cid-portal.orgcid-portal.org/cdr/athens2015/cloud/Congress_Projects_of... · Web view2017. 10....
32
1 40ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΟΡΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΧΟΡΟΥ – CID UNESCO – ΘΕΑΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ «ΔΟΡΑ ΣΤΡΑΤΟΥ» Αθήνα, 1 – 5 Ιουλίου 2015 Όταν οι λέξεις χορεύουν: Δυναμική και στατικότητα στη γλώσσα και τον χορό Σωτήριος Μπεκάκος Υποψ. Διδάκτωρ ΑΠΘ sbekakos @ itl . auth . gr As a mode of analysis, structuralism seeks to explain surface events, in this case a dance, in terms of the structures that lie below the surface level and that underscore it. Moreover, from this viewpoint, the art work is treated as a structure that functions as an emerging coherent whole, constantly in the process of structuration through its own determinate internal rules. The art work is not simply an aggregate of individual parts, but, rather, the parts conform to the same set of internal rules that determine the whole. The parts, then, have no existence outside the structure in which they are brought into being and through which they are ordered. But the structure is not static, because it is able to use transformational rules that provide for the possibility of new material being brought into existence to effect change and movement. So the concern becomes to look at the art work in terms of its specificity, dynamics, form, content and so forth in order to draw out the complex sets of interrelationships at work in it, which, combined together, help to create the aesthetic effect and give rise to the emerging integrated whole. Thus, individual movements in a dance have no meaning in and of themselves. Rather, meaning is determined by the relationship of the movement to all other aspects that are involved in the dance work. Consequently, although we are separating out certain sections of Rushes, to illustrate particular points, the concern is always to integrate these back into the emerging whole. Our analysis, in general, privileges what Jakobson (1972) terms the ‘poetic function’ of language. Jakobson sets out six linguistic functions of communication which can be applied fruitfully to other modes of communication […] (Jordan, Thomas, 2010: 152)
Transcript of cid-portal.orgcid-portal.org/cdr/athens2015/cloud/Congress_Projects_of... · Web view2017. 10....
40ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΟΡΟ
ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΧΟΡΟΥ – CID UNESCO – ΘΕΑΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ «ΔΟΡΑ ΣΤΡΑΤΟΥ»
Αθνα, 1 – 5 Ιουλου 2015
ταν οι λξεις χορεουν: Δυναμικ και στατικτητα στη γλσσα και τον χορ
Σωτριος Μπεκκος
As a mode of analysis, structuralism seeks to explain surface events, in this case a dance, in terms of the structures that lie below the surface level and that underscore it.
Moreover, from this viewpoint, the art work is treated as a structure that functions as an emerging coherent whole, constantly in the process of structuration through its own determinate internal rules. The art work is not simply an aggregate of individual parts, but, rather, the parts conform to the same set of internal rules that determine the whole.
The parts, then, have no existence outside the structure in which they are brought into being and through which they are ordered.
But the structure is not static, because it is able to use transformational rules that provide for the possibility of new material being brought into existence to effect change and movement. So the concern becomes to look at the art work in terms of its specificity, dynamics, form, content and so forth in order to draw out the complex sets of interrelationships at work in it, which, combined together, help to create the aesthetic effect and give rise to the emerging integrated whole.
Thus, individual movements in a dance have no meaning in and of themselves.
Rather, meaning is determined by the relationship of the movement to all other aspects that are involved in the dance work. Consequently, although we are separating out certain sections of Rushes, to illustrate particular points, the concern is always to integrate these back into the emerging whole.
Our analysis, in general, privileges what Jakobson (1972) terms the ‘poetic function’ of language. Jakobson sets out six linguistic functions of communication which can be applied fruitfully to other modes of communication […]
(Jordan, Thomas, 2010: 152)
Εισαγωγ
O νθρωπος χρησιμοποιε πολλος γλωσσικος κδικες. Αυτο διακρνονται σε μεσους μμεσους. Η χρση των γλωσσικν κωδικν αποβλπει απ τη μια πλευρ στο να εκφρασθε, εν απ την λλη στο να επικοινωνσει. Γι’ αυτ η ιστορα της γλσσας εμπεριχει την ιστορα της γλσσας του σματος καθς και τη χρση της, η οποα διαμορφνεται βσει των οικονομικν, κοινωνικν και πολιτισμικν παραγντων της κθε εποχς. Σε κθε εποχ, οι νθρωποι αποδδουν στον χορ διαφορετικς λειτουργες και αντιλψεις που συνδονται μεσα με τη δομ της κοινωνας[footnoteRef:1]. Oι κινσεις του σματος, ταν δεν εναι τυχαες, εκφρζουν το περιεχμενο, αντιπροσωπεουν ναν σημαντικ κδικα για την κατανηση του πολιτισμικο υπβαθρου. [1: Βλ. και Sachs (2006): «Per Curt Sachs, la danza "è la madre di tutte le arti. Musica e poesia si determinano nel tempo, le arti figurative e l'architettura nello spazio: la danza vive ugualmente nel tempo e nello spazio". Il suo testo è una classificazione di tutti gli aspetti della danza intesa come espressione primaria comune agli esseri umani di ogni epoca e luogo. Dalle danze preistoriche legate ai temi della fertilità, della guarigione, della caccia, della guerra e dei misteri astrali, alla grande trasformazione del XIX secolo con la civiltà industriale e la rivoluzionaria introduzione del valzer, fino ad arrivare all'esplosione di danze americane del Novecento (l'"età del tango"), attraverso un lavoro di classificazione prezioso e competente, l'autore si preoccupa di cogliere gli elementi di comparazione tra le varie culture (con un'attenzione particolare alle civiltà orientali). Oltre a quella artistico-espressiva, fondamentale è anche la funzione sociale della danza, che pure, nel corso dei secoli, non ha mancato di destare l'interesse e le preoccupazioni di moralisti e politici» (Introduzione). Για περισστερα στοιχεα, βλ. Sachs, C. 2006. Storia della danza. Presentazione di Diego Carpitella. Traduzione di Tullio de Mauro. Milano: Net. (ed. or. Eine Weltgeschichte des Tanzes, D. Reimer A.G., Berlin, 1933) ]
Αυτς οι κινσεις ονομζονται «δομημνες»[footnoteRef:2] και βρσκονται στη βση του πολιτισμικο υπβαθρου. [2: Δομημνες κινσεις – αγγλ. Structured movements. Σμφωνα με την Kaeppler (Spencer, 1999: 92 - 94): “Cultural forms that result from the creative use of human bodies in time and space are often glossed in English as ‘dance’. These cultural forms can be said to formalize human movement into structured systems in much the same way that poetry formalizes language. Such forms, though transient, have structured content, are often visual manifestations of social relations, and may be part of an elaborate aesthetic system. ”]
O χορς εναι ελεθερη κφραση. Δεν χρειζεται τα αισθματα, τις αξες και τις ανγκες ως μσον κφρασης, διτι αυτ αποτελον τη βση του. ταν ο χορς εναι αποτλεσμα καλλιτεχνικς επεξεργασας, ττε γνεται τχνη. Κθε μορφ τχνης σχετζεται με τα εργαλεα μσω των οποων δημιουργεται· κποιες φορς συμβανει τα εργαλεα να εναι γνωστα στον καλλιτχνη. Το εργαλεο του χορο εναι το σμα. Ωστσο, θεωρ τι η χορευτικ κφραση μοιζει με τη λογοτεχνικ κφραση. πως στη λογοτεχνα, ο νους, η καρδι και ο λγος βρσκονται σε μια αρμονικ σχση, η οποα με τη σειρ της δημιουργε ποηση, το διο συμβανει και κατ τη διρκεια της χορευτικς επιτλεσης.
Η συγγραφ αυτο του ρθρου ξεκιν απ την παρακτω θση:
Η γλσσα και ο χορς εναι στοιχεα, τα οποα βρσκονται σε αλληλεπδραση και εμφανζουν μια δυναμικ μια στατικτητα.
ποιος μελετ τους χορος και την ιστορα τους, απ τη μα πλευρ, εναι σε θση να κατανοσει τις τεχνικς εκτλεσης τους καθς και τη σχση ανμεσα στον ρυθμ και τη κνηση, εν απ την λλη ανακαλπτει την ουσα των λγων, των σκοπν και της μπνευσης των διων των χορν. Για την ανασνθεση της ιστορας ενς χορο, εναι απαρατητο να αναζητηθον τα ατια που οδγησαν να πρσωπο μια κοινωνικ ομδα στο να επινοσει και να επεξεργασθε να εδος χορο με να συγκεκριμνο τρπο και σε μια δεδομνη χρονικ στιγμ.
Για να γνει αυτ, εναι απαρατητο να ανατρξουμε στη φιλολογικ μθοδο (Anttila method), με σκοπ να ερευνσουμε τις γραπτς πηγς που αναφρονται στην ιστορα ενς χορο.
