως μέσου να βρίσκονται λύσεις.

Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει 7. έναν ρόλο.

Οι ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις θα επιθυμούσαν να δουν την αποτελεσματικότερη επιρροή του κοινωνικού διαλόγου σε θεματικές περιοχές, όπως οι πολιτικές και οι συμφωνίες ισότητας των φύλων στις τράπεζες. Αυτή η τάση ήδη αναπτύσσεται στον τραπεζικό τομέα και προγραμματίζονται να υπάρξουν συλλογικές συμβάσεις και συμφωνίες σε όλες τις τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων της επαγγελματικής σταδιοδρομίας και των «οροφών» που συνδέονται με το φύλο, σπάζοντας το αόρατο «ανώτατο όριο» στην ανάπτυξη της σταδιοδρομίας των γυναικών. Επίσης, σε θέματα εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού ο κοινωνικός διάλογος έχει έναν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει με τη δημιουργία και τη λειτουργία των κοινών παρατηρητήριων και των επιτροπών μεταξύ της διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού κάθε τράπεζας και των συνδικαλιστικών ενώσεων. Συλλογικές συμφωνίες για την δια βίου εκπαίδευση και την συμφιλίωση εργασίας και ζωής υπογράφονται επίσης στο επίπεδο της επιχείρησης. Υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη για την ενημέρωση και την συνειδητοποίηση των εργαζομένων προκειμένου να διαδοθεί το περιεχόμενο και η αξιοποίηση αυτών των νέων δικαιωμάτων. Επίσης, οι συνδικαλιστικές ενώσεις στο εσωτερικό τους προετοιμάζουν τα στελέχη τους για την καθημερινή παρακολούθηση των επιπτώσεων σε αυτές τις νέες θεματικές περιοχές των εργασιακών σχέσεων.

Ο τραπεζικός τομέας στην Ισπανία μοιάζει να αυτορυθμίζει την ροή της απασχόλησης που απαιτείται. Όμως, αυτό που αποτελεί μια πραγματικά νέα τάση είναι η αντικατάσταση των παλαιότερων υπαλλήλων από τους νέους υπαλλήλους. Οι παρενέργειες αυτού είναι εάν οι νέοι υπάλληλοι είναι συνδικαλισμένοι, εάν έχουν συγκριτικά υψηλότερους μισθούς και το ότι η εμπειρία δεν θεωρείται πλέον ένα πλεονέκτημα, αλλά πλεονέκτημα θεωρείται η γνώση των νέων τεχνικών πωλήσεων και το μάρκετινγκ. Οι λειτουργίες της διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού αλλάζουν. Τώρα τα εμπορικά τμήματα της επιχείρησης κάνουν την επιλογή ανθρώπινου δυναμικού, αντί της πρακτικής του παρελθόντος, όπου την επιλογή έκαναν τα τμήματα ανθρώπινου δυναμικού. Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις εφαρμόζουν τις υπερωρίες, τις οποίες οι παλαιότεροι υπάλληλοι αποφεύγουν ή αρνούνται να κάνουν. Μια άλλη νέα τάση που πρέπει να εξετασθεί είναι η αυξανόμενη εργασία πωλήσεων τραπεζικών προϊόντων από απόσταση (telemarketing) που λειτουργεί έξω από τα τμήματα των τραπεζών και τα υποκαταστήματα.

Page 19: Dialogos+ GR Final Book

19

Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Τα ισπανικά συνδικάτα δεν θεωρούν ότι υπάρχουν πραγματικά εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο στο τραπεζικό τομέα. Αυτό ερμηνεύεται από τη ιδιαίτερη σημασία των ισχυουσών ρυθμίσεων και από το γεγονός ότι οι αναδιαρθρώσεις ρυθμίζονται επίσης από την νομοθεσία και επομένως οι εργοδότες πρέπει να λάβουν υπόψη τους την ανάγκη αποδοχής των μέτρων αναδιάρθρωσης από τις συνδικαλιστικές ενώσεις και επιπλέον από το Υπουργείο Εργασίας. Εντούτοις, αυτό δεν υπονοεί την έλλειψη δυνατοτήτων εκ μέρους των τραπεζών στην προσπάθειά τους να μειώσουν τις λειτουργικές δαπάνες να υιοθετούν επιθετικότερες πρωτοβουλίες και πολιτικές.

Μελλοντικές τάσεις αναδιαρθρώσεων και οι νέες προκλήσεις. 9.

Στην Ισπανία η συνδικαλιστική ένωση UGT θεωρεί ότι υπάρχει, ακόμη, στο ευρύ κοινό μια αντίληψη ότι οι υπάλληλοι των τραπεζών είναι κάποιο είδος προνομιούχων υπαλλήλων. Επίσης, θεωρούν ότι τα ΜΜΕ δημιουργούν για τις τράπεζες και τους υπαλλήλους των τραπεζών μια όχι καλή εικόνα, με την κριτική των προμηθειών που επιβάλλονται στις συναλλαγές των καταναλωτών και τα σχετικά κόστη. Η UGT θεωρεί ότι η ένωση των εργοδοτών (AEB) προτιμά τα πιθανά προβλήματα εργασιακών σχέσεων να αντιμετωπίζονται εσωτερικά, χωρίς να λαμβάνουν δημοσιότητα. Η UGT θεωρεί ότι συμβάλλει στην κοινωνική «ευημερία». Σύμφωνα με το ερευνητικό τμήμα της UGT, οι εργασιακές συγκρούσεις δημιουργούν έναν κακό αντίκτυπο στα μέλη και το εργατικό δυναμικό γενικά. Η UGT αισθάνεται βέβαιη ότι η νέα νομοθετική διάταξη για τα δικαιώματα διαβούλευσης με την αναθεώρηση του άρθρου 64 του Εργατικού Νόμου θα βοηθούσε την ενίσχυση του διαλόγου. Οι επιχειρήσεις και τα εργασιακά συμβούλια στις επιχειρήσεις πρέπει να ασκήσουν αυτά τα δικαιώματα, και να έχουν έναν μόνιμο κοινωνικό διάλογο με τις συνδικαλιστικές ενώσεις και τους άλλους συμμέτοχους (μέτοχοι, καταναλωτές). Η UGT θεωρεί ότι η προηγούμενη και μελλοντική τάση σε αυτήν την περίπτωση και για το τραπεζικό τομέα είναι πάντα η ίδια: οι επιχειρήσεις προσπαθούν να αποφύγουν ή να ελαχιστοποιήσουν τις παρεχόμενες πληροφορίες και οι ενώσεις προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν τις διαβουλεύσεις. Οι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι πρέπει να προετοιμαστούν και να διδαχθούν τις νέες τεχνολογίες και τις δυνατότητες επικοινωνίας, διαφορετικά ο εν λόγω τομέας θα «καταληφθεί» από τις τράπεζες, δημιουργώντας το «τεχνολογικό-εικονικό» συνδικάτο τους στο διαδίκτυο, με την online συμβουλευτική, και με τους εξωτερικούς προμηθευτές υπηρεσιών. Η UGT έφερε ως παράδειγμα την περίπτωση της Scamander, όπου λειτουργεί για το προσωπικό ελεύθερη «γραμμή χωρίς χρέωση» για να μετρά τα «προσωπικά προβλήματα διαβίωσης» που εμποδίζουν τους υπαλλήλους από να αποδίδουν καλά!

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 20: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

20

Ιταλία

Το βασικό θέμα για την Ιταλία είναι ο ισχυρός ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Ως καλύτερη πρακτική προσδιορίσαμε την ρύθμιση των επιπτώσεων από τις αναδιαρθρώσεις μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας με τα καινοτόμα και συλλογικά συμφωνηθέντα «εργαλεία», και μεταξύ αυτών το «Ταμείο Εισοδηματικής Υποστήριξης». Από αυτή την άποψη η Ιταλία είναι μέρος του κοινού θέματος με την Ισπανία, και την Δανία που αφορά τον ισχυρό ρόλο των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Οι σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση του Τραπεζικού τομέα. 1.

Η παρούσα δομή του ιταλικού τραπεζικού συστήματος είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας μετασχηματισμού που άρχισε στην αρχή της δεκαετίας του ‘90. Ως κύρια σημεία σε αυτήν την διαδικασία μπορούν να θεωρηθούν η κρίση μείωσης αποδοτικότητας του 1997 που προκλήθηκε από την κρίση στα επιτοκιακά περιθώρια και οδήγησε σε σχέδια για περικοπές σχεδόν 30.000 θέσεων εργασίας τραπεζικών υπαλλήλων. Για να κατανοήσουμε την σημασία των ιδιωτικοποιήσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα ας σημειώσουμε ότι το 1992 το μερίδιο του τραπεζικού κλάδου που ελεγχόταν από το κράτος έφθανε σχεδόν στο 75%. Μεταξύ του 1993 και του 2002 στον ιταλικό τραπεζικό τομέα έλαβαν χώρα περισσότερες από 500 συγχωνεύσεις που περιέλαβαν σχεδόν το μισό από το τραπεζικό τομέα και οδήγησαν, σε συνδυασμό με τις ιδιωτικοποιήσεις, το κρατικό μερίδιο στον τραπεζικό τομέα σε λιγότερο από 10%.

Ο μετασχηματισμός του ιταλικού τραπεζικού συστήματος είχε επιπτώσεις και στην τάση απασχόλησης η οποία έχει εξελιχθεί ως ακολούθως:

1999:350.000, 2002:340.500, 2003:338.300, 2004:337.000, 2005:340.865,

εκ των οποίων οι 299.000 απασχολούνται στις τράπεζες και στις εταιρείες τραπεζικών υπηρεσιών που ανήκουν σε τραπεζικούς ομίλους, 24.000 σε χρηματιστηριακές-οικονομικές επιχειρήσεις, και 18.000 στις ανεξάρτητες επιχειρήσεις υπηρεσιών.

Τρόποι ρύθμισης των Αλλαγών στον Ιταλικό τραπεζικό τομέα. 2.

Η διαδικασία μετασχηματισμού του ιταλικού τραπεζικού συστήματος έχει ρυθμιστεί κυρίως μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του κοινωνικού διαλόγου. Το 1997-1998 υπήρξε μια κοινωνική συμφωνία μεταξύ της ιταλικής κυβέρνησης, της ιταλικής ένωσης τραπεζών (ABI) και 9 συνδικαλιστικών ενώσεων τραπεζών. Το 1999-2001 ακολούθησε

Page 21: Dialogos+ GR Final Book

21

η συμφωνία για την πρόωρη συνταξιοδότηση (για 5 έτη) ως μεθόδου περιορισμού των δαπανών προσωπικού. Στην ίδια λογική μια εθνική συλλογική σύμβαση εισήγαγε ένα πλαίσιο κινήτρων που χρηματοδοτήθηκαν από τη μείωση της υπερωριακής απασχόλησης. Έτσι το 2001-2005 μια νέα σχέση διαμορφώθηκε στο ιταλικό τραπεζικό σύστημα. Το 2006 η ανταλλαγή ιδεών και προτάσεων αντί της απλής παροχής πληροφοριών για τα σχεδιαζόμενα κίνητρα βελτίωσε τον κοινωνικό διάλογο και τα αποτελέσματα. Το 2007 άρχισαν οι εθνικές διαπραγματεύσεις με τη ABI για την ανανέωση της εθνικής συλλογικής σύμβασης εργασίας που αφορούσε τις αναδιαρθρώσεις.

Ένα από τα σημαντικά αποτελέσματα της ρύθμισης των αλλαγών μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του κοινωνικού διαλόγου, που θεωρείται ως καλύτερη πρακτική, είναι το Ταμείο Εισοδηματικής Υποστήριξης («Fondo del Sostegno del Reddito») η κύρια ιδέα του οποίου είναι ότι επιτρέπει την πρόωρη συνταξιοδότηση 5 έτη πριν από την κανονική ημερομηνία με το 70% του μισθού αλλά με το 100% στην πληρωμή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης.

Στις 11 Ιουλίου 1999, η νέα Εθνική Σύμβαση υπογράφηκε, συμπεριλαμβάνοντας τις διαδικασίες που πρότειναν οι συνδικαλιστικές ενώσεις για την τακτοποίηση των επαγγελματικών συνεπειών που προέρχονται από τις συγχωνεύσεις ή την αναδιοργάνωση και περιλάμβανε για πρώτη φορά την υποχρέωση της ηγετικής τράπεζας που συμμετείχε στην αναδιοργάνωση να διαπραγματεύεται με τα συνδικάτα για να αναλάβει την ευθύνη - ει δυνατόν - επαναπασχόλησης των πλεοναζόντων εργαζομένων σε άλλη επιχείρηση του ομίλου.

Τον Απρίλιο του 2000, η κυβέρνηση εξέδωσε το θεσμικό διάταγμα για το Κεφάλαιο Αλληλεγγύης, αποκαλούμενο επίσης Ταμείο Εισοδηματικής Υποστήριξης, που παρείχε στο ένα μέρος του τη χρηματοδότηση των εκπαιδευτικών μαθημάτων και την ενός έτους επανειδίκευση για τους πλεονάζοντες εργαζομένους για την επανένταξή τους σε άλλους τομείς ή επιχειρήσεις σύμφωνα με την εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας του τραπεζικού τομέα. Και στο νεωτεριστικό μέρος του το διάταγμα περιλάμβανε τις ρυθμίσεις για τα σχέδια πρόωρης συνταξιοδότησης μέχρι πέντε έτη πριν από την ωρίμανση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων και απαιτήσεων. Το αρχικό μέρος προβλέπει την αναλογική συμβολή βάσει παραμέτρων μεταξύ των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, ενώ οι δαπάνες της πρόωρης συνταξιοδότησης χρεώνονται εξ ολοκλήρου στην επιχείρηση που προσφεύγει σε αυτήν την λύση. Ο πρόωρα συνταξιοδοτούμενος εργαζόμενος λαμβάνει ένα επίδομα ίσο με το 70 ή 75% του τελευταίου μισθού του, αλλά το 100% των εισφορών του πληρώνεται, ωστόσο, για τις εισφορές στην υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση προκειμένου να εγγυηθεί στον εργαζόμενο την σύνταξη χωρίς απώλειες.

Το Ταμείο είναι προσβάσιμο μόνο μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και μέσω μιας διμερούς συμφωνίας αμφότερων των συμβαλλόμενων μερών: της τραπεζικής επιχείρησης και των εργατικών ενώσεων. Η διάρκεια λειτουργίας του Ταμείου αναμενόταν να είναι για 10 έτη, αρχίζοντας από τον Ιούλιο του 2000 και επρόκειτο επομένως να λήξει στις 30 Ιουνίου 2010. Αλλά οι περαιτέρω τραπεζικές αναδιαρθρώσεις μαζί με τη μεταρρύθμιση

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 22: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

22

του ιταλικού συνταξιοδοτικού συστήματος (η οποία έχει αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης από τα 37 στα 40 έτη ασφάλισης) οδήγησε στη συμφωνία για σύμβαση της 25ης Μαΐου 2005, η οποία έχει επικυρώσει την επέκταση της ζωής του Ταμείου Αλληλεγγύης του τραπεζικού τομέα μέχρι τις 30 Ιουνίου 2020.

Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. 3.

Στον ιταλικό τραπεζικό τομέα η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων συνδέεται με την διπλή διάρθρωσή της σε δύο επίπεδα διαπραγματεύσεων. Το 1ο επίπεδο αναφέρεται στην εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας που υπογράφεται από την ιταλική τραπεζική ένωση (ABI) και τα εργατικά συνδικάτα. Το 2ο επίπεδο αναφέρεται στις συλλογικές διαπραγματεύσεις που οδηγούν στις συλλογικές συμβάσεις ανά επιχείρηση ή όμιλο επιχειρήσεων που υπογράφονται από κάθε επιχείρηση/ή τον όμιλο και τα εργατικά συνδικάτα. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις συμπληρώνονται από τα δικαιώματα πληροφόρησης και διαβούλευσης που ισχύουν για την συνδικαλιστική ένωση κάθε επιχείρησης και ασκούνται και στο επίπεδο των υπηρεσιών διοίκησης της τράπεζαςκαι στο τοπικό επίπεδο των καταστημάτων.

Το 1ο επίπεδο συλλογικών διαπραγματεύσεων και οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας ρυθμίζουν ζητήματα όπως:

Βασικοί μισθοί• Σύστημα εργασιακών σχέσεων• Καθορισμός και εφαρμογή της εθνικής συμφωνίας (πεδίο ισχύος)• Αξιολόγηση θέσεων εργασίας (βασικές κατηγοριοποιήσεις)• Επαγγελματικές παροχές• Διαμόρφωση αμοιβών βάσει προϋπηρεσίας - αρχαιότητας• Ώρες απασχόλησης• Δικαιώματα και Υποχρεώσεις • Κανόνες μετακινήσεων στην οργανωτική δομή. • Βασική εκπαίδευση και κανόνες συνεχούς κατάρτισης, στα πλαίσια κοινής διμερούς •

επιτροπής αποκαλούμενης «ENBICREDITO» Άδειες (διακοπές, ασθένεια, οικογένεια, κ.λπ.)• Όρια, πλαίσιο και κανόνες για το 2ο επίπεδο διαπραγμάτευσης (στην επιχείρηση)• Μέγιστο υπερωριών κατά κεφαλήν• Κανόνες για τις ατομικές απολύσεις•

Το 2ο επίπεδο συλλογικών διαπραγματεύσεων και συλλογικών συμβάσεων εργασίας, δηλ. οι συλλογικές συμβάσεις επιχείρησης και ομίλου, ρυθμίζουν ζητήματα όπως:

Μεταβλητές αμοιβές: Προσαύξηση Επιχειρηματικής Παραγωγικότητας (γνωστό ως VAP, • value added premium)

Αξιολόγηση επαγγελματικών επιδόσεων• Ασφάλεια και Υγεία•

Page 23: Dialogos+ GR Final Book

23

Σχέδια κατάρτισης• Ομαδικές παροχές όπως : • Πρόσθετη σύνταξη• Ασφάλεια Υγείας και Ιατρικές παροχές• Εισιτήρια για τα γεύματα• Στεγαστικά δάνεια, λοιπά δάνεια, ιατρικές δαπάνες κ.λπ.•

Το 2ο επίπεδο διαπραγμάτευσης επίσης, στα πλαίσια του μετασχηματισμού του ιταλικού τραπεζικού τομέα, έχει εμπλουτιστεί με τη συζήτηση και την ανταλλαγή των ιδεών και προτάσεων για ζητήματα όπως:

Επαγγελματικά ζητήματα που λύνονται από τις μετακινήσεις ομάδων εργαζομένων • μεταξύ επιχειρήσεων,

Επαγγελματικά ζητήματα σχετικά με τους πλεονάζοντες εργαζόμενους που εντάσσονται • στο «Fondo del Sostegno del Reddito» (το Ταμείο εισοδηματικής υποστήριξης)

Προγράμματα κατάρτισης, βασικής και συνεχούς • Σχέδια ευκαιριών προόδου σταδιοδρομίας• Συστήματα αξιολόγησης κάθε εργαζομένου (εργασία και αποτελέσματα)• Συστήματα κινήτρων (από το 2006 και μετά)•

Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων. 4.

Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων στο καλά δομημένο σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων λειτουργούν μέσω της αντιπροσώπευσης των τραπεζικών υπαλλήλων από 9 διαφορετικές συνδικαλιστικές ενώσεις που είναι παρούσες στον ιταλικό τραπεζικό κλάδο, όπου η συνδικαλιστική πυκνότητα το 2008 υπολογίζεται στο 70%.Οι δομές των συνδικαλιστικών ενώσεων διοργανώνονται σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο και σε επίπεδο ομίλου/επιχείρησης και λειτουργούν με τους τοπικούς εσωτερικούς ανά επιχείρηση αντιπροσώπους. Τα μέλη κάθε συνδικαλιστικής ένωσης εκλέγουν τους αντιπροσώπους των συνδικάτων τους. Η παρουσία τομεακών συνδικάτων είναι επίσης ισχυρή στο 2ο επίπεδο συλλογικών διαπραγματεύσεων για τη συλλογική σύμβαση εργασίας ανά επιχείρηση ή όμιλο ειδικά σε περιπτώσεις αναδιαρθρώσεων επιχειρήσεων ή ομίλων.Ο ρόλος τους αναπτύσσεται μέσω της διαπραγμάτευσης για ζητήματα όπως:

Διαχείριση πλεονάζοντος προσωπικού συλλογικές συμφωνίες και κοινωνικά σχέδια,• Ένταξη ομάδων πλεοναζόντων εργαζομένων στο «Fondo del Sostegno del Reddito» •

(Ταμείο εισοδηματικής υποστήριξης)Ενδοομιλικές μετακινήσεις προσωπικού• Κινητικότητα (σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο) και πολυπολικότητα, με την έννοια της •

διάχυσης των δομών της επιχείρησης σε όλη την επικράτεια, προκειμένου να αποφευχθεί η μονομερής και προς μια κατεύθυνση εδαφική κινητικότητα των εργαζομένων

Νέες επαγγελματικές ειδικότητες• Προγράμματα κατάρτισης, βασικής και συνεχούς.•

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 24: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

24

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Ως σημαντικότερη πρόκληση, εκτός από τη διατήρηση του ρόλου των συνδικάτων στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και στην ρύθμιση των αλλαγών μέσω του κοινωνικού διαλόγου, θεωρείται η εκπαίδευση - κατάρτιση των τραπεζικών υπαλλήλων και, επομένως, η εκπαίδευση - κατάρτιση έχει γίνει ένα πρωτεύον θέμα στην εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας του τραπεζικού τομέα. Αυτό έχει οδηγήσει στην δημιουργία και λειτουργία της διμερούς επιτροπής «Enbicredito» για τη συζήτηση και την έγκριση των επιχειρησιακών σχεδίων κατάρτισης, καθώς επίσης και σε ρυθμίσεις για τα δικαιώματα κατάρτισης για τέσσερις εβδομάδες στο πρώτο έτος απασχόλησης των νεοπροσληφθέντων, καθώς και σε δικαίωμα για ένα ελάχιστο συνεχούς επιμόρφωσης 24 ωρών το χρόνο που αμείβονται συνολικά και κανονικά από την τράπεζα. Περαιτέρω με τη συμφωνία συνδικαλιστικών ενώσεων και επιχείρησης παρέχεται το δικαίωμα για 26 ώρες επιπλέον για εκπαίδευση εκ των οποίων 8 είναι αμειβόμενες ενώ οι υπόλοιπες 18 δεν πληρώνονται. Υπάρχουν επίσης ρυθμίσεις για τις δαπάνες κατάρτισης των εργαζομένων που ανακατανέμονται σε ομίλους και επιχειρήσεις οι οποίες καλύπτονται από το «Fondo Di Sostegno del Reddito».

Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο. 6.

Στις διαρθρωμένες συλλογικές διαπραγματεύσεις και στον κοινωνικό διάλογο που λειτουργεί στο ιταλικό τραπεζικό τομέα η περαιτέρω άσκηση και εφαρμογή του δικαιώματος στην πληροφόρηση και στην διαβούλευση θεωρείται ως εργαλείο για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του κοινωνικού διαλόγου στο επίπεδο επιχείρησης.Η πληροφόρηση/διαβούλευση που παρέχεται στα συνδικάτα της επιχείρησης ή του ομίλου στο επίπεδο της διοίκησης της εταιρείας μπορεί να βοηθήσει στην αποτελεσματική ρύθμιση:

Επιχειρησιακών σχεδίων για αναδιαρθρώσεις ή νέες στρατηγικές με ή χωρίς επιπτώσεις • στην απασχόληση των υπαλλήλων του τραπεζικού τομέα,

Δικαιώματα προαίρεσης σε μετοχές, • Στατιστικές πληροφορίες για τις προσλήψεις, την κατάρτιση, τις προαγωγές, •

τα συστήματα κινήτρων και τις σχετικές δαπάνες και αμοιβές, τις ενδοεταιρικές μετακινήσεις, την υπερωριακή απασχόληση, τα επαγγελματικά προβλήματα ανά περιοχή, φύλο, επαγγελματική κατηγορία,

Νέα σχέδια ασφαλούς εργασίας έναντι ατυχημάτων και εγκληματικών επιθέσεων • (ληστείες σε τράπεζες),

Νέα κατανομή υποκαταστημάτων, • Νέα σχέδια αναδιοργάνωσης,• Πολιτικές προσλήψεων. •

Τα επιπλέον δικαιώματα πληροφόρησης / διαβούλευσης που εφαρμόζονται από επιχειρησιακές συνδικαλιστικές ενώσεις στην επιχείρηση και στα καταστήματα μπορούν να αντιμετωπίσουν:

Page 25: Dialogos+ GR Final Book

25

Επαγγελματικά προβλήματα για μεμονωμένες ή μικρές ομάδες εργαζομένων, • Επιπτώσεις των τοπικών ενδοεταιρικών μετακινήσεων,• Προγραμματισμός υπερωριών, • Τοπικά επαγγελματικά σχέδια υγείας και ασφαλείας, • Πολιτικές προσλήψεων και έναρξη νέων καταστημάτων• .

Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει 7. έναν ρόλο.

Ο κοινωνικός διάλογος έχει έναν ρόλο να διαδραματίσει σε όλα τα παλαιά και νέα ζητήματα που περιλαμβάνονται στην προαναφερθείσα σύνοψη της εμπειρίας κοινωνικού διαλόγου στον ιταλικό τραπεζικό τομέα.

Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Η FABI θεωρεί ότι για να αποφευχθούν οποιαδήποτε εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο οι εκπρόσωποι των εργαζομένων πρέπει να διατηρήσουν την στόχευσή τους στο επαγγελματικό πεδίο σε ζητήματα σχετικά με την απασχόληση. Οι εργοδότες, λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης, αντιμετωπίζουν την ανάγκη να περικόψουν τις λειτουργικές δαπάνες και ο ευκολότερος τρόπος και η πρώτη επιλογή είναι η περικοπή θέσεων εργασίας. Κατά συνέπεια, η περικοπή των δαπανών με αυτόν τον τρόπο επιδρά ευθέως στην κατάσταση της απασχόλησης των τραπεζικών υπαλλήλων.

