/·?. 1D. D~

Meditationcs aliquotDE

DECÖRO STIL IQuas,

Ex Confticut. Reg. Scholafl:.,.Adnuente Ampiffi Facult. Pbilofiph

In Reg. Acad. Upf.yCenfuras publica modeft^ committunt

M< =■ JOHAN. ΜELCH.SCHÖNSTEDT,

Ad Sch. Triv. Gev. Supr. Coli. Vic.&

Respondens

Ρ Ε T RUS T UDΓ,Helfingvs x:

In Audit. CAROL. Min. Ό. XXL Maji,.MDCCLXX.

Η. A. M. S. 9

UPSAI.IAi,

Apud' JOBi Edman „ Reg. Acad.. Typcgr.,

VIROPlurmum Reverendo atque Clarifjimo,

Domino PETRQBACKMARK;

PASTORI in Tuna HeliingorumJonge meritiillrna,

Evergetae ac Fautori certiffimo 5nec norr

Expevientiffimo fpeBatcS Fidei VIRO,

Dom. CHRISTIANO LL O K K,

Pharmacopol^ Uplandia; VigilantiiSnoo-,Fatrono Exoptatijfirmo^

Tdfasce· pageUas Volir, Propenfifftmi Evergefa , in grafiac venerabimdi pigans animi, perplurima in β coUataβββ?* non fine tencftimo pietatis finfu , recolcntis, cumcahdijpmo omnigeriß grafperitatis vota partier, ac ulterio -vis Jpe favoris» dicatas valuit ac debuti

Plurimum Kevere?rdoruvt etc SpediatijßfnorufttJSToininum VeßroruTij

... * '· — "

CuJtor htimiüimur

PETRUS TENSTEDT.

§. I.

Sepofifa cura inveftiganda? originis, e qua vox Sti-lus profluxit, illieo fignifkemus, oportet , Stilonobis, praeeunte C). Walchio (a), inteliigi mö¬ttum ipjum formamque, qua mcntis nofira cogitata,

cum fcribendo, tum dicendo proponimus. Hic igittir iive fub«■lims iit, Γιve mediocris, iive bumilis, nara triplici hacfere fölet differentia, nec incomrtiode, fecerni: virtutesiimnl, qute iermonem omnetn maxime decent, γλ/?ζ-tatem 'puta , perfpicuitatem & JvavitaUm, nusquam noncomple&afur. Étenirp fua permultum referre Scriptorquilibet exifrimet, quam in partem di&a icriptave acci-piant alii, quamque vim horum m animis habitura eafuerifit. Atque oratio quidem, nifi caftis, hoc eft, u-iitatis & iux lingul analogis vocibus, vocumque for-mulis exhibeatuc, barbara aut difficili certe ofFendet in-ioientia; nifi inteliigi mbx plana & fine labore poiTit,auctoris ρ rode t aut rnfcitiam aut fraudem 5 fin elegan-tia caruerit & percellente fvävitate , videbitur hngvi-da, nec, qui audire aut legere aveant, multos alJMet,nec, ii quos invenerit, diu retinebit,

{a) Hiß. Crit. L. L. ρ. m. 147.§. IL

Quia vero in oratione omni praecipuiim & fupre-niuai veluti exemplar conflituit rerum, oratione expri~mendarum, indo'es atque ratio, perjpicuum quidem <?/?,quod reaiilime Cicero [b), non omni cauf]a , nec audito-1 ' A ri}

\ ty ( cSS><aa? ) ~ \ sss3

rit neqne pevfmm^ neque tempori congruere orationis unumgenus. Expiorandum ante,quinam itiiushuic vel illi reitractanda: iit convenientior 5 tum eavendum, ne rapivideatur nullo cerco confi!io,ne placidis fociet immitia,feria ridiculis, ne fumma imis mifceat, rerumque adeonaturalem feriem & menfuram non ailequatur. Quidenim habitura eil usquam oratio talis veri acuminis,gratiar, dignitjtis ? Menfe inftar, qua: variis ferculis &lautitiis onufla, fed fuo quorque loco & ordine appo-flta non habuerit, tota , quanta naufeam movebit. Hinc*in quoiibet dicendi geniere , rerum ipfarum, quir na¬tura infunt, forma?, mutui limites, fpecies , colores an-teomnia conilderandi;dein eorum omnium ad normam

exigendus verborum lepos, ipfeque etiam effingendusnumerus & concentus; iramo orationi univerfe iuus,hoc eil, decentifflmus charailer immittendus.