Για την ρευνα γρω απ τα χορωνμια εναι απαρατητο να ανατρξουμε στην ετυμολογικ μθοδο (Etymological method)[footnoteRef:3] αλλ και στην ρευνα πεδου (Field research). Βσει της ρευνας πεδου εναι δυνατ η συλλογ γλωσσικο υλικο μσω της προφορικς συνντευξης και της επιτπιας ρευνας, τσι στε να γνει μια καταγραφ των χορν και των χορωνυμων, τα οποα αποτελον κομμτι της γλσσας. Επομνως, υιοθετομε τη μθοδο ανλυσης και ρευνας, η οποα χρησιμοποιεται στη γλωσσολογα και στην ανθρωπολογα. [3: Αναφορικ με την ετυμολογικ μθοδο, βλ. και Χατζιδκις, Γ. (Hatzidakis, G. λιζα und das Makedonische. Glotta, XXIII (23). 1935: 268 – 270). Kατ την ποψη του Χατζιδκι, το νομα του φυτο «λιζα» (ν.ε.λεκα) μπορε να ερευνηθε και με τη βοθεια της ετυμολογικς μεθδου και με τη μελτη των βασικν ργων για την ιστορα της κλασικς φιλολογας και της ιστορας της ελληνικς γλσσας. Το διο ισχει και για τη μελτη του χορο. Αυτ θα πρπει να γνεται με την αναφορ στα ργα της κλασικς φιλολογας και στα ετυμολογικ λεξικ, διτι η μελτη του χορο πρπει να ξεκιν απ τις ρζες του, οι οποες βρσκονται στην αρχαα Ελλδα. Ο διος αναφρει χαρακτηριστικ τι η ετυμολογα μπορε να αποτελσει να σημαντικ βοθημα στη μελτη της γλσσας, ακμη κι ταν τα ιστορικ γεγοντα και λλες ετυμολογες δεν βοηθον στην ρευνα: Aus einer Etymologie einen so wichtigen Schluß über das Makedonische zu ziehen – zumal nachdem viele andere Etymologien und historische Tatsachen dagegen sprechen - , ist allzu gewagt; vgl. Kretschmer, Sprache, S.540 (= Α. Gercke und Ed. Norden, Einleitung in die Altertumswissenschaft, 1. Bd., 6. Heft); Ed. Schwzyer, Griechische Grammatik I [München 1934] 69ff. usw. (μτφρ. Εναι δυνατν να εξγουμε απ μια ετυμολογα να τσο σημαντικ συμπρασμα γρω απ την αρχαα Μακεδονικ γλσσα – ειδικ ταν μετ απ καιρ πολλς ετυμολογες και ιστορικ γεγοντα μιλον για το αντθετο). Τα παραπνω ισχουν και για την ετυμολογα των ονομτων του χορο (χορωνμιων), διτι πολλ απ αυτ χουν φθσει ως εμς ετε παραφθαρμνα, ετε μσω της προφορικς και της γραπτς παρδοσης. ]
πως κθε γλσσα διαθτει γραμματικ, σνταξη και λεξιλγιο, το διο και κθε χορς χει τη δικ του σνταξη και το δικ του λεξιλγιο. Διαθτει καννες, φος και χρονικς περιδους, οι οποες διαμορφνουν τη μορφ του. Κθε χορς γεννιται σε να πολιτισμικ περιβλλον για συγκεκριμνους λγους, οι οποοι εναι δυνατν να εναι κοινωνικο, οικονομικο, προσωπικο, θρησκευτικο και πολιτικο. Αυτο ανγονται σε κθε φορ σε μια ορισμνη κατσταση του ανθρπου, καθαρ ψυχικ. Χρις σ’ αυτ, ο νθρωπος αισθνεται την ανγκη να εκφρασθε με τη κνηση (κινητικ κφραση).
Αναλοντας τα στοιχεα ενς χορο μπορε κανες να ανακαλψει περισστερα πργματα για την ιστορα ενς λαο απ’ τι διαβζοντας να χειργραφο. Χρις στην ανλυση αυτ, ο ερευνητς αποκαλπτει και την ουσα που εναι κρυμμνη μσα στον χορ.
Τα ζεγη «Χορς – Γλσσα» και «Χορς –Τχνη» παργουν μια δυναμικ κποιες φορς χαρακτηρζονται απ στατικτητα. Αυτ τθενται σε δο διαφορετικ εππεδα.
Σε καλλιτεχνικ εππεδο. Το καλλιτεχνικ εππεδο αντιπροσωπεει την εξελιγμνη μορφ της χορευτικς κφρασης, η οποα ταυτζεται με τον χορευτ, σε ττοιο βαθμ, στε αυτ γεννιται και πεθανει μαζ με τον χορευτ. ταν πεθανει νας μεγλος ζωγρφος, μνουν οι πνακς του να μιλον γι’ αυτν και να δοξζουν Ζωγραφικ. Εν πεθνει νας σπουδαος χορευτς, ττε πρπει να ανατρξουμε στις ταινες (αν αυτς υπρχουν) και στα μαγνητοσκοπημνα στιγμιτυπα, για να ξαναζσουμε τη χορευτικ του τχνη.
ταν ο χορευτς γερσει και το σμα του χσει τη δναμη, την θηση και την εκφραστικ φρεσκδα, ττε παει και το θαμα της δημιουργας της τχνης. Μια χορευτικ παρσταση εναι μια στιγμ ανεπανληπτη, μοναδικ. Αν ο χορευτς εκτελε εκατ φορς, καθ’ λη τη διρκεια της ζως, ναν χορ σημαντικ απ καλλιτεχνικς πλευρς, ττε αυτ σημανει τι παργαγε εκατ ργα τχνης, διτι κθε φορ εναι η πρτη φορ. Επειδ μετ τη τελευταα φορ, εκενο το ργο τχνης παει να υφσταται.
Σε σημειολογικ εππεδο. Σε χορος που χορεονται αν ζεγη, τα δυο σματα σχηματζουν να σστημα σωμτων. Αυτ εναι να στοιχεο δυναμικς του χορο. Το σστημα αυτ χρησιμοποιε δυο κδικες επικοινωνας:
1. Εκενον που αναφρεται στη σχση που δημιουργεται ανμεσα στα δυο σματα
2. Εκενον που αναφρεται στη σχση του συστματος των σωμτων με το συγκεμενο (εξωτερικ περιβλλον)
Ο πρτος γλωσσικς κδικας χει μια λειτουργα. Η λειτουργα του εναι πιο περιορισμνη ως προς τον δετερο, αλλ πιο αποφασιστικ. Αντιπροσωπεει την ανταλλαγ πληροφοριν στο εσωτερικ μεταξ των δυο σωμτων και αποσκοπε στη δημιουργα και στην εξλιξη του συστματος. Χρις στον πρτο γλωσσικ κδικα εμαστε σε θση να αντιληφθομε, σε μικρ σε μεγλο βαθμ, την αποτελεσματικτητα στο μτρο που ο χορς εναι λειτουργικς. Αυτ σημανει τι εκφρζει την αρμονα των δυο εν κινσει σωμτων και την νωσ τους, δημιουργντας να μοναδικ εκφραστικ σχδιο.
Η δετερη γλσσα εναι εκενη που μεταδδει περιεχμενα και χει σημασα για τον θεατ.
πως λοι οι γλωσσικο κδικες, τσι και η γλσσα του χορο γνρισε διαφορετικ στδια και πρασε απ διαφορετικ εππεδα εξλιξης. Ξεκινμε απ το βασικ εππεδο των κινσεων σε κυκλικ σχμα και φθνουμε ως τον ακαδημακ και τον θεατρικ χορ. Αρχζουμε δηλαδ απ τον βασικ αυτοσχεδιασμ και φθνουμε ως τη κωδικοποηση. Απ τα κρα του φορμαλισμο μχρι και τη συνολικ ανκτηση του αυθορμητισμο μσα απ τους αφροκουβανζικους ρυθμος και τους χορος της Καραβικς. Η σχση ανμεσα στον χορ και τη μουσικ ανκει στο διο θμα: απ τον ρυθμ που εκφρζεται με τα χρια με τα πδια ως τις εξελιγμνες συνθσεις για ορχστρα.
Η γλσσα του χορο γεννθηκε με τον νθρωπο. Το να ανακαλπτει κανες τα σημεα, τα μυστικ και τις αποχρσεις του στις διφορες ιστορικς περιδους και στους διφορους πολιτισμος ισοται με το να ξαναγρφει την ιστορα του ανθρπινου εδους με δο τρπους: φιλοσοφικ και ποιητικ.
Ιστορικ αναδρομ
Ο χορς αποτελε να απ τα στοιχεα εκενα που χαρακτηρζουν μαζ με τη γλσσα ναν πολιτισμ. Συνθτει δηλαδ τη ταυττητ του, δνει χρμα στις κοινωνικς σχσεις και εναι επικοινωνιακ μσο, διτι μσω αυτο οι ιστορικς και προσωπικς μνμες διατηρονται και διαδδονται. Απδειξη των παραπνω αποτελε η επιγραφ του αμφορα του Διπλου, η οποα θεωρεται σμφωνα με τους Vox και Annibaldis (Vox, Annibaldis, 1976: 223 – 228) η αρχαιτερη ελληνικ επιγραφ.