Περαιτέρω, ο ατομικισμός είναι μια «ασθένεια» του συστήματος. Παραδείγματος χάριν, υπάρχει η πρακτική της αμοιβής βάσει κινήτρων και της διοίκησης βάσει στόχων (MBO), πρακτική που είναι ένας από τους λόγους που προκάλεσαν την τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση. Το αποτέλεσμα της αμοιβής βάσει κινήτρων ήταν ότι οι εργοδότες είχαν το κίνητρο να πωλούν οτιδήποτε στον καθένα και αυτό προκαλεί την καταστροφή που έχουμε αυτήν την περίοδο. Οι τράπεζες έχουν ενθαρρύνει τον ατομικισμό. Κατά συνέπεια, υπάρχουν στην Ιταλία λιγότερα συνδικαλισμένα μέλη από τα εμπορικά τμήματα ή τις υπηρεσίες private banking επειδή ανησυχούν και «προσέχουν» λιγότερο καθώς αισθάνονται ότι κατέχουν θέσεις κλειδιά. Το ζήτημα πρέπει να γίνει προτεραιότητα προς συζήτηση από τις συνδικαλιστικές ενώσεις στο τραπεζικό τομέα.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 26: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

26

Μελλοντικές τάσεις στην αναδιάρθρωση και οι νέες προκλήσεις. 9.

Η FABI βλέπει το νεοφιλελευθερισμό ως κύρια πρόκληση. Προς το παρόν δεν υπάρχει καμία τάση προς το τραπεζικό σύστημα του «παλαιού καιρού», το οποίο είναι να γίνεται αποταμίευση και τα χρήματα να αξιοποιούνται για επενδύσεις. Η τρέχουσα κρίση είναι μια αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού και η πρόκληση είναι να εγκαταλειφθεί αυτό το πρότυπο. Ακόμα μερικά στελέχη μιλούν για την ανάγκη να δημιουργηθούν και νέα τραπεζικά προϊόντα, χωρίς να αντιλαμβάνονται πως αυτά συσχετίζονται ως αιτία με την χρηματοπιστωτική κρίση.

Η πρόκληση είναι πρώτον να αντιμετωπισθεί η κρίση σε εθνικό επίπεδο, αλλά υπάρχει επίσης ανάγκη για ενέργειες από κοινού, ώστε να λυθεί το πρόβλημα και σε διεθνές επίπεδο. Από την άποψη της παρέμβασης, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο,η Παγκόσμια Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διαδραματίσουν έναν ρόλο στην κρίση, σε συνεργασία με τις συνδικαλιστικές ενώσεις. Βεβαίως πρόκειται για μια σφαιρική διεθνή κρίση και υπάρχει ανάγκη να υπάρξει στενή συνεργασία μεταξύ των συνδικαλιστικών ενώσεων.

Page 27: Dialogos+ GR Final Book

27

Ελλάδα

Το βασικό θέμα για την Ελλάδα είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι κλαδικές συλλογικές διαπραγματεύσεις ως μέσα για τον αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο. Αυτό εμφανίζεται να είναι ένα κοινό θέμα μεταξύ της Ελλάδας και της Πορτογαλίας.

Σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση του Τραπεζικού κλάδου. 1.

Ο ελληνικός τραπεζικός τομέας εισήλθε ήδη από το 1997 σε μια περίοδο γρήγορου μετασχηματισμού. Αυτή είναι σαφώς μια διακριτή περίοδος από το πρόσφατο παρελθόν. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα λειτουργούσε μέχρι το 1987 υπό αυστηρό διοικητικό έλεγχο. Είναι στην περίοδο 1987-97 που πέρασε από τους παραδοσιακούς κρατικούς ελέγχους σε προσαρμογή προς τα ευρωπαϊκά και τα διεθνή πρότυπα ρύθμισης.Η περίοδος από το 1997 είναι η περίοδος σημαντικών αναδιαρθρώσεων μέσω των εξαγορών και των συγχωνεύσεων.

Ο ελληνικός τραπεζικός κλάδος εργασίες αναδιαρθρώνεται από τρεις παράγοντες: πρώτον, η σύγκλιση (από την άποψη των υποκαταστημάτων - ο ελληνικός τραπεζικός τομέας θεωρούνταν ως διαθέτων λιγότερα των αναλογούντων καταστημάτων, ATMs ανά κατοίκους, ταχέως αυξανόμενη αγορά ως μερίδιο τραπεζικών εργασιών στο ΑΕΠ), δεύτερον, ο ανταγωνισμός σε μια κατά ένα μεγάλο μέρος απορρυθμιζόμενη αγορά και με την επιρροή της σε εξέλιξη ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, και τρίτον, της ιδιωτικοποίησης των κρατικών τραπεζών. Μέχρι τώρα οι αναδιαρθρώσεις στον ελληνικό τραπεζικό τομέα έχουν λάβει χώρα μέσω των ιδιωτικοποιήσεων και των συγχωνεύσεων- εξαγορών με την ιδιοκτησία να παραμένει κυρίως σε «εθνικά» χέρια. Οι ιδιωτικοποιήσεις και οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές, ακόμη και μεταξύ των δημόσια ελεγχόμενων τραπεζών, είχαν ως συνέπεια την σημαντική αναδιάρθρωση του ελληνικού τραπεζικού τομέα. Η διαδικασία αναδιάρθρωσης του ελληνικού τραπεζικού τομέα έχει επηρεαστεί από την κυβερνητική επιλογή να εμπορευματοποιήσει τις τράπεζες που ήταν κρατικά ελεγχόμενες. Σε αυτό το πλαίσιο, εγκαταστάθηκαν επαγγελματικές διοικήσεις που λειτουργούν πιο ανεξάρτητα από ότι στο παρελθόν, και στους διορισμούς ανωτάτων στελεχών η ευθύνη πέρασε στην γενική συνέλευση των μετόχων κάθε τράπεζας. Σε κάποιο βαθμό μετά από το 2004, η διαδικασία αποστασιοποίησης του κράτους από τις ελεγχόμενες από το κράτος τράπεζες ολοκληρώθηκε μέσω της πλήρους ιδιωτικοποίησης. Μόνο δύο τράπεζες (η ΑΤΕ και το ΤΤ) έμειναν κάτω από το μερικό κρατικό έλεγχο.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 28: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

28

Τρόποι ρύθμισης των αλλαγών στον Τραπεζικό κλάδο. 2.

Η διαδικασία αναδιάρθρωσης του ελληνικού τραπεζικού τομέα δεν είχε συνδεθεί με καθαρές απώλειες θέσεων εργασίας. Συνολικά, δεν έχει υπάρξει κανένα ιδιαίτερο θεσμικό πλαίσιο για την Ελλάδα σχετικά με τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές και, κατά κανόνα, η νομοθεσία και οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ισχύουν. Αλλά οι συγχωνεύσεις καιοι εξαγορές δεν οδήγησαν σε απολύσεις πλεονάζοντος προσωπικού, για τρεις λόγους. Κατ’ αρχάς, η παρέμβαση των συνδικάτων ήταν αποφασιστική και αποτελεσματική. Δεύτερον, το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν ήταν κορεσμένο και είχε υπάρξει μια θετική πολιτική βούληση εξ μέρους της κυβέρνησης για την προστασία της απασχόλησης. Τρίτον, η ύπαρξη των ισχυρών κανονισμών εργασίας στο επίπεδο επιχείρησης περιορίζει τις δυνατότητες των ομαδικών απολύσεων. Έτσι, τα τελευταία χρόνια έχει καταγραφεί συνολική αύξηση της απασχόλησης. Εντούτοις, μερικά τμήματα των σχετικά μεγαλύτερης ηλικίας και λιγότερο ειδικευμένων υπαλλήλων έχουν επηρεαστεί από τις αναδιαρθρώσεις.

Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. 3.

Παρά την μείωση της συνδικαλιστικής πυκνότητας σε σχέση με τα μέσα της δεκαετίας του ‘80, και την αντιπροσωπευτικότητας των συνδικάτων στην Ελλάδα, ο τραπεζικός τομέας έχει παραμείνει ένας τομέας με την σχετικά υψηλότερη συνδικαλιστική πυκνότητα. Η διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων και των αναδιαρθρώσεων στο τραπεζικό τομέα έχει οδηγήσει σε συγκρούσεις και σε ισχυρή αντίθεση σε κυβερνητικές αποφάσεις για τις συγχωνεύσεις και τις ιδιωτικοποιήσεις στο τραπεζικό τομέα κατά τα τέλη της δεκαετίας του ‘90 και στην αρχή της δεκαετίας του 2000. Αλλά οι διαδικασίες κοινωνικού διαλόγου μπορούμε να πούμε ότι επέζησαν στα πλαίσια των συγχωνεύσεων και των εξαγορών στις κατά το παρελθόν δημόσια ελεγχόμενες τράπεζες. Αλλά κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, ιδιαίτερα μετά το 2004, ο κοινωνικός διάλογος αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις.

Το σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων στο τραπεζικό τομέα λειτουργεί από τις αρχές δεκαετίας του ‘80 μέσω του συνδυασμού κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας όπου η κλαδική ομοσπονδία OTOE έχει τον ρόλο του συμβαλλόμενου μέρους από την πλευρά των εργαζομένων, και επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων εργασίας όπου τα επιχειρησιακά σωματεία έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο. Αυτή η δομή των συλλογικών διαπραγματεύσεων αμφισβητήθηκε από ορισμένους εργοδότες – εκπροσώπους τραπεζών που τα τελευταία χρόνια, κυρίως από το 2005 όλο και περισσότερο αντιτίθενται στην υπογραφή των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας με την OTOE.

Page 29: Dialogos+ GR Final Book

29

Ο ρόλος και η επιρροή των συνδικάτων του κλάδου. 4.

Στο παρελθόν έχουν υπάρξει εκτενείς πρακτικές κοινωνικού διαλόγου στο τραπεζικό τομέα όπου η κλαδική πρακτική έχει οδηγήσει στην επέκτασή της στο διακλαδικό σύστημα των εργασιακών σχέσεων. Αλλά κατά τη διάρκεια των τελευταίων 3-4 ετών οι πρακτικές του κοινωνικού διαλόγου αμφισβητούνται και από την κυβέρνηση και από τους εργοδότες στο τραπεζικό τομέα. Τα τελευταία δύο-τρία χρόνια έχει επίσης υπάρξει νομοθεσία που προσπαθεί να μεταρρυθμίσει μονομερώς τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα και τα ασφαλιστικά ταμεία συνολικά αλλά κυρίως στον τραπεζικό τομέα. Στην περιοχή της εργατικής νομοθεσίας εργασίας έχουν υπάρξει συνεχείς προσπάθειες να αλλάξουν οι εργασιακές σχέσεις και τα δικαιώματα συλλογικών διαπραγματεύσεων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα στο ευρύτερο πλαίσιο των πολιτικών ιδιωτικοποίησης. Αυτές οι επιλογές επηρεάζουν ευθέως τις εργασιακές σχέσεις του τραπεζικού τομέα.

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Για την κλαδική ομοσπονδία OTOE η σημαντικότερη πρόκληση της περιόδου αφορά το ρόλο της εθνικής κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας. Έχει υπάρξει και λειτουργεί αποτελεσματικά από τις αρχές δεκαετίας του ‘80 μια συνέχεια εθνικών κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας που έχει ρυθμίσει τις κλαδικές εργασιακές σχέσεις και την απασχόληση, αλλά το 2008 η εργοδοτική ένωση και οι εκπρόσωποι τραπεζών αμφισβήτησαν και απέρριψαν την ανάγκη της εθνικής κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας και αμφισβήτησαν το δικαίωμα συλλογικών διαπραγματεύσεων της OTOE και επιπλέον αμφισβήτησαν το δικαίωμά της στην προσφυγή στις υπηρεσίες μεσολάβησης και διαιτησίας, όπως προβλέπεται από το ισχύον εργατικό δίκαιο και τον νόμο για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Οι εργοδότες προτείνουν ότι η διαπραγμάτευση πρέπει να λειτουργεί μόνο στο επίπεδο της επιχείρησης εάν αυτό κρίνεται απαραίτητο και εφικτό. Αν και διαθέτουν μια εθνική εργοδοτική ένωση (EET) ισχυρίζονται ότι η ένωσή τους δεν είναι «ένωση εργοδοτών» ικανή και αρμόδια να συμμετέχει στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και σε συλλογικές συμβάσεις εργασίας στο κλαδικό επίπεδο. Με αυτούς τους ισχυρισμούς οι τραπεζικοί εργοδότες στην Ελλάδα αντιτάσσονται στις συλλογικές διαπραγματεύσεις στο κλαδικό επίπεδο. Αυτό το ζήτημα συνιστά την σημαντικότερη πρόκληση για τις εργασιακές σχέσεις του τραπεζικού κλάδου στην Ελλάδα.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 30: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

30

Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο. 6.

Το ελληνικό εργατικό δίκαιο ορίζει τα βασικά δικαιώματα των συνδικάτων ήδη από το 1982. Ανατρέχοντας στις αρχές εκείνης της περιόδου η OTOE θεωρεί ότι με την κυβερνητική παρέμβαση στο τραπεζικό κλάδο, το αποτέλεσμα ήταν μια βελτιωμένη κατάσταση στις εργασιακές σχέσεις και την απασχόληση. Εντούτοις, στη δεκαετία του ‘90, λόγω της επιθετικής προς τα εργατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα νομοθεσίας, η OTOE θεωρεί ότι υπέστησαν τα δικαιώματα των εργαζομένων διαδοχικές επιθέσεις. Σε αυτό το πλαίσιο οι πρακτικές κοινωνικού διαλόγου δεν πρέπει να θεωρείται ότι έχουν καθιερωθεί και τα μέλη της OTOE θεωρούν ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι τράπεζες δεν απολαμβάνουν την ευρεία δημόσια υποστήριξη, καθώς επιπλέον δεν έχουν ενδιαφερθεί πραγματικά για την προώθηση αποτελεσματικών κοινωνικών διαδικασιών διαλόγου, δεδομένου ότι έχουν απολαύσει τη μεγάλη οικονομική δύναμή τους και έχουν στοχεύσει να ακολουθήσουν τους στόχους τους μέσω της αξιοποίησης της μεγάλης οικονομικής ισχύος που διαθέτουν. Αυτό παρήγαγε πολλές περισσότερες συγκρούσεις στον τραπεζικό τομέα καθώς δεν αντιμετώπιζε τους υπαλλήλους του τραπεζικού τομέα ως ισότιμους εταίρους και προκάλεσε πολλές απεργίες στην Ελλάδα που στρέφονταν προς τις τράπεζες και τις κυβερνήσεις. Η OTOE θεωρεί ως επιτυχία το ότι κατόρθωσε να μην υπάρχουν διασπάσεις στα συνδικάτα, αν και θεώρησαν ότι υπέστησαν μία συνολική επίθεση από την κυβέρνηση και τους εργοδότες. Η OTOE θεωρεί ότι ο κοινωνικός διάλογος θα ήταν μια αποτελεσματική εναλλακτική λύση στις προσανατολισμένες προς τη σύγκρουση πολιτικές που υιοθετούνται από τις κυβερνήσεις και τους εργοδότες του τραπεζικού κλάδου.

Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει 7. έναν ρόλο.

Ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να συμβάλει στον εμπλουτισμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Το πεδίο των συλλογικών διαπραγματεύσεων με το σαφή καθορισμό των επιχειρήσεων και των κατηγοριών εργαζομένων που υπάγονται στο πεδίο ισχύος της εθνικής κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, αν και είναι σαφώς καθορισμένες μπορεί να αντιμετωπίσουν και την ανάγκη να φέρουν υπό την κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων και νέες περιοχές του χρηματοπιστωτικού κλάδου. Τα ζητήματα αμοιβών και μισθών είναι το πρωτεύον θέμα στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και τα νέα ζητήματα για την απασχόληση, πέρα από το πεδίο της ασφαλείας της απασχόλησης, με την έννοια των δικαιωμάτων στην εκπαίδευση και κατάρτιση, θα μπορούσαν να είναι ένα νέο στοιχείο και μέρος του κοινωνικού διαλόγου. Τα αναδυόμενα ζητήματα αφορούν τις νέες μορφές απασχόλησης και χρόνου απασχόλησης, αν και ο χρόνος εργασίας έχουν ρυθμιστεί με τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και οι πολιτικές για την ισότητα των φύλων είναι περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να παρέχει θετικά αποτελέσματα.

Page 31: Dialogos+ GR Final Book

31

Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Το σημαντικότερο εμπόδιο στον κοινωνικό διάλογο για την ΟTOE είναι η συστηματική απροθυμία των εργοδοτών να διαπραγματευτούν στο κλαδικό επίπεδο και αυτό είναι το κύριο και κομβικό εμπόδιο στον κοινωνικό διάλογο στον ελληνικό τραπεζικό τομέα.

Μελλοντικές τάσεις στην αναδιάρθρωση και οι νέες προκλήσεις. 9.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων είκοσι ετών ο τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα έχει περάσει από μια περίοδο γρήγορων και επιταχυνόμενων αλλαγών αλλαγής υπό την επήρεια αλληλεξαρτώμενων παραγόντων στο οικονομικό περιβάλλον, στις νέες τεχνολογίες,στις δυνάμεις της αγοράς και στις κυβερνητικές πολιτικές σχετικά με το θεσμικό πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί. Η κίνηση του τραπεζικού συστήματος προς τη φιλελευθεροποίηση και την ιδιωτικοποίηση των κρατικών πιστωτικών ιδρυμάτων σε χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Νορβηγία και η Ελλάδα, όπου η άρση των ελέγχων έχει επηρεάσει το επίπεδο απασχόλησης κατά θετικό τρόπο αλλά μάλλον προσωρινά, ορίζει το πεδίο των νέων προκλήσεων για το επίπεδο απασχόλησης και τον τρόπο ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων στον ελληνικό τραπεζικό τομέα.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 32: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

32

Πορτογαλία

Το βασικό θέμα για την Πορτογαλία είναι η πρόκληση της επέκτασης του ρόλου των κλαδικών συλλογικών διαπραγματεύσεων ως μέσου για τον αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο. Αυτό εμφανίζεται να είναι μέχρι ένα σημείο κοινό θέμα μεταξύ της Πορτογαλίας και της Ελλάδας.

Σημαντικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις του τραπεζικού τομέα. 1.

Ο πορτογαλικός τραπεζικός τομέας βρίσκεται σε διαδικασία αλλαγών από το τέλη δεκαετίας του ‘90. Κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών της τρέχουσας δεκαετίας ορισμένες κύριες πορτογαλικές τράπεζες έχουν συγχωνευθεί, όπως π.χ. ο όμιλος Millennium/BCP, που είναι ένα αποτέλεσμα συγχώνευσης της Banco Português do Atlântico, της Banco Pinto ε Sotto Mayor και της Banco Mello, όλες τους παλαιές και σημαντικές εθνικές τράπεζες.Ο όμιλος Millennium/BCP έγινε ο μεγαλύτερος ιδιωτικός πορτογαλικός τραπεζικός όμιλος. Η τελευταία σημαντική αλλαγή στον πορτογαλικό τραπεζικό τομέα συνέβη το 2006 όταν η Banco Espirito Santo συγχωνεύθηκε με την Banco Internacional de Credito. Αυτή η δεύτερη τράπεζα ανήκε κατά 100% στην ομάδα Espirito Santo, έτσι σημαίνει ότι αυτή η συγχώνευση είναι το προϊόν της ενδοομιλικής αναδιάρθρωσης. ‘Έκτοτε, υπάρχει πιθανολόγηση για πιθανές περαιτέρω συγχωνεύσεις και εξαγορές.

Τα επίπεδα απασχόλησης είναι το 2008 χαμηλότερα από ότι ήταν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘90. Οι περικοπές θέσεων εργασίας και η μείωση της απασχόλησης έγιναν κυρίως με αιχμή έναν μεγάλο αριθμό εργαζομένων που πλησίαζαν στην συνταξιοδότηση και έγινε κυρίως σύμφωνα με τις ρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν με συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Η αντικατάσταση αυτών των εργαζομένων έχει γίνει είτε από τους νέους εργαζομένους με τις καλύτερες σπουδές και τους ακαδημαϊκούς τίτλους, είτε με τιςνέες τεχνολογίες. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην απασχόληση στα αναδυόμενα κέντρα κλήσεων όπου απασχολείται υψηλό ποσοστό νέων χωρίς να υπάγονται σε οποιαδήποτε συλλογική σύμβαση εργασίας, επειδή δεν θεωρούνται ως εργαζόμενοι στις τράπεζες και τον τραπεζικό κλάδο.

Page 33: Dialogos+ GR Final Book

33

Τρόποι ρύθμισης των αλλαγών στον τραπεζικό τομέα. 2.

Όλες οι αλλαγές που συνέβησαν στον πορτογαλικό τραπεζικό τομέα έχουν ρυθμιστεί, όσο αφορά τα δικαιώματα και τις παροχές των εργαζομένων, με τη συλλογική σύμβαση εργασίας του τραπεζικού τομέα, όπου τα συνδικάτα είχαν αρχίσει και ηγήθηκαν των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η πορτογαλική εργατική νομοθεσία εφαρμόζεται μόνο σε θέματα όπου οι ρυθμίσεις από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας είναι απούσες. Στις περιπτώσεις αναδιαρθρώσεων τα πορτογαλικά συνδικάτα θεωρούν ότι προετοίμασαν τα αναγκαία εργαλεία προκειμένου να υπερασπίσουν, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τους εργαζόμενους που αντιπροσωπεύουν. Η διαπραγματευτική επιρροή τους είχε αποτελέσματα σε όλες τις περιπτώσεις συγχωνεύσεων που προαναφέρθηκαν στην ανάλυση της αναδιαρθρώσεων του τραπεζικού τομέα στην Πορτογαλία.

Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. 3.

Στον πορτογαλικό τραπεζικό τομέα οι υπάλληλοι προστατεύονται ασκώντας τα δικαιώματα των συλλογικών διαπραγματεύσεων και οι διάφορες συνδικαλιστικές ενώσεις (η SBC, η SBSI και η SBN είναι οι περιφερειακές κλαδικές ενώσεις) που διαπραγματεύτηκαν τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας είχαν ερωτηθεί και είχαν διατυπώσει τις απόψεις και τις προτάσεις τους για την εισαγωγή της νέας τεχνολογίας καθώς επίσης και για την αναδιάρθρωση του κλάδου. Ειδικά επειδή ο νόμος για την αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων τις υποχρεώνει να διαπραγματευτούν με τους αντιπροσώπους συνδικάτων όταν αποφασίζουν να μειώσουν το επίπεδο της απασχόλησής τους. Επομένως, η συλλογική διαπραγμάτευση πρέπει να εφαρμόζεται και σε όλες τις περιπτώσεις συλλογικών διαπραγματεύσεων οι συμφωνίες που συνήφθησαν έχουν εφαρμοστεί πλήρως.

Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων. 4.

Τα κλαδικά συνδικαλιστικά στελέχη και τα συμβούλια των εργαζομένων έχουν συμμετάσχει πολύ ενεργά κατά την διάρκεια των διαδικασιών αναδιάρθρωσης στον πορτογαλικό τραπεζικό τομέα. Ως προς την διάρθρωση το Sindicato dos Bancarios do Centro (SBC) που καλύπτει την κεντρική Πορτογαλία είναι κλαδικό, αλλά ανήκει, ως μέλος, στην εθνική εργατική συνομοσπονδία UGT και όταν χρειάζεται την υποστήριξη στους στόχους του, η συνομοσπονδία τους παρέχει όλες τις πληροφορίες και την απαραίτητη υποστήριξη ώστε να προετοιμάσουν τις εκστρατείες της υπεράσπισης των μελών τους. Αν και δεν υπάρχει επίσημος μόνιμος έλεγχος και παρακολούθηση για τις εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα, στα κλαδικά συνδικάτα όπως στο SBC υπάρχει πάντα παρακολούθηση των εξελίξεων στις επιχειρήσεις, μέσω της εσωτερικής παρουσίας των εκπροσώπων που αντιπροσωπεύουν τους τραπεζοϋπαλλήλους στο SBC και το SBC στους τραπεζοϋπαλλήλους, εκπρόσωποι οι οποίοι μπορούν να έχουν τακτικές συναντήσεις και πληροφόρηση για λογαριασμό του SBC, προκειμένου να αναλυθούν οι οποιεσδήποτε ενδεχόμενες εξελίξεις στις εργασιακές σχέσεις κάθε τραπεζικής επιχείρησης.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 34: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

34

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Το Sindicato dos Bancarios do Centro (SBC) από τις πολλές πιθανές προκλήσεις αντιλαμβάνεται ως σημαντικότερη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπισθεί αυτή του συνδικαλισμού των νέων εργαζομένων λόγω της εργατικής νομοθεσίας, της ευελιξίας και της ασφάλειας στις δουλειές τους. Το SBC υπογραμμίζει την διαπίστωσή του ότι οι νέοι τραπεζικοί εργαζόμενοι που έχουν εισέλθει πρόσφατα στον τομέα δεν αισθάνονται καμία ιδιαίτερη ανάγκη να προσχωρήσουν στα συνδικάτα. Υπερασπίζουν τις απόψεις τους μετην απάντηση ότι σκέφτονται ότι τα συνδικάτα δεν είναι απαραίτητα επειδή οι αντιπρόσωποί τους εκεί πολιτικοποιούνται υπέρ το δέον. Σε αυτήν την τοποθέτηση το να είσαι συνδικαλισμένος και συνδικαλιστικό στέλεχος θεωρείται κάτι παράξενο, ένα πρόσωπο που υπερασπίζει κάθε τι άλλο παρά τα συμφέροντα των εργαζομένων. Και αυτή η αντίληψη και στάση θεωρείται από το SBC ως η κύρια πρόκληση στο συνδικάτο τους, που μαζί με τους συναδέλφους τους από τις άλλες περιφερειακές κλαδικές (SBSI και SBN) ενώσεις είναι ανάγκη να αλλαχθεί.

Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο. 6.

