Benh San Khoa

57
trêng ®¹i häc n«ng nghiÖp i hµ néi Khoa ch¨n nu«i thó y Bé m«n ngo¹i s¶n Bµi gi¶ng PhÇn bÖnh s¶n khoa (Dïng cho sinh viªn chuyªn ngµnh Thó y c¸c trêng §¹i häc N«ng nghiÖp) Ts. NguyÔn V¨n Thanh Trëng Bé m«n Ngo¹i -S¶n Khoa CNTY- §HNNI Hµ néi, th¸ng 10 - 2003 0

Transcript of Benh San Khoa

Page 1: Benh San Khoa

trêng ®¹i häc n«ng nghiÖp i hµ néi

Khoa ch¨n nu«i thó y

Bé m«n ngo¹i s¶n

Bµi gi¶ng

PhÇn bÖnh s¶n khoa(Dïng cho sinh viªn chuyªn ngµnh Thó y c¸c trêng §¹i

häc N«ng nghiÖp)

Ts. NguyÔn V¨n Thanh

Trëng Bé m«n Ngo¹i -S¶n

Khoa CNTY- §HNNI

Hµ néi, th¸ng 10 - 2003

0

Page 2: Benh San Khoa

A. mét sè bÖnh thêng gÆp trong thêi gian gia sóc mang thai

bÖnh b¹i liÖt tríc khi ®Î ( Praplegia Gravidarum)1. Kh¸i niÖm vÒ bÖnh: B¹i liÖt tríc khi ®Î lµ mét qu¸ tr×nh bÖnh

lý thêng x¶y ra ë gia sóc c¸i sinh s¶n trong thêi gian mang thai.

§Æc ®iÓm cña bÖnh lµ g©y ra hiÖn tîng con vËt mÊt kh¶ n¨ng

vËn ®éng chØ n»m bÑp mét chç

2. Nguyªn nh©n g©y bÖnh: Nguyªn nh©n chÝnh g©y ra bÖnh

®ã lµ sù thiÕu hôt kho¸ng ®Æc biÖt lµ canxi vµ ph«t pho, hiÖn

tîng nµy x¶y ra khi:

+ Do khÈu phÇn thøc ¨n thiÕu kho¸ng can xi vµ phèt pho

+ Do gia sóc mÑ bÞ nu«i nhèt l©u ngµy trong chuång Ýt ®îc tiÕp

xóc víi ¸nh s¸ng mÆt trêi ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh

¸nh s¸ng m¾t trêi

7Dehydrocolesterol

Vitamin D3

(tiÒn vi ta min D3 cã s½n ë trªn da cña ®éng vËt)

ChÝnh vitamin D3 lµ chÊt xóc t¸c cho qu¸ tr×nh hÊp thu Can xi vµ

Ph«t pho, thiÕu Vitamin D3 th× qu¸ tr×nh hÊp thu Ca vµ P bÞ c¶n

trë

+ Do tû lÖ Ca vµ P kh«ng hîp lý hµm lîng P qu¸ cao

+ Do gi¸ sóc mÑ bÞ viªm ruét do ®ã kh«ng hÊp thu ®uîc Ca vµ P

bëi v× Ca vµ P chñ yÕu ®îc hÊp thu qua niªm m¹c ruét non

TÊt c¶ c¸c nguªn nh©n trªn lµm cho hµm lîng Ca vµ P trong m¸u

cña con mÑ bÞ gi¶m thÊp kh«ng ®ñ cung cÊp cho viÖc h×nh

thµnh vµ hoµn thiÖn bé x¬ng cña bµo thai. §Ó ®¸p øng cho viÖc

h×nh thµnh, hoµn thiÖn bé x¬ng cña c¸c bµo thai con mÑ buéc

ph¶i rót Ca vµ P tõ x¬ng m×nh tõ ®ã lµm thay ®æi cÊu t¹o tæ

chøc cña x¬ng gia mÑ đÆc biÖt lµ khung x¬ng chËu vµ chi sau tõ

®ã g©y ra b¹i liÖt

3. TriÖu chøng: Con vËt ¨n rë (thÝch ¨n nh÷ng thøc ¨n mµ ngµy

b×nh thêng nã kh«ng ¨n) nh ®¸ sái ®Êt c¸t, vËt gÆm ®Êt c¸t v«i

1

Page 3: Benh San Khoa

v÷a trªn nÒn chuång, xung quanh têng. Thêng lóc ®Çu vËt ®i l¹i

khã kh¨n ®i cµ nh¾c ®i thËm thät sau ®ã n»m xuèng vµ kh«ng

®øng dËy ®îc, còng cã truêng hîp vËt ®ang ®i l¹i b×nh thêng ®ét

nhiªn hÐt lªn råi n»m xuèng mÊt hoµn toµn kh¶ n¨ng vËn ®éng.

Khi vËt n»m xuèng trong thêi gian ®Çu vËt cßn tù trë m×nh ®uîc

c¸c ho¹t ®éng vÒ h« hÊp, tuÇn hoµn, tiªu ho¸ cßn diÔn ra b×nh th-

êng mét thêi gia sau sÏ kÕ ph¸t mét sè bÖnh nh viªm phæi, viªm d¹

dµy vµ ruét nÕu n¨m l©u sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thèi loÐt da thÞt.

HËu qu¶ cña bÖnh nµy thêng dÉn ®Õn hiÖn tîng ®Î khã do khung

xoang chËu bÞ biÕn d¹ng

4. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ

+ Cho gia sóc ¨n nh÷ng thøc ¨n giÇu chÊt dinh dìng, dÔ tiªu, bæ

xung kho¸ng nhÊt lµ Ca, P nh bét c¸, bét x¬ng, bét sß, bét cua, bét

èc, cua ®ång vv

+ Dïng c¸c lo¹i thuèc: Carbiron, Ravit Fort, Polycal tiªm b¾p hoÆc

tÜnh m¹ch, cã thÓ dïng Canxichlorua tiªm vµo tÜnh m¹ch, ngoµi ra

cã thÓ dïng c¸c lo¹i dÇu nãng nh cån long n·o, Salysinatmetyl, rîug

gõng... xoa bãp. Nªn dïng vâng cè ®Þnh gÝa sóc ®øng trong giãng

®Ó ®iÒu trÞ sÏ cã kÕt qu¶ tèt h¬n, rót ng¾n ®îc thêi gian ®iÒu

trÞ vµ chi phÝ cho viÖc ®iÒu trÞ thÊp h¬n

Chó ý:

+ §èi víi bÖnh b¹i liÖt tríc khi ®Î kh«ng dïng Strrchline ®Ó ®iÒu trÞ

v× rÊt dÔ g©y hiÖn tîng s¶y thai ®ång thêi trong qu¸ tr×nh ®iÒu

trÞ nÕu ph¶i dïng kh¸ng sinh trong c¸c trêng hîp nhiÔm trïng kÕ

ph¸t th× kh«ng nªn dïng Gentamycin v× ®©y lµ lo¹i kh¸ng sinh t¸c

®éng rÊt m¹nh tíi ®êng niÖu rÊt dÔ g©y s¶y thai

+ BÖnh b¹i liÖt sau khi ®Î cã triÖu chøng gÇn gièng nh bÖnh b¹i

liÖt tríc khi ®Î, vÒ ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ gièng nhau nhng riªng

®èi víi bÖnh b¹i liÖt sau khi ®Î cã thÓ dïng Strchline ®Ó ®iÒu trÞ BÖnh xuÊt huyÕt tö cung (Heamatometra)

1. KhaÝ niÖm vÒ bÖnh

2

Page 4: Benh San Khoa

BÖnh xuÊt huyÕt tö cung lµ bÖnh s¶y ra trong thêi gian gia sóc c¸i

mang thai víi ®Æc ®iÓm cã hiÖn tîng m¸u ch¶y tõ c¬ quan sinh

dôc ra ngoµi.

