Πολεοδομικός Σχεδιασμός I

Χαρχαλάκη ΜαρίαΦρούσιου Σεμέλη Φουστέρη Αθηνά

Ευχαριστούμε πολύ τους

Βενιεράκη ΜανώληΖάχο ΘεόφιλοΚαπράρα ΓιώργοΧαλεπλή Βάσια

για την πολύτιμη βοήθεια και φιλοξενία

ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣΞΑΝΘΗ

ΞΑΝΘΗ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

π ε ρ ί λ η ψ η

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ

ΤΕΛΕΤΕΣ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ

ΤΟ ΕΒΡΑΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟΑΡΜΕΝΙΟΙΠΟΜΑΚΟΙΒΟΥΛΓΑΡΟΙΑΘΙΓΓΑΝΟΙΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ

ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΓΙΟΡΤΕΣ ΠΑΛΙΑΣ ΠΟΛΗΣΠΑΖΑΡΙ

1

2

3

4

5

Η πόλη της Ξάνθης χαρακτηρίζεται απο την πολυμορφία και την κινητικότητα των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν σε αυτήν. Οι διαφορετικοί πληθυσμοί που συντελούν στη συγκρότηση αλλά και στη διαμόρφωση της είναι κατάλοιπα απο αλλεπάλληλες μετακινήσες- εγκαταστάσεις. Τα ίχνη των διαφορετικών εθνοτικών στοιχείων αποτυπώνονται τόσο στα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της όσο και στις διαφορετικές εκφάνσεις της καθημερινής ζωής. Στην παρούσα εργασία, επιχειρούμε να διερευνήσουμε πως η συνύπαρξη των ποικίλλων πληθυσμών μέσω των διάφορων θρησκευτικών τελετών, συμβάντων και περιοδικών φαινομένων εκφράζεται μέσα στις δομές της πόλης.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: μειονοτικοί πληθυσμοί, Ξάνθη, τελετές, περιοδικά συμβάντα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣ

0101

Το 549 μ.Χ η πόλη καταλαμβάνεται απο τους Σκλαβίνους και καταστρέφεται ολοκληρωτικά για να περάσει τον Αυγουστο του 1185 μ.Χ στην κυριαρχία των Νορμανδών. Την τελευταία δεκαετία του 12ου αιώνα η Ξάνθεια βρίσκεται κάτω απο την Βουλγαρική κατοχή. Το 1200 ο βυζαντινός στρατός ελευθερώνει την πόλη και το 1204 καταλαμβάνεται απο τους σταυροφόρους. Το 1224 μ.Χ η Ξάνθεια ελευθερώνεται για να βρεθεί ξανά κάτω απο την βουλγαρική κατοχή απο το 1230 μέχρι το 1242. Την τελευταια περίοδο της ζωής του Βυζαντίου βρίσκεται στο επίκεντρο των εμφύλιων πολέμων μεσα στον οποίον οι βυζαντινοί χρησιμοποίησαν με διάφορα ανταλλάγματα, Σέρβικα, Τουρκικά και Βουλγαρικά στρατεύματα.

Βυζαντινή Περίοδος( 324- 1361 μ.Χ)

Η κατάληψη της Ξάνθης απο τους Οθωμανούς είχε σαν αποτέλεσμα την αναδιάρθρωση των οικισμών σύμφωνα με τις νεες απαιτήσεις του συστήματος παραγωγής της Οθωμανικής φεουδαρχίας. Στην ευρύτερη περιοχή της Ξάνθης, ιδρύεται η Γενισέα( Γενιτζέ Καρασού) απο Τούρκους άποικους. Η νέα πόλη της Γενισέας γρήγορα γνωρίζει την ανάπτυξη σαν γεωργικό και εμπορικό κέντρο. Αντίθετα, η Ξάνθη υποβιβάζεται στην θέση μιας ασήμαντης κωμόπολης με το όνομα Εσκιτζέ( Isketje). To 1829 δυο μεγάλοι σεισμοί κατέστρεψαν εντελώς την πόλη της Εσκιτζέ. Έτσι οι κάτοικοι την εγκαταλείπουν και εγκαθίστανται στην περιοχή της Γενισέας. Το 1870 μια μεγάλη πυργαγιά γίνεται αιτία καταστροφής της Γενισέας και πολλοί κάτοικοι μετακομίζουν πίσω στην Ξάνθη. Μετα το 1870 η Ξάνθη λόγω της καλλιέργειας του καπνού γνωρίζει μεγάλη οικονομική ανάπτυξη . Μετατρέπεται στο πιο γνωστό καπνικό κέντρο της ευρωπαϊκής Τουρκίας. Οι εύποροι ξανθιώτες χτίζουν διώροφα αρχοντικά στα πρότυπα των δυτικομακεδονικών και συμβάλλουν οικονομικά στην ανοικοδόμηση και λειτουργία σχολείων και εκκλησιών. Σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη της πόλης αποτελεί το γεγονός ότι απο την Ξάνθη περνά η σιδηροδρομική γραμμή που εκτελεί το δρομολόγιο Θεσσαλονίκη- Κωνσταντινούπολη.

