Business Statistics

download Business Statistics

of 138

description

Teacher's Instruction ManualGrade 12(Sinhala)

Transcript of Business Statistics

  • i jHdmdr ixLHdkh .=re udf.damfoaY ix.%yh

    12 jk fYa%Ksh

    jHdmdr wOHhk fomd;fka;=joHd yd ;dlaIK mSGh

    cd;sl wOHdmk wdh;kh

    uyr.u

  • ii

    ixLHdkhixLHdkhixLHdkhixLHdkhixLHdkh

    12

  • iii

    fmrjokfmrjokfmrjokfmrjokfmrjok

  • iv

    ix{dmkhix{dmkhix{dmkhix{dmkhix{dmkh

    $

  • v $
  • vi

    `{` , &$

  • vii

    iii

    fufyhu yd WmfoaYl;ajh ( uydpdh ,d,a fmfrd uhd, wOHCI ckrd,a, cd;sl wOHdmk wdh;kh

    WmfoaYl;ajh yd wCIKh ( wdpdh whs t,a .sksf.a h, iyldr wOHCI ckrd,a, cd;sl wOHdmk wdh;kh

    Ihud,d kdhl;ajh ( ta isjfkairdcd uhd, m%Odk jHdmD;s ks,Od, jHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j, cd;sl wOHdmk wdh;khIhud,d lgqj (

    f,aLl uKav,h (

    m.Kl joka ieliqu ( hQ ux.,sld fr;ak h, jHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j, cd;sl wOHdmk wdh;kh

    iageka,s is,ajd uhd, fcHIaG lldpdh,iudc ixLHdk wOHhk wxYh,Y%S chjOk mqr Yaj oHd,h

    tia fla wd is,ajd uhd,fcHIaG lldpdh,iudc ixLHdk wOHhk wxYh,Y%S chjOk mqr Yaj oHd,h

    'tia'mS' chiQh uhd"fcHIaG lldpdh,;SrK oHd wOHhk wxYh,Y%S chjOk mqr Yaj oHd,h

    tia' isjrdcisxy uhd"fcHIaG lldpdh"wdl oHd wOHhk wxYh,fmardfoKsh Yaj oHd,h

    rejka w;a l=udr uhd,iyldr jHdmD;s ks,Od,jHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j,cd;sl wOHdmk wdh;kh'

    ixch r;akj uhd,iyldr jHdmD;s ks,Od,jHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j,cd;sl wOHdmk wdh;kh'

    ta isjfkairdcd uhd, m%Odk jHdmD;s ks,Od,jHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j,cd;sl wOHdmk wdh;kh

    ta'' fiQh uhd, m%Odk jHdmD;s ks,OdjHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j,cd;sl wOHdmk wdh;kh'

    mS l=iqudj;S h, jHdmD;s ks,Odks,jHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j,cd;sl wOHdmk wdh;kh

    t'ta'whs' m;aKS fmfrd h,jHdmD;s ks,Odks,jHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j,cd;sl wOHdmk wdh;kh'

    tia'fla' m%Ndyrka uhd" jHdmD;s ks,Od,jHdmdr wOHdmk fomd;fka;=j,cd;sl wOHdmk wdh;kh'

    jhs chisxy uhd, kd,kao oHd,h,fld

  • viii

    mgqk

    y bf.kq - b.eka l%shdj,sh 1

    10 jHdmdr ixLHdkh Ihfhys Ih m:h iy tys iajNdjh .fIKh lrhs 2

    20 jHdmdr f;dr;=re ikaksfokh lrhs 9

    30 jHdmdr o;a; Yaf,aIKh lrhs 32

    40 p,Hh w;r mj;sk inkaO;d .fIKh lr mqfrdal:kh lrhs 48

    50 jHdmdl wjodkug uqyqK ug we;s iQodku m%oYkh lrhs 77

    y bf.kq - b.eka - we.hS ie,iq 116

  • 1ksmqK;dj 1'0 ( jHdmdr ixLHdkh Ih m:h iy tys iajNdjh .fIKh lrhs'ksmqK;d ugu 1'1 ( jHdmdr ixLHdkh iy tys iSudjka uYkh lrhs'ld,fo ixLHdj ( 04

    bf.kq M,y ixLHdkfhys iajNdjh bka bgq lrkq ,nk ldhh wkqj fmkajd fohs'y ixLHdkfhka Wmu M, ,eu i|yd tys jdis" wjdis fjka lr olajhs'y ixLHdkh i|yd O ksjpk f.dvk.d" jvd;a iqiq ksjpkh f;darhs'y uQ,dY% mYS,kh lrka wjYH f;dr;=re ,nd .kshs'y Yla;Ska yd iSud ms

  • 2bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia (y my; i|yka Wmfoia isiqkag ,nd foka Tjqka bf.kqfuys fhdojkak y my; lafjk ud;Dld j,g wkqj isiqka lKavdh j,g fjka fldg ,nd fok ud;Dldj flfrys wjOdkh fhduq lrjkak'

    y o;a; /ia lsu y o;a; ixOdkh lsu yd bm;a lsu y o;a; Yaf,aIKh y ks.ukj,g t

  • 3 y "Intelligent business decision makers use statistics to plan, control and reduce the uncertainty involved in business decisions."

    ^nqoau;a ;Srlhka iska jHdmdr ;SrK .ekSf ie,iq lsug" md,khg iy

    wjodku wju lsug ixLHdkh Nd; lrhs'&

    y my; i|yka m%Yakj,g ms

  • 4ksmqK;d ugu 1 ' 2 (jHdmdr lafIa;%h ;=< ixLHdkfhys odhl;ajh Yaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ixLHdj ( 06

    bf.kq M, (y ixLHdkh jHdmdr lafIa;%hg jeo.;a jk wjia:d m%ldY lrhs'y ixLHdkh ;=< fhdod .kq ,nk Ys,amSh l%u k lrhs'y jHdmdr wjia:djkag iqiq ixLHdk Ys,am l%u ksjerj .