- Cui leSia potenter erit res ,

Nec facuiidia dejeret hunc , nec lucidus ordo.ψ) De Örat. /. 111. p. vi. 2g

§· nr.At rerum tarnen qon Moralium modo, fed &

Phyficarum, in orbe cernuntur plurima, qure attingereiermone, nedum propius exponere, haiid ubique ju¬ver it. Per fe quidem & feorium dum fpeStentur, ni-hil his licet iniit, quod fapienti examinatum animo la¬bern intulerit: accidere tarnen oportet variis in par¬tibus humana: conjunctionis, tum ex pradcripto ipiiusNatura, tum pro diveria potiiTimum conivetudine a-nimorum , inftitutorum r morum, opinionum, & civi-li denique iocicute conilitutis officiorum tamquam gra-dibus & difcretis hononbus, ut, harum rerum fin^ulisquantum inferfit, aut inte;eile fairem putecur, differetS-ti§ exiitimationis, nifi obfervetur in oratione & cenea-

tur j

i ) 3 ( 4$

tur, nifi prudenti velo obtegantur haud pauca,&com-tis involvantur imaginibus, illepida oratio, inepta &injuria non numquam cenieri debeat. Itaque in natu¬rs non modo exemplis feligenda ea, qua: renidentepra: ceteris innocentique pulcritudine fe commendent;fed & rudia, intempeftiva, non ferenda Γι qua argu«äntur hominum judicio, quibuscum vivimus, five ve-ro , five etiam non improbo, malimus bis placere ob-temperando > quam ea dicere aut fcribere, a quibusoculos illi animosque libenter averterint. Ad hanc cau-tionem quidquid pertinuerit, τΐξίπον dixerunt Graeci,nos Latine , poft Ciceronem, dicamus Decorum.

§. .iv.Eft Eloquenticß , ait idem (c) , ßcuti reliquarum

verum , fundamentnm Sapientia. Et enim in vita, ficin oratione , nihil e(i difticilius , quam , \quid deceat,videre. Scilicet, in univerfum quidem donec ceniean-fur, quKCumque ftilum perficiunt, debitumque illi cul-tum, qua demum cumque ex parte, concilianf, in de-coribus certe illius habenda cun&a erunt. Ünde &mox colligatur, fi quidem, decorum quod reputetur,placeat etiam,& quod inde fequitur pulcrumientiatur;eile autem pulcrum nihil queat, quod aut falium, autperplexum, aut plebejum, aut etiam obfcenum 8t tur-pe deprehendatur; locum invenire iftiusmodi vilitatesomnino nullum poiTe in ftilo, quo decorum iervabi-tur. Atqui a ceteris ubi diftingvetur virtutibus ea,quam proprio decori nomine vocavimus , fatendum,fentiri hanc melius pofle & experiundo addifci, quamdefinitis & ubique valituris tradi regulis. Intueamurin communi vita hominem. Si vultus, vox, oratio ,

inceflus, geflus, totius denique habitus corporis nil ob-tuleric ipectendum fentiendumve , quod faventior nonprobayerit inclinatio voluntatis in fpeftantibos; Jau-

A 2 da*

«Sfc "Ν λ t éO>«&Ρ </ 4 V -<*?

daraus ob cfecentera amoenitatem, haud licet percipia-mus diftin&e fatis , aut explicare mox promtum fit,quibus prxcipue cauilis laus illa conftiterit. Nec aliter,itilum qux decere ftatuunt re&e judicantes, animi con-tuitu quodam veluti & guftu capiuritur exquifitius &cekrius, quam accuratione metiri volentis Philofbphi,Enimvero conabimur tamen fingulatim perfequi, fuis-que, fi pöte, tamquam finibus defcribere.

(r) Orat. ad Brut. p. m. 360, fequ*§. v.