Περίοδος Τουρκοκρατίας( 1361-1912 μ.Χ)

Η κατάληψη της Ξάνθης απο τους Βούλγαρους το 1912 διακόπτει την οικονομική της ανάπτυξη. Τον Ιούλιο του 1913 ελευθερώνεται απο ελληνικά στρατευματα αλλά με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, η πόλη παραδίδεται στον βουλγαρικό στρατό.

Περίοδος Βαλκανικών Πολέμων(1912-1920)

Στις 10-08-1920 υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών και σύμφωνα με αυτην αποδίδεται η Δυτική Θράκη στην Ελλάδα. Τρία χρονια αργότερα με την συνθήκη της Λωζάνης και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, μετά την καταστροφή του 1922 η πληθυσμιακή σύσταση της Θράκης αλλάζει. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 1944, η Ξάνθη βρίσκεται ξανα υπο την επιρροή των Βουλγαρων. Απο το 1938 αρχίζει η παρακμή του καπνού και το φαινόμενο της μετανάστευσης κάνει την εμφάνιση του.

Περίοδος 1920-1951

Το 1953 ολοκληρώνεται το κτίριο της δημοτικής αγοράς και οι καταστηματάρχες υποχρεώνονται να μετακομίσουν σε αυτήν ή σε ακτίνα 500μ. με αποτέλεσμα να συγκροτηθεί το εμπορικό τρίγωνο της πόλης με τους δρόμους Δημητρίου, Ορφέως και Μπροκούμη.

Περίοδος 1951-1971

Το 1976 η Παλιά Πόλη χαρακτηρίζεται σαν διατηρητέα. Μέχρι το 1974 ο πληθυσμός της πόλης αλλά και ολόκληρου του νομού μειώνεται σημαντικά λόγω μετανάστευσης. Οι μεταναστευτικοί νόμοι που θεσμοθετήθηκαν μετα το 1974 ευνόησαν την εγκατάσταση βιομηχανιών στην ευρύτερη περιοχή της Ξάνθης. Την ίδια χρονιά η Ξάνθη γίνεται η έδρα του Δ’ Σώματος Στρατού και ιδρύεται το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού και αντιστροφή της μετανάστευσης σε παλλινόστηση προς την πόλη της Ξάνθης με παράλληλη την ανάπτυξη έντονης οικονομικής δραστηριότητας.

Περίοδος 1971-1981

Ο κάθετος άξονας της Εγνατίας Οδού, Ξάνθη-Εχίνος-Ελληνοβουλγαρικά σύνορα υλοποιήθηκε με την υπογραφή του πρωτοκόλλου διμερούς συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας το 1998. Τόσο η Εγνατία όσο και η ύπαρξη των αεροδρομίων Καβάλας και Αλεξανδρούπολης ωφέλησαν σημαντικά στην διατήρηση της Ξάνθης σαν μια σημαντικά δραστήρια πόλη της Β. Ελλάδας και ενίσχυσαν τον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα.

Περίοδος 1980- Σήμερα

ι σ τ ο ρ ι κ ά σ τ ο ι χ ε ί α

1974

1962

1922

1870 1980

ΧΑΡΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΟΛΗΣΧ01

0202

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ (η) [1889] ομάδα ανθρώπων που συνδέονται μεταξύ τους ως προς την καταγωγή, τα πιστεύω ή τη συμπεριφορά, αλλά διαφοροποιούντε ως προς τα ίδια χαρακτηριστικά απο το ευρύτερο σύνολο στο οποίο ανήκουν: εθνική/γλωσσική/θρησκευτική/κοινωνική/αναφομοίωτη.