Ακόμα και όταν το SBC υπερασπίζεται ότι η πληροφόρηση και η διαβούλευση είναι μορφές συμμετοχής η εφαρμογή των οποίων πρέπει να υποστηριχθεί στο επίπεδο των επιχειρήσεων μέσω της ενίσχυσης των Ευρωπαϊκών Εργασιακών Συμβουλίων (EWC), συμπεριλαμβάνοντας συνδικαλιστικούς εκπροσώπους μέσα σε αυτές τις δομές, δίνει προτεραιότητα στην άποψη του ότι οι συλλογικές διαπραγματεύσεις είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος τους ως προς το με ποια μέσα ο «κοινωνικός διάλογος» μεταξύ των μερών - εργοδότες και εργαζόμενοι, έχει μεγαλύτερο αποτέλεσμα. Γι αυτό το SBC ενώνει τις δυνάμεις του για να συστήσει μια νέα πορτογαλικής ομοσπονδίας που να περιλαμβάνει τις τρεις περιφερειακές τραπεζικές κλαδικές ενώσεις (SBC, SBSI και SBN) και δύο του κλάδου της ασφάλισης. Αυτό θεωρείται ο κατάλληλος τρόπος ώστε να επιτευχθεί μια ισχυρότερη αντιπροσώπευση και να δημιουργηθεί μια μεγαλύτερη πίεση στις διοικήσεις και στους διευθυντές προσωπικού των επιχειρήσεων και μια μορφή ικανή να παράσχει τις καλύτερες εγγυήσεις όταν τα κρίσιμα θέματα συζητούνται και εγγράφονται με αποτελεσματικές ρυθμίσεις στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.

Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει 7. έναν ρόλο.

Το SBC θεωρεί ότι η οργάνωση της εργασίας, η εκπαίδευση-κατάρτιση και η συνταξιοδότηση και η πρόωρη συνταξιοδότηση των εργαζομένων είναι θεματικές περιοχές πολιτικής όπου ο κοινωνικός διάλογος πρέπει να διαδραματίσει έναν ρόλο. Φυσικά θεωρεί επίσης ότι ο κοινωνικός διάλογος εκτός της μορφής των συλλογικών διαπραγματεύσεων περιλαμβάνει και άλλες περιοχές, όπως οι κοινωνικές παροχές που είναι μέρος του συστήματος κοινωνικής πολιτικής και επίσης θέματα όπως η σχετική και επιθυμητή ισορροπία μεταξύ της εργασίας και της ατομικής ζωής ως μέρος της πολιτικής ανθρώπινου δυναμικού της επιχείρησης, καθώς και άλλα ζητήματα όπως αυτό του χρόνου εργασίας.

Page 35: Dialogos+ GR Final Book

35

Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Το SBC θεωρεί ότι τα μόνα εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο είναι εκείνα που δημιουργούνται από τις τραπεζικές επιχειρήσεις όταν δεν αποδέχονται τον ρόλο και τις προτάσεις των συνδικαλιστικών ενώσεων ώστε να βελτιώσουν τις εργασιακές σχέσεις μέσω ενός καλύτερου κοινωνικού διαλόγου. Αλλά το SBC αντιλαμβάνεται αυτό το εμπόδιο ως εμπόδιο στις αποτελεσματικές συλλογικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες απαιτούν όταν δύο εταίροι για να διαπραγματευτούν αποτελεσματικά, έχουν ανάγκη να γίνουν κατανοητοί ο ένας στον άλλον, όπως και οι προτεραιότητές τους για οποιοδήποτε θέμα που γίνεται αντικείμενο συλλογικής διαπραγμάτευσης.

Μελλοντικές τάσεις στις αναδιαρθρώσεις και οι νέες προκλήσεις. 9.

Στην Πορτογαλία η αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου πραγματοποιήθηκε κυρίως την περίοδο 2001-2002 όταν ο όμιλος Millennium/BCP διευρύνθηκε αποκτώντας δύο γνωστές πορτογαλικές τράπεζες, τις Atlantico και Sotto Mayor, με αποτέλεσμα να γίνει ο μεγαλύτερος πορτογαλικός ιδιωτικός τραπεζικός όμιλος. Τα πολιτικά επιχειρήματα που συζητήθηκαν ευρέως από τους οικονομικούς συμβούλους και τους δημοσιογράφους στον Τύπο σχετικά με αυτό ήταν ότι στόχευσε, δεδομένου ότι ήταν ο μόνος τρόπος, να υπερασπίσει τον πορτογαλικό τραπεζικό τομέα με την ανάπτυξη μέσα στην εθνική αγορά. Και ότι κατά αυτόν τον τρόπο θα λειτουργούσε ως εμπόδιο στις ορέξεις των πιθανών ξένων επιθετικών εξαγορών. Το SBC μπορεί να πει το 2008 ότι αυτό ήταν αληθινό.Μετά από εκείνο το κύμα των αναδιαρθρώσεων των τραπεζών, τράπεζες από άλλες χώρες έχουν μόνο την πιθανότητα να εισέλθουν στην πορτογαλική αγορά μόνον μέσω του ανοίγματος δικών τους καταστημάτων ή των αντιπροσωπεύσεών τους. Εξαίρεση αποτελούν οι ισπανικές τράπεζες που ήδη κατέχουν μερίδια σε ορισμένες πορτογαλικές τράπεζες.

Σχετικά με τον κοινωνικό διάλογο στον πορτογαλικό τραπεζικό τομέα όπως τονβλέπουν οι κοινωνικοί εταίροι, το SBC θεωρεί ότι ο τραπεζικός τομέας είναι ένα είδος «όασης» στο ευρύτερο σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, επειδή γίνεται κατανοητό στη χώρα τους ότι οι τραπεζικές εργασίες είναι ο πιο προηγμένος τομέαςστην πορτογαλική οικονομική ζωή και οι τράπεζες μπορούν να είναι οι μέγιστοιεπενδυτές στις νέες τεχνολογίες.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 36: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

36

Μάλτα

Το βασικό θέμα για τη Μάλτα είναι η πρόκληση της αντιμετώπισης των αλλοδαπών νεοεισερχομένων στον κλάδο μέσω Εξαγορών και σε αυτό το πλαίσιο η διατήρηση του ρόλου του συνδικάτου στον κοινωνικό διάλογο. Αυτό εμφανίζεται να είναι ένα κοινό θέμα μεταξύ της Μάλτας και της Κύπρου.

Σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση του τραπεζικού κλάδου στην Μάλτα. 1.

Ο τραπεζικός τομέας στην Μάλτα έχει συνεχίσει να επεκτείνεται και οι δύο κύριες τράπεζες, HSBC Bank Malta και η Bank of Valletta είναι οι leaders στην αγορά με εντυπωσιακά θετικά αποτελέσματα, και ένας αριθμός μικρότερων τραπεζών επίσης καλά. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας στη Μάλτα απασχολεί πάνω από 6000 άτομα και άμεσακαι έμμεσα συμβάλλει με 12% στο ΑΕΠ.

Ως νέες εξελίξεις έχουν υπάρξει νέες επιχειρησιακές πρωτοβουλίες σε περιοχές όπως Trust Services, Invoice Finance, Captive Insurance, Custody Services και Hedge Funds.Ενώ αυτές έχουν οδηγήσει σε νέες ευκαιρίες απασχόλησης και συνέχιζαν έως πριν απότην κρίση να ακμάζουν, δεν έχουν ασκήσει οποιαδήποτε σημαντική επίδραση στα επίπεδα απασχόλησης.

Πρόσφατες σημαντικές εξελίξεις στην αγορά αφορούν την Lombard Bank Malta που εξαγόρασε το 35% του Maltapost τον Οκτώβριο του 2006, αυξάνοντας την εταιρική συμμετοχή της στο 60%. Οι συνέργειες από αυτήν την επένδυση δεν είχαν γίνει ακόμη ορατές στην αγορά. Τον Οκτώβριο του 2007 η Marfin Popular Bank από την Κύπρο αγόρασε το 43% στη Lombard Bank Malta. Κι αυτό δεν έχει ασκήσει οποιαδήποτε σημαντική επίδραση στην απασχόληση.

Μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη ήταν η ίδρυση της ολλανδικής/τουρκικής τράπεζας Credit Europe και της πορτογαλικής Banif Bank το δεύτερο εξάμηνο του 2007. Η τράπεζα Banif έχει σχέδια να γίνει η Τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα στη Μάλτα και να ιδρύσει ένα εκτενές δίκτυο καταστημάτων. Η είσοδος αυτών των τραπεζών έχει αυξήσει τον ανταγωνισμό για το ποιοτικό προσωπικό, με μερικούς υπαλλήλους από τις μεγαλύτερες τράπεζες που κινούνται προς τις νεοεισερχόμενες. Εντούτοις, προς το παρόν οι νέες τράπεζες δεν έχει καταφέρει σημαντικές αλλαγές στην αγορά.

Εντούτοις, η HSBC Bank Malta plc έχει αρχίσει να κάνει offshoring δραστηριότητες και εργασίες υποστήριξης στην Ινδία με τους αντίστοιχους υπαλλήλους να μεταφέρονται σε επιχειρησιακές περιοχές που παράγουν αυξανόμενο εισόδημα μέσα στην αγορά της Μάλτας. Αυτή η διαδικασία διευθύνεται με τη συμμετοχή της Ένωσης τραπεζοϋπαλλήλων της Μάλτας (MUBE), ώστε να εξασφαλισθεί ότι όλοι οι υπάλληλοι ανακατανέμονται

Page 37: Dialogos+ GR Final Book

37

αποτελεσματικά και όπου είναι δυνατόν τους δίνονται οι κατάλληλες ευκαιρίες να βελτιώσουν την σταδιοδρομία τους. Η MUBE και η HSBC έχουν συμφωνήσει να εξασφαλίσουν ότι η διαδικασία του offshoring εξελίσσεται ομαλά χωρίς επιπτώσεις στο ανθρώπινο δυναμικό της Μάλτας.

Μια σημαντική εξέλιξη για την απασχόληση στον τομέα ήταν η δημιουργία ενός διεθνούς κέντρου κλήσεων από την HSBC. Η πρώτη φάση αυτού του προγράμματος άρχισε το Νοέμβριο του 2006 και μετά τα πρώτα θετικά αποτελέσματα επεκτάθηκε το Μάιο του 2007 με διπλασιασμό της δυναμικότητάς του και απασχολεί τώρα 550 άτομα. Αυτό αποτελεί μια σημαντική αύξηση στην απασχόληση σε αυτόν τον τομέα σε πολύ μικρή χρονική περίοδο.

Τρόποι Ρύθμισης των αλλαγών στον Τραπεζικό κλάδο. 2.

Ο κύριος τύπος κοινωνικού διαλόγου με τα συνδικάτα που εφαρμόσθηκε στιςσημαντικές εξελίξεις του τραπεζικού κλάδου στην Μάλτα ήταν οι διαδικασίες της πληροφόρησης και της διαβούλευσης. Δεδομένου ότι αυτές οι εξελίξεις ήταν θετικές για τον τομέα, επειδή δημιούργησαν νέες ευκαιρίες απασχόλησης, δεν προκλήθηκε κάποια σημαντική σύγκρουση. Εντούτοις, η MUBE ήταν σε επιφυλακή και ανέλαβε ενεργό ρόλο για να εξασφαλίσει ότι οι υπάρχουσες εργασιακές πρακτικές δεν επηρεάστηκαν και ότι η νέα απασχόληση δεν έχει οποιαδήποτε δυσμενή επίπτωσηστις υφιστάμενες εργασιακές σχέσεις.

Παράλληλα, η νομοθεσία σχετικά με τις φιλικές προς την οικογένεια πολιτικές έχει εισαχθεί αλλά δεν είναι ακόμη πλήρως αποτελεσματική δεδομένου ότι οι συλλογικές διαπραγματεύσεις διαδραματίζουν ακόμα έναν σημαντικό ρόλο σε αυτό που μπορεί πραγματικά να εφαρμοσθεί επιτυχώς με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί προϊόν συμβιβασμού μεταξύ των εργοδοτών και των συνδικαλιστικών ενώσεων.

Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. 3.

Στη Μάλτα το κύριο εργαλείο για τις ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων καιτης απασχόλησης στον τραπεζικό κλάδο ήταν και παραμένουν οι συλλογικέςδιαπραγματεύσεις. Η MUBE διαπραγματεύεται την συλλογική σύμβαση εργασίας γιατις κατηγορίες προσωπικού που απασχολούνται στις Εμπορικές τράπεζες και στην κεντρική τράπεζα και αυτό είναι ο κύριος μηχανισμός που χρησιμοποιείται για να συμμετέχει αποτελεσματικά στον κοινωνικό διάλογο με τους εργοδότες και να επιλύει τα ζητήματα που προκύπτουν.

Όσον αφορά τις μορφές συμμετοχής και διαλόγου μέσω εργασιακών συμβουλίων είναι μόνο στην HSBC Bank Malta, που ως πολυεθνική τράπεζα, που υφίσταται και λειτουργεί Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εργαζομένων όπως προβλέπεται από την κοινοτική Οδηγία για να ενημερώνει τους υπαλλήλους. Παρά το γεγονός ότι η τράπεζα στην Μάλτα έχει δύο

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 38: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

38

εκλεγμένα μέλη, ένα από τους υπαλλήλους γραφείου και το άλλο από τα στελέχη, που συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εργαζομένων, οι υπάλληλοι δεν θεωρούν ότι ενημερώνονται καλύτερα. Εκτός από ένα τμήμα intranet της τράπεζας όπου οι υπάλληλοι μπορούν να έχουν πρόσβαση για κάποιες πληροφορίες, τίποτα ιδιαίτερο δεν προκύπτει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η MUBE θεωρεί ότι στην πραγματικότητα, το προσωπικό των τραπεζών πρέπει να μάθει πολλά περισσότερα για τα συμβούλια των εργαζομένων.

Ο ρόλος και η επιρροή του κλαδικού συνδικάτου. 4.

Δεδομένου ότι η Μάλτα είναι ένα μικρό νησί, τα συνδικαλιστικά στελέχη της MUBE μαζί με τους εκπροσώπους των τραπεζών είναι αυτοί που είναι πιο ενεργοί όταν οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή λαμβάνει χώρα στον τραπεζικό τομέα. Η MUBE αναλαμβάνει ένα προληπτικό και δυναμικό ρόλο σε οποιαδήποτε προτεινόμενη αλλαγή, νέα πρωτοβουλία ή άλλη εξέλιξη που συμβαίνει οπουδήποτε στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.

Δεν υπάρχει καμία νομική διάταξη για την παρακολούθηση σε διαρκή βάση των εξελίξεων στο τραπεζικό τομέα, εντούτοις, αυτό γίνεται από το συνδικάτο με το να δείχνει το προληπτικό ενδιαφέρον για οποιεσδήποτε εξελίξεις και μέσα από την λειτουργία ενός δικτύου εκπροσώπων των εργαζομένων σε όλον τον κλάδο, που μαζί με τα μέλη κρατούν την κλαδική ένωση ενήμερη για όλα αυτά που συμβαίνουν.

Τα συνδικάτα έχουν επίσης διαπραγματευτεί και έχουν εισαγάγει ρυθμίσεις στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας που απαιτούν ότι ο εργοδότης υποχρεούται να συμμετέχει σε διάλογο με τις συνδικαλιστικές ενώσεις πριν από την εισαγωγή μιας σημαντικής εξέλιξης ή αλλαγής. Αυτό έχει βοηθήσει στο να λαμβάνει χώρα ο κοινωνικός διάλογος και έχει συμβάλει σε μια καλή εργασιακή σχέση μεταξύ εργοδοτών και υπαλλήλων. Στο θετικό αντίκτυπο των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων η MUBE θεωρεί ότι παρά τις καλές προθέσεις τους, τίποτα σημαντικό δεν έχει προκύψει ακόμη από αυτά.

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Μάλτας είναι, πριν την κρίση, δυναμικός και συνεχίζει να ακμάζει. Τα επίπεδα απασχόλησης έχουν αυξηθεί και νέες επιχειρήσεις με ειδικευμένους ρόλους μπαίνουν στην αγορά. Εντούτοις, η κύρια συμβολή στην απασχόληση προήλθεαπό το διεθνές κέντρο κλήσεων της HSBC που αναφέρθηκε παραπάνω στην ενότητα σχετικά με τις κύριες αλλαγές που συνέβησαν στο τραπεζικό σύστημα της Μάλτας.Σημαντικές εξελίξεις έχουν εμφανιστεί επίσης στον τομέα της τεχνολογίας με τις τραπεζικές εργασίες διαδικτύου, τις κινητές τραπεζικές εργασίες, και τα πιο περίπλοκα αυτοματοποιημένα κανάλια. Συνολικά, αυτά έχουν συμβάλει στην παροχή αποδοτικότερων και περισσότερο επαγγελματικών υπηρεσιών.

Page 39: Dialogos+ GR Final Book

39

Δεδομένου ότι η αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στη Μάλτα είναι μάλλον ώριμη, το πρωτεύον θέμα είναι ο ισχυρός ανταγωνισμός, όπου οι κύριες τράπεζες είναι πολύ επιθετικές και έχουν υψηλά επίπεδα στόχων που οδηγούν τις περισσότερες φορές σε πίεση τους υπαλλήλους. Η διατήρηση των επιπέδων απόδοσης των υπαλλήλων είναι μια διαρκής πρόκληση και η MUBE παίζει έναν κύριο ρόλο στην υποστήριξη των εργαζομένων και στο να εξασφαλίζει ότι οι τράπεζες δεν εκμεταλλεύονται τους υπαλλήλους.

Ένα άλλο θέμα που πρέπει να ελεγχθεί είναι αυτό της μεταφοράς εκτός της επιχείρησης ορισμένων λειτουργιών της επιχείρησης όπως οι υπηρεσίες ασφάλειας και η μεταφορά μετρητών. Οι τράπεζες το βρίσκουν οικονομικά πιο αποδοτικό και αποδοτικό να μεταφέρουν τέτοιες όχι κεντρικές λειτουργίες τους. Ενώ αυτό είχε οδηγήσει στην ανακατανομή του προσωπικού (με την πολιτική καμιά απόλυση) αποτελεί μια περιοχή που η MUBE συνεχίζει να ελέγχει με προσοχή. Όπως ήδη σημειώθηκε, η MUBE υποστηρίζει και ενισχύει τους υπαλλήλους που μετακινούνται από τις μη κρίσιμες επιχειρησιακές λειτουργίες σε περιοχές αύξησης της απασχόλησης, καθώς και τις διαδικασίες του offshoring προς την Ινδία. Ο στόχος της MUBE είναι ότι κανένας υπάλληλος δεν θα απολυθεί.

Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο. 6.

Σύμφωνα με την MUBE, ο κύριος στόχος πρέπει να είναι να εισαχθεί η αναγκαία αλλαγή με έναν τρόπο που δεν είναι αποδιοργανωτικός ή καταστρεπτικός και σε βάρος των εργαζομένων. Μια ομαλή εφαρμογή των νέων διαδικασιών, των πρακτικών εργασίας, ή των προϊόντων και των υπηρεσιών που είναι ευεργετικές για τη μεμονωμένη οργάνωση και το τραπεζικό κλάδο μπορεί να είναι προς το συμφέρον του καθενός. Ο κύριος στόχος πρέπει επομένως να είναι να συνεργαστεί, να καταλάβει τι συμβαίνει και να συμφωνεί σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η αναδιάρθρωση πρέπει να πραγματοποιηθεί. Αυτό θα οδηγήσει στην αλλαγή που συμβαίνει γρηγορότερα με τη λιγότερη εχθρότητα ή καθυστέρηση και θα επιτρέψει στα οφέλη να γίνουν ορατά πολύ πιο σύντομα. Ο ρόλος της συνδικαλιστικής ένωσης είναι να εξασφαλίσει ότι τίθενται τα επαρκή χρονικά πλαίσια, ώστε να επιτραπεί το προσωπικό που επηρεάζεται από τις αλλαγές να ανακατανεμηθεί κατά τρόπο αποδοτικό, με καλή επανεκπαίδευση και με ακόμη καλύτερη υποστήριξη.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 40: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

40

Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει 7. έναν ρόλο.

Η MUBE θεωρεί ότι ο κοινωνικός διάλογος ήταν αποτελεσματικότερος για τις προσδοκώμενες εξελίξεις σχετικά με την απασχόληση και την οργάνωση εργασίας. Εντούτοις, έχει χρησιμοποιηθεί επίσης με καλά αποτελέσματα όταν έχουν υπάρξει αλλαγές στην επιχειρησιακή δομή και σχετικά πρόσφατα στις πρωτοβουλίες για ισορροπία μεταξύ εργασίας και ζωής. Σχετικά με την εκπαίδευση – κατάρτιση και το πλεονάζον ανθρώπινο δυναμικό ο κοινωνικός διάλογος σε αυτές τις περιοχές πραγματοποιείται κυρίως ως μέρος της διαδικασίας των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Εντούτοις, η ισορροπία εργασίας και ζωής έχει γίνει ύψιστη προτεραιότητα δεδομένου ότι ο ανταγωνισμός γίνεται επιθετικότερος, με τη HSBC ως κύρια πολυεθνική που οδηγεί την επιθετική πρακτική. Δεν πρέπει να αποκλεισθεί ότι άλλες τράπεζες θα εντείνουν τις ανταγωνιστικές συμπεριφορές τους προκειμένου να είναι σε θέση να διατηρήσουν και να αυξήσουν τα μερίδιά τους στην αγορά ακόμα κι αν η σταθεροποίησή τους σε ιδιαίτερες αγορές είναι μια σωφρονέστερη επιλογή για τις μικρότερες τράπεζες.

Οι επιχειρησιακές δομές αναμένεται να αλλάξουν σε μερικές περιοχές, όπως η διαχείριση πλούτου, όπου ο εξωτερικός πόρος υιοθετείται αυστηρά και το σύστημα αμοιβών είναι βάσει προμηθειών, με στόχο την αναζήτηση νέων πελατών. Αυτό το είδος της σχέσης είναι επίσης γνωστή ως προσέλκυση – πρόσληψη ‘tied agent’.

Η κατάρτιση και η εκπαίδευση είναι επίσης κρίσιμες περιοχές καθώς η ενημέρωση και η ειδίκευση γίνονται σημαντικότερες ειδικά όταν συνδέονται και με την πιστοποίηση. Η πιο πρόσφατη εξέλιξη ήταν η εισαγωγή του ακαδημαϊκού εμπορικού επιμορφωτικού προγράμματος για τα εμπορικά καταστήματα και τα πιστωτικά γραφεία όπου οι συμβουλές και η ενδυνάμωση επιτρέπουν τις τραπεζικές εργασίες και υπηρεσίες «μιας στάσης» σε πολύ αποδοτικό επίπεδο.

Όσον αφορά στην τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας, οι πρόσφατες αλλαγές είναι η πρόσκληση για την πρόσληψη των στελεχών ΤΠΕ των οποίων η λειτουργία θα είναι να συντηρούν άλλους τομείς του Ομίλου της HSBC έξω από τη Μάλτα χρησιμοποιώντας τοπικούς πόρους και λειτουργίες υποστήριξης και υπηρεσίες από άλλες χώρες.

Page 41: Dialogos+ GR Final Book

41

Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Η MUBE θεωρεί ότι το κύριο εμπόδιο στην ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου δημιουργείται όταν ένας από τους εργοδότες προσπαθεί να εισαγάγει μια νέαεργασιακή πρακτική ή αναλαμβάνοντας μια πρωτοβουλία που έχει επιπτώσεις στις καθιερωμένες συνθήκες εργασίας, χωρίς πρώτα να διαβουλευθεί και να συζητήσει με την συνδικαλιστική Ένωση.

Αν και στο πρόσφατο παρελθόν δεν έχουν υπάρξει σημαντικές παρεκβάσεις από τις διαδικασίες του κοινωνικού διαλόγου έχουν υπάρξει και περιπτώσεις όπου η MUBE έπρεπε να παρέμβει και να προωθήσει άμεσα διορθωτικά μέτρα. Τέτοια γεγονότα μπορούν εύκολα να καταστρέψουν τις σχέσεις εμπιστοσύνης και να εμποδίσουν τον κοινωνικό διάλογο.

Nέα ζητήματα είναι εκείνα της υπερβολικής στοχοθεσίας, των χρονικών πλαισίων που καθορίζονται με βραχείς προθεσμίες και η μονομερής επιμονή στην συγκράτηση του κόστους σε βάρος των επενδύσεων και της κατάρτισης των ανθρώπινων πόρων, ενώ η ισορροπία εργασίας-ζωής παραμένει για την MUBE στην κορυφή όλων των ζητημάτων

Μελλοντικές τάσεις στην αναδιάρθρωση και οι νέες προκλήσεις. 9.

Η MUBE θεωρεί ότι ο τραπεζικός τομέας της Μάλτα είναι ένας από τους δυναμικότερους και επιτυχέστερους ολόκληρης της οικονομίας. Οι τράπεζες είναι ιδιαίτερα κερδοφόρες και οι συνθήκες εργασίας και οι πρακτικές ανήκουν στις καλύτερες στο νησί. Αν και σήμερα δεν υπάρχει δημόσια συζήτηση σχετικά με την αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου, αυτό ήταν επίκαιρο θέμα σχεδόν μια δεκαετία πριν όταν ιδιωτικοποιούνταν οι τράπεζες. Έκτοτε οι τράπεζες έχουν αναδιαρθρωθεί σημαντικά και με την ένταξη της Μάλτας στην ΕΕ το 2004 παγίωσαν τις δομές τους. Σήμερα, η πρακτική του κοινωνική διαλόγου στο τραπεζικό τομέα θεωρείται ότι λειτουργεί επαρκώς συμβάλλοντας στην πρόοδο του τραπεζικού τομέα.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 42: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

42

Κύπρος

Το βασικό θέμα για την Κύπρο είναι η πρόκληση της αντιμετώπισης των «αλλοδαπών» νεοεισερχομένων στον κλάδο μέσω εξαγορών και σε αυτό το πλαίσιο η διατήρηση του ρόλου του συνδικάτου στον κοινωνικό διάλογο. Αυτό εμφανίζεται να είναι ένα κοινό θέμα μεταξύ της Μάλτας και της Κύπρου.

Σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση και στις εργασιακές σχέσεις 1. του τραπεζικού τομέα στην Κύπρο.

Ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου έχει συνεχίσει να υπόκειται σε συνεχείς αλλαγές. Ενδείξεις αυτών των αλλαγών είναι: στην Αραβική τράπεζα το πλεονάζον προσωπικό, η συγχώνευση Λαϊκής Τράπεζας, Μαρφίν και Εγνατίας Τράπεζας, η προσπάθεια εξαγοράς της Τράπεζας Κύπρου από την Τράπεζα Πειραιώς και μετά από την Μαρφίν,η πώληση της ΚΤΑ, η αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Universal Bank / Universal life,η πώληση της Εμπορικής στην Credit Agricole, η δραστηριοποίηση της Societe Generale, της Eurobank, της Πειραιώς στην Κυπριακή αγορά, η ενίσχυση μεγαλομετόχου της Ελληνικής Τράπεζας (Εκκλησία) με την αγορά του μεριδίου που κατείχε η Μαρφίν, η πιθανή αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος ασφαλιστικών εταιρειών της Μαρφίν,η πώληση της Αραβικής Τράπεζας στη Τράπεζα Πειραιώς, η ανάπτυξη κυπριακών τραπεζών σε άλλες χώρες. Τα πιο πάνω είναι από τα κυριότερα στοιχεία της αναδιάρθρωσης του χρηματοπιστωτικού τομέα της Κύπρου. Τα επίπεδα απασχόλησης δεν έχουν μειωθεί, απεναντίας, οι θέσεις εργασίας έχουν αυξηθεί και επιπρόσθετα άρχισε η μετακίνηση τραπεζικών στελεχών από μια τράπεζα σε άλλη. Η ΕΤΥΚ θεωρεί ότι η αναδιάρθρωση του τομέα θα συνεχίσει χωρίς να επηρεάζεται αρνητικά το επίπεδο απασχόλησης. Η νέα κυβέρνηση καθώς και ο Υπουργός Οικονομικών ευελπιστούν ότι θα καταστήσουν την Κύπρο κέντρο προσφοράς χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Αν αυτό επιτευχθεί θα έχει θετικό αντίκτυπο στο επίπεδο απασχόλησης του τομέα.

Ουσιαστικό ρόλο στη διατήρηση των θέσεων εργασίας διαδραμάτισε η ΕΤΥΚ, η οποία ήταν έγκαιρα ενήμερη των καταστάσεων και πρόβαινε στις απαραίτητες ενέργειες. Τον ίδιο ρόλο θεωρεί ότι θα εξακολουθήσει να έχει και στις μελλοντικές ανακατατάξεις του τομέα.

Όσον αφορά την εισαγωγή νέας τεχνολογίας είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει συνεχώς στις κυπριακές τράπεζες για πολλούς λόγους, όπως η αναβάθμιση των συστημάτων τους, η εισαγωγή του Ευρώ, η συμμόρφωση με νομοθεσίες και συνθήκες (Basel II), νέα προϊόντα κ.λπ. Μέχρι σήμερα δεν έχει επιφέρει αρνητικό αντίκτυπο στις θέσεις εργασίας του τομέα.

Page 43: Dialogos+ GR Final Book

43

Τρόποι ρύθμισης των αλλαγών στον τραπεζικό τομέα. 2.

Ο κύριος τρόπος της ρύθμισης των αλλαγών ήταν μέσω των διάφορων πτυχών του κοινωνικού διαλόγου, κυρίως με τις συλλογικές διαπραγματεύσεις στα πλαίσια ενός εθνικού συστήματος βασισμένου στην εθελοντικότητα και σε κώδικα συμπεριφοράς. Όλες οι αναφερθείσες αλλαγές έχουν ρυθμιστεί όσον αφορά τα δικαιώματα των εργαζομένων και τις θέσεις εργασίας μέσω Κοινωνικού Διαλόγου μεταξύ των Διοικήσεων των Τραπεζών και της ΕΤΥΚ. Για θέματα που σχετίζονταν άμεσα με τα ωφελήματα των εργαζομένων στις τράπεζες, ή τις θέσεις εργασίας ακολουθείτο η διαδικασία της διαπραγμάτευσης και των συλλογικών συμβάσεων με βάση τις πρόνοιες του κώδικα βιομηχανικών σχέσεων. Για άλλα θέματα που δεν επηρέαζαν άμεσα τα ωφελήματα ή τις θέσεις εργασίας ακολουθείτο η διαδικασία της ενημέρωσης και διαβούλευσης.

Για λόγους αρχής, ενόψει οποιασδήποτε αλλαγής και αναδιάρθρωσης η ETYK δίνει προτεραιότητα σε τρία ζητήματα. Επιμένει στην διατήρηση της ομοιομορφίας, της ομοιογένειας και ίσης μεταχείρισης στον εργασιακό χώρο, στη διατήρηση των ωφελημάτων στην αμοιβή και την ανταμοιβή, και στη διατήρηση των θέσεων εργασίας.

Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. 3.

Το κύριο εργαλείο για την ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων είναι οι συλλογικές διαπραγματεύσεις. Στην Κύπρο ισχύει ο θεσμός των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων και όπως έχει αναφερθεί πιο πάνω σε κάθε περίπτωση ακολουθείται η διαδικασία του κώδικα βιομηχανικών σχέσεων.

Η ETYK διαπραγματεύεται τη συλλογική σύμβαση εργασίας για τις κατηγορίες προσωπικού μέσα στις τράπεζες που αυτό είναι ο κύριος μηχανισμός που χρησιμοποιείται για να συμμετέχει αποτελεσματικά στον κοινωνικό διάλογο με τους εργοδότες και να επιλύσει τα ζητήματα. Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ το 2004 και η υιοθέτηση του «κοινοτικού κεκτημένου» έχει δώσει στους κοινωνικούς εταίρους και άλλες δυνατότητες ειδικά όσον αφορά την ενημέρωση και διαβούλευση. Έχουν μεταφερθεί στην κυπριακή νομοθεσία όλες οι σχετικές οδηγίες με την ενημέρωση και διαβούλευση. Η ΕΤΥΚ επωφελούμενη αυτών των νομοθεσιών με δική της κυρίως πρωτοβουλία φρόντισε για την δημιουργία Ευρωπαϊκών Συμβουλίων Εργαζομένων στην Τράπεζα Κύπρου, στην Μαρφίν και στην Ελληνική Τράπεζα, δηλαδή σε τράπεζες που έχουν την κεντρική διεύθυνσή τους στην Κύπρο. Επίσης συμμετέχει στα ΕΣΕ της Barclays και της Societe Generale. Μέσω των ΕΣΕ υπάρχει η δυνατότητα συζήτησης θεμάτων πιθανόν να επιφέρουν αλλαγές στο επίπεδο απασχόλησης.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 44: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

44

Ο ρόλος και η επιρροή του κλαδικού συνδικάτου. 4.

Οι εργαζόμενοι στον χρηματοπιστωτικό τομέα της Κύπρου εκπροσωπούνται σχεδόνστο σύνολο τους από την ΕΤΥΚ, η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι ταυτόχρονα και πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο. Οι εκάστοτε συλλογικές διαπραγματεύσεις είτε αφορούν όλο τον κλάδο είτε αφορούν συγκεκριμένη εταιρεία διεξάγονται μεταξύ της ΕΤΥΚ και του ΚΕΣΤ (Κυπριακός Εργοδοτικός Σύνδεσμος Τραπεζών) αν αφορά τον κλάδο ή μεταξύ της ΕΤΥΚ και της ενδιαφερόμενης τράπεζας. Ακόμη και στις συμφωνίες των ΕΣΕ των τριών κυπριακών τραπεζών προβλέπεται η συμμετοχή της ΕΤΥΚ. Εξ’ άλλου σε αυτές είναι η ΕΤΥΚ που διορίζει τους εκπροσώπους των εργαζομένων της Κύπρου.

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Η ETYK θεωρεί ότι οι Συγχωνεύσεις και Εξαγορές θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που θα αφορά την αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα της Κύπρου στο κοντινό μέλλον. Κατά δεύτερο λόγο, οι τομείς που η ΕΤΥΚ θεωρεί ότι θα αποτελέσουν πρόκληση είναι η εισαγωγή νέων τεχνολογιών καθώς και η Οργάνωση Εργασίας. Η υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών μπορεί να επηρεάσει τις εργασιακές σχέσεις απασχόλησης και το επίπεδο απασχόλησης μέσω της αναδιαμόρφωσης στην οργάνωση της εργασίας.

Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο. 6.

Σύμφωνα με τις απόψεις ETYK ο κυριότερος στόχος των διαφόρων μορφών κοινωνικού διαλόγου θα πρέπει να είναι αυτό που έχει αναφερθεί και ανωτέρω, συνοψιζόμενο στις τρεις βασικές αρχές στην διατήρηση της ομοιομορφίας, της ομοιογένειας και ίσης μεταχείρισης στον εργασιακό χώρο, στη διατήρηση των ωφελημάτων στην αμοιβή καιτην ανταμοιβή και στη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Βέβαια η ΕΤΥΚ αναγνωρίζει ότι αυτό ολοένα και καθίσταται δυσκολότερο και πολυπλοκότερο λαμβάνονταςυπ’ όψη το παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον με τις αστάθμητες και απρόβλεπτες μεταβολές. Επιπλέον, σημαντικό θέμα για την ΕΤΥΚ αποτελεί και η ύπαρξη διαρκούς επαγγελματικής εκπαίδευση και κατάρτισης για να προωθήσουν τη συνεχή αναβάθμιση ικανότητας και την επαγγελματική κατάρτιση των υπαλλήλων.

Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει 7. έναν ρόλο.

Η ETYK θεωρεί ότι στην Κύπρο και τον χρηματοπιστωτικό τομέα ο κοινωνικός διάλογος έχει κύρια καταστεί αποτελεσματικός στη διατήρηση των θέσεων εργασίας ή και ακόμα στις ελάχιστες περιπτώσεις που υπήρξε ανάγκη μείωσης προσωπικού αυτό επιτεύχθηκε μέσω οικειοθελών συμφωνημένων σχεδίων αφυπηρέτησης. Σημαντικό ρόλο έχειεπιτελέσει επίσης στην οργάνωση της εργασίας και στην εκπαίδευση (οργανική διάρθρωση,

Page 45: Dialogos+ GR Final Book

45

ωφελήματα ΑΙΒ κλπ). Συνεπώς, η διατήρηση των θέσεων εργασίας, η διαπραγμάτευση και η συμμετοχή στη διαμόρφωση των σχεδίων εθελοντικών αποχωρήσεων προσωπικού, παραμένουν θεματικές περιοχές, όπου ο κοινωνικός διάλογος έχει έναν ρόλο να διαδραματίσει. Επίσης, ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να επηρεάσει την οργανωτική αναδιάρθρωση όταν αυτή έχει επιπτώσεις στις θέσεις εργασίας και στο επίπεδο της απασχόλησης. Και ο κοινωνικός διάλογος είχε και μπορεί περαιτέρω να εξυπηρετήσει την περαιτέρω κατάρτιση των υπαλλήλων του τραπεζικού κλάδου.

Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Η ETYK θεωρεί ότι το κύριο εμπόδιο στην ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου είναι οι περιπτώσεις που έχει να αντιμετωπίσει ξένους εργοδότες οι οποίοι δεν κατανοούν, και δεν αποδέχονται εύκολα, τα εργασιακά θέσμια της Κύπρου. Αν και αυτό μέχρι σήμερα δεν δημιούργησε σοβαρό πρόβλημα ίσως μελλοντικά με την περαιτέρω αναδιάρθρωση του τομέα να καταστήσει το συγκεκριμένο ζήτημα δυσκολότερο και εντονότερο, και αυτό να επηρεάσει την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου.

Μελλοντικές τάσεις στις αναδιαρθρώσεις και οι νέες προκλήσεις. 9.

Ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου είναι δυναμικός και μέχρι τώρα ο κοινωνικός διάλογος είναι επιτυχής στη διατήρηση των επιπέδων απασχόλησης και των δικαιωμάτων απασχόλησης των υπαλλήλων. Το θέμα της αναδιοργάνωσης του τραπεζικού κλάδου κατά καιρούς αποτελεί θέμα δημόσιας συζήτησης. Οι απόψεις των κοινωνικών Εταίρων μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:

ΕΤΥΚ – Είναι θετική με την ιδέα της αναδιοργάνωσης εφόσον γίνεται για την σωστή, • υγιή και κερδοφόρα ανάπτυξη των τραπεζικών οργανισμών της χώρας, πάντα με την προϋπόθεση ότι διασφαλίζεται η διατήρηση των ωφελημάτων, η διατήρηση των θέσεων εργασίας και η διατήρηση της ομοιομορφίας του χώρου.

Εργοδότες – Αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα για αναδιοργάνωση μέσα στα πλαίσια • των σύγχρονων δεδομένων ούτως ώστε να επιβιώσουν επιτυγχάνοντας παράλληλα και θετικά αποτελέσματα. Μέσα στις στρατηγικές επιλογές τους συμπεριλαμβάνονται, ιδιαίτερα το τελευταίο χρονικό διάστημα, και οι προοπτικές για τυχόν εξαγορές / συγχωνεύσεις.

Σύμφωνα με τις τάσεις του παρελθόντος ο κοινωνικός διάλογος κατά τα τελευταία χρόνια, εφαρμόζεται με επιτυχία. Έχουν σημειωθεί, ωστόσο, προσπάθειες μέσω μονομερούς ερμηνείας ευρωπαϊκών νομοθετημάτων για να επιβληθούν τετελεσμένα με αρνητικές για την απασχόληση επιπτώσεις. (π.χ. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στην Κύπρο). Ως προς τις πιθανές τάσεις του μέλλοντος η ΕΤΥΚ θεωρεί ότι είναι πιθανόν η κάθοδος ξένων τραπεζών ή οι εξαγορές / συγχωνεύσεις τοπικών τραπεζών με ξένες να δημιουργήσουν νέες τάσεις μη συμμόρφωσης με τα μέχρι τώρα δεδομένα στο θέμα του κοινωνικού διαλόγου και των εργασιακών σχέσεων.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 46: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

46

Βουλγαρία

Το βασικό θέμα για τη Βουλγαρία είναι η πρόκληση της οικοδόμησης της κοινωνικής δυνατότητας του κοινωνικού διαλόγου μέσω της αύξησης της συνδικαλιστικής πυκνότητας και την ενίσχυση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Αυτό εμφανίζεται να είναι ένα κοινό θέμα μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας.

Σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση και τις εργασιακές σχέσεις του 1. τραπεζικού τομέα στην Βουλγαρία.

Στην περίοδο 2002-2008 έχουν εξελιχθεί διαφορετικά γεγονότα σχετικά με τις αλλαγές στο τραπεζικό τομέα. Το 2003 μια από τις μεγαλύτερες βουλγαρικές τράπεζες ιδιωτικοποιήθηκε - DSK (τώρα - Banka DSK EAD) και εξαγοράστηκε από τη μεγαλύτερη Ουγγρική τράπεζα, την OTP. Το 2007 έλαβαν χώρα ορισμένες συγχωνεύσεις στο τραπεζικό τομέα – η Bulbank, HVB Bank Biochim και η Hebrosbank συγχωνεύθηκαν σε μια τράπεζα - την Unicredit Bulbank AD. Αυτό το γεγονός συνέβη λόγω της συγχώνευσης των μητρικών τους επιχειρήσεων, της Unicredit (Ιταλία) και της HVB (Γερμανία).Το 2007 η Bulgarian Post Bank και η DZI Bank συγχωνεύθηκαν στην Eurobank EFG Bulgaria AD - οι προηγούμενες 2 τράπεζες είχαν έναν ιδιοκτήτη - την ελληνική Eurobank EFG.

Η περίοδος 2002-2008 είναι σημαντική επίσης για την διαδικασία του εκσυγχρονισμού των βουλγαρικών τραπεζών - όλες οι τράπεζες άλλαξαν το λογισμικό τους για την εκτέλεση των δραστηριοτήτων τους σε πραγματικό χρόνο. Οι τάσεις της απασχόλησης την περίοδο 2002-2008 είναι θετικές δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις βουλγαρικές τράπεζες αύξαναν κάθε έτος το προσωπικό τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει στενότητα και έλλειψη του καλού και έμπειρου προσωπικού τραπεζών.

Τρόποι ρύθμισης των αλλαγών στον τραπεζικό τομέα της Βουλγαρίας. 2.

Η διαδικασία της συγχώνευσης των Bulbank, HVB Bank Biochim και Hebrosbank ρυθμίστηκε μέσω κοινωνικού διαλόγου που είχε την μορφή διαδικασιών πληροφόρησης και διαβούλευσης και μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Η ανάλογη διαδικασία συγχώνευσης που οδήγησε στην EFG Eurobank Bulgaria δεν ρυθμίστηκε με διαδικασίες κοινωνικού διαλόγου επειδή δεν υπήρξαν συνδικάτα στην πρώην Bulgarian Post Bank και στην DZI Bank.

Page 47: Dialogos+ GR Final Book

47

Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. 3.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί μπορεί να υφίσταται μία διαδικασία κοινωνικού διαλόγου μόνο σε αυτές τις περιπτώσεις όπου υπάρχει συνδικαλιστική αντιπροσώπευση στις αντίστοιχες τράπεζες. Η βουλγαρική εργατική νομοθεσία παρέχει όλα τα δικαιώματα στους υπαλλήλους να ενημερώνονται από τον εργοδότη τους. Αλλά στην πράξη αυτά τα δικαιώματα μπορούν να ασκηθούν μόνο σε περιπτώσεις όπου υπάρχει και λειτουργεί συνδικαλιστική οργάνωση η οποία υπερασπίζει τα συμφέροντα των υπαλλήλων μελών της.

Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων. 4.

Στο παρόν στάδιο της εξέλιξης και της ανάπτυξης των συλλογικών εργασιακών σχέσεων στον βουλγαρικό τραπεζικό τομέα δεν έχει υπάρξει δυνατότητα επιρροής σε κλαδικό επίπεδο λόγω της έλλειψης κλαδικής συνδικαλιστικής οργάνωσης σε αυτό το επίπεδο. Αν και ήδη έχει αρχίσει η σχετική προσπάθεια και έχει αναληφθεί η σχετική πρωτοβουλία από επιχειρησιακές συνδικαλιστικές οργανώσεις των τραπεζών, οι κύριες συνδικαλιστικές ενώσεις που δραστηριοποιήθηκαν και συμμετείχαν στις διαδικασίες των σημαντικών αλλαγών που έλαβαν χώρα στο τραπεζικό τομέα ήταν τα επιχειρησιακά συνδικάτα. Είναι αξιοσημείωτο ότι παρά την ισχυρή ξένη παρουσία στο βουλγαρικό τραπεζικό τομέα υπάρχει μόνο ένας τραπεζικός όμιλος με Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εργαζομένων, όπου συμμετέχουν εκπρόσωποι της Βουλγαρικής θυγατρικής, και αυτό έχει συσταθεί στην Unicredit το 2007.

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Σε αυτό το νέο πλαίσιο οι εκπρόσωποι των βουλγαρικών συνδικαλιστικών οργανώσεων θεωρούν ότι υπάρχουν περισσότερες από μια προκλήσεις προς αντιμετώπιση. Πρώτη έρχεται η ανάγκη για έναν αυξανόμενο αριθμό υπαλλήλων τραπεζών στον γοργά επεκτεινόμενο τραπεζικό τομέα και την έλλειψη επαρκών αριθμών μορφωμένων και με ελάχιστη εμπειρία τραπεζικών υπαλλήλων.

Αυτό θέτει το πλαίσιο για την διαδικασία της συνδικαλιστικής οργάνωσης του κλάδου. Τα συνδικάτα υπάρχουν και αναπτύσσουν δραστηριότητες μόνο στις μεγαλύτερες τράπεζες. Η περιοδική εισαγωγή της νέας τεχνολογίας είναι επίσης ένα ζήτημα που προκαλεί μεγάλες ανάγκες κατάρτισης του προσωπικού. Σε αυτό το πλαίσιο οι Βούλγαροι συνδικαλιστές θεωρούν πολύ σημαντικό ότι οι εργοδότες των τραπεζών να οργανώσουν μία ενιαία εργοδοτική ένωση στην Βουλγαρία. Χωρίς αυτήν, δεν είναι εύκολο να οργανωθεί και να διεξαχθεί κοινωνικός διάλογος στο κλαδικό επίπεδο.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 48: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

48

Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο. 6.

Οι Βούλγαροι συνδικαλιστές στο τραπεζικό κλάδο θεωρούν ότι όλοι οι τύποι διαδικασιών κοινωνικού διαλόγου είναι σημαντικοί γι αυτούς. Από τη συλλογική διαπραγμάτευση με έναν αποτελεσματικότερο τρόπο έως το να γίνουν και να μείνουν καλύτερα πληροφορημένοι για την κατάσταση απασχόλησης και τις εργασιακές σχέσεις σε κάθε τραπεζική επιχείρηση. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας θεωρούνται πολύ σημαντικές για τις κοινωνικές παροχές που συνεπάγονται για τους υπαλλήλους. Αφ’ ετέρου, η επανεκπαίδευση των υπαλλήλων θεωρείται πολύ σημαντικός παράγοντας σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και αύξησης του ανταγωνισμού στην παγκόσμια αγορά.

Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει 7. έναν ρόλο.

Σύμφωνα με τους συνδικαλιστές του βουλγαρικού τραπεζικού τομέα, η παρούσα εμπειρία τους δείχνει ότι ο κοινωνικός διάλογος είναι αποτελεσματικότερος για τη διαδικασία της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και για τις οικονομικές και κοινωνικές παροχές που προσφέρονται στους υπαλλήλους των τραπεζών. Νέα πεδία θα αναπτυχθούν ανάλογα με την πορεία της συνδικαλιστικής πυκνότητας και των αλλαγών στον βουλγαρικό τραπεζικό τομέα.

Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Σύμφωνα με τους συνδικαλιστές του τραπεζικού τομέα στην Βουλγαρία το μεγαλύτερο εμπόδιο για τον κοινωνικό διάλογο είναι το χαμηλό επίπεδο της συνδικαλιστικής οργάνωσης και η χαμηλή συνδικαλιστική πυκνότητα στο τραπεζικό τομέα. Υπάρχουν συνδικάτα μόνο στις μεγαλύτερες βουλγαρικές τράπεζες, δηλαδή στις Unicredit Bulbank, United Bulgarian Bank και DSK Bank. Άλλο εμπόδιο είναι η έλλειψη κλαδικής οργάνωσης εργοδοτών στο τραπεζικό τομέα. Έτσι ενώ προχωρούν στην δημιουργία Ομοσπονδία των συνδικάτων του τραπεζικού τομέα, δεν μπορούν να διαπραγματευτούν με εργοδοτική τραπεζική ένωση καθώς τέτοια δεν υπάρχει στην Βουλγαρία.

Μελλοντικές τάσεις στην αναδιάρθρωση και νέες προκλήσεις. 9.

Εν συντομία, σύμφωνα με τους συνδικαλιστές του τραπεζικού κλάδου στην Βουλγαρία, η συνδικαλιστική οργάνωση των τραπεζικών υπαλλήλων και η καθιέρωση των διαδικασιών συλλογικών διαπραγματεύσεων σε κλαδικό επίπεδο θεωρούνται ότι είναι οι σημαντικότερες παρούσες και μελλοντικές προκλήσεις.

Page 49: Dialogos+ GR Final Book

49

Ρουμανία

Το βασικό θέμα για τη Ρουμανία είναι η πρόκληση της οικοδόμησης της κοινωνικής δυνατότητας του κοινωνικού διαλόγου μέσω της αύξησης της συνδικαλιστικής πυκνότητας και την ενίσχυση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Αυτό εμφανίζεται να είναι κοινό θέμα μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας.

Σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση του τραπεζικού τομέα. 1.

Ο ρουμανικός τραπεζικός τομέας υπόκειται τα τελευταία χρόνια σημαντικές αλλαγές. Σε όλες τις τραπεζικές επιχειρήσεις όπου υπάρχουν συνδικαλιστικές ενώσεις, οι οποίες είναι μέλη της Ομοσπονδίας Συνδικάτων του Τραπεζικού και του Ασφαλιστικού κλάδου FSAB (TUFIB), έχουν ιδιωτικοποιηθεί και είναι εν μέσω διαρκών αλλαγών. Τέτοιες ρουμανικές τραπεζικές επιχειρήσεις είναι οι:

BRD Group Societe Generale;• Raiffeisen Bank;• Bancpost – EFG EUROBANK;• Unicredito Produzzione Acentrate;• Romexterra – MKB Group;• ASIBAN – AMMA GROUP;• BCR INSURANCES – Vienna Insurances Group;• ASIROM – Vienna Insurances Group•

Τρόποι ρύθμισης των αλλαγών στον τραπεζικό τομέα. 2.

Στα πλαίσια του εθνικού εργατικού δικαίου στις προαναφερθείσες τράπεζες υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας, τις οποίες οι ενώσεις εργοδοτών και ενώσεις εργοδοτών διαπραγματεύονται σε ετήσια βάση. Αυτές οι επιχειρήσεις έχουν επίσης καθιερώσει διαδικασίες πληροφόρησης και διαβούλευσης μεταξύ των φορέων του κοινωνικού διαλόγου. Η σχετική νομοθεσία που ενισχύει τα συνδικάτα για, και κατά τη διάρκεια των συλλογικών διαπραγματεύσεών τους με τους εργοδότες είναι:

Νόμος αριθ. 53/2003 για το εργατικό δίκαιο, • Νόμος αριθ. 54/2003 για τον συνδικαλισμό,• Νόμος αριθ. 130/1996 για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις • Νόμος αριθ. 168/1999 σχετικά με τις συλλογικές διαφορές.•

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 50: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

50

Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. 3.

Η ρουμανική νομοθεσία ορίζει ότι οι επιχειρήσεις διαπραγματεύονται τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας με τις αντιπροσωπευτικές συνδικαλιστικές ενώσεις ή, σε περίπτωση έλλειψης αυτών με αντιπροσώπους των εργαζομένων. Τα ρουμανικά συνδικάτα του τραπεζικού κλάδου FSAB (TUFIB) θεωρούν ότι το μόνο αποδοτικό εργαλείο είναι η συλλογική σύμβαση εργασίας με τη βοήθεια της οποίας έχουν προσπαθήσει να ρυθμίσουν όλες τις πτυχές των εργασιακών σχέσεων στις τράπεζες που προαναφέρθηκαν. Εντούτοις, σημειώνουν την ανάγκη διάκρισης μεταξύ των νομικών προβλέψεων και του τι συμβαίνει πραγματικά στην πράξη.

Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων. 4.

