Κορναρκης (Konstantinos Kornarakis) Κωνσταντνος
https://doi.org/10.12681/bioeth.19726
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 24/12/2021 22:18:24 |
Ευθανασα: Ηθικ διλμματα πολιτισμικς αυτοσυνειδησας
Κωνσταντνος Κορναρκης
konkor@theol.uoa.gr
Περληψη
της ευθανασας διτι υποστηρζει τι η πολιτισμικ πρσληψη της ευθανασας πρπει προηγουμνως να
αντιμετωπσει ανθρωπολογικ ζητματα πως η σχση αυτονομας του ασθενος και βαθμο υπαρξιακς
ελευθερας του, ο φβος του θαντου, το νημα του πνου και η σημασα του για τη σμλευση της
ελευθερας του ανθρπου καθς και ο υψστης σπουδαιτητας ρλος της κοιντητας για την
παρηγορητικ φροντδα του μλους της. Εξετζεται, επσης, η δυναττητα της θεολογικς σκψης να
συμβλει σε να διεπιστημονικ διλογο πνω στο τλος της ζως, επανεξετζοντας στη συνφεια αυτ
το ερτημα περ της οντολογας του προσπου και κατ συνπεια το ερτημα περ των εσχτων.
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 24/12/2021 22:18:24 |
Euthanasia: Ethical Dilemmas Regarding Cultural Awareness
Konstantinos Kornarakis
Abstract
This paper focuses on the anthropological background of Euthanasia’s cultural profile, claiming that a
cultural reception of Euthanasia should previously deal with anthropological questions such as patient’s
autonomy and its relation to existential freedom, the fear of death, the meaning of personal experience of
pain in shaping one’s own freedom and the cardinal importance of community’s role in patient’s
palliative care. The theological thinking can contribute in this interscientific dialogue on the end of life,
re-opening the question of the ontology of person and consequently the question of eschatology.
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 24/12/2021 22:18:24 |
1. Εισαγωγ: Η ευθανασα ως πολιτισμικ
γεγονς
ες επνω στο ζτημα της ευθανασας 1 και οι υ-
φιστμενες αντιγνωμες καταδεικνουν τι το
ενδεχμενο αποδοχς απρριψης της ιδας της
ευθανασας σε να πολιτισμικ πλασιο αποτελε
για το συλλογικ υποκεμενο πρκληση πολι-
τισμικς αυτοσυνειδησας. Το γεγονς δηλαδ
τι ο διλογος για το τλος της ζως του ανθρ-
που αφορ στις δομς του συστματος υγεας
και τα απορροντα βιοηθικ ζητματα, το γεγο-
νς τι το θμα της ευθανασας καθσταται αντι-
κεμενο αναγκαας διεπιστημονικς προσγγι-
θεματος 2 αλλ και τι προβλλεται μσω του
διαδικτου και των ψηφιακν του προντων 3
φανερνει τι το συλλογικ υποκεμενο βρσκει
στο εκστοτε και εκασταχο πολιτισμικ ιδε-
1 Στην παροσα μελτη αναφερμαστε κυρως σε ανθρω-
πολογικ ερωτματα περ ευθανασας υπ το πρσμα της
πολιτισμικς αυτοσυνειδησας. Αυτς εναι και ο λγος
που δεν εξειδικεουμε την ανλυση του θματος σε σχση
με την ποικιλα μορφν ευθανασας και τα ιδιζοντα χα-
ρακτηριστικ κθε περιπτσεως (π.χ. σε τι διαφρει ο
βαθμς ηθικς ευθνης συγγενος του ασθεν σε περπ-
τωση παθητικς ευθανασας σε σχση με την ευθνη του
διου προσπου σε περπτωση εκοσιας ενεργητικς ευ-
θανασας υποβοηθομενης αυτοκτονας του ασθενος). 2 Απ κινηματογραφικς ταινες, ενδεικτικς αναφρουμε:
Mar adentro (Ισπανα-2004), Million Dollar Baby
(Η.Π.Α.-2004), Guzaarish (Ινδα-2010), Un voyage (Γαλ-
λα-2014), The Farewell Party (Ισραλ-2014). Πρωτοπο-
ριακ για τα ελληνικ δεδομνα η ελληνικ ταινα, Αθα
νοχη (1963) σε σκηνοθεσα Ν. Μτσα. Σε ο, τι αφορ
στον χρο της μουσικς, ενδεικτικς αναφρουμε: Metal-
lica, "One" (Η.Π.Α.-1988/ heavy metal), Suicide Com-
mando, "Euthanasia" (Βλγιο-1998/ electro-industrial mu-
sic), Mortem, "Euthanasia" (Ρωσα - 2000/ Brutal Death
Metal), Nine, "Euthanasia" (Σουηδα-2003/ Sludge
Metal/Death 'n' Roll), OHTAR, "Euthanasia of Existence"
(Πολωνα-2016/ Black Metal). 3 Π.χ., βλ. το Euthanasia, ευρως διαδεδομνο indie horror
gameplay το οποο χει ως υπβαθρ του την ιστορα ενς
πρην στρατιωτικο και φιλσυχου οικογενειρχη, ο ο-
ποος μνει παρλυτος και κατ’ απατησ του θανατνεται
με υποβοηθομενη αυτοκτονα. Το παιχνδι ξεκιν απ τη
στιγμ που επιδρ η νεση: "In that sleep of death ... what
dreams may come?". Περισστερα στο
www.moddb.com/games/euthanasia.