Η κατοίκηση της πόλης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον που οφείλεται στην πολυμορφία του ανθρώπινου στοιχείου, δηλαδή στην παρουσία ποικίλλων πολιτισμικών και θρησκευτικών χαρακτηριστικών. Μουσουλμανική μειονότητα, αθίγγανοι, πομάκοι, εβραίοι, αρμένιοι, βούλγαροι, παλλινοστούντες προέρχονται απο ανακατατάξεις, μετακινήσεις και μετεγκαταστάσεις που πραγματοποιήθηκαν στην πάροδο του χρόνου επηρρεάζοντας τον δομημένο τόπο και την πολεοδομική εξέλιξη της πόλης της Ξάνθης. Τα παραπάνω στοιχεία άλλοτε επέδρασαν με έντονο τρόπο και άλλοτε με τρόπο λιγότερο αισθητό που αλλοιώθηκε με το πέρας του καιρού.

ΤΟ ΕΒΡΑΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ

Στα τέλη του 18ου με αρχές του 19ου αιώνα εμφανίζονται στην πόλη οι Εβραίοι. Οι πλουσιότεροι κατοικούσαν στην ανατολική περιοχή του συνοικισμού Χατζησταύρου, κοντά στο ναό των Δώδεκα Αποστόλων. Οι φτωχότεροι ήταν εγκατεστημένοι στην ίδια κατευθυνση αλλά δυτικότερα απο τους προηγούμενους( μέχρι τα σύνορα της περιοχής Πούρναλικ). Οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής αποκαλούσαν την περιοχή Οβρεγιό. Ο τόπος εγκατάστασης βρισκόταν σε πλήρη επαφή με την περιοχή των καπνομάγαζων δείχνοντας έτσι τη σχέση του πληθυσμού με την οικονομία του καπνού. Σημαντικό στοιχείο της συσπείρωσης της εβραϊκής κοινότητας αποτελεσε η ύπαρξη Συναγωγής, Λέσχης και Σχολείου. Ο διωγμός τους απο τους Ναζί την περίοδο 1940-1945 είχε ως αποτέλεσμα την αποδεκάτιση του πληθυσμού τους.

ΑΡΜΕΝΙΟΙ

Η παροικία των Αρμενίων ενισχύθηκε απο την έλευση προσφύγων μετα την Μικρασιατική Καταστροφή. Κοινά χαρακτηριστικά με τους Ελληνογενείς πρόσφυγες δεν επέτρεψαν τον σαφή διαχωρισμό απο αυτούς. Συνεπώς, οι επιδράσεις τους στην πολεοδομική εξέλιξη της πόλης δεν διαχωρίζονται απο αυτες των άλλων προσφύγων. Κατα την εγκατάσταση τους γίνονται μεγάλες επεκτάσεις στο σχέδιο της πόλης με σκοπό την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών. Ιδρύουν μικρή εκκλησία και σχολείο.

ΠΟΜΑΚΟΙ

Η εθνοτική ομάδα των Πομάκων αποτελεί γηγενή πληθυσμό στον ορεινό όγκο της Ροδόπης με ιδιαίτερα γλωσσικά και εθνοτικά χαρακτηριστικά. Παρ’όλη την συσπείρωση τους, απο τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε ενα αρχικά περιορισμένης έκτασης ρευμα μετακίνησης προς τα αστικά κέντρα. Η εγκατάσταση τους στην πόλη της Ξάνθης παρατηρήθηκε στα τέλη του 1970. Η πομακική κοινότητα ως τμήμα του μουσουλμανικού στοιχείου εγκαταστάθηκε γύρω απο το τέμενος Αχριάν, όπως προτιμούν να αυτοαποκαλούνται.

ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ

Από τις αρχές του 16ου αιώνα εγκαταστάθηκαν στην πόλη πρόσφυγες χριστιανοί απο την πόλη Σαμακώβ της σημερινής νότιας Βουλγαρίας. Η εγκατάσταση τους πραγματοποιήθηκε στην ανατολική όχθη του ποταμού Κόσυνθου, σε ιδιαίτερο συνοικισμό. Η επικοινωνία με την πόλη γίνεται με γέφυρα στο ύψος της οδού Αριστείδου. Αρχιτεκτονικά, ο συνοικισμός διαφέρει αισθητά απο την Παλιά Πόλη με την οποία γειτνιάζει, λόγω της καταγωγής των κατοίκων.

ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ

Μετά τον 18ο αιώνα δημιουργείται μια καινούρια συνοικία που ονομάζεται «Πουρνάρ Κιπτη» ή αλλιώς Πούρναλικ που κατοικείται απο τσιγγάνους. Ακόμα, ο πληθυσμός εκτουρκισμένων αθίγγανων εγκαταστάθηκε στην σημερινή περιοχή Δροσερό στις αποθήκες πετρελαίου. Η περιοχή ονομάζεται Γκασχανές (gas hane= κτίριο πετρελαίου) στα νοτιοανατολικά της πόλης.

ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ

Οι πληθυσμιακές ανακατατάξεις με μετακινήσεις ακόμη και απο τους Βυζαντινούς χρόνους μεταγενέστερα στην Τουρκοκρατία και με αποκορύφωμα τις Συνθήκες Σεβρών και Λωζάνης είχε ως αποτέλεσμα Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι να ζουν και να συνυπάρχουνε στην Θράκη. Η μουσουλμανική μειονότητα αποτελείται απο τρείς εθνοτικές ομάδες: την τουρκόφωνη (τουρκικής καταγωγής), την πομακική και τους μουσουλμάνους αθίγγανους(επονομαζόμενοι ρομα). Οι λατρευτικοί χώροι( τεμένη) αποτέλεσαν κέντρα συσπείρωσης πληθυσμών, που οδηγούσαν στο σχηματισμό μουσουλμανικών συνοικισμών-μαχαλάδων. Αναλυτικά, διαπιστώνουμε την ύπαρξη έξι τεμένων: το Αχριάν Τζαμί, το Τσινάρ Τζαμί, το Σούννε Τζαμί, το Σερβιλί Τζαμί, το Τζαμί Χουρριέτ και το Τζαμί της οδού Δοϊράνης (Μουχατζίρ) γύρω απο τα οποία συγκροτήθηκαν οι μουσουλμανικοί συνοικισμοί.

μ ε ι ο ν ό τ η τ ε ς μ ε ι ο ν ό τ η τ ε ς

ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝΧ02

Πούρναλικ_ αθίγγανοιΧατζησταύρου_εβραίοι

Σαμακώβ_ βούλγαροι

Γκας Χανέ_αθίγγανοι

Αχριάν Μαχαλέσι_πομάκοι

1

2

3

4

5

ΧΑΡΤΗΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΩΝ ΤΕΜΕΝΩΝΧ03

1. Αχριάν Τζαμί_συνοικία Ακροπόλεως/Αχριάν Μαχαλέσι2. Σούννε Τζαμί_παλιά συνοικία σούννε μαχαλέσι3. Σερβιλί Τζαμί_συνοικία Ασια Μαχαλέσι4. Μουχατζίρ Τζαμί_συνοικία Ασια Μαχαλέσι5. Χουρριέτ Τζαμί

0303

τ ε λ ε τ έ ς τ ε λ ε τ έ ς

ΤΕΛΕΤΗ (η) 1. εκδήλωση με επίσημο συνήθως χαρακτήρα που περιλαμβάνει σειρά απο τυποποιημένες συμβολικές ενέργειες 2. (ειδικότ.) ιεροτελεστία, συγκεκριμένο τυπικό, με το οποίο συμβολικά εκφράζεται η λατρεία προς τον Θεό, όπως η τέλεση ιερής ακολουθίας. 3. η ίδια η γιορτή.[ΕΤΥΜ. αρχ., αρχική σημασία «μύηση, εορτή συνοδευόμενη απο μυστηριακά έθιμα» <θ. Τελέ- (του ρ. Τελέω-τελώ)]

