ca oηem DE TI ΜΟΝΕ MISANTHROPO.1249171/... · 2018-09-18 · moleftias, miferias variaquevitas...

12
Oh i na Adfulgente Gratia, Differ c a ti o η em Academica m DE TI ΜΟΝΕ MISANTHROPO. Ex Ciceronis Dialogo de Amicitia c. XXIIL Conienfu Ampliifim$ Faculc, Philofophicas In Regio Upfalienfi Atbenseo, PR£SIDE VI ROCELEBERRIMO, MAC. Ρ Ε T R O EKERMAN, Eloquent. Profeil. Reg. & Ordin. Bonorum Examini Modeile Submitdt Stipendiarius PlperJanus, ANDREAS O. NORDWALL. 1 Öftro-Gotbus. In Aud. Carol. Major. Die XIV. Junii MDCCLXXV, Η.Α. S. UPS ALI AE, APUO JOH. EDMAN, REG. ACAD. TWOGR.

Transcript of ca oηem DE TI ΜΟΝΕ MISANTHROPO.1249171/... · 2018-09-18 · moleftias, miferias variaquevitas...

Ohina Adfulgente Gratia,Differ c a ti o η em Academica m

DE

TIΜΟΝΕMISANTHROPO.

Ex Ciceronis Dialogo de Amicitia c. XXIILConienfu Ampliifim$ Faculc, Philofophicas

In Regio Upfalienfi Atbenseo,PR£SIDE

VIROCELEBERRIMO,

MAC. Ρ Ε T R OEKERMAN,

Eloquent. Profeil. Reg. & Ordin.Bonorum Examini Modeile Submitdt

Stipendiarius PlperJanus,ANDREAS O. NORDWALL. 1

Öftro-Gotbus.In Aud. Carol. Major. Die XIV. Junii MDCCLXXV,

Η.Α. S.

UPS ALI AE,APUO JOH. EDMAN, REG. ACAD. TWOGR.

F/ROGenerofo atque NobiliiTimo,.,

AXELIO LEONHARDO RÅÅF,Domino ad Graby & Kuila &c.

Ercerget£ ac Fatrono FropenfiJJimo>,

"Jj^antis, ab ipfa atatula , me cumulaßi benefens, qiianta enumerare, nedum tcompenfare, baud unquam poßim* Lavnm df dexteram non tam cito

dijcernere ccepi, quam Tims in tue favör exßitit plane fingularis* Inter.currcndum in ludo litterario, fuhjtdiis ornatum dr' fubhvatum me digna-tus es larfjßmis, qua eam non potuerunt non - rtlinquere obfervantiam,m;£z7 ut H»/ji, in vita , neque tam acerhum neque tam latum cotitigerit.,

qua Tut hJcminis.recordation.em elcvet. exdingu&tque. Verbo; HauA lon-for er it au ra lucisque hujus funclio, quam Tua benignitatis, in per*·

petuum, Jun vi em or* In tejferam haqne tamt patrocinii, lafce ingeniiprimitias Tno Νem ini, N. D. infcribere tmfus, non quidem, «*bcnevolentia rejponfjtaretit conatus, nimio \aborantes defeclu., /e<i we/i-m» erga Te piam teßifcandam. Levidenfe hoc. opufculum, meque JolitaTun facilitate benigne excipias, humillime oro* De eerero, quamdiu nonrefrixerit faiiguis , calidißimis Summum Kumen implorabö precihus, ve/ii,Te, N. D. falvum fojpitemque perdiu cbnfervareΛ ut venerabunda, inTubrum gaudium meumque, Jic latitiis incejfero,, commodian, flore-

fcat canities. Eeculiori ammi qffectu permanfurusGenerofi ac NobiliiTimi Norninis Tul

cultor humillimus,

ÄNDR? O. ΝORDWALL.

T). D.

