Commentarii in epistulam ad Romanos (Ikhazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/Origenes_PG 11-17... ·...
22
Commentarii in epistulam ad Romanos (I.1-XII.21) (in catenis) i 1 ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ. Τρίτον ἔστιν ἰδεῖν τὸ ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ· καὶ ἐν τῇ πρὸς Γαλάτας ὁ ἀπόστολος περὶ ἑαυτοῦ τοιαῦτά φησιν· ὅτε δὲ εὐδόκη εν ὁ θεό , ὁ ἀφορί α με ἐκ κοιλία μητρό μου, ἀποκαλύψαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἐν ἐμοί. ἐπιλαμβάνονται δὲ τῶν τοιούτων λέξεων οἱ μὴ συνιέντες τὸν ἐκ προγνώσεως θεοῦ προωρισμένον αἴτιον τυγχάνοντα τοῦ γίνεσθαι τὰ προγινωσκόμενα· καὶ οἴονται διὰ τούτων εἰσάγειν τοὺς ἐκ κατασκευῆς καὶ φύσεως σωζομένους. τινὲς δὲ καὶ τὸ ἐφ' ἡμῖν ἐκ τῶν τοιούτων ἀναιροῦσι ῥητῶν, συγχρώμενοι καὶ τῷ ἀπηλλοτριώθη αν οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρα ἐν ψαλμοῖς εἰρημένῳ. πρὸς μὲν οὖν τοῦτο εὐχερῶς ἔστιν ἀπαντῆσαι, ἐρωτῶντας περὶ τῆς ἑξῆς λέξεως· γέγραπται γὰρ ἀπηλλοτριώθη αν οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρα , ἐπλανήθη αν ἀπὸ γα τρό , ἐλάλη αν ψευδῆ· θυμὸ αὐτοῖ κατὰ τὴν ὁμοίω ιν τοῦ ὄφεω . καὶ πευσόμεθά γε τῶν ὡς σαφεῖ τῇ λέξει ἐπιβαινόντων, εἰ οἱ ἀπαλλοτριωθέντες ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρας ἅμα τῷ ἐξελθεῖν ἀπὸ γαστρὸς τῆς μητρὸς αὐτῶν ἐπλανήθησαν καὶ τῆς σωζούσης ὁδοῦ ἐσφάλησαν, αὐτοὶ εἰς τοῦτο ἐνεργήσαντες. πῶς δὲ οἱ ἀπαλλοτριωθέντες ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ μήτρας ἀπὸ γαστρὸς ἐπλανήθησάν τε καὶ ἐλάλησαν ψευδῆ; οὐ γὰρ δὴ δείξουσιν ὅτι ἅμα τῷ γεννηθῆναι ἔναρθρον φωνὴν προήκαντο, ψευδῆ τινὰ προφερόμενοι. ἀλλ' εἰ προσέχομεν τοῖς προτεταγμένοις τοῦ προορισμοῦ ἐν τῇ ἐξεταζομένῃ ἐπιστολῇ λεγομένοις, δυνησόμεθα, τὰ περι σπῶντα τοὺς ἁπλουστέρους πρὸς παραδοχὴν τοῦ ἀδικίαν κατηγοροῦντος κατὰ τοῦ θείου δόγματος καθελόντες, ἀπολογήσασθαι περὶ τοῦ ἐκ κοιλίας μητρὸς ἀφορίζοντος καὶ εἰς εὐαγγέλιον θεοῦ ἀφορίζοντος τὸν δοῦλον Ἰησοῦ Χριστοῦ κλητὸν ἀπόστολον Παῦλον. οὕτω δὲ ἔχει τὰ ῥητά· οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖ ἀγαπῶ ι τὸν θεὸν πάντα υνεργεῖ εἰ ἀγαθόν, τοῖ κατὰ πρόθε ιν κλητοῖ οὖ ιν· ὅτι οὓ προέγνω, καὶ προώρι εν υμμόρφου τῆ εἰκόνο τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, εἰ τὸ εἶναι αὐτὸν πρωτότοκον ἐν πολλοῖ ἀδελφοῖ · οὓ δὲ προώρι εν, τούτου καὶ ἐκάλε εν· καὶ οὓ ἐκάλε εν, τούτου καὶ ἐδικαίω εν· οὓ δὲ ἐδικαίω εν, τούτου καὶ ἐδόξα εν. πρόσχωμεν οὖν τῇ τάξει τῶν λεγομένων. δικαιοῖ ὁ θεὸς καλέσας πρότερον, οὐκ ἂν δικαιώσας οὓς μὴ ἐκάλεσεν· καλεῖ δὲ πρὸ τῆς κλήσεως προορίσας, οὐκ ἂν καλέσας οὓς μὴ προώρισεν· καὶ ἔστιν αὐτῷ ἀρχὴ τῆς κλήσεως καὶ τῆς δικαιώσεως οὐχ ὁ προορισμός· οὗτος γὰρ εἰ ἦν ἀρχὴ τῶν ἑξῆς, κἂν πιθανώτατα ἐκράτουν οἱ παρεισάγοντες τὸν περὶ φύσεως ἄτοπον λόγον· ἀνωτέρω δέ ἐστι τοῦ προορισμοῦ ἡ πρόγνωσις· οὓ γὰρ προέγνω, φησί, καὶ προώρι εν υμμόρφου τῆ εἰκόνο τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. προενατενίσας οὖν ὁ θεὸς τῷ εἱρμῷ τῶν ἐσομένων, καὶ κατανοήσας ῥοπὴν τοῦ ἐφ' ἡμῖν τῶνδέ τινων ἐπὶ εὐσέ βειαν καὶ ὁρμὴν ἐπὶ ταύτην μετὰ τὴν ῥοπήν, καὶ ὡς ὅλοι ἑαυτοὺς ἐπιδώσουσι τῷ κατ' ἀρετὴν ζῇν, προέγνω αὐτούς, γινώσκων μὲν τὰ ἐνιστάμενα προγινώσκων δὲ τὰ μέλλοντα· καὶ οὓς οὕτω προέγνω, προώρισεν συμμόρφους ἐσομένους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. ἔστιν οὖν τις ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, εἰκὼν τυγχάνων τοῦ θεοῦ τοῦ ἀοράτου, καὶ τούτου εἰκὼν ἡ λεγομένη εἰκὼν τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ· ἥντινα νομίζομεν εἶναι ἣν ἀνέλαβεν ψυχὴν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἀνθρωπίνην, γενομένην διὰ τὴν ἀρετὴν τῆς εἰκόνος τοῦ θεοῦ εἰκόνα. ταύτης δέ, ἣν οἰόμεθα εἰκόνος εἰκόνα εἶναι [τοῦ υἱοῦ] τοῦ θεοῦ, συμμόρφους προώρισεν γενέσθαι ὁ θεός, οὓς διὰ τὴν περὶ αὐτῶν πρόγνωσιν προώρισεν. οὐ γομιστέον τοίνυν εἶναι τῶν ἐσομένων αἰτίαν τὴν πρόγνωσιν τοῦ θεοῦ· ἀλλ' ἐπεὶ ἔμελλεν γίνεσθαι κατ' ἰδίας ὁρμὰς τοῦ ποιοῦντος, διὰ τοῦτο προέγνω, εἰδὼς τὰ πάντα πρὸ γενέσεως αὐτῶν· καὶ ὡς εἰδὼς τὰ πάντα πρὸ γενέσεως αὐτῶν τούσδε μέν τινας προέγνω καὶ προώρισεν συμμόρφους ἐσομένους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, ἄλλους δὲ εἶδεν ἀπηλλοτριωμένους. ἐὰν δέ τις Ερευνητικό έργο: ∆ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηματοδότηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. πόροι 25%). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, © 2006. Επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση του υλικού με αναφορά στην πηγή προέλευσής του. Εργαστήριο ∆ιαχείρισης Πολιτισμικής Κληρονομιάς, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 1
Transcript of Commentarii in epistulam ad Romanos (Ikhazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/Origenes_PG 11-17... ·...