  • 5y my; i|yka lreKq u;= lrka idlPdjla fufyhjkak'y oYkh jQ mska;+rj,ska m%;sY; w.hka" l%udkql+, j f.dvke.=Kq f.dvke.s,a,la"

    m%ia;drhla" j.=jla oDYHudk jk nj'

    y oDYHudk jQ rEmigyka O Ys,amSh l%u u; bm;a lr we;s nj'y tajdfha l%udkql+, njla fuka u is;a weo .kakd iq njla o mj;sk nj'y jHdmdl lghq;=j, m%.;sh iudf,dapkh lsug fuu igyka Nd; lrk nj'y tjeks igyka iy rEmigyka o" ixLHd;aul kq o f.dvke.Su ;=

  • Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la (y jHdmdr lafIa;%fha my; wjia:dj, ;SrK .ekSu i|yd ixLHdk Ys,amSh l%u fhdod

    .kshs'

    y wjia:dy wf, mfhaIK ilaIKy kj m%jK;d yd mqfrdal:ky ie,iq lsu yd ;;a;aj md,khy msjehlrKh yd .Kkhy udkj im;a l

  • 7wNHdih 1

    1' jHdmdr lghq;=j, ixLHdkh fhdod.; yels wji:d olajka ta tla tla wjia:dj,

    Nd; l< yels ixLHdk Ys,amSh l%u i|yka lrkak'

    2' ixLHdk oHdf Nd; lrk my; i|yka fh flfhka ia;r lrkak'

    i. ia;rd;aul ixLHdkh yd wkq;sl ixLHdkhii. ix.ykh iy kshehiii. ilaIK yd mlaIKiv. ,dlaIKslhv. p,Hh

    3' " iEu oHdjla i|yd u ixLHdkh wksjdh f'" by; m%ldYfha i;H wi;H;djolajd Tf ms

  • 8ksm qK;dj 2'0 ( jHdmdr f;dr;=re /ialr ikaksfokh lrhs'ksmqK;d ugu 2 ' 1 ( O uQ,dY% fhdod .kska o;a; /ia lrhs'ld,fo ixLHdj ( 15

    bf.kq M,y jHdmdl o;a; O wdldrj,g j. lrhs'y m%d:l yd oa;shsl o;a; uQ,dY% ykajd foka tajdfha jdis iy wjdis u;=lr olajhs'y m%d:l o;a; uQ,dY% u.ska o;a; /ia lsu i|yd O WmlrK ksudKh lrhs'y j.SlrK m%fNao i,ld n,ka fhda.H;u m%fNaoh f;darhs'y wksYa;;dj wju lr .ekSu i|yd ie,iq ilihs'

    bf.kq- b.eka ls%hdj,sh (msiquy f;a ludka;fha kshef,k llrejkaf.a jk hou ms

  • 9y flgqm;a l< m%Yakdj,sh$ Wmf,aLkh o;a; /ia lsug n,dfmdfrd;a;= jk wh w;=frka lsysmfofkl=g ,nd ksjer m%;spdr ,ef hs mlaId lrkak' ^mQj mlaIdj is

    lrkak'&

    y ,efnk m%;spdr mok lrf.k m%Yakdj,sh$ Wmf,aLkh kej; ixfYdaOkh lrkak'y ixfYda; m%Yakdj,sh bm;a lrkak'y ix.Kkh yd kshe ilaIKh w;r fjki myokak'y Tf wkdjrK ksudKYS,Sj yd iduQysl j iuia; mka;shg bm;a lsug iQodk

    jkak'

    Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la (y tla/ia lrkq ,nk o;a; m%d:l- oa;shsl" m%udKd;aul- .=Kd;aul" wNHka;r- ndysr

    f,i j. l< yels nj'

    y wruqKg wod< j uq,ajrg ,nd .kakd o;a; m%d:l o;a; nj'y m%d:l o;a; fndfyda g YajdikSh;ajfhka by< h yels w;r" hdj;ald,Sk o jk nj'

    y uqs; fyda oHq;a yd bf,lafg%daksl udOHj,ska o o;a; /ia l< yels w;r tajdieug u oa;shsl o;a; jk nj'

    Wod( wka;cd,h

    y oa;shsl o;a; ,nd .ekSu myiq yd blauka jqjo iuyrg hdj;ald,Sk fkdjk nj'y o;a; /ia lsf O l%uj, jdis yd wjdis .

  • 10

    ksmqK;d ugu 2'2 ( jHdmdr o;a; ixOdkh lrhs'ld,fo ixLHdj ( 15

    bf.kq M, (y o;a; je,a yd jDka; m;% igyka ms

  • 11

    bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia (y my; i|yka Wmfoia isiqkag ,nd foka Tjqka bf.kqfuys fhdojkaky o;a; ixOdkh l< yels my; i|yka l%uj,ska Tf lKavdhug ,efnk l%uh flfrys

    wjOdkh fhduq lrkak'

    y iuqys; ixLHd; jHdma;shy idfmalaI ixLHd; jHdma;shy .=rejrhd$ .=rejh iska imhkq ,nk ly,l fiajlhska 100la miq.sh udih ;=q Nd;fhka .Kkh ir, lr.; yels nj'

    =

    =n

    jjLogn

    G1

    1log

    y rdYSka foll wkqmd; uska lafjk wiudk yrhka iys; p,Hhkays idudkHksrEmKh lsug yrd;aul uOHkH iqiq jk nj'

    y ta i|yd my; iQ;%h fhdod.; yels nj'

    ==

    n

    iix

    nH

    1

    1

  • 38

    ksmqK;d ugu 3'3 ( idfmalaI msysf Kq Nd;fhka o;a;j, msysu .%y lrhs'

    ld,fo ixLHdj ( 12

    bf.kq M,y ifmalaI msysf Kq k lrhs'y o;a; msysu idfmalaI Kq weiqka ia;r lrhs'y jHdma;shl iajrEmh ykd .ekSug p;=:l" oYul iy m%;sY;l Nd; lrhs'y mlaIKhl ,l=Kq wdYs%; j ;udg ysjk ia:dkh uekka jgyd .kshs'y iudcfha ;udg ysjk ;ek wka wh iu .

  • 39

    y Tf wkdjrK ksudKYS,Sj o" iduQyslj o fldgq fl igykla weiqka o iuia;mka;shg bm;a lsug iQodk jkak'

    Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la (y o;a; je,la iudk fldgia y;rlg fnfok ia:dk ;=fka w.h p;=:l f,i ykajk

    nj'

    y tajd 321 ,, QQQ jYfhka wxlkh lrk nj'y o;a; je,la iudk fldgia oyhlg fnfok w.hka" kjh oYul f,i ykajk nj'y tajd 9321 ..........,, DDDD jYfhka wxlkh lrk nj'y o;a;je,la iudk fldgia ishhlg fnfok w.hka wkQkjh m%;sY;l f,i ykajk

    nj'

    y tajd 99321 ..........,, pppp jYfhka wxlkh lrk nj'y idfmalaI msysf Kq ,nd .ekSu i|yd my; wdldrfha iQ;% fhdod.; yels nj'

    CF

    FLQ

    CF

    FLQ

    CF

    FLQ

    Q

    n

    Q

    n

    Q

    n

    c

    c

    c

    +=

    +=

    +=

    3

    43

    13

    2

    42

    12

    411

    1

    y fldgq fl igykla weiqka idfmalaI msysf Kq .Kkh l< yels nj'