§. iortales, voluntate atque aufpicio Summi& SapientiiTimi Numinis ita eile cornpa-ratos, alter fine alterius auxilio, ut vitamageret vel nullam, vel variis tmimnisrefertiifimam, negaverit nemo. H$c tam-

etii ratio fubeft pergravis, cur homines tantopere inrnutua commercia & focietates ferantur, exftitere tamen& forfan exiftunt, adeo perfriftx frontis, qui potiuscum omnis generis miferiis lu3ari pr^geitiunt, quamaliorum frui coniortione convi£tuque fvaviilimo. Reti-ceam difcordias, ubique eerrarum genciumque natas, &haud leviter impedituras, quo minus tam majores, quamminores focietates , vinculo veluti jungantur fororio, hoc<efl:, ar&iiiimo; de quorundam autem infulfis potius o-ptatis, qui nominis humani oiores, omntm cum aliisfubterfugerint conglutinationera feque in angulo orbiseenebricofo pofitos difcupiant, ubi de cognifis hominuminfortuniis gaudere potuerint & , quorura ex fententia,iuus cuique conftituendus eilet mundus, in pra?fenti di-cam. Miraberis natura adeo vecordes & morofas dari,

Δ 2 ut

Ü ) 4 ( «J3t ab omni aliorum confvetudine abhorruerinf, celebri-tates vel averfando, vel non irne fumma sgritudine, a~lios ad colloquia admittendo. Hos, in ipfa μισανθςωπίαteterrima, deleclamentum, in naufea, pabulum, in iii-fpiciofis cogitationibus, in mera ίο 1 i tudine, immo (hor-reo verba tapi dira,) in vits ipfius iuique tsdio, haudparum fvavitatis deprehendiile eoque aluiile animum ,etil id ridiculum dixeris, tarnen, mihi crede, eft fuit-que veriilimum. Andquorum temporum pervokitan-tes monumenta, non unum, ied plura (am caperati fu-perci'ii (liceat cum Apuleio ioqui) hominum repenmusexempla. Habemus Myfonern quendam, a ) SophiftamPhilagrum, b) Heraclitum, σ) Melanionem d) & T i—monera e) qui, veluti omnem cum hominibus conive-tudinem a fe removerunt, ipiamque humanitatem exue-re. Horum vero agmen ducere videfur Timon, Athe-nienfis, cujus pervulgata eil fabula; nempe ob fingu-krem fuarn auileritatem & άποηθξωπίοον cognomen me-ruit μισανθξωπ», cujus, inquam, morofitas & foiifariavivendi cupido, quo roagis eil" ridenda, eo minus no»·itra Tibi, B L. qualiseunque diiplicebit opera, infam-am ejuscemodij pro re nata, cailigatura: ita tarnen, utcirca vocabula, origkie Grsca,. μισάνθξωποα μισανθξω-πία, cui· oppofita funt φιλάνθρωπος & φιλανθρωπία·^ qusmoneantr Funccius, Iabloniki, & Senator Regis Regniqueliluilriflimus Conaes &c &c„ CC F. SCHEFFER prius ad~jungantur:

Μισανθξωπος, hominum ofor; qui ab hominum congres-fu abhorret; qui hominum nfpe&um lucemque vitat. f) Mi·fanthropus\ Mifantrope.. In feinerJpracbe, ein \meinfchen feindeund vird gejagt von einem faurtopjf> einem flowigen unfre¬undlichen menjcben, der ficb mit niemand vertragen kan, undvon aller gefellfchafft abjondert. g) I en laggran betydeIje afdet' ordet Mifantrop, Jä hatar en Man af detta finnelaget

det

. *&b V ξ ( dpBνW ) J \

dei\ mdnfkeliga ßägtet; och detta hatet hvarmed hans bjev-ta år upfyldt, gör honom ofta ofkichelig til en Janßyldig;vån/kap·, för hvem det vara ma i verIden. b)

a) Diogenes Laertius L. 1. c. 9. b) Philoftvati vita fo-phiflarum p. ρSi. c) Diogenes Laertius L. IX. §, c fr Pli-nii Hiß. Not. L. FIL c. 19. d) Arißopbams Lyßfl'rata p«869. cfr. Erasmi Ad'agia ρ. 6ι$, e) Cauffnius de Eloqu.L. VIII. c. 24, f) De leclione Auel. Clajjicorum p.. /28. g)"Jablonfki Lexicon p. 460. b) Brefvåxling emellan en ungPrins, och Hans Gouverneur p. 16ηA

