ÇİNKO (Zn) METABOLİZMASIÇİNKO (Zn) METABOLİZMASI

Yalnız ZnYalnız Zn++ değerliktedir, oksidasyona katılmaz. değerliktedir, oksidasyona katılmaz. En çok et, süt ve süt ürünlerinden zengin En çok et, süt ve süt ürünlerinden zengin

besinlerde bulunur.besinlerde bulunur. Tahıl, bitki lifleri ve fıtatlar emilimini bozar.Tahıl, bitki lifleri ve fıtatlar emilimini bozar. Günlük gereksinim 15 mg’dır, bağırsaktan aktif Günlük gereksinim 15 mg’dır, bağırsaktan aktif

emilir.emilir. Kanda %60 albumine, %40 Kanda %60 albumine, %40 αα-makroglobuline bağlı -makroglobuline bağlı

taşınır.taşınır. Atılımı ise başlıca dışkıyla, azı safra ve idrarla olur.Atılımı ise başlıca dışkıyla, azı safra ve idrarla olur. Vücut çinkosunun %70’i sabit çinko havuzu olarak Vücut çinkosunun %70’i sabit çinko havuzu olarak

deri, kas ve kemiklerde bulunur.deri, kas ve kemiklerde bulunur. Serum Zn: 60-100Serum Zn: 60-100μμg/dLg/dL

Zn Fonksiyonları;Zn Fonksiyonları;

Hemoglobin sentezindeHemoglobin sentezinde Kemik gelişimindeKemik gelişiminde Bağ dokusu kollajen metabolizmasındaBağ dokusu kollajen metabolizmasında Enzim kofaktörü olarak (SOD, Karbonik Enzim kofaktörü olarak (SOD, Karbonik

anhidraz, Alkalen fosfataz, anhidraz, Alkalen fosfataz, Karboksipeptidaz, Alkoldehidrogenaz Karboksipeptidaz, Alkoldehidrogenaz vs.)vs.)

Pankreas Pankreas ββ-hücrelerinde insülin -hücrelerinde insülin sentezlenmesi, depolanması ve sentezlenmesi, depolanması ve salınmasında rolü vardır.salınmasında rolü vardır.

Zn Eksikliği;Zn Eksikliği; Malnutrüsyon, malabsorbsiyon ve liften zengin Malnutrüsyon, malabsorbsiyon ve liften zengin

beslenmede, kronik alkalizmde, kanser ve kronik beslenmede, kronik alkalizmde, kanser ve kronik enfeksiyonlarda (viral) oluşabilir.enfeksiyonlarda (viral) oluşabilir.

İskelet gelişimi bozukluğu, yara iyileşmesinde İskelet gelişimi bozukluğu, yara iyileşmesinde bozulma, erkek kısırlığına, dermatite ve immun bozulma, erkek kısırlığına, dermatite ve immun yetmezliğe sebep olabilir.yetmezliğe sebep olabilir.

““Akrodermatis Enteropatika”, kalıtsal, nadir görülen Akrodermatis Enteropatika”, kalıtsal, nadir görülen çinko emilim bozukluğudur. Bebeklik çağında deri çinko emilim bozukluğudur. Bebeklik çağında deri belirtileri, diyare, immun yetmezlik ve büyüme belirtileri, diyare, immun yetmezlik ve büyüme geriliği ile karakterize edilir. Tedavi edilmezse geriliği ile karakterize edilir. Tedavi edilmezse ölüme sebep olabilir.ölüme sebep olabilir.

Nadir de olsa toksisite durumunda , ataksi, Nadir de olsa toksisite durumunda , ataksi, pankreatid, anemi, kusma vs. bulgular oluşturabilir.pankreatid, anemi, kusma vs. bulgular oluşturabilir.

BAKIR (Cu) BAKIR (Cu) METABOLİZMASIMETABOLİZMASI

+1 ve +2 değerlikleri ile oksido-redüksiyon +1 ve +2 değerlikleri ile oksido-redüksiyon reaksiyonlarına katılabilir.reaksiyonlarına katılabilir.

Karaciğer, kabuklu deniz ürünleri, fındık, ceviz Karaciğer, kabuklu deniz ürünleri, fındık, ceviz bazı baklagillerde bol oranda, daha az ise süt ve bazı baklagillerde bol oranda, daha az ise süt ve yeşil sebzelerde bulunur.yeşil sebzelerde bulunur.

Bağırsakta yüksek molekül ağırlıklı bir proteine Bağırsakta yüksek molekül ağırlıklı bir proteine bağlanarak dolaşıma geçer, kanda albümine bağlanarak dolaşıma geçer, kanda albümine bağlı taşınır ve büyük kısmı karaciğerde bağlı taşınır ve büyük kısmı karaciğerde serüloplazmin yapısına katılır.serüloplazmin yapısına katılır.

Başlıca dışkıyla atılır, azı safra, idrar ve ter ile Başlıca dışkıyla atılır, azı safra, idrar ve ter ile atılır.atılır.