Τα ρουμανικά συνδικάτα FSAB (TUFIB) βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης των δραστηριοτήτων τους και θεωρούν ότι είναι αυτοί που έχουν τον κύριο ρόλο και τη μέγιστη συμβολή στην επιρροή στις εργασιακές σχέσεις του κλάδου, έναντι άλλων συνδικαλιστικών οργανώσεων. Στοχεύουν να παρακολουθούν συστηματικά τις εξελίξεις ώστε να παρεμβαίνουν στο επίπεδο της κάθε επιχείρησης, με τα επιχειρησιακά συνδικάτα και με την υποστήριξη της ομοσπονδίας FSAB και συνομοσπονδίας “CNS Cartel ALFA”.

Οι σημαντικότερες προκλήσεις. 5.

Η FSAB (TUFIB) θεωρεί ότι υπάρχουν περισσότερες προκλήσεις αλλά η σημαντικότερη για τους υπαλλήλους του τραπεζικού κλάδου εμφανίζεται να είναι η οργάνωση εργασίας, και η εφαρμογή των συστημάτων αμοιβών. Για τους ίδιους ως συνδικαλιστές, η κύρια πρόκληση είναι να αυξηθεί η συνδικαλιστική πυκνότητα και η επιρροή τους σε μια διευρυνόμενη ημερήσια διάταξη για την απασχόληση και τις εργασιακές σχέσεις.

Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο. 6.

Η FSAB (TUFIB) θεωρεί ότι ο σημαντικότερος στόχος για τον κοινωνικό διάλογο πρέπει να αφορά την επαγγελματική κατάρτιση και την διαρκή (δια βίου) επαγγελματική κατάρτιση. Στη Ρουμανία υπάρχει νόμος που επιτρέπει σε ενώσεις των εργοδοτών και συνδικαλιστικές ενώσεις των εργαζομένων να ιδρύουν κλαδικά συμβούλια σε έναν ορισμένο κλάδο της οικονομικής δραστηριότητας τα οποία θα είναι ειδικά αρμόδια για την επαγγελματική κατάρτιση και την δια βίου επαγγελματική εκπαίδευση των εργαζομένων. Η FSAB (TUFIB) θεωρεί δυστυχές το γεγονός ότι δεν είναι δυνατό να ιδρυθεί και να λειτουργήσει ένα τέτοιο κλαδικό συμβούλιο στον κλάδο των ασφαλειών και των τραπεζικών εργασιών, επειδή στη Ρουμανία δεν υπάρχει ακόμα ένωση εργοδοτών του κλάδου.

Page 51: Dialogos+ GR Final Book

51

Οι περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει έναν ρόλο. 7.

Η FSAB (TUFIB) θεωρεί ότι υπάρχουν δύο κρίσιμες διατάξεις στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας που πρέπει να αξιοποιηθούν και να εφαρμοστούν κατάλληλα:

α) σχετικά με τη μεταφορά υπηρεσιών (outsourcing), όπου η συνδικαλιστική ένωση και η ένωση των εργοδοτών συμφωνούν ότι ο προμηθευτής υπηρεσιών είναι υποχρεωμένος να αναλάβει τους «μεταφερόμενους» υπαλλήλους και να τους κρατήσει για ένα έτος με όλα τα δικαιώματα από την επιχείρηση που μετακινήθηκαν.

β) αποχωρώντας από την επιχείρηση οι απολυόμενοι υπάλληλοι δικαιούνται ένα αριθμό μισθών ως αποζημίωση απόλυσης.

Η τήρηση των δύο αυτών ρυθμίσεων είναι μία προτεραιότητα για την FSAB (TUFIB). Καθώς τα τελευταία χρόνια δεν έχουν υπάρξει σημαντικές αλλαγές και κατά κανόνα όλες οι διατάξεις των συλλογικών συμβάσεων εργασίας μεταξύ των συνδικαλιστικών ενώσεων και των εργοδοτών εφαρμόζονται, οι προαναφερθείσες πρόσθετες παροχές θεωρούνται ως ενδείξεις ότι τα συνδικάτα μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων μπορούν να εξετάζουν τα υπάρχοντα, τα νέα και τα αναδυόμενα ζητήματα.

Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο. 8.

Η FSAB (TUFIB) θεωρεί ότι, αν και υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης, δεν υφίσταται μία σημαντική δυσκολία για να προσεγγίσουν τα νέα ζητήματα κατά την διαπραγμάτευση μεταξύ των συνδικάτων και των εργοδοτών, αλλά η δημιουργία και η λειτουργία μιας ένωσης εργοδοτών στο κλαδικό επίπεδο θα διευκόλυνε τις διαδικασίες του κοινωνικού διαλόγου.

Μελλοντικές τάσεις στην αναδιάρθρωση και νέες προκλήσεις. 9.

Η FSAB (TUFIB) θεωρεί ότι την περίοδο 2000-2005 έλαβε χώρα ευρεία αναδιάρθρωση στο ρουμανικό τραπεζικό και ασφαλιστικό τομέα. Τώρα θεωρούν ότι βρίσκονται μετά από αυτήν την περίοδο και δεν αναμένονται ευρείες αναδιαρθρώσεις και γι αυτό δεν θα υπάρξουν σημαντικές δυσκολίες στην προσέγγιση μεταξύ συνδικάτου και εργοδοτών. Άλλωστε, οι αναδιαρθρώσεις δεν είναι πλέον ένα σημαντικό θέμα της δημόσια συζήτησης. Μόνον οι επιπτώσεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης μπορούν να προκαλέσουν πάλι «θερμά» ζητήματα για τους τραπεζικούς υπαλλήλους και τους τραπεζίτες στην Ρουμανία.

Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις

Page 52: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

52

Συμπέρασμα

Η εμπειρία του κοινωνικού διαλόγου για τη ρύθμιση των μετασχηματισμών και των αναδιαρθρώσεων των τραπεζικών τομέων σε εννέα παλαιά και νέα κράτη-μέλη της ΕΕ δείχνει ότι, αν και οι κλαδικές εργασιακές σχέσεις παραμένουν κυρίως εθνικές, ο κοινωνικός διάλογος δεν είναι όχι μόνον θεωρία, ή μέρος μιας δεοντολογικής προσέγγισης, αλλά έχει παράσχει αριθμό αξιοπρόσεκτων «καλών πρακτικών» κοινωνικού διαλόγου στους τραπεζικούς κλάδους σε εθνικό επίπεδο.

Οι «καλές πρακτικές» που συνοψίζονται σε αυτήν την έκθεση μπορούν να βοηθήσουν στο «να μαθαίνει ο ένας από τον άλλον» στην αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων. Στις μισές από τις χώρες που εξετάζονται σε αυτήν την έκθεση ο κοινωνικός διάλογος έχει χρησιμοποιηθεί ως κινητήρια δύναμη για την οικονομική και κοινωνική μεταρρύθμιση στο τραπεζικό τομέα, με πρακτικές λύσεις που βοήθησαν στη διατήρηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Προτύπου.

Αυτές οι εμπειρίες του κοινωνικού διαλόγου γίνονται πολυτιμότερες υπό τις νέες συνθήκες της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης που έχει επιπτώσεις και στις εργασιακές σχέσεις και στην απασχόληση στους τραπεζικούς κλάδους κάθε οικονομίας και κάθε χώρας.

Page 53: Dialogos+ GR Final Book

53

2. Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Δρ Χρήστος Α. ΙωάννουΠαναγιώτης ΠαναγιωτόπουλοςΔρ Λάμπρος Στεργιούλας

Έκθεση που συντάχθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος DIALOGOS +

Page 54: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

54

Σύνοψη

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+, αποσκοπεί στην προώθηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Διαλόγου στο Τραπεζικό Κλάδο ως δύναμη καινοτομίας και αλλαγής και στην ενδυνάμωση των δεσμών μεταξύ παλαιών και νέων μελών. Το πρόγραμμα χτίζει επάνω στην επιτυχή ολοκλήρωση του προηγούμενου Dialogo.S κάνοντας χρήση νέων εργαλείων και ιδεών. Αξιοποιεί τους επικοινωνιακούς μηχανισμούς της κοινότητας των Ευρωπαϊκών Τραπεζικών Συνδικαλιστικών Οργανώσεων με στόχο την ανταλλαγή σημαντικών εμπειριών και καλύτερων πρακτικών και μετατροπής τους σε χρήσιμη γνώση. Με δεδομένο το περιβάλλον της διεθνούς οικονομικής κρίσης, τα αποτελέσματά του επιδιώκουν να αποτελέσουν όχημα διάγνωσης των συνεπειών της στις εργασιακές σχέσεις και του ρόλου των εργαζομένων.

Για το σκοπό αυτό, το πρόγραμμα εφαρμόζει μία διαδικασία παραγωγής γνώσης και διαβούλευσης πολιτικής με τη βοήθεια της μεθοδολογίας του Οδικού Χάρτη. Ο Οδικός Χάρτης είναι ένα εργαλείο λήψης και διάδοσης στρατηγικών αποφάσεων και προτεραιοτήτων το οποίο εφαρμόζεται κυρίως στη διάχυση τεχνολογικών και επιστημονικών καινοτομιών, καθώς και σε επιχειρηματικές εφαρμογές όπως η ανάπτυξη νέων προϊόντων. Η βασική του ιδέα στηρίζεται στην ανάλυση του χάσματος μεταξύ επιθυμητών και προσδοκώμενων μελλοντικών καταστάσεων και στο καθορισμό σχετικών δράσεων για τη γεφύρωσή τους.

Στα πλαίσια του DialogoS+, η εφαρμογή του Οδικού Χάρτη πραγματοποιήθηκε με συνδυασμό διαφόρων μεθόδων συλλογής και ανάλυσης δεδομένων, τα οποία προήλθαν από τις διάφορες δραστηριότητες του προγράμματος, όπως η παρουσίαση των εξελίξεων στον Κοινωνικό Διάλογο στα συμμετέχοντα κράτη, η αναφορά βέλτιστων πρακτικών, τα πρακτικά διεθνών συναντήσεων και τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου που συμπληρώθηκε ηλεκτρονικά από τους εργαζομένους. Το παρόν έγγραφο εισάγει την έννοια του Οδικού Χάρτη έτσι όπως αυτή συναντάται στη διεθνή βιβλιογραφία, επεξηγεί την εφαρμογή της στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του προγράμματος και παρουσιάζει τις θεματικές ενότητες και τα αποτελέσματα σε κάθε ενότητα.

Page 55: Dialogos+ GR Final Book

55

1. Εισαγωγή

1.1 Στόχοι του Ευρωπαϊκού Προγράμματος DialogoS+

Η δημιουργία μίας κοινωνικής Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία οι μηχανισμοί του διαλόγου θα παρέχουν τα μέσα για αποτελεσματική διαμεσολάβηση στις εργασιακές σχέσεις μέσα σε περιβάλλον οικονομικής σταθερότητας, εργασιακής ασφάλειας και επικοδομητικής συνεργασίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων αποτελεί το όραμα των Ευρωπαίων πολιτών τις τελευταίες δεκαετίες. Όπως αποδείχτηκε και στην οικονομική κρίση του 2008-2009, είναι πιθανόν η πρώτη φορά στην ιστορία που οι σύγχρονες οικονομίες αλληλοεξαρτώνται σε τέτοιο βαθμό που μεμονομένες κυβερνήσεις δεν έχουν τον απόλυτο έλεγχο των οικονομικών προκλήσεών τους. Η διεθνής συνεργασία ανέρχεται ως a priori συνθήκη του χειρισμού πιθανών κρίσεων.

Μέσα σε αυτό το αβέβαιο περιβάλλον, η αξιολόγηση και ενδυνάμωση της διεθνούς εμπειρίας στον κοινωνικό διάλογο με στόχο την αξιοποίηση γνώσης πάνω σε κρίσιμα θέματα εργασιακών σχέσεων του τραπεζικού κλάδου αποτελεί προαπαιτούμενο λήψης αποφάσεων για μελλοντικές δράσεις και στρατηγικούς στόχους των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Το DialogoS+ στοχεύει στην προώθηση του κοινωνικού διαλόγου, στην αναγνώριση μελλοντικών τάσεων και αλλαγών, στην ανάπτυξη ενός οδικού χάρτη ως εργαλείο στρατηγικής λήψης αποφάσεων και στη διάδοση αυτής της γνώσης μέσω κατάλληλων δραστηριοτήτων. Οι στόχοι του προγράμματος συνοψίζονται στα παρακάτω:

Αναγνώριση επικείμενων τάσεων και αλλαγών συνδυάζοντας απόψεις από την πλευρά 1. των εργοδοτών και των εργαζομένων.

Παραγωγή οδικού χάρτη εργασιακών σχέσεων και πρακτικών αξιοποιώντας δεδομένα 2. από εννέα διαφορετικές Ευρωπαϊκές χώρες.

Διάδοση της παραπάνω γνώσης μέσω εκπαιδευτικού υλικού.3.

Εκπαίδευση προσωπικού συνδικαλιστικών οργανώσεων μέσω σεμιναρίων.4.

Ανάπτυξη διαρκούς επικοινωνίας και μηχανισμών κοινωνικού διαλόγου μέσω εργαλείων 5. τα οποία θα υποβοηθούν τη συμμετοχή διαφόρων ομάδων.

Οι παραπάνω στόχοι υλοποιήθηκαν μέσω επτά δραστηριοτήτων που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος. Το σχήμα 1 απεικονίζει τις δραστηριότητες αυτές και επεξηγεί τη διασύνδεσή τους. Τα βασικά στάδια του προγράμματος ήταν τα εξής: δημιουργία και ανταλλαγή γνώσης, διάδοση και αξιολόγηση. Οι δραστηριότητες συνοψίζονται στις εξής (περισσότερες λεπτομέρειες στην ιστοσελίδα του προγράμματος):

1. Αρχική συνάντηση.

2. Σχεδιασμός, υλοποίηση και ανάλυση Οδικού Χάρτη.

3. Ανάπτυξη εκπαιδευτικών πακέτων.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 56: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

56

Συγκεκριμένα, το DialogoS+ βασίζεται στα συμπεράσματα του προηγούμενου προγράμματος DialogoS σε μία προσπάθεια συλλογής απόψεων και προσδοκιών των εργαζομένων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, αναγνώρισης και μεταφοράς βέλτιστων πρακτικών και συνδυασμού διαδικασιών ανταλλαγής γνώσης με καινοτόμες προσεγγίσεις πρόβλεψης και διαμόρφωσης πολιτικής όπως ο Οδικός Χάρτης. Πέρα από τη συλλογή και αξιοποίηση γνώσης του κλάδου, το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση των δεσμών και της διεθνούς συνεργασίας, καθώς και στη μεταφορά εμπειριών και πρακτικών μεταξύ των παλαιών και των νέων μελών της Ε.Ε. Το DialogoS+ χτίζει επάνω στη συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία των προηγούμενων Ευρωπαϊκών προγραμμάτων αξιολόγησης του κοινωνικού διαλόγου στο τραπεζικό κλάδο και μεταφοράς βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των διακρατικών εταίρων. Εκτός από το προηγούμενο DialogoS, το πρόγραμμαCommunicate επίσης επικεντρώθηκε στη συγκριτική ανάλυση των τάσεων, των πρακτικών και των εργαλείων του κοινωνικού διαλόγου. Μέσω διάφορων μεθόδων συλλογής στοιχείων, όπως ερωτηματολόγια και ανάλυση βιβλιογραφίας, το πρόγραμμα εμβάθυνε στην κατανόηση του τι συνιστά μία βέλτιστη πρακτική κοινωνικού διαλόγου στο τραπεζικό κλάδο και πως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις σε Ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούν να επωφεληθούν από αυτή τη γνώση. Σημαντικά ζητήματα κοινωνικού διαλόγου παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν εκτενώς.

Σχήμα 1: DialogoS+: Σχηματική Απεικόνιση του Προγράμματος

4. Συνεδρίες με αντικείμενο τις εξελίξεις του Ευρωπαϊκού οικονομικού συστήματος και των επιπτώσεών του στις εργασιακές σχέσεις στον τραπεζικό κλάδο.

5. Ανταλλαγή ρόλων.

6. Προσομείωση κοινωνικού διαλόγου μέσω βιντεοκλήσεων.

7. Αξιολόγηση και διαμόρφωση πολιτικής – τελικό συνέδριο στην Κύπρο.

Δραστηριότητα 1

Aξιολόγηση και ΚλέισιμοΣτόχος 5

Φάση ΔιάδοσηςΣτόχοι 3,4 και 5

Έναρξη και Ανάπτυξη Οδικού ΧάρτηΣτόχοι 1 και 2

Δραστηριότητα 2 Δραστηριότητα 4 Δραστηριότητα 7

Δραστηριότητα 3

Δραστηριότητα 5

Δραστηριότητα 6

Page 57: Dialogos+ GR Final Book

57

Η διεθνής οικονομική κρίση του 2008-2009 αποτελεί μία βασική διάσταση τουDialogoS+ επηρεάζοντας τη διαδικασία και τα αποτελέσματά του. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, η έκταση και οι συνέπειες της κρίσης κλιμακόνονταν. Το περιβάλλον αβεβαιότητας προκάλεσε μία σειρά συζητήσεων σχετικά με το ρόλο των εργαζομένων στις τράπεζες στην προέλευση της κρίσης και τις συνέπειές της σε ευαίσθητα θέματα όπως η ασφάλεια εργασίας. Τα αποτελέσματα αυτών των συζητήσεων καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια DialogoS+ και επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματά του.

1.2 Στόχοι της Παρούσας Αναφοράς

Ο στόχος της παρούσας αναφοράς είναι να αναλύσει το σχεδιασμό και την υλοποίηση της διαδικασίας παραγωγής Οδικού Χάρτη (δραστηριότητα 2) και να παρουσιάσει τα αποτελέσματά της σχετικά με: ποιά είναι τα πιο σημαντικά θέματα στον κλάδο, ποιές είναι οι επιθυμητές και προσδοκώμενες μελλοντικές καταστάσεις και πως μπορεί να επιτευχθεί σύγκλιση μεταξύ τους μέσω δράσεων και προτάσεων. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας αισιοδοξεί να προσδώσει μία βαθύτερη κατανόηση του κλάδου, στην ανακάλυψη και αξιοποίηση νέων ιδεών για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών, καθώς και πρωτοβουλιών για το χειρισμό των γεγονότων της οικονομικής κρίσης. Επιπλέον, αποτελεί μία απόπειρα παραδοσιακών οργανισμών να προσαρμοστούν στις νέες υψηλές κοινωνικές απαιτήσεις και να εκμοντερνίσουν τις διαδικασίες και δομές επικοινωνίας τους, λήψης αποφάσεων και διαμόρφωσης πολιτικής.

Σε πρώτο στάδιο, η παρούσα αναφορά σχολιάζει το περιβάλλον στο οποίο εξελίχθηκε το πρόγραμμα με δεδομένη την οικονομική κρίση. Σε επόμενο στάδιο, γίνεται περιγραφή της έννοιας του Οδικού Χάρτη, της σημασίας εφαρμογής του και των πλεονεκτημάτων αυτής. Έπειτα από αυτή την εισαγωγή, παρουσιάζονται η προσέγγιση και η μεθοδολογία στα πλαίσια του DialogoS+ μέσω σύνδεσης των σταδίων παραγωγής Οδικού Χάρτη και των δεδομένων που αξιοποιήθηκαν. Στη συνέχεια, γίνεται μία παρουσίαση και σχολιασμός των δεδομένων σε κάθε θεματική ενότητα. Κλείνοντας, συνοψίζουμε και αξιολογούμε τη χρήση της μεθοδολογίας αυτής στα πλαίσια του προγράμματος.

Το σχήμα 2 απεικονίζει τη διαδικασία και τους εμπλεκόμενους φορείς κατά τη διαδικασία ανάπτυξης του Οδικού Χάρτη. Το Πανεπιστήμιο Brunel ήταν υπεύθυνο για την παροχή της σχετικής μεθοδολογίας, τη συλλογή και ανάλυση των αποτελεσμάτων με τη βοήθεια της ΟΤΟΕ και των υπολοίπων εταίρων. Εξωτερική βιβλιογραφία αξιοποιήθηκε επίσης σχετικά με θέματα κοινωνικού διαλόγου και ανάπτυξης Οδικού Χάρτη.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 58: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

58

1.3 Τραπεζικός Κλάδος: η Κρίση και οι Προκλήσεις

Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (Economic and Monetary Union - EMU) έχει προκαλέσει την περαιτέρω αναδόμηση των τραπεζικών συστημάτων των Ευρωπαϊκών χωρών με στόχο να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της ανταγωνιστικής οικονομίας της αγοράς. Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά και η τραπεζική αναδόμηση είναι άμεσα συνδεδεμένες με την εξαρτώμενη από την χρηματοοικονομική σταθερότητα παγκοσμιοποιημένη οικονομία της αγοράς. Παράλληλα, η αναδόμηση του τραπεζικού συστήματος απαιτούσε: μακροοικονομική σταθερότητα εντός της Ε.Ε., ολοκλήρωση συλλογικού κλάδου και αναδιαμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου στη βάση των τριμερών διαπραγματεύσεων.

Ενώ οι Ευρωπαϊκές τράπεζες δεν κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο απασχόλησης, η συνεισφορά τους στη συνολική προστιθέμενη αξία είναι πολύ μεγαλύτερη και ελέγχουν ένα μεγάλο μερίδιο του κεφαλαίου της οικονομίας. Οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες είναι αυξανόμενα παγκοσμιοποιημένες. Στην πραγματικότητα, η σημαντική επέκταση των διεθνών δραστηριοτήτων οφείλεται στην απορρύθμιση και στην επανάσταση των νέων τεχνολογιών επικοινωνιών. Η πιο σημαντική πηγή αλλαγής στην Ε.Ε. είναι η δημιουργία της Ενιαίας Αγοράς των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών η οποία κορυφώθηκε τον Ιανουάριο του 1999 με την εισαγωγή του ευρώ. Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Διάλογος έχει οδηγήσει τόσο σε διακλαδικές όσο και σε κλαδικές Ευρωπαϊκές συλλογικές διαπραγματεύσεις. Τα αποτελέσματά τους είναι μέτρια σε σύγκριση με τα εθνικά συστήματα συλλογικών διαπραγματεύσεων και κοινωνικού διαλόγου.

Σχήμα 2: DialogoS+: Σχηματική Απεικόνιση της Δραστηριότητας 2

ΣυνδικαλιστικήΟργάνωση

ΣυνδικαλιστικήΟργάνωση

ΠανεπιστήμιοΒrunel

EξωτερικήΒιβλιογραφία Δεδομένα

Δραστηριότητα 2:Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση

Οδικού Χάρτη

Οδικός ΧάρτηςDialogoS+

ΜεθοδολογίαΟδικού Χάρτη

Page 59: Dialogos+ GR Final Book

59

Οι εταίροι του τραπεζικού κλάδου διατηρούν μία μοναδική θέση στο κοινωνικό σύνολο, καθώς βρίσκονται στην καλύτερη θέση για να απευθύνουν θέματα σχετικά με τις νέες προκλήσεις και τις ίσες εργασιακές ευκαιρίες στην Ευρώπη και σε παρόμοιο πλαίσιο για την επίδραση της οικονομικής ολοκλήρωσης στις βιομηχανικές σχέσεις. Έχουν επίσης αντιμετωπίσει την επίπτωση των εξελίξεων στις τεχνολογίες και της οικονομικής απελευθέρωσης οι οποίες υπονοούν θεμελιώδεις αλλαγές στις παραδοσιακές επιχειρηματικές διεργασίες και συνθήκες εργασίας. Η αγορά χρηματοοικονομικών και τραπεζικών υπηρεσιών έχει έρθει αντιμέτωπη με την πρόκληση προσαρμογής στη νέα οικονομία μαζί με τους διοικούντες, τους υπαλλήλους και τους οργανισμούς. Η πρόκληση της Ευρωπαϊκής διεύρυνσης ανανέωσε την ανάγκη επικέντρωσης στην αξία του κοινωνικού διαλόγου ως αναπόσπαστο τμήμα της Ευρωπαϊκής κοινωνικής κληρονομιάς.

Δυνάμεις όπως η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογική αλλαγή, η απορρύθμιση και η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχουν μετασχηματίσει ριζικά τον Ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο. Λίγο πριν την έκρηξη της οικονομικής κρίσης, ο κλάδος στην Ευρώπη απασχολούσε σχεδόν τρία εκατομμύρια εργαζομένους όλων των ειδών σε περισσότερες από επτά χιλιάδες επιχειρήσεις. Η ανάπτυξή του ήταν συνεχής τα τελευταία χρόνια και τα επίπεδα απασχόλησης στο τέλος του 2006 ήταν γύρω στο 2.5% της συνολικής Ευρωπαϊκής απασχόλησης. Ο ρυθμός αυτός είχε προβλεφθεί ότι θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια και πιθανώς ήταν αυξανόμενος μέχρι την έκρηξη της διεθνούς οικονομικής κρίσης το 2008.

Οι εργαζόμενοι στον Ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο ανήκουν σε κατηγορίες όπως οικονομικά και πωλήσεις, επαγγελματίες, καθώς και ειδικοί σε θέματα τεχνολογίας και τεχνικοί. Η κατηγορία των εργαζομένων της «μέσης ειδίκευσης» είναι επίσης σημαντική, όπως και οι διευθυντικές θέσεις. Η διακυβέρνηση του παρόντος, σταδιακά ολοκληρωμένου συστήματος, έχει κομβική σημασία για την ανάπτυξη των εργασιακών σχέσεων σε ολόκληρη την Ε.Ε. Η επίδραση του κοινωνικού διαλόγου και του ρόλου των συνδικαλιστικών οργανώσεων δεν είναι πάντοτε σαφής και οι διαδικασίες του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων χρειάζεται να χτιστούν και να ενδυναμωθούν. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Οκτώβριος 2008), ο συνολικός αριθμός των πιστωτικών ιδρυμάτων μειωνόταν σταθερά κατά την περίοδο 2003-2007, πέφτοντας από 9.054 το 2003 σε 8.348 το 2007 στην Ε.Ε. των 27.

