c {j c {p pmve.gr/documents/2019/sg.2019.justice.pdf · Οι κρατούμενοι...

Μοντέλο Βουλής των Ελλήνων

Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Σωφρονιστικού Συστήματος

ΟδηγόςΜελέτης

Copyright copy 2019 Afixis Με την επιφύλαξη όλων των δικαιωμάτων Άδεια στην Ευρωπαϊκή

Ένωση υπό προϋποθέσεις

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση η αναπαραγωγή ολική μερική ή περιληπτική ή η απόδοση

κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιοδήποτε τρόπο

μηχανικό ηλεκτρονικό φωτοτυπικό ηχογράφησης ή άλλο για εμπορικούς σκοπούς Ο

εκδότης επιτρέπει την ολική ή μερική αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη-εμπορικούς

σκοπούς Νόμος 21211993 και κανόνες τους Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα

Οδηγός Μελέτης


Θέμα Η αναμόρφωση του Σωφρονιστικού Συστήματος

Ζrsquo Σύνοδος

Μοντέλο Βουλής των Ελλήνων 2019

Κωνσταντίνος Ματσάγγας

Κωνσταντίνος Οθωναίος

Κωνσταντίνος Φίστας

Πίνακας Περιεχομένων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 3 Εισαγωγή 3

Τα σωφρονιστικά συστήματα 3 Απομονωτικό Σύστημα 3 Μικτό Σύστημα 3 Προοδευτικό Σύστημα 4

Οι Σκοποί της Εκτέλεσης των Ποινών Κατά της Ελευθερίας 4 Η Εκφοβιστική Πρόληψη 4 Η Αχρήστευση 4 Η επανακοινωνικοποίηση των κρατουμένων 5

Γενικές Αρχές του Σωφρονιστικού Συστήματος 5 Case Study Η περίπτωση της Νορβηγίας 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 7 Ιστορικό 7

Κεφάλαιο 3 8

Τα Διαχρονικά Προβλήματα του Ισχύοντος Σωφρονιστικού Συστήματος 8 Βία 8 Χώροι Διαβίωσης των Κρατουμένων 9 Υγειονομική Περίθαλψη 9 Υπερπληθυσμός 9

Νομοθετικό Πλαίσιο 10 Σωφρονιστικός Κώδικας 10 Ποινικός Κώδικας 11 ldquoΝόμος Παρασκευόπουλουrdquo 11

Αντικρουόμενες απόψεις 13 Αποσυμφόρηση Φυλακών 13 Βιοτικό Επίπεδο Κρατουμένων 13 Φιλελευθερισμός εναντίον αυστηρότητας 14 Ενδοσωματικός έλεγχος κρατουμένων 14 Κράτηση σε αστυνομικά τμήματα 15 ldquoΒραχιολάκιrdquo ηλεκτρονικής επιτήρησης 15 Εξαναγκασμός απεργού πείνας σε σίτιση 15

Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία 17

1

2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Εισαγωγή

Ο σωφρονισμός ως δικαιοπολιτική έννοια αποτελεί την πρακτική και λογική συνέχεια του ποινικού φαινομένου την εφαρμογή και εκτέλεση της καταδικαστικής απόφασης Στον πυρήνα του περιλαμβάνει τα στοιχεία της ldquoφυλακήςrdquo και του ldquoκρατουμένουrdquo ldquoΦυλακήrdquo (επίσημη νομική ορολογία Κατάστημα Κράτησης) είναι ο τόπος εκτέλεσης της ποινής ldquoΚρατούμενοςrdquo θεωρείται εκείνος που εκτίει ποινή κατά της ελευθερίας

Τα σωφρονιστικά συστήματα

Σωφρονιστικό σύστημα είναι ο τρόπος οργάνωσης της φυλακής ώστε να γίνει βιώσιμος χώρος και να διεκπεραιώνει τον σκοπό της 1

Απομονωτικό Σύστημα 2

Εφαρμόστηκε στην φυλακή Cherry Hill στη Φιλαδέλφεια την περίοδο 1829-1913 και

αποτέλεσε την θεσμική καθιέρωση και λειτουργία του αποχωριστικού σωφρονιστικού συστήματος της ποινικής πειθαρχίας Διαμορφώθηκε με τον Νόμο της 23ης Απριλίου 1829

Οι αρχές του συστήματος αυτού συνοψίζονται ως εξής Απαγορεύεται η εκδικητική μεταχείριση Η απομονωτική κράτηση αποτρέπει τη διαφθορά μεταξύ των κρατουμένων Η απομονωτική κράτηση δίνει την ευκαιρία ανάκλησης στη μνήμη παραβάσεων

έτσι οδηγούνται οι κρατούμενοι στη μεταμέλεια Η απομονωτική κράτηση είναι ποινική τιμωρία γιατί ο άνθρωπος είναι από τη φύση

του κοινωνικό ον Η απομονωτική κράτηση δεν έχει μεγάλο κόστος γιατί δεν απαιτεί μεγάλο χρονικό

διάστημα

Το σύστημα αυτό δέχθηκε κριτική από την Boston Prison Discipline Society η οποία επικεντρώθηκε στον απάνθρωπο βλαβερό για την σωματική και ψυχική υγεία των κρατουμένων χαρακτήρα του θεωρώντας πως δεν παρέχει πραγματική δυνατότητα σωφρονισμού Μικτό Σύστημα 3

Γνωστό και ως ldquoAuburnCongregate Systemrdquo το σύστημα αυτό ήρθε για να

αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του Απομονωτικού Συστήματος τον υπερσυνωστισμό και τα προβλήματα υγείας που προέκυπταν εξαιτίας του και της Σύμφωνα με αυτό το σύστημα οι κρατούμενοι βρίσκονται στα κελιά τους μόνο για εργασία ή ύπνο ενώ επιτρέπεται η συναναστροφή με άλλους κρατουμένους χρησιμοποιώντας τις τακτικές του Απομονωτικού

1 ldquoΣωφρονιστικό Δίκαιοrdquo Χαράλαμπος Δημόπουλος2009σελ 35 παρ 3 2 σελ 36-49 οπ 3 σελ 49-52 οπ

3

Συστήματος μοναχά ως πειθαρχικά μέτρα Το ldquoΩβούρνειοrdquo σύστημα έγινε το πρότυπο για την κατασκευή φυλακών ιδίως στις ΗΠΑ κατά τον 19ο αι Προοδευτικό Σύστημα

Πρόκειται για ελαστικό και ευέλικτο σύστημα με σκοπό την αναμόρφωση των κρατουμένων που ήρθε για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες των δύο προγενέστερων συστημάτων (α β) τα οποία ήταν άκαμπτα και ολοκληρωτικά υπερβολικά εξαρτημένα από τα όργανα που ήταν υπεύθυνα για την εφαρμογή τους Η καινοτομία του Προοδευτικού Συστήματος (υπό την έννοια του οποίου εμπίπτουν διάφορες-περιστασιακά εφαρμοσμένες- μορφές σωφρονισμού πχ αυτό που εφαρμόστηκε από τον ναύαρχο Maconochie το 1840 στο Norfolk της Ωκεανίας) ήταν πως το ενδιαφέρον στρεφόταν πλέον στον κρατούμενο με την απόπειρα παράσχεσης σε αυτόν τη θεσμική δυνατότητα έγκυρης και έγκαιρης αναμόρφωσής του

Βασικές αρχές που προκύπτουν από την περιπτωσιολογική αυτή εμφάνιση του

Προοδευτικού Συστήματος είναι πως Είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας να αξιοποιήσει δημιουργικά και να