Commentarii in epistulam ad Romanos (ICommentarii in epistulam ad
Romanos (I.1-XII.21) (in catenis) i 1 φωρισμνος ες εαγγλιον θεο.
Τρτον στιν δεν τ φωρισμνος ες εαγγλιον θεο κα ν τ πρς Γαλτας
πστολος περ αυτο τοιατ φησιν τε δ εδκηεν θε, φορα με κ κοιλα μητρ
μου, ποκαλψαι τν υν ατο ν μο. πιλαμβνονται δ τν τοιοτων λξεων ο μ
συνιντες τν κ προγνσεως θεο προωρισμνον ατιον τυγχνοντα το γνεσθαι
τ προγινωσκμενα κα οονται δι τοτων εσγειν τος κ κατασκευς κα φσεως
σωζομνους. τινς δ κα τ φ' μν κ τν τοιοτων ναιροσι ητν, συγχρμενοι
κα τ πηλλοτριθηαν ο μαρτωλο π μτρα ν ψαλμος ερημν. πρς μν ον τοτο
εχερς στιν παντσαι, ρωτντας περ τς ξς λξεως γγραπται γρ
πηλλοτριθηαν ο μαρτωλο π μτρα, πλανθηαν π γατρ, λληαν ψευδ θυμ ατο
κατ τν μοωιν το φεω. κα πευσμεθ γε τν ς σαφε τ λξει πιβαινντων, ε ο
παλλοτριωθντες μαρτωλο π μτρας μα τ ξελθεν π γαστρς τς μητρς ατν
πλανθησαν κα τς σωζοσης δο σφλησαν, ατο ες τοτο νεργσαντες. πς δ ο
παλλοτριωθντες μαρτωλο π μτρας π γαστρς πλανθησν τε κα λλησαν ψευδ
ο γρ δ δεξουσιν τι μα τ γεννηθναι ναρθρον φωνν προκαντο, ψευδ τιν
προφερμενοι. λλ' ε προσχομεν τος προτεταγμνοις το προορισμο ν τ
ξεταζομν πιστολ λεγομνοις, δυνησμεθα, τ περι σπντα τος πλουστρους
πρς παραδοχν το δικαν κατηγοροντος κατ το θεου δγματος καθελντες,
πολογσασθαι περ το κ κοιλας μητρς φορζοντος κα ες εαγγλιον θεο
φορζοντος τν δολον ησο Χριστο κλητν πστολον Παλον. οτω δ χει τ ητ
οδαμεν δ τι το γαπι τν θεν πντα υνεργε ε γαθν, το κατ πρθειν κλητο
οιν τι ο προγνω, κα προριεν υμμρφου τ εκνο το υο ατο, ε τ εναι ατν
πρωττοκον ν πολλο δελφο ο δ προριεν, τοτου κα κλεεν κα ο κλεεν,
τοτου κα δικαωεν ο δ δικαωεν, τοτου κα δξαεν. πρσχωμεν ον τ τξει τν
λεγομνων. δικαιο θες καλσας πρτερον, οκ ν δικαισας ος μ κλεσεν καλε
δ πρ τς κλσεως προορσας, οκ ν καλσας ος μ προρισεν κα στιν ατ ρχ τς
κλσεως κα τς δικαισεως οχ προορισμς οτος γρ ε ν ρχ τν ξς, κν
πιθαντατα κρτουν ο παρεισγοντες τν περ φσεως τοπον λγον νωτρω δ στι
το προορισμο πργνωσις ο γρ προγνω, φησ, κα προριεν υμμρφου τ εκνο
το υο ατο. προενατενσας ον θες τ ερμ τν σομνων, κα κατανοσας οπν το
φ' μν τνδ τινων π εσ βειαν κα ρμν π τατην μετ τν οπν, κα ς λοι
αυτος πιδσουσι τ κατ' ρετν ζν, προγνω ατος, γινσκων μν τ νιστμενα
προγινσκων δ τ μλλοντα κα ος οτω προγνω, προρισεν συμμρφους σομνους
τς εκνος το υο ατο. στιν ον τις υς το θεο, εκν τυγχνων το θεο το
ορτου, κα τοτου εκν λεγομνη εκν το υο το θεο ντινα νομζομεν εναι ν
νλαβεν ψυχν υς το θεο νθρωπνην, γενομνην δι τν ρετν τς εκνος το θεο
εκνα. τατης δ, ν ομεθα εκνος εκνα εναι [το υο] το θεο, συμμρφους
προρισεν γενσθαι θες, ος δι τν περ ατν πργνωσιν προρισεν. ο
γομιστον τονυν εναι τν σομνων αταν τν πργνωσιν το θεο λλ' πε μελλεν
γνεσθαι κατ' δας ρμς το ποιοντος, δι τοτο προγνω, εδς τ πντα πρ
γενσεως ατν κα ς εδς τ πντα πρ γενσεως ατν τοσδε μν τινας προγνω κα
προρισεν συμμρφους σομνους τς εκνος το υο ατο, λλους δ εδεν
πηλλοτριωμνους. ν δ τις
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 1
νθυποφρ πρς τατα, ε δυνατν στι μ γενσθαι τοιδε σεσθαι προεγνωσκεν θες φσομεν τι δυνατν μν μ γενσθαι οχ δ, ε δυνατν μ γενσθαι, νγκη μ γενσθαι γενσθαι κα γνεται ο πντως ξ νγκης, λλ δυνατο ντος κα το ατ μ γενσθαι. τς δ λογικς χεται ντρεχεας τε κα θεωρας περ τν δυνατν τπος, να σμξας αυτο τ μμα τς ψυχς δυνηθ τ λεπττητι τν ποδεξεων παρακολουθσας κατανοσαι, πς κα μχρι τν τυχντων οκ μποδζεται τ ενα τι ες πολλ δυνατν, νς κ τν πολλν ντος το σομνου, κα ο κατ νγκην σομνου προεγνω σμνου τε οτωσ, τι σται μν οκ ξ νγκης δ σται, λλ' νδεχομνου τυγχνοντος το μ γενσθαι σται τ ο στοχαστικς ερημνον λλ' ληθς προεγνωσμνον. μ νομιζτω δ τις μς τ κατ πρθειν σεσιωπηκναι ς θλβον μν τν λγον πε φησιν Παλος οδαμεν δ τι το γαπι τν θεν πντα υνεργε ε γαθν, το κατ πρθειν κλητο οιν. λλ προσεχτω τι το κατ πρθεσιν εναι κλητος τν αταν κα πστολος ποδδωκεν εθως, επν τι ο προγνω, κα προριεν υμμρφου τ εκνο το υο ατο. κα τνα γε μλλον χρν γκαταχωρισθναι ες τν δικαιοσαν κλσιν τ προθσει το θεο τος γαπντας ατν πνυ δ τν κ το φ' μν αταν παρστησι τς προθσεως κα τς προγνσεως τ οδαμεν δ τι το γαπι τν θεν πντα υνεργε ε γαθν. σχεδν γρ επεν τι πντα συνεργοντα ες γαθν δι τοτο συνεργε, πε ξιο εσι συνεργας ο γαπντες τν θεν. μα δ κα ρωτσωμεν τος τ ναντα λγοντας, κα ποκρινσθωσαν μν πρς τατα. στω καθ' πθεσιν ενα τινα φ' μν κα τοτο ρομεν ατος ναιροσι τ φ' μν, ως κ τς διδομνης ποθσεως λεγχθ ατν λγος οχ γις ν. ντος δ το φ' μν, ρα θες πιβαλν τ ερμ τν σομνων προγνσεται τ πραχθησμενα κ το φ' μν κστ τν χντων