§. Π.Timon Colytteniis,. qui civifatem obtinuerat Äthe-

nis, patrem habnit Echecratidem, vixitque tempore bel¬li Peloponnefiaci. Ab initio fuerat hic locupletifTimus;quoniam vero beneficia, in quoscunque obvios comu-lerat, pauper tandem evafit. Eorura autem erga fe,,quos fuis, quantum pocuerit, magn i fic eη t i (Tim i s largiti-onibus ditaverat, experturus benignitatern, remuneratio-nera, vel iakern gratuitam amiciciam, η im i um icro cog-novit veriffimum illud eile Pöeras:,

Dum fortuna fa vet, multos mimerab i's amkos rHuc pereunte tibi, foliis amicus eris,

Scilicet, ex plurirois, ipfius liberaüfate antea Igcuple-tatis, invenit, qu? fibi egen t i vel minimum opkularetur,neminem. Hinc ir-a exaeerbatus , hominum congreilus?focietatemque prorfus vieavit, &r quas demumeunquemoleftias, miferias variaque vitas ίο litar i as incommoda*potius fufFerre,. quam ejusmod i ingratorum cuculorum, utin proverbio eil, to'erare confpeclum, fecum conilicuit..Pariimonias igitur in poilerum fludiofiffimus, aliquantu-lum opuoa aipera. vivendi, ratione contraxit,.quibus ex-hilaratus , invidite & odio in homines ita velificabatur,.ut furibundus omnem excederit mod um,. Buc fpseterillud Boratianum:.

m» Λ £ f SIL·

- - - vt quidam memoratuv AtbenrsSordidus, ac dives populi contemnere vocesSic folitus; Populus me (iüilat : at mihi plaudoIpje domi, junul ac nummos contemplor in arca. ι)

At plura fas eil in medium proferam : Timon, bu·fnamun genus exofus erat, vitamque quaηdam inhumanamfequebaiur : in cibisque r.on modo vulgäribus, fed etiam vilis-fimis, & ab reliquis bominibus prope damnatis,, acqwefce-bat. k) Diefer Timon vurde einmabl gefraget: quamobremomnes bomines odio perfequeretur ? [Vorauf er zur antvortgabe\ Malos merito odi, ceteros vero ob td odi, qiiod necipfi malos oderint. Welche gedancken Molliere in feinem .Mi·Jantrope imitiret:

- - . je bais tons les hommes,Les uns, parce qrf ils [ont méebans &F tnaUfaifairs,Et les autres pour étre aux méebans complaifansEt rf avoir pas pour eux, ces baines vigoureujes,Que doit donner le Vice aux Arnes vertueuJesL. 1)

Quod fi quis unus univerfis velit obßrepere, huic egoJuaferim, ut Timonem iniitatus, in [olitudinem aliquam de·migret, atque ibi folus fua fruatur Japientia, m ) Non cer-tos .homines, quorum erga fe ingratum perfenferat a-nimum, ied univerfum genus humanuni odio profeque-batur capitali, teterrimus ifte ardelio, ita quidem, uCdiem, quo ullum forte homuncionem confpexerit, fa¬talem infauftiffimumque fibi judicaverit; immo publicismalis maxime l&tabatur, ipfosque Deos averfando & de-téflando quam acerrime. Lucianus ergo, in Dialogo,quem infcripfit ΤΙΜΏΝ ΜΙΣΑΝΘΡΩΠΟΣ, eum loquen-tem animique fui fententiam exponenten! induxit; cu¬jus verba, utut lotigiora, e verfione Latina haud pige-"bit attulille, μκτοιν&ξωπΙο(,ν fat illuftrafura: Odi pariter o·"mnes tum Deos, tum homines. Haec igicur decreta