αναπροσαρμόσει τους εγκληματίες της παρά να τους απομονώσειΕπομένως η φυλακή οφείλει να κινείται προς εκείνο τον σκοπό

Οι κρατούμενοι πρέπει να αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι ως μέλη της κοινωνίας στην οποία καλούνται να επιστρέψουν

Οι Σκοποί της Εκτέλεσης των Ποινών Κατά της Ελευθερίας 4

Η Εκφοβιστική Πρόληψη

Η μαζική αποτροπή του κοινού από την τέλεση εγκλημάτων που τιμωρούνται με ποινή εκφοβιστικού χαρακτήραΗ δράση αυτή επεκτείνεται και στην υπενθύμιση στον φορέα της εγκληματικής δραστηριότητας ότι οφείλει εφεξής να απέχει από παρόμοιες δραστηριότητες

Η προβληματική της συνίσταται στο γεγονός ότι ενδέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις να υπερδιογκωθεί η ποινή ενός ατόμου ή να αξιωθεί ποινή από έναν αθώο προς ldquoπαραδειγματισμόrdquo των υπολοίπων Η Αχρήστευση

Επιδιώκεται η αφαίρεση των επικίνδυνων εγκληματιών από την κοινωνία και η αντίστοιχη τιμωρητική υπαγωγή τους σε καθεστώς φυσικής απομόνωσης Κύρια έκφραση του σκοπού αυτού είναι ο φυλακτικός εγκλεισμός (ldquoincarcerationrdquo) των εν λόγω εγκληματιών μέσω του οποίου περιάγονται σε κατάσταση φυσικής αδυναμίας τέλεσης νέων εγκλημάτων και κατrsquoαυτόν τον τρόπο προστατεύεται η κοινωνία

Δεν επιδιώκει την ανάπλαση της προσωπικότητας του δράστη αλλά αποκλειστικά την

κοινωνική τους αποβολή περιθωριοποίηση και απομόνωση Για τον λόγο αυτό οφείλει να ερμηνεύεται σε συνάρτηση με τους υπόλοιπους σκοπούς εκτέλεσης των ποινών (ιδίως (γ))

4 οπ σελ287 επ

4

Η επανακοινωνικοποίηση των κρατουμένων

Η επανακοινωνικοποίηση των κρατουμέωνων θεμελιώθηκε με τον ν18511989 Η 5

εκτέλεση των ποινών αποβλέπει στην αγωγή των κρατουμένων και στην κοινωνική τους επανένταξη Η μεταχείριση των κρατουμένων πρέπει μάλιστα να τείνει προς την επίτευξη του εν λόγω σκοπού Η θεραπευτική αυτή συμπεριφορά επιδιώκει να εξουδετερώσει την αντικοινωνική συμπεριφορά του κρατουμένου

Με βάση το πρότυπο αυτό ο κρατούμενος αποτελεί ενεργητικό υποκείμενο και όχι

παθητικό αντικείμενο θεραπείας Συνεργάζεται με το επιστημονικό προσωπικό και αξιώνει τον σεβασμό της προσωπικότητάς του Ζωτική ανάγκη για την βαθμιαία ένταξή του στην κοινωνία αποτελεί και η επικοινωνία του κρατουμένου με το ευρύτερο περιβάλλον Η θεραπεία τέλος δεν πρέπει να υποκαθίσταται στην πορεία από την επίτευξη άλλων στόχων όπως η πειθαρχία του κρατούμενου και η τάξη του καταστήματος

Γενικές Αρχές του Σωφρονιστικού Συστήματος 6 7

Σκοπός είναι η θέσπιση ενός σωφρονιστικού συστήματος που θα προστατεύει την

κοινωνία και παράλληλα θα διαφυλάττει το σεβασμό για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια Βασικό μέσο επίτευξης του στόχου αυτού είναι η προστασία των εκλεκτορικών αστικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των κρατουμένωνΕιδικότεραμεταξύ άλλωνυπάρχουν οι εξής νομοθετικές προβλέψεις

α) Το γεγονός της κράτησης δεν επηρεάζει την απόκτηση των εν λόγω δικαιωμάτων απλώς περιορίζει την άσκησή τους όταν αυτή είναι ασυμβίβαστη προς τον σκοπό της φυλάκισης ή της διατήρησης της τάξης και της ασφάλειας της φυλακής

β) Κάθε κρατούμενος έχει το δικαίωμα να ψηφίζει εκτός αν του έχει αφαιρεθεί με την καταδικαστική απόφαση και για να ασκήσει το δικαίωμα αυτό οφείλει να διαθέτει τις ευκαιρίες και να πληροφορείται επαρκώς για την κατάσταση για την οποία καλείται να ψηφίσει

γ) Επιτρέπεται η αντιπροσώπευση για την άσκηση αστικών δικαιωμάτων δ) Τυχόν δικαιώματα παροχών κοινωνικής ασφάλισης που αποκτήθηκαν πριν από την

εκτέλεση της ποινής δεν εκμηδενίζονται από μόνο το γεγονός της φυλάκισης ε) Κάθε κρατούμενος μπορεί πάντα να υπερασπίζεται μια αγωγή Ως ενάγων μπορεί

κατrsquoαρχήν να συνεχίσει εκκρεμή διαδικασία στ) Κάθε κρατούμενος έχει το δικαίωμα να υποβάλλει ευθέως γραπτές αιτήσεις σε

κυβερνητικά τμήματα ή παρόμοια όργαναΟι αιτήσεις αυτές πρέπει να μεταβιβάζονται χωρίς καθυστέρηση

5 ν18511989 httpswwwe-nomothesiagrkat-dikasteria-dikaiosunenomos-1851-1989-fek-122a-16-5-1989html 6 Απόφαση 621962 Συμβουλευτική Συνέλευση Συμβουλίου Ευρώπης 7 Σύσταση 1951959 Συμβουλευτική Συνέλευση Συμβουλίου Ευρώπης

5

Case Study Η περίπτωση της Νορβηγίας 8

Οι κρατούμενοι στις νορβηγικές φυλακές είναι λιγότεροι από 4000 Σε έναν πληθυσμό

που ξεπερνάει τα 5 εκατομμύρια η αναλογία των φυλακισμένων ανά 100000 άτομα είναι κάτω από 70 όταν στην Ελλάδα φτάνει τους 90 ενώ στις ΗΠΑ τους 690 Το ποσοστό των ατόμων που συλλαμβάνονται ξανά μέσα σε λίγα χρόνια δεν ξεπερνά το 20 Το σωφρονιστικό σύστημα της Νορβηγίας βασίζεται στη λεγόμενη ldquoαρχή της αποκατάστασηςrdquo Αυτό το σύστημα δεν έχει σαν πρώτο στόχο να τιμωρήσει αλλά να επουλώσει το κακό που προκαλείται από το έγκλημα Ο κύριος σκοπός του είναι να επανεντάξει τους κρατούμενους

Βασικά εργαλεία για την εφαρμογή του συστήματος αυτού είναι οι φυλακες Bastoy και 9

οι φυλακές υψίστης ασφαλείας Halden Οι φυλακές αυτές είναι χτισμένες σε μικρούς οικισμούς δίχως περιτοίχιση και τα κελιά μοιάζουν περισσότερο με δωμάτια ξενοδοχείουΟι φύλακες δεν φέρουν όπλα και τα κελιά διαθέτουν όλες τις ανέσεις και τις παροχές (λχ βιβλιοθήκη τηλεόραση παιχνίδια υλικό για διάφορες ασχολίες)