Οι διαδικασίες κοινωνικού διαλόγου έχουν επικεντρωθεί σε σημαντικά ζητήματα για τον κλάδο, όπως είναι οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές, οι ιδιωτικοποιήσεις, τα κέντρα κλήσης, η διεύρυνση της Ε.Ε. και άλλα. Ορισμένα από αυτά έχουν οδηγήσει σε κοινά συντονισμένη δράση και πρωτοβουλίες με στόχο τη ρύθμιση του νέου κύκλου αναδιάρθρωσης που έχει προκληθεί και ενισχυθεί από την προέλαση των νέων τεχνολογιών. Αυτό προκάλεσε: απώλεια θέσεων εργασίας ειδικά για τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας, αύξηση της ανασφάλειας στο υφιστάμενο προσωπικό και πίεση στους μισθούς. Υπό αυτό το πλαίσιο, ο «εξευρωπαϊσμός» επηρέασε όχι μόνο την εταιρία και τους εμπλεκόμενους φορείς της, αλλά επίσης και την εξέλιξη της εταιρικής διακυβέρνησης. Οι διαδικασίες κοινωνικού διαλόγου θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένα ακόμη παράδειγμα ανάπτυξης του μοντέλου της «πολύ-επίπεδης διακυβέρνησης» σε ολόκληρη την Ε.Ε.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 60: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

60

2. Οδικοί Χάρτες: Ορισμοί και Μεθοδολογία DialogoS+

2.1 Εισαγωγή στην έννοια του Οδικού Χάρτη

Η έννοια του οδικού χάρτη γενικά αναφέρεται σε δραστηριότητες που σχετίζονται με το στρατηγικό σχεδιασμό και τη λήψη σχετικών αποφάσεων, κατ’αναλογία με την κοινή λογική της επιλογής διαφορετικών μονοπατιών για την προσέγγιση ενός φυσικού προορισμού. Αποτελεί ένα πλαίσιο αρχών, πρακτικών και μεθοδολογιών που χαρακτηρίζεται από αυξημένη ευελιξία και πολυμορφία τόσο σε πρακτικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ένας οδικός χάρτης αποτελεί μία απλή δραστηριότητα προγραμματισμού διαδικασιών και συσχέτισής τους. Αυτό είναι εν μέρει αληθινό υπό την έννοια ότι ένας οδικός χάρτης όντως εισάγει έννοιες προγραμματισμού διεργασιών, αλλά αποτελεί μία πιο ευρεία έννοια περιλαμβάνοντας τις διαστάσεις της πρόβλεψης, συνεργασίας, μάθησης, δημιουργίας και ανταλλαγής γνώσης κατά την εφαρμογή της.

Επίσης, ένας οδικός χάρτης συνήθως αναφέρεται σε πιο μακροπρόθεσμες στρατηγικές δράσεις (τυπικά 5-10 χρόνια) και χαρακτηρίζεται από πολύ ευρείες εφαρμογές που εκτείνονται από τη διάχυση τεχνολογικών και επιστημονικών καινοτομιών σε επιχειρηματικές εφαρμογές όπως η ανάπτυξη νέων προϊόντων, αλλά και σε εφαρμογές κοινωνικών δράσεων και διαμόρφωσης πολιτικής. Ο στόχος αυτού του κεφαλαίου είναι να εισάγει τις έννοιες και τις πτυχές του οδικού χάρτη, καθώς και να αναφέρει τη σημασία του, τα πλεονεκτήματά του και τα τελικά του παραδοτέα. Η παροχή μίας καλύτερης κατανόησης του τι συνιστά έναν οδικό χάρτη και των πλαισίων εφαρμογής του, των περιορισμών και των επιμέρους διεργασιών του είναι απαραίτητη πριν την περιγραφή της μεθοδολογίας εφαρμογής του και παρουσίασης των αποτελεσμάτων του. Βασικός στόχος είναι η ανάλυση της έννοιας της «παραγωγής Οδικού Χάρτη» (roadmapping thinking) ως μία διαδικασία επικοινωνίας και συνεργατικής λήψης αποφάσεων που οδηγεί στο τελικό παραδοτέο του Οδικού Χάρτη.

Η βασική έννοια του Οδικού Χάρτη

Η βασική ιδέα του οδικού χάρτη στηρίζεται στην ανάλυση του χάσματος μεταξύ επιθυμητών και προσδοκώμενων μελλοντικών καταστάσεων και στο καθορισμό σχετικών δράσεων για τη γεφύρωσή τους. Σε γενικές γραμμές, ένας οδικός χάρτης αποσκοπεί στο να απαντήσει στις βασικές ερωτήσεις του: Που βρισκόμαστε; Πού θέλουμε να πάμε στο μέλλον; Πως θα πάμε εκεί; (1,2). Οι ορισμοί του οδικού χάρτη στη διεθνή βιβλιογραφία συναντώνται σε διάφορες παραλλαγές. Για παράδειγμα, οι Kostoff και Schaller (3) τον ορίζουν ως «εργαλείο υποβοήθησης αποφάσεων για το συντονισμό δραστηριοτήτων και κατανομής πόρων σε περιβάλλοντα αβεβαιότητας και αυξανόμενης πολυπλοκότητας».

Page 61: Dialogos+ GR Final Book

61

Οι Phaal και Muller (2) χαρακτηρίζουν τους οδικούς χάρτες ως «μία κοινή γλώσσα και δομή για την ανάπτυξη και εφαρμογή στρατηγικών αποφάσεων».

Υπό το πλαίσιο του DialogoS+, προσεγγίσαμε την έννοια του οδικού χάρτη ευρέως ως ένα μέσο μοντελοποίησης και διάδοσης οραμάτων, αξιοποίησης και ενδυνάμωσης επικοινωνιακών μηχανισμών, μάθησης, δημιουργίας συναινετικού κλίματος, συνεργατικής λήψης στρατηγικών αποφάσεων, ανταλλαγής σημαντικών εμπειριών και πρακτικών και μετατροπής τους σε χρήσιμη γνώση εντός οργανισμών, σε κρατικό ή διακρατικό επίπεδο.

Το αρχικό στάδιο ανάπτυξης ενός οδικού χάρτη είναι η ανάλυση της τωρινής κατάστασης (state-of-the-art) με στόχο τον καθορισμό των βασικών αξόνων πάνω στους οποίους θα κινηθεί η διαδικασία. Το επόμενο στάδιο είναι η διερεύνηση διαφόρων μελλοντικών σεναρίων και προσπαθειών πρόβλεψης μέσω προσδοκιών και δεδομένων για τις μελλοντικές συνθήκες και καταστάσεις. Παράλληλα με τον καθορισμό του «προσδοκώμενου μέλλοντος» γίνεται και ο καθορισμός του «επιθυμητού», κατά τον οποίο αναπτύσσονται οράματα και στόχοι ανεξάρτητα από το κατά πόσο θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν ρεαλιστικά.

Το επόμενο βήμα είναι η κρίσιμη διαδικασία του προσδιορισμού των διαφορών μεταξύ των επιθυμητών και των προσδοκώμενων μελλοντικών σεναρίων. Το βήμα αυτό είναι γνωστό ως «ανάλυση διαφορών» και θεωρείται ουσιώδες ως το στάδιο καθορισμού των κρίσιμων στοιχείων, παραγόντων, προκλήσεων και εμποδίων. Στο τελικό στάδιο, διαμορφώνονται οι δράσεις και προτάσεις του οδικού χάρτη, οι οποίες αποσκοπούν στη γεφύρωση των διαφορών. Σε αυτό το τελικό στάδιο λαμβάνονται υπόψη πρακτικοί περιορισμοί, χρονοδιαγράμματα, θέματα κατανομής πόρων, μελλοντικά σημεία απόφασης και ανανέωσης του οδικού χάρτη. Το σχήμα 3 απεικονίζει τη βασική έννοια του οδικού

χάρτη.

Παρόλο που η βασική έννοια του οδικού χάρτη είναι από τη φύση της γραμμική, η ανάπτυξη οδικών χαρτών υψηλής ποιότητας απαιτεί σε πολλές περιπτώσεις την επανάληψη των παραπάνω διεργασιών και τη δημιουργία βρόχων ανάδρασης, όπως για παράδειγμα εξηγείται από τους Phaal και Muller (2). Ειδικά στο τελικό στάδιο

Σχήμα 3: Βασική Έννοια Οδικού Χάρτη

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 62: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

62

του καθορισμού δράσεων και προτάσεων, ορισμένες επαναλήψεις συνήθως απατώνται προκειμένου να επιτευχθούν οι βέλτιστες δυνατές αποφάσεις και η μέγιστη σύγκλιση μεταξύ των εμπλεκομένων. Στη πράξη, οι οδικοί χάρτες εμφανίζονται σε διάφορες μορφές και πεδία εφαρμογής. Το επόμενο κεφάλαιο ανασκοπεί σύντομα ορισμένες προσεγγίσεις και παραδείγματα εφαρμογής έτσι όπως αυτά εμφανίζονται στη διεθνή βιβλιογραφία.

Εφαρμογές Οδικού Χάρτη – Παραδείγματα από τη Διεθνή Βιβλιογραφία

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι εφαρμογές οδικών χαρτών είναι ευρείες και ποικίλλουν από τη διάχυση καινοτόμων τεχνολογιών και επιστημονικών ιδεών, σε εφαρμογές σχετικές με το κράτος, τη βιομηχανία, τις επιχειρήσεις και ακόμα και το χώρο των διεθνών σχέσεων και της διπλωματίας. Παρόλο που η βασική ιδέα παραμένει λίγο έως πολύ κοινή, υπάρχει σημαντική διασπορά ως προς την παραγωγή, μοντελοποίηση, παρουσίαση και διάδοση των διαφόρων εφαρμογών. Στη πράξη, η ανάπτυξη οδικών χαρτών έχει οδηγηθεί περισσότερο από τις διάφορες επαγγελματικές εφαρμογές, όπως σε επιχειρήσεις, συμβουλευτικές εταιρίες και κρατικές υπηρεσίες και λιγότερο από την ανάλογη υποστήριξη ακαδημαϊκής έρευνας υποδομής.

Στη διεθνή βιβλιογραφία, οι κυριότεροι τομείς εφαρμογής είναι η διάχυση νέων τεχνολογιών και η εταιρική στρατηγική. Ένα κοινό παράδειγμα είναι αυτό της δημιουργίας εμπιστοσύνης με στόχο την εισαγωγή νέων προϊόντων (4,5). Ένα άλλο παράδειγμα σχετίζεται με αποφάσεις έρευνας και ανάπτυξης (research and development) (6-9), καθώς και με θέματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (10). Σε θέματα διάχυσης και αποδοχής νέων τεχνολογιών, υπάρχουν πολλά παραδείγματα οδικών χαρτών που παρήχθησαν με σκοπό την υποστήριξη καινοτομιών. Κάποια τυπικά παραδείγματα αφορούν τους τομείς ενεργειακών υπηρεσιών (11,12), την αειφόρο ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή (13,14), τη μικροηλεκτρονική (14,15) και τη λογισμική μηχανική (16).

Επιπλέον, οδικοί χάρτες συναντώνται σε θέματα ψηφιακών υπηρεσιών (17), ηλεκτρονικού εμπορίου (18) και ειδικά σε θέματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (19,20), στα οποία έχουν επίσης αναπτυχθεί και διάφοροι εθνικοί οδικοί χάρτες. Η ιδέα έχει επίσης αξιοποιηθεί στους τομείς του κοινωνικού διαλόγου, της πολιτικής και της διπλωματίας. Ένα πολύ γνωστό παράδειγμα από το χώρο της διπλωματίας είναι ο Οδικός Χάρτης για την Ειρήνη στη Μέση Ανατολή (21), ο οποίος αναπτύχθηκε από το κουαρτέτο των διαμεσολαβητών (Ηνωμένα Έθνη, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ηνωμένες Πολιτείες και Ρωσία). Στο χώρο του κοινωνικού διαλόγου, έχουν καταγραφεί ορισμένες σχετικές προσπάθειες περιγραφής στρατηγικής με τη μορφή οδικού χάρτη σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι προσπάθειες αυτές αποτελούν σημαντική προηγούμενη γνώση για το DialogoS+. Οι δύο σημαντικότερες από αυτές είναι οι εξής:

Οδικός Χάρτης ισότητας των δύο φύλων (2006-2010), ο οποίος αναπτύχθηκε από • την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (22) με στόχο να αναγνωριστούν προτεραιότητες, στόχοι και στρατηγικές δράσεις αναφορικά με την ισότητα των δύο φύλων στην Ευρώπη. Ο οδικός χάρτης δημιουργήθηκε με σκοπό τη μετατροπή των Ευρωπαϊκών πολιτικών

Page 63: Dialogos+ GR Final Book

63

ισότητας των δύο φύλων σε σχετική νομοθεσία και μέτρα, όπως η θέσπιση συστημάτων για τη συλλογή αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων, ο καθορισμός βέλτιστων πρακτικών και η δημιουργία διεθνών δικτύων των σχετικών φορέων.

Οδικός Χάρτης 2007-2009 για τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Διάλογο στην Εθνική και • Ευρωπαϊκή Δημόσια Διοίκηση, ο οποίος αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Δημοσίων Υπηρεσιών (European Federation of Public Service Unions - EPSU (23). Ο οδικός χάρτης απευθύνει σημαντικά θέματα στο χώρο όπως ανάπτυξη δεξιοτήτων, ισότητα φύλων, παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους και άλλα. Επιδιώκει να αντικατοπτρίσει τις προτεραιότητες τόσο της EPSU όσο και του EPAN (European Public Administration Network - Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δημόσιας Διοίκησης).

Η έννοια του οδικού χάρτη έχει προηγουμένως αξιοποιηθεί σε εφαρμογές Ευρωπαϊκής έρευνας, ειδικότερα σε τομείς ψηφιακής επαγγελματικής κατάρτισης και μάθησης από τα προγράμματα TIME2LEARN and PROLEARN. Ο οδικός χάρτης του TIME2LEARN όρισε τομείς προτεραιότητας για τη μελλοντική έρευνα στην Ευρωπαϊκή Ηλεκτρονική Μάθηση (24). Το πρόγραμμα PROLEARN συνέχισε αυτή την προσπάθεια διαμορφώνοντας ένα δίκτυο ειδικών με σκοπό την παραγωγή ενός νέου οδικού χάρτη (25). Ο οδικός χάρτης του PROLEARN αποτελεί μία καθαρά γνωσιοστρεφή προσέγγιση όπως θα αναλυθεί σε επόμενο κεφάλαιο.

Με βάση τη διασπορά των παραπάνω παραδειγμάτων μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η διαδικασία παραγωγής οδικού χάρτη (roadmapping) απευθύνεται σε διάφορους οργανισμούς και καταστάσεις και είναι μία ελαστική έννοια σε σχέση με το σκοπό, τη μορφή και τη χρήση. Ο Phaal (26) στη βιβλιογραφική του αναφορά, αναγνώρισε διάφορες κατηγορίες και μορφές οδικών χαρτών, όπως πολλαπλά στρώματα, μπάρες, πίνακες, γραφήματα και διαγράμματα ροής. Περαιτέρω κατηγοριοποιήσεις εισήχθησαν από τους Kostoff και Schaller (3) που διαχώρισαν τους οδικούς χάρτες σε αυτούς που παράγονται μέσω διαβουλεύσεων ειδικών και σε εκείνους που παράγονται αυτόματα ή ημιαυτόματαμε τη βοήθεια υπολογιστών.

Σε σχέση με τις διάφορες μεθοδολογίες παραγωγής, οι Phaal και Muller (2) παρουσιάζουν ένα αρχιτεκτονικό πλαίσιο αναγνωρίζοντας σημαντικούς παράγοντες και αναλύουν τις διαδικασίες ενσωμάτωσης οδικών χαρτών σε σχέση με τις παραδοσιακές διεργασίες διάφορων οργανισμών. Παράλληλα, τονίζουν ότι η παραγωγή ενός οδικού χάρτη αποτελεί ένα σημαντικό φόρουμ που φέρνει σε επαφή διάφορους εταίρους ως μία συνεργατική διεργασία αλληλεπίδρασης και διαλόγου. Υπό το πλαίσιο του DialogoS+, επικεντρωνόμαστε σε αυτή τη διάσταση, μελετώντας την προσπάθεια των Ευρωπαϊκών συνδικαλιστικών οργανώσεων του τραπεζικού κλάδου να αξιοποιήσουν τη διαδικασία παραγωγής του οδικού χάρτη ως προσπάθεια εκμοντερνισμού και ενίσχυσης των παραδοσιακών διαδικασιών διεθνούς συνεργασίας. Στο επόμενο κεφάλαιο επισκοπούμε τα πλεονεκτήματα ανάπτυξης οδικών χαρτών ως συνεργατικές διαδικασίες δημιουργίας και ανταλλαγής γνώσης.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 64: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

64

Πλεονεκτήματα ανάπτυξης οδικού χάρτη

Σύμφωνα με τους Kostoff και Schaller (3), πέρα από τις τελικές αποφάσεις, δράσεις και προτάσεις καθ’αυτές που είναι τα παραδοτέα του οδικού χάρτη, σημαντικές πτυχές της διαδικασίας αποτελούν η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων συμμετεχόντων, η δημιουργία και η ανταλλαγή γνώσης. Ειδικότερα, σημειώνουν ότι: «η πρακτική του οδικού χάρτη τυπικά περιλαμβάνει την αξιοποίηση κοινωνικών μηχανισμών και αποτελεί ταυτόχρονα μία διαδικασία επικοινωνίας και μάθησης για τους συμμετέχοντες». Επιπλέον, επισκοπούν τα πλεονεκτήματα ανάπτυξης οδικών χαρτών ως: δημιουργία ενός πλαισίου προγραμματισμού και συντονισμού αποφάσεων, επίτευξης σύνεσης, μεταφοράς γνώσης μεταξύ των ειδικών και παροχής ενός εργαλείου πρόβλεψης σε διάφορους τομείς. Υπό το ίδιο πρίσμα, ο Kappel (27) διακρίνει τις διαδικασίες δημιουργίας, διάδοσης και επικοινωνίας μέσω οδικών χαρτών.

Για παράδειγμα, κατά την ανάπτυξη του οδικού χάρτη του Ευρωπαϊκού προγράμματος PROLEARN, αξιοποιήθηκε μέσω ειδικών εργαλείων διαχείρισης γνώσης το μοντέλο SECI των Nonaka και Takeuchi (28,29). Η διαδικασία αυτή έφερε σε επαφή ένα μεγάλο αριθμό ενδιαφερόμενων εταίρων από τον επιστημονικό και επιχειρηματικό κόσμο με σκοπό τη δημιουργία ενός δικτύου διαβούλευσης του οδικού χάρτη και αμοιβαίας μάθησης. Όπως μας πληροφορούνε οι συγγραφείς (1): «υπό το πλαίσιο της εφαρμογής μας, η παραγωγή του οδικού χάρτη είναι μία συνεχής διαδικασία μάθησης και δημιουργίας γνώσης κατά την οποία η κοινότητα ανάπτυξής του και τα μέλη της υπερβαίνουν τα όριά τους αναθεωρώντας τις απόψεις τους». Επιπλέον, οι Phaal και Muller (2) χαρακτηρίζουν τους οδικούς χάρτες ως «οπτικές γλώσσες» και μέσα δημιουργίας «φόρουμ προσέγγισης πολλαπλών φορέων» σε οργανισμούς και κοινότητες.

Η όψη αυτή της διαδικασίας παραγωγής οδικών χαρτών τους διαφοροποιεί από τις παραδοσιακές διαδικασίες διαχείρισης έργων και μεθοδολογιών πρόβλεψης, σε συνδυασμό με τον μακροχρόνιο συνήθως ορίζοντα ύπαρξής τους και το στρατηγικό αφαιρετικό επίπεδο στο οποίο συνήθως αναφέρονται. Στη πράξη, τις περισσότερες φορές χρησιμεύουν ως δημόσιες διεπαφές συγκεκριμένων εταιρικών στρατηγικών οι οποίες υλοποιούνται μέσω ενός ή περισσότερων επιχειρηματικών πλάνων που υποστηρίζουν σε πιο βραχυπρόθεσμο ορίζοντα την υλοποίηση αυτή.

Σύμφωνα και με τα παραπάνω ευρήματα, το DialogoS+ αποσκοπεί στην αξιοποίηση του σχετικού επιστημονικού υποβάθρου της μεθοδολογίας του οδικού χάρτη εφαρμόζοντάς τη ως μία δομημένη μέθοδο διαμόρφωσης και διαβούλευσης πολιτικής. Η εφαρμογή αυτή καλείται να ενσωματώσει μία νέα μέθοδο στρατηγικής σκέψης χωρίς να αποπειραθεί να εισάγει πολύπλοκες δομές εκτός του πεδίου δράσης της κοινότητας των Ευρωπαϊκών συνδικαλιστικών οργανώσεων στο τραπεζικό κλάδο. Στο επόμενο κεφάλαιο περιγράφουμε πως η ιδέα του οδικού χάρτη προσαρμόστηκε στην εφαρμογή του προγράμματος.

Page 65: Dialogos+ GR Final Book

65

2.2 Μεθοδολογία Οδικού Χάρτη

Το DialogoS+ αποσκοπεί στην προώθηση του κοινωνικού διαλόγου στον Ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο χτίζοντας περαιτέρω επάνω στους μηχανισμούς της υπάρχουσας κοινότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων στην Ευρώπη. Παρόλο που η διεθνής εμπειρία ανάπτυξης οδικών χαρτών σε θέματα τεχνολογίας και επιχειρηματικής στρατηγικής έχει συσσωρευτεί τις τελευταίες δεκαετίες, αντίστοιχες προσπάθειες στο χώρο του κοινωνικού διαλόγου δεν είναι εξίσου διαδεδομένες. Με δεδομένη την παγκόσμια οικονομική κρίση και τις προκλήσεις που αυτή γεννά για τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα μέλη τους, η εφαρμογή του οδικού χάρτη αποτέλεσε μία πρώτης τάξεως ευκαιρία διάγνωσης και ανάλυσης του κλάδου και καθορισμού συντονισμένων μελλοντικών δράσεων για την αποτροπή νέων κρίσεων. Αυτότο γεγονός καθίσταται ακόμα πιο σημαντικό εάν λάβουμε υπόψη ότι το κοινωνικό σύνολο σε κάποιο βαθμό επιρρίπτει ευθύνες στους τραπεζικούς υπαλλήλους σχετικά με τα γεγονότακαι τα αίτια της κρίσης ή τουλάχιστον πιστεύει ότι δεν μπόρεσαν να την αποτρέψουν ή να την προβλέψουν.

Η μεθοδολογία ανάπτυξης του οδικού χάρτη του DialogoS+ επικεντρώθηκε στην πρακτική χρήση του διαλόγου με σκοπό τη συλλογή απόψεων, προσδοκιών και προβλέψεων σχετικά με τα σημαντικότερα ζητήματα του κλάδου από την πλευρά των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Επιπλέον, σημαντικό τμήμα της διαδικασίας ήταν η παρουσίαση του κοινωνικού διαλόγου σε κάθε συμμετέχουσα χώρα και η κατανόηση του περιβάλλοντος στο οποίο καλές ή κακές πρακτικές φαίνεται να αναδύονται. Η επίτευξη υψηλότερων βαθμών σύγκλισης μεταξύ νέων και παλαιών χωρών μελών της Ε.Ε. μέσω της μεταφοράς βέλτιστων πρακτικών, γνώσης και εμπειρίας αποτέλεσε μία ακόμα σημαντική διάσταση και στόχο του προγράμματος.

Η διαδικασία παραγωγής του οδικού χάρτη ήταν γραμμική ως προς τα στάδιά της, περιλαμβάνοντας και μερικές επαναλήψεις στο τελικό στάδιο με στόχο τη δημιουργία όσο το δυνατόν μεγαλύτερης σύγκλισης για τις τελικές προτάσεις. Η ιδέα της δράσης με στόχο τη μετάβαση από προσδοκώμενες σε επιθυμητές μελλοντικές καταστάσεις προσεγγίζει

Σχήμα 4: Διαδικασία Παραγωγής Οδικού Χάρτη DialogoS+

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 66: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

66

τη χρήση της ανάλυσης ΔΑΕΑ/SWOT (Δυνάμεις, Αδυναμίες, Ευκαιρίες και Απειλές), υπό την έννοια ότι στον δεδομένο ορίζοντα εφαρμογής οι επιθυμητές δράσεις επηρεάζονται από τις τωρινές δυνάμεις και αδυναμίες και οι μελλοντικές δράσεις εξαρτώνται από τις ευκαιρίες και τις απειλές.

Το σχήμα 4 απεικονίζει τη διαδικασία παραγωγής του οδικού χάρτη στα πλαίσια του DialogoS+. Πιο συγκεκριμένα, δείχνει τα διάφορα στάδια, τη σύνδεση μεταξύ τους,τα δεδομένα που συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν σε κάθε στάδιο, καθώς και τις συσχετίσεις μεταξύ τους. Σε κάθε στάδιο, ο σκοπός ήταν κάθε δεδομένο ή άποψη να διασταυρωθεί από τουλάχιστον δύο διαφορετικές πηγές (τριγωνοποίηση δεδομένων). Στα διαφορετικά στάδια αξιοποιήθηκαν οι παρακάτω πηγές δεδομένων:

Αποτελέσματα του προγράμματος Communicate: τα αποτελέσματα του προγράμματος • Communicate αποτέλεσαν μία σημαντική βάση εμπειριών, δεδομένων και βέλτιστων πρακτικών, η οποία δημιουργήθηκε έπειτα από ανάλυση του συνδικαλιστικού κινήματος στον τομέα, παρουσίαση της κατάστασης στις συμμετέχουσες χώρες και ενός ειδικού ερωτηματολογίου. Για το DialogoS+, τα αποτελέσματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν στο σχεδιασμό του ερωτηματολογίου, στο καθορισμό των βασικών ενοτήτων του οδικού χάρτη και στην ανάλυση της παρούσας κατάστασης.

Αποτελέσματα του προηγούμενου προγράμματος Dialogo.S: τα αποτέλεσμα του • προηγούμενου Dialogo.S αποτέλεσαν επίσης μία βάση γνώσης σχετική με την αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας στο κοινωνικό διάλογο, ειδικότερα σε ένα περιβάλλον κρίσιμων αναδιαρθρώσεων με φαινόμενα όπως οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές να γίνονται όλο και πιο συχνά σε μία Ευρώπη έτοιμη να καλωσορίσει τα νέα μέλη της. Τα αποτελέσματα αυτά επίσης αξιοποιήθηκαν στο σχεδιασμό του ερωτηματολογίου, στο καθορισμό των βασικών ενοτήτων του οδικού χάρτη και στην ανάλυση της παρούσας κατάστασης.