2. Nguyªn nh©n

+ Do gia sóc bÞ ng· ®ét ngét, bÞ trît ng·, sôt hÇm, sôt hè, do phèi

gièng nhÇm khi gia sóc d· cã thai

+ Do c¸c nguyªn nh©n lµm cho c¬ thµnh bông, c¬ tö cung c¨ng

lªn qu¸ møc

TÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n trªn lµm tæn thu¬ng hÖ thèng m¹ch m¸u

gi÷a nhau mÑ vµ nhau con dÉn ®Õn xuÊt huyÕt tö cung

3. TriÖu chøng

TriÖu chøng chñ yÕu cña bÖnh lµ cã m¸u ch¶y tõ c¬ quan sinh dôc

ra ngoµi, m¸u ®· mÊt mÇu ®á vµ thêng cã mÇu n©u vµ ®· cã

nh÷ng côc m¸u ®«ng, c¸c niªm m¹c m¾t miÖng, mòi... nhît nh¹t

tr¾ng bÖch, con vËt run rÈy co ro ®øng kh«ng v÷ng søc lùc gi¶m

sót nhanh

4. §iÒu trÞ

+ Hé lý: ®Ó con vËt vµo n¬i yªn tÜnh ë t thÕ ®Çu thÊp ®u«i cao

nh»m gi¶m ¸p lùc xoang chËu, ®¾p níc l¹nh vµo vïng h«ng khum

+ Sö dông c¸c laäi thuèc sau:

-Tiªm vitamin K 3-5 ml cho gia sóc nhá 5-8ml cho gia sóc lín

- Adrenaline 0,1% 0,5 ml cho gia sóc nhá 3-5ml cho gia sóc lín

- TruyÒn tÜnh m¹ch níc muèi sinh lý 0,9% hay ®êng Glucoza 5%

tuú theo träng lîng c¬ thÓ cã thÓ truyÒn tõ 50 – 500ml

- CÇn chó ý tiªm thuèc trî tim nh Cafe in hay Spartein cho vËt

bÖnh

BÖnh rÆn ®Î qu¸ sím (®éng thai)

1. Kh¸i niÖm vÒ bÖnh

RÆn ®Î qu¸ sím lµ bÖnh s¶y ra trong thêi gian gia sóc c¸i

mang thai víi ®Æc ®iÓm com mÑ xuÊt hiÖn nh÷ng c¬n rÆn

3

Page 5: Benh San Khoa

nh÷ng c¬n co bãp cña tö cung tríc thêi gian sinh ®Î mét sè

tuÇn hay mét sè ngµy

2. Nguyªn nh©n

+ Do t¸c ®éng c¬ giíi nh khi gia sóc bÞ ®¸nh, bÞ hóc vµo

bông, bÞ ng· ®ét ngét, sôt hÇm, sa hè, lîn tranh nhau æ

n»m, tranh nhau m¸ng ¨n, m¸ng uèng, bÞ rån chuång, cöa

ra vµo chuång qu¸ hÑp vv

+ Do c¸c nguyªn nh©n lµm cho c¬ thµnh bông, c¬ tö cung

c¨ng lªn qu¸ møc nh ®Çy h¬i d¹ dµy vµ ruét, do t¸o bãn, Øa

ch¶y lµm gia sóc rÆn nhiÒu

+ Do rèi lo¹n mèi quan hÖ c©n b»ng gi÷a c¸c c¸c Hormone

®iÒu kiÓn qu¸ tr×nh sinh s¶n

+ Do sö dông nh÷ng lo¹i thuèc cã t¸c dông co bãp c¬ tr¬n

trong thêi gian cã thai

TÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n trªn kÝch thÝch lµm tö cung xuÊt

hiÖn nh÷ng c¬n co bãp g©y ra nh÷ng c¬n rÆn cña on mÑ

tríc thêi gian sinh ®Î b×nh thêng

3. TriÖu chøng

Con mÑ xuÊt hiÖn nh÷ng c¬n rÆn, nh÷ng c¬n co bãp cña tö cung

tríc thêi gian sinh ®Î b×nh thêng. Khi mµ c¬ thÓ mÑ cha xuÊt hiÖn

nh÷ng triÖu chøng ®iÓn h×nh cña qu¸ tr×nh sinh ®Î b×nh thêng

nh: c¬ quan sinh dôc bªn nh ©m hé cha sng to cha phï thòng vµ

nh·o ra, cha cã hiÖn tîng sôt m«ng, bÇu vó ch a c¨ng vµ cha cã s÷a

®Çu. VËt ®øng, n»m kh«ng yªn hai ch©n cµo ®Êt, kªu rèng, cong

lng cong ®u«i mµ rÆn, nÕu kh«ng can thiÖp kÞp thêi th× sÏ dÉn

®Õn hiÖn tîng s¶y thai, ®Î non....

4. §iÒu trÞ

+ Hé lý: ®Ó vËt ë n¬i yªn tÜnh víi t thÕ ®Çu thÊp ®u«i cao

øc chÕ hiÖn tîng rÆn b»ng c¸c ph¬ng ph¸p sau:

- Tiªm Atropin 3-5 ml

- Bß cã thÓ dïng rîu tr¾ng cho uèng tõ 300- 500ml; ngùa cã thÓ

tiªm Morphin 0.4 gr hay cho uèng Chloralhydrat 20-30g

4

Page 6: Benh San Khoa

- G©y tª lâm khum ®u«i b»ng Novocain

- Ngoµi ra cã thÓ dïng dÔ c©y gai s¾c lªn cho vËt uèng

BÖnh ©m ®¹o lén ra ngoµi (Prolapsus Vaginae)

1. Kh¸i niÖm vÒ bÖnh

¢m ®¹o lén ra ngoµi lµ bÖnh thêng s¶y ra trong thêi gian gia sóc

c¸i mang thai víi ®Æc ®iÓm lµ thµnh cña ©m ®¹o bÞ lén tr¸i trë

l¹ivµ ®Èy ra khái mÐp ©m m«n tïy vµo møc ®é ©m ®¹o lén ra

ngoµi mµ ngêi ta chia ra 2 thÓ

+ ¢m ®¹o lén ra ngoµi thÓ kh«ng hoµn toµn (Prolapsus Vaginae

partialis) cã nghÜa lµ chØ mét phÇn ©m ®¹o bÞ lén tr¸i trë l¹i vµ

®Èy ra khái mÐp ©m m«n

+ ¢m ®¹o lén ra ngoµi thÓ kh«ng hoµn toµn (Prolapsus Vaginae

Totallis) cã nghÜa lµ toµn bé ©m ®¹o bÞ lén tr¸i trë l¹i vµ ®Èy ra

khái mÐp ©m m«n

2. Nguyªn nh©n

+ Nu«i con vËt l©u trong chuång mµ nÒn chuång qu¸ thÊp vÒ

phÝa ®u«i nªn tö cung vµ thai ®Ì m¹nh lªn ©m ®¹o

+ Do chÕ ®é ch¨m sãc nu«i dìng gia sóc cã thai kh«ng hîp lý ®Æc

biÖt khÈu phÇn thøc ¨n kh«ng ®Çy ®ñ thiÕu vitamin ®Æc biÖt lµ

vitamin nhãm B, do con vËt ®· giµ yÕu vµ nh÷ng yÕu tè kh¸c lµm

cho søc khoÎ con vËt bÞ gi¶m sót

+ Bµo thai qu¸ to víi gia sóc ®¬n thai vµ qu¸ nhiÒu thai víi gia sóc

®a thai, ¸p lùc xoang bông xoang chËu qu¸ cao nhÊt lµ khi vËt

n»m l©u trªn nÒn chuång qu¸ thÊp vÒ phÝa ®u«i

+ Do vËt ®· ®Î qu¸ nhiÒu løa nªn chøc n¨ng gi÷ ©m ®¹o ë vÞ chÝ

b×nh thêng cña c¬ ©m ®¹o vµ hÖ thèng d©y ch»ng bÞ gi¶m sót

+ Do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh kh¸c nh t¸o bãn, Øa ch¶y, chãng h¬i,