Οι κρατούμενοι περιγράφοντας την εμπειρία τους στην φυλακή την παρομοιάζουν με τη συμβίωση μέσα σε μια μικρή κοινότητα στην οποία όλοι δουλεύουν για το σύνολοΑυτή ακριβώς είναι η νοοτροπία πίσω από το σύστημα αυτό Οι φυλακισμένοι μέσα στους χώρους συνεστίασης και μουσικών ndash αθλητικών δραστηριοτήτων έχουν την ευκαιρία να συνάψουν κοινωνικό δεσμό ndash απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετέπειτα κοινωνική επανένταξη τους σύμφωνα με τους ειδήμονες Το νορβηγικό σωφρονιστικό σύστημα εστιάζει στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στο σεβασμό της ιδιωτικότητας των κρατουμένων προφανώς ακόμη και όταν πρόκειται για ακραίες περιπτώσεις εγκληματιών 10

8 Οι εξωπραγματικές νορβηγικές φυλακές και ένα σωφρονιστικό σύστημα που λειτουργεί E-Dailygr Accessed December 06 2018 httpwwwe-dailygrthemata100371oi-ekswpragmatikes-norvhgikes-fylakes-kai-ena-swfronistiko-systhma-poy-leitoyrgei-pics-video 9 Φυλακή Bastoy Ένα διαφορετικό σωφρονιστικό σύστημα TVXS - TV Χωρίς Σύνορα Accessed December 06 2018 httpstvxsgrnewsευρώπη-eopφυλακή-bastoy-ένα-διαφορετικό-σωφρονιστικό-σύστημα 10 Dimiathanasopoulou ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ -ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΨΥΧΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ PSYCHOGEOGRAFIKA August 18 2013 Accessed December 06 2018 httpspsychogeografikawordpresscom20130204σωφρονιστικα-συστηματα-στον-κοσμο

6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό

19ος αιώνας 11

1835-1863 λαμβάνουν χώρα τα πρώτα ποινικά - σωφρονιστικά νομοθετήματα

δημιουργείται και λειτουργεί η Επιτροπή Φυλακών και πραγματοποιούνται οι πρώτες σωφρονιστικές αποστολές και περιηγήσεις Ελλήνων ειδικών στη δυτική Ευρώπη

1863-1881 Εντάσσεται στον σωφρονιστικό κορμό το σωφρονιστήριο Ιονίων Νήσων

εκδίδεται η ldquoΕφημερίς των Φυλακώνrdquo και ιδρύεται η ldquoΕταιρεία των Φυλακώνrdquo σύμφωνα με δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα

1881-1901 Λαμβάνει χώρα η Τρικουπική σωφρονιστική μεταρρύθμιση και η

οργανωτική προσφορά στον χώρο των φυλακών του Βέλγου περιηγητή StevensΙδρύονται οι Φυλακές Συγγρού Καθιερώνεται το σύστημα συμβίωσης των κρατουμένων (μικτό σύστημα) Εισάγεται το ldquoκελλιωτικόrdquo σύστημα και οι ατομικοί κοιτώνες (ολοκλήρωση μικτού συστήματος)


Κατά τον 20ο αι στην Ελλάδα καθιερώνεται πλαίσιο για τον σωφρονισμό ανηλίκων

οριστικοποιείται το ισχύον πλαίσιο το σωφρονιστικό δίκαιο εξειδικεύεται περαιτέρω (πχ σωφρονισμός στρατιωτικών) και διαμορφώνεται το μοντέλο κατασκευής των καταστημάτων κράτησης (υιοθετείται το μοντέλο του ldquoενιαίου κτιρίουrdquo)

Στην Ευρώπη του 20ού αιώνα καθιερώνεται το απομονωτικό σύστημα Στην περίπτωση της εφαρμογής αυτής του απομονωτικού σωφρονιστικού συστήματος πρωταρχικός στόχος ήταν η laquoηθικήraquo αναμόρφωση των τροφίμων Γιrsquo αυτό υποχρεούνταν να παραμένουν διαρκώς κλεισμένοι στο κελί τους διαβάζοντας τη Βίβλο και άλλα θρησκευτικά βιβλία μέσω των οποίων θα επανέρχονταν στο laquoσωστόraquo δρόμο μετά την αποφυλάκισή τους

Σταδιακά εφαρμόστηκε και ο θεσμός της σωφρονιστικής εργασίας με το πρόσχημα της βελτίωσης της νοητικής και ψυχικής υγείας των κρατουμένων στην πράξη όμως για να αυξήσει τα οικονομικά οφέλη της εξουσίας Εντύπωση προκαλεί ότι ακόμα και σε αυτή την περίπτωση οι έγκλειστοι εκτελούσαν την εργασία στο ατομικό κελί τους Η απομόνωση επέφερε αρνητικές επιπτώσεις στους τρόφιμους πολλοί εκ των οποίων νόσησαν σωματικά αλλά και ψυχικά

11 Χαράλαμπος Δημόπουλος Σωφρονιστικό Δίκαιο 2009 12 Καρδαρά Αγγελική Η Ιστορία της Σωφρονιστικής Από τις κοινοβιακές φυλακές στην εξαγορά της ελευθερίας Postmodern October 18 2016 Accessed December 06 2018 httpwwwpostmoderngri-istoria-tis-sofronistikis-apo-tis-koinoviakes-filakes-stin-exagora-tis-eleyuerias 13 Dimiathanasopoulou ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ -ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΨΥΧΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ PSYCHOGEOGRAFIKA August 18 2013 Accessed December 06 2018 httpspsychogeografikawordpresscom20130204σωφρονιστικα-συστηματα-στον-κοσμο

7

Κεφάλαιο 3

Τα Διαχρονικά Προβλήματα του Ισχύοντος Σωφρονιστικού

Συστήματος 1415

Οι συνθήκες κράτησης στη χώρα μας βαίνουν προς το χειρότερο Υπερπληθυσμός βία

διακίνηση ναρκωτικών και αυτοκτονίες είναι ορισμένα από τα σημαντικά προβλήματα που στιγματίζουν το σωφρονιστικό μας σύστημα

Οι συνθήκες που επικρατούν στα καταστήματα κράτησης στοίχισαν τον Μάρτιο του 2011 τον δημόσιο διασυρμό της Ελλάδας από την Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων (CPT) (ldquoΠοινικός Εγκλεισμός και Δικαιώματαrdquo Νομική Βιβλιοθήκη Ανακοίνωση 1532011 CPTInf (2011) 10 ) η οποία δήλωσε ότι ldquoη επίμονη έλλειψη δράσης για αλλαγή της κατάστασης παρά τις συστάσεις της Επιτροπής ldquo δεν της άφησαν άλλη επιλογή παρά να καταφύγει σε αυτό το ldquoακραίο μέτρο της δημόσιας ανακοίνωσηςrdquo (παράγραφος 1)

Η Επιτροπή παρατήρησε ldquoτην σταθερή επιδείνωση στις συνθήκες διαβίωσης και μεταχείρισης των κρατουμένωνrdquo κατά την τελευταία δεκαετία και εντόπισε ldquoέναν αριθμό δομικών προβλημάτων που υπονομεύουν οποιαδήποτε απόπειρα βελτίωσης της κατάστασηςrdquo Σε αυτά συμπεριλαμβάνουν την ldquoέλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για τη διαχείριση των φυλακών την έλλειψη ενός αποτελεσματικού συστήματος αναφορών (καταγγελίας) και εποπτείας και την ανεπαρκή διαχείριση του προσωπικούrdquo Η CPT ανέδειξε την ακαταλληλότητα των υλικών συνθηκών την έλλειψη ενός κατάλληλου καθεστώτος και την κακή παροχή υγειονομικής περίθαλψης Κατέληξε ότι λόγω της ανεπαρκούς στελέχωσης ο αποτελεσματικός έλεγχος εντός των κτιριακών εγκαταστάσεων ορισμένων από τις φυλακές που επισκέφθηκε παραχώρησε σταδιακά τη θέση του στις ισχυρές ομάδες ορισμένων κρατουμένων ldquoΌλα αυτά τα προβλήματα επιτείνονται από τον σοβαρό υπερπληθυσμό εντός των περισσότερων ελληνικών φυλακώνrdquo (Παράγραφος 9)