Παρουσιάσεις των εταίρων του προγράμματος: εντός των δραστηριοτήτων • του DialogoS+, παρουσιάστηκε η τωρινή κατάσταση και οι προσκλήσεις του κοινωνικού διαλόγου στο τραπεζικό κλάδο της κάθε χώρας. Οι παρουσιάσεις αυτές ανέλυσαν καίρια θέματα όπως συνδικαλιστικές δομές και ειδικούς κοινωνικό-οικονομικούς παράγοντες. Αποτέλεσαν τη κύρια πηγή δεδομένων για την ανάλυση της παρούσας κατάστασης και τη συγγραφή της αναφοράς βέλτιστων πρακτικών.

Αναφορά βέλτιστων πρακτικών: η αναφορά αυτή συντάχθηκε από τον • δρ. Χρήστο Α. Ιωάννου (30) αξιοποιώντας τα δεδομένα από τις παρουσιάσεις του προγράμματος και τη γνώση των προηγούμενων προγραμμάτων. Παρέχει μία ανάλυση της τωρινής κατάστασης του κοινωνικού διαλόγου σε κάθε χώρα, θέτει σημαντικά ζητήματα, εμπόδια και προκλήσεις και περιλαμβάνει προβλέψεις μελλοντικών εξελίξεων.

Βιβλιογραφική επισκόπηση κοινωνικού διαλόγου: υπό το πλαίσιο του DialogoS+ • συλλέχθηκαν στοιχεία για τον κοινωνικό διάλογο από τη διεθνή βιβλιογραφία. Στόχος ήταν η έρευνα επάνω στις σχετικές Ευρωπαϊκές δομές, τις σημαντικές εξελίξεις στις εργασιακές σχέσεις και η ερμηνεία των δεδομένων από διάφορες αναφορές. Εξετάστηκε επίσης βιβλιογραφία σχετική με τα αίτια και τους μηχανισμούς της οικονομικής κρίσης.

Page 67: Dialogos+ GR Final Book

67

Βιβλιογραφική επισκόπηση οδικού χάρτη: η ανάλυση της διεθνούς βιβλιογραφίας • σχετικά με τις εφαρμογές και τη μεθοδολογία του οδικού χάρτη ήταν αναγκαία πριν το σχεδιασμό της εφαρμογής του προγράμματος. Ήταν επίσης απαραίτητη προκειμένου να ενταχθεί η προσπάθεια αυτή στη διεθνή βιβλιογραφία, με δεδομένη την μη εκτεταμένη προηγούμενη εμπειρία σε ανάλογα θέματα. Η επισκόπηση περιέλαβε μελέτες περιπτώσεις, γενικές μεθοδολογίες, κατηγορίες και εφαρμογές οδικών χαρτών. Τα σημαντικότερα αποτελέσματά της αναλύθηκαν σε προηγούμενο τμήμα της παρούσας αναφοράς.

Διαδικτυακό ερωτηματολόγιο: το διακρατικό διαδικτυακό ερωτηματολόγιο απευθύνθηκε • στα μέλη και τους επικεφαλής των συνδικαλιστικών οργανώσεων και ήταν διαθέσιμο μέσω της ιστοσελίδας του προγράμματος . Ο σκοπός του ήταν η συγκέντρωση των απόψεων και των προσδοκιών των εργαζομένων σχετικά με την τρέχουσα και μελλοντική κατάσταση όσον αφορά τα βασικά ζητήματα του κοινωνικού διαλόγου, όπως οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, οι επιπτώσεις των συνδικάτων στις διαπραγματεύσεις, οι συνθήκες εργασίας, η δημόσια εικόνατων συνδικάτων, οι βιομηχανικές δράσεις και άλλα. Το ερωτηματολόγιο ήταν το κύριο δεδομένο για τη διαμόρφωση του προσδοκώμενου μέλλοντος και αποτέλεσε επίσης συμπληρωματικό στοιχείο για την ανάλυση της παρούσας κατάστασης. Επιπλέον, αποτέλεσε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για τις συνδικαλιστικές οργανώσεις να συλλέξουν απόψεις των μελών τους και να τονώσουν τη συνεργασία τους.

Τελικό συνέδριο στην Κύπρο: το τελικό συνέδριο στην Κύπρο ήταν μία από τις κύριες • δραστηριότητες του προγράμματος (δραστηριότητα 7). Με τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου να είναι διαθέσιμα και με την οικονομική κρίση να κλιμακώνεται, οι βασικοί στόχοι του συνεδρίου σε σχέση με τη διαμόρφωση του οδικού χάρτη ήταν η επίβλεψη και αξιολόγηση της διαδικασίας, η επανεξέταση των θεματικών ενοτήτων, η ανάλυση και ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου και η ενημέρωση όλων των δεδομένων στα γεγονότα της κρίσης. Κύριο αποτέλεσμα του συνεδρίου ήταν ο καθορισμός των στρατηγικών οραμάτων (επιθυμητό μέλλον) και η ανάλυση διαφορών. Με βάση αυτή την ανάλυση, διαμορφώθηκε το αρχικό προσχέδιο του οδικού χάρτη και συζητήθηκαν τα διδάγματα από την εφαρμογή του.

Συμπληρωματικές συνεδρίες: έχοντας εισέλθει στο τελικό στάδιο και με δεδομένη την • ανάλυση διαφορών, η τελευταία δραστηριότητα ήταν ο καθορισμός των στρατηγικών δράσεων και προτεραιοτήτων. Η δραστηριότητα αυτή περιέλαβε κάποιες συμπληρωματικές συνεδρίες κυρίως στην Αθήνα και το Λονδίνο, καθώς και επικοινωνία μεταξύ των εταίρων.

Η παραπάνω διαδικασία αποτέλεσε την παραμετροποίηση της έννοιας του οδικού χάρτη και της σχετικής μεθοδολογίας σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τους πόρους του DialogoS+. Η εφαρμογή αυτή, ως μία εν δυνάμει καινοτόμα προσέγγιση επάνω στους μηχανισμούς ανταλλαγής και διάδοσης εμπειριών και γνώσης μίας υπάρχουσας κοινότητας έπρεπε να είναι συμβατή με τη δυναμική της δραστηριότητάς της. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι η αξιοποίηση της ιδέας του οδικού χάρτη βασίστηκε σε υπάρχοντα κανάλια επικοινωνίας και σε συσσωρευμένη προηγούμενη γνώση, γεγονότα τα οποία ήταν πολύ σημαντικά για την ομαλή εισαγωγή της διαδικασίας και τις αυξημένες δυνατότητες διατήρησής της.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 68: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

68

Όπως ήταν αναμενόμενο, η απόπειρα εφαρμογής του οδικού χάρτη αντιμετώπισε ορισμένους πρακτικούς περιορισμούς και απροσδόκητους παράγοντες, ο σημαντικότερος από τους οποίους ήταν η διεθνής οικονομική κρίση. Παρά το γεγονός ότι είχε ληφθεί υπόψη σε όλα τα στάδια και ιδίως στις τελικές δραστηριότητες του έργου, η αβεβαιότητα που εισήγαγε στο τοπίο της παγκόσμιας οικονομίας δημιούργησε δυσκολίες σε οποιαδήποτε απόπειρα στρατηγικών λήψης αποφάσεων και διαμόρφωσης προβλέψεων. Επιπλέον, η έκταση της κρίσης κλιμακώνονταν στα διάφορα στάδια, γεγονός το οποίο απαίτησε την ανανέωση των δεδομένων της παρούσας κατάστασης στη μέση της διαδικασίας. Σε σχέση με περαιτέρω εμπόδια και πρακτικές δυσκολίες εντοπίστηκαν τα ακόλουθα:

Πρακτικά θέματα κατά τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου όπως το εμπόδιο της • γλώσσας (το ερωτηματολόγιο ήταν διαθέσιμο μόνο στα αγγλικά) και της διασποράς της συμμετοχής ανάμεσα στις διάφορες χώρες, γεγονός που κατέστησε την εξαγωγή στατιστικών συμπερασμάτων σύνθετη και μη συμμετρική.

Η έλλειψη εκτεταμένης βιβλιογραφίας σχετικά με την παραγωγή οδικών χαρτών στο • χώρο του κοινωνικού διαλόγου σε συνδυασμό με τον υψηλό βαθμό τεχνοκρατικής λογικής που συναντάται στις περισσότερες περιπτώσεις εφαρμογής τους, γεγονός που τους καθιστά ακατάλληλους ως πρότυπα για εφαρμογές κοινωνικής φύσεως.

Υπό το πλαίσιο του προγράμματος, ήταν πρακτικά αδύνατο να καταγραφούν όλες • οι δυνατές απόψεις, τα ενδιαφέροντα, οι εμπειρίες και οι στόχοι των εμπλεκομένων φορέων στο κοινωνικό διάλογο του Ευρωπαϊκού τραπεζικού κλάδου. Για παράδειγμα, η ομάδα εταίρων του DialogoS+ δεν περιλάμβανε συνδικαλιστικές οργανώσεις από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, εκπροσώπους των εργοδοτών, καθώς και φορείς χάραξης πολιτικής τόσο σε εθνικό όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι διαφορετικές απόψεις και προοπτικές τους θα μπορούσαν να είχαν εμπλουτίσει τη διαδικασία και το τελικό παραδοτέο της.

Έχοντας ολοκληρώσει την ανάλυση της μεθοδολογίας του οδικού χάρτη, το επόμενο κεφάλαιο παρουσιάζει και αναλύει τα βασικά αποτελέσματα σε κάθε θεματική ενότητα.

Page 69: Dialogos+ GR Final Book

69

3. Θεματικές Ενότητες Οδικού Χάρτη

3.1 Εργασιακές Συνθήκες στο Τραπεζικό Κλάδο

Παρούσα κατάσταση

Κατά τη σημερινή ημέρα και λόγω των γεγονότων που σχετίζονται με την κρίση, η απασχόληση και η εργασιακή ασφάλεια έχουν αναδειχθεί ως τα πλέον σημαντικά θέματα στον τραπεζικό κλάδο. Επιπρόσθετα, φαινόμενα όπως ο ατομισμός (individualism) και ο φιλελευθερισμός (liberalism) θεωρούνται εξίσου σημαντικά και παράγοντες ενεργοποίησης της κρίσης. Για παράδειγμα, ο ατομισμός τείνει να εισάγει έλλειψη αίσθησης του ευρύτερου περιβάλλοντος, υιοθετώντας προσεγγίσεις του τύπου “πώληση των πάντων σε όλους” ως αποτέλεσμα παροχής κινήτρων και πληρωμήςεπιπλέον μπόνους. Επιπλέον, ο φιλελευθερισμός δημιουργεί περισσότερο ανοικτές αγορές, όπου η σταθερή έκδοση και διάδοση των νέων τραπεζικών προϊόντων μεταφέρει το τραπεζικό σύστημα από το παραδοσιακό μοντέλο της “εξοικονόμησης και χρήσης των επιπλέον χρημάτων για επενδύσεις” σε λιγότερο ελεγχόμενες καταστάσεις.

Η ισότητα των φύλων αποτελεί ένα σημαντικό θέμα επίσης. Περαιτέρω μέτρα χρειάζεται να υιοθετηθούν για την επίτευξη της ισότητας, καθώς αναφέρονται σημαντικές καθυστερήσεις. Μία από τις καλύτερες πρακτικές επίτευξης υψηλών επιπέδων ισότητας είναι η Ισπανία, ως αποτέλεσμα μιας ιδιαίτερα αφοσιωμένης κυβέρνησης σε θέματα κοινωνικών διακρίσεων. Ωστόσο, ακόμη εκεί, θέματα όπως bonus και κίνητρα πληρωμών (inceptive payments) εξακολουθούν να είναι πέραν των συνδικαλιστικών ελέγχων, δεδομένου ότι αποτελούν αντικείμενο ατομικής διαπραγμάτευσης.

Επιθυμητό μέλλον

Κατάργηση των πρακτικών της διοίκησης που οδηγούν σε ατομισμό. Επίτευξη πλήρους ισότητας φύλων. Δημιουργία ισχυρών συστημάτων κοινωνικής προστασίας που θα συμβάλουν στην ασφάλεια της απασχόλησης. Ρύθμιση των ανοιχτών αγορών, έτσι ώστε να μην επηρεάζουν την ασφάλεια της εργασίας δημιουργώντας συνθήκες αβεβαιότητας.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 70: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

70

Προσδοκώμενο μέλλον

Από τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου, είναι διάχυτη η ανησυχία για το γεγονός ότι φαινόμενα όπως ο ατομισμός, ο φιλελευθερισμός, η ανισότητα των εισοδημάτων και η ευελιξία στην εργασιακή ζωή θα ενισχυθούν στο μέλλον. Επιπλέον, η μεγάλη πλειοψηφία εκτιμά ότι η ασφάλεια της απασχόλησης θα μειωθεί, αλλά φαίνεται να είναι πιο αισιόδοξη όσον αφορά το γενικό επίπεδο απασχόλησης. Το χάσμα στους μισθούς μεταξύ ανδρών και γυναικών μάλλον αναμένεται να παραμείνει το ίδιο ή να μειωθεί. Η αβεβαιότητα που πηγάζει από τα γεγονότα της διεθνούς κρίσης επηρεάζει τις προβλέψεις ότι η ελεύθερη αγορά μπορεί να είναι πιο ρυθμιζόμενη στο μέλλον, ίσως και με τη βοήθεια των κυβερνητικών παρεμβάσεων.

Ανάλυση διαφορών

Οι βασικές διαφορές εντοπίζονται στην εξάλειψη των πρακτικών που συνδέονται με τον ατομισμό και στην καλλιέργεια ενός κλίματος συνεργασίας στο περιβάλλον των εργαζομένων. Το χάσμα αυτό σχετίζεται επίσης με θέματα συνδικαλιστικής πυκνότητας και ενεργής συμμετοχής των εργαζομένων σε συνδικαλιστικές οργανώσεις. Επιπλέον, υπάρχει διαφορά μεταξύ των σημερινών πρωτοβουλιών που θα μπορούσαν να γεφυρώσουν το χάσμα στο θέμα της ισότητας των φύλων. Η εργασιακή ασφάλεια πρέπει να καθιερωθεί μέσω της δημιουργίας και υποστήριξης συστημάτων προστασίας, ιδίως όταν πρόκειται για εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας.

Δράσεις και προτάσεις

Διαπραγμάτευση και εφαρμογή Ευρωπαϊκών οδηγιών σε θέματα ισότητας φύλων.•

Ανάπτυξη κοινών δεικτών για την εφαρμογή των Ευρωπαϊκών δια-τομεακών συμφωνιών.•

Αναγνώριση και επισκόπηση πρακτικών ατομισμού.•

Αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τα αρνητικά αποτελέσματα • του φιλελευθερισμού.

Πραγματοποίηση δράσεων για τη συζήτηση και πρόταση μέτρων που θα μπορούσαν • να συμβάλουν στην εργασιακή ασφάλεια με δεδομένη την κρίση.

Ανάπτυξη και χρηματοδότηση μηχανισμών υποστήριξης κοινωνικής προστασίας.•

Χρήση νέων τεχνολογιών για την ανάπτυξη πρωτοβουλιών περαιτέρω τόνωσης του • διαλόγου για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι η χρήση ιστολογίων (blogs), ομάδων κοινωνικών δικτύων και φόρουμ συζητήσεων.

Page 71: Dialogos+ GR Final Book

71

3.2 Ξένη Ιδιοκτησία, Συγχωνεύσεις και Εξαγορές

Παρούσα κατάσταση Η ξένη ιδιοκτησία, οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές αποτελούν όλο και πιο συχνά φαινόμενα κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών στον Ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα. Τα κυριότερα ζητήματα που τίθενται λόγω της κρίσης είναι η προστασία των εργαζομένων από τις αλλαγές στη διοίκηση και η επιβολή κοινών κανόνων για τις τράπεζες που λειτουργούν σε διαφορετικές χώρες, ένα ζήτημα που απαιτεί συνεργασία και ανταλλαγή γνώσεων. Οι επιπτώσεις των συγχωνεύσεων και των εξαγορών στην Ευρωπαϊκή αγορά δεν έχουν διευκρινιστεί με σαφήνεια. Σε πολλές περιπτώσεις οδηγούν σε απολύσεις, αλλά από την άλλη πλευρά, πιστεύεται ότι αυξάνουν τη συνολική απασχόληση στον κλάδο, καθώς οδηγούν σε ισχυρότερο ανταγωνισμού εντός της αγοράς και ανάπτυξη. Ωστόσο, το τοπίο εξακολουθεί να είναι θολό λόγω της κρίσης. Οι τράπεζες γίνονται πιο ευάλωτες χάνοντας κέρδη και κεφαλαιοποίηση, αλλά και για αυτές που επιβιώνουν δεν είναι η κατάλληλη στιγμή εξέτασης κινήσεων συγχωνεύσεων και εξαγορών σε ένα τόσο επικίνδυνο περιβάλλον. Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις εξετάσουν την εφαρμογή πολιτικών κρατικοποίησης για την πρόληψη πτώχευσης των τραπεζών, μπορούμε νασυμπεράνουμε ότι η σημερινή κατάσταση στον τομέα της ξένης ιδιοκτησίας, των συγχωνεύσεων και των εξαγορών είναι εύθραυστη και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την έκβαση της κρίσης.

Επιθυμητό μέλλον

Στο ιδεατό μέλλον, επαρκής νομοθεσία και πρακτική δεοντολογία εμποδίζουν την εργασιακή ανασφάλεια ως αποτέλεσμα αλλαγών στις διοικήσεις των τραπεζών. Επιπλέον,οι ιδιοκτήτες των τραπεζών διαπραγματεύονται με τους εργαζομένους αλλαγές που ενδέχεται να τους επηρεάσουν και διατηρούν ένα σαφές πρόγραμμα δράσης για στρατηγικές προτεραιότητες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κάθε είδους αστάθεια. Επιπλέον, οι ξένες επενδύσεις, οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές δημιουργούν οικονομίες κλίμακος οι οποίες φέρουν οφέλη τόσο για το κοινό όσο και εργασιακές ευκαιρίες ως αποτέλεσμα ανταγωνισμού. Οι συνθήκες είναι πάντα ρυθμιζόμενες και οι συμφωνίες εφαρμόζονται και τηρούνται. Το θέμα κλειδί σε μια ιδανική κατάσταση θα ήταν η διαφάνεια και η επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων και της διοίκησης. Οι εργαζόμενοι αισθάνονται ασφαλείς από αιφνίδιες αλλαγές ως συνέπεια των συγκεκριμένων συμφωνιών και αποτελεσματικών πρακτικών της αγοράς.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 72: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

72

Προσδοκώμενο μέλλον

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου, η ξένη ιδιοκτησία, οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές αναμένεται να γίνουν πιο συχνά φαινόμενα στον κλάδο. Αυτή η πεποίθηση ερμηνεύεται από το τοπίο ριζικών αλλαγών, αλλά δεν είναι πλήρως ανανεωμένη στις συνέπειες της κρίσης. Κατά πάσα πιθανότητα, αντανακλά μια γενικότερη απαισιόδοξη πεποίθηση ότι οι μηχανισμοί της αγοράς και της οικονομίας κλίμακος που έχουν δημιουργηθεί στην οικονομική κοινότητα θα ευνοήσουν τέτοιου είδους επενδύσεις. Στην πραγματικότητα, η προσδοκώμενη κατάσταση εξαρτάται από την έκβαση της κρίσης και από το ποιος θα καταφέρει να επιβιώσει και τι είδους συνθήκες και επενδυτικές ευκαιρίες θα είναι διαθέσιμες μετά την σταθεροποίηση του τρέχοντος περιβάλλοντος. Η έκταση της κυβερνητικής παρέμβασης αποτελεί επιπρόσθετη δυσκολία στην πρόβλεψη των μελλοντικών συνθηκών.

Ανάλυση διαφορών

Η κύρια διαφορά εστιάζεται σε θέματα συνεργασίας με τη διοίκηση προκειμένου να ρυθμιστούν οι αλλαγές και να αρθούν οι αρνητικές επιπτώσεις τους για τους εργαζόμενους. Παρατηρείται επίσης γεωγραφική διασπορά εντός της Ευρώπης σχετικά με την ασφάλεια εργασίας και τα συστήματα προστασίας, ιδίως μεταξύ των παλαιών και των νέων κρατών-μελών.

Δράσεις και προτάσεις

Ενίσχυση ρυθμιστικής νομοθεσίας με στόχο την πρόληψη ευέλικτων συνθηκών στην • αλλαγή ιδιοκτησίας των τραπεζών και των αρνητικών επιπτώσεων για τους εργαζόμενους.

Κατάργηση διαφοροποίησης στα πρότυπα του τραπεζικού τομέα ή του συστήματος • προστασίας μεταξύ της Δυτικής, της Κέντρο-Ανατολικής και της Ανατολικής Ευρώπης, με τη μεταφορά γνώσης, εμπειριών και πρακτικών.

Επαναδιαμόρφωση ενός περιβάλλοντος σταθερότητας το οποίο θα ενσωματώνει • τα διδάγματα της κρίσης οδηγώντας σε πιο ορθολογικές και λιγότερο επικίνδυνες επενδύσεις.

Παρακολούθηση των δραστηριοτήτων των πολυεθνικών τραπεζών με σκοπό την • αναγνώριση «κακών πρακτικών» ξένης ιδιοκτησίας.

Page 73: Dialogos+ GR Final Book

73

3.3 Δημόσια Στήριξη και Βιομηχανικές Δράσεις

Παρούσα κατάσταση Το θέμα της δημόσιας στήριξης και εικόνας των συνδικαλιστικών οργανώσεων σχετίζεται άμεσα με την κρίση, υπό την έννοια ότι κατά τη διάρκειά της το επίπεδο δημόσιας στήριξης φάνηκε να είναι σχετικά χαμηλό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το τραπεζικό προσωπικό κατηγορήθηκε ότι πυροδότησε εν μέρει την κρίση σε μία προσπάθεια συγκέντρωσης τραπεζικών κερδών με τη δημιουργία νέων προϊόντων υψηλού ρίσκου. Επίσης, θεωρήθηκε ότι δεν βοήθησε στην προστασία του κοινού στη μαζική έκθεση σε τραπεζικά προϊόντα, ειδικά σε δάνεια. Από την πλευρά των συνδικαλιστικών οργανώσεων, η κρίση τουλάχιστον δημιουργεί ευεγερτικές συνθήκες ευαισθητοποίησης πάνω σε ευαίσθητα θέματα του κλάδου, καθώς και αποκατάστασης της θετικής και συνεπούς δημόσιας εικόνας.

Ακόμη και αν η κρίση προκάλεσε βλάβη στη δημόσια εικόνα των εργαζομένων στις τράπεζες, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία ενίσχυσης της δημόσιας στήριξης των συνδικαλιστικών οργανώσεων και επανεξέτασης της οικονομικής συμπεριφοράς των καταναλωτών. Επιπλέον, εγείρεται μία συζήτηση σχετικά με το μέλλον των βιομηχανικών δράσεων και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να εκσυγχρονιστούν αποφεύγοντας παραδοσιακές συγκρούσεις και ενσωματώνοντας υψηλότερα επίπεδα δημόσιας κατανόησης. Τα ζητήματα εναλλακτικών τρόπων διαμαρτυρίας είναι αντικείμενο συζητήσεων και ανταλλαγής γνώσης.

Επιθυμητό μέλλον

Στο επιθυμητό μέλλον, το αποτέλεσμα της κρίσης δημιουργεί μία νέα σχέση εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των συνδικάτων και του κοινού. Ως αποτέλεσμα αυτής της σχέσης, το κοινό αντιλαμβάνεται μία νέα αίσθηση οικονομικής συμπεριφοράς σχετικά με τον κίνδυνο των τραπεζικών προϊόντων. Επιπλέον, αποκαθίσταται η δημόσια εικόνα των συνδικαλιστικών οργανώσεων, ως ομάδα προστασίας του κοινού στις συναλλαγές τους με τις τράπεζες. Οι βιομηχανικές δράσεις θα πραγματοποιούνται υπό την πλήρη υποστήριξη της κοινωνίας και των εργαζομένων και θα συνδυάζουν καινοτόμα μέσα και ιδέες.

Προσδοκώμενο μέλλον

Δεν καταγράφηκαν ισχυρές προβλέψεις σχετικά το πλήθος των βιομηχανικών δράσεων, το οποίο αναμένεται να παραμείνει στα ίδια επίπεδα. Όσον αφορά τη δημόσια στήριξη, αν και εν μέρει επιρρίπτονται ευθύνες στους εργαζομένους για την κρίση, υπάρχουν προσδοκίες ότι θα αναγνωριστεί από την κοινωνία ότι οι εργαζόμενοι είναι τα κατεξοχήν θύματα της κρίσης και κάθε είδους αποσταθεροποίησης του κλάδου τους.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 74: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

74

Ανάλυση διαφορών

Η κύρια διαφορά εντοπίζεται στο επίπεδο της δημόσιας στήριξης, το οποίο πρέπει να ενισχυθεί. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις πρέπει να επιδείξουν μια εικόνα ομάδων προστασίας των εργαζομένων που λειτουργούν υπό το ευρύ κοινωνικό πλαίσιο, έχοντας επίγνωση του πώς οι αποφάσεις και οι πρωτοβουλίες τους επηρεάζουν το κοινωνικό σύνολο. Σε θέματα βιομηχανικών δράσεων εντοπίζεται η ανάγκη εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης πιο αποτελεσματικών μηχανισμών διάδοσης και υποστήριξης. Οι μηχανισμοί αυτοί οφείλουν να είναι περισσότερο αλληλεπιδραστικοί με το κοινό και τα μέλη. Ο στρατηγικός ρόλος και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών χρειάζεται να εξεταστεί σε βάθος.

Δράσεις και προτάσεις

Στρατηγική αξιολόγηση και αξιοποίηση νέων, σύγχρονων καναλιών δημόσιας • υποστήριξης και διάδοσης των βιομηχανικών δράσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι νέες διαδραστικές τεχνολογίες με έμφαση στις δυνατότητες του Web 2.0 και τις ισχυρές δυνατότητες κοινωνικής δικτύωσης, διάδοσης και συλλογής πληροφοριών που παρέχει σε συμμετοχικές κοινότητες.

Επένδυση στον ηγετικό ρόλο των συνδικαλιστικών οργανώσεων στην υποστήριξη • των επενδυτικών αποφάσεων του κοινού. Δημιουργία πρωτοβουλιών για την ενίσχυση της οικονομικής συμπεριφοράς του κοινού.