Στην πόλη της Ξάνθης εμφανίζονται τελετές ποικίλλου χαρακτήρα, τόσο θρησκευτικές όσο και πολιτισμικές. Η θρησκευτική πολυμορφία του τόπου έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη και των αντίστοιχων θρησκευτικών τελετών συμπεριλαμβανομένων και των αργιών οι οποίες επηρρεάζουν την κανονικότητα της πόλης. Ο συμβολικός-θρησκευτικός χαρακτήρας συγκεκριμένων ημερών, όπως είναι η Παρασκευή για τους Μουσουλμάνους, το Σάββατο για τους Εβραίους ή η Κυριακή για τους Χριστιανούς εντοπίζεται σε καθημερινές δραστηριότητες όπως η λειτουργία των καταστημάτων και των σχολείων. Το χριστιανικό Πάσχα, το μουσουλμανικό Ραμαζάνι καθώς επίσης και άλλες τελετές διαγράφουν τα χωρικά ίχνη τους στην πόλη, η μελέτη όμως αυτων δεν θα μας απασχολήσει στην παρούσα εργασία. Αντίθετα ο πολιτισμικός χαρακτήρας τελετών όπως είναι οι Γιορτές της Παλιάς Πόλης, το Καρναβάλι και το Εβδομαδιαίο Παζάρι μοιάζουν να αποτελούν ενωτικό στοιχείο των διαφορετικών πληθυσμών της περιοχής. Η περιοδικότητα τους διαφέρει απο εβδομαδιαία σε ετήσια βάση.

ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

Το καρναβάλι ως θεσμικό περιοδικό φαινόμενο δεν προέκυψε πρόσφατα αλλά ριζώνει στον τόπο της Ξάνθης απο τις αρχές του 19ου αιώνα και είναι γνωστό όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στα Βαλκάνια. Αρχικά, προέκυψε ως γιορτή για την διατήρηση και τη διάδοση των θρακιώτικων χαρακτηριστικών.

Ο λόγος αφορά την κοινοτική οργάνωση και τις συντεχνίες. Δείκτες της πολιτιστικής ανάπτυξης μπορούν να θεωρηθούν πολλά σχολεία που λειτουργούν, οι κατά τόπους κοινότητες, η δημοκρατική ανάπτυξη των οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης και η μεγάλη λογοτεχνική παραγωγή. Είναι η εποχή κατά την οποία παρατηρείται η στροφή των λογίων στον λαϊκό πολιτισμό και η παράδοση επιλέγεται να κρατήσει, σύμφωνα με τους λόγιους, σε συνοχή τον λαό έναντι στις δυσχερείς συνθήκες ( εσωτερική - εξωτερική μετανάστευση ). Στις αρχές του αιώνα, λοιπόν, οι ξανθιώτες μελετητές πιστεύουν στη διατήρηση και μελέτη των λαογραφικών στοιχείων. Έτσι έχουμε τη δημιουργία συλλόγων, συντεχνιών, οργάνωση λεσχών και συγκροτημάτων, με στόχο τη διάσωση και διάδοση του παραδοσιακού στοιχείου.(Επιμελητήριο Ξάνθης).

Η σημερινή του μορφή διαμορφώνεται απο την δεκαετία του 1960 ως θρακιώτικη λαογραφική εορτή. Με στόχο την οικονομική άνθηση του τόπου, το 1966 μια ομάδα απο ξανθιώτες προώθησαν την ιδέα του Στ. Στάθη για διεξαγωγή εορτών την περίοδο των Αποκριών, οι οποίες διήρκεσαν μια εβδομάδα και διεξήχθησαν στην κεντρική πλατεία και περιελάμβαναν την πορεία απο τους τότε κεντρικούς δρόμους της πόλης. Το επόμενο έτος, οι γιορτές επαναλήφθηκαν, διήρκεσαν δυο εβδομάδες και αναφέρεται οτι οι επισκέπτες άγγιζαν περίπου τους 45.000 απο όλη την Ελλάδα. Το 1968 μεταφέρθηκαν οι γιορτές στην Παλιά Πόλη και εκπονήθηκαν απο την

Δημοτική Αρχή. Μεταξύ 1968-1977, προωθούνται θέματα προερχόμενα απο τα έθιμα και της παραδόσεις όπως το Προξενείο, η Θράκικη Βεγγέρα, το Γαιτανάκι.