Επνω στον αμφορα του Διπλου βρσκεται η επιγραφ:
«HOS (hòs) ΝΥΝ ΟΡΧΕΣΤΟΝ ΠΑΝΤΟΝ ΑΤΑΛΟΤΑΤΑ[footnoteRef:4] ΠΑΙΖΕΙ»[footnoteRef:5] [4: βλ. LSJ s.v. ταλς, , ν, A. tender, delicate, of youthful persons, as of maidens, Od.11.39; of fillies, Il.20.222; ταλ φρονοντες of young,gay spirit, 18.567, cf. Hes.Th.989, h.Cer.24; “μτηρ” E.El.699 (lyr.) (unless it = suckling her lamb); . χερσ, of the aged, tremulous, A.Pers.537 (anap.): c. dat., ταλς πατρ, i.e. subject, amenable to him, Pi.N.7.91. Adv. -λς Sch.Il.5.271: Sup. “-τατα, παζει” IG1.492a.] [5: Το κεμενο της επιγραφς εναι δημοσιευμνο απ τους Vox και Annibaldis και βρσκεται επνω στον αμφορα, ο οποος ονομζεται «Οινοχη του Διπλου» (σμερα φυλσσεται στο Εθνικ Αρχαιολογικ Μουσεο Αθηνν). Η οινοχη του Διπλου χρονολογεται κατ την υστερογεωμετρικ περοδο (750 – 700 π. Χ.), δηλαδ εναι του 740 π. Χ. Βρθηκε το 1871 στην Αθνα, στη περιοχ του Διπλου, δηλ. κοντ στον Κεραμεικ. (Σχετικ με την ιστορα και την αξα της επιγραφς για τη φιλολογα και την αρχαιολογα, βλ.Annibaldis, G., Vox, 1976. O. La più antica iscrizione greca. Glotta, 54, ¾: 223 – 228). Για περισστερες πληροφορες, βλ. και: Powell, B. 1988, The Dipylon Oinochoe Inscription and the Spread of Literacy in 8th Century Athens, Kadmos 27: 65–86 . Kοντογιννης, A.1999, «Η γραφ» στο τμο: Ιστορα της Ελληνικς Γλσσας (επιμ. Κ.Ζ. Κοπιδκη), Αθνα: Ελληνικ Λογοτεχνικ και Ιστορικ Αρχεο: 360–379 .]
που στην επιγραφ διαβζουμε τον ρο «ΟΡΧΕΣΤΟΝ - ρχηστν[footnoteRef:6]» (Orchestòn). [6: βλ. LSJ s.v. ρχ-ηστς , ο, , A.dancer, Il.16.617, 24.261, IG12.785,919, Epich.171, Pi.Fr.148, Pl.Euthd. 276d, OGI51.45 (Ptolemais, iii B. C.), etc. ; later esp. pantomimic dancer, “ατ τ υθμ μιμονται α τν .” Arist.Po.1447a27, cf. Luc. Salt.67; “. ο ς τς μαχαρας ροοντες” Democr.228.]
Ο ρος προρχεται απ το ρμα «ρχομαι»[footnoteRef:7] (παραγ. ρχησις[footnoteRef:8]) και στην αρχαα Ελληνικ δηλνει τον χορ και την παντομμα ναν συνδυασμ και των δυο. [7: βλ. LSJ s.v. ρχομαι , impf. ρχομην: Ep. 3pl. pres. ρχενται, impf. ρχεντο (v. infr.): fut. A.“ρχσομαι” Ar.Th.1178, etc.: aor. “ρχησμην” Anacr. 69, Hdt.6.129 ; inf. “ρχσασθαι” Hom. (v. infr.):—Pass., aor. “ρχθην” Euph.87:—dance, “θεοι κα παρθνοι . . ρχεντ” Il.18.594 ; “λιον κα Λαοδμαντα κλευσε μουνξ ρχσασθαι” Od.8.371, cf. 14.465 ; “πσσ παλοσιν ρχενται” Hes.Th.4 ; . πρς πλα, of the Pyrrhic dance, Demetr.Sceps. ap. Ath.4.155b ; “ν υθμ” X.Cyr.1.3.10 ; ρχεσθαι τας χερσ (cf. χειρονομω) Antiph.113.1 : c. acc. loci, δσω τοι Τεγην ποσσκροτον ρχσασθαι to dance in or on, Orac. ap. Hdt. 1.66, cf. Euph.l.c. (Pass.): also c. acc. cogn., Λακωνικ σχημτια ρχεσθαι dance Laconian steps, Id.6.129 ; “. τ Περσικν” X.Cyr.8.4.12 ; “. πρς τν αλν σχματα” Id.Smp.7.5 ; “. τν ρμον” Luc.Salt.II sq., etc.:—Pass., “τν μνων ο μν ρχοντο ο δ οκ ρχοντο” Ath.14.631d. 2. represent by dancing or pantomime, ρχεσθαι τν το Κρνου τεκνοφαγαν, . τν Ααντα, Luc.Salt.80, 83, cf. AP9.248 (Boeth.), 11.254 (Lucill.). II. metaph., leap, bound, “ρχεται δ καρδα φβ” A.Ch.166, cf. Anaxandr.59 ; Θεσσαλη ρχσατο Thessaly shook, trembled, Call.Del.139. III. Act. ρχω , make to dance (v. Pl.Cra.407a), is used by Ion Trag.50, κ τν λπτων μλλον ρχησεν φρνας made my heart leap (so codd. Ath., ρχησαι Nauck); but ρκσι in Ar.Th.1179 is a barbarism for ρχται.] [8: βλ. LSJ s.v. ρχ-ησις , εως, , A.dancing, the dance, Epich. 171 ; “ς ρχησιν νστασθαι” Hdt.1.202 ; esp. pantomimic dancing, Id.6.129 ; “δειν ποιοντο πσας τς . ν πλοις εναι” X.An.6.1.11 ; “κπονεν” Plb.4.20.12 : a part of γυμναστικ, acc. to Pl.Lg.795e ; “ ν τος πλοις .” Id.Cra.406d ; . νπλιος, ναγνιος ., Luc.Salt.8,32, POxy. 1241 v 27 (ii A. D.), etc.; περ ρχσεως, title of work by Lucian ; cf. Ath.1.14dsq., 14.630bsqq., Poll.4.95 sq. Για την ετυμολογα, πβ. και Beekes (2010: 1115)]
H επιγραφ, πως δημοσιεθηκε, εναι η ακλουθη:
“ΗΟΣΝΥΝΟΡΧΕΣΤΟΝΠΑΝΤΟΝΑΤΑΛΟΤΑΤΑΠΑΙΖΕΙΤΟΤΟΔΕΚΛΜΙΝ”[footnoteRef:9] [9: πβ. Annibaldis, Vox (1976: 228): La più antica iscrizione greca. E’ noto il problema della più antica iscrizione greca incisa su un’ oinochoe di stile tardo geometrico rinvenuto presso il sepolcreto di Dipylon nel 1871, e pubblicato da Koumanoudis nel 1880 […] L’ iscrizione presenta un esametro inequivocabile e una clausola di lettura e interpretazione discusse […] Il vaso dunque dovrebbe presentare e individuare il miglior danzatore , essere l’ attestazione della sua vittoria. Che un oggetto indichi una persona e le sue prerogative è concetto usuale nelle iscrizioni greche; originale è però la forma con cui tale concetto viene qui espresso”.]