fun-

cSfe *\ *η (/ i V σό&

"funfOi placicaque in reliqvum vit«: commercii cum*5,quibusvis fuga, ignoratio, & failidium omnium homi-"num. Porro amicus, hofpes, fodalis,ara miiericordiae,"mera; nug«: tum miierari lacrimantem, egentibus opi-"culari, iniquitas, ac morum fubveriio: at vita folitaria"qualis eil iupis, unus Tibi amicus Timon: ceteri omnes"hoftes & infidiatores: cum horum quopiam congredi,"piaculum : adeo ut fl quem afpexero duntaxat, inau-1Tpicatus fit ille dies. In fumma: non alio nobis habe-"antur loco, quam faxe«, vel «ne« ftatu«: & neque"miffum ab ipfis caduceatorem recipiamus, neque foe-"dera feriamus. Solitudo terminus efto. Cetecum tri*"bules, cognati, populäres, poftremo patria ipfa, frigi*"da quaedam & inuiilia nomina, & ftultorum hominum"glori«. Solus Timon dives ello, defpiciat omnes, fo-"Tus ipfe fecum oble3eiur, abhorrens ab aflentationibus"& odiofis laudibus. Diis iacra faciat, iolus epuletur,."fibi ipfi vicinus, fibi excuffis aliis conterminus& (e-"mei fe ipfum ccmiter excipere decretum ello, ii fibi"moriendum fit & admovenda Corona.. Denique no·"men iuaviifimum eiio Mifanthropus. Morum autem"not«, morofitas, afiperitas, feritas, iracundia, inhuma-"nitas: quod Γι quem conipexero incendio conflagran*"tem, & fupplicantem ut exfiinguam, pice oleoque re-"ftinguere: & fi quem hieme flumen deferat, isque por-"re&is manibus roget, ut retineatur , eum demerio ca-"pite propellere , ne pofiit emicare. ») O! quanta fuichuic homini immanitas! Ejusrnodi monftrum bellicofumab ipio orco fåne fuos duxit affeftus & cogitationes ve~re detefiabiles, quas omnes, non tam meliora edooti,quam humanis praediti fenfationibus, avcrientur & horvrefcant.

t) Horat. L, L v. 66 feqv. k) Erasmi Adagia p. rj6.1) Nie. Hier, Qnndlingii Otia lom.. 111. p. 2j. m) ErasmiRott-

^ Q /cg,$> ; ο ι

•Roteroa, Encomium Moria p, jj. η) ρ. ιζι Of /5#, (eqv„

§. III.Profe&o atrocrffima iunt hujus inferorum ipevftri

verba, unde, Tiraonem omnero non tantum ejuraflehumanitatem., verum etiam in feratn beftiam, lupis haudiriiiiimilem ra.pacib.us, fuiile immutatum, cui reliqvum \fjaiile nihil., praeter folam hominis figiiram, reA,e credi-deris. Kilo.: Lucianus, ut plerumque tieri ioiet, heic quaf-dam ad ornandam fcenam induxerit.; in Iis tarnen eum,qu<E ad vitam, mores fataque Timonis pertineant, verita-rem tuen , pernegare non aufim, iiquidem plures , de eo-dem unum idemque terant Judicium, Hiilorici, Üalemusens, in quibus, ceite Plutarcho, multa de lucitugs hujusmoribus inveninentur iingularia & admiranda, Piatonis

Arirtophanis Comoedias, artatem non tuliile. In Iis ve·ro, qua? iuperfunt, fcriptis Ariitophanis, & quidem, iub.Lyfiitratce nomine, ejusmadi pingitur coioribus Timon

Vir TimonArdua 2f obfita colehat !cca0SpinkMaie fedens feptus, undique„flritmyduM propages..Solas ergo limonVixit ■odioqu-eMagno bomhies oderat abominans fctdeflm,Sicque Hie vos efl cxjccratus,Et malos mores virovum\Sed midieres amabat. 0 )

Narrat hie Arifrophanes, Timonem, utut μισοίν^ξχ-TTov, mulieres adamaße, quod mirum videbitur. At for-fitan ille earum alle^us blanditiis, fibi perfuaiit easdemπ011 eile hornines, vei fakem eis non ineße quoddam