    CFp

    FLp

    CFp

    FLp

    CFp

    FLP

    CFd

    FLD

    CFd

    FLD

    CFd

    FLD

    c

    c

    c

    c

    c

    c

    n

    n

    n

    n

    n

    n

    +=

    +=

    +=

    +=

    +=

    +=

    90

    10090

    90

    50

    1050

    50

    10

    10010

    8

    108

    8

    5

    105

    1

    10

    1

    1

    110

    1

    15

    11

  • 40

    ksmqK;d ugu 3'4 ( jHdmdr o;a; wmlsrK Kq u.ska Yaf,aIKh lrhs'ld,fo ixLHdj ( 16

    bf.kq M,y o;a; iuQyhl wmlsrK Kq k lr W; iQ;% brsm;a lrhs'y ;SrK .ekSu i|yd O wmlsrK Kq .Kkh lrhs'y idfmalaI wmlsrK Kq fhdodf.k o;a; iuQyj, me;srSu ikaikaokh lrhs'y p,Hhka ksjerj weia;fka;= lr fydka ;SrK .kshs'y uOHl Kq jvd;aa w:j;a lsu i|yd wmlsrK Kq Nd; lrhs'

    bf.kq- b.eka ls%hdj,sh (msiquy tlsfklg fjkia Wiska hq;= isiqka 7 fofkl= mka;sh bhg le|jkak'y Wfiys wkqms

  • 41

    Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la (y o;a; iuQyhl isu ykd .ekSug wmlsrK Kq wjYH jk nj'y mrdih o;a; je,l ueo w.hla ie,ls,a,g fkd.kakd Kqula fnj'y wka; p;=:l mrdih iy wO wka; p;=:l mrdih ^ p;=:l wm.ukh& jHdma;shl

    we;s o;a;j,ska 50] wmlsrKh muKla ksrEmKh lrk nj'

    y o;a; iuQyhl uOHkHfhys isg tla tla o;a;hg we;s ksrfmalaI wm.ukhkaf.a idudkHhuOHkHh wm.ukh jk nj'

    y tla tla w.hfhys isg uOHkHhg we;s wm.uk j.hkaf.a idudkHh " p,;dj" jknj'

    y p,;djfha j.uQ,fhys Ok w.h iu; wm.ukh jk nj'y ksrfmalaI wmlsrKh uOHkHhg idfmalaI j bm;a l< g th idfmalaI wmlsrK

    Kqula jk nj'

    y jHdma;Skays wmlsrKhla ieiug fhdod.; hq;af;a idfmalaI wmlsrK Kq nj ydth iu; wm.uk ix.=Klh yd p,kh ix.=Klh jk nj'

    y iu; wm.uk ix.=Klfha m%;sY; w.h p,k ix.=Klh jk nj'y iu; wm.uk ix.=Klh yd p,kh ix.=Klh tall j,ska iajdh;a; neka o;a; ldKAv lsysmhl p,kh ieiu myiqjk nj

    y by; i|yka wmlsrK Kq ish,a, iuqys; jHdma;s i|yd o .Kkh l< yels nj'y wmlsrK Kq .Kkh lsu i|yd my; iQ;% fhdod.; yels nj'

    mrdih } ixLHd iuQyfha jeu w.h - ixLHd iuQyfha wvqu w.h

    R = H - L

    wO wka; p;=:l mrdih

    ^p;=:l wm.ukh&

    uOHkH wm.ukh

    wiuqys; o;a; i|yd

    iuQys; o;a; i|yd

    213 QQ =

    =

    =

    =

    =

    =

    k

    ii

    k

    ii

    n

    ii

    f

    XXfiMD

    n

    XXMD

    1

    1

    1

  • 42

    p,;djh - ^S2&

    iu; wm.ukh - ^S&p,;djfha j.uQ,h iu; wm.ukh f'

    ksmqK;d ugu 3'5 (jHdmdr o;a; l=l;dj iy jlS%u Kq u.ska Yaf,aIKh lrhs'

    wiuqys; o;a; i|yd

    iuqys; o;a; i|yd

    kslaIs; o;a; ta weiqka u

    Wml,ams; uOHkH weiqka

    fla;k l%uh Nd;fhka

    Cdu

    Cfi

    fiufi

    fiuS

    AXd

    fifidi

    fifidi

    S

    fiXXfi

    S

    nXX

    S

    ii

    ii

    ii

    i

    i

    /

    )(

    )(

    222

    2

    222

    22

    22

    =

    =

    =

    =

    =

    =

  • 43

    ld,fo ixLHdj ( 06

    bf.kq M, (((((y l=l;dj iy jlS%uh Kq k lr meye,s lrhs'y jHdma;sj, iajrEmh wkqj l=l;dj yd jlS%uh fhdod .kakd wdldrh ia;r lrhs'y l=l;dj yd jlS%uh Kq .Kkh lrhs'y m%dfhda.sl p,Hhkays iu;sl" wiu;sl iajrEmhka ms

  • 44

    y A wdh;kfha je fofkl= wvq jegqma ,nk njy tjeks iajrEmhla ykajkq ,nkafka Ok l=l;djla f,i nj'y B wdh;kfha je fofkl= je jegqma ,nk nj'y tjeks iajrEmhla y+kajkq ,nkafka iDK l=l;djla f,i hy C, D yd E wdh;k" jegqma jHdma;sj, fYaI keUqrejla olakg fkdue;s nj'y tu iajNdjh " iu;sl iajrEmh" jk nj'y iu;sl iajrEmhkays o O;d we;s nj'y jHdma;shl uqka jf m%udKh jlS%uh f,i yekafjk nj'

    bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia (y my; i|yka Wmfoia isiqkag ,nd foka isiqka bf.kqfuys fhdojkaky my; i|yka jHdmdr wdh;k ;=fka ffoksl l=Kqj,ska Tf lKavdhug ,efnk

    jHdmdr wdh;kh ffoksl l=Kq flfrys wjOdkh fhduq lrkak'

    l=Kq jkdlu l=Kq jkdlu l=Kq jkdlu l=Kq jkdlu l=Kq jkdlu k .Kk k .Kk k .Kk k .Kk k .Kk

    ^remsh,a^remsh,a^remsh,a^remsh,a^remsh,a oyia&oyia&oyia&oyia&oyia& A B C10 - 20 5 26 4

    20 - 30 10 30 5

    30 - 40 20 20 8

    40 - 50 30 10 10

    50 - 60 20 8 23

    60 - 70 10 4 32

    70 - 80 5 2 18

    100 100 100

    y jHdmdrfha ffoksl l=Kq ms

  • 45

    ;=kajk p;=:lh )( 3Q 55 39'5 67'81

    10 jk m%;sY;lh )( 10P 25 13'84 31'25

    90 jk m%;sY;lh )( 90P 65 55 74'44iu; wm.ukh )(S 14'5 15'2 15'9

    l=l;d ix.=Klh

    ( )( ) ( )( ) ( )( ) ( )109021 501090

    21

    213

    2

    21

    2

    2

    3

    43

    PPPPPSK

    QQQQQSK

    SMdxSK

    SMxSK

    p

    Q

    +=

    +=

    =

    =

    jlS%u Kqu1090

    1321 )(

    PPQQK

    =

    y Tng wod< jHdma;sfha cd, fLh ksudKh lrkak'y tys iajrEmh ms> nj'y iDK l=l jHDdma;shl 0MMX d