Η δυναμικ του αρχαου ελληνικο χορο δηλνεται με το ρμα «παζει»[footnoteRef:10], ενς ρματος το οποο βρσκεται ακμη σε χρση στη ΚΝΕ[footnoteRef:11]. [10: βλ. LSJ s.v. παζω , Dor. πασδω Theoc.15.42: Lacon. pres. part. gen. pl. fem. παιδδων Ar. Lys.1313 (lyr.): fut. παιξομαι Syrac. in X.Smp. 9.2, A.“παξομαι” LXX 2 Ki.6.21, AP12.46 (Asclep.), παξω ib.211 (Strat.), Anacreont.41.8: aor. 1 “παισα” Hom. (v. infr.), Ar.Pl.1055, etc.: pf. “ππαικα” Men.923.3: pf. Pass. “ππαισμαι” Hdt.4.77 (v.l. ππλασται), Ar.Th.1227; imper. “πεπασθω” Pl.Euthd.278d: also aor. “παιξα” Crates Com.23, Ctes.Fr.29.59, LXX Jd.16.25, Luc.DDeor.6.4, etc.: pf. “ππαιχα” Plu.Dem.9:—Pass., aor. “παχθην” Id.2.123f, Hld.8.6: pf. “ππαιγμαι” Epigr.Gr.979.3 (Philae); inf. πεπαχθαι Timarch. ap. Ath.11.501f; imper. “πεπαχθω” Phld.Mus.p.106 K., Fronto Epig.Gr.5.86: Hom. uses only pres. and impf., and (in Od.8.251) aor. imper. πασατε; Trag. only pres.: (πας):—prop., play like a child, sport, “τ δ θ μα Νμφαι . . γρονμοι παζουσι” Od.6.106, cf. 7.291 (never in Il.), Hdt.1.114, etc.: metaph., “αν πας στ παζων” Heraclit.52. 2. esp. dance, “πασατε” Od.8.251; “δμα περιστεναχζετο ποσσν νδρν παιζντων” 23.147, cf. Hes.Sc.277; “π. τε κα χορεειν” Ar.Ra.409, cf. 390; “νπλια χαλκωθες παιζεν” Pi.O.13.86:—Pass., λλ ππαισται μετρως μν, of the chorus, Ar. Th.1227. 3. play [a game], “σφαρ π.” Od.6.100; “κλεψδρ” Emp.100.9; κβοις π συνθκαις π. Ctes.l.c.; ντ στραγλων κονδλοισι π. Pherecr.43, cf. Antiph.92; π. δι γραμμς (v. γραμμ III. 2); “π. πρς κτταβον” Pl.Com.46.1; μετ τινων with others, Hdt.1.114: c. acc. cogn., κτταβον <*>γκλ π. Anacr.53 (dub.); “σφαραν” Plu.Alex.73; “π. παιδιν πρς τινα” Ar.Pl.1055, cf. Pl.Alc.1.110b; κνα κα πλιν π., of a game similar to our draughts, Cratin. 56: with Advbs., φαιννδα π. Antiph.283, cf. Crates Com. l.c., etc. 4. play on a musical instrument, h.Ap.206: c. acc., “Πν καλαμφθογγα παζων” Ar.Ra.230; dance and sing, Pi. O.1.16. 5. play amorously, “πρς λλλους” X.Smp.9.2; “μετ τινος” LXX Ge.26.8; of mares, Arist.HA572a30. 6. hunt, pursue game, “π. κατ λσος” S. El.567. II. jest, sport, Hdt.2.28, 5.4, 9.11; opp. σπουδζω, X. Mem.4.1.1; opp. σπουδ λγω, Id.Cyr.8.3.47; παζετε τατα λγοντες (opp. σπουδζετε) Pl.Euthd.283b; “π. κα χλευζειν” Ar.Ra.376; “π. κα γελν” Antiph.218.4; “πνε, παζε” Amphis 8; π. πρς τινα make fun with a person, E.HF952, cf. Pl.Men.79a, Men.Pk.198; π. ες τι play with a thing, Pl.Phd.89b: c. Adj. neut., “τοιατα παιζον σπουδ πρς λλλους” X.Cyr.6.1.6: part. παζων is freq. abs., jestingly, Pl.Tht.145b, al.; opp. σπουδζων, Id.Lg.636c, al.:—Pass., λγος ππαισται has been made up as a jest (v.l. for ππλασται), Hdt.4.77; τατα πεπασθω μν enough of jest, Pl.Euthd.278d, cf. Phdr.278b, Phld. l.c.; πεπαχθαι τν λξιν Timarch. l.c.; τοτο τ παιζμενον 'as the joke is', Plu. 2.1090f; τ Μενεδμ πεπαιγμνον ib.81e; but οα ππαιγμαι, in act. sense, Epigr.Gr.979.3 (Philae). 2. c. acc., play with, make sport of, Luc.Nigr.20, AP10.64 (Agath.). 3. Gramm., of words played upon or coined for the joke's sake, ο κωμδο παζειν εθασι τ τοιατα Sch.Ar.Av.42, cf. 68, etc Για την ετυμολογα, πβ. και Beekes (2010: 1142 – 1143)] [11: πβ. Κριαρς (2006) παζω [pézo] -ομαι Ρ3 : I1.απασχολομαι με κτ. αποκλειστικ και μνο για ευχαρστηση: Tα παιδι παζουν κρυφτ / τυφλμυγα στην αυλ. Tα γατκια παζουν μ να κουβρι μαλλ. Παζει με την κοκλα της λη μ ρα και δε μελετει. 2α. απασχολομαι με να συγκεκριμνο παιχνδι, με σκοπ την ηθικ υλικ νκη:Στα καφενεα παζουν χαρτι / τβλι. Παζουμε στ αστεα / στα ψματα / για να περσει η ρα, χωρς προοπτικ υλικο κρδους. (κφρ.) ~ σε κτ., για να δηλσουμε το παθλο, αυτ που θα κερδσει ο νικητς του παιχνιδιο: Παζουμε σ να μπουκλι κρασ. || (ειδικτ.) ασχολομαι ερασιτεχνικ επαγγελματικ με ορισμνο θλη μα το οποο προποθτει τη συμμετοχ αντιπλων: ~ ποδσφαιρο / μπσκετ / βλε / τνις. Στο γπεδο παζουν μπλα. Παζουν μπσκετ για το κπελλο νων. Πτε παζει η εθνικ;, πτε διεξγεται ο αγνας; (κφρ.) τους παζουν μοντερμα*. || παρνω μρος σε τυχερ παιχνδι, λαχεο: ~ στον ιππδρομο / στη ρουλτα. Δεν πνει, δεν καπνζει, δεν παζει, δε χαρτοπαζει. || ~ στο χρηματιστριο. β.(οικ.) κνω μια ορισμνη κνηση μσα στα πλασια ενς παιχνιδιο: H σειρ σου να παξεις. Ποιος παζει πρτος; γ. γνωρζω τους καννες τη μθοδο ενς παιχνιδιο: Tι παιχνδια παζεις; Παζει καλ σκκι, εναι γερς στο σκκι. || (παθ., στο γ' πρσ.): Πς παζεται το πινκλ; Αυτ το παιχνδι παζεται με τρεις τουλχιστον πακτες. 3α. συμμετχω σε να ομαδικ παιχνδι: Aν παξει ο Kστας, εγ δεν ~. Αυτ το πολι / το πινι δεν παζει. β. αποδχομαι τη συμμετοχ κποιου σε να ομαδικ παιχνδι: Οι συμμαθητς του δεν τον παζουν. ΦΡ και εκφρσεις ~ με ανοιχτ χαρτι*. ~ διπλ* παιχνδι. ~ το παιχνδι κποιου, τον βοηθ, τον εξυπηρετ μμεσα και συχν χωρς να το θλω. ~ κπ. μοντερμα*. ~ τον παπ*. ~ με τις λξεις / με τα λγια, προσπαθ να αποφγω, να αποπροσανατολσω μια συζτηση με λογοπαγνια σοφιστεες. ~ σχημο παιχνδι*. ~ μπουνις / γροθις, ρχνω, ανταλλσσω χτυπματα με κπ. του τις παιξε,τον δειρε. ~ το τελευταο μου χαρτ*. ~ κρυφτολι, αποφεγω να κνω κτ. δεν παζομαι, εμαι ασυναγνιστος: H ομδα φτος δεν παζεται. τα ~: α. τρομζω: Mλις εδε το αμα τα παιξε. β. εξαντλομαι σωματικ πνευματικ: Tα χω παξει / τα χω παιγμνα το τελευταο διστημα. Tα χει παξει απ το διβασμα. γ. χαλ (συνθ. για μηχνημα, μηχανισμ κτλ.): Tα παιξε η τηλεραση. Nα δομε πτε θα τα παξει αυτ τ αμξι. II1. υποδομαι: Ο ηθοποις παιξε με μαεστρα το ρλο του. ~ στο θατρο / στον κινηματογρφο / στο καινοριο σριαλ της τηλερασης. (κφρ.) ~ το ρλο κποιου, υποκαθιστ, συμπεριφρομαι, λειτουργ ως: παιξε το ρλο του πατρα για τα ορφαν ανψια του. παζει ρλο, χει σημασα, αξα: Ο τπος παζει σημαντικ ρλο στη διαμρφωση της γλσσας. ΦΡ ~ θατρο*. το ~ (επιστμονας, σπουδαος κτλ.), παριστνω, κνω τον 2α. παρουσιζω αναμεταδδω να θεατρικ κινηματογραφικ ργο: Ο θασς μας θα παξει Mολιρο στη χειμεριν σεζν. Πτε παχτηκε αυτ το ργο;, πτε ανβηκεII8; Tο Εθνικ Θατρο παζει τις «Bκχες» του Ευριπδη. Tο σινεμ της γειτονις μας παζει πντοτε δο ργα. H τηλερα ση παζει να ηλθιο ργο, προβλλει. β. (για θατρο, θασο, κινηματογρφο, μουσικ ργανο, ραδιφωνο, τηλεραση) λειτουργ: Tα θατρα δεν παζουν τις Δευτρες, αργον. Mερικο χειμερινο κινηματογρφοι παζουν και το καλοκαρι. Tο ραδιφωνο / το πινο μας δεν παζει, εναι χαλασμνο. 3α. εκτελ αναμεταδδω μια μουσικ σνθεση: ~ μια σοντα του Σοπν στο σαξφωνο. Tο ραδιφωνο παζει τον Εθνικ μνο. β. ξρω να χειρζομαι να μουσικ ργανο: ~ βιολ / κιθρα. III1α. κουν: Mην παζεις τα ψιλ / τα κρματα στην τσπη σου. Ο σκλος παζει την ουρ του. ΦΡ ~ κτ. στα δχτυλα, το ξρω καλ. ~ κπ. στα δχτυλα, τον κνω ,τι θλω, τον χω βουλο ργαν μου· ΣYN ΦΡ σρνω κπ. απ τη μτη. β. κουνιμαι εξαιτας κακς εφαρμογς: Παζει το κλειδ στην κλειδαρι. Παζει το πδι στο παποτσι. Παζει το καρφ στον το χο. 2α. τρεμουλιζω: Παζει το φως. Παζει ο λιος στις πλκες. Παζει το μτι μου. Tα ρουθονια του παξανε. ΦΡ παζει το μτι του, εναι ξυπνος. παζει το μτι της, προσχει τους ντρες. β. ταλαντεομαι: Παζει η βελνα του μετρητ. Παζουν οι τιμς στην αγορ. 3. ψηλαφ απ ανα νευρικτητα: Παζει το κομπολι του. Παζει με την αλυσδα των κλειδιν του. ΦΡ παζει το πουλ* του. IV1. αστειεομαι, κοροδεω: Πρσεξε καλ, εγ δεν ~. Mην παζεις με τον πνο μου. (κφρ.) παζουμε τις κουμπρες*. χι παζουμε!, λγεται σε περιπτσεις που κποιος προκαλε κπληξη σε κπ. που δυσπιστοσε. μου την παιξε, με γλασε. ΦΡ δεν εναι παξε γλασε,για κτ. σημαντικ: Εναι σοβαρ υπθεση· δεν εναι παξε γλασε. (απαρχ.) ~ εν ου παικτος, αστειεομαι για πργματα σοβαρ, σημαντικ. 2. αψηφ, ριψοκινδυνεω, εκθτω σε κνδυνο: Ο ακροβτης παζει με τη ζω του. Mην παζεις με την υγεα σου! Kψε το τσιγρο. Σ αυτς τις συνομιλες παζονται οι τχες του θνους. ΦΡ ~ με τη φωτι*. τα ~ λα για λα, ριψοκινδυνεω τα πντα για να πετχω κτι. ~ κτ. μον* ζυγ. ~ κτ. στ&
ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΧΟΡΟΥ – CID UNESCO – ΘΕΑΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ «ΔΟΡΑ ΣΤΡΑΤΟΥ»
Αθνα, 1 – 5 Ιουλου 2015
ταν οι λξεις χορεουν: Δυναμικ και στατικτητα στη γλσσα και τον χορ
Σωτριος Μπεκκος
As a mode of analysis, structuralism seeks to explain surface events, in this case a dance, in terms of the structures that lie below the surface level and that underscore it.