béi thùc da cá, viªm d¹ dµy vµ ruét cÊp tÝnh.... lµm gia sóc rÆn

m¹nh c¬ quan sinh dôc co bãp t¹o ®iÒu kiÖn cho ©m ®¹o lén ra

ngoµi5

Page 7: Benh San Khoa

3. TriÖu chøng

+ ThÓ ©m ®¹o lén ra ngoµi thÓ kh«ng hoµn toµn (Prolapsus

Vaginae Partialis) PhÇn ©m ®¹o lén ra ngoµi mÇu hång h×nh qu¶

nª to b»ng n¾m tay, bé phËn nµy chØ nh×n thÊy khi con vËt n»m

xuèng, cßn khi con vËt ®øng lªn vµ vËn ®éng th× phÇn ©m ®¹o

®ã l¹i thôt vµo rong xoang chËu

+ ¢m ®¹o lén ra ngoµi thÓ hoµn toµn (Prolapsus VaginaeTotallis)

phÇn ©m ®¹o lén ra ngoµi mÇu hång h×nh qu¶ nª to b»ng qu¶

bãng, b»ng c¸i s«, nh×n râ cæ tö cung vµ hiÖn tîng ®ãng nót dÞch

cña cæ tö cung, con mÑ rÆn liªn tôc bé phËn ©m ®¹o lén ra ngoµi

ngµy mét to lªn. Do sù cä s¸t cña ®u«i vµ sù tiÕp xóc víi m«i trêng

ngo¹i c¶nh bªn ngoµi bé phËn ©m ®¹o bÞ dÝnh c¸c chÊt bÈn nh

ph©n r¸c, níc, tiÓu, ®Êt c¸t, niªm m¹c ©m ®¹o bÞ x©y x¸t, bÞ

nhiÔm khuÈn vµ bÞ viªm thÓ tÝch phÇn ©m ®¹o lén ra ngoµi t¨ng

cao vµ tõ bé phËn ©m d¹o lén ra ngoµi lu«n th¶i ra ngoµi mét hçn

dÞch bao gåm niªm dÞch dÞch rØ viªm vµ c¸c tæ chøc ho¹i tö, nÕu

®Ó l©u kh«ng can thiÖp kÞp thêi sÏ dÉn ®Õn hiÖn tîng nhiÕm

trïng huyÕt, con vËt l©m vµo t×nh tr¹ng tróng ®éc dÔ bÞ s¶y thai,

®Î non

4. §iÒu trÞ

+ Nguyªn lý cña viÖc ®iÒu trÞ bÖnh ©m ®¹o lén ra ngoµi lµ

nhanh chãng ®a phÇn ©m ®¹o lén ra ngoµi trë vÒ vÞ trÝ cò sau

khi ®· v« trïng cÈn thËn vµ ®Ò phßng t¸i ph¸t

+ Hé lý ®Ó vËy ë n¬i yªn tÜnh víi t thÕ ®Çu thÊp ®u«i cao, buéc

®u«i con vËt sang mét bªn

- Dïng c¸c dung dÞch s¸t trïng ë nång ®é thÝch hîp nh thuèc tÝm

0,1%, AxÝt BorÝc 3%, H2O2, NaCl 5%, Rivanol 0,1%, Tanin 1% röa

s¹ch bé phËn ©m ®¹o lén ngoµi, sau ®ã tiÕn hµnh th¾t nh÷ng

m¹ch m¸u bÞ ®øt, kh©u nh÷ng chè bÞ r¸ch bÞ thñng råi dïng c¸c

lo¹i kh¸ng sinh d¹ng mì b«i lªn phÇn ©m ®¹o lén ra ngoµi råi tiÕn

hµnh dïng dÇu thùc vËt s¸t lªn phÇn ©m ®¹o lén ra ngoµi

6

Page 8: Benh San Khoa

- Dïng thñ thuËt ®a phÇn ©m ®¹o lén ra ngoµi trë vÒ vÞ trÝ cò

cÇn chó ý khi lµm thñ thuËt ph¶i hÕt søc thËn träng tr¸nh lµm x©y

s¸t lµm r¸ch lµm thñng niªm m¹c ©m ®¹o

- Cè ®Þnh ®Ò phßng t¸i ph¸t: øc chÕ hiÖn tîng rÆn b»ng c¸c

ph¬ng ph¸p sau: víi bß cho uèng riÖu tr¾ng, ngùa cho uèng

Chloralhydrat, phong bÕ nâm khum ®uu«i b»ng Novocain 8-10ml.

Kh©u 2/3 phÝa trªn ©m m«n b»ng chØ b¶n to mÒm ®Ó nguyªn 5-

7 ngµy khi gi¸ sóc kh«ng cßn ph¶n x¹ rÆn th× tiÕn hµnh c¾t chØ

Sảy thai (Abortus)

1. Khái niệm Quá trình gia súc có thai bị gián đoạn bị ngắt quãng được gọi

là hiện tượng sảy thai. Bào thai bị đẩy ra khỏi cơ thể khi còn sống hay đã

chết. Thỉnh thoảng gặp trường hợp bào thai bị tiêu biến đi hoặc bào thai bị

chết và lưu lại ngay trong tử cung tử cung cơ thể mẹ

2. Phân loại hiện tượng sảy thai

a. Căn cứ vào thời gian sảy ra bệnh

1. Sảy thai: hiện tượng này sảy ra vào thời kỳ có thai kỳ 1 hay kỳ 2

2. Đẻ non: hiện tượng này sảy ra vào thời kỳ có thai kỳ 3

b. Căn cứ vào nguyên nhân sảy ra bệnh

1. Loại sảy thai có tính chất truyền nhiễm: là lọại sảy thai có tính chất

lây lan,nguyên nhân là do vi trùng hay siêu vi trùng hoặc ký sinh trùng

gây ra thí dụ Brucelosis, Vibriois, Tricomonas

2. Loại sảy thai không có tính chất truyền nhiễm: là loại sảy thai không

lây lan mà chỉ sảy ra có tính chất cá thể

+ Sảy thai do dinh dưỡng: chủ yếu do chế độ chăm sóc nuôi dưỡng,

quản lý, khai thác và sử dụng gia súc có thai không hợp lý, khẩu phần

thức ăn thiếu dinh dưỡng đặc biệt là thiếu vitamin A, B. D hay do chế độ

sử dụng gia súc quá sức làm giảm sức đề kháng của gia súc mẹ, làm rối

loạn mối liên hệ giữa nhau mẹ và nhau con gây hiện tưộng sảy thai

7

Page 9: Benh San Khoa

+ Sảy thai do tổn thương: do các tác động cơ giới, gia súc bị húc vào

bụng, bị đá vào bụng, bị trượt ngã ...ở lợn do tranh nhau máng ăn, máng

uống, bị dồn chuồng...Tất cả các nguyên nhân gây hiện tượng vỡ mạch

máu ở thành tử cung, màng thai gây những phản xạ co bóp đột ngột của

tử cung dẫn tới hiện tượng sảy thai

+ Sảy thai do gia súc mẹ bị bệnh: tất cả các quá trình bệnh lý sảy ra ở cơ

thể nói chung hay ở cục bộ cơ quan sinh dục nói riêng đều có thể là nguyên

nhân gây sảy thai ví dụ

- Bệnh ở hệ tim mạch gây rối loạn tuần hoàn giữa nhau thai và bào thai làm

bào thai bị thiếu dinh dưỡng

- Bệnh ở hệ hô hấp làm bào thai bị thiếu oxy

- Bệnh ở gan thận làm bào thai bị trúng độc

- Bệnh ở hệ tiêu hóa như chướng hơi, bôi thực dạ cỏ, táo bón ỉa chảy... làm

tử cung co bóp

- Do gia súc mẹ bị ngộ độc thức ăn nước uống

- Do sử dụng thuốc gây mê, thuốc tẩy hoặc thuốc kích thích cơ trơn co bóp

khi gia súc mẹ mang thai

+ Sảy thai do bệnh cua bao thai:

Trong thực tiễn sản xuất thường gặp các trường hợp sau

- Bào thai phát triển không bình thường, thai bị dị hình quái thai

- Phù thũng màng thai hay viêm màng thai

- Dây rốn dị dạng phát triển quá dài hay quá ngắn

- Nhau thai dị dạng phát triển quá dài hay quá ngắn

- Dịch thai quá nhieu hay quá it

c. Căn cứ vào triệu chứng và mức độ biểu hiện của bệnh

1. Sảy thai hoàn toàn: thường thấy ở gia súc đơn thai

2. Sảy thai không hoàn toàn thường thấy ở gia súc đa thai

3. Tiêu thai (sảy thai ẩn tính sảy thai ngấm ngầm)

8

Page 10: Benh San Khoa

4. Thai bị chết chưa biến đổi: thai bị chết trở thành một dị vật nằm lại

trong tử cung cơ thể mẹ, luôn luôn kích thích cơ thể mẹ xuất hiện những

cơn co bóp đẩy bào thai và nhau thai ra ngoài

5. Sảy thai do thói quen (Abortus Habitualis) đó là hiện tượng sảy thai sảy

ra có tính quy luật cứ vào một htời gian nhất định của các lần có thai thì

hiện tượng sảy thai lại xuất hiện. Nguyên nhân chủ yếu là do những chỗ

cong hay từng đám của thành tử cung dính vào những tổ chức xung

quanh

6. Thai khô (thai gỗ, thai can xi hóa) bào thi bị chết cổ tử cung đóng chặt

vi khuẩn không xâm nhập vào được các phần mềm của thai được cơ thể

mẹ hấp thu hoàn toàn qua niêm mạc tử cung còn các phần khác thì khô

đét lại mầu đen cứng như gỗ

7. Nhuyễn thai (thai nhũn nát) bào thi bị chết cổ tử cung mở vi khuẩn xâm

nhập phân hủy các phần mềm của thai làm cho thai bị nhũn nát và tạo ra

hỗn dịch mầu nâu lẫn mủ luôn được thải ra từ cơ quan sinh dục. Khám

qua trực tràng có thể phát hiện được những tiếng lủng củng do sự va đập

của các cục xương

8. Thai bị chướng to và thối rữa: bào thi bị chết cổ tử cung mở vi khuẩn

xâm nhập phân hủy các phần mềm của thai tạo ra một tập đoàn khí H2,

NH3. H2S, CO2 ... chúng tập trung lại ở dưới da của bào thai làm cho

bào thai chướng to lên thành tử cung dãn căng ra và mất đàn tính. Kiểm

tra qua trực tràng phát hiện thấy thành tử cung căng ra ôm chặt lấy bào

thai đã chướng to và thối rữa, các sản phẩm phân giải thông qua hệ

thống mạch quản vào hệ thống tuần hoàn gây ra hiện tượng huyết nhiễm

độc hay huyết nhiễm trùng ở gia súc mẹ

9

Page 11: Benh San Khoa

B. mét sè bÖnh thêng gÆp trong thêi gian gia sóc sinh ®Î

BÖnh rÆn ®Î qu¸ yÕu (Hypodynamia Utery)1. Kh¸i niÖm vÒ bÖnhBÖnh rÆn ®Î qu¸ yÕu lµ qu¸ tr×nh bÖnh lý thêng s¶y ra trong thêi

gian gia sóc sinh ®Î víi ®Æc ®iÓm lµ nh÷ng c¬n co bãp cña tö

cung, c¬n rÆn cña con mÑ qu¸ yÕu kh«ng ®ñ cêng ®é ®Ó ®Èy

bµo thai ra ngoµi

2. Nguyªn nh©n

+ Bµo thai qu¸ to, dÞch thai qu¸ nhiÒu hay qu¸ nhiÒu thai lµm tö

cung bÞ r·n qu¸ ®é dÉn ®Õn mÊt ®µn tÝnh kh«ng co bãp ®îc

+ Do chÕ ®é ch¨m sãc nu«i dìng gia sóc trong thêi gian cã thai

kÐm lµm cho con mÑ bÞ suy dinh dìng, søc lùc yÕu kh«ng ®ñ søc

rÆn

+ Do lîng hormone kÝch ®Î Oxytocine cña c¬ thÓ tiÕt ra qu¸ Ýt

kh«ng ®ñ lµm cho tö cung co bãp ®ñ cêng ®é ®Èy bµo thai ra

ngoµi

+ Do chiÒu híng t thÕ cña thai kh«ng b×nh thêng

3. TriÖu chøng

+ Cã thÓ ngay tõ ®Çu vµ suèt trong qu¸ tr×nh sinh ®Î con mÑ

®Òu rÆn yÕu, c¸c c¬n rÆn tha thít, kho¶ng c¸ch gi÷a 2 lÇn rÆn

dµi, thêi gian sæ thai kÐo dµi bµo thai kh«ng ®îc ®Èy ra khái c¬

thÓ mÑ( rÆn ®Î qu¸ yÕu thÓ nguyªn ph¸t)

+ Víi trêng hîp rÆn ®Î qu¸ yÕu do t thÕ chiÒu híng cña bµo thai

kh«ng b×nh thêng th× lóc ®Çu c¸c c¬n rÆn cña con mÑ diÔn ra

mét c¸ch b×nh thêng ®óng quy luËt nhng sau ®ã søc rÆn cña con

mÑ yÕu dÇn( rÆn ®Î qu¸ yÕu thÓ thø ph¸t)