  • 46

    y iDK l=l jHdma;shl 2312 QQQQ > jk nj'y iu;sl jHdma;shl iajrEmh ixLHd;aul j m%ldY lsug jlS%u ix.=Klh fhdod.;

    yels nj'

    y jlS%u ix.=Klh 0263 k th iu jls%uhla (Mesokurtic) jk nj'y jlS%u ix.=Klh 0'263g je jk l+g jlS%uhla (Leptokurtic) f,i yekafjk nj'y jlS%u ix.=Klh 0'263g wvq jk g "msg" jls%uhla (Platykurtic) f,i yekafjk

    nj'

  • 47

    ksm qK;dj 4'0 ( p,H w;r mj;sk inkaO;d .fIKh lrka mqfrdal:kh lrhs'

    ksmqK;d ugu 4'1 ( p,H wdldr ksYaph lrhs'ld,fo ixLHdj ( 02

    bf.kq M, iajdh;a;" mrdh;a; jYfhka p,Hhka w;r fjkial u;= lrhs'

    kEu p,Hhla wjia:dj wkqj iajdh;a; fyda mrdh;a; h yels nj WodrK u.ska

    meye,s lrhs'

    is ;s;a igyk wOHhkh lrka p,H i|yd iqiq wlaI f;darhs'

    w:l:kh myiq lr .ekSug kslaIK fhdod .kshs'

    wjia:dfjda;j ksjerosj f;a lrhs'

    bf.kq- b.eka ls%hdj,sh (msiqu l=Kq , hk moh mqjref f,dl= wl=rska ,shkak'

    l=Kq , ;SrKh ug n,mdk p,H iy l=Kq , u; ;SrKh jk p,H

    ykdf.k l=Kq ,g wE|Sug isiqkag wjia:dj fokak

    my; wdldrfha igykla f.dvk.d f.k bka Tfnys we;s lreKq u;= lrka

    idlPdjla fufyhjkak'

    wuq jH , iemhq m%udKh

    l=Kq , b,a m%udKh

    jegqma l=Kq m%udKh

    jmi oelafjk p,Hh fjkia jk g l=Kq , fjkia jk nj'

    l=Kq , fjkia jk g ol=Kq mi p,Hh fjkia jk nj'

    tla p,Hhla u; ;j;a p,Hhla fjkiau O wdldrfhka ish yels w;r" fjd

    m%ia;dlj o ksrEmKh l< yels nj'

  • 48

    bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia ( my; i|yka Wmfoia isiqkag ,nd foka isiqka bf.kqfuys fhdojkak

    my; i|yka isrs ;s;a igyka ;=fkka Tf lKavdhug ,efnk igyk fj; wjOdkh

    fhduq lrkak'

    tu igykg w,j my; i|yka ldhhka ys ksr; jkak'

    m%ia;drfha iajNdjh uYkh lrkak'

    x wCIhg yd y wCIhg .e

  • 49

    (1) (2)(3)

    (4) (5)

    ksm qK;d uguksm qK;d uguksm qK;d uguksm qK;d uguksm qK;d ugu 4 ' 24 ' 24 ' 24 ' 24 ' 2 ((((( isrs ;s;a igyka ksrSCIKh lsrSfuka inkaO;d wdldr ksYaph lrhs

    ld,fo ixLHdj ( 02

    bf.kq M,y we;s kslaIK iuQy fhdod .kska is ;s;a igyka ksudKh lrhs'y wk ,o is ;s;a igyk wOHhkh lr p,H fol w;r mj;sk fh inkaO;d

    jrKh lrhs'

    y tu fh inkaO;djh fyda thg wdikak fjkia fh inkaO;d mj;sk p,Hbm;a lrhs'

    y kslaIK ;=

  • 50

    bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia ( my; i|yka Wmfoia isiqkag ,nd foka isiqka bf.kqfuys fhdojkak

    Tf lKavdhug ,efnk jHdmdl o;a; we;=

  • 51

    Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la ( O inkaO;d j. ykd .ekSug is ;s;a igyka fhod .; yels nj'

    is ;s;a igyka u.ska ykd .kakd fh inkaO;d" Ok inkaO;d fyda iDK

    inkaO;d h yels nj'

    mQK fh fjkqjg fndfyda g ykd .; yelafla m%n, fyda n, fh inkaO;d

    nj'

    iyinkaO;d fkdmj;sk wjia:d o fujeks is ;s;a igyk u.ska ykd .; yels

    w;r" tajd Yaf,aIK i\yd fhdod .; fkdyels nj'

  • 52

    ksmqK;d ugu 4'3( p,H folla Yaf,aIKhg iyinkaO;d ixl,amh Nd;lrhs'

    ld,fo ixLHdj ( 02

    bf.kq M,y fokq ,nk p,Hhka m%udKd;aul yd .=Kd;aul f,i j. lrhs'y p,H folla w;r iyinkaO;df Ydj yd tys m%n,;ajh kslaIKfhka fyda is;s;a

    igyka Nd;fhka m%ldY lrhs'

    y p,H folla w;r mj;sk iyinkaO;dfjys m%n, nj fyda n, nj o< jYfhkaixLHd;aul j m%ldY lrhs'

    y o;a; hq., kslaIKh lsfuka ;SrK .kshs'y ldhhka myiq lr .ekSug iyinka; p,Hhka Nd; lrhs'

    bf.kq- b.eka ls%hdj,sh (msiquy my; i|yka mqj;am;a isia;, mka;sh bfha m%oYkh lrkak'

    mqj;am;a isria ;,

    y i,a , by

  • 53

    y p,H folla w;r O wdldrfha iyinkaO;d ;sfnk nj'bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia (y my; i|yka j.= lKavdh j,g fnod ta ms