‘Το Καρναβάλι της Ξάνθης δεν είναι μασκαράτες, ούτε και υπάρχει δεύτερο στην Ελλάδα, έτσι όπως το ενεπνεύσθη μια ομάς Ξανθιωτών, οι οποίοι ξεκίνησαν με πεποίθηση ότι θα το καταστήσουν έναν θεσμό εις την Θράκη και εις την Μακεδονία.Είναι εορταστικές εκδηλώσεις λαϊκές που λαμβάνουν μέρος, όχι μόνον άψυχα κινούμενα, δημιουργήματα της ζωγραφικής και της σημερινής νοοτροπίας ή μπογιατισμένες καρικατούρες, αλλά συγκροτήματα μουσικά με ευρωπαϊκά και εγχώρια λαϊκά όργανα….. Και η επιτροπή, κατά γενική ομολογία τριάντα χιλιάδων λαού που παρακολουθούσε τις εκδηλώσεις αυτές εις την Ξάνθη, το επέτυχαν πλήρως. Θεσμός λοιπόν κατέστησαν οι Θρακικές Λαογραφικές Εορτές της Ξάνθης…..Είναι ένα λαϊκό πανηγύρι, ένα σύνολο λαογραφικών εκδηλώσεων μέσα στην εποχή της αποκριάς και της διασκεδάσεως….. Τα καρναβάλια και τα άρματα, ωραιότατα και αυτά, αποτελούν το συμπλήρωμα των εορταστικών εκδηλώσεων οι οποίες είναι η ζωντάνια της Θράκης…’ (Εφημ. ‘Έλλην. Βορράς’, αρ. φ. 4618/183, 26/2/1969, σ.2)

Απο το 1978 και μετά η διεξαγωγή των εκδηλώσεων του καρναβαλιού στρέφεται στη σύζευξη παρόν-παρελθόντος επαναπροσδιορίζοντας το περιεχόμενο των εκδηλώσεων. Απο το 1991 το καρναβάλι καθιερώνεται ως δεκαπενθήμερο εκδηλώσεων που εμπεριέχει θεατρικά-μουσικά γεγονότα, με τη δημιουργία και την συμβολή συλλόγων και ομάδων καρναβαλιστών, την γνωστή παρέλαση την τελευταία Κυριακή και το κάψιμο του Τζάρου. Σήμερα οι Γιορτές του Καρναβαλιού πραγματοποιούνται σε διάφορα σημεία της περιοχής της Παλιάς Πόλης και της Πόλης της Ξάνθης και λήγουν με την διαδρομή της παρέλασης των 3 χλμ απο τους κεντρικούς δρόμους. Οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού διαχέονται σε διάφορους χώρους σε σημεία της πόλης όπως το ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παραδοσης με δράσεις και εκδηλώσεις, στο Δημοτικό Αμφιθέατρο Ξάνθης, στο Λαογραφικό Μουσείο στην Παλιά Πόλη και στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου όπου καίγεται ο Τζάρος και λήγει το καρναβάλι. Η διαδρομή της παρέλασης ξεκινάει απο την είσοδο της πόλης και κινείται επί της κεντρικής οδού της 28ης Οκτωβρίου, διασχίζει την κεντρική πλατεία(γνωστή ως Ρολόι) και ύστερα μέσω της Βασιλέως Κωνσταντίνου και Βασιλίσσης Σοφίας καταλήγει μπροστά στο γήπεδο της πόλης.

ΓΙΟΡΤΕΣ ΠΑΛΙΑΣ ΠΟΛΗΣ

Απο το 1991 μέχρι και σήμερα, στις αρχές του φθινοπώρου, στην πόλη της Ξάνθης διοργανώνονται οι Γιορτές της Παλιάς Πόλης. Πρόκειται μεταξύ άλλων για ένα πρόγραμμα πολιτιστικών εκδηλώσεων και καλλιτεχνικών δρώμενων όπως θεατρικές/χορευτικές παραστάσεις, μουσικές συναυλίες και εκθέσεις εικαστικών. Το μεγαλύτερο μέρος των εκδηλώσεων αυτων πραγματοποιείται στον διατηρητέο παραδοσιακό οικισμό της παλιάς πόλης της Ξάνθης. Κάθε βράδυ του δεκαήμερου των γιορτών τα στέκια των πολιτιστικών και καρναβαλικών συλλόγων σερβίρουν ποτό και φαγητό στους επισκέπτες. Τα 27 πολιτιστικά στέκια σηματοδοτούν και 27 σημεία διασκέδασης διασκορπισμένα μέσα στο παλιό κομμάτι της πόλης. Αν θεωρήσουμε οτι η ένταση της μουσικής και οι πυκνώσεις των ανθρώπων ειναι τα χαρακτηριστικά που θέτουν τα όρια ανάμεσα σε αυτά τα σημεία διασκέδασης, τότε τα όρια αυτά δεν είναι ευδιάκριτα. Η μουσική πολλές φορές αναμειγνύεται, το πλήθος του κόσμου είναι τόσο μεγάλο που δεν σχηματίζει πυκνώσεις γύρω απο τα στέκια αλλά διαχέεται σε ολόκληρη την έκταση της παλιάς πόλης μετατρέποντας την ίδια σε πρωταγωνίστρια της γιορτής. Ο χαρακτήρας των Γιορτών της Παλιάς Πόλης είναι διφυής. Σκοπός των εορτασμών αυτων απο τη μια είναι η ανάδειξη του οικισμού αυτού τόσο μέσα απο την φυσική του ομορφιά αλλά και μέσα απο τον πολιτιστικό του πλούτο. Απο την άλλη έχουν και χαρακτήρα οικονομικής ενίσχυσης του γνωστότερου γεγονότος που λαμβάνει χώρα στην πόλη, το καρναβάλι. Τα έσοδα των πολιτιστικών στεκιών απο τα φαγητά και τα ποτά διαθέτονται για την κατασκευή των κοστουμιών και του λοιπού εξοπλισμού που χρειάζονται για την πραγματοποίηση της καθιερωμένης παρέλασης.