CÇn lu ý r»ng sù kh¸c biÖt gi÷a bÖnh rÆn ®Î qua sím vµ

bÖnh rÆn ®Î qu¸ yÕu lµ ë chè c¸c triÖuc chøng ®iÓn h×nh

cña c¬ thÓ mÑ lóc gÇn ®Î ch a xuÊt hiÖn ë bªnh rÆn ®Î qu¸

sím vµ ®· xuÊt hiÖn ®Çy ®ñ ë bÖnh rÆn ®Î qu¸ yÕu

4. §iÒu trÞ

10

Page 12: Benh San Khoa

+ Xoa bãp tõ thµnh bông xuèng xoang chËu, buéc níc Êm vµo

thµnh bông hoÆc thôt níc Êm 60oC vµo ©m ®¹o

+ Dïng thuèc kÝch thÝch tö cung co bãp b»ng c¸ch tiªm Oxytocin

4-6 ml

Chó ý: ChØ dïng thuèc khi cæ tö cung ®· më hoµn toµn, chiÒu h-

íng vµ t thÕ cña bµo thai b×nh thuêng

BÖnh rÆn ®Î qu¸ m¹nh (Hypedynamia Utery)1. KhaÝ niÖm vÒ bÖnh§©y lµ bÖnh thêng s¶y ra trong thêi gian gia sóc sinh ®Î víi ®Æc ®iÓm lµ nh÷ng c¬n co bãp cña tö cung, c¬n rÆn cña con mÑ qu¸ m¹nh2. Nguyªn nh©n+ Do chiÒu híng t thÕ cña thai kh«ng b×nh thêng + Do lîng hormone kÝch ®Î Oxytocine cña c¬ thÓ tiÕt ra qu¸ nhiÒu+ Do sö dông thuèc kÝch ®Î kh«ng ®óng thêi ®iÓm hoÆc qu¸ liÒu3. TriÖu chøng+ Con vËt rÆn rÊt m¹nh d¹ng ch©n, cong ®uu«i, cong lng, nghiÕn r¨ng, mÝm m«i mµ rÆn, kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn rÆn rÊt ng¾n thËm chÝ tö cung co bãp liªn tôc, nÕu chiÒu híng t thÕ cña bµo thai b×nh thêng th× bµo thai ®îc ®Èy ra khái c¬ thÓ mÑ rÊt nhanh, ngîc l¹i cã thÓ dÉn ®Õn hiÖn tîng xuÊt huyÕt, r¸ch, thñng, vì tö cung. Trêng hîp bµo thai ®· ®îc ®Èy ra ngoµi mµ c¬ thÓ vÉn rÆn m¹nh th× cã thÓ dÉn tíi hiÖn tîng ©m ®¹o lén ra ngoµi tö cung lén bÝt tÊt 4. §iÒu trÞ+ Cè ®inh gia sóc ë n¬i yªn tÜnh ë t thÕ ®Çu thÊp ®u«i cao nh»m gi¶m ¸p lùc xoang chËu

11

Page 13: Benh San Khoa

+ Gi¶m vµ øc chÕ hiÖn tîng co bãp cña tö cung:- Víi ngùa cho uèng Chloralhydrat 25-30gr, tr©u bß cho uèng rîu tr¾ng 300 - 500ml- G©y tª lâm khum ®u«i b»ng Novocain 3 %

BÖnh s¸t nhau (Retensio Placentae)1. KhaÝ niÖm vÒ bÖnhTrong qu¸ tr×nh sinh ®Î b×nh thêng sau khi sæ thai mét thêi gian nhÊt ®Þnh phô thuéc vµo tõng loµi gia sóc ngùa 20-60 phót, bß 2-4 giê thêng kh«ng qu¸ 12 giê, lîn 10-60 phót, dª cõu 30 phót ®Õn 2 giê nhau thai sÏ ®îc ®Èy ra khái c¬ thÓ mÑ, qua thêi gian kÓ trªn mµ nhau thai kh«ng ®îc ®Èy ra khái c¬ thÓ mÑ th× gäi lµ bÖnh s¸t nhauTïy vµo møc ®é cña bÖnh ngêi ta ph©n ra c¸c thÓ sau:+ ThÓ s¸t nhau hoµn toµn: toµn bé hÖ thèng nhau thai con cßn dÝnh víi niªm m¹c tö cung c¬ thÓ mÑ+ ThÓ s¸t nhau kh«ng hoµn toµn: phÝa sõng tö cung kh«ng chøa bµo thai ë gia sóc ®¬n thai vµ phÝa õng tö cung chøa Ýt bµo thai æ gia sóc ®a thai nhau thai con ®· t¸ch khái niªm m¹c tö cung, phÝa cßn l¹i nhau thai con cßn dÝnh chÆt víi niªm m¹c tö cung c¬ thÓ mÑ+ ThÓ s¸t nhau tõng phÇn: Mét phÇn cña mµng nhung vµ mét sè Ýt nóm nhau con cßn dÝnh víi niªm m¹c tö cung, cßn ®a phÇn mang thai ®· t¸ch khái niªm m¹c tö cung cë thÓ mÑ 2. Nguyªn nh©n+ Sau khi sæ thai søc rÆn cña con mÑ qu¸ yÕu c¬ tö cung co bãp qu¸ yÕu kh«ng ®ñ søc ®Èy nhau thai ra ngoµi tr-êng hîp nµy s¶y ra khi trong thêi gian cã thai gia sóc mÑ Ýt ®îc vËn ®éng, thøc ¨n kh«ng ®Çy ®ñ, thai qu¸ to víi ®éng vËt ®¬n thai hoÆc qu¸ nhiÒu thai víi ®éng vËt ®a

12

Page 14: Benh San Khoa

thai, dÞch thai qu¸ nhiÒu tö cung d·n qu¸ ®é lµm gi¶m ®µn tÝnh vµ co bãp+ Do nhau mÑ vµ nhau con dÝnh chÆt vµo nhau trêng hîp nµy s¶y ra khi viªm mµng thai, viªm néi m¹c tö cung lµm cho nhau mÑ vµ nhau con dÝnh chÆt vµo nhau mÆc dï con vËt rÆn m¹nh tö cung co bãp tèt nhng nhau con vÉn kh«ng thÓ t¸ch khái nóm nhau mÑ. ®Æc biÖt ®èi víi loµi nhai l¹i do mèi liªn hÖ gi÷a nhau mÑ vµ nhau con theo h×nh thøc cµi r¨ng lîc rÊt chÆt chÏ do ®ã sau khi sæ thai chØ cÇn bÊt kú mét nghuyªn nh©n nµo ®ã lµm gi¶m søc rÆn cña con mÑ ®Òu dÉn tíi s¸t nhau3. TriÖu chøng

# ë bß: Sau thêi gian sæ thai qu¸ 12 giê mµ nhau thai vÉn kh«ng

®îc ®¶y ra ngoµi, chØ cã cuèng nhau (d©y rèn) hoÆc mét Ýt nóm

nhau con ®îc ®Èy ra ngoµi treo lßng thßng ë mÐp ©m m«n, con

vËt tá ra khã chÞu lu«n cong lng cong ®u«i ®Ó rÆn, nÕu ®Ó l©u

kh«ng can thiÖp nhau thai sÏ bÞ thèi gi÷a, ph©n huû trong tö

cung. Tõ c¬ quan sinh dôc lu«n ®îc th¶i ra ngoµi mét hçn dÞch

bao gåm dÞch thai, niªm dÞch, vµ c¸c tÕ bµo nóm nhau bÞ ph©n

huû vµ cã mïi h«i thèi khã chÞu, c¬ thÓ dÔ l©m vµo t×nh tr¹ng

huyÕt nhiÔm trïng hoÆc huyÕt nhiÔm ®éc con vËt sèt cao, bá ¨n,

chíng bông ®Çy h¬i

# ë lîn

+ Lîn mÑ kh«ng yªn tÜnh, h¬i ®au ®ín, lîn kh¸t níc, lîn mÑ

rÆn,nhiÖt ®é t¨ng, tõ c¬ quan sinh dôc cña lîn lu«n th¶i ra ngoµi

mét hçn dÞch mÇu n©u

4. §iÒu trÞ

+ Dïng ph¬ng ph¸p b¶o tån: Dïng dung dÞch s¸t trïng ë nång

®é thÝch hîp röa s¹ch bé phËn sinh dôc bªn ngoµi. Tiªm Oxytocine

tiªm díi da 5-8 ml vµo díi da ®Ó kÝch thÝch tö cung co bãp ®Èy

nhau thai ra ngoµi, hµng ngµy thôt röa tö cung b»ng dung dÞch s¸t

trïng ngµy mét lÇn. Sau khi thôt röa cÇn kÝch thÝch cho dung dÞch

13

Page 15: Benh San Khoa

s¸t trïng ra ngoµi hÕt vµ ®a kh¸ng sinh Streptomycine, Penicilline,

Neomycin, Tetramycine... vµo tö cung

Chó ý: Ph¬ng ph¸p b¶o tån dïng cho lîn vµ cho tr©u bß tríc 24 giê

+ Ph¬ng ph¸p dïng thñ thuËt bãc nhau:

- Hé lý: cè ®Þnh gia sóc ë n¬i s¹ch sÏ tho¸ng m¸t, röa s¹ch bé phËn

sinh dôc bªn ngoµi b»ng dung dÞch s¸t trïng nhe, thôt níc muèi Êm

3% 2-3 lÝt vµo tö cung nh»m kÝch thÝch sù t¸ch rêi gi÷a nóm nhau

con vµ nóm nhau mÑ

- Mét tay n¾m cuèng nhau kÐo nhÑ, tay cßn l¹i ®a trùc tiÕp vµo tö

cung t×m nóm nhau mÑ, ngãn tay trá vµ ngãn gi÷a cè ®Þnh nóm

nhau mÑ, ngãn c¸i xoa nhÑ trªn bÒ mÆt nóm nhau mÑ lËt nóm

nhau con ra, tiÕn hµnh bãc tõ ngoµi vµo trong, tõ rªn xuèng díi,

bãc xong tiÕn hµnh thôt röa tö cung b»ng dung dÞch s¸t trïng, sau

khi thôt röa cÇn kÝch thÝch cho dung dÞch s¸t trïng ra ngoµi hÕt

vµ ®a kh¸ng sinh Streptomycine, Penicilline, Neomycin,

Tetramycine... vµo tö cung

# Chó ý : Khi tiÕn hµnh bãc nhau ph¶i hÕt søc cÈn thËn tr¸nh bãc

nhÇm nóm nhau mÑ

+ Ph©n biÖt nóm nhau mÑ vµ nóm nhau con

- Nóm nhau mÑ: Mäc tõ niªm m¹c tö cung dµy cã ch©n ®Õ (cã thÓ

kÑp tay ®îc)

-Nóm nhau con: Mäc tõ mµng thai, máng kh«ng kÑp tay ®îc

+ Ph©n biÖt chç bãc råi vµ chç cha bãc

- Chç bãc råi së thÊy bÒ mÆt nóm nhau mÑ c¶m gi¸c nh¸p nh sê

vµo r©u

- Chç cha bãc së thÊy mµng èi cã c¶m gi¸c nh½n bãng

C. bÖNH TRONG THêI GIAN SAU KHI §ÎbÖnh viªm tö cung (metritis)

14

Page 16: Benh San Khoa

1. Kh¸i niÖm vÒ bÖnh: §©y lµ qu¸ tr×nh bÖnh lý thêng s¶y ra ë

gia sóc c¸i sinh s¶n. BÖnh thêng s¶y ra trong thêi gian sau khi ®Î.

§Æc ®iÓm cña bÖnh lµ qu¸ tr×nh viªm ph¸ huû c¸c tÕ bµo tæ chøc

cña c¸c líp ( c¸c tÇng) cña tö cung g©y ra hiÖn tuîng rèi lo¹n sinh

s¶n ë c¬ thÓ c¸i lµm ¶nh hëng lín thËm chÝ lµm mÊt kh¶ n¨ng sinh

s¶n cña gia sóc c¸i

2. Nguyªn nh©n : + Do trong qóa tr×nh sinh ®Î ®Æc biÖt c¸c tr-

êng hîp ®Î khã ph¶i can thiÖp b»ng tay hay dông cô lµm x©y x¸t

niªm m¹c ®êng sinh dôc c¸i

+ Do kÕ phat tõ mét sè bÖnh nh s¸t nhau kh«ng can thiÖp kÞp thêi

lµm cho nhau thai bÞ ph©n huû thèi r÷a trong tö cung g©y hiÖn t-

îng nhiÔm trïng tö cung

+ Do c«ng t¸c vÖ sinh tríc, trong vµ sau khi ®Î kh«ng ®¶m b¶o

nh n¬i sinh, nÒn chuång, dông cô ®â ®Î kh«ng v« trïng

TÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n trªn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tËp ®oµn vi

khuÈn x©m nhËp tõ bªn ngoµi vµo tö cung råi x©m nhËp qua

nh÷ng vÕt trÇy síc cña niªm m¹c tö cung, chóng sinh s«i nÈy në

t¨ng cêng vÒ sè lîng vµ ®éc lùc g©y viªm. C¸c vi khuÈn thêng gÆp

rong bÖnh viªm tö cung lµ Streptococcus, Staphylococcus, E.coli.

3. Ph©n lo¹i c¸c thÓ viªm tö cung

Tuú vµo vÞ chÝ t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh viªm ®èi víi tö cung ngêi

ta chia ra 3 thÓ viªm kh¸c nhau

+ Viªm néi m¹c tö cung (Endometritis) ®ã lµ qu¸ tr×nh viªm

s¶y ra ë trong líp niªm m¹c cña tö cung ®©y lµ thÓ viªm nhÑ nhÊt

trong c¸c thÓ viªm tö cung

+ Viªm c¬ tö cung (Myometritis Puerperalis) ®ã lµ qu¸ tr×nh

viªm s¶y ra ë líp c¬ tö cung , cã nghÜa lµ qu¸ tr×nh viªm ®· xuyªn

qua líp niªm m¹c cña tö cung ®i vµo ph¸ huû tÇng giòa (líp c¬

vßng vµ c¬ däc cña tö cung) ®©y lµ thÓ viªm t¬ng ®èi nÆng

trong c¸c thÓ viªm tö cung

+ Viªm t¬ng m¹c tö cung (Perymetritis Puerperalis) ®ã lµ

qu¸ tr×nh viªm s¶y ra ë líp líp ngoµi cïng (líp t¬ng m¹c cña tö

15

Page 17: Benh San Khoa

cung) ®©y lµ thÓ viªm nÆng nhÊt vµ khã ®iÒu trÞ nhÊt trong c¸c

thÓ viªm tö cung

§Ó chÈn ®o¸n ph©n biÖt c¸c thÓ viªm tö cung ngêi ta dùa vµo

nh÷ng triÖu chøng ®iÓn h×nh ë côc bé vµ toµn th©n. ViÖc chÈn

®o¸n ph©n biÖt c¸c thÓ viªm tö cung cã mét ý nghÜa quan träng

trong viÖc ¸p dông nh÷ng ph¸c ®å ®iÒu trÞ thÝch hîp víi tõng

thÓ viªm nh»m ®¹t kÕt qu¶ ®iÒu rÞ cao: thêi gian ®iÒu trÞ ng¾n,

chi phÝ cho ®iÒu trÞ thÊp ®Æc biÖt lµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng sinh