  • 54

    j.= wxl 5j.= wxl 5j.= wxl 5j.= wxl 5j.= wxl 5

    wdh;khl ldh uKav,fha fiajd

    ld,h iy ,nk udisl jegqm

    fiajd ld,h ^wjq& udisl jegqm^re oyia&

    10 12

    8 20

    7 7

    8 6

    12 8

    15 18

    j.= wxl 6j.= wxl 6j.= wxl 6j.= wxl 6j.= wxl 6

    cE ksIamdok wdh;k myl cE l=Kq , yd udisl l=Kq m%udK

    wdh;k , ^re& udisl l=Kq ^oyia&

    A 90 60B 85 80C 92 60D 95 50E 88 48

    j.= wxl 4j.= wxl 4j.= wxl 4j.= wxl 4j.= wxl 4

    wdh;khla hka;% w;ajehdjg fhojQ

    fiajl ixLHdj iy thg .;jQ ld,h

    fiajl ixLHdj .;jQ ld,h

    12 3

    6 6

    9 4

  • 55

    j.= wxl 7j.= wxl 7j.= wxl 7j.= wxl 7j.= wxl 7

    wdh;klhl hka;% kv;a;= msjeh iy hdka;s %l fodaI we;s jQ jdr .Kk

    kv;a;= msjeh hdka;s%l fodaI

    ^re' oyia& we;s jQ jdr .Kk

    25 2

    12 3

    20 1

    18 2

    23 2

    28 1

    y my; i|yka Wmfoia isiqkag ,nd foka isiqka bf.kqfuys fhdojkaky Tng ,e w;s p,H m%udKd;aul p,Hhka o" ke;fyd;a .=Kd;aul p,Hhka o

    hkak meye,s lr tfia i|yka lsug fya;= olajkak'

    y o;a; kslaIKh lsfuka fyda is ;s;a igyka wefuka iajdh;a; p,Hh u; mrdh;a;p,Hh fjkiau meye,s lrkak'

    y tu iyinkaO;dj ixLHd;aul j o< jYfhka m%ldY lrkak'y jHdmdr ldhlaIu lr .ekSu i|yd p,H w;r iyinkaO;dj Nd; l< yels

    wjia:d folla olajkak'

    y Tf wkdjrK ksudKYSS,Sj o" iduQyslj o iuia; mka;shg bm;a lsug iQodkjkak'

    Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la (y p,Hhka m%udKd;aul fyda .=Kd;aul f,i j. l< yels nj'y iajdh;a; p,Hfha o;a;j,g wkqrEm j mrdh;a; p,Hfha o;a; wkqf,dau$ m%;sf,dau

    wdldrfhka fjkiah yels nj iy p,Hhka w;r iyinkaOh ksrEmKhg fLdjla

    .e

  • 56

    ksmqK;d ugu 4'4 ( .=Ks; >QK iyinkaO;d ix.=Klh m%udKkh lrhsa'ld,fo ixLHdj ( 04

    bf.kq M,y we;s o;a;" iyinkaO;d ix.=Klh fiug myiq jk m msqK iyinkaO;d ix.==Klhg ,efnk w.hka u.ska fh inkaO;djfha

    m%n,;ajh yd Ydj jrKh lrhs'

    y ffoksl ;fha yuqjk O p,Hhka myiqfjka ikaikaokh lsug tallj,skaf;dr kq fhdod .kshs'

    y we;e by< iyinkaO;dj, o ksr:l inkaO;d ;sh yels nj'

    bf.kq- b.eka ls%hdj,sh (msiquy my; lafjk foni iafjPdfjka isiqka fofofkl= ,jd mka;shg bm;a lrjkak'

    lqK ,laIHh ^uOH ,laIHh& f,i ),( YX ,laIHh mok lrf.k .=Ks; >qK

    iyinkaO;d ix.=Klh .Kkh lrk nj '

  • 57

    bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia (y my; i|yka j.= lKavdh j,g fnod tajd flfrys wjOdkh fhduq lrjkak'

    j.=j 1

    m%pdrK l=Kq

    hou ^re' oyia& wdodhu ^re' oyia&

    20 30

    18 20

    20 28

    30 35

    25 35

    j.=j 2

    jdykhl jdykfha

    jld,h jkdlu

    ^wjq'& ^re' ,shk&

    5 1'0

    3 2'5

    2 3'2

    4 1'5

    3 1'8

    j.=j 3

    fiajd ld,h udisl jegqqm

    wjq' ^re' oyia&

    3 7

    10 12

    7 7

    8 20

    12 8

  • 58

    j.=j 4

    , ^re'& l=Kq

    m%udKh ^ oyia&

    5 7

    6 10

    8 10

    4 12

    10 7

    y iajdh;a; p,Hh X f,io" mrdh;a; p,H Y f,i o k fldg tu j.=j ;jrg;a > lrka ;Sr 22 ,, YXXY imQK lr .kak'y .=Ks; >qK iyinkaO;d ix.=Klh r .Kkh lrkak'y r i|yd ,efnk w.hg tallhla mj;S o@y r .Kkh fldg ,efnk m%;sM, jrKh lrkak'y .=Ks; >QK iyinkaO;d ix.=Klfhys ,eh yels ms

  • 59

    lsh jH.=Ks; >qK iyinkaO;d ix.=Klh (Product moment correlation cofficient) fifuka

    wmg ta p,Hhka w;r mj;sk inkaO;dj, osYdj iy m%udKh uek .kak mqjka

    Product moment ^ .=Ks; >QK& f ix.=Klh fydhkafk ta p,Hhka fofla uOHkHhka^ YX , & f. isg we;s wm.uk j, .=Ks;hka f. ftlHh tajd fh iu; wm.ukj,.=Ks;hkag orK wkqmd;hla hghs. t;fldg >QK ,CIH ^uOH ,CIH& ;uhs ^ YX , &LKAvdxlh fuh my; lafjk isrs ;s;a igyfkys oelafjkj

    >QK ,CIH u; isg wm.uk .=Ks;hka iQK

    iyinkaO;d ix.=Klh f,i ykaj, ;sfnkafk'

    f ix.=Kl .Kkh lrkafk fldfyduo@

    ta i|yd f.dvk, ;sfnk iQ ;% Nd ;d lr, .Kl hka;% fyda mrs.Kl Nd;fhka b;du

    blauKska ms

  • 60

    ksmqK;d ugu 4'5( ;rd iyinkaO;d ix.=lKlh m%udKkh lrhs'ld,fo ixLHdj ( 04bf.kq M,y we;s o;a; ksjer j ;rd .; lrhs'y iQ;%h Nd;fhka ;rd iyinkaO;d ix.=Klh .Kkh lrhs'y ;rd iyinkaO;d ix.=Klh Nd;fhka .=Kd;aul$ m%udKd;aul p,Hhka folla w;r mj;sk inkaO;df m%n,;ajh iy Ydj jrKh lrhs'

    y fm

  • 61

    j.= wxl 2

    mrSCIKhloS fmkS is Ihhka i|yd isiqka

    fofofkl= ,nd .;a ,l=Kq

    Ihhka A f.a ,l=Kq B f.a ,l=Kq.Ks;h 80 58

    oHdj 70 60

    isxy, 55 85

    iudc wOHhkh 65 50

    bx.%Sis 70 70

    wd.u 85 60

    ;dCIKh 45 90

    fi!kaoh 50 70

    j.=j msgm;a lrf.k tla tla p,Hfha we;s ,l=Kq i|yd ;rdjka fhdokak

    tla tla w.h i|yd ,e we;s ;rdjka w;r fjki ^d& ,nd .kak ^d2& ,nd .kak my; oelafjk iQ;%h fhd f.k ;rd iyinkaO;d ix.=Klh r .Kkh lrkak