τ φ' μν, ο προγνσεται τ μν ον λγειν ο προγνσεται, γνοοντς στι τν π πσι νον κα τν μεγαλωσνην το θεο. ε δ δσουσιν τι προγνσεται, πλιν ρωτσωμεν ατος, ρα τ γνωκναι ατν ατιν στι το σεσθαι τ σμενα, διδομνου το εναι τ φ' μν πε σται προγνω, κα οδαμς στν ατα ατο πργνωσις τν σομνων κ το φ' μν κστ δυνατν ον ν τνδ τινων παντησντων μ τδε λλ τδε νεργσαι τν δημιουργηθντα ατεξοσιον. τοτων ον κα τοιοτων ν λεχθησομνων, σζεται κα τ εγε, γαθ δολε κα πιτ π λγα πιτ, π πολλν ε κατατω εελθε ε τν χριν το κυρου ου κα πς παινος. σζεται δ κα τ ελογον το πονηρ δολε κα κνηρ, δει ε βαλεν τ ργριν μου ε τρπεζαν. οτω δ σωθσεται μνως τ δικαως λεγμενα πρς μν τος κ δεξιν δετε πρ με ο ελογημνοι το πατρ μου, κληρονοματε τν τοιμαμνην μν βαιλεαν π καταβολ κμου τι πεναα, κα δκατ μοι φαγεν κα τ ξς πρς δ τος ξ εωνμων πορεεθε π' μο ο κατηραμνοι ε τ πρ τ ανιον, τ τοιμαμνον τ διαβλ κα το γγλοι ατο τι πενων, κα οκ δκατ μοι φαγεν κα τ ξς. λλ κα επερ τ φωρισμνος ες εαγγλιον θεο κα τ φορα με κ κοιλα μητρ μου νγκην τιν περιεχε, πς ν ελγως φασκε τ ποπιζω μου τ μα κα δουλαγωγ, μπω λλοι κηρξα ατ δ κιμο γνωμαι κα τ οα γρ μο τιν ν μ εαγγελζωμαι σαφς γρ κ τοτων παρστησιν τι ε μ πεπαζεν ατο τ σμα κα δουλαγγει ον τε ν ατν λλοις κηρξαντα δκιμον γενσθαι, κα τι δυνατν ν οα ατ γενσθαι ε μ εηγγελζετο. μποτε ον σν τοτοις φρισεν ατν θες κ κοιλας μητρς, κα φρισεν ατν ες εαγγλιον θεο, σν τ ωρακναι τν αταν το δικαου φορισμο, τι ποπισει τ σμα κα δουλαγωγσει ελαβομενος μπως λλοις κηρξας ατς δκιμος γνηται, κα τι, εδς οα ατ σεσθαι ν μ εαγγελσηται, φβ τ
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 2
πρς τν θεν πρς τ μ γενσθαι ν τ οα οκ σιπα λλ' εηγγελζετο. κα τατα δ ρα φορζων ατν κ κοι λας μητρς ατο κα φορζων ατν ες τ αυτο εαγγλιον, τι ν κποι σται περιοτρω, ν φυλακα περιευντω, ν πληγα περβαλλντω, ν θαντοι πολλκι π ουδαων πεντκι τεαρκοντα παρ μαν λψεται, τρ αβδιθεται, παξ λιθαθεται κα τδε τιν πεσεται καυχμενο ν τα θλψει κα εδ τι θλψι πομονν κατεργζεται κα πομνων. δι τατα δ ξιον ν ατν φορισθναι ες εαγγλιον θεο προγινωσκμενον σεσθαι, κα φορισθναι ατν κ κοιλας μητρς ατο. κα φωρζετο ες εαγγλιον θεο ο δι τν φσιν χουσν τι ξαρετον κα σον π τ κατασκευ πρ τς τν μ τοιοτων φσεις, λλ δι τς προεγνωσμνας μν πρτερον πρξεις στερον δ γενομνας κστην κ τς παρασκευς κα τς προαιρσεως τς ποστολικς. νν δ ποδιδναι ες τ π το ψαλμο ητν οκ ν εκαιρον, παρεκβατικν γρ ν δι ες τν οκεαν τξιν θεο διδντος ποδοθσεται, ταν τν ψαλμν διηγμεθα. ρκσει δ κα τατα πεπλεονασμνα ες τ φωρισμνος. 2 i 9–11 μρτυς γρ μου στν θες λατρεω ν τ πνεματ μου ν τ εαγγελ το υο ατο, ς διαλεπτως μνεαν μν ποιομαι πντοτε π τν προσευχν μου δεμενος επως δη ποτ εοδωθσομαι ν τ θελματι το θεο λθεν πρς μς πιποθ γρ δεν μς. στι δ κα χωρς θελματος θεο κειν πρς τινα, σπερ Βαλαμ πει πρς τν Βαλκ καταρασμενος μισθο τν σραλ ομαι δ τι κα πς θνικς, πσποτε τς θεοσεβεας λλτριος, μ διακονομενος γοις τν λυσιτελν τι ατος, ο κα ν θελματι θεο εοδοται γνεσθαι πρς ος γνεται, ε κα εοδοτα ποτε τ γρ φησν γραφ ν κακο εοδα νδρ. 3 11, 12 να τι μεταδ χρισμα μν πνευματικν ες τ στηριχθναι μς τοτο δ στι συμπαρακληθναι ν μν δι τς ν λλλοις πστεως μν τε κα μο. ς ντος δ χαρσματος μ πνευματικο γομαι τι ναγκαως πρσκειται στι γρ τινα χαρσματα, ο πνευματικ, ς κα γμος τ γρ πνευματικν οκ ν ποτε μποδσαι προευχ δ π τ ατ σνοδος νδρς κα γυναικς κωλει. τι δ χρισμα γμος δηλο πστολος φσας θλω πντα νθρπου εναι κα μαυτν, λλ' κατο διον χει χριμα κ θεο μν οτω, δ οτω. 4 i 13–15 ο θλω δ μς γνοεν, δελφο, τι πολλκις προεθμην λθεν πρς μς κα κωλθην χρι το δερο, να τιν καρπν σχ κα ν μν καθς κα ν τος λοιπος θνεσιν, λλησ τε κα βαρβροις σοφος τε κα νοτοις φειλτης εμ, οτως τ κατ' μ πρθυμον κα μν τος ν μ εαγγελσασθαι. [στιν δ νταθα καθ' περβατν, ν μ τηρηθ μχεται τ κολουθ τς γρ ν εποι δι τοτο κεκωλσθαι λθεν πρς τος ωμαους τν Παλον να καρπν χς τοναντον γρ, ε μ κωλθη καρπν εχεν, κωλυμενος δ πεστερετο το καρπο πς ον ναγνωστον πολλκις προεθμην λθεν πρς μς να τιν καρπν σχ κα ν μν καθς κα ν τος λοιπος θνεσιν, λλησ τε κα βαρβροις, σοφος τε κα νοτοις, κα κωλθην χρι το δερο δι τ ον ναγκσθη τ περβατν θεναι πειδ τ να καρπν τινα χω μελλε συνπτειν πολλ (οον τ κα ν μν καθς κα ν τος λοιπος θνεσιν, λλησ τε κα βαρβροις, σοφος τε κα νοτοις φειλτης εμ κα τ κλουθα) να μ διακψ τ συνεχε, παρενθες τ κωλθην χρι το δερο συνψε τ προτρ τ προεθμην λθεν πρς μς τ να τιν καρπν χω, κα οτως πδωκε τ το λγου κολουθ τν τξιν.] 5 i 18 ποκαλπτεται γρ ργ θεο π' ορανο π πσαν σβειαν κα δικαν νθρπων τν τν λθειαν ν δικ κατεχντων. οικε δ λγεσθαι ργ κα δικονος τν π τος μαρτημνοις πνων κα ο π' ατν τν ατν πηρται κα λειτουργο, ς τε προετθη κκαναι ργ το θεο ν τ ραλ, τε ναειθε π' ατς αυεδ