Primum veluti fontem decort modeflia ipfius fcri-bentis, Sc emicantis in eo probitatis ac fapientiae opiniorecludit. Magno promijjorem hiatu qnis umquamtule-rit ? Optandum iecturis, ut rationibus & ipfius ftimulantevi fcriptionis convmcantur$grave contra, occupari ante,ipfius ex ore calamove auftorls, gloriatione eruditio·nis Sc impenix ab eo acrioris opera:. Diipliceat, ne-ceile eft, iui ipforum potentibus ingeniis affeciatio illanihil non audentis ftili, qua non tam perivadere vel¬ie videntur quidara, quam irridente non numquatn con-temtuyvel fi£k> nefcio quo fulmine rapere & fafcina-re Numquam certe bonorum virorum calculos antfamiliaritatem hi conciliabunt luis fcriptionibus, quos,lenociniis tamecfi multis diilimulata , in res optimas acfanbtillimas perfidix, aut nequitise cujuslibet alius in-dicia prodiderint.

§ VI.Altera, nec fida minus, decori effe£trix reverentia,

aut proclivis· (altem in hos benevolentia , ad quos fi-Ve dicendum , five etiam fcribendum; quorium refe¬ratur ' pari ter itudium rite fervandi diicriminis, quodeile multiplex potent, eorum in ter ipiiusque conditio»φρι auctöris. ' Ciaveant, qui aliorum fibi prxdicaiida

me-

ϋ ) ϊ ( #merifa opinenüur , ne aut ftolid# adulationis moveantiufpicionem , aut temere fumiifle fibi facultatem vide-antur cenfendi de rebus iua forte altioribus, aut certenon fuis. indecorum, humiliter fe apud hos demitte-re, quibus imperare queat, aut majori mrnorive pro¬fit aucdoritate alia, aut etiam par fcriptor ipfe fueritSed & arrogans pariter atque inefficax,efferre ie animo-fius, nedum minari aut probris laceflere in concione,quae talibus nec egeat, nec fe talibus umquam patia-tur corrigi. in Catilinam ubi rapitur Cicero, deprehen-fum hoftem Patrik, fervet impetu, quem imminentismagnitudo pericuii poftulabat in viro, apud iuos prin¬cipe; at Caefarem, armorum licet felicitate ,in fupremotarnen pofitum faftigio Romans rei, laudat idem blan-diilima ipecie obiequentis animi. In commota plebenondum adukae Roma: opportuna fabula Menenii Agrip-px de membris, ftomacho invidentibus; in Senatu,ubicceperat de orbis imperio difceptari, fuißet ludicra. Im-nw ad rationem hxc eadem ducit prudentia habendamperfonarum quarumlibet, in quas memorandas ftilus,qua demum cumque occafione, ineiderit. Multo aliusin Bucolicis, iuos inter pailores, Virgtlius, quam, liveDidonis five Latini Regis in aula , dum Aeneam co-mitatur. Ac ne in re fi£ta quidem licuerit perfonasinformare aliter , quam fuum ipforum tevum, aut fa,-bula: jam ante ceiebris compages oflenderit. Neque e-nim indecorus Homerus,ubi Achillem, Heroum fum*mum, pingit ad focum parantem, fua dextra , cibumhofpitibus, aut Nauficäen, Regiam virginem, maris inlitore, famulas inter, focia induftria lavantem veili-menta; quippe fimplicitatem prifci orbis utraque pi#u»ra veriifime exa:quat.

§. VII.Tertio loco ponamus confiderationem temporis

Λ 3 lo-

O .·.€ { %

loci, quo Ht navanda ftilo opera. Longe fcribet ali-ter, qui amicum folari velit in nupero patris aut co-gnati alius funere, quam Γι poft annum denique, aufintervallum temporis longius, cum eodem de re ea-dem egerit. Athenis olim & Roma? decora habebari-tur multa, quae noftro sevo probari haud éque pote-runt. In Trajanum Panegyrico prasclaram meruit,necinjuria, laudem Plinius, quia optimi Principis invita-bant virtutés, nec Romani imperii repugnabat facies;at, florente fub Confulibus olim libertate, hujus tena-ciftimo Romano populo ne in meniem quidem veni¬re potuiflent pleraque memorata Plinio laudum argu¬menta. Non cosdem ftimulos orationis, non idemmåbos reiigioni dicata templa admittunt, atque in forodifceptandar lites. Placido in confeilu litteratorum quiyehemens femiri & grandis cuperet, fui haud dubiepontentione ftili fermonisve eluderetur. In lingvis an-tiquloribus, Hebrara, Graeca, Latina, & noftra olimPatria, nec invcnufta nec pudenda tum habita , fre-quentabantur multa, qua? fi nunc, mutatis & animorumftudiis& moribus,quin etiam ignotorum ante vitiorumjocorumque inveåa turba, ponerentur verbis totidera,non modo ponderis habitura nihil forent, fed & fa?peviolarent verecundiam.