Serum Cu: 70-150 Serum Cu: 70-150 μμg/dLg/dL

Cu Fonksiyonları; Cu Fonksiyonları; Kemik gelişiminde,Kemik gelişiminde, Melanin sentezinde,Melanin sentezinde, Oksijen transportunda,Oksijen transportunda, Nükleik asid ve protein sentezinde rolü vardır.Nükleik asid ve protein sentezinde rolü vardır. Bakır içeren enzimlerde Bakır içeren enzimlerde

(SOD, Dopamin (SOD, Dopamin ββ--hidroksilaz, tirozinaz, lizil oksidaz, serüloplazmin vs.)hidroksilaz, tirozinaz, lizil oksidaz, serüloplazmin vs.)

Metallotiyoneinler bakırlıdır ve Zn, Cd, Fe, Hg Metallotiyoneinler bakırlıdır ve Zn, Cd, Fe, Hg bağlayabilir ve vücudu metal toksisitesinden korur.bağlayabilir ve vücudu metal toksisitesinden korur.

6-8 bakır içeren serüloplazmin, ‘ferroksidaz’ aktivitesi 6-8 bakır içeren serüloplazmin, ‘ferroksidaz’ aktivitesi ile depo demirin oksidlenip (Fe+3) transferrine ile depo demirin oksidlenip (Fe+3) transferrine bağlanmasını sağlar. (Depo demirin mobilizasyonu).bağlanmasını sağlar. (Depo demirin mobilizasyonu).

Wilson Hastalığı (Hepatolemiküler Wilson Hastalığı (Hepatolemiküler Dejenerasyonu)Dejenerasyonu)

Otozomal reresif, nadir görülen bir hastalıktır. Otozomal reresif, nadir görülen bir hastalıktır. Serüloplazminin bakır bağlaması bozulmuştur Serüloplazminin bakır bağlaması bozulmuştur ve karaciğer, böbrek bazal gangliyon (lentiküler ve karaciğer, böbrek bazal gangliyon (lentiküler dejenerasyon) ve korneada bakır birikimi dejenerasyon) ve korneada bakır birikimi (Kayser-Fleischer halkası) söz konusudur.(Kayser-Fleischer halkası) söz konusudur.

Menkes SendromuMenkes Sendromu Z-bağlı geçiş gösteren nadir bir hastalıktır. Z-bağlı geçiş gösteren nadir bir hastalıktır.

Cu+2 taşıyan ATP az kusurludur, yeni doğan Cu+2 taşıyan ATP az kusurludur, yeni doğan plazma Cu+2 seviyesi düşüktür. Fakat bir çok plazma Cu+2 seviyesi düşüktür. Fakat bir çok dokuda bakır birikimi ve idrar atılımında artış dokuda bakır birikimi ve idrar atılımında artış söz konusudur. Nörolojik bozukluk cilt ve saç söz konusudur. Nörolojik bozukluk cilt ve saç bulguları söz konusudur.bulguları söz konusudur.

Cu Toksisite;Cu Toksisite; Bakırlı kaplar, bazı yanık Bakırlı kaplar, bazı yanık pomadları ve fungusidler, hemodiyaliz bakırlı pomadları ve fungusidler, hemodiyaliz bakırlı tüplerin yoluyla oluşabilir. GTS’de kanama, tüplerin yoluyla oluşabilir. GTS’de kanama, böbrek fonksiyon bozukluğu, nörolojik bulgular böbrek fonksiyon bozukluğu, nörolojik bulgular söz konusudur.söz konusudur.

Mangan (Mn) Mangan (Mn) MetabolizmasıMetabolizması

MnMn+2 +2 , Mn, Mn+3+3 formunda birçok metalloenzim yapısında formunda birçok metalloenzim yapısında bulunur. Günlük gereksinim 2,5-5 mg’dır. Plazmada bulunur. Günlük gereksinim 2,5-5 mg’dır. Plazmada ‘transmanganin’ e (‘transmanganin’ e (ββ-globulin) bağlı taşınır. Geniş doku -globulin) bağlı taşınır. Geniş doku dağılımı söz konusudur. Özellikle hücre mitokondrisinde dağılımı söz konusudur. Özellikle hücre mitokondrisinde bulunur. Göz yaşında plazmanın 50 katı Mn bulunur.bulunur. Göz yaşında plazmanın 50 katı Mn bulunur.

Fonksiyonları;Fonksiyonları; Piruvat karboksilaz, mitokondriyal Mn-SOD yapısında Piruvat karboksilaz, mitokondriyal Mn-SOD yapısında

bulunur (Arginaz, hidroksilaz, kinaz, dekarboksilaz ve bulunur (Arginaz, hidroksilaz, kinaz, dekarboksilaz ve transferaz vs.).transferaz vs.).