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 3
κλευσε τ ωβ ριθμαι τν λαν τ δ δετερον παρσταται κ το πτειλεν ε ατο θυμν ργ, θλψιν κα ργν, ποτολν δι' γγλων πονηρν. τε δ', ατο ο δι' μαρτας πνοι οτω γρ κοω το κατ τν κληρτητ ου κα μεταμλητον καρδαν θηαυρζει εαυτ ργν ν μρ ργ, κα το φθακεν δ ε ατο ργ ε τλο. πρς τοτοις πσκεψαι ε τ μν συμβανοντα τος δικαοις, πειρζοντος ατος το πονηρο, ργ μν στν οτε δ θεο οτε π' ορανο, λλ κτωθν ποθεν το διαβλου τινος τν γγλων ατο τοτοις δ τις οκ πιθνως νθυποσει τ εναι μν τν πλην πρ τ πνευματικ τ πονηρα ν το πουρανοι κα γρ τατα δξει ργιζμενα τος γοις παλαειν κα πγειν ατος π' ορανο ργν. μποτε ον στ τις π' ορανο ργ κα τρα κτωθεν ς ποδδεικται, οτως κα μν π' ορανο ργ θεο στν, τρα δ π' ορανο μν ο θεο δ ε δ πσιν νθρποις θες δι τν ν τ φυσικ λγ φορμν τν λθειαν φανρωσεν, κα τ γνωστν αυτο ς καστος κεχρηκεν τε τν λγον συμπεπλρωκεν, δηλοντι ναγ καον σται δι πντα τ σεβς γεγενημνα κα δκως πεπραγμνα, τοσδε μν πλεονα τοσδε δ λττονα, κατ ναλογαν λθεν τν ποκλυψιν τς ργς το θεο π' ορανο. 6 ii 7–9 τος μν καθ' πομονν ργου γαθο δξαν κα τιμν κα φθαρσαν ζητοσι ζων ανιον τος δ ξ ριθεας κα πειθοσι μν τ ληθε πει θομνοις δ τ δικ θυμς κα ργ θλψις κα στενοχωρα π πσαν ψυχν νθρπου το κατεργαζομνου τ κακν ουδαου τε πρτον κα λληνος. ργ δ στιν πμενος τος μαρτνουσιν π τιμωρ πνος θυμν δ ρζονται ργν ναθυμιωμνην κα διοιδανουσαν οτος δ θυμς ργον χει τ λγχειν, νκα ν δι τς μαρτας πσχων τιν, τοι τς συνειδσεως ατν πληττομνης κολουθοντων πιπνων τινν τ μαρτ. λλ κα θλψις πεται τος τοιοτοις οχ πομονν κατεργαζομνη, οδ ε νστις ν καυχσεται, λλ' ε συνζευκται στενοχωρ. οκ ν δ τις στενοχωρθη ε πεποικει τις ατ π οφα πλτο καρδα κα κουσε το ποστλου λγοντος πλατνθητε κα με. συνγειν γρ εωθεν κα στενον τν ψυχν τ κακ, ς τν διβολον ς ν π κατ τν φιν μφωλεειν. 7 ii 10, 11 δξα κα τιμ κα ερνη παντ τ ργαζομν τ γαθν, ουδα τε πρτον κα λληνι ο γρ στιν προσωποληψα παρ τ θε. τονυν ργαζμενος τ γαθν κα τμιον αυτν ποφανων τιμν λψεται, δι τς μετανοας ναβανων, ξ ς ξπεσεν μοιωθε το κτνει το νοτοι κα τ φθαρσας ξια πργματα νοσας γερεται ν δξ ες ανιον ζων κα ν ερν δ στι πς περσπαστος κα μ περιελκμενος π τινος λλο τι νοεν ποιεν παρ τν λθειαν, κατ τ κα ερνη το θεο φρουρει τ καρδα μν κα τ νοματα μν ν Χριτ ηο, κα ερνη μν πληθυνθεη, κα τ ερνην τν μν δδωμι μν φησν δ κα προφτης πλθο σεσθαι ερνη ν τ πιδημ το κυρου ω νταναιρεθ ελνη, να μηκτι νθον πρχ φς κα νυκτερινν. 8 ii 12, 13 σοι γρ νμως μαρτον νμως κα πολονται κα σοι ν νμ μαρτον δι νμου κριθσονται ο γρ ο κροατα το νμου δκαιοι παρ τ θε, λλ' ο ποιητα το νμου δικαιωθσονται. κριθναι μν στι κατ νμον κα δι νμου τ δ πολσθαι οκ πιδχεται νμον οδ γρ λλος τις ατος πολε, να κρν ατος νμ πωλεας, λλ' χεται τος νμως μαρτσασιν πλεια σοι δ ν νμ μαρτον μ πνυ ποστατοντες ατο λλ' τοι παρορντες κα νικμενοι, μετ το προτθεσθαι κατ νμον ζν, οτοι δι' ατο το νμου κριθσονται. 9 ii 15, 16 συμμαρτυροσης ατν τς συνειδσεως κα μεταξ λλλων τν λογισμν κατηγοροντων κα πολογουμνων, ν μρ τε κρινε θες τ κρυπτ τν νθρπων κατ τ εαγγλιν μου δι ησο Χριστο. [ κα οτως] κρινε θες κατ τ εαγγλιον περ εαγγλιον Παλου στιν, κα τν
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 4
παραπλησων κεν κα ξους αυτος πεποιηκτων οδενς σκυθρωπο λλ' φ' χαρειν χρ. δι ατν στι τ εαγγλιον σν τ το θεο κρσει διακν κεχρημν. 10 ii 21–25 ον διδσκων τερον σεαυτν ο διδσκεις κηρσσων μ κλπτειν κλπτεις λγων μ μοιχεειν μοιχεεις βδελυσσμενος τ εδωλα εροσυλες ς ν νμ καυχσαι, δι τς παραβσεως το νμου τν θεν τιμζεις τ γρ νομα το θεο δι' μν βλασφημεται ν τος θνεσι καθς γγραπται περιτομ μν γρ φελε, ν νμον πρσσς ν δ παραβτης νμου ς, περιτομ σου κροβυστα γγονεν. ζητσαι χρ ποσαχς νμος λγεται, κα μλιστα παρ τ ποστλ, να μ δξ ναντιοσθαι αυτ ποτ μν ε περιτμνεθε, Χριτ μ οδν φελει ποτ δ περιτομν φελεν ν νμον τις πρσσ. στιν ον νμος καθ' να τρπον ψιλν τ Μωσως γρμμα, καθ' σημαινμενον ερηται τ ε ν νμ δικαιοθε τ χριτο ξεπατε κα τ νμο παιδαγωγ μν γγονεν ε Χριτν. στι κα κατ πνεμα νμος κυρως νομαζμενος, καθ' ερηται τε μν νμο γιο κα ντολ γα. στι κα φυσικς, καθ' ερηται ταν γρ θνη τ μ νμον χοντα φει τ το νμου ποι κα τ ξς. λγεται νμος κα Μωσως στορα, ς ταν ν τ πρς Γαλτας φσκ λγετ μοι ο τν νμον ναγινκοντε τν νμον οκ κοετε, γγραπται γρ, βραμ δο υο χεν κα τ ξς. καλε δ κα τ προφητικ νμον, ς ν τ νμ γγραπται, ν τερογλοι κα ν