Page 75: Dialogos+ GR Final Book

75

3.4 Συνδικαλιστική Πυκνότητα

Παρούσα κατάσταση Η συνδικαλιστική πυκνότητα μεταξύ των εταίρων έχει καταγραφεί και ποικίλλει από την απόλυτη συμμετοχή στην Κύπρο και την Πορτογαλία μέχρι συμμετοχή γύρω στο 50% στη Ρουμανία και χαμηλότερα ποσοστά στην Ιταλία. Πέρα από τα ποσοστά συνδικαλιστικής πυκνότητας, σημαντικά συμπεράσματα προκύπτουν από τη σύνθεσή τους. Για παράδειγμα: τα ποσοστά εγγραφής των νέων υπαλλήλων, των οποίων ο αριθμός έχει αναφερθεί να μειώνεται τα τελευταία χρόνια, καθώς και συγκριτικές αναλύσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η συλλογή και ανάλυση δεδομένων για τον υπολογισμό της συνδικαλιστικής πυκνότητας δεν είναι πάντα απλή υπόθεση, όπως για παράδειγμα εξηγείται στο (31), ειδικά στο θέμα της αναγνώρισης των εν δυνάμει μελών.

Οι καλύτερες πρακτικές δείχνουν ότι η επίτευξη υψηλών ή απόλυτων ποσοστών εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Οι παράγοντες αυτοί, πέρα από πολιτικά και νομικά εργασιακά θέματα, περιλαμβάνουν διάφορες ειδικές συνθήκες, όπως η ιστορία κάθε χώρας. Για παράδειγμα, η επιτυχία της ΕΤΥΚ να απολαμβάνει 100% συμμετοχή και το γενικό αίσθημα εμπιστοσύνης και συνεργασίας με τους εργαζομένους επηρεάζεται από το γεγονός ότι η Κύπρος είναι μία γεωγραφικά περιορισμένη χώρα, δίνοντας την ευκαιρία καλύτερης εφαρμογής και επίβλεψης στρατηγικών αποφάσεων. Συμβάλει επίσης στη δημιουργία πιο άμεσων, λιγότερο ιεραρχικών δομών. Ανάλογη είναι και η πρακτική της Πορτογαλίας, όπου η πυκνότητα επίσης αγγίζει το 100%, λόγω και του γεγονότος ότι τα συνδικάτα είναι υπεύθυνα για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Επιθυμητό μέλλον

Η επίτευξη πυκνότητας 100% είναι ο στόχος των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Είναι κρίσιμος παράγοντας για την οικονομική τους ευημερία και επίσης επηρεάζει τη δύναμή τους στην κοινωνία και στις διαπραγματεύσεις. Από την άλλη, ορισμένες σημαντικές διαστάσεις χρειάζεται να εξεταστούν σχετικά με τα απόλυτα ποσοστά πυκνότητας. Η μία είναι η ενεργότητα και η δέσμευση των εργαζομένων ως προς αυτή τη συμμετοχή. Η άλλη έχει να κάνει με τη δομή και τους υποστηρικτικούς μηχανισμούς των οργανώσεων σε σχέση με την ποιότητα και το είδος των υπηρεσιών που θα μπορούν να παρέχουν.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 76: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

76

Προσδοκώμενο μέλλον

Οι συνδικαλιστικές πυκνότητες αναμένεται να μειωθούν ή να παραμείνουν στα ίδια επίπεδα λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία από το ερωτηματολόγιο και τα αποτελέσματα πρόσφατων εκθέσεων (32). Αυτή η μάλλον απαισιόδοξη άποψη πιθανότατα πηγάζει από την αβεβαιότητα για την οικονομική κρίση στο τραπεζικό τομέα και τις γενικές συνθήκες εργασίας στην Ευρώπη. Υπάρχει επίσης ανησυχία για το πώς διοικητικές πρακτικές και πρωτοβουλίες ή αλλαγές πολιτικής στις οργανωσιακές δομές θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη θέληση των εργαζομένων να αποτελούν μέρος τους. Για παράδειγμα, οι διοικητικές πρακτικές του τύπου manager by objective (MBO) που καλλιεργούν διχαστική ατμόσφαιρα, καθώς και η δημιουργία των πιο ιεραρχικών δομών των εργασιακών συμβουλίων που δίνουν το αίσθημα της αντιπροσώπευσης χωρίς τησυμμετοχή στο συνδικάτο.

Ανάλυση διαφορών

Το προφανές κενό ανάμεσα στο επιθυμητό και το προσδοκώμενο μέλλον έχει να κάνει με τον ποσοτικό στόχο της επίτευξης απόλυτων ποσοστών συνδικαλιστικής πυκνότητας. Στην πραγματικότητα, η πρόκληση αυτή είναι συμπληρωματική με την αύξησης της ποιότητας αυτής της συμμετοχής και κατανόησης του περιβάλλοντος στο οποίο κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί. Αυτό σημαίνει ότι πέρα από την αύξηση της συνδικαλιστικής πυκνότητας, η διαφορά εντοπίζεται στο είδος της συμμετοχής και της παροχής υπηρεσιών. Η βασική υποδομή για το χειρισμό της πολυπλοκότητας, την υποστήριξη και την ενίσχυση της συμμετοχής είναι ίσως πιο σημαντική διαφορά και από την πυκνότητα την ίδια.

Δράσεις και προτάσεις

Καλύτερες και περισσότερες υπηρεσίες στα μέλη, οι οποίες πέρα από παροχές μπορούν • να είναι για παράδειγμα εκπαιδευτικά σεμινάρια.

Δράσεις για την εξάλειψη των πολιτισμικών και πολιτικών διαφορών με έρευνα στα αίτιά • τους και στους παράγοντες που μειώνουν τη θέληση συμμετοχής από την πλευρά των εργαζομένων.

Αναδόμηση της θετικής δημόσιας εικόνας των οργανώσεων.•

Εισαγωγή κοινών μεθόδων συλλογής και ανάλυσης στατιστικών στοιχείων.•

Περαιτέρω ανάλυση και μεταφορά βέλτιστων πρακτικών.•

Μείωση ιεραρχικών δομών, αναγνώριση και εξάλειψη παραγόντων του τύπου • «διαίρει και βασίλευε».

Page 77: Dialogos+ GR Final Book

77

3.5 Συλλογικές Διαπραγματεύσεις

Παρούσα κατάσταση Η τωρινή τάση για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, μία από τις κύριες δραστηριότητες των συνδικαλιστικών οργανώσεων, είναι η κυριαρχία του εθνικού τομεακού επιπέδου. Η δυνατότητα παρέμβασης στις διαπραγματεύσεις είναι κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας για κάθε οργάνωση. Την παρούσα ημέρα, οι εργοδότες τείνουν να ζητούν περισσότερη ευελιξία σε εταιρικό επίπεδο. Πρόοδος έχει επίσης επιτευχθεί στην καθιέρωση περισσότερο κοινών κεντρικών συλλογικών διαπραγματεύσεων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, παρόλο που τίθενται θέματα εφαρμοσιμότητας. Επιπλέον, παρατηρείται διασπορά εντός της Ευρώπης, ειδικά ανάμεσα σε νέα και παλαιά μέλη και Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Επιθυμητό μέλλον

Το κύριο όραμα είναι η ανάπτυξη ενός ισχυρού συστήματος Ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου για την επίτευξη υψηλών προτύπων εργασίας για τους Ευρωπαίους εργαζομένους. Η εθνική πολιτική πρέπει να είναι σαφής, διάφανη και δίκαια και με βάση αυτά τα θεμέλια να προχωρούν οι διαπραγματεύσεις σε επίπεδο επιχείρησης. Επιπλέον, η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι επωφελής από την άποψη της παρακολούθησης των διαδικασιών σε διακρατικό επίπεδο και προώθησης πρωτοβουλιών όπως κώδικες ηθικής ή νομοθεσίας εξασφαλίζοντας την επιβίωση του κοινωνικού συστήματος, το οποίο στην παρούσα φάση εξασφαλίζεται μόνο από τις ίδιες τις τράπεζες. Η πολυπλοκότητα των διαδικασιών κοινωνικού διαλόγου είναι επαρκής για την επίτευξη διαφάνειας, αλλά όχι τόσο ώστε να μειώνεται η αποτελεσματικότητά του.

Προσδοκώμενο μέλλον

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου, υπάρχουν κάποια ενδιαφέροντα ευρήματα σχετικά με τις μελλοντικές προσδοκίες σε θέματα συλλογικών διαπραγματεύσεων. Παρόλο που οι εργαζόμενοι προσδοκούν ενίσχυση των διαδικασιών κοινωνικού διαλόγου, δεν είναι αισιόδοξοι για τις συνέπειες αυτού του γεγονότος, σχετικά με τη δυνατότητα των συνδικάτων να επηρεάζουν το αποτέλεσμά τους. Επίσης πιστεύουν ότι το εθνικό τομεακό επίπεδο θα παραμείνει κυρίαρχο και προβλέπουν ισχυρά ότι η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων τόσο σε εταιρικό όσο και σε διεθνές Ευρωπαϊκό επίπεδο θα αυξηθεί.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 78: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

78

Ανάλυση διαφορών

Δύο είναι οι βασικές διαφορές που εντοπίζονται σε θέματα συλλογικών διαπραγματεύσεων και επίπτωσης των συνδικάτων σε επίπεδο διαπραγματεύσεων. Η διαφορά στο επίπεδο των συλλογικών διαπραγματεύσεων είναι στην αναμενόμενη μετατόπιση στο εταιρικό επίπεδο. Στην επίπτωση σε επίπεδο διαπραγματεύσεων, η διαφορά έχει να κάνει με την ικανότητα των συνδικάτων να επηρεάζουν περισσότερο πολύπλοκους θεσμούς και δομές κοινωνικού διαλόγου ή να παρεμβαίνουν συλλογικά σε εταιρικό επίπεδο.

Δράσεις και προτάσεις

Μεταφορά εμπειριών και δημιουργία Ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών υποστήριξης • των θεσμών του κοινωνικού διαλόγου στον τραπεζικό κλάδο.

Πρόληψη της μεταφοράς των διαπραγματεύσεων σε εταιρικό επίπεδο.•

Page 79: Dialogos+ GR Final Book

79

3.6 Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Διάλογος και Σύγκλιση

Παρούσα κατάσταση Οι κυριότεροι στόχοι του DialogoS+ είναι η διάδοση γνώσης και εμπειρίας στην Ευρώπη, καθώς και η αναγνώριση και μεταφορά καλών πρακτικών μεταξύ των εταίρων. Μία από τις δραστηριότητες του προγράμματος ήταν η εξέταση των επιπέδων σύγκλισης και η πρόταση πλαισίων για την ενίσχυσή τους. Την παρούσα ημέρα και χάρις επίσης στις συντονισμένες προσπάθειες του DialogoS+ έχει εγκαθιδρυθεί μία συνεχής διαδικασία συνεργασίας και διαλόγου ανάμεσα στις συνδικαλιστικές οργανώσεις του Ευρωπαϊκού χώρου. Ωστόσο, εντός της Ε.Ε. διχαστικοί παράγοντες και διαφορές όπως για παράδειγμα σε θέματα οικονομίας, κουλτούρας και παράδοσης είναι σημαντικές και θέτουν εμπόδια σε ανάλογες προσπάθειες σύγκλισης. Η πλήρης γεφύρωση του χάσματος μπορεί να μην είναι ορατή στο άμεσο μέλλον, αλλά Ευρωπαϊκοί κανονισμοί, οι οποίοι θα καθιερώνουν ελάχιστα πρότυπα ομοιομορφίας και επιτυχίας συλλογικών διαπραγματεύσεων είναι καλοδεχούμενα και ενδέχεται να είναι ευεγερτικά κυρίως για τα νέα μέλη.

Επιθυμητό μέλλον

Σε μία ιδεατή Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι μόνο στον τραπεζικό κλάδο, οι μηχανισμοί του κοινωνικού διαλόγου είναι αρκετά ισχυροί, ευνοούν την αμοιβαία συνεργασία και προλαμβάνουν συγκρούσεις. Το βασικό όραμα συνίσταται στην ένωση των κοινωνικών εταίρων με στόχο το χτίσιμο μίας κοινωνικής Ε.Ε. σε συνδυασμό με την οικονομική, πάντα με σεβασμό στις ενδογενείς ετερογένειες. Οι Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες μπορούν να καθιερώσουν τις βασικές απαιτήσεις για κοινωνικά συστήματα προστασίας, χωρίς να παραβλέπουν τη σημασία του εθνικού επιπέδου που παραμένει κυρίαρχο στις διαπραγματεύσεις. Βασική συνέπεια όλων αυτών, πέρα από τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών θα είναι και η πρόβλέψη νέων κρίσεων.

Προσδοκώμενο μέλλον

Ένας από τους βασικούς στόχους του ερωτηματολογίου ήταν να αλιεύσει τις απόψεις των εργαζομένων σχετικά με το πως θα ρυθμίζονται οι εργασιακές σχέσεις στο μέλλον. Με βάση τα αποτελέσματα, φαίνεται ότι εις βάθος σύγκλιση αναμένεται να επιτευχθεί σε θέματα όπως χρόνος εργασίας, υγεία και ασφάλεια, αλλά σε θέματα όπως κίνητρα, μπόνους, μισθοί και εκπαίδευση οι προσδοκίες δεν είναι υψηλές και μάλλον δείχνουν το αντίθετο: μία αναμενόμενη κίνηση σε εταιρικό ρυθμιστικό επίπεδο. Οι απόψεις των ειδικών για το μέλλον αποκαλύπτουν παρόμοιες ανησυχίες: παρόλο που ο διάλογος και η συνεργασία είναι καλοδεχούμενη σε κάθε μορφή, δεν υπάρχουν ρεαλιστικές προσδοκίες ότι τουλάχιστον τα επόμενα 10 χρόνια θα σημειωθούν σημαντικά επιτεύγματα σε αυτή την κατεύθυνση. Με άλλα λόγια, υψηλότεροι βαθμοί Ευρωπαϊκής σύγκλισης είναι επιθυμητοί, αλλά δεν θεωρούνται πραγματοποιήσιμοι στο κοντινό μέλλον.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 80: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

80

Ανάλυση διαφορών

Η στρατηγική εστίαση εντοπίζεται στις διαφορές δημιουργίας καλύτερων κοινωνικών μηχανισμών. Οι βασικές ερωτήσεις που χρειάζεται να απαντηθούν έχουν να κάνουν με το: πως μπορούν να υπερπηδηθούν διασπορές και διχαστικοί παράγοντες; Τι είδους ρυθμιστικές υπερεθνικές πρωτοβουλίες μπορούν να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στις συλλογικές διαπραγματεύσεις; Τι είδους βέλτιστες πρακτικές μπορούν να μεταφερθούν εντός της Ευρώπης και πως; Είναι δυνατή η συνεργασία εντός ενός κοινού πλαισίου πάνω στο τι πρέπει να επιτευχθεί;

Δράσεις και προτάσεις

Δημιουργία ανάλογων πρωτοβουλιών μέσω Ευρωπαϊκών προγραμμάτων και δράσεων, • ενδυνάμωση συνεργασίας και επικοινωνίας.

Έρευνα εις βάθος σχετικά με τους διχαστικούς παράγοντες που εμποδίζουν την • Ευρωπαϊκή σύγκλιση και διαμόρφωση πλαισίων υπέρβασής τους.

Page 81: Dialogos+ GR Final Book

81

4. Τελικά Συμπεράσματα και Επόμενα Βήματα

Η προσαρμογή στις σύνθετες προκλήσεις της νέας οικονομίας απαιτεί καινοτόμες προσεγγίσεις σε παραδοσιακές διεργασίες και μία ευρεία σκέψη σχετικά το πως οργανώσεις και συνεργατικές κοινότητες όλων των ειδών πρέπει να αναπτύξουν τη στρατηγική προς τους εμπλεκόμενους φορείς τους. Στην περίπτωση οργανισμών όπως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις οι οποίες από τη φύση τους παίζουν σημαντικό ρόλο σε ευαίσθητα κοινωνικά θέματα όπως οι εργασιακές σχέσεις, αναμένονται εξωστρεφείς πρωτοβουλίες με στόχο την ευρύτερη συνεργασία. Τα νέα ισχυρά τεχνολογικά μέσα και τη κατάσταση της διεθνούς οικονομίας, δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο ταυτόχρονα διευκολύνεται αλλά και απαιτείται η μετατροπή των χρήσιμων εμπειριών, των διδαγμάτων, των καλών και των κακών πρακτικών σε χρήσιμη γνώση, η οποία να κεφαλαιοποιείται και να διαδίδεται μέσω μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων και στρατηγικών αποφάσεων.

Η έννοια του οδικού χάρτη και η διαδικασία που οδηγεί στην παραγωγή του, αποδείχτηκαν χρήσιμα στην πράξη ως προς αυτή την κατεύθυνση. Βοήθησαν στην αναγνώριση τάσεων στις εργασιακές σχέσεις του τραπεζικού κλάδου και των προκλήσεων της ρύθμισής τους μέσω του κοινωνικού διαλόγου. Επίσης, διευκόλυναν τη συγκριτική αξιολόγηση των διαφορών σε εθνικά συστήματα εργασιακών σχέσεων. Παρόλο που ο κοινωνικός διάλογος αναμένεται να διατηρηθεί κυρίαρχος σε εθνικό επίπεδο στα επόμενα χρόνια, ως μέρος της διαδικασίας «εξευρωπαϊσμού», υπάρχει η δυνατότητα διαμόρφωσης κοινής ατζέντας προερχόμενη από τις τάσεις αναδιαμόρφωσης των εθνικών τραπεζικών κλάδων. Ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η ανάλυση του οδικού χάρτη παρείχαν σημαντικούς παράγοντες και ενσωμάτωσαν καίρια θέματα για την αξιολόγηση των τάσεων ανάπτυξης κοινών προγραμμάτων συντονισμένων δράσεων.

Η μεθοδολογία ανάπτυξης του οδικού χάρτη, ως συνεργατική διαδικασία παραγωγής στρατηγικών αποφάσεων και δημιουργίας και διάδοσης γνώσης, μπορεί να διατηρηθεί και να διαδοθεί περαιτέρω, έτσι ώστε να αποτελέσει μια καθιερωμένη πρακτική στρατηγικού σχεδιασμού και αξιολόγησης πρωτοβουλιών κοινωνικού διαλόγου. Παρόλες τις πρακτικές δυσκολίες και τα εμπόδια, η δραστηριότητα αυτή του DialogoS+ κρίνεται γενικά επιτυχημένη, τόσο σαν αποτέλεσμα, όσο και σαν διαδικασία ανάπτυξης.

Κοινότητες οι οποίες φέρουν παρόμοια χαρακτηριστικά όπως συνδικαλιστικές οργανώσεις και ομοσπονδίες σε άλλους κλάδους, καθιερωμένες ομάδες ενδιαφερόντων, φόρουμ διαμόρφωσης και διαβούλευσης πολιτικής και διεθνή δίκτυα θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν και να επωφεληθούν από αυτή τη γνώση σε μελλοντικές πρωτοβουλίες.Η προσαρμογή στις σύνθετες προκλήσεις της νέας οικονομίας απαιτεί ελαστικότητα σκέψης και ανοιχτόμυαλη στάση. Τα διδάγματα και συμπεράσματα του DialogoS+ αισιοδοξούμε ότι θα αποτελέσουν ένα σημείο έναρξης για έναν πιο εποικοδομητικό διάλογο στο τραπεζικό κλάδο και καλύτερη συνεργασία ανάμεσα στους διάφορους κοινωνικούς εταίρους.

Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη

Page 82: Dialogos+ GR Final Book

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+

82

Ευχαριστίες

Οι συγγραφείς θα ήθελαν να ευχαριστήσουν ιδιαιτέρως τους συμμετέχοντες του προγράμματος DialogoS+ για τη συνεργασία, το ΙΝΕ/ΟΤΟΕ για τον επιτυχή συντονισμό, καθώς και την ΕΤΥΚ για την άψογη φιλοξενία της κατά τη διάρκεια του τελικού Συνεδρίου στην Κύπρο. Μέρος της παρούσας αναφοράς παρουσιάστηκε με τη μορφή επιστημονικών εργασιών στο 21ο Εθνικό Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρίας Επιχειρησιακών Ερευνών (Αθήνα, Μάιος 2009) και στο Διεθνές Συνέδριο στην Οικονομία και τη Κοινωνία της Γνώσης (Παρίσι, Ιούνιος 2009).

Αναφορές

Kamtsiou V, Naeve A, Stergioulas LK, Koskinen T. Roadmapping as a Knowledge Creation Process: 1. The PROLEARN Roadmap. Journal of Universal Knowledge Management 2006; 1(3):163-173.

Phaal R, Muller G. An architectural framework for roadmapping: Towards visual strategy. Technological 2. Forecasting and Social Change 2009; 76(1):39-49.

Kostoff RN, Schaller RR. Science and Technology Roadmaps. IEEE TRANSACTIONS ON ENGINEERING 3. MANAGEMENT 2001; 48(2):132-143.

Petrick IJ, Echols AE. Technology roadmapping in review: A tool for making sustainable new product development 4. decisions. Technological Forecasting & Social Change 2004; 71:81-100.

Giebel M, Essmann H, Preez ND, Jochem R. Improved innovation through the integration of Quality Gates into 5. the Enterprise and Product Lifecycle Roadmaps. CIRP Journal of Manufacturing Science and Technology 2009; 1(3):199-205.

Brown SF. Roadmap for Future Research on the Mechanistic-Empirical Pavement Design Guide. Conference 6. Information: Technical Session of the Association-of-Asphalt-Paving-Technologists 2008; 77:1037-1052.

Jennings NR, Sycara K, Wooldridge M. A Roadmap of Agent Research and Development. Autonomous Agents 7. and Multi-Agent Systems 1998; 1(1):7-38.

Suh JH, Park SC. Service-oriented Technology Roadmap (SoTRM) using patent map for R&D strategy of service 8. industry. Expert Syst.Appl. 2009; 36(3):6754-6772.

Kim C, Kim H, Han SH, Kim C, Kim MK, Park SH. Developing a technology roadmap for construction R&D 9. through interdisciplinary research efforts. Autom.Constr. 2009;18(3):330-337.

Panapanaan VM, Linnanen L, Karvonen M, Phan VTP. Roadmapping Corporate Social Responsibility in Finnish 10. Companies. Journal of Business Ethics 2003; 44:133-148.

Daim TU, Oliver T. Implementing technology roadmap process in the energy services sector: A case study of 11. a government agency. Technological Forecasting and Social Change 2008 JUN;75(5):687-720.

Lee SK, Mogi G, Kim JW. Energy technology roadmap for the next 10 years: The case of Korea. Energy Policy 12. 2009; 37(2):588-596.

Clean Coal Technology Roadmap. 2006 EIC Climate Change Technology: IEEE; 2006. 13.

Page 83: Dialogos+ GR Final Book

83

Lott JW, Quindlen S, Vaughan D. Environmentally conscious materials as part of DuPont Electronic Materials 14. technology roadmap. Electronics and the Environment, 1997.ISEE-1997., Proceedings of the 1997 IEEE International Symposium on 1997:5-7.

Rae A, Pfahl RC, Richardson C. INEMI’s gap analysis based on the 2007 electronics roadmap. 2007 15. 12th International Symposium on Advanced Packaging Materials: Processes, Properties, and Interfaces 2007:32-41.

Software Engineering for Automotive Systems: A Roadmap. FOSE ‘07: 2007 Future of Software Engineering; 2007. 16.

Hwang Y, Yuan S. A Roadmap for Ambient E-Service: Applications and Embracing Model. International Journal 17. of E•Business Research 2007; 3(1):51-73.

Shim J. Roadmap for E-Commerce Standardization in Korea. International Journal of IT Standards 18. and Standardization Research 2005; 3(2):1-14.

Bicking M, Janssen M, Wimmer. MA. eGovernment 2020: Towards a Roadmap for future eGovernment research 19. in Europe. In: Cunningham P, Cunningham M, editors. Exploiting the knowledge Economy: Issues, Applications, Case Studies, Part 1 Amsterdam, The Netherlands: IOS Press; 2006. p. 407-415.

Wimmer MA. Reflections on the eGovRTD2020 roadmap for e-government research. ICEGOV ‘07: Proceedings 20. of the 1st international conference on Theory and practice of electronic governance 2007.

BBC News. A performance-based roadmap to a permanent two-state solution to the Israeli-Palestinian conflict. 21. 2003; Available at: http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/2989783.stm. Accessed 18/2, 2009.

European Commission. Roadmap for equality between women and men (2006-2010). 2008; 22. Available at: http://europa.eu/scadplus/leg/en/cha/c10404.htm. Accessed 18/2, 2009.

European Federation of Public Service Unions. Roadmap 2007-2009 for the European Social Dialogue in national 23. and European administration. 2006; Available at: http://www.epsu.org/a/2945?var_recherche=roadmap. Accessed 18/2, 2009.

Roadmap for the future of eTraining/eLearning Technologies in Europe. Proceedings of the IEEE International 24. Conference on Advanced Learning Technologies (ICALT’04); September 2004: IEEE; 2004.

PROLEARN. The PROLEARN Roadmap for the desired state in 2020 of Technology Enhanced Professional 25. Learning. 2008; 12.15.

Phaal R. Technology roadmapping - A planning framework for evolution and revolution. Technol.Forecast.Soc. 26. Change 2004; 71(1-2):5-26.

Kappel TA. Perspectives on roadmaps: how organizations talk about the future. Journal of Product Innovation 27. Management 2001; 18(1):39-50.

Nonaka I, Toyama R. The knowledge-creating theory revisited: knowledge creation as a synthesizing process. 28. Knowledge Management Research and Practice 2003; 1(1):2-10.

Nonaka I, Takeuchi H. The Knowledge-Creating Company. New York: Oxford University Press; 1995 29. Ioannou C. Best Practices for Social Dialogue in the Banking Sector and New Challenges, 30.

Dialogos + Report. 2008.

Visser J. Union membership statistics in 24 countries. Monthly Labour Review 2006; 129(1):38-49. 31.

Scruggs L, Lange P. Where Have All the Members Gone? Globalization, Institutions, and Union Density. 32. THE JOURNAL OF POLITICS 2002; 64(1):126-153.