    ( )161 22

    =nn

    dr

    d = p,H foflys ;rd w.hka w;r fjki

    ,efnk m%;ssM,h wkqj p,H fol w;r iyinkaO;dj ms

  • 62

    ksmqK;d ugu 4'6 ( m%;smdhk fLdj wkqiSykh lsug wkqmldr l%uh Nd; lrhs'ld,fo ixLHdj ( 02

    bf.kq M,y is ;s;a igykg .e

  • 63

    y tu wjia:d fol wkqudksl inkaO;d jk nj'y by; lS ish inkaO;d oelaug .Ks;uh ilrKhla f.dvke.Su W; nj'y th m%;smdhk ilrKh f,i k lrk nj'y m%;smdhk ilrKh ,nd .ekSug O l%u mj;sk nj'

    bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia ( my; lafjk is ;s;a igyka isiq lKavdh j,g ,nd tu igyka fol fj; isiq

    wjOdkh fhduq lrjkak

    ^1& ^2&

    ^1& ^2&

    tla tla isrs ;s;a igyk fyd|ska ksrSCIKh fldg p,H fol w;r inkaO;dj

    meyeos,s lsrSug fhda.Hhehs Tn is;k ir, fLdj ir, rhla Nd;fhka w|skak

    w|sk ,o fLdj mok lrf.k tys nEjqu ^wkql%uKh& ,nd .kak th m%;smdhk

    ix.=Klh f,i k lrkak

    Tn w|sk ,o fLdj Y wCIh fPokh lrk ,CIHfhys Y LKavdxlh ^wka;#LKavh& ,nd .kak

    w|sk ,o fLdjg iqiq ilrKh ,shkak

    tu.ska iajdh;a; p,Hfha fjkia u u; mrdh;a; p,Hh p,kh f m%udKh

    meyeos,s lrkak

  • 64

    Tn ,nd .;a ilrKh wod< p,H hq.,h w;r inkaO;dj meyeos,s lssrSug flf;larg

    m%udKj;a o@

    y Tf wkdjrK ksudKYS,S j yd iduQysl j iuia; mka;shg bm;a lsug iQodkjkak'

    Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la (y my; lreKq u;= lrka iudf,dapkhl fhfokak'y p,H fol w;r inkaO;dj o< jYfhka muKla ia;r lsug ir, fLdjla

    wNsu; m weu wkqmldr l%uh jk nj'

    y p,H fol w;r inkaO;dj meye,s lsug .Ks;uh ilrKhla ksudkh l< yels nj iy ta i|yd += baY fyda 110 xY

    += jeks ilrKhla Nd; l< yels nj'

    y ;s;a kslaIKh lsfuka wkq ,nk fLdj wkkH fkdjQ mqoa., ks(Ys%; jQjla nj'y fuh blauka ;SrKj,g u.mdok" ir, fh inkaOhla f.dvke.sh yels myiq

    l%uhla nj'

  • 65

    ksmqK;d ugu 4'7 ( wvq;u j. l%uhg m%;smdhk ilrKh wkqiSykh lrhs'ld,fo ixLHdj ( 06

    bf.kq M,y wkqmldr l%ufha mj;sk fodaI u.yrjd .ekSug iqiq l%uhla fhdackd lrhs'y fok ,o o;a; ksjerj ilia lr .kska wvq;u j. m%;smdhk ilrKh ,nd .kshs'y m%;smdhk ilrKh Nd;fhka iajdh;a; p,H u; mrdh;a; p,H .Kkh lrhs'y fodaI wju jk wdldrhg ldhhka is lrhs'y .Kkhka myiq lr .; yels fjk;a l%ufo fidhd n,hs'

    bf.kq- b.eka ls %hdj,sh (msiquy my; olajd we;s rEmigyka y;r m%oYkh lrkak'

    ixy 10 += exy i ++= 10

    ixy 10 = exy i += 10

    y my; i|yka lreKq biau;= jkfia idlPdjl fhfokak'y wkqmldr l%ufha mj;sk j,;d u.yrjd .ekSu i|yd fodaI wju jk l%uhla

    Nd; lrk nj'

    y fuu l%uh wvq;u j. l%uh nj'y wdkqudksl inkaO;d mj;sk g m%;smdhk wdlD;sh ieY ++= 10 u.ska lafjk

    nj'

    y ie hkq m%;smdhk ilrKfhka meyeos,s fkdlrk n,mEu we;=,;a jk moh nj'

  • 66

    y m%;smdhk ilrKh weia;fka;= lsug ie wju l< hq;= nj'y p,H w;r inkaO;dj meye,s lsug fodaI j. ftlHh wju jk wvq;u j.

    m%;smdhk ilrKh jvd;a fhda.H nj'

    f.kqu i|yd fhda; Wmfoia (y isiq lKavdh j,g o;a; j.= ,nd my; i|yka ls%hdldrlfuys fhdojkak'

    j.= wxl 1 j.= wxl 2

    jdykfha jhi kv;a;= msrsjeh re.oyia wuq jH 1kg l , re b,a m%udK2 5 2 25

    4 6 4 20

    6 7 4 25

    3 5 3 24

    5 8 5 28

    8 7 8 10

    Tng imhd we;s o;a; j.=j msgm;a lrf.k mrdh;a; p,H Yi f,io iajdh;a;p,H Xi f,io k lr .kak'

    tu j.=j ;j rg;a m%idrKh lrka X2, yd XY ;Sre .Kkh lrkak iEu ;Srejlu ftlHh o ,nd .kak tajd XYXYX ,,, 2 f,i k lrkak tu w.hka my; oelafjk iu.d ilrKhg wdfoaY lr th i|Sfuka 0 iy

    1 fidhkak th ilrKhg wdfoaY lrkak'

    iy ykajkak'

    by; ldh ish,a, lrk ,oafoa l=ula i|yd oehs meyeos,s lrkak

    0 iy 1 fiug my; olajd we;s m%u; ilrK Nd;d lrkak'

    y Tf wkdjrK ksudKYS,Sj yd iduQysl j iuia; mka;shg bm;a lsug iqodk jkak'

    je r wOHhkh i|yd(-

    wvq;u j. m%;smdhk ilrKh .Kkh lsrSug Nd;d l< yels fjk;a iQ;% ms

  • 67

    Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la ( my ; lreKq u ;= lrka iudf,dapkhl fhfokak'

    /ia lr.;a o;a; ldKav j, iajdh;a; p,Hh u; mrdh;a; p,Hfhys yeisrSu

    .Ks;uh ilrKhla u.ska meyeos,s l< yels nj'

    fodaI j. ftlHh wju jk wdldrhg m%;smdhk ilrKh ksudkh lrk nj'

    faIhka wju jk neka th o;a; i|yd jvd;a .e,fmk ir, fLdj nj'