χελειν τροι λαλω τ λα τοτ ν σα. μποτε δ κα τν Χριστο περ τν πρακτων διδασκαλαν νμον καλε, ς ταν φσκ αυτν μ νομον εναι θεο λλ' ννομον Χριτο. ταν ον φσκ οτινε ν νμ δικαιοθε τ χριτο ξεπατε, νατρπει μς π το Μωσως γρμματος. περιτομν ον, ν ατς φησι νν, τραν λγει παρ τν κατατομν κα νμον, τν πνευματικν. δναται δ νν νμος νοεσθαι κα κατ τς φυσικς ννοας κατ γρ τν τς ψυχς βελτωσιν πνευματικς περιτεμνμενος φελεται κατ τν τν φαλων περιαρεσιν, δι δ το πρττειν τν νμον τ πρακτα ργαζμενος. δναται δ τις κα κατ τ ητν κτς ναγωγς ξηγσασθαι τ ητν, κα φησιν τι πρς τος π ουδαων διαλεγμενος τοτ φησιν γνετο γρ το ουδαοι ουδαο να ουδαου κερδ, περιτεμν τν Τιμθεον κα κειρμενο κα καθαιρμενος κατ νμον, στε κα πρς ατος λγειν περιτομ μν γρ φελε ν νμον πρσσς, πρς δ τος ξ θνν διαλεγμενος τατην κωλει, μ ναντιομενος αυτ πειδ δ ερηται ν τ περ τατης λγ τ βραμ τος ξ θνν περιτμνεσθαι, ε μ τος π πρματο ατο, κα τος οκογενε κα ργυρωντου μοως δ κα ν τ Λευιτικ περ τν υν σραλ ερηται μνον οκ νγκη δ κα τος προσηλτους τοτοις προσυπακοεσθαι, πε οδ τ περ τν Λευιτν δικς νενομοθετημνα, τ περ τν ερων, τ περ τς γερουσας προσυπακοειν ατος δδωσι κα τρους. ταν γρ κα τος προσηλτους βολετα τι διαπρττεσθαι, δικς κα ατν μμνηται, ς ταν περ θυσας φησν. μλει κα συνεστηκτος το καλουμνου γισματος προσφερον κα προσλυτοι ς κα περ τν δκα λεπρν τν καθαρθντων κριος φη πορευθντε δεξατε αυτο το ερειν φ' ν αμαρετη ες ν. μαρτυρν σωτρ φησιν οχ ο δκα καθαρθηαν ο δ ννα πο οχ ερθηαν ποτρψαντε δξαν δοναι τ θε ε μ λλογεν οτο. ε δ τις τ π τς ξδου νθυποσει περ τν σθειν τ πσχα βουλομνων προσηλτων, ς δε ατος περιτμνεσθαι, φσομεν ς ν ν τπ θεθαι τ πχα προσταξεν θες, τοτου δ μ σταμνου νν περιττ περιτομ τος ξ θνν. 11 iii 1–3 τ ον τ περισσν το ουδαου, τς φλεια τς περιτομς πολ κατ πντα τρπον πρτον μν γρ τι πιστεθησαν τ λγια το θεο. τ γρ ε πστησν τινες μ πιστα ατν τν πστιν το θεο καταργσει μ γνοιτο. τ πιστευθναι τ λγια
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 5
το θεο οκ ν τ βιβλα κα γρμματα πι στευθναι χαρακτηρζεται, λλ' ν τ τν ν ατος νον κα τ ναποκεμενα μυστρια γινσκεσθαι. κατ γρ τν γι λγον οφ νοει τ π το δου τματο π δ χελει φορει πιγνωμονην. τοιοτος ν Μωυσς κα ο προφται, ουδαοι ντες κα πιστευθντες τ λγια το θεο, κα ε τις παρ' ατος τοτοις παραπλσιος. κα ο πστολοι δ το κυρου μν ησο Χριστο εχον τ περισσν το ουδαου κα τν τς περιτομς φλειαν παρ τος π' ατν μαθντας τν χριστιανισμν. στι δ κα τος ξ θνν πολ τ περισσν παρ τος κ περιτομς π' κενων γρ ρθη βαιλεα το θεο να δοθ θνει ποιοντι το καρπο ατ. ε δ πρτοι κενοι πιστεθησαν τ λγια το θεο, εσν ο κα δετερον πιστευ θντες τ γρ πρτον τινς στιν τινν πρτον. τνες ον δετερον πιστεθησαν δεν στν κ το μν γρ δι το πνεματο δδοται λγο οφα κα τ ξς. ε δ τις συγχεμενος τατν οεται τ λγια το θεο τος γρμμασι το θεο, προσεχτω τ λγοντι ψαλμ τ λγια κυρου λγια γν ργριον πεπυρωμνον δοκμιον τ γ κεκαθαριμνον πταπλαω. γ μν γρ οκ ομαι τ γν λγια εναι τ ατ τ ποκτεννυντι γρμματι. σπερ δ ο προειρημνοι ουδαοι πρτοι πιστεθησαν τ λγια το θεο, οτως κα τινες πστησαν λλ' οχ τν τοιοτων ετε πρς τν θεν ετε πρς τ λγια ατο πιστα τν πστιν το θεο καταργσει. ποαν δ πστιν το θεο πτερον ν θες πιστεει τισ τ λγια ν ο πιστευθντες τ λγια πιστεουσι τ θε, ς βραμ πτευε τ θε κα λογθη ατ ε δικαιονην κτερον ομαι λγον χειν μεμνσθαι γρ δε τν τε πιστεοντα τ θε κα τν πεπιστευμνον τ λγια ατο, μλιστα ν καιρ τς τν πστων χλεης ν χλευζουσι τος πεπιστευκτας, το μ καταργεσθαι τν πστιν το θεο π το λγου τν πιστοντων. 12 iii 4 γινσθω δ θες ληθς πς δ νθρωπος ψεστης καθς γγραπται πως ν δικαιωθς ν τος λγοις σου κα νικσς &
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 1
νθυποφρ πρς τατα, ε δυνατν στι μ γενσθαι τοιδε σεσθαι προεγνωσκεν θες φσομεν τι δυνατν μν μ γενσθαι οχ δ, ε δυνατν μ γενσθαι, νγκη μ γενσθαι γενσθαι κα γνεται ο πντως ξ νγκης, λλ δυνατο ντος κα το ατ μ γενσθαι. τς δ λογικς χεται ντρεχεας τε κα θεωρας περ τν δυνατν τπος, να σμξας αυτο τ μμα τς ψυχς δυνηθ τ λεπττητι τν ποδεξεων παρακολουθσας κατανοσαι, πς κα μχρι τν τυχντων οκ μποδζεται τ ενα τι ες πολλ δυνατν, νς κ τν πολλν ντος το σομνου, κα ο κατ νγκην σομνου προεγνω σμνου τε οτωσ, τι σται μν οκ ξ νγκης δ σται, λλ' νδεχομνου τυγχνοντος το μ γενσθαι σται τ ο στοχαστικς ερημνον λλ' ληθς προεγνωσμνον. μ νομιζτω δ τις μς τ κατ πρθειν σεσιωπηκναι ς θλβον μν τν λγον πε φησιν Παλος οδαμεν δ τι το γαπι τν θεν πντα υνεργε ε γαθν, το κατ πρθειν κλητο οιν. λλ προσεχτω τι το κατ πρθεσιν εναι κλητος τν αταν κα πστολος ποδδωκεν εθως, επν