ωμτων μσα απ την εκλεκτικ χρση των πα-
ρεχμενων πολιτισμικν δυνατοττων.
μορφωτικς και τεχνολογικς δυναττητες που
προσφρει νας πολιτισμς μαρτυρον τον βαθ-
μ και την ποιτητα της αυτοσυνειδησας του
συλλογικο υποκειμνου εν η επιλογ των τεχ-
νολογικν δυνατοττων που παρχει ο Πολιτισ-
μς (το τι θα επιλεγε και τι θα απορριφθε) αλλ
και ο τρπος χρσης τους μαρτυρ τον βαθμ
και την ποιτητα της προσωπικς αυτοσυνειδη-
σας. Στην περπτωση, επ παραδεγματι, του δη-
μοσιογρφου Α. Βλλιου, ο οποος τον Σεπτμ-
βριο του 2016 προχρησε σε «μη υποβοηθομε-
νη ευθανασα» λγω προχωρημνης μορφς με-
ταστατικο καρκνου, η προβολ της σχετικς
συζτησης περ του αποδεκτο μη της ευθα-
νασας, με αφορμ την περπτωση του επιβεβα-
ωσε την ταχτητα μαζικς μετδοσης της πλη-
ροφορας και την μεση επδρασ της στην «κα-
θημεριν ζω» (ως κοινωνιολογικς ννοιας)
του υποκειμνου. Συγχρνως, μως, κατστησε
φανερ το γεγονς τι η τεχνολογα ως πολιτισ-
μικ προν, δδει στον νθρωπο τη δυναττητα
να αξιοποισει τα δεδομνα του πολιτισμικο
ιδεδους αλλ και να επμβει κριτικ σε αυτ.
Στη συγκεκριμνη περπτωση, επ παραδεγματι,
μπορε να νοηθε ως κριτικ παρμβαση στο υ-
φιστμενο πολιτισμικ ιδεδες το γεγονς τι οι
συμμετχοντες στον διλογο του διαδικτου το-
ποθετθηκαν θετικ αρνητικ ναντι του γε-
γοντος της ευθανασας εν σχσει προς το ισχ-
ον πολιτισμικ ιδεδες και τις ανθρωπολογικς
του παραμτρους. λη αυτ η διαδικασα, επει-
δ ακριβς προποθτει τα πολιτισμικ προν-
τα ως τρπους ερμηνεας των υπαρξιακν ζητη-
μτων που αντιμετωπζουν οι κοινωνες της σ-
τερης νεωτερικτητας (πως π.χ. η στση ναντι
του θαντου, το ατημα της αυτονομας κ.ο.κ.),
διερευνντας τα αδιξοδα αλλ και τις προοπτι-
κς των επιλογν του ανθρπου καθιστ κθε
σχετικ συζτηση ανθρωπολογικ κεφλαιο.