Moreover, from this viewpoint, the art work is treated as a structure that functions as an emerging coherent whole, constantly in the process of structuration through its own determinate internal rules. The art work is not simply an aggregate of individual parts, but, rather, the parts conform to the same set of internal rules that determine the whole.
The parts, then, have no existence outside the structure in which they are brought into being and through which they are ordered.
But the structure is not static, because it is able to use transformational rules that provide for the possibility of new material being brought into existence to effect change and movement. So the concern becomes to look at the art work in terms of its specificity, dynamics, form, content and so forth in order to draw out the complex sets of interrelationships at work in it, which, combined together, help to create the aesthetic effect and give rise to the emerging integrated whole.
Thus, individual movements in a dance have no meaning in and of themselves.
Rather, meaning is determined by the relationship of the movement to all other aspects that are involved in the dance work. Consequently, although we are separating out certain sections of Rushes, to illustrate particular points, the concern is always to integrate these back into the emerging whole.
Our analysis, in general, privileges what Jakobson (1972) terms the ‘poetic function’ of language. Jakobson sets out six linguistic functions of communication which can be applied fruitfully to other modes of communication […]
(Jordan, Thomas, 2010: 152)
Εισαγωγ
O νθρωπος χρησιμοποιε πολλος γλωσσικος κδικες. Αυτο διακρνονται σε μεσους μμεσους. Η χρση των γλωσσικν κωδικν αποβλπει απ τη μια πλευρ στο να εκφρασθε, εν απ την λλη στο να επικοινωνσει. Γι’ αυτ η ιστορα της γλσσας εμπεριχει την ιστορα της γλσσας του σματος καθς και τη χρση της, η οποα διαμορφνεται βσει των οικονομικν, κοινωνικν και πολιτισμικν παραγντων της κθε εποχς. Σε κθε εποχ, οι νθρωποι αποδδουν στον χορ διαφορετικς λειτουργες και αντιλψεις που συνδονται μεσα με τη δομ της κοινωνας[footnoteRef:1]. Oι κινσεις του σματος, ταν δεν εναι τυχαες, εκφρζουν το περιεχμενο, αντιπροσωπεουν ναν σημαντικ κδικα για την κατανηση του πολιτισμικο υπβαθρου. [1: Βλ. και Sachs (2006): «Per Curt Sachs, la danza "è la madre di tutte le arti. Musica e poesia si determinano nel tempo, le arti figurative e l'architettura nello spazio: la danza vive ugualmente nel tempo e nello spazio". Il suo testo è una classificazione di tutti gli aspetti della danza intesa come espressione primaria comune agli esseri umani di ogni epoca e luogo. Dalle danze preistoriche legate ai temi della fertilità, della guarigione, della caccia, della guerra e dei misteri astrali, alla grande trasformazione del XIX secolo con la civiltà industriale e la rivoluzionaria introduzione del valzer, fino ad arrivare all'esplosione di danze americane del Novecento (l'"età del tango"), attraverso un lavoro di classificazione prezioso e competente, l'autore si preoccupa di cogliere gli elementi di comparazione tra le varie culture (con un'attenzione particolare alle civiltà orientali). Oltre a quella artistico-espressiva, fondamentale è anche la funzione sociale della danza, che pure, nel corso dei secoli, non ha mancato di destare l'interesse e le preoccupazioni di moralisti e politici» (Introduzione). Για περισστερα στοιχεα, βλ. Sachs, C. 2006. Storia della danza. Presentazione di Diego Carpitella. Traduzione di Tullio de Mauro. Milano: Net. (ed. or. Eine Weltgeschichte des Tanzes, D. Reimer A.G., Berlin, 1933) ]
Αυτς οι κινσεις ονομζονται «δομημνες»[footnoteRef:2] και βρσκονται στη βση του πολιτισμικο υπβαθρου. [2: Δομημνες κινσεις – αγγλ. Structured movements. Σμφωνα με την Kaeppler (Spencer, 1999: 92 - 94): “Cultural forms that result from the creative use of human bodies in time and space are often glossed in English as ‘dance’. These cultural forms can be said to formalize human movement into structured systems in much the same way that poetry formalizes language. Such forms, though transient, have structured content, are often visual manifestations of social relations, and may be part of an elaborate aesthetic system. ”]
O χορς εναι ελεθερη κφραση. Δεν χρειζεται τα αισθματα, τις αξες και τις ανγκες ως μσον κφρασης, διτι αυτ αποτελον τη βση του. ταν ο χορς εναι αποτλεσμα καλλιτεχνικς επεξεργασας, ττε γνεται τχνη. Κθε μορφ τχνης σχετζεται με τα εργαλεα μσω των οποων δημιουργεται· κποιες φορς συμβανει τα εργαλεα να εναι γνωστα στον καλλιτχνη. Το εργαλεο του χορο εναι το σμα. Ωστσο, θεωρ τι η χορευτικ κφραση μοιζει με τη λογοτεχνικ κφραση. πως στη λογοτεχνα, ο νους, η καρδι και ο λγος βρσκονται σε μια αρμονικ σχση, η οποα με τη σειρ της δημιουργε ποηση, το διο συμβανει και κατ τη διρκεια της χορευτικς επιτλεσης.
Η συγγραφ αυτο του ρθρου ξεκιν απ την παρακτω θση:
Η γλσσα και ο χορς εναι στοιχεα, τα οποα βρσκονται σε αλληλεπδραση και εμφανζουν μια δυναμικ μια στατικτητα.
ποιος μελετ τους χορος και την ιστορα τους, απ τη μα πλευρ, εναι σε θση να κατανοσει τις τεχνικς εκτλεσης τους καθς και τη σχση ανμεσα στον ρυθμ και τη κνηση, εν απ την λλη ανακαλπτει την ουσα των λγων, των σκοπν και της μπνευσης των διων των χορν. Για την ανασνθεση της ιστορας ενς χορο, εναι απαρατητο να αναζητηθον τα ατια που οδγησαν να πρσωπο μια κοινωνικ ομδα στο να επινοσει και να επεξεργασθε να εδος χορο με να συγκεκριμνο τρπο και σε μια δεδομνη χρονικ στιγμ.
Για να γνει αυτ, εναι απαρατητο να ανατρξουμε στη φιλολογικ μθοδο (Anttila method), με σκοπ να ερευνσουμε τις γραπτς πηγς που αναφρονται στην ιστορα ενς χορο.