τι ο προγνω, κα προριεν υμμρφου τ εκνο το υο ατο. κα τνα γε μλλον χρν γκαταχωρισθναι ες τν δικαιοσαν κλσιν τ προθσει το θεο τος γαπντας ατν πνυ δ τν κ το φ' μν αταν παρστησι τς προθσεως κα τς προγνσεως τ οδαμεν δ τι το γαπι τν θεν πντα υνεργε ε γαθν. σχεδν γρ επεν τι πντα συνεργοντα ες γαθν δι τοτο συνεργε, πε ξιο εσι συνεργας ο γαπντες τν θεν. μα δ κα ρωτσωμεν τος τ ναντα λγοντας, κα ποκρινσθωσαν μν πρς τατα. στω καθ' πθεσιν ενα τινα φ' μν κα τοτο ρομεν ατος ναιροσι τ φ' μν, ως κ τς διδομνης ποθσεως λεγχθ ατν λγος οχ γις ν. ντος δ το φ' μν, ρα θες πιβαλν τ ερμ τν σομνων προγνσεται τ πραχθησμενα κ το φ' μν κστ τν χντων τ φ' μν, ο προγνσεται τ μν ον λγειν ο προγνσεται, γνοοντς στι τν π πσι νον κα τν μεγαλωσνην το θεο. ε δ δσουσιν τι προγνσεται, πλιν ρωτσωμεν ατος, ρα τ γνωκναι ατν ατιν στι το σεσθαι τ σμενα, διδομνου το εναι τ φ' μν πε σται προγνω, κα οδαμς στν ατα ατο πργνωσις τν σομνων κ το φ' μν κστ δυνατν ον ν τνδ τινων παντησντων μ τδε λλ τδε νεργσαι τν δημιουργηθντα ατεξοσιον. τοτων ον κα τοιοτων ν λεχθησομνων, σζεται κα τ εγε, γαθ δολε κα πιτ π λγα πιτ, π πολλν ε κατατω εελθε ε τν χριν το κυρου ου κα πς παινος. σζεται δ κα τ ελογον το πονηρ δολε κα κνηρ, δει ε βαλεν τ ργριν μου ε τρπεζαν. οτω δ σωθσεται μνως τ δικαως λεγμενα πρς μν τος κ δεξιν δετε πρ με ο ελογημνοι το πατρ μου, κληρονοματε τν τοιμαμνην μν βαιλεαν π καταβολ κμου τι πεναα, κα δκατ μοι φαγεν κα τ ξς πρς δ τος ξ εωνμων πορεεθε π' μο ο κατηραμνοι ε τ πρ τ ανιον, τ τοιμαμνον τ διαβλ κα το γγλοι ατο τι πενων, κα οκ δκατ μοι φαγεν κα τ ξς. λλ κα επερ τ φωρισμνος ες εαγγλιον θεο κα τ φορα με κ κοιλα μητρ μου νγκην τιν περιεχε, πς ν ελγως φασκε τ ποπιζω μου τ μα κα δουλαγωγ, μπω λλοι κηρξα ατ δ κιμο γνωμαι κα τ οα γρ μο τιν ν μ εαγγελζωμαι σαφς γρ κ τοτων παρστησιν τι ε μ πεπαζεν ατο τ σμα κα δουλαγγει ον τε ν ατν λλοις κηρξαντα δκιμον γενσθαι, κα τι δυνατν ν οα ατ γενσθαι ε μ εηγγελζετο. μποτε ον σν τοτοις φρισεν ατν θες κ κοιλας μητρς, κα φρισεν ατν ες εαγγλιον θεο, σν τ ωρακναι τν αταν το δικαου φορισμο, τι ποπισει τ σμα κα δουλαγωγσει ελαβομενος μπως λλοις κηρξας ατς δκιμος γνηται, κα τι, εδς οα ατ σεσθαι ν μ εαγγελσηται, φβ τ
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 2
πρς τν θεν πρς τ μ γενσθαι ν τ οα οκ σιπα λλ' εηγγελζετο. κα τατα δ ρα φορζων ατν κ κοι λας μητρς ατο κα φορζων ατν ες τ αυτο εαγγλιον, τι ν κποι σται περιοτρω, ν φυλακα περιευντω, ν πληγα περβαλλντω, ν θαντοι πολλκι π ουδαων πεντκι τεαρκοντα παρ μαν λψεται, τρ αβδιθεται, παξ λιθαθεται κα τδε τιν πεσεται καυχμενο ν τα θλψει κα εδ τι θλψι πομονν κατεργζεται κα πομνων. δι τατα δ ξιον ν ατν φορισθναι ες εαγγλιον θεο προγινωσκμενον σεσθαι, κα φορισθναι ατν κ κοιλας μητρς ατο. κα φωρζετο ες εαγγλιον θεο ο δι τν φσιν χουσν τι ξαρετον κα σον π τ κατασκευ πρ τς τν μ τοιοτων φσεις, λλ δι τς προεγνωσμνας μν πρτερον πρξεις στερον δ γενομνας κστην κ τς παρασκευς κα τς προαιρσεως τς ποστολικς. νν δ ποδιδναι ες τ π το ψαλμο ητν οκ ν εκαιρον, παρεκβατικν γρ ν δι ες τν οκεαν τξιν θεο διδντος ποδοθσεται, ταν τν ψαλμν διηγμεθα. ρκσει δ κα τατα πεπλεονασμνα ες τ φωρισμνος. 2 i 9–11 μρτυς γρ μου στν θες λατρεω ν τ πνεματ μου ν τ εαγγελ το υο ατο, ς διαλεπτως μνεαν μν ποιομαι πντοτε π τν προσευχν μου δεμενος επως δη ποτ εοδωθσομαι ν τ θελματι το θεο λθεν πρς μς πιποθ γρ δεν μς. στι δ κα χωρς θελματος θεο κειν πρς τινα, σπερ Βαλαμ πει πρς τν Βαλκ καταρασμενος μισθο τν σραλ ομαι δ τι κα πς θνικς, πσποτε τς θεοσεβεας λλτριος, μ διακονομενος γοις τν λυσιτελν τι ατος, ο κα ν θελματι θεο εοδοται γνεσθαι πρς ος γνεται, ε κα εοδοτα ποτε τ γρ φησν γραφ ν κακο εοδα νδρ. 3 11, 12 να τι μεταδ χρισμα μν πνευματικν ες τ στηριχθναι μς τοτο δ στι συμπαρακληθναι ν μν δι τς ν λλλοις πστεως μν τε κα μο. ς ντος δ χαρσματος μ πνευματικο γομαι τι ναγκαως πρσκειται στι γρ τινα χαρσματα, ο πνευματικ, ς κα γμος τ γρ πνευματικν οκ ν ποτε μποδσαι προευχ δ π τ ατ σνοδος νδρς κα γυναικς κωλει. τι δ χρισμα γμος δηλο πστολος φσας θλω πντα νθρπου εναι κα μαυτν, λλ' κατο διον χει χριμα κ θεο μν οτω, δ οτω. 4 i 13–15 ο θλω δ μς γνοεν, δελφο, τι πολλκις προεθμην λθεν πρς μς κα κωλθην χρι το δερο, να τιν καρπν σχ κα ν μν καθς κα ν τος λοιπος θνεσιν, λλησ τε κα βαρβροις σοφος τε κα νοτοις φειλτης εμ, οτως τ κατ' μ πρθυμον κα μν τος ν μ εαγγελσασθαι. [στιν δ νταθα καθ' περβατν, ν μ τηρηθ μχεται τ κολουθ τς γρ ν εποι δι τοτο κεκωλσθαι λθεν πρς τος ωμαους τν Παλον να καρπν χς τοναντον γρ, ε μ κωλθη καρπν εχεν, κωλυμενος δ πεστερετο το καρπο πς ον ναγνωστον πολλκις προεθμην λθεν πρς μς να τιν καρπν σχ κα ν μν καθς κα ν τος λοιπος θνεσιν, λλησ τε κα βαρβροις, σοφος τε κα νοτοις, κα κωλθην χρι το δερο δι τ ον ναγκσθη τ περβατν θεναι πειδ τ να καρπν τινα χω μελλε συνπτειν πολλ (οον τ κα ν μν καθς κα ν τος λοιπος θνεσιν, λλησ τε κα βαρβροις, σοφος τε κα νοτοις φειλτης εμ κα τ κλουθα) να μ διακψ τ συνεχε, παρενθες τ κωλθην χρι το δερο συνψε τ προτρ τ προεθμην λθεν πρς μς τ να τιν καρπν χω, κα οτως πδωκε τ το λγου κολουθ τν τξιν.] 5 i 18 ποκαλπτεται γρ ργ θεο π' ορανο π πσαν σβειαν κα δικαν νθρπων τν τν λθειαν ν δικ κατεχντων. οικε δ λγεσθαι ργ κα δικονος τν π τος μαρτημνοις πνων κα ο π' ατν τν ατν πηρται κα λειτουργο, ς τε προετθη κκαναι ργ το θεο ν τ ραλ, τε ναειθε π' ατς αυεδ
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 3
κλευσε τ ωβ ριθμαι τν λαν τ δ δετερον παρσταται κ το πτειλεν ε ατο θυμν ργ, θλψιν κα ργν, ποτολν δι' γγλων πονηρν. τε δ', ατο ο δι' μαρτας πνοι οτω γρ κοω το κατ τν κληρτητ ου κα μεταμλητον καρδαν θηαυρζει εαυτ ργν ν μρ ργ, κα το φθακεν δ ε ατο ργ ε τλο. πρς τοτοις πσκεψαι ε τ μν συμβανοντα τος δικαοις, πειρζοντος ατος το πονηρο, ργ μν στν οτε δ θεο οτε π' ορανο, λλ κτωθν ποθεν το διαβλου τινος τν γγλων ατο τοτοις δ τις οκ πιθνως νθυποσει τ εναι μν τν πλην πρ τ πνευματικ τ πονηρα ν το πουρανοι κα γρ τατα δξει ργιζμενα τος γοις παλαειν κα πγειν ατος π' ορανο ργν. μποτε ον στ τις π' ορανο ργ κα τρα κτωθεν ς ποδδεικται, οτως κα μν π' ορανο ργ θεο στν, τρα δ π' ορανο μν ο θεο δ ε δ πσιν νθρποις θες δι τν ν τ φυσικ λγ φορμν τν λθειαν φανρωσεν, κα τ γνωστν αυτο ς καστος κεχρηκεν τε τν λγον συμπεπλρωκεν, δηλοντι ναγ καον σται δι πντα τ σεβς γεγενημνα κα δκως πεπραγμνα, τοσδε μν πλεονα τοσδε δ λττονα, κατ ναλογαν λθεν τν ποκλυψιν τς ργς το θεο π' ορανο. 6 ii 7–9 τος μν καθ' πομονν ργου γαθο δξαν κα τιμν κα φθαρσαν ζητοσι ζων ανιον τος δ ξ ριθεας κα πειθοσι μν τ ληθε πει θομνοις δ τ δικ θυμς κα ργ θλψις κα στενοχωρα π πσαν ψυχν νθρπου το κατεργαζομνου τ κακν ουδαου τε πρτον κα λληνος. ργ δ στιν πμενος τος μαρτνουσιν π τιμωρ πνος θυμν δ ρζονται ργν ναθυμιωμνην κα διοιδανουσαν οτος δ θυμς ργον χει τ λγχειν, νκα ν δι τς μαρτας πσχων τιν, τοι τς συνειδσεως ατν πληττομνης κολουθοντων πιπνων τινν τ μαρτ. λλ κα θλψις πεται τος τοιοτοις οχ πομονν κατεργαζομνη, οδ ε νστις ν καυχσεται, λλ' ε συνζευκται στενοχωρ. οκ ν δ τις στενοχωρθη ε πεποικει τις ατ π οφα πλτο καρδα κα κουσε το ποστλου λγοντος πλατνθητε κα με. συνγειν γρ εωθεν κα στενον τν ψυχν τ κακ, ς τν διβολον ς ν π κατ τν φιν μφωλεειν. 7 ii 10, 11 δξα κα τιμ κα ερνη παντ τ ργαζομν τ γαθν, ουδα τε πρτον κα λληνι ο γρ στιν προσωποληψα παρ τ θε. τονυν ργαζμενος τ γαθν κα τμιον αυτν ποφανων τιμν λψεται, δι τς μετανοας ναβανων, ξ ς ξπεσεν μοιωθε το κτνει το νοτοι κα τ φθαρσας ξια πργματα νοσας γερεται ν δξ ες ανιον ζων κα ν ερν δ στι πς περσπαστος κα μ περιελκμενος π τινος λλο τι νοεν ποιεν παρ τν λθειαν, κατ τ κα ερνη το θεο φρουρει τ καρδα μν κα τ νοματα μν ν Χριτ ηο, κα ερνη μν πληθυνθεη, κα τ ερνην τν μν δδωμι μν φησν δ κα προφτης πλθο σεσθαι ερνη ν τ πιδημ το κυρου ω νταναιρεθ ελνη, να μηκτι νθον πρχ φς κα νυκτερινν. 8 ii 12, 13 σοι γρ νμως μαρτον νμως κα πολονται κα σοι ν νμ μαρτον δι νμου κριθσονται ο γρ ο κροατα το νμου δκαιοι παρ τ θε, λλ' ο ποιητα το νμου δικαιωθσονται. κριθναι μν στι κατ νμον κα δι νμου τ δ πολσθαι οκ πιδχεται νμον οδ γρ λλος τις ατος πολε, να κρν ατος νμ πωλεας, λλ' χεται τος νμως μαρτσασιν πλεια σοι δ ν νμ μαρτον μ πνυ ποστατοντες ατο λλ' τοι παρορντες κα νικμενοι, μετ το προτθεσθαι κατ νμον ζν, οτοι δι' ατο το νμου κριθσονται. 9 ii 15, 16 συμμαρτυροσης ατν τς συνειδσεως κα μεταξ λλλων τν λογισμν κατηγοροντων κα πολογουμνων, ν μρ τε κρινε θες τ κρυπτ τν νθρπων κατ τ εαγγλιν μου δι ησο Χριστο. [ κα οτως] κρινε θες κατ τ εαγγλιον περ εαγγλιον Παλου στιν, κα τν
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 4