τισμικ πρσληψη της ευθανασας
πρβλημα του αυτοαναφορικο υποκειμνου
Η προτεραιτητα της φσεως ναντι του
προσπου και η ιδα της βιολογικοποησης 4 του
ανθρπου στις κοινωνες της στερης νεωτερι-
κτητας χουν ως βασικ συνπεια το τι αν και
ο διλογος σχετικ με το ζτημα της ευθανασας
επιβεβαινει μια θετικ ιδιτητα του σγχρονου
δυτικο πολιτισμο, δηλαδ τη δυναττητα που
ο διος παρχει στο συλλογικ υποκεμενο για
την κριτικ του θερηση (θεραπεα προβλημ-
των του, αναστοχασμς), εντοτοις δεν μπορε
να παραθεωρηθε το γεγονς τι τα περιθρια
αυτοκριτικς του περιορζονται απ τα ρια που
ο διος ο πολιτισμς θεσε. Ο πλουραλισμς,
δηλαδ, των επιχειρημτων υπρ εναντον του
ενδεχομνου της ευθανασας (που επχουν θση
πολιτισμικς αυτοκριτικς) δεν μπορε να εγγυ-
ηθε ριζοσπαστικ αντιμετπιση υπαρξιακν
ως περιλαμβνει και τα θρησκευτικ επιχειρ-
ματα, ιδως ταν αυτ χουν κανονιστικ 5 α-
ριστοκρατικ χαρακτρα. 6
αυτν να ανοξουν στον νθρωπο υπαρξιακς
προοπτικς φανεται να οφελεται στο γεγονς
τι ως κοιν τους σημεο χουν τη βασικ ιδα
τι, το εν επιθυμομε χι τον πρωρο τερμα-
τισμ της ζως μας μπορε να εναι μια μεταβλη-
τ που καθορζεται (αρνητικ θετικ) απ τον
πολιτισμ μας, τις κοινωνικς, και νομικς συμ-
βσεις, τις φιλοσοφικς και θρησκευτικς ιδες
του τπου στον οποο ζομε αλλ πντως πηγ-
ζει μσα απ την περ του εαυτο μας εικνα
που διαθτουμε και την αυτονομα που της επιτ-
ρπουμε να χει. Ο βαθμς δυσκολας αυτς της
συζτησης γκειται στο τι αν και η αρχ της
αυτονομας αποτελε θεμλιο των κοινωνιν της
στερης νεωτερικτητας, εντοτοις οι ποικλες
εκδοχς της επιδρον με διαφορετικος, μεταξ
4 Πρβλ. Κορναρκη Κ. Η θεολογικ θερηση των Γενετι-
κν Εξετσεων (Genetic tests) ως υπμνημα κριτικς αν-
θρωπολογας στη σγχρονη κοινωνα. Στο: Κορναρκη Κ.
Ο νθρωπος απναντι στην εικνα του: κεμενα Πατερικς
Ανθρωπολογας και Ηθικς, Αρμς, 2012: 509-516. 5 Βλ. την κριτικ στη θεσμοποηση της θρησκεας στο
Somerville MA. Death Talk: The Case Against Euthanasia
and Physician-Assisted Suicide. McGill-Queen's Univer-
sity Press, 2001: 365. 6 πως στον Βουδισμ που μνο ο σοφς δικαιοται ευ-
θανασας.
κν ιδεν.
Η αρχ της αυτονομας αποτελε αναμφβο-
λα τον θεμελιδη πυλνα του οικοδομματος
της βιοηθικς δεοντολογας, ωστσο στη σγ-
χρονη ρευνα διεξγεται νας ευρτατος διλο-
γος σχετικ με τα ανθρωπολογικ ζητματα που
προκπτουν κατ την σκηση εκ μρους του αν-
θρπου του θεμελιδους δικαιματς του να
θτει τα δικ του ρια για τον τρπο να υπρχει
(αυταρχα, ανεξαρτησα απ εξωτερικς δεσμε-
σεις, η συνεδησ του νμος των πρξεν του).
Τις δυσκολες αυτς εξηγε με σαφνεια η Onora
O’ Neill περιγρφοντας τις δο εκδοχς της αυ-
τονομας, δηλαδ του δυτικο ατομισμο και
των καντιανν αρχν. 7 Επσης, αναγνωρζεται
πλον, τι το κλασσικ ργο των T. L.
Beauchamp - J. F. Childress, Principles of
Biomedical Ethics, περισστερο παρχει να
πλασιο αναφορς, 8 παρ επιλει επιμρους
προβλματα. 9 Ττοιου εδους προβλματα συ-
ναντνται και σε προνεωτερικ περιβλλοντα 10
.
7 Αυτονομα και Εμπιστοσνη στη Βιοηθικ. Θ.Μτφρ.
Δρτσας, Εκδ. Αρσενδη, 2011: 97-122. 8 Το ργο των Beauchamp TL, Childress JF. Principles of
Biomedical Ethics. Oxford University Press, 2001 5 εξακο-
λουθε να αποτελε το βασικ θεωρητικ πλασιο για την
ρευνα βιοηθικν ζητημτων, ωστσο ζητματα εγερον-
ται για το διαπολιτισμικ ερος των αρχν της Βιοηθικς
(πρβλ. τους προβληματισμος του Nwabueze RN. Legal
and Ethical Regulation of Biomedical Research in Devel-
oping Countries: Routledge 2016 2 :124-127, απ λλης
πλευρς των Ebbesen M, Andersen S, Pedersen BD. Fur-
ther Development of Beauchamp and Childress’ Theory
Based on Empirical Ethics. Journal of Clinical Research &
Bioethics 2012: S6:e001. doi: 10.4172/2155-9627.S6-
e001. Ανακτθηκε 25.7.2016) πως και για τον τρπο με
τον οποο διασφαλζουμε τι ντως η αυτνομη βοληση
μπορε να ακολουθε τα κριτρια που θτει η συνεδηση
(πρβλ. Smith N. Private Rule Following and the Principle
of Respect for Autonomy (Th. MA). Ohio University:
2015). 9 πως σημεινουν οι T. L. Beauchamp-J. F. Childress, η
αρχ της «ευποιας ευεργεσας» (Beneficence) ρχεται
σε σγκρουση με την αρχ της αυτονομας ταν ο ιατρς
επιδεικνει πατερναλιστικ συμπεριφορ αρνομενος τις
επιθυμες επιλογς του ασθενος (Principles of
Biomedical Ethics: 165). 10
www.bioethics.gr Κορναρκης Κ. / Βιοηθικ 3(2) Σεπτμβριος 2017
Στον διο ξονα κινεται και ο προβληματισ-
μς του J. De Haan για τις δο κατ’ αυτν εκδο-
χς της αρχς της αυτονομας στη Βιοηθικ, δη-
λαδ την αμιγ (The Pure Autonomy View) και
την πια (The Joint Autonomy View). Κατ τον
De Haan η θεωρα της αμιγος αυτονομας εναι
η φιλελεθερη και αυθεντικ εκδοχ της αρχς
της αυτονομας βσει της οποας θεμελινεται
ηθικ η νμιμη ευθανασα. Αντιθτως, η «εναλ-
λακτικ» εκδοχ μιας συνδυαστικς θερησης
της αυτονομας «εναι πιο πατερναλιστικ γιατ
ισχυρζεται τι η ευθανασα εναι ηθικ μνο
εν επικυρνεται απ την αρχ της ευεργεσας».
Ο De Haan συμπερανει τι αν και με την κριτι-
κ αυτ θερηση «εν μρει χει τεθε η βση για
μια αξιπιστη ηθικ της ευθανασας», ωστσο
«εξακολουθε να παραμνει ανοικτ το ερτημα
για το ποια ποψη εναι τελικ η επωφελστε-
ρη». 11
αυτονομας αποτυπνεται ανγλυφα στα ηθικ
διλμματα που ανακπτουν κατ τη νοσηλεα
του ασθενος. 12
σης 13
(προφανς ταν δεν υφστανται advance direc-
tives), συνοδευμενη απ την αντστοιχη ορολο-
γα (“proxy consent”, “substituted judgment”,
“presumed consent”, “retrospective consent”)
σεις παθητικς ευθανασας, αποδεικνουν τι
εναι ανφικτη η πλρης εφαρμογ της θεωρας
της αυτονομας. Εξλλου, στο διο πολιτισμικ
πλασιο, αν και αναγνωρζεται ως ατημα ηθικς
η αυτονομα του ασθενος, εναι γνωστ τι ση-
επσης τη συγκατθεση της κοιντητας στο πρσωπο του
αρχηγο του πρεσβτερου της φυλς, του πατρα του
συζγου. Στα κρτη αυτ οι επιτροπς Βιοηθικς σβονται
την ιδιοπροσωπα της κοινωνικς και κοινοτικς ιεραρχας
(Legal and Ethical Regulation of Biomedical Research in
Developing Countries: 127-130). 11
tives. Bioethics 2002, 16.2:172. 12
Πρβλ. Turner L. Zones of Consensus and Zones of Con-
flict: Questioning the Common Morality Presumption in
Bioethics. Kennedy Institute of Ethics Journal 2003,
13.3:213. 13
9.2.1993 αναγνωρζεται η εικαζμενη συνανεση του ατ-
μου για διενργεια ευθανασας.