s¶n cho gia sóc c¸i

chÈn ®o¸n ph©n biÖt c¸c thÓ viªm tö cung

c¸c triÖu chøng viªm néi m¹c viªm c¬ viªm t¬ng m¹c

Sèt (0 C) Sèt nhÑ Sèt cao Sèt rÊt cao

DÞch viªm

- MÇu

- Mïi

Tr¾ng, x¸m

Tanh

Hång, n©u

®á

Tanh thèi

N©u rØ s¾t

Thèi kh¾m

Ph¶n øng ®au §au nhÑ §au râ RÊt ®au kÌm

Theo TriÖu

chøng viªm phóc

m¹c

Ph¶n øng co nhá

cña tö cung

\Gi¶m nhÑ YÕu ít MÊt h¼n

Ph¬ng ph¸p ®iÒu

trÞ

1 hoÆc 2 3 hoÆc 4 3 hoÆc 4

4. C¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ bÖnh viªm tö cung

+ Ph¬ng ph¸p 1: Thôt röa tö cung b»ng dung dÞch Rivanol 0,1%

hay thuèc tÝm 0,1% ngµy 1 lÇn sau khi thôt röa ®îi hay kÝch thÝch

cho dung dÞch thôt röa ®Èy ra hÕt ra ngoµi hÕt, dïng Neomycin

12mg/kg thÓ träng thôt vµo tö cung ngµy 1 lÇn liÖu tr×nh ®iÒu

trÞ tõ 3-5 ngµy

16

Page 18: Benh San Khoa

+ Ph¬ng ph¸p 2: Dïng PGF2 hay c¸c dÉn xuÊt cña nã nh

Etrumat, Oestrophan, Prosolvin, tiªm díi da 2ml (25mg) tiªm 1 lÇn

sau ®ã thôt vµo tö cung 200ml dung dÞch Lugol thôt ngµy 1 lÇn

liÖu tr×nh ®iÒu trÞ tõ 3-5 ngµy

+ Ph¬ng ph¸p 3 : Oxyticin 6ml tiªm díi da, Lugol 200ml,

Neomycin 12mg/kg thÓ träng thôt tö cung, Ampenicilline 3-5gr

tiªm b¾p hay tÜnh m¹ch tai ngµy 1 lÇn liÖu tr×nh ®iÒu trÞ tõ 3-5

ngµy

+ Ph¬ng ph¸p 4: Dïng PGF2 hay c¸c dÉn xuÊt cña nã tiªm díi da

2ml (25mg) tiªm 1 lÇn, Lugol 200ml, Neomycin 12mg/kg thÓ träng

thôt vµo tö cung, Ampenicilline 3-5gr tiªm b¾p hay tÜnh m¹ch tai

ngµy 1 lÇn liÖu tr×nh ®iÒu trÞ tõ 3-5 ngµy

Lu ý: Ph¬ng ph¸p 1 chØ dïng ®iÒu trÞ bÖnh viªm néi m¹c tö

cung tö cung cßn c¸c thÓ viªm kh¸c nh viªm c¬ hay viªm t¬ng m¹c

tö cung lóc nµy sù co bãp cña tö cung lµ rÊt yÕu hoÆc bÞ mÊt

hoµn toµn do ®ã tuyÖt ®èi kh«ng thôt röa v× nÕu thôt röa th×

dung dÞch thôt röa vµ c¸c chÊt bÈn kh«ng ®îc ®Èy hÕt ra ngoµi

mµ nã sÏ tÝch l¹i t¹i c¸c vÕt loÐt s©u trªn thµnh tö cung lµm cho

bÖnh cµng nÆng thªm ®Æc biÖt lµ dÔ dÉn tíi t×nh tr¹ng rèi lo¹n

sinh s¶n. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· chøng minh ®îc r»ng ph-

¬ng ph¸p dïng PGF2 ®iÒu trÞ bÖnh viªm tö cung cho kÕt qu¶

®iÒu trÞ cao thêi gian ®iÒu trÞ ng¾n, gia sóc c¸i chãng håi phôc

kh¶ n¨ng sinh s¶n bëi v× PGF2 t¹o ra nh÷ng c¬n co bãp nhÑ

nhµng ®Èy hÕt c¸c dÞch viªm vµ chÊt bÈn ra ngoµi ®«ng thêi

PGF2 cã t¸c dông lµm nhanh chãng håi phôc c¬ tö cung. Ngoµi ra

PGF2 cßn cã t¸c dông ph¸ vì thÓ vµng kÝch thÝch nang trøng ph¸t

triÓn lµm gia sóc c¸i ®éng dôc trë l¹i, Lugol cã chøa nguyªn tè Iod

cã t¸c dông s¸t trïng ®ång thêi th«ng qua niªm m¹c tö cung c¬ thÓ

hÊp thu ®îc nguyªn tè Iod cã t¸c dông kÝch thÝch c¬ tö cung håi

phôc nhanh chãng vµ gióp cho buång trøng ho¹t ®éng, no·n bao

ph¸t triÓn lµm xuÊt hiÖn l¹i chu kú ®éng dôc

17

Page 19: Benh San Khoa

BÖnh liÖt nhÑ sau ®Î (peresis puerpepralis)Sèt s÷a (Coma puerpepralÝs)

1. Kh¸i niÖm vÒ bÖnh: §©y lµ qu¸ tr×nh bÖnh lý thêng s¶y ra ë

gia sóc c¸i sinh s¶n ®Æc biÖt lµ bß sòa cao s¶n trong thêi gian cho

s÷a víi s¶n lîng cao nhÊt. §Æc ®iÓm cña bÖnh lµ bÖnh s¶y ra mét

c¸ch ®ét ngét vµ nhanh chãng g©y lªn t×nh tr¹ng tª liÖt lìi, hÇu,

tø chi g©y rèi lo¹n tÊt c¶ c¸c ph¶n x¹ cã vµ kh«ng ®iÒu kiÖn

2. Nguyªn nh©n bÖnh: Cho ®Õn nay nh÷ng nguyªn nh©n g©y

ra bÖnh nãi chung cha ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng ngêi ta thÊy

r»ng ®iÒu kiÖn ®Ó s¶y ra bÖnh lµ:

+ Do gia sóc ®îc sö dông nh÷ng thøc ¨n cã thµnh phÇn dinh dìng

cao trong thêi gian cã thai kú cuèi

+ Gia sóc bÞ nu«i nhèt l©u trong chuång

NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu chØ ra r»ng: Nguyªn nh©n chÝnh

g©y ra bÖnh lµ do sù gi¶m can xi huyÕt mét c¸ch ®ét ngét, xuÊt

hiÖn khi cã mét lîng m¸u lín tËp trung ë bÇu vó khi mµ hµm lîng

can xi trong s÷a cao

+ Cã ý kiÕn cho r»ng hiÖn tîng gi¶m can xi huyÕt lµ do kÕt qu¶

cña sù rèi lo¹n chøc n¨ng ho¹t ®éng cña tuyÕn phã gi¸p tr¹ng do

tuyÕn nµy bÞ xung huyÕt trong thêi gian sinh ®Î

+ Còng cã nh÷ng ý kiÕn cho r»ng ®ã lµ do vá tuyÕn thîng thËn

ho¹t ®éng kÐm hay do tuyÕn tôy ho¹t ®éng qu¸ m¹nh

3. TriÖu chøng

BÖnh ph¸t sinh mét c¸ch ®ét ngét vµ tiÕn triÓn mét c¸ch nhanh

chãng tõ khi xuÊt hiÖn triÖu chøng ®Çu tiªn ®Õn khi xuÊt hiÖn

triÖu chøng ®iÓn h×nh kh«ng qu¸ 12 giê. Con vËt ®ang ho¹t

®éng b×nh thêng ®ét nhiªn bá ¨n, ngõng nhai l¹i, sau ®ã con vËt

ë trong t×nh tr¹ng kh«ng yªn tÜnh, ch©n ®i lo¹ng cho¹ng ®i thôt

lïi cã hiÖn tîng rung toµn bé hÖ thèng c¬ v©n sau ®ã mÊt hoµn

toµn nhu ®éng d¹ cá còng nh c¸c ph¶n x¹ ®¹i tiÓu tiÖn. Kh¸m qua

trùc trµng thÊy bµng quang sng to chøa ®Çy níc tiÓu, nhiÖt ®é h¹

dÇn xuèng tíi 35 - 36o C. ®Çu gèc sõng, gèc tai, da, tø chi l¹nh gi¸,

18

Page 20: Benh San Khoa

lìi vµ hÇu bÞ liÖt, níc bät tÝch ®Çy trong miÖng nªn thë khß khÌ,

con vËt lu«n thÌ lìi ra ngoµi vµ ®Ó níc r·i ch¶y tù do

Cuèi cïng con vËt bÞ liÖt 2 ch©n sau kh«ng ®øng lªn ®îc, con vËt

n¨m víi t thÕ ®Æc biÖt, n»m phñ phôc ®Çu gôc xuèng ®Êt 4

ch©n thu vµo bông khi cÇm mâm nhÊc lªn vµ bá ra th× ®Çu quÑo

vÒ mét bªn ngùc ho¹c n»m víi t thÕ ®Çu cæ vai vµ lng t¹o thµnh

®êng cong ch÷ S. Con vËt ë trong t×nh tr¹ng h«n mª mÊt hÕt c¶m

gi¸c ®ång tö m¾t më réng räi ¸nh ¸nh s¸ng vµo m¾t con vËt

kh«ng cã ph¶n x¹ chíp m¾t, dïng kim chÝch vµo da con vËt kh«ng

cã ph¶n x¹ ®au. NÕu kh«ng ph¸t hiÖn vµ ®iÒu rÞ kÞp thêi con vËt

sÏ chÕt trong vßng thêi gian rÊt ng¾n

4. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ

Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu bÖnh nµy lµ b¬m kh«ng khÝ vµo