Για την ρευνα γρω απ τα χορωνμια εναι απαρατητο να ανατρξουμε στην ετυμολογικ μθοδο (Etymological method)[footnoteRef:3] αλλ και στην ρευνα πεδου (Field research). Βσει της ρευνας πεδου εναι δυνατ η συλλογ γλωσσικο υλικο μσω της προφορικς συνντευξης και της επιτπιας ρευνας, τσι στε να γνει μια καταγραφ των χορν και των χορωνυμων, τα οποα αποτελον κομμτι της γλσσας. Επομνως, υιοθετομε τη μθοδο ανλυσης και ρευνας, η οποα χρησιμοποιεται στη γλωσσολογα και στην ανθρωπολογα. [3: Αναφορικ με την ετυμολογικ μθοδο, βλ. και Χατζιδκις, Γ. (Hatzidakis, G. λιζα und das Makedonische. Glotta, XXIII (23). 1935: 268 – 270). Kατ την ποψη του Χατζιδκι, το νομα του φυτο «λιζα» (ν.ε.λεκα) μπορε να ερευνηθε και με τη βοθεια της ετυμολογικς μεθδου και με τη μελτη των βασικν ργων για την ιστορα της κλασικς φιλολογας και της ιστορας της ελληνικς γλσσας. Το διο ισχει και για τη μελτη του χορο. Αυτ θα πρπει να γνεται με την αναφορ στα ργα της κλασικς φιλολογας και στα ετυμολογικ λεξικ, διτι η μελτη του χορο πρπει να ξεκιν απ τις ρζες του, οι οποες βρσκονται στην αρχαα Ελλδα. Ο διος αναφρει χαρακτηριστικ τι η ετυμολογα μπορε να αποτελσει να σημαντικ βοθημα στη μελτη της γλσσας, ακμη κι ταν τα ιστορικ γεγοντα και λλες ετυμολογες δεν βοηθον στην ρευνα: Aus einer Etymologie einen so wichtigen Schluß über das Makedonische zu ziehen – zumal nachdem viele andere Etymologien und historische Tatsachen dagegen sprechen - , ist allzu gewagt; vgl. Kretschmer, Sprache, S.540 (= Α. Gercke und Ed. Norden, Einleitung in die Altertumswissenschaft, 1. Bd., 6. Heft); Ed. Schwzyer, Griechische Grammatik I [München 1934] 69ff. usw. (μτφρ. Εναι δυνατν να εξγουμε απ μια ετυμολογα να τσο σημαντικ συμπρασμα γρω απ την αρχαα Μακεδονικ γλσσα – ειδικ ταν μετ απ καιρ πολλς ετυμολογες και ιστορικ γεγοντα μιλον για το αντθετο). Τα παραπνω ισχουν και για την ετυμολογα των ονομτων του χορο (χορωνμιων), διτι πολλ απ αυτ χουν φθσει ως εμς ετε παραφθαρμνα, ετε μσω της προφορικς και της γραπτς παρδοσης. ]
πως κθε γλσσα διαθτει γραμματικ, σνταξη και λεξιλγιο, το διο και κθε χορς χει τη δικ του σνταξη και το δικ του λεξιλγιο. Διαθτει καννες, φος και χρονικς περιδους, οι οποες διαμορφνουν τη μορφ του. Κθε χορς γεννιται σε να πολιτισμικ περιβλλον για συγκεκριμνους λγους, οι οποοι εναι δυνατν να εναι κοινωνικο, οικονομικο, προσωπικο, θρησκευτικο και πολιτικο. Αυτο ανγονται σε κθε φορ σε μια ορισμνη κατσταση του ανθρπου, καθαρ ψυχικ. Χρις σ’ αυτ, ο νθρωπος αισθνεται την ανγκη να εκφρασθε με τη κνηση (κινητικ κφραση).
Αναλοντας τα στοιχεα ενς χορο μπορε κανες να ανακαλψει περισστερα πργματα για την ιστορα ενς λαο απ’ τι διαβζοντας να χειργραφο. Χρις στην ανλυση αυτ, ο ερευνητς αποκαλπτει και την ουσα που εναι κρυμμνη μσα στον χορ.
Τα ζεγη «Χορς – Γλσσα» και «Χορς –Τχνη» παργουν μια δυναμικ κποιες φορς χαρακτηρζονται απ στατικτητα. Αυτ τθενται σε δο διαφορετικ εππεδα.
Σε καλλιτεχνικ εππεδο. Το καλλιτεχνικ εππεδο αντιπροσωπεει την εξελιγμνη μορφ της χορευτικς κφρασης, η οποα ταυτζεται με τον χορευτ, σε ττοιο βαθμ, στε αυτ γεννιται και πεθανει μαζ με τον χορευτ. ταν πεθανει νας μεγλος ζωγρφος, μνουν οι πνακς του να μιλον γι’ αυτν και να δοξζουν Ζωγραφικ. Εν πεθνει νας σπουδαος χορευτς, ττε πρπει να ανατρξουμε στις ταινες (αν αυτς υπρχουν) και στα μαγνητοσκοπημνα στιγμιτυπα, για να ξαναζσουμε τη χορευτικ του τχνη.
ταν ο χορευτς γερσει και το σμα του χσει τη δναμη, την θηση και την εκφραστικ φρεσκδα, ττε παει και το θαμα της δημιουργας της τχνης. Μια χορευτικ παρσταση εναι μια στιγμ ανεπανληπτη, μοναδικ. Αν ο χορευτς εκτελε εκατ φορς, καθ’ λη τη διρκεια της ζως, ναν χορ σημαντικ απ καλλιτεχνικς πλευρς, ττε αυτ σημανει τι παργαγε εκατ ργα τχνης, διτι κθε φορ εναι η πρτη φορ. Επειδ μετ τη τελευταα φορ, εκενο το ργο τχνης παει να υφσταται.
Σε σημειολογικ εππεδο. Σε χορος που χορεονται αν ζεγη, τα δυο σματα σχηματζουν να σστημα σωμτων. Αυτ εναι να στοιχεο δυναμικς του χορο. Το σστημα αυτ χρησιμοποιε δυο κδικες επικοινωνας:
1. Εκενον που αναφρεται στη σχση που δημιουργεται ανμεσα στα δυο σματα
2. Εκενον που αναφρεται στη σχση του συστματος των σωμτων με το συγκεμενο (εξωτερικ περιβλλον)
Ο πρτος γλωσσικς κδικας χει μια λειτουργα. Η λειτουργα του εναι πιο περιορισμνη ως προς τον δετερο, αλλ πιο αποφασιστικ. Αντιπροσωπεει την ανταλλαγ πληροφοριν στο εσωτερικ μεταξ των δυο σωμτων και αποσκοπε στη δημιουργα και στην εξλιξη του συστματος. Χρις στον πρτο γλωσσικ κδικα εμαστε σε θση να αντιληφθομε, σε μικρ σε μεγλο βαθμ, την αποτελεσματικτητα στο μτρο που ο χορς εναι λειτουργικς. Αυτ σημανει τι εκφρζει την αρμονα των δυο εν κινσει σωμτων και την νωσ τους, δημιουργντας να μοναδικ εκφραστικ σχδιο.
Η δετερη γλσσα εναι εκενη που μεταδδει περιεχμενα και χει σημασα για τον θεατ.
πως λοι οι γλωσσικο κδικες, τσι και η γλσσα του χορο γνρισε διαφορετικ στδια και πρασε απ διαφορετικ εππεδα εξλιξης. Ξεκινμε απ το βασικ εππεδο των κινσεων σε κυκλικ σχμα και φθνουμε ως τον ακαδημακ και τον θεατρικ χορ. Αρχζουμε δηλαδ απ τον βασικ αυτοσχεδιασμ και φθνουμε ως τη κωδικοποηση. Απ τα κρα του φορμαλισμο μχρι και τη συνολικ ανκτηση του αυθορμητισμο μσα απ τους αφροκουβανζικους ρυθμος και τους χορος της Καραβικς. Η σχση ανμεσα στον χορ και τη μουσικ ανκει στο διο θμα: απ τον ρυθμ που εκφρζεται με τα χρια με τα πδια ως τις εξελιγμνες συνθσεις για ορχστρα.
Η γλσσα του χορο γεννθηκε με τον νθρωπο. Το να ανακαλπτει κανες τα σημεα, τα μυστικ και τις αποχρσεις του στις διφορες ιστορικς περιδους και στους διφορους πολιτισμος ισοται με το να ξαναγρφει την ιστορα του ανθρπινου εδους με δο τρπους: φιλοσοφικ και ποιητικ.
Ιστορικ αναδρομ
Ο χορς αποτελε να απ τα στοιχεα εκενα που χαρακτηρζουν μαζ με τη γλσσα ναν πολιτισμ. Συνθτει δηλαδ τη ταυττητ του, δνει χρμα στις κοινωνικς σχσεις και εναι επικοινωνιακ μσο, διτι μσω αυτο οι ιστορικς και προσωπικς μνμες διατηρονται και διαδδονται. Απδειξη των παραπνω αποτελε η επιγραφ του αμφορα του Διπλου, η οποα θεωρεται σμφωνα με τους Vox και Annibaldis (Vox, Annibaldis, 1976: 223 – 228) η αρχαιτερη ελληνικ επιγραφ.
Επνω στον αμφορα του Διπλου βρσκεται η επιγραφ:
«HOS (hòs) ΝΥΝ ΟΡΧΕΣΤΟΝ ΠΑΝΤΟΝ ΑΤΑΛΟΤΑΤΑ[footnoteRef:4] ΠΑΙΖΕΙ»[footnoteRef:5] [4: βλ. LSJ s.v. ταλς, , ν, A. tender, delicate, of youthful persons, as of maidens, Od.11.39; of fillies, Il.20.222; ταλ φρονοντες of young,gay spirit, 18.567, cf. Hes.Th.989, h.Cer.24; “μτηρ” E.El.699 (lyr.) (unless it = suckling her lamb); . χερσ, of the aged, tremulous, A.Pers.537 (anap.): c. dat., ταλς πατρ, i.e. subject, amenable to him, Pi.N.7.91. Adv. -λς Sch.Il.5.271: Sup. “-τατα, παζει” IG1.492a.] [5: Το κεμενο της επιγραφς εναι δημοσιευμνο απ τους Vox και Annibaldis και βρσκεται επνω στον αμφορα, ο οποος ονομζεται «Οινοχη του Διπλου» (σμερα φυλσσεται στο Εθνικ Αρχαιολογικ Μουσεο Αθηνν). Η οινοχη του Διπλου χρονολογεται κατ την υστερογεωμετρικ περοδο (750 – 700 π. Χ.), δηλαδ εναι του 740 π. Χ. Βρθηκε το 1871 στην Αθνα, στη περιοχ του Διπλου, δηλ. κοντ στον Κεραμεικ. (Σχετικ με την ιστορα και την αξα της επιγραφς για τη φιλολογα και την αρχαιολογα, βλ.Annibaldis, G., Vox, 1976. O. La più antica iscrizione greca. Glotta, 54, ¾: 223 – 228). Για περισστερες πληροφορες, βλ. και: Powell, B. 1988, The Dipylon Oinochoe Inscription and the Spread of Literacy in 8th Century Athens, Kadmos 27: 65–86 . Kοντογιννης, A.1999, «Η γραφ» στο τμο: Ιστορα της Ελληνικς Γλσσας (επιμ. Κ.Ζ. Κοπιδκη), Αθνα: Ελληνικ Λογοτεχνικ και Ιστορικ Αρχεο: 360–379 .]