ριθμς κλινν στις ΜΕΘ, που αναγκαστικ οδη-
γε σε οριακς επιλογς, κυρως με γνμονα την
ηλικα αλλ και το υψηλ κστος νοσηλεας ασ-
θενν που βρσκονται σε τελικ καταληκτικ
στδιο, 14
υς της ζως. Εξλλου, βιοηθικ πρωτκολλα,
πως αυτ του Groningen, 15
δημιουργον πρσ-
τ του E. Brongersma, 16
αποδεικνουν τι η α-
προλαμβνει
της κοινωνας, οδηγντας σε καταστσεις οι ο-
ποες εξ επψεως ηθικς αλλ και νομικς
προσλαμβνουν τον χαρακτρα bricolage, πως
οι περιπτσεις εκενες που η υποβοηθομενη
αυτοκτονα αναγνωρζεται μεν ως γκλημα αλλ
ως μη διωκμενο χριν της αυτονομας του επι-
θυμοντος τον θνατ του ασθενος. Οι R.
Huxtable και M. Möller, μελετντας την περπ-
τωση Brongersma υπ το πρσμα της θεωρας
της Pure Autonomy View του J. De Haan θεωρο-
ν τι δεν μπορον να υπρξουν «ηθικ ρια»
σε αιτματα ευθανασας, πως αρχικ ζτησε ο
δημσιος κατγορος, διτι τσι προσβλλεται το
14 Atkinson JM. Advance Directives in Mental Health,
Theory, Practice and Ethics, Jessica Kingsley Publishers,
2007:24. 15
κ ευθανασα σε εξαιρετικς περιπτσεις νεογννητων
που υποφρουν απ πολ σοβαρ ασθνεια. Ωστσο δεν
περιγρφονται ρητ οι συνθκες τελικο σταδου ως προς
την κατσταση των βρεφν, γεγονς που δδει το δικαω-
μα τερματισμο της ζως ενς βρφους επ τη βσει των
γενετικν εξετσεων. Πρβλ. Jotkowitz A, Glick S,
Gesundheit B. A Case Against Justified Non-Voluntary
Active Euthanasia (The Groningen Protocol). The Ameri-
can Journal of Bioethics 2008, 8:11:23-26. 16
Ο Edward Brongersma, Ολλανδς πολιτικς και
νομικς. Το 1998, σε ηλικα 87 ετν, ζτησε απ τον ιατ-
ρ Flip Sutorius να τον βοηθσει να τερματσει τη ζω
του, λγω «ψυχολογικς εξαντλσεως απ τη ζω». 17
Πρβλ., Παναγοπολου-Κουτνατζ Φ. Σκψεις αναφορι-
κ με το δικαωμα διακοπς της ανθρπινης ζως. Εφη-
μερδα Διοικητικο Δικαου 2010, 1:123-124.
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 24/12/2021 22:18:24 |
δικαωμα της αυτονομας του ανθρπου. 18
Εφ-
προν της αυτονομας του ασθενος υπ την
ννοια αυτοδιθεσς του και υπ ερμηνευτικς
προποθσεις της καντιανς self-legislation, 19
ακμα και η αρχ της ευεργεσας μπορε να ερ-
μηνευτε ως ρνηση θεραπεας, 20
σμφωνα με
ριο της ιδας της αυτονομας
Ο τρπος με τον οποο οι κοινωνες της σ-
τερης νεωτερικτητας κατανοον την ιδα της
αυτονομας ως αυτοδιθεσης του υποκειμνου
καθιστ σαφς τι προποθτει την παρξη ως
ατομικ γεγονς. Απ τη στιγμ που το υποκε-
μενο λειτουργε στις διαπροσωπικς του σχσεις
ως τομο που περιφρουρε τον εαυτ του, η κοι-
νωνα μεταβλλεται σε χρο συνπαρξης επιμ-
ρους αυτνομων ντων τα οποα θεσπζουν, β-
σει Συμβσεων, Αρχν, Κανονισμν, Γνωμν
την υποχρωση το σνολο να σβεται τις επιθυ-
μες του ατμου. λες, μως, αυτς οι συμβσε-
ις που καθορζουν το modus Vivendi του καθ-
καστον ανθρπου σε σχση με την ποιτητα της
ζως του, μπορε να αποτυπνουν οντικς αλ-
θειες (εμπειρες μιας επδυνης νοσηλεας, κακ
ποιτητα τλους ζως με ,τι και αν σημανει
αυτ για την ψυχολογικ κατσταση του ασθε-
νος τελικο σταδου και των οικεων του) αλλ
στερονται της πληρτητας του οντολογικο λ-
18 πως επισημανουν οι R. Huxtable και M. Möller, αφ’
ης στιγμς ασκθηκε δωξη στον γιατρ που ενργησε την
ευθανασα αλλ δεν καταδικστηκε, υπρχει δη να νο-
μικ προηγομενο. Το 2007, μλιστα, σχετικ επιτροπ
εισηγθηκε στη Βασιλικ Ολλανδικ Ιατρικ νωση
(KNMG) τι η «εξντληση απ τη ζω», μορφ καταθλ-
ψεως, πρπει να περιληφθε στις αιτες που επιτρπεται να
διενεργηθε ευθανασα (Setting a principled Boundary’?