Βία

Είναι γνωστό ότι το σωφρονιστικό περιβάλλον είναι κατrsquo εξοχήν το περιβάλλον που γεννά και διατηρεί βίαιες συμπεριφορές σε πολλά επίπεδα και από ποικίλες πηγές Ενδεικτικά παρατηρούνται οι ακόλουθες μορφές βίας

1) απόπρος συγκρατούμενους 2) από κρατούμενους προς σωφρονιστικούς υπαλλήλους 3) από σωφρονιστικούς υπαλλήλους προς κρατούμενους 4) από κρατούμενους προς τρίτους (πχ επισκέπτες) 5) από κρατούμενους συλλογικά με τη μορφή εξέγερσης 6) από αστυνομικές δυνάμεις προς κρατούμενους 7) από κρατούμενο στον ίδιο του τον εαυτό

14 Χαράλαμπος Δημόπουλος Σωφρονιστικό Δίκαιο 2009 15 Το σχέδιο του νέου Σωφρονιστικού Κώδικα Α Συκιώτου 2013

8

Ιδιαίτερα για τους ανήλικους κρατούμενους ισχύει η αρχή της προστασίας από την σωματική συναισθηματική και σεξουαλική βία Η προστασία από τη βία πρέπει να διατρέχει και να καλύπτει όλα τα στάδια του ποινικού συστήματος από τη σύλληψη μέχρι τον εγκλεισμό Χώροι Διαβίωσης των Κρατουμένων

Τα ατομικά κελιά οφείλουν να έχουν χωρητικότητα τουλάχιστον 35 κυβικών μέτρων και να διαθέτουν κρεβάτι τραπέζι κάθισμα και ντουλάπα Η τοποθέτηση σε αυτά και δεύτερου κρατούμενου επιτρέπεται κατrsquo εξαίρεση για ορισμένο χρονικό διάστημα ή και μόνιμα εφόσον έχουν χωρητικότητα τουλάχιστον 40 κυβικά μέτρα Το πρόβλημα στην συγκεκριμένη περίπτωση εντοπίζεται στο γεγονός ότι ο Έλληνας νομοθέτης αντικαθιστά την διεθνή πρόβλεψη σε κυβικά μέτρα με τετραγωνικά μέτρα με αποτέλεσμα η χωρητικότητα των κελιών να είναι πολύ μικρότερη εξαρτωμένου και του ύψους από την διεθνώς προβλεπόμενη

Υγειονομική Περίθαλψη

Σε ορισμένα νοσοκομεία καταστημάτων κράτησης παρατηρούνται σοβαρά προβλήματα ως προς τις συνθήκες διαβίωσης τους κανόνες υγιεινής και την εξυπηρέτηση Ειδικότερα σε αυτά τα νοσοκομεία στοιβάζονται στους θαλάμους περισσότερα άτομα από όσα χωράνε ασθενείς με διάφορα νοσήματα συστεγάζονται αδιαφορώντας για τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις και τις πιθανές επιπλοκές το ιατρικό προσωπικό αποδεικνύεται κατώτερο των περιστάσεων και σε περίπτωση ανάγκης μεταγωγής από το νοσοκομείο του καταστήματος σε Κρατικό η καθυστέρηση είναι μερικές φορές μοιραία

Υπερπληθυσμός

Ο υπερπληθυσμός αποτελεί μια από τις σημαντικότερες ενδείξεις δυσλειτουργίας των φυλακών παγκοσμίως Η κατάσταση αυτή δεν δυσχεραίνει μόνο την εφαρμογή των σωφρονιστικών προγραμμάτων αλλά προκαλεί και φαινόμενα βίας τόσο μεμονωμένα όσο και σε συλλογικό επίπεδο και αυξάνει την υποτροπή

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2010 η χώρα μας ερχόταν 8η σε υπερπληθυσμό ανάμεσα στις 47 χώρες μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης Κατά την πάροδο της δεκαετίας και παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει πέντε απόπειρες αποσυμφόρησης οι ελληνικές φυλακές έχουν πάνω από 3000 υπεράριθμους κρατούμενους

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) ο υπερπληθυσμός των καταστημάτων κράτησης αποτελεί απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση (υπόθεση Sulejmanovic κατά Ιταλίας της 1672009)

Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το ΕΔΔΑ για τον υπερπληθυσμό στα σωφρονιστικά καταστήματα ιδίως για τις φυλακές Ιωαννίνων για τις οποίες το Δικαστήριο έχει εκδώσει τέσσερις καταδικαστικές αποφάσεις (βλ Νησιώτης κατά Ελλάδας 1022011 Σαμαράς και άλλοι κατά Ελλάδας 2822012 Ταγγατίδης και άλλοι κατά Ελλάδας 11102011 Τζαμάλης και άλλοι κατά Ελλάδας 4122012)

Διαχρονικά οι δύο μεγαλύτερες πηγές υπερπληθυσμού είναι οι υπόδικοι και οι παραβάτες της νομοθεσίας περί ναρκωτικών

9

Σε έρευνα που έλαβε χώρα το 2009 σε πέντε σωφρονιστικά καταστήματα προέκυψε ότι οι χειρότερες συνθήκες επικρατούν στον Κορυδαλλό

Τα προβλήματα αυτά και ιδιαίτερα αυτό του υπερπληθυσμού προσπάθησε να αντιμετωπίσει ο ν43222015 γνωστός και ως νόμος Παρασκευόπουλου

10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Νομοθετικό Πλαίσιο

Σωφρονιστικός Κώδικας

Το κεντρικό νομοθέτημα ρύθμισης του σωφρονιστικού συστήματος της Ελλάδος είναι ο Νόμος 27761999 Σωφρονιστικός Κώδικας (ΦΕΚ 291Α24-12-1999) Αυτός συνοδευόμενος 16

από πληθώρα άλλων νομοθετημάτων καθιερώνει το σημερινό σωφρονιστικό σύστημα της 17

χώρας Παρακάτω θα γίνει μία σύντομη αναφορά σε βασικές διατάξεις του σωφρονιστικού κώδικα

Καταρχάς οι κρατούμενοι ανάλογα με την ιδιότητά τους υπόκεινται στις εξής διακρίσει 18

1) όσον αφορά τον λόγο κράτησης (νομική κατάσταση) α) υποδίκους β) καταδίκους γ) οφειλέτες δ) αλλοδαπούς υπό απέλαση και ε) υπό μεταφορά και εκζητούμενους υπό έκδοση ή παράδοση προς εκτέλεση

Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης 2) όσον αφορά άλλα χαρακτηριστικά τους (πραγματική κατάσταση)

α) άνδρες και γυναίκες β) ανηλίκους νεαρούς ενήλικες ενήλικες και υπερήλικες γ) έγγαμους με τους οποίους εξομοιώνονται και όσοι είναι μέρη συμφώνου

συμβίωσης και άγαμους δ) γονείς και μη ιδίως ανήλικων παιδιών και ειδικότερα μητέρες ή πατέρες που

έχουν μαζί τους τα βρέφη τους μέχρι τη συμπλήρωση του τρίτου έτους της ηλικίας τους