    1 m%;smdhk ix.=Klh f,i ye|skafjk nj' .Kkh lrk ,o ilrKfhys 1 ys w.h fhd f.k iajdh;a; p,H u;

    mrdh;a; p,Hh fjkiajk m%udKh iy osYdj jrKh l

  • 68

    lsh jH m%;smdhk wdlD;sh fhdod f.k m%;smdhk ilrKh ksudkh lsu m%;smdhk wdlD;sh fhdod f.k m%;smdhk ilrKh ksudkh lsu m%;smdhk wdlD;sh fhdod f.k m%;smdhk ilrKh ksudkh lsu m%;smdhk wdlD;sh fhdod f.k m%;smdhk ilrKh ksudkh lsu m%;smdhk wdlD;sh fhdod f.k m%;smdhk ilrKh ksudkh lsu

    m%;smdhk wdlD;sh (-

    ieY ++= 10

    ei hkq fodaI mohhs tys ksudklh f f

    ei

    ta wkqj mrdh;a; p,Hfhys ishu w.hka i|yd jQ m%;smdhk wdlD;shg by; fldkafoais

    fol wdfoaY lsfuka fuys jk neka

    ^1&

    m%;smdhka wdlD;sh Xi j,ska .=K lsfuka fuys jk neka

    ^2&

    fuu ^1& iy ^2& ilrK hq.,h m%u; ilrK f,i i

  • 69

    ksmqK;d ugu 4'8 ( wkqiSykh lrk ,o wvq;u j. m%;smdhk fLdjl fyd|lu mlaId lrhs'

    ld,fo ixLHdj ( 06

    bf.kq M,y wkqiSykh lrk ,o m%;smdhk ilrKh Nd;fhka mrdh;a; p,Hfha w.hka weia;fka;= lrhs'

    y ksKk ix.=Klh .Kkh lrhs'y ksKk ix.=Klh fhdodf.k m%;smdhk fLdf .e

  • 70

    y tu p,khka mok lrf.k ksKk ix.=Klh ^ 2R &.Kkh lsfuka m%;smdhk ilrKfhys wkqiSykfha fyd|lu jrKh lrk nj'

    bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia (y isiq lKavdh j,g my; we;s j.= ,nd ta flfrys wjOdkh fhduq lrjkak'

    j.= wxl 1

    jdykfha jhi kv;a;= msjeh

    wjq( re' oyia

    x y2 5

    4 6

    6 7

    3 5

    5 8

    8 7

    j.= wxl 2

    wuqo%jH 11111kg , b,a m%udKre'

    x y2 25

    4 20

    4 25

    3 24

    5 28

    8 10

    y my; Wmfoia isiqkag ,nd isiqka bf.kqfuys fhdojkaky Tf lKavdhug ,efnk o;a; j.= iy .Kkh lrk ,o m%;smdhk ilrKh mok

    lr .kak'

    y m%;smdhk ilrKh weiqfrka tla tla w.hkag wod< j .Kkh lrkak'

    y fidhkak'

  • 71

    y fidhkak

    y fidhkak

    y Nd;fhka

    ksKk ix.=Klh fidhkak'

    y m%;smdhkfhka meye,s jk p,kh mrdh;a; p,Hfhys uq p,kfhka lsk m%;sY;hla o hkak meye,s lrkak'

    y m%;smdhkfhka meye,s fkdjk p,kh i|yd woyia olajkak'y .Kkh lrk ,o m%;smdhk ilrKfha wkqiSykfha fyd|lu ms

  • 72

    ksmqK;d ugu 4'9 ( p,H w;r mj;sk inkaO;d olska mqfrdal:k lrhs'ld,fo ixLHdj ( 02

    bf.kq M,y wka; ksfYk iy nys ksfYk mqfrdal:k w: olajhs'y fok ,o m%;smdhk ilrKh fhdodf.k iajdh;a; p,Hfha w.hg wkqrEm mrdh;a; p,Hfha w.h .Kkh lrhs'

    y iajdh;a; p,Hfhys w.h ;sfnk uug jvd by< ouka mrdh;a; p,Hfha w.h weia;fka;= lrhs'

    y jHdmdr lfIa;%fha m%Yia; ;SrK .ekSug mqfrdal:k Nd; l< yels wjia:d i|yd WodyrK imhhs'

    bf.kq- b.eka ls %hdj,sh (msiquy my; oelafjk foni N+ld rx.khla f,i mka;shg bm;a lrkak'

    N+ld rx.khN+ld rx.khN+ld rx.khN+ld rx.khN+ld rx.kh

    miq.sh mej;s Y%shd isrs wdh;kfha l

  • 73

    f isrs ;s;a igyk u; we|sh yels fyd|u m%;smdhk fLdj

    ixLHdk Ys,amSh l%u wkqj f.dv k., ;sfhkafk. ta

    ilrKh ;uhs f ;sfhkafk.^m%;smdhk ilrKh ,shQ

    ldm; m%oYkh lrka& f fLdj remsh,a ,shk j,ska

    f.dvk., ;sfhkafk. ^ jeks m%;smdhk

    ilrKhla ldm;l ,shd .kak.&

    l

  • 74

    bf.kqu i|yd fhda; Wmfoia (my; lafjk j.= isiq lKavdh w;r fnod tajd flfrys wjOdkh fhduq lrjkak'

    j.= wxl 1

    jdykfha jhi kv;a;= msjeh

    wjq( re' oyia

    x y2 5

    4 6

    6 7

    3 5

    5 8

    8 7

    j.= wxl 2

    wuqo%jH 1kg1kg1kg1kg1kg , b,a m%udK

    re'

    x y2 25

    4 20

    4 25

    3 24

    5 28

    8 10

    y my; lafjk Wmfoia isiqka g ,nd foka isiqka bf.kqfuys fhdojkaky x=7 g Yys w.h weia;fka;= lrkak'y x=10 g Yys w.h weia;ka;= lrkak'y fok ,o w.h mrdih ;=< j.=fjys fkdue;s kEu x w.hla i|yd Yys w.h ,nd .kak'y fok ,o w.h mrdifhka msg; j.=fjys fkdue;s kEu x w.hla i|yd Yys w.h ,nd .kak'

    y jHdmdr lafIa;%fha ;SrK .ekSu i|yd mqfrdal:k fhdod.; yels wdldrh ksoiqkla iys; j ia;r lrkak'

  • 75

    Ih lreKq meye,s lr .ekSug w;aje,la (y we;s o;a; ldKav foflys iajdh;a; p,H m%;smdhk ilrKhg wdfoaY lsfuka mrdh;a; p,Hhl w.h weia;fka;= l< yels nj'

    y mqfrdal:kh wka; ksfYk mqfrdal:kh yd nys ksfYk mqfrdal:kh jYfhka j. l< yels nj'

    y jHdmdr lafIa;%fha b jIh i|yd b,lal weia;fka;= lsug nys ksfYk mqfrdal:kh fhdod.; yels nj'

    y m%;smdhk Yaf,aIKfha fodaI .Kkh lsug wka; ksfYk mqfrdal:kh fhdod.; yels nj'