Euthanasia as a response to ‘life fatigue’. Bioethics 2007,
21.3:117-126). 19
Studia Theologica - Nordic Journal of Theology 2002,
56:140. Διαφορετικ ερμηνεει το ζτημα ο Ε. Πρωτοπα-
παδκης (Η ευθανασα και το διακβευμα της αυτονομας.
Στο: Κανελλοπολου-Μπτη Μ, Παναγοπολου-
Παπαζσης 2016:115-135). 20
Remarks. In: Advance Directives, Springer, 2014:204.
γου (ο νθρωπος γνωρζει τον εαυτ του και
γνωρζεται ως ον μσα απ τη διαλεκτικ ηδο-
νς και οδνης) ακριβς διτι ξεπδησαν μσα
απ ιδιωτικς αφηγσεις που στην εποχ της σ-
τερης νεωτερικτητας αντικατστησαν τις μεγ-
λες αφηγσεις που ερμνευαν τον νθρωπο ως
μρος του καθολικο.
ευθανασας εμπεριχει να διακβευμα: υπενθυ-
μζει στον νθρωπο τον τρπο με τον οποο αν-
τιλαμβνεται τον εαυτ του σε σχση με τον π-
νο, την ασθνεια και τον θνατο. 21
Στις κοινων-
του σγχρονου ανθρπου 22
κετ πνω στο πρβλημα αυτ κατ τον 20 ο αι-
να, προσπαθντας να απελευθερσει τον ν-
θρωπο απ την ανγκη και τα δεσμ της ουσι-
οκρατας (που του επιβλλεται ως φυσικς ν-
μος ανγκη Θες) και να αναγνωρσει την
ιδιατερη αξα του και την ικαντητ του να δια-
θτει τον εαυτ του. Ο νθρωπος, ωστσο, κα-
τανοε τι παρ’ λες τις προσπθεις του δεν θα
εναι ποτ αληθιν ελεθερος και προσπαθε «να
ορθνει φρκτες που μσα τους περιορζει τη
ζω του», ακμη και εν αυτ σημανει τι πρ-
πει να αποδχεται κποιες ηθικς κοινωνικς
κρσεις, απαρατητες για να «φτιξει τη ζω το-
υ». 23
μνη πραγματικτητα, πρα απ προφτες και
θρησκεες επιθυμε να μθει «εν εναι δυνατν
να ζει χωρς ελπδα». 24
Στη σκψη του Α.