ε) ημεδαπούς και αλλοδαπούς στ) ομόθρησκους ή ομόδοξους και ετερόθρησκους ή ετερόδοξους ζ) υγιείς και ασθενείς άτομα με αναπηρία πάσχοντες από χρόνια και μεταδοτικά

νοσήματα ψυχικά ασθενείς και εξαρτημένους η) κρατουμένους με επαγγελματικές δραστηριότητες και θ) κρατουμένους με ιδιαιτερότητες σεξουαλικού προσανατολισμού

Η υπαγωγή κρατουμένων σε συγκεκριμένη κατηγορία έχει πραγματικές συνέπειες ως

προς την κράτησή του (πχ οι ανήλικοι κρατούνται σε ειδικά καταστήματα κράτησης νέων οι κρατούμενες γυναίκες και οι κρατούμενοι γονείς απολαμβάνουν ειδικής μεταχείρισης στα καταστήματα κράτησης)

16Υπουργείο Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Υπουργείο Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Accessed December 06 2018 httpwwwopengovgrministryofjusticep=8630 17 Δικαιοσύνης Υπουργείο Υπουργείο Δικαιοσύνης - Κώδικες Ευρετήριο ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑΣ Accessed December 06 2018 httpwwwministryofjusticegrsiteelΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟbrΣΥΣΤΗΜΑΝομοθεσίαaspx 18 άρθρο 11 Σωφρονιστικού Νόμου

11

Ο νόμος διακρίνει πέραν των κρατουμένων και τα καταστήματα κράτησης σε 3 κατηγορίες 19

α) γενικά β) ειδικά γ) θεραπευτικά

Τα γενικά καταστήματα είναι αυτά που ο κοινός πολίτης γνωρίζει ως συνήθεις

ldquoφυλακέςrdquo ενώ τα ειδικά αφορούν συγκεκριμένες κατηγορίες κρατουμένων (βλ παραπάνω) ή κρατουμένους που επιθυμούν και έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν μειώνοντας έτσι την ποινή τους Τα τελευταία είναι γνωστά ως ldquoαγροτικές φυλακέςrdquo Τα θεραπευτικά καταστήματα κράτησης εντάσσονται στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) και αφορούν κρατουμένους με ειδικές ψυχικές και κλινικές νόσους

Ο νόμος καθορίζει παρακάτω τις συνθήκες για τον ελεύθερο χρόνο και τις ασχολίες των κρατουμένων καθώς και την ενδεχόμενη εργασία τους Η επόμενη αξιοπρόσεκτη διάταξη του νόμου είναι αυτή που ρυθμίζει την παροχή άδειας ημιελεύθερης διαβίωσης Η διάταξη ορίζει ότι την εν λόγω άδεια δικαιούνται οι παρακάτω 20

κατηγορίες κρατουμένων α) όσοι επιθυμούν να προσφέρουν κοινωφελή εργασία ή να συνεχίσουν την

προηγούμενη επαγγελματική απασχόλησή τους ή για τους οποίους έχει εξευρεθεί εργασία έξω από το κατάστημα κράτησης σε δημόσιο δημοτικό ή ιδιωτικό φορέα ή θέση σε εγκεκριμένο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης ή

β) όσοι έχουν σοβαρές οικογενειακές και κοινωνικές υποχρεώσεις για τη φροντίδα ανήλικων τέκνων ή υπερηλίκων γονέων ή ατόμων με αναπηρία

Οι παραπάνω κατάδικοι μπορούν να λάβουν άδεια για ημιελεύθερη διαβίωση με τις

εξής προϋποθέσεις (α) αν ο κατάδικος λαμβάνει τακτικές άδειες μετά τη λήξη της δεύτερης άδειάς του και την τήρηση των όρων της και (β) είναι γονέας τουλάχιστον ενός ανήλικου τέκνου και ασκεί τη γονική μέριμνα ή έχει τη φροντίδα υπερήλικα γονέα ή ατόμου με αναπηρία 67 και άνω ή έχει αποδεδειγμένα εξασφαλίσει εργασία έξω από το κατάστημα ή αποδέχεται να απασχοληθεί σε θέση εργασίας που θα του υποδεικνύεται ή επιθυμεί να προσφέρει εργασία χωρίς αμοιβή για κοινωφελείς σκοπούς Οι δύο υποθέσεις συρρέουν σωρευτικά χρειάζεται δηλαδή να λαμβάνουν χώρα και οι δύο ταυτόχρονα

Οι υπόλοιπες διατάξεις του νόμου ρυθμίζουν πιο γενικά ζητήματα ζητήματα μικρότερης σημασίας ή διαφωνίας καθώς και οργανωτικά θέματα του σωφρονιστικού συστήματος

Ποινικός Κώδικας

Παράλληλα με τον σωφρονιστικό κώδικα είναι σκόπιμο να εξετάσει κανείς τις διατάξεις 105 εώς 110Γ του Ποινικού Κώδικα οι οποίες αφορούν την υφrsquo όρων απόλυση Η απόλυση υπό όρο χορηγείται αν ο κατάδικος έχει εκτίσει ένα μέρος της ποινής το οποίο ποικίλλει ανάλογα με το είδος του εγκλήματος και την επιβληθείσα ποινή Ο όρος της απόλυσης είναι η ανάκλησή της από τους αρμόδιους Παράλληλα με την προϋπόθεση έκτισης ενός μέρους της ποινής ισχύουν τα παρακάτω Η απόλυση υπό όρο χορηγείται οπωσδήποτε εκτός αν κριθεί με ειδική αιτιολογία ότι η διαγωγή του καταδίκου κατά την έκτιση της ποινής του καθιστά απολύτως

19 άρθρο 17 οπ 20 άρθρο 58 οπ

12

αναγκαία τη συνέχιση της κράτησής του για να αποτραπεί η τέλεση από αυτόν νέων αξιόποινων πράξεων Στον απολυόμενο μπορούν να επιβληθούν ορισμένες υποχρεώσεις που θα αφορούν τον τρόπο της ζωής του και ιδίως τον τόπο διαμονής του Οι υποχρεώσεις αυτές μπορούν πάντοτε να ανακληθούν ή να τροποποιηθούν με αίτηση του απολυμένου Η απόλυση υπό όρο μπορεί να ανακληθεί εάν ο απολυθείς δε συμμορφωθεί στις υποχρεώσεις που του τέθηκαν κατά την απόλυσή του Ειδάλλως μπορεί να αρθεί αν εκείνος που απολύθηκε διαπράξει έγκλημα από δόλο για το οποίο του επιβλήθηκε αμετακλήτως οποτεδήποτε ποινή φυλάκισης ανώτερη από έξι μήνες

ldquoΝόμος Παρασκευόπουλουrdquo

Ο νόμος 43222015 γνωστότερος ως ldquoΝόμος Παρασκευόπουλουrdquo αποτελεί νομοθέτημα που έχει βρεθεί πολλάκις στο στόχαστρο της κοινής γνώμης αλλά και της πολιτικής αντιπαράθεσης

Ο νόμος αυτός κατατέθηκε στη Βουλή με στόχο την αποσυμφόρηση των φυλακών Ο πυρήνας του νόμου αφορά αποφυλακίσεις αναπήρων ανήλικων και φιλοξενούμενων αλλοδαπών κρατουμένων Παράλληλα ωστόσο ο νόμος κατάφερε να ευνοήσει και την υφrsquo όρων απόλυση κοινών κρατουμένων αφού συρρίκνωσε το όριο της εκτιθείσας ποινής που είναι αναγκαίο για να χορηγηθεί η απόλυση (110 για ποινές έως τρία έτη 15 για ποινές έως πέντε χρόνια 25 για ποινές έως 10 έτη καθώς και εάν έχει συμπληρωθεί ο ελάχιστος χρόνος έκτισης αναφορικά με ποινές άνω των 10 χρόνων)