hu-

H ) 9 ( Hhumanum odio dignum: ex hac conje&ura, ie, con¬tra ingenitum quafi fibi erga homines odium, amorescum iis exercendo» ne peccaturum quidem exiftimavit.Accedant etiamnum plura antiquiorum de Timone cefti-monia. Pauianias, p) & Diogenes Laertius^) hujus deμισχν^ξωπία uno ore ioquuntur. Ipfe Cicero de Timo¬ne id refert : Si quis ea afperitate eft, &Γ1 immanitate na-tur<2, ut congreffus focietatemque hominum Jugiat, atque o-derity qualem juifje Athenis Timonem nejcio quem accepimus;tamen is pati non poffit, ut non acquirat aliquem, aptidquem evomat virus acerbitatis Juee. r) Idem orationis fi-lum continuae Cicero in Tuiculanis Quaeftionibus, ubiodium in hominum univerfum genus, quod adamaverat Ti-mon, ideo μισ&ν$ξωπος appeüatus, plenius copiofiusque pro«ponit, s) Et teftimonium Plutarchi, de iilius perverfasmentis indole, attuliffe omnino fufficier. Interrogatumnempe aliquando eum refert, cur, dum omnes homi-nes odio haberet, nihilo tarnen minus Alcibiadem pu·erulum exofcularetur, reipondiiTe: quum provideam iUumviulta mala multasque calamitates populo Athenienfi excita-turum. t) Plura non defideramus; convi&i omninofumus, merito illi aflignari cognomen rå μκτΜ§ξωπχfuneftilTimum. Hem! dirse ineptiae & ad ima usquetartara devolvendus in natos homines furor! Hem! im-maniifimum nebulonem, qui male a£tum crederet,nifi in difcordias, odia & innumeras, quibus ja&anturmortales, calamitates aliquid conferre poilit! Kcc^S κό·ξΜοε, κοίκον ωον; meliora quippe ab ejusmodi exfpe&arehaud pofTumus. -

ο) Arißophanes in Lyfiflr. α ν. 8op ad v. 820 p. 870,p.) Paujanine Defcriptio Grcecia p, 36$ q} Laertius invitis Ρbiloj. L. IX. fecl. 112, r) Cic, de Amicit. c. 23 s )L. IF c. ii, t) Lloydii Sorani Lexic. in voce litnon. cfr,Di&ionaire de Moreryy item Dan. Frioed. Jämts in Pbilofo·gijcb Critifcbes Lexic, ρ. 109η. §. IV«

iSfe \ »π ( sP3^ ) IU V.

5. IV.Id porro erit certiffimum noftri μκταν&ξΜττϊ&ς indi¬

cium j quod, cum uno Apemanto, ejusdern farinae ho-mine ejusdemque vita; fe&atore, congredi folitus, ne i-piius quidern tolerare iaepius potueric convicturn. Quumaliquando inter fe foli, fefti. cujusdam diei celebrandicauila, convivium inirent hi duo, dixit Apemantus: quameß egregium, 0 Timan, noflrum convivium. Timon, ob-liquis eum intuens oculis, reipondit: fi quidvm tu nanedefjes, u) Aiper & trueuleneus ille omnia non edidis-ie μπανίζω?ilocs τεκμήρια, iefe exiilimavit, nifi in ipfamorte inhumanitatis indolem declararet. De piro tan¬dem filveftri delapfus, crus perfregit, & Medicum, uthominem, pertinaciter reeufans, putredine ulceris con-iumtus eil. x) Quis non iperaret, odium τ£ μντοω§ξοΰ-718 una cum ipfo ceilaile halitu? Quis illum etiam, poilmortem seternitati reiiquiüe fignum ipfius in hominescrudeiitatis, crederet ? At prob doior! verfus, quas infuo delineandos curavit iepulcro, quibus dira qu^vis& infauila legentibus adprecatus, fatis fuperque orten-duntj eum haud iecus, ac deiperatum, lernet & iimulvitam miieriamque atrociilimam finiviffe. Sufficit cre-diderim noile, qualis fuerit hoc manflrum; ii autemquid adhuc deeilet, habetur Epitaphium, in compendioveluti, pofteris finirtros Timonis mores ita exhibiturum:

Hic fum pofl vitam miferamque inopemque fepnltasNomen non qnceras; Dii, leclor, te male perdant. y)Nec tacendum eil, huic mortuo illud mirum con-

ligiiTe, quod iepulcrum ejus in litore poiitum, raarequafi perofum, exundatione a ie amoverit longeque de-tulerit. z) Nimirum ipfa eiementa reliquias iflas prodi-giofas fibi vicinas non toleravere.

u) Dijjevt. de ΪΙολυ7ΐξονγμοσυνη Α. ιηι6 Magißri Chr.Lund, ρ. 8° x) Erasmi Adag. ρ. 66$. cfr. Suidas in Lex,,voce Tinion. y) Stepbani. Tbejaurus Ling. Lat.

§ Vt

© ) Ii t ||§. V.