ρπτεται διτι «με την αυτοκτονα, πως με το
λμα, ομολογες τι υπρχουν ρια». 25
Καθς η ιδα του θαντου καθσταται να
εδος taboo, 26
21 Πρβλ. Turner L. Euthanasia and distinctive horizons of
moral reasoning. Mortality1997, 2.3:202. 22
Πρβλ. λ.χ. τις παρατηρσεις του Irwin Yalom στο κριο
ργο του, Existential Psychotherapy (Basic Books, 1980). 23
Camus Α. Ο μθος του Σισφου: Δοκμιο πνω στο
παρλογο, μτφρ. Β. Χατζηδημητρου. Γαλαξας, 1969:66. 24
Camus Α. Ο μθος του Σισφου:61. 25
Camus Α. Ο μθος του Σισφου:62. 26
Hick J. Death and eternal life. Collins, 1976:81· Church-
ill L. The amoral character of our attitudes about death:
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 24/12/2021 22:18:24 |
πομυθοποισει με ποικλους τρπους. 27
Η ανι-
επ παραδεγματι, κτω απ το βρος του θαν-
του οδηγε στη σγχρονη εποχ το υποκεμενο
σε να ιδιτυπο μετανεωτερικ νεοπλατωνισμ ο
οποος εκδηλνεται ετε ως υποτμηση του αν-
θρωπνου σματος μσα απ τον υπερτονισμ
της βιολογικτητας του ανθρπου (επομνως
την αποσνδεση απ πνευματικ χαρακτηριστι-
κ πως π.χ. «ψυχ»), ετε ως σχεδιασμς ενς
νομονος ντος το οποο θα εναι ανεξρτητο
απ το σμα και τις δεσμεσεις του (μετα-
νθρωπος).
απ τους τρπους αντιμετπισης του θαντου,
ωστσο δεν παρακμπτει το γεγονς τι η ιδα
της αυτονομας περιορζεται απ την ιδα του
θαντου του υποκειμνου. Η ρωγμ της αυτονο-
μας, κατ’ ακρβεια, εντοπζεται στα δια τα θε-
μλια του δυτικο πολιτισμο. Στην εποχ των
ατομικν δικαιωμτων το γχος του θαντου
εναι τσο διαβρωτικ για την παρξη διτι ε-
ξαρτται απ τον βαθμ καθλωσης του ανθρ-
που στις επιθυμες του οι οποες του ασκον βα
η οποα με τη σειρ της διογκνει τον φβο του
θαντου διτι ταν οι επιθυμες αυτς δεν πραγ-
ματοποιονται ττε αποθνσκει το Εγ ως μνη
πηγ ανατροφοδτησης του ανθρπου. Ο ψυχο-
λογικς θνατος του Εγ ως αδυναμα του υπο-
κειμνου να συγκροτσει μια ταυττητα που θα
δικαινει λες τις επιλογς του διογκνει το γ-
χος του θαντου επειδ ακριβς το γχος αυτ
εξαρτται απ τον βαθμ αβωτης ζως, που ως
«αβωτη ζω» δεν εννοεται η πολυσυλλεκτικ-
some implications. Journal of Religion and Health 1978,
17.3:170. 27
τογρφος, παρακολουθομε την απθηση της ιδας του
θαντου μσα απ την ψευδασθηση μιας υποτιθμενης
αθανασας στη σειρ ταινιν Twilight, βασισμνων στην
ομνυμη τετραλογα της S. Meyer, οι οποες παρουσιζο-
υν παρλληλους βους κοινοττων κοινν ανθρπων,
βαμπρ και λυκανθρπων. Εκε συναντομε μια ιδιμορφη
περπτωση ευθανασας: τη χαρακτηριστικ επιθυμα της
Bella, κριου ρλου του ργου, να πεθνει ως συνηθισμ-
νος νθρωπος με μια βαρετ ζω οτως στε να ξαναγεν-
νηθε ως βαμπρ σε μια να ζω που δεν γνωρζει θνατο
(Kornarakis K. "I was only human": Puberty crisis, self
identity and vampire movies in religious context.
Religiski-Filozofiski Raksti 2015, 18:99-112).
νου να απεγκλωβιστε απ τον κσμο των επι-
θυμιν του (το μρος) στε να επιτχει της με-
θξεως του καθολικο ως γνσης του εαυτο
του. Στην περπτωση αυτ της «αβωτης ζως»,
το υποκεμενο παγιδεεται στην ιδα του θαν-
του (με τη φροδικ ερμηνεα της ορμς θαν-
του), πολιορκντας τη ζω. 28
να θμα το οποο
οι Διαθκες ζως (Advance Directives) που δι-
αφανεται η ψυχολογικ αδυναμα του ανθρ-
που να διαχειρισθε τη μελλοντικ (αρνητικ για
τα υπαρξιακ δεδομνα του) εικνα του, αγωνι
για το ενδεχμενο ενς αιφνιδιασμο ο οποος
θα αποκαλψει τις αδυναμες του και επιλγει να
τερματσει τη ζω του πως θεωρε εκενος τι
θα πρεπε να πεθνει. Μια επιλογ που επιχει-
ρεται να ερμηνευθε ως πρξη ισχος και θρ-
ρους και στην οποα λανθ