Polisakkarit ve glikoprotein sentezinde aktivatördür.Polisakkarit ve glikoprotein sentezinde aktivatördür. Kollesterol sentezinde, glukoz tolerans eğrisi üzerinde Kollesterol sentezinde, glukoz tolerans eğrisi üzerinde

etkileri vardır. Hipoglisemik özellik taşıdığı ileri sürülmüştür.etkileri vardır. Hipoglisemik özellik taşıdığı ileri sürülmüştür. Fe, Cu, Mg enzim aktivitörü olarak Mn etkilerini Fe, Cu, Mg enzim aktivitörü olarak Mn etkilerini

sağladığından eksikliğinin saptanması zordur.sağladığından eksikliğinin saptanması zordur.Toksisite;Toksisite; Madenci, kayakçı, ilaç, seramik, cam sanayisinde Madenci, kayakçı, ilaç, seramik, cam sanayisinde

çalışanlarda oluşabilir. Nörolojik bulgular ve solunum çalışanlarda oluşabilir. Nörolojik bulgular ve solunum bozukluğu oluşturur (Tedavi: EDTA).bozukluğu oluşturur (Tedavi: EDTA).

Molibden (Mo);Molibden (Mo); Bitkisel besinlerle 150-500 Bitkisel besinlerle 150-500 μμg g alınır. İnce barsakta emilir. İdrar ve safra ile alınır. İnce barsakta emilir. İdrar ve safra ile atılır.atılır.

Silisyum (Si);Silisyum (Si); Rafine edilmemiş tahıllarda Rafine edilmemiş tahıllarda bulunur. Glikozaminoglikan, elastin ve kollajen bulunur. Glikozaminoglikan, elastin ve kollajen metabolizmasında, kemik kalsifikasyonunda metabolizmasında, kemik kalsifikasyonunda rolü vardır. Antiatherojenik rolü olduğu rolü vardır. Antiatherojenik rolü olduğu düşünülmektedir.düşünülmektedir.

Kadmiyum (Cd);Kadmiyum (Cd); İçme suyu, bitkisel ve hayvansal İçme suyu, bitkisel ve hayvansal besinlerde bulunur. Endüstriyel atıklarda besinlerde bulunur. Endüstriyel atıklarda yüksek miktarlarda bulunur. Gelişmiş sanayi yüksek miktarlarda bulunur. Gelişmiş sanayi ülkelerinde hipertansiyonla ilişkili olduğu ülkelerinde hipertansiyonla ilişkili olduğu düşünülmekte, ayrıca ateron plaklarda yüksek düşünülmekte, ayrıca ateron plaklarda yüksek oranda bulunması atherosklerozla ilişkili oranda bulunması atherosklerozla ilişkili olabileceğini düşündürmektedir.olabileceğini düşündürmektedir.

Vanadyum (V);Vanadyum (V); Tiroid metabolizması ile ilgili olduğu, Tiroid metabolizması ile ilgili olduğu, VV+4+4/V/V+5+5 redoks çifti ile bazı enzim düzenleyici ve redoks çifti ile bazı enzim düzenleyici ve kofaktör görevi yaptığı düşünülmektedir.kofaktör görevi yaptığı düşünülmektedir.

Brom (Br);Brom (Br); Deniz suyunda Br, omurgalı deniz Deniz suyunda Br, omurgalı deniz canlılarında bulunur. İnsanlarda en fazla hipofiz canlılarında bulunur. İnsanlarda en fazla hipofiz bezinde bulunur, sinir sistemine sedatif etkilidir, bezinde bulunur, sinir sistemine sedatif etkilidir, fazlalığı psikiyatrik bozukluğa yol açabilir.fazlalığı psikiyatrik bozukluğa yol açabilir.

Arsenik (As);Arsenik (As); Karsinojenik ve aterojenik etkili olduğu Karsinojenik ve aterojenik etkili olduğu ileri sürülmüştür. Eski dönemlerde antisfilitik ajan ileri sürülmüştür. Eski dönemlerde antisfilitik ajan olarak kullanılmıştır. Toksisitesi sülfidril grupları olarak kullanılmıştır. Toksisitesi sülfidril grupları bağlama yoluyla olur. BAL ile tedavi edilir. BAL-As bağlama yoluyla olur. BAL ile tedavi edilir. BAL-As kompleksi suda çözülür, idrarla atılır. Kronik kompleksi suda çözülür, idrarla atılır. Kronik toksikasyon saçta, akut toksikasyon idrardaki düzeyi toksikasyon saçta, akut toksikasyon idrardaki düzeyi ile tayin edilir.ile tayin edilir.

Nikel (Ni);Nikel (Ni); Bakterilerde üreaz ve hidrojenazların Bakterilerde üreaz ve hidrojenazların kofaktörüdür. 150 kofaktörüdür. 150 μμg günlük gereksinim çikolata, g günlük gereksinim çikolata, kabuklu kuruyemiş ve tahıllardan sağlanır. Eksikliği kabuklu kuruyemiş ve tahıllardan sağlanır. Eksikliği B12, folat ve demir metabolizmasında bozulmaya B12, folat ve demir metabolizmasında bozulmaya sebep olur. Endüstriyel gaz olarak nikel karbonik sebep olur. Endüstriyel gaz olarak nikel karbonik karbonmonoksitten 100 kez daha toksik ve karbonmonoksitten 100 kez daha toksik ve kanserojendir.kanserojendir.