που στην επιγραφ διαβζουμε τον ρο «ΟΡΧΕΣΤΟΝ - ρχηστν[footnoteRef:6]» (Orchestòn). [6: βλ. LSJ s.v. ρχ-ηστς , ο, , A.dancer, Il.16.617, 24.261, IG12.785,919, Epich.171, Pi.Fr.148, Pl.Euthd. 276d, OGI51.45 (Ptolemais, iii B. C.), etc. ; later esp. pantomimic dancer, “ατ τ υθμ μιμονται α τν .” Arist.Po.1447a27, cf. Luc. Salt.67; “. ο ς τς μαχαρας ροοντες” Democr.228.]
Ο ρος προρχεται απ το ρμα «ρχομαι»[footnoteRef:7] (παραγ. ρχησις[footnoteRef:8]) και στην αρχαα Ελληνικ δηλνει τον χορ και την παντομμα ναν συνδυασμ και των δυο. [7: βλ. LSJ s.v. ρχομαι , impf. ρχομην: Ep. 3pl. pres. ρχενται, impf. ρχεντο (v. infr.): fut. A.“ρχσομαι” Ar.Th.1178, etc.: aor. “ρχησμην” Anacr. 69, Hdt.6.129 ; inf. “ρχσασθαι” Hom. (v. infr.):—Pass., aor. “ρχθην” Euph.87:—dance, “θεοι κα παρθνοι . . ρχεντ” Il.18.594 ; “λιον κα Λαοδμαντα κλευσε μουνξ ρχσασθαι” Od.8.371, cf. 14.465 ; “πσσ παλοσιν ρχενται” Hes.Th.4 ; . πρς πλα, of the Pyrrhic dance, Demetr.Sceps. ap. Ath.4.155b ; “ν υθμ” X.Cyr.1.3.10 ; ρχεσθαι τας χερσ (cf. χειρονομω) Antiph.113.1 : c. acc. loci, δσω τοι Τεγην ποσσκροτον ρχσασθαι to dance in or on, Orac. ap. Hdt. 1.66, cf. Euph.l.c. (Pass.): also c. acc. cogn., Λακωνικ σχημτια ρχεσθαι dance Laconian steps, Id.6.129 ; “. τ Περσικν” X.Cyr.8.4.12 ; “. πρς τν αλν σχματα” Id.Smp.7.5 ; “. τν ρμον” Luc.Salt.II sq., etc.:—Pass., “τν μνων ο μν ρχοντο ο δ οκ ρχοντο” Ath.14.631d. 2. represent by dancing or pantomime, ρχεσθαι τν το Κρνου τεκνοφαγαν, . τν Ααντα, Luc.Salt.80, 83, cf. AP9.248 (Boeth.), 11.254 (Lucill.). II. metaph., leap, bound, “ρχεται δ καρδα φβ” A.Ch.166, cf. Anaxandr.59 ; Θεσσαλη ρχσατο Thessaly shook, trembled, Call.Del.139. III. Act. ρχω , make to dance (v. Pl.Cra.407a), is used by Ion Trag.50, κ τν λπτων μλλον ρχησεν φρνας made my heart leap (so codd. Ath., ρχησαι Nauck); but ρκσι in Ar.Th.1179 is a barbarism for ρχται.] [8: βλ. LSJ s.v. ρχ-ησις , εως, , A.dancing, the dance, Epich. 171 ; “ς ρχησιν νστασθαι” Hdt.1.202 ; esp. pantomimic dancing, Id.6.129 ; “δειν ποιοντο πσας τς . ν πλοις εναι” X.An.6.1.11 ; “κπονεν” Plb.4.20.12 : a part of γυμναστικ, acc. to Pl.Lg.795e ; “ ν τος πλοις .” Id.Cra.406d ; . νπλιος, ναγνιος ., Luc.Salt.8,32, POxy. 1241 v 27 (ii A. D.), etc.; περ ρχσεως, title of work by Lucian ; cf. Ath.1.14dsq., 14.630bsqq., Poll.4.95 sq. Για την ετυμολογα, πβ. και Beekes (2010: 1115)]
H επιγραφ, πως δημοσιεθηκε, εναι η ακλουθη:
“ΗΟΣΝΥΝΟΡΧΕΣΤΟΝΠΑΝΤΟΝΑΤΑΛΟΤΑΤΑΠΑΙΖΕΙΤΟΤΟΔΕΚΛΜΙΝ”[footnoteRef:9] [9: πβ. Annibaldis, Vox (1976: 228): La più antica iscrizione greca. E’ noto il problema della più antica iscrizione greca incisa su un’ oinochoe di stile tardo geometrico rinvenuto presso il sepolcreto di Dipylon nel 1871, e pubblicato da Koumanoudis nel 1880 […] L’ iscrizione presenta un esametro inequivocabile e una clausola di lettura e interpretazione discusse […] Il vaso dunque dovrebbe presentare e individuare il miglior danzatore , essere l’ attestazione della sua vittoria. Che un oggetto indichi una persona e le sue prerogative è concetto usuale nelle iscrizioni greche; originale è però la forma con cui tale concetto viene qui espresso”.]
Η δυναμικ του αρχαου ελληνικο χορο δηλνεται με το ρμα «παζει»[footnoteRef:10], ενς ρματος το οποο βρσκεται ακμη σε χρση στη ΚΝΕ[footnoteRef:11]. [10: βλ. LSJ s.v. παζω , Dor. πασδω Theoc.15.42: Lacon. pres. part. gen. pl. fem. παιδδων Ar. Lys.1313 (lyr.): fut. παιξομαι Syrac. in X.Smp. 9.2, A.“παξομαι” LXX 2 Ki.6.21, AP12.46 (Asclep.), παξω ib.211 (Strat.), Anacreont.41.8: aor. 1 “παισα” Hom. (v. infr.), Ar.Pl.1055, etc.: pf. “ππαικα” Men.923.3: pf. Pass. “ππαισμαι” Hdt.4.77 (v.l. ππλασται), Ar.Th.1227; imper. “πεπασθω” Pl.Euthd.278d: also aor. “παιξα” Crates Com.23, Ctes.Fr.29.59, LXX Jd.16.25, Luc.DDeor.6.4, etc.: pf. “ππαιχα” Plu.Dem.9:—Pass., aor. “παχθην” Id.2.123f, Hld.8.6: pf. “ππαιγμαι” Epigr.Gr.979.3 (Philae); inf. πεπαχθαι Timarch. ap. Ath.11.501f; imper. “πεπαχθω” Phld.Mus.p.106 K., Fronto Epig.Gr.5.86: Hom. uses only pres. and impf., and (in Od.8.251) aor. imper. πασατε; Trag. only pres.: (πας):—prop., play like a child, sport, “τ δ θ μα Νμφαι . . γρονμοι παζουσι” Od.6.106, cf. 7.291 (never in Il.), Hdt.1.114, etc.: metaph., “αν πας στ παζων” Heraclit.52. 2. esp. dance, “πασατε” Od.8.251; “δμα περιστεναχζετο ποσσν νδρν παιζντων” 23.147, cf. Hes.Sc.277; “π. τε κα χορεειν” Ar.Ra.409, cf. 390; “νπλια χαλκωθες παιζεν” Pi.O.13.86:—Pass., λλ ππαισται μετρως μν, of the chorus, Ar. Th.1227. 3. play [a game], “σφαρ π.” Od.6.100; “κλεψδρ” Emp.100.9; κβοις π συνθκαις π. Ctes.l.c.; ντ στραγλων κονδλοισι π. Pherecr.43, cf. Antiph.92; π. δι γραμμς (v. γραμμ III. 2); “π. πρς κτταβον” Pl.Com.46.1; μετ τινων with others, Hdt.1.114: c. acc. cogn., κτταβον <*>γκλ π. Anacr.53 (dub.); “σφαραν” Plu.Alex.73; “π. παιδιν πρς τινα” Ar.Pl.1055, cf. Pl.Alc.1.110b; κνα κα πλιν π., of a game similar to our draughts, Cratin. 56: with Advbs., φαιννδα π. Antiph.283, cf. Crates Com. l.c., etc. 4. play on a musical instrument, h.Ap.206: c. acc., “Πν καλαμφθογγα παζων” Ar.Ra.230; dance and sing, Pi. O.1.16. 5. play amorously, “πρς λλλους” X.Smp.9.2; “μετ τινος” LXX Ge.26.8; of mares, Arist.HA572a30. 