Όσον αφορά τα μέτρα για υφrsquoόρων απόλυση ασθενών υπερηλίκων και αναπήρων ο νόμος Παρασκευόπουλου λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το σωφρονιστικό σύστημα είχε σταθεί ανίκανο να παρέχει συνθήκες κράτησης προσαρμοσμένες στις ανάγκες τους αλλά και την απαραίτητη ιατρική περίθαλψη προέβλεψε διατάξεις που μεταξύ άλλων

α) επέκτειναν τη δυνατότητα κατrsquoοίκον έκτισης της ποινής β) προβλέπουν τον ευεργετικό υπολογισμό ημερών εργασίας για άτομα που λόγω της

κατάστασης της υγείας τους αδυνατούν να εργαστούν γ) προβλέπουν την ειδική απόλυση υπό όρους για κρατουμένους με ποσοστό

αναπηρίας 80 και άνω 67 και άνω και με ποσοστό 50 και άνω με ειδικές διαβαθμίσεις εφόσον διακριβωθεί ότι η παραμονή τους στο κατάστημα κράτησης καθίσταται ιδιαίτερα δυσχερής λόγω της κατάστασης της υγείας τους

Παράλληλα ο νόμος προέβλεψε για τους ναρκομανείς κρατουμένους τον ευεργετικό

υπολογισμό της ποινής τους εαν αυτοί συμμετέχουν σε προγράμματα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά με στόχο να ενισχυθεί η προσπάθεια θεραπείας τους Προφανής είναι εδώ η ιεράρχηση του νόμου που θέτει την απεξάρτηση υπέρτερη της φυλάκισης

Παρόλο που ο νόμος πέτυχε τον σκοπό του την αποσυμφόρηση των φυλακών (τον Απρίλιο του 2015 οι φυλακές φιλοξενούσαν σχεδόν 11500 κρατουμένους ενώ τον Απρίλιο του 2017 ο αριθμός ανερχόταν σε 9560 από τους οποίους μόνον οι 116 ήταν ανήλικοι) έχει 21

κατακριθεί τόσο από την κοινή γνώμη όσο και σε πολιτικό επίπεδο Ο λόγος είναι ότι χάρη στο νόμο έχουν ευνοηθεί και αποφυλακιστεί εγκληματίες που ξαναήρθαν αντιμέτωποι με την ποινική διαδικασία και την καταδίκη σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (επομένως εγκληματίες που δεν έπρεπε με βάση τον σκοπό επανένταξης ενός υγιούς ποινικά πολίτη στην

21 Τι είναι τελικά ο Νόμος Παρασκευόπουλου Τα θετικά και τα αρνητικά E-Dailygr Accessed December 06 2018 httpswwwe-dailygrthemata94940ti-einai-telika-o-nomos-paraskeyopoyloy-ta-thetika-kai-ta-arnhtika-pics

13

κοινωνία να αποφυλακιστούν νωρίτερα) Εκτός αυτού έχουν αποφυλακιστεί και πολλοί κρατούμενοι για σοβαρότατα εγκλήματα μετά από έκτιση παραδόξως χαμηλού μέρους της ποινής τους

14

15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Αντικρουόμενες απόψεις

Αποσυμφόρηση Φυλακών

Η μεγάλη συζήτηση για την αποσυμφόρηση των φυλακών γίνεται στα πλαίσια του

νόμου Παρασκευόπουλου για τον οποίο έγινε αναφορά προηγουμένως

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι σε μία ευνομούμενη κοινωνία τα σωφρονιστικά καταστήματα κράτησης δεν νοείται να βιώνουν έναν εν γένει ldquoυπερπληθυσμόrdquo με αποτέλεσμα το σύστημα να παραπαίει και οι κρατούμενοι να απολαμβάνουν ένα βιοτικό επίπεδο πολύ χειρότερο του μετρίου

Από τη μία υπάρχουν θερμοί υποστηρικτές της αποσυμφόρησης των φυλακών με κριτήρια ελαφριάς σημαντικότητας με στόχο τόσο την όσο το δυνατόν μικρότερη επιβάρυνση των σωφρονιστικών καταστημάτων όσο και την ένταξη των κρατουμένων πίσω στην κοινωνία Από την άλλη πλευρά υπάρχουν οι υποστηρικτές της πολύ αυστηρής αποσυμφόρησης των φυλακών με κριτήρια που την καθιστούν ουσιαστικά αδύνατη

Το ζητούμενο είναι να βρεθεί ακριβώς η χρυσή τομή αυτή που επιτρέπει στους ldquoκαλούςrdquo κρατούμενους να αποφυλακιστούν και να ενταχθούν στην κοινωνία ως υγιείς ποινικά πολίτες ενώ αποτρέπει τους κρατουμένους που δε δείχνουν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά από το να αποφυλακίζονται προτού την επιδείξουν Το ζήτημα είναι ποια ακριβώς είναι τα κριτήρια για την αποσυμφόρηση που θα οδηγήσουν στην υπό συζήτηση κατάσταση

Βιοτικό Επίπεδο Κρατουμένων

Ένα δεύτερο ζήτημα που άπτεται στο σωφρονιστικό σύστημα αποτελεί το βιοτικό επίπεδο των κρατουμένων εντός των καταστημάτων κράτησης Αυτό άπτεται κυρίως στις δραστηριότητες στις οποίες έχει τη δυνατότητα ο κρατούμενος να συμμετάσχει στον ελεύθερο χρόνο του εντός των καταστημάτων κράτησης όπως και στις παροχές που εξασφαλίζει το κατάστημα κράτησης για τους κρατούμενούς του

Μία ακραία άποψη υποστηρίζει ότι υπάρχουν κρατούμενοι - ldquoτελειωμένες υποθέσειςrdquo στους οποίους δεν αξίζει επιείκεια και αξιοπρεπές επίπεδο ζωής το οποίο οικονομικά επιβαρύνει τον φορολογούμενο πολίτη Θεωρούν ότι κατάδικοι όπως ldquoφονιάδες παιδεραστές βιαστές ταΐζονται με τα χρήματά τουςrdquo

Λησμονάται βέβαια από τη συγκεκριμένη άποψη τόσο η υπέρτατη αξία της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας όσο και ο σκοπός του σωφρονισμού Ο τελευταίος δεν είναι η περίθαλψη καταδικασμένων ατόμων μέχρι αυτά να επανέλθουν ως εγκληματίες στην κοινωνία ή να πεθάνουν αλλά η φροντίδα των ατόμων και η παροχή επιπέδου ζωής τέτοιου που θα εξασφαλίσει την ηθική μεταστροφή τους και την ένταξή τους στην κοινωνία ως υγιών πολιτών

Το ζήτημα που τίθεται περί του επιπέδου ζωής των κρατουμένων είναι σημαντικό να εξεταστεί και σε σύγκριση με άλλα κράτη-παραδείγματα όπως αυτό της Νορβηγίας που

16

αναφέρεται παραπάνω Είναι σημαντικό να διατίθεται μέρος του προϋπολογισμού για το σωφρονιστικό σύστημα και ο κρατούμενος να έχει τέτοιες δυνατότητες στη φυλακή ώστε να απολαμβάνει ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο (εκπαίδευση ψυχαγωγία άθληση θρησκευτική ελευθερία σεξουαλική ελευθερία κα)

Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα έχει κάνει μεγάλα και γενναία βήματα σε αυτόν τον τομέα και προς αυτήν την κατέυθυνση Χρειάζεται όμως τέτοια μέτρα να εφαρμόζονται σταθερά και συνολικά σε όλα τα καταστήματα κράτησης

Φιλελευθερισμός εναντίον αυστηρότητας

Η γενικότερη αντίκρουση απόψεων στο πλαίσιο του σωφρονιστικού συστήματος τίθεται μεταξύ φιλελευθερισμού και αυστηρότητας με την τελευταία να αναδύεται ιστορικά 22

και στατιστικά η νικήτρια Ο φιλελευθερισμός βρίσκει έρεισμα ακριβώς στην αντίληψη του κρατουμένου ως ατόμου με δικαιώματα τα οποία οφείλουν να γίνονται σεβαστά και εντός των καταστημάτων κράτησης Αντιθέτως η αυστηρότητα ή τιμωρητικότητα του σωφρονιστικού συστήματος και του ποινικού δικαίου συνίστανται τόσο στην κακή μεταχείριση που λαμβάνει ο κρατούμενος όσο στην αντίληψη της ποινής-τιμωρίας ως αυτοσκοπού και όχι ως μέσο αποκατάστασης της υγειούς συνείδησης του εγκληματία Ενδοσωματικός έλεγχος κρατουμένων 23

Ζήτημα που έχει τεθεί ήδη αντικείμενο δημοσίου διαλόγου είναι η δυνατότητα για διεξαγωγή ενδοσωματικού ελέγχου σε βάρος των κρατουμένων Ο έλεγχος αυτός υπό αυστηρές προϋποθέσεις αφορά την πρώτη είσοδο του κρατουμένου στο κατάστημα ή την επιστροφή του μετά από άδεια Είναι προφανές ότι η ενδοσωματική έρευνα συνιστά μία εξευτελιστική μεταχείριση του κρατουμένου που περιστέλλει τις ελευθερίες του και προσβάλει εν γένει την αξιοπρέπειά του Παράλληλα εύκολα μπορεί να καταστεί αντικείμενο κατάχρησης σε βάρος των κρατουμένων εκ μέρους των διεξαγώντων τον έλεγχο Ωστόσο ο κίνδυνος εισαγωγής παράνομων αντικειμένων και ουσιών (πχ ναρκωτικών) στα καταστήματα κράτησης καθιστά κάποια μορφή ελέγχου αναγκαία Ζήτημα είναι ποια θα είναι αυτή η μορφή αν θα αρκείται λχ σε ακτινολογικές εξετάσεις ή θα φτάνει ως τον πλήρη ενδοσωματικό έλεγχο Παράλληλα κρίσιμα είναι τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις για τη διενέργεια του εν λόγω ελέγχου αν πρέπει δηλαδή να υπάρχουν απλές ενδείξεις ή σοβαρή υποψία μεταφοράς παράνομων αντικειμένων από τον κρατούμενο

Ο ενδοσωματικός έλεγχος προβλέπεται στον παρόντα σωφρονιστικό κώδικα στο άρθρο 21sect7 το οποίο μάλιστα φέρνει όσους νομικούς επιχειρούν να το εξηγήσουν σε ιδιαίτερη δυσκολία

laquoΟ νεοεισαγόμενος υποβάλλεται σε έρευνα σωματική και των ατομικών ειδών του η οποία διεξάγεται σε ιδιαίτερο χώρο και κατά τρόπο που δεν θίγει την αξιοπρέπειά του Η έρευνα διενεργείται από δύο τουλάχιστον υπαλλήλους του ίδιου φύλου με τον κρατούμενο και σε περίπτωση γύμνωσης του σώματος αυτή δεν επιτρέπεται να γίνεται με αφαίρεση όλων των

22Σωφρονιστικό Σύστημα Η ελληνική πραγματικότητα Κοινωνικη Πολιτικη Κοινωνικη Θεωρια July 11 2016 Accessed December 06 2018 httpsocialpolicygr201607σωφρονιστικό-σύστημα-η-ελληνική-πραγhtml 23 httpswwwsynigorosgrresourcesdocs199828pdf Υπόμνημα του Συνηγόρου του Πολίτη προς τη Διακομματική Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων laquoΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝraquo

17

ενδυμάτων ταυτοχρόνως Αν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις που να δικαιολογούν ενδοσωματική ή ακτινολογική έρευνα αυτή διενεργείται μόνον από ιατρό κατά τους κανόνες της ιατρικής μετά από εντολή του αρμόδιου δικαστικού λειτουργούraquo 24

Κράτηση σε αστυνομικά τμήματα

Ένα ακόμα ζήτημα που προκύπτει κατά την εξέταση του σωφρονιστικού συστήματος είναι η ύπαρξη ή μη ldquoειδικών συνθηκών κρατήσεωςrdquo δηλαδή η δυνατότητα για προσωρινή κράτηση εντός των αστυνομικών τμημάτων αντί των καταστημάτων κρατήσεως - φυλακών Κατά πρώτον μέσα στα αστυνομικά τμήματα δεν είναι εξίσου εύκολος ο έλεγχος και η επιτήρηση της σωστής τήρησης του νόμου εκ μέρους των φυλάκων με αποτέλεσμα την πιθανή καταστρατήγηση δικαιωμάτων των κρατουμένων Δεν είναι τυχαίο ότι παγκοσμίως στις περιπτώσεις που εφαρμόζεται κάτι τέτοιο παρουσιάζονται συχνά φαινόμενα κακής απάνθρωπης μεταχείρισης των κρατουμένων χωρίς να επισύρονται πειθαρχικές ή ποινικές κυρώσεις στους φύλακες

ldquoΒραχιολάκιrdquo ηλεκτρονικής επιτήρησης 25

Περαιτέρω ζήτημα που απασχολεί τόσο τους μελετητές του σωφρονιστικού συστήματος όσο και την κοινή γνώμη είναι η ηλεκτρονική επιτήρηση των κρατουμένων υπό άδεια ή πρόωρη αποφυλάκιση Το ζήτημα δεν είναι απλό καθώς καταρχήν με το ldquoβραχιολάκιrdquo θίγεται η ιδιωτικότητα του κρατουμένου Ωστόσο αυξάνεται έτσι η δυνατότητα και πιθανότητα λήψης αδειών των κρατουμένων δίχως συνοδεία φυλάκων ή της πρόωρης αποφυλάκισής τους Και σε αυτήν την περίπτωση κρίσιμες είναι οι προϋποθέσεις με τις οποίες θα λαμβάνεται αυτός ο περιοριστικός όρος κατά την άδεια ή αποφυλάκιση των κρατουμένων ώστε να αποφεύγεται η καταστρατήγηση και η υπερβολική διείσδυση στην ιδιωτική σφαίρα τους

Στον παρόντα σωφρονιστικό κώδικα η χρήση του βραχιολιού προβλέπεται τόσο στις τακτικές άδειες (άρθρο 54) όσο και στον κατrsquoοίκον περιορισμό (άρθρο 58)

laquoΤο μέτρο αυτό προβλέπεται ως υποχρεωτικός όρος των κρατουμένων που έχουν καταδικαστεί σε πάνω από 15 χρόνια φυλάκισης Αυτοί μαζί με τους ισοβίτες αποτελούν το 13 του πληθυσμού των φυλακών της χώρας Αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό το μέτρο στιγματίζει και δεν περιορίζει τη φυλάκιση αλλά περιορίζει την ελευθερίαraquo σχολιάζει ο κ Παπαδάκης