παραπλησων κεν κα ξους αυτος πεποιηκτων οδενς σκυθρωπο λλ' φ' χαρειν χρ. δι ατν στι τ εαγγλιον σν τ το θεο κρσει διακν κεχρημν. 10 ii 21–25 ον διδσκων τερον σεαυτν ο διδσκεις κηρσσων μ κλπτειν κλπτεις λγων μ μοιχεειν μοιχεεις βδελυσσμενος τ εδωλα εροσυλες ς ν νμ καυχσαι, δι τς παραβσεως το νμου τν θεν τιμζεις τ γρ νομα το θεο δι' μν βλασφημεται ν τος θνεσι καθς γγραπται περιτομ μν γρ φελε, ν νμον πρσσς ν δ παραβτης νμου ς, περιτομ σου κροβυστα γγονεν. ζητσαι χρ ποσαχς νμος λγεται, κα μλιστα παρ τ ποστλ, να μ δξ ναντιοσθαι αυτ ποτ μν ε περιτμνεθε, Χριτ μ οδν φελει ποτ δ περιτομν φελεν ν νμον τις πρσσ. στιν ον νμος καθ' να τρπον ψιλν τ Μωσως γρμμα, καθ' σημαινμενον ερηται τ ε ν νμ δικαιοθε τ χριτο ξεπατε κα τ νμο παιδαγωγ μν γγονεν ε Χριτν. στι κα κατ πνεμα νμος κυρως νομαζμενος, καθ' ερηται τε μν νμο γιο κα ντολ γα. στι κα φυσικς, καθ' ερηται ταν γρ θνη τ μ νμον χοντα φει τ το νμου ποι κα τ ξς. λγεται νμος κα Μωσως στορα, ς ταν ν τ πρς Γαλτας φσκ λγετ μοι ο τν νμον ναγινκοντε τν νμον οκ κοετε, γγραπται γρ, βραμ δο υο χεν κα τ ξς. καλε δ κα τ προφητικ νμον, ς ν τ νμ γγραπται, ν τερογλοι κα ν χελειν τροι λαλω τ λα τοτ ν σα. μποτε δ κα τν Χριστο περ τν πρακτων διδασκαλαν νμον καλε, ς ταν φσκ αυτν μ νομον εναι θεο λλ' ννομον Χριτο. ταν ον φσκ οτινε ν νμ δικαιοθε τ χριτο ξεπατε, νατρπει μς π το Μωσως γρμματος. περιτομν ον, ν ατς φησι νν, τραν λγει παρ τν κατατομν κα νμον, τν πνευματικν. δναται δ νν νμος νοεσθαι κα κατ τς φυσικς ννοας κατ γρ τν τς ψυχς βελτωσιν πνευματικς περιτεμνμενος φελεται κατ τν τν φαλων περιαρεσιν, δι δ το πρττειν τν νμον τ πρακτα ργαζμενος. δναται δ τις κα κατ τ ητν κτς ναγωγς ξηγσασθαι τ ητν, κα φησιν τι πρς τος π ουδαων διαλεγμενος τοτ φησιν γνετο γρ το ουδαοι ουδαο να ουδαου κερδ, περιτεμν τν Τιμθεον κα κειρμενο κα καθαιρμενος κατ νμον, στε κα πρς ατος λγειν περιτομ μν γρ φελε ν νμον πρσσς, πρς δ τος ξ θνν διαλεγμενος τατην κωλει, μ ναντιομενος αυτ πειδ δ ερηται ν τ περ τατης λγ τ βραμ τος ξ θνν περιτμνεσθαι, ε μ τος π πρματο ατο, κα τος οκογενε κα ργυρωντου μοως δ κα ν τ Λευιτικ περ τν υν σραλ ερηται μνον οκ νγκη δ κα τος προσηλτους τοτοις προσυπακοεσθαι, πε οδ τ περ τν Λευιτν δικς νενομοθετημνα, τ περ τν ερων, τ περ τς γερουσας προσυπακοειν ατος δδωσι κα τρους. ταν γρ κα τος προσηλτους βολετα τι διαπρττεσθαι, δικς κα ατν μμνηται, ς ταν περ θυσας φησν. μλει κα συνεστηκτος το καλουμνου γισματος προσφερον κα προσλυτοι ς κα περ τν δκα λεπρν τν καθαρθντων κριος φη πορευθντε δεξατε αυτο το ερειν φ' ν αμαρετη ες ν. μαρτυρν σωτρ φησιν οχ ο δκα καθαρθηαν ο δ ννα πο οχ ερθηαν ποτρψαντε δξαν δοναι τ θε ε μ λλογεν οτο. ε δ τις τ π τς ξδου νθυποσει περ τν σθειν τ πσχα βουλομνων προσηλτων, ς δε ατος περιτμνεσθαι, φσομεν ς ν ν τπ θεθαι τ πχα προσταξεν θες, τοτου δ μ σταμνου νν περιττ περιτομ τος ξ θνν. 11 iii 1–3 τ ον τ περισσν το ουδαου, τς φλεια τς περιτομς πολ κατ πντα τρπον πρτον μν γρ τι πιστεθησαν τ λγια το θεο. τ γρ ε πστησν τινες μ πιστα ατν τν πστιν το θεο καταργσει μ γνοιτο. τ πιστευθναι τ λγια
Ερευνητικ ργο: ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ. Χρηµατοδτηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. προι 25%). Πανεπιστµιο Αιγαου, Τµµα Πολιτισµικς Τεχνολογας και Επικοινωνας, © 2006.
Εργαστριο ιαχερισης Πολιτισµικς Κληρονοµις, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab. 5
το θεο οκ ν τ βιβλα κα γρμματα πι στευθναι χαρακτηρζεται, λλ' ν τ τν ν ατος νον κα τ ναποκεμενα μυστρια γινσκεσθαι. κατ γρ τν γι λγον οφ νοει τ π το δου τματο π δ χελει φορει πιγνωμονην. τοιοτος ν Μωυσς κα ο προφται, ουδαοι ντες κα πιστευθντες τ λγια το θεο, κα ε τις παρ' ατος τοτοις παραπλσιος. κα ο πστολοι δ το κυρου μν ησο Χριστο εχον τ περισσν το ουδαου κα τν τς περιτομς φλειαν παρ τος π' ατν μαθντας τν χριστιανισμν. στι δ κα τος ξ θνν πολ τ περισσν παρ τος κ περιτομς π' κενων γρ ρθη βαιλεα το θεο να δοθ θνει ποιοντι το καρπο ατ. ε δ πρτοι κενοι πιστεθησαν τ λγια το θεο, εσν ο κα δετερον πιστευ θντες τ γρ πρτον τινς στιν τινν πρτον. τνες ον δετερον πιστεθησαν δεν στν κ το μν γρ δι το πνεματο δδοται λγο οφα κα τ ξς. ε δ τις συγχεμενος τατν οεται τ λγια το θεο τος γρμμασι το θεο, προσεχτω τ λγοντι ψαλμ τ λγια κυρου λγια γν ργριον πεπυρωμνον δοκμιον τ γ κεκαθαριμνον πταπλαω. γ μν γρ οκ ομαι τ γν λγια εναι τ ατ τ ποκτεννυντι γρμματι. σπερ δ ο προειρημνοι ουδαοι πρτοι πιστεθησαν τ λγια το θεο, οτως κα τινες πστησαν λλ' οχ τν τοιοτων ετε πρς τν θεν ετε πρς τ λγια ατο πιστα τν πστιν το θεο καταργσει. ποαν δ πστιν το θεο πτερον ν θες πιστεει τισ τ λγια ν ο πιστευθντες τ λγια πιστεουσι τ θε, ς βραμ πτευε τ θε κα λογθη ατ ε δικαιονην κτερον ομαι λγον χειν μεμνσθαι γρ δε τν τε πιστεοντα τ θε κα τν πεπιστευμνον τ λγια ατο, μλιστα ν καιρ τς τν πστων χλεης ν χλευζουσι τος πεπιστευκτας, το μ καταργεσθαι τν πστιν το θεο π το λγου τν πιστοντων. 12 iii 4 γινσθω δ θες ληθς πς δ νθρωπος ψεστης καθς γγραπται πως ν δικαιωθς ν τος λγοις σου κα νικσς &