6. hunt, pursue game, “π. κατ λσος” S. El.567. II. jest, sport, Hdt.2.28, 5.4, 9.11; opp. σπουδζω, X. Mem.4.1.1; opp. σπουδ λγω, Id.Cyr.8.3.47; παζετε τατα λγοντες (opp. σπουδζετε) Pl.Euthd.283b; “π. κα χλευζειν” Ar.Ra.376; “π. κα γελν” Antiph.218.4; “πνε, παζε” Amphis 8; π. πρς τινα make fun with a person, E.HF952, cf. Pl.Men.79a, Men.Pk.198; π. ες τι play with a thing, Pl.Phd.89b: c. Adj. neut., “τοιατα παιζον σπουδ πρς λλλους” X.Cyr.6.1.6: part. παζων is freq. abs., jestingly, Pl.Tht.145b, al.; opp. σπουδζων, Id.Lg.636c, al.:—Pass., λγος ππαισται has been made up as a jest (v.l. for ππλασται), Hdt.4.77; τατα πεπασθω μν enough of jest, Pl.Euthd.278d, cf. Phdr.278b, Phld. l.c.; πεπαχθαι τν λξιν Timarch. l.c.; τοτο τ παιζμενον 'as the joke is', Plu. 2.1090f; τ Μενεδμ πεπαιγμνον ib.81e; but οα ππαιγμαι, in act. sense, Epigr.Gr.979.3 (Philae). 2. c. acc., play with, make sport of, Luc.Nigr.20, AP10.64 (Agath.). 3. Gramm., of words played upon or coined for the joke's sake, ο κωμδο παζειν εθασι τ τοιατα Sch.Ar.Av.42, cf. 68, etc Για την ετυμολογα, πβ. και Beekes (2010: 1142 – 1143)] [11: πβ. Κριαρς (2006) παζω [pézo] -ομαι Ρ3 : I1.απασχολομαι με κτ. αποκλειστικ και μνο για ευχαρστηση: Tα παιδι παζουν κρυφτ / τυφλμυγα στην αυλ. Tα γατκια παζουν μ να κουβρι μαλλ. Παζει με την κοκλα της λη μ ρα και δε μελετει. 2α. απασχολομαι με να συγκεκριμνο παιχνδι, με σκοπ την ηθικ υλικ νκη:Στα καφενεα παζουν χαρτι / τβλι. Παζουμε στ αστεα / στα ψματα / για να περσει η ρα, χωρς προοπτικ υλικο κρδους. (κφρ.) ~ σε κτ., για να δηλσουμε το παθλο, αυτ που θα κερδσει ο νικητς του παιχνιδιο: Παζουμε σ να μπουκλι κρασ. || (ειδικτ.) ασχολομαι ερασιτεχνικ επαγγελματικ με ορισμνο θλη μα το οποο προποθτει τη συμμετοχ αντιπλων: ~ ποδσφαιρο / μπσκετ / βλε / τνις. Στο γπεδο παζουν μπλα. Παζουν μπσκετ για το κπελλο νων. Πτε παζει η εθνικ;, πτε διεξγεται ο αγνας; (κφρ.) τους παζουν μοντερμα*. || παρνω μρος σε τυχερ παιχνδι, λαχεο: ~ στον ιππδρομο / στη ρουλτα. Δεν πνει, δεν καπνζει, δεν παζει, δε χαρτοπαζει. || ~ στο χρηματιστριο. β.(οικ.) κνω μια ορισμνη κνηση μσα στα πλασια ενς παιχνιδιο: H σειρ σου να παξεις. Ποιος παζει πρτος; γ. γνωρζω τους καννες τη μθοδο ενς παιχνιδιο: Tι παιχνδια παζεις; Παζει καλ σκκι, εναι γερς στο σκκι. || (παθ., στο γ' πρσ.): Πς παζεται το πινκλ; Αυτ το παιχνδι παζεται με τρεις τουλχιστον πακτες. 3α. συμμετχω σε να ομαδικ παιχνδι: Aν παξει ο Kστας, εγ δεν ~. Αυτ το πολι / το πινι δεν παζει. β. αποδχομαι τη συμμετοχ κποιου σε να ομαδικ παιχνδι: Οι συμμαθητς του δεν τον παζουν. ΦΡ και εκφρσεις ~ με ανοιχτ χαρτι*. ~ διπλ* παιχνδι. ~ το παιχνδι κποιου, τον βοηθ, τον εξυπηρετ μμεσα και συχν χωρς να το θλω. ~ κπ. μοντερμα*. ~ τον παπ*. ~ με τις λξεις / με τα λγια, προσπαθ να αποφγω, να αποπροσανατολσω μια συζτηση με λογοπαγνια σοφιστεες. ~ σχημο παιχνδι*. ~ μπουνις / γροθις, ρχνω, ανταλλσσω χτυπματα με κπ. του τις παιξε,τον δειρε. ~ το τελευταο μου χαρτ*. ~ κρυφτολι, αποφεγω να κνω κτ. δεν παζομαι, εμαι ασυναγνιστος: H ομδα φτος δεν παζεται. τα ~: α. τρομζω: Mλις εδε το αμα τα παιξε. β. εξαντλομαι σωματικ πνευματικ: Tα χω παξει / τα χω παιγμνα το τελευταο διστημα. Tα χει παξει απ το διβασμα. γ. χαλ (συνθ. για μηχνημα, μηχανισμ κτλ.): Tα παιξε η τηλεραση. Nα δομε πτε θα τα παξει αυτ τ αμξι. II1. υποδομαι: Ο ηθοποις παιξε με μαεστρα το ρλο του. ~ στο θατρο / στον κινηματογρφο / στο καινοριο σριαλ της τηλερασης. (κφρ.) ~ το ρλο κποιου, υποκαθιστ, συμπεριφρομαι, λειτουργ ως: παιξε το ρλο του πατρα για τα ορφαν ανψια του. παζει ρλο, χει σημασα, αξα: Ο τπος παζει σημαντικ ρλο στη διαμρφωση της γλσσας. ΦΡ ~ θατρο*. το ~ (επιστμονας, σπουδαος κτλ.), παριστνω, κνω τον 2α. παρουσιζω αναμεταδδω να θεατρικ κινηματογραφικ ργο: Ο θασς μας θα παξει Mολιρο στη χειμεριν σεζν. Πτε παχτηκε αυτ το ργο;, πτε ανβηκεII8; Tο Εθνικ Θατρο παζει τις «Bκχες» του Ευριπδη. Tο σινεμ της γειτονις μας παζει πντοτε δο ργα. H τηλερα ση παζει να ηλθιο ργο, προβλλει. β. (για θατρο, θασο, κινηματογρφο, μουσικ ργανο, ραδιφωνο, τηλεραση) λειτουργ: Tα θατρα δεν παζουν τις Δευτρες, αργον. Mερικο χειμερινο κινηματογρφοι παζουν και το καλοκαρι. Tο ραδιφωνο / το πινο μας δεν παζει, εναι χαλασμνο. 3α. εκτελ αναμεταδδω μια μουσικ σνθεση: ~ μια σοντα του Σοπν στο σαξφωνο. Tο ραδιφωνο παζει τον Εθνικ μνο. β. ξρω να χειρζομαι να μουσικ ργανο: ~ βιολ / κιθρα. III1α. κουν: Mην παζεις τα ψιλ / τα κρματα στην τσπη σου. Ο σκλος παζει την ουρ του. ΦΡ ~ κτ. στα δχτυλα, το ξρω καλ. ~ κπ. στα δχτυλα, τον κνω ,τι θλω, τον χω βουλο ργαν μου· ΣYN ΦΡ σρνω κπ. απ τη μτη. β. κουνιμαι εξαιτας κακς εφαρμογς: Παζει το κλειδ στην κλειδαρι. Παζει το πδι στο παποτσι. Παζει το καρφ στον το χο. 2α. τρεμουλιζω: Παζει το φως. Παζει ο λιος στις πλκες. Παζει το μτι μου. Tα ρουθονια του παξανε. ΦΡ παζει το μτι του, εναι ξυπνος. παζει το μτι της, προσχει τους ντρες. β. ταλαντεομαι: Παζει η βελνα του μετρητ. Παζουν οι τιμς στην αγορ. 3. ψηλαφ απ ανα νευρικτητα: Παζει το κομπολι του. Παζει με την αλυσδα των κλειδιν του. ΦΡ παζει το πουλ* του. IV1. αστειεομαι, κοροδεω: Πρσεξε καλ, εγ δεν ~. Mην παζεις με τον πνο μου. (κφρ.) παζουμε τις κουμπρες*. χι παζουμε!, λγεται σε περιπτσεις που κποιος προκαλε κπληξη σε κπ. που δυσπιστοσε. μου την παιξε, με γλασε. ΦΡ δεν εναι παξε γλασε,για κτ. σημαντικ: Εναι σοβαρ υπθεση· δεν εναι παξε γλασε. (απαρχ.) ~ εν ου παικτος, αστειεομαι για πργματα σοβαρ, σημαντικ. 2. αψηφ, ριψοκινδυνεω, εκθτω σε κνδυνο: Ο ακροβτης παζει με τη ζω του. Mην παζεις με την υγεα σου! Kψε το τσιγρο. Σ αυτς τις συνομιλες παζονται οι τχες του θνους. ΦΡ ~ με τη φωτι*. τα ~ λα για λα, ριψοκινδυνεω τα πντα για να πετχω κτι. ~ κτ. μον* ζυγ. ~ κτ. στ&