Εξαναγκασμός απεργού πείνας σε σίτιση

Ο παρών σωφρονιστικός κώδικας επιτρέπει να εξαναγκαστεί ο απεργός πείνας σε σίτιση (άρθρο 31sect3) Κατrsquoαυτόν τον τρόπο σύμφωνα με μία άποψη εξομοιώνεται ο απεργός πείνας με άνθρωπο ο οποίος έχει απώλεια συνείδησης και στερείται την ικανότητα να διευθύνει το σώμα του και να ορίζει τα δικαιώματά του Δίνεται έτσι κατά την ίδια άποψη στον Εισαγγελέα να παραβιάζει τα δικαιώματα του κρατουμένου στον αυτοπροσδιορισμό και την προσωπικότητά του Ο αντίλογος που τίθεται είναι η προστασία της ζωής του κρατουμένου και η ανάγκη των

24Δικαιώματα στο κελί ThePressProject Accessed December 06 2018 httpswwwthepressprojectgrarticle119920Dikaiomata-sto-keli 25 Ο θεσμός της ηλεκτρονικής επιτήρησης υποδίκων καταδίκων και κρατουμένων σε άδεια Lawspot November 16 2017 Accessed December 06 2018 httpswwwlawspotgrnomikes-pliroforiesvoithitika-kemenao-thesmos-tis-ilektronikis-epitirisis-ypodikon-katadikon-kai

18

καταστημάτων κράτησης να φιλοξενούν υγιείς κρατουμένους ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του σωφρονισμού

19

Επίλογος

Η αναμόρφωση του σωφρονιστικού συστήματος είναι ένα εγχείρημα τόσο δύσκολο όσο και αναγκαίο Το ισχύον σύστημα παρόλο που είναι αποτέλεσμα πολλών βελτιώσεων πάσχει ακόμα από πλημμέλειες που οφείλουν να διορθωθούν Κεντρικός άξονας της αναμόρφωσης οφείλει να είναι η θεμελίωση ενός συστήματος που σεβόμενο τα δικαιώματα του κρατουμένου προστατεύει την κοινωνία από τον ανέτοιμο εγκληματία κρατούμενο και ενισχύει την επανένταξη του έτοιμου υγιούς πολίτη στην κοινωνία Ζητούμενο είναι μέσω μεταρρύθμισης των ισχυουσών διατάξεων ή προσθήκης νέων να επιτευχθεί ο στόχος ενός τέτοιου άρτιου σωφρονιστικού συστήματος

20

Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία

1 ldquoΣωφρονιστικό Δίκαιοrdquo Χαράλαμπος Δημόπουλος 2009

2 Απόφαση 621962 Συμβουλευτική Συνέλευση Συμβουλίου Ευρώπης

3 Σύσταση 1951959 Συμβουλευτική Συνέλευση Συμβουλίου Ευρώπης

4 Οι εξωπραγματικές νορβηγικές φυλακές και ένα σωφρονιστικό σύστημα που

λειτουργεί E-Dailygr Accessed December 06 2018

httpwwwe-dailygrthemata100371oi-ekswpragmatikes-norvhgikes-fylakes-kai-ena-s

wfronistiko-systhma-poy-leitoyrgei-pics-video

5 Φυλακή Bastoy Ένα διαφορετικό σωφρονιστικό σύστημα TVXS - TV Χωρίς Σύνορα

Accessed December 06 2018

httpstvxsgrnewsευρώπη-eopφυλακή-bastoy-ένα-διαφορετικό-σωφρονιστικό-σύστη

μα

6 Dimiathanasopoulou ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ -ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ

ΨΥΧΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ PSYCHOGEOGRAFIKA August 18 2013 Accessed December 06 2018

httpspsychogeografikawordpresscom20130204σωφρονιστικα-συστηματα-στον-κο

σμο

7 Καρδαρά Αγγελική Η Ιστορία της Σωφρονιστικής Από τις κοινοβιακές φυλακές στην

εξαγορά της ελευθερίας Postmodern October 18 2016 Accessed December 06 2018

httpwwwpostmoderngri-istoria-tis-sofronistikis-apo-tis-koinoviakes-filakes-stin-exago

ra-tis-eleyuerias

8 Το σχέδιο του νέου Σωφρονιστικού Κώδικα Α Συκιώτου 2013

9 Υπουργείο Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Υπουργείο

Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Accessed December 06 2018

httpwwwopengovgrministryofjusticep=8630

10 Δικαιοσύνης Υπουργείο Υπουργείο Δικαιοσύνης - Κώδικες Ευρετήριο ΚΩΔΙΚΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑΣ Accessed December 06 2018

httpwwwministryofjusticegrsiteelΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟbrΣΥΣΤΗΜΑΝομοθεσίαaspx

11 Τι είναι τελικά ο Νόμος Παρασκευόπουλου Τα θετικά και τα αρνητικά E-Dailygr


httpswwwe-dailygrthemata94940ti-einai-telika-o-nomos-paraskeyopoyloy-ta-thetik

a-kai-ta-arnhtika-pics

12 Σωφρονιστικό Σύστημα Η ελληνική πραγματικότητα Κοινωνικη Πολιτικη Κοινωνικη

Θεωρια July 11 2016 Accessed December 06 2018

httpsocialpolicygr201607σωφρονιστικό-σύστημα-η-ελληνική-πραγhtml

21

13 httpswwwsynigorosgrresourcesdocs199828pdf Υπόμνημα του Συνηγόρου του

Πολίτη προς τη Διακομματική Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων laquoΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ

ΤΟΥ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ

ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝraquo

14 Δικαιώματα στο κελί ThePressProject Accessed December 06 2018

httpswwwthepressprojectgrarticle119920Dikaiomata-sto-keli

15 Ο θεσμός της ηλεκτρονικής επιτήρησης υποδίκων καταδίκων και κρατουμένων σε

άδεια Lawspot November 16 2017 Accessed December 06 2018

httpswwwlawspotgrnomikes-pliroforiesvoithitika-kemenao-thesmos-tis-ilektronikis-

epitirisis-ypodikon-katadikon-kai

22

Copyright copy 2019 Afixis Με την επιφύλαξη όλων των δικαιωμάτων Άδεια στην Ευρωπαϊκή

Ένωση υπό προϋποθέσεις

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση η αναπαραγωγή ολική μερική ή περιληπτική ή η απόδοση

κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιοδήποτε τρόπο

μηχανικό ηλεκτρονικό φωτοτυπικό ηχογράφησης ή άλλο για εμπορικούς σκοπούς Ο

εκδότης επιτρέπει την ολική ή μερική αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη-εμπορικούς

σκοπούς Νόμος 21211993 και κανόνες τους Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα




















1

2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Εισαγωγή










διάστημα





3















4
















5








6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό














7

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22




















1

2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Εισαγωγή










διάστημα





3















4
















5








6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό














7

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22

2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Εισαγωγή










διάστημα





3















4
















5








6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό














7

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Εισαγωγή










διάστημα





3















4
















5








6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό














7

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22















4
















5








6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό














7

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22
















5








6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό














7

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22








6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό














7

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Ιστορικό














7

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22

Κεφάλαιο 3







Βία




8











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22











9



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22



10

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22

















11















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22















12














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22














13


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22


14

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22

15













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22













16










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22










17











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22











18


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22


19

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22

Επίλογος


20












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22












μα




σμο




ra-tis-eleyuerias















21











22











22

c {j c {p pmve.gr/documents/2019/sg.2019.justice.pdf · Οι κρατούμενοι...

Documents

Transcript of c {j c {p pmve.gr/documents/2019/sg.2019.justice.pdf · Οι κρατούμενοι...