§. VIII.Quartum prtefidium decori in ftilo ftudiofis adferet

diligentia,qua propofitum finem raiionemque propriamijae&ent fcriptionis cujuslibet; qua?que haud pauca licetcomple&atur ex iis, qua? dudum notata funt, tarnen& ha¬bet quaedam Tibi uni tribuenda. Privatim inter amicos & fa¬miliäres ferri non numquam poterunt,qu2e vix toleraren-tur edita publice, fingulis legenda civium. In minutuloargumento violentas ciere velie animorum commotio-

nes,

'S *7 · ( cS&) 7 l

nes, hand foret minus infipidura, quam frigere"& ha»mi repere in re, ftili majefhtem capiente" fümmam.Ludere, jocari, rifum movere, ubi ieria majorisquemomenti tuenda veritas y eamdem argueret levitatem,cujus & rens teneretur, qui fabularn fcripturus, apolo-gum, epiilolam au t cetera , quibus obledatio quteri-tur proxime , didionis genere ievero , circumduclo,rigido, moiiretur tamquam expugnare. Banem appel-Jare Cereris nomine in argumento vulgäri fueric noninelegans. At indecorus valde, ii non impius, Hiero¬nymus Amaltheus , de confecratione panis Eucha-riiti-ci, ubi pofuit [d):

- Dens i£tbere ah alto

Exiguum cptficz CererΕ defeendit in orhem,In Satyra , in Comosdia &c. lepida & egregia fe

probaverint forte Iegentibus , cjoa? in feriptione alia ,

hoc eft, aüo compöhenda cönülio, parerent fäffidium.(ei) in Carmin, ejnsd. Edit. Amftel, ί689 , p. m. j,

Cfr. Aug* Buchnerum de commutata ratione dicendi p„*t.

§. IX.

Denique, quidquid argumenti, five generatim fpe»dati, five in fingulis partibus, vim nativam & hono-norem infregerit, aut ienfus viles, ingratos, ta;dioiosintulerit, five effidarum rerum fpecies in cauila fit,five didionis importunitas \ decori tamquam inimi-cum in fiilo fugiatur. Ex quo fequitur, ut in meta-phoris potiffimum infiruendis, in allegoriis, in com-parationibus , in c'tand's aliunde téftimoniis, in voci-bus ac locutionibus dciigendis fingulis, in condendisnedenciisque periodis^ in apparatu (tili univerfb, ibl-

IU

liciio devitetur Sc continuo fludio, quidqoid non fucatummodo, affedtatum, illiberale, fordidum; fed & quod je-junum, ambiguum , inficetum aut foli relinquendunaplebi judicetur a probis redleque inftitutis animis.

§· X.

Uberiora, id quod per temporis angufliam &chartul® nobis non licet, cui volupe fuerit colbgere,Graecos & Latinos audtores, dicendi gloria infignes,ipfemet evolvat, legat, meditetur. Perfvafbm habe-mus, fore, ut in iimatiffimis horum operibus tum fo-luta, tum ligata, oratione confedtts , largam ubiquemeiTeru exemplorum pro formando,cujus nos heic pri¬mae tantum lineas duximus, decoro ftili laetus inveniat.Ac fi indignari oporteat,

- quandoque hörnis dormitat Hontems ,

eo nos perfpicaces Sc attentos magis ad cavendum fa·Giat, fi forte optimis etiam icriptoribus potuiile accide-

re deprehendatur, ut decori in ftilo alicubi vi-deantur non fervantiflimi.

S. D. G.

«■