  • 76

    ksmqK;dj 50 ((((( jHdmdrsl wjodkug uqyqKoSug we;s iQodku m%oYkh lrhsksmqK;d ugu51 ( ( ( ( ( jHdmdrsl wksYa; ;d weiqka iNd;d ixl,amh .%y lrhsld,fPo ixLHdj ( 03bf.kq M, ( h yelshdj wkqj is j.SlrKh lrhs

    tla tla j.hg wod< is fhdackd lrka tajdfha hyelshdj ;SrKh lrk idOl

    f.dkq lrhs

    tu is i|yd iNd;d w.hla wkqudk lrhs

    hyelshdj mslaiSfuka wjodk mej;sh yels w.h mrdih olajhss wksYa;;dj uek lah hq;= isoa ;SrKh lrhss

    bf.kq-b.eka l% shdj,sh ( msiqu my; kafjk isoa mka;shg fhduqlr isiq woyia uikak

    bfnla mshdir lsu fyg jeis we;su fyg;a kef.kyska ysre Wod u

    u;= lafjk lreKq biau;= jk fia idlPdjla fufyh jkak

    f;wdldrhl isoa by; ia;r lr ;sfnk nj

    fjd ksYa; is, wksYa; is iy lsisfia;a h fkdyels is f,i ykajk nj

    tfkod ;fha yuqjk fujeks is j,ska fndfyduhla wksYa; is nj

    bf.kqu i|yd fhdacs; Wmfoia ( my; i|yka ud;Dld isiq lKavdhj,g ,nd we;s Wmfoia wkqj isiqka bf.kqfuys fhdojkak ksYa; is wksYa; is lsisfia;a h fkdyels is Tng ,e we;s ud;Dldj meye,s lsug WodyrK 5 la ,shkak jHdmdr is ta w;r ;sfk tajd ykd .kak jHdmdr is .Kk my olajd jelsug fjk;a is ,ehsia;=jg tl;= lrkak ffoksl ;fha tlS jHdmdr is j, iq,N;dj uYkh lrkak ^Analysis of Frequency& Tn bm;a fldg we;s is j, hyelshdj uek laug iqiq w.hla fyda w.h mrdihla fhdackd lrkak Tf wkdjrK ksudKYS,Sj iy iduQyslj iuia; mka;shg bsm;a lsug iQodk

    jkak

    Ih lreKq meye,s lr.ekSug w;aje,la ( jHdmdr yd nef|k wksYa; is iq,N nj ,dN$w,dN, wf, u $fkdu, weKjq ,eu$fkd,eu jHdmdr yd ne is lsysmhla nj jHdmdr wjodku wju lr .ekSf Ys,am l%uhla f,i wksYa; isoa ixLHdkuh jYfhka Kqug ,la flfrk nj fuu Ys,am l%uh iNd;dj f,i k flfrk nj ksYa; isoahl iNd;dj 1 jk w;r lsisfia;a is fkdjk isul iNd;dj 0 jk nj wksYa; isoahl iNd;dj 0 ;a 1 ;a w;r w.hla .kakd nj

  • 77

    ksmqK;d ugu 52 ( O mCIK w;ka iiNd mCIK fjka lr olajhsld,fPo ixLHdj ( 03bf.kq M, ( iiNd iy ksKdhk mCIK i|yd ksjpk bm;a lrhs

    tla tla mCIK j.h i|yd jHdmdr fCIa;%fha WodyrK u;= lr olajhs

    mCIK foj.fha fjki ikd: lsug WodyrK fhdod .kshs

    jk wNsfhda. j,g fkdie,S uqyqK u i|yd iiNd is ykd .ekSf iQodku

    m%oYkh lrhss

    WodyrK u;= lrka lKavdh idlPd fmdaIKh lrhs

    bf.kq-b.eka l% shdj,sh ( msiqu my; i|yka m%Yak mka;shg fhduqlrkak

    ue.akSish mhla oykh lsf ,efnk m%;sM,h l=ulao @

    remshf,a ldishla by, f ,efnk m%;sM,h l=ulao @

    my; lreKq u;=lrka idlPdjla fufyhjkak

    ue.akSish mhla oykfha ,efnk m%;sM,h ksYa;j lsj yels nj

    ldishla by, f ,efnk m%;sM,h ksYa;j lsj fkdyels nj

    f wkqj ksKhk mCIK iy iiNd mCIK hkqfjka mCIK

    foj.hla we;s nj

    bf.kqu i|yd fhdacs; Wmfoia ( my; i|yka mCIK wjia:d fol isiq lKavdh j,g ,nd my; we;s isoawOHhkh weiqfrka isiqka bf.kqfuys fhdojkak

    ksKdhk mCIK

    iiNd mCIK

    tu mCIK wjia:dj isf;ys r|jdf.k my; i|yka isoah wOHhkh lrkak

    kl ;udg ,efnk meKs,s Yaf,aIKh lrk ksIamdok wdh;khl l

  • 78

    Ih lreKq meye,s lr.ekSug w;aje,la ( m%;sM, fmr lsj fkdyels mCIK iiNd mCIK k jk nj

    m%;sM, fmr lsj yels mCIK ksKdhk mCIK jk nj

    jHdmdr fCIa;%h ;=< fuu mCIK ish,a,u is lrk w;r jvd;a iq,Nj we;af;a

    iiNd mCIK nj

    iNd;d ixl,amh iiNd mCIK j, jeo.;a jk nj

  • 79

    ksmqK;d ugu 53 ( kshe wjldYhg iy isoa wjldYhg wh;a wjhj l=,l wdY%s;j ksrEmKh lrka isoa ixhqla; lr jHdmdl wjodkug

    uqyqK ug iQodk fjhs

    ld,fPo ixLHdj ( 10bf.kq M, ( iiNd mCIKhl oS ,eh yels ish m%;sM, ksrEmKh l< yels O l%u k lrhs

    kshe wjldYh O l%u u.ska ksrEmKh lrhs

    kshe wjldYh ;=, tla tla isoag wh;a m%foaYh fjka lr olajhs

    O wjia:d ixhqla; lrka ixhqla; isoa m%oYkh lrhs

    ixhqla; isoaka f.a Wm fldgia j, wjodku flfrys ie

  • 80

    A is fkdjk g B isu B is fkdjk g A isu A fyda B fyda hk foflka tllaj;a isfkdu A g yd B g wh;a fkdjk isoa isu Tf wkdjrK ksudKYS,Sj iy iduQyslj iuia; mka;shg bsm;a lsug iQodk

    jkak

    Ih lreKq meye,s lr.ekSug w;aje,la ( iiNd mCIKhlska ,eh yels ish m%;sM, O l%u u.ska ksrEmKh l