Ex diftis nemo, credimus, non intelligit, audäds-fimam orrmino eile Tanaquilli Fabri conjeäuram, qui,in notis & animadverfionibus ad Luciani Timonemprobare conatur, hone μινοίνκΤξωπον virum bonum & mo-ribus fuifle, adeo ad harnanitatern fadis, nihil ut ipfo%ξίΐςότεξον exiliierit. Ceterum ifta elogia qvum univerfoHiiloricorum gregi plane pleneque repugnent, a Celeb.Gotl. Stoilio ioiide eile refutata haud ignoramus Cfr.Ada Milcell. Lipfienfia Tom. III. p. 20. Ergo qui vel le-viter locum> a nobis citatum Luciani perlegerit, videt,quomodo ipfe fuos mores perverios iuarnque *ποίν$ξ<α*Tilccv prodiderit Timon, Non tarnen omnino infitias ireiuitinemus, Timonem virum oiiro probum & integrumfuifle juftoque magis liberalem, quare & Mercurius euraob reverentiam in iuperos, & Ipfe jupiter ob honeflatem& miiericordiam, dilaudandum cenfent aa)*9 poftea au-tem, quum amicorum in ie perfidiam, eorumque, quosantea cumulaverat beneficiis, άχοίξ^Ιαν, & multorumdenique contemtum perfenierat, in feram quafi beillamdegeneravit. Hinc, malos odio divexaturus omnibusinimiciffimus manierat bonis: fugiens convUlum & con*gredus, repudians comraunem hominum focietatem, Scvel a conipeflu humanas fpeciei abhorrens, ergo nonpotuit non torviratem vultus morumque contrahere.Concedamus nullam dari gentem 5 quv rooderationisleges inviolatas reliquerit omnes, in primis, quando. abaliis fe injuria graviter afteTam exiftimavit, nec fin-guios re&am incedere poile viam homines, & fanTioraampledi confilia; attamen duriflima Timonis vivendiratio jure meritove, culpanda eil, prseiertim quia nefubilitit quidera intra limites humanitatis illius crudeli-tas, ied viam fibi paravit apertam in immanitatem■·,qua atrocilTima fruantur tartarea monflra. Nemo prie»terea eil, quin videat, quam deiperatuoQ ceperit vi ven»·

B' 2 di;

1t w ) 12 ( w

di genus & fumms dementis peftem, quum, ob inje-&ä| a quibusdam mala, communem hominum ufum &focietatem valere juberet. Quis, qusfo, olor fuit mor·tallum niii ilie? Quis iub humana facie mentern habuicagreftem, Timon nomine hoc Γι careret? Certe nihil ,priter befliae figuram, huic μισοίν&ξωττω deeiTet: reli-qüis omnibus, ferocitati iniervientibus, gaviius, quae vi-vu^ exercuit mortuusque publicis teflificabatur indiciis.CertiiTimam itaque eile obicuri & ignobilis animi no-tam exiitimamus, folitudinem , tanquam infortuniorumqusrere iolatium. Etenim omnia, quam cito, mihicrede, fanSiflima iocietatis vinculatum iolverentur,iecuritatis repagula frangerentur & tandem amicitiaejura violarentur: difcordias, abrogatis fcederibus o-mnibus, ejusmodi alic hominura inverfa mens. Verbo:ad interitum & ruinam Tic, opinione celerius, prope-rabit respublica. Coronidis loco, in medium produxis-fe ucique juvat ad rem, quam tetigi, fufius copiofiusquecoliuftrandam , teftem, fine ulla dubitatione, locupletemfingularique facundia juxta nobilitatum, hoc eft, Joh. Grs-vium in Praef. & Epift. p. 8, ita difTerentem: Athenienfis iüeTimon, qui tam vaßo & immani erat inρenio, at necJe nec ali-os pati pojjet, omnibus bominibus amicitiam & cunBarumverum commercium renuntiaret, non vixijje exißimandüs eß,fedJe ipjnm vivum videntemque extulijje, Nam ejurarepatriam\parentes, neceßitudines; cönfenejcere in ceternis tenebris & fo-

litudinibus, ad confpeBum hominis Jugere, non (ecusac ad noxii ammaIis occurfum, quid eft niji

viva Iepidtura ?Verbum non amplius addam.