τ ε λ ε τ έ ς

ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ ΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ

Η ιστορία του παζαριού της Ξάνθης ξεκινάει απο την Οθωμανική Εποχή με πρώτες αναφορές στο θεσμό των 15ο αιώνα. Τα δομικά στοιχεία του παζαριού κατα την πορεία των ετών παραμένουν τα ίδια αλλά κατα καιρούς διαφοροποιούνται τα εμπορεύματα. Έχει λειτουργήσει και ως ζωαγορά, ενώ σήμερα πωλούνται οπωροκηπευτικά, τρόφιμα, είδη ένδυσης, οικιακός εξοπλισμός, βιβλία, αντίκες, παιχνίδια. Αποτελεί τόπο συναλλαγών και συνάντησης των διαφορετικών πληθυσμών και μειονοτήτων. Χριστιανοί, μουσουλμάνοι, αθίγγανοι, παλινοστούντες της ΕΣΣΔ αλλά και κινέζοι, αφρικάνοι συναντιούνται με τουρίστες- επισκέπτες απο τους νομούς της Β. Ελλάδας αλλά και τις γειτονικές βαλκανικές χώρες. Το παζάρι διεξάγεται στη πλατεία Εμπορίου( πίσω απο την Πυροσβεστική και το Πολυτεχνείο) και πραγματοποιείται με εβδομαδιαία συχνότητα, την ημέρα του Σαββάτου. Τις υπόλοιπες μέρες, ο χώρος χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης αλλά ταυτοχρόνα εκει στοιβάζεται και αποθηκεύεται ο λειτουργικός εξοπλισμός του παζαριού.Η διαδικασία στησίματος των πάγκων ξεκινά τις πρώτες πρωινές χώρες και η αγορά λαμβάνει τέλος αργά το απόγευμα του Σαββάτου. Η σημερινή μέρα και τοποθεσία οριστηκοποιήθηκε μετα το 1920, ενώ αρχικά γινόταν στην σημερινή κεντρική πλατεία κάθε Κυριακή.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥΧ04

19661967-1977Σήμερα

1

3

5

7

6

8

9

4

2

26

1917

22

10

27

14

24

20

15

12

16

1825

13

21

23

11

1

3

5

7

6

8

9

4

2

26

1917

22

10

27

14

24

20

15

12

16

1825

13

21

23

11

10

22

13131331

2

14

3

1414

1772

1

27227777

19191111191

7777

24

2518

26 21

1

2

22332332

11

1666

1221

666

1121

6

5151

02000

1

ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ ΣΤΕΚΙΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝΧ05 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ

ΣΗΜΕΙΑΚΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣΧ06

ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ ΠΑΖΑΡΙΟΥΧ07

0404

σ υ μ π έ ρ α σ μ α

Απο τους χάρτες και τα διαγράμματα που προηγήθηκαν παρατηρούμε οτι οι τελετές και τα περιοδικά συμβάντα καθώς και οι πληθυσμοί που τα επανδρώνουν, επιδρούν στον πολεοδομικό ιστό της πόλης, επαναδιαμόρφωνοντάς τον. Γεγονότα, όπως οι γιορτές της παλιας πόλης και το καρναβάλι που συμβαίνουν σε ετήσια βάση, αλλά και αυτά μικρότερης κλίμακας, όπως είναι η εβδομαδιαία υπαίθρια αγορά-παζάρι επανανοηματοδοτούν την πόλη μετατρέποντάς την απο κόμβο διασκέδασης και εμπορίου σε τόπο συνάντησης. Οι τελετές επιδρούν στην καθημερινότητα της πόλης, διακόπτοντας την κανονική κυκλοφορία σε κεντρικούς δρόμους, μεταβάλλοντας το ωράριο των καταστημάτων και αλλάζοντας την χρήση των δημόσιων χώρων όπως τα σοκάκια της παλιάς πόλης, απο χώρους περιδιάβασης σε σημεία στάσης και πληθησμιακής συγκέντρωσης. Αντίστοιχα, στην περίπτωση του εβδομαδιαίου παζαριού ο χώρος στάθμευσης ενεργοποιείται μέσα απο την μετατροπή του σε υπαίθρια αγορά. Σε όλα τα παραπάνω, ο ρόλος των διαφορετικών συνεκτικών στοιχείων της πόλης είναι ζωτικής σημασίας, αφού η ύπαρξη και ανάμειξη τους εμπλουτίζει και επανατροφοδοτεί το περιεχόμενο τους.

0505

π α ρ ά ρ τ η μ α π α ρ ά ρ τ η μ α

Σάββατο_πλατεία εμπορίου

Σεπτέμβριος_παλιά πόλη

Σεπτέμβριος_παλιά πόλη

Κυριακή_πλατεία εμπορίου

Νοέμβριος_παλιά πόλη

Νοέμβριος_παλιά πόληαρχειακό υλικό καρναβαλιούΣτ. Στάθη

το ενθύμιον των αποκρεών.1923

1937

1967

π α ρ ά ρ τ η μ α β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α

ι σ τ ό τ ο π ο ι

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος _Κέντρο Οικονομικών Ερευνών _Κέντρο Κοινωνικών Επιστημών Αθηνών, (1964). ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΤΛΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ _Κλίμακα 1:2.000.000 και 1:4.200.00, Αθήνα, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος.

Δημήτρης Α. Μαυρίδης, (2007). Αγγελοφύλακτος Ξάνθη, Ξάνθη, Ιερά Μητρόπολις Ξάνθης και Περιθεωρίου.

Μανώλης Κοττάκης, (2000). Θράκη Η Μειονότητα Σήμερα, Αθήνα, εκδόσεις Λιβάνη. Χαραλαμπόγλου Μαρία, (2010). Το Μειονοτικό Στοιχείο Και η Επίδραση Του Στην Πολεοδομική Εξέλιξη Της Πόλης Της Ξάνθης, Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας_ Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Βόλος.

Ιωαννίδη, Σ. ,(1990). Ξάνθη 1870-1940 Εικόνες και Μαρτυρίες από την Ιστορία της, Ξάνθη.

Παρασκευοπούλου, Α., & Κολοκυθά, Μ. (1989). Η Παλιά Ξάνθη, μια Έρευνα στα κοινωνικά, οικονομικά χαρακτηριστικά και την Πολεοδομική οργάνωση του χώρου, Θρακικά Χρονικά.

Καρναβάλι Ξάνθης http://www.carnivalx.gr/

Επιμελητήριο Ξάνθης http://www.ebex.gr/pages/details/60/thrakikes-laografi kes-eortes-ksanthiotiko-karnabali-paradosi-48-xronon

ΟΙ Μουσουλμανικές Μειονότητες στον νομό Ξάνθης http://zagalisa.gr/content/oi-moysoylmanikes-meionotites-sto-nomo-ksanthis

Παλιά πόλη / φωτογραφικό υλικό http://oldxanthi.blogspot.gr/

Δήμος Ξάνθης http://www.cityofxanthi.gr/index.php/el/2009-01-23-12-05-01/396-2009-03-18-08-14-01

Χάρτης – περιοχές http://wikimapia.org/#lat=41.1338777&lon=24.898335&z=15&l=14&m=b

Οδηγός περιφέρειας ανατολικής Μακεδονίας και Ξάνθης/ Τεμένη http://www.xan-thi.ilsp.gr/cultureportalweb/viewitems.php?topic_id=70&level=&belongs=&area_id=45&lang=gr

Ελληνική στατιστική αρχή-ψηφιακή βιβλιοθήκη/χάρτες http://www.statistics.gr/por-tal/page/portal/ESYE