trong tuyÕn vó b»ng b×nh song liªn cÇu th«ng qua lç ®Çu vó b»ng

kim th«ng vó theo tr×nh tù nh sau

Tríc hÕt nhanh chãng v¾t kiÖt s÷a råi chän kim th«ng vó thÝch

hîp sau ®ã b¬m kh«ng khÝ vµo tuyÕn vó b»ng b×nh song liªn

cÇu, b¬m ®Õn khi nµo da l¸ vó c¨ng lªn khi bóng vµo cã ©m kim

khÝ lµ ®îc cÇn chó ý lµ kh«ng b¬m c¨ng qu¸ sÏ dÉn ®Õn vì l¸ vó,

nhng nÕu b¬m non qu¸ sÏ kh«ng cã t¸c dông ®iÒu trÞ, sau khi

b¬m ®ñ kh«ng khÝ th× rót kim ra vµ dïng b¨ng x« quÊn chÆt

®Çu vó l¹i ®Ó kh«ng khÝ lät ra ngoµi. Sau kho¶ng 1 giê th× më

d©y buéc ra. Thêng sau khi b¬m kh«ng khÝ vµo kho¶ng 30 phót

con vËt sÏ dÇn khái bÖnh, c¸c ph¶n x¹ vµ c¶m gi¸c b¾t ®Çu dÇn

håi phôc, th©n nhiÖt t¨ng dÇn, con vËt cã thÓ tù ®øng lªn ®îc

* NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng c¬ chÕ cña viÖc b¬m kh«ng khÝ vµo

tuyÕn vó ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh sèt s÷a lµ: khi bÞ gi¶m can xi huyÕt

mét c¸ch ®ét ngét lµm tª liÖt tÊt c¶ c¸c ®Çu mót gi©y thÇn kinh

c¶m gi¸c ®Æc biÖt ë tuyÕn vó khi b¬m kh«ng khÝ vµo kh«ng khÝ

sÏ nhanh chãng lan to¶ ra toµn bé l¸ vó lµm thøc tØnh toµn bé c¸c

gi©y thÇn kinh c¶m gi¸c trë l¹i ho¹t ®éng vµ ngay lËp tøc c¸c kÝch

thÝch ®îc truyÒn vÒ vá ®¹i n·o lµm cho con vËt hng phÊn trë l¹i

19

Page 21: Benh San Khoa

h¬n n÷a khi b¬m kh«ng khÝ vµo cßn cã t¸c dông lµm t¨ng huyÕt

¸p h¹n chÕ sù gi¶m can xi huyÕt

Chó ý: Trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ nÕu cã cho vËt uèng thuèc ®iÒu

trÞ nh÷ng triÖu chøng kÕ ph¸t nh chíng h¬i d¹ cá th× cÇn chó ý

r»ng do lìi vµ hÇu bÞ liÖt thuèc rÊt dÔ r¬i vµo phæi lµm cho con

vËt bÞ sÆc vµ ng¹t thë vµ khi con vËt ®øng dËy cÇn ®ì cho vËt ®i

vµi bíc ®Ó tr¸nh hiÖn tîng ng· ®ét ngét

bÖnh tö cung lén bÝt tÊt (Inversio et Prolapsus Utery)

1. Kh¸i niÖm vÒ bÖnh: §©y lµ qu¸ tr×nh bÖnh lý thêng s¶y ra ë gia sóc c¸i sinh s¶n trong thêi gian sau khi sæ thai. §Æc ®iÓm cña bÖnh lµ thµnh cña tö cung bÞ lén tr¸I trë l¹i vµ ®Èy ra khái mÐp ©m m«n2. Nguyªn nh©n bÖnh:

+ Con vËt bÞ nu«I nhèt l©u trong chuång mµ nÒn chuång qu¸ thÊp

vÒ phÝa ®u«i

+ Do chÕ ®é ch¨m sãc nu«i dìng gia sóc cã thai kh«ng hîp lý ®Æc

biÖt khÈu phÇn thøc ¨n kh«ng ®Çy ®ñ thiÕu vitamin ®Æc biÖt lµ

vitamin nhãm B. Do con vËt ®· giµ yÕu vµ nh÷ng yÕu tè kh¸c lµm

cho con vËt bÞ suy dinh dìng

+ Bµo thai qu¸ to víi gia sóc ®¬n thai vµ qu¸ nhiÒu thai víi gia sóc

®a thai, ¸p lùc xoang bông xoang chËu qu¸ cao nhÊt lµ khi vËt

n»m l©u trªn nÒn chuång qu¸ thÊp vÒ phÝa ®u«i

+ Do ®êng sinh dôc bÞ kh« mµ con vËt l¹i rÆn ®Î qu¸ m¹nh hay

kÐo thai qu¸ nhanh

+ Do hËu qu¶ cña viÖc dïng thuèc kÝch ®Î kh«ng ®óng chØ ®Þnh

qu¸ liÒu

+ Do kÕ ph¸t tõ bÖnh b¹i liÖt sau khi ®Î3. TriÖu chøng:

20

Page 22: Benh San Khoa

PhÇn tö cung lén ra ngoµi mÇu hång to b»ng qu¶ bãng, c¸i x«,

mÇu hång ë loµI nhai l¹i nh×n râ hÖ thèng nhau mÑ trªn niªm m¹c

tö cung ®«i chç cßn dÝnh c¶ nóm nhau con,ë ngùa xuÊt hiÖn

nhiÒu mao qu¶n, ë lîn phÇn tö cung lén ra ngoµI ch«ng gièng nh

mét khóc ruét giµ. Con mÑ tá vÎ ®©u ®ín rÆn liªn tôc bé phËn tö

cung lén ra ngoµi ngµy mét to lªn. Do sù cä s¸t cña ®u«i vµ sù tiÕp

xóc víi m«i trêng ngo¹i c¶nh bªn ngoµi bé phËn tö cung bÞ dÝnh

c¸c chÊt bÈn nh ph©n r¸c, níc, tiÓu, ®Êt c¸t, niªm m¹c tö cung bÞ

s©y s¸t, bÞ nhiÔm khuÈn vµ bÞ viªm thÓ tÝch phÇn tö cung lén ra

ngoµi t¨ng cao vµ tõ bé phËn tö cung lén ra ngoµi lu«n th¶i ra

ngoµi mét hçn dÞch bao gåm niªm dÞch dÞch rØ viªm vµ c¸c tæ

chøc ho¹i tö, nÕu ®Ó l©u kh«ng can thiÖp kÞp thêi sÏ dÉn ®Õn

hiÖn tîng nhiÔm trïng huyÕt, con vËt l©m vµo t×nh tr¹ng huyÕt

nhiÔm ®éc hay huyÕt nhiÔm trïng vµ cã thÓ tö vong trong vßng 4-

5 ngµy

4. §iÒu trÞ

+ Nguyªn lý cña viÖc ®iÒu trÞ bÖnh tö cung ra ngoµi lµ nhanh

chãng ®a phÇn tö cung lén ra ngoµi trë vÒ vÞ trÝ cò sau khi ®· v«

trïng cÈn thËn vµ ®Ò phßng t¸i ph¸t

+ Hé lý ®Ó vËy ë n¬i yªn tÜnh víi t thÕ ®Çu thÊp ®u«i cao, buéc

®u«i con vËt sang mét bªn, riªng ë lîn cÇn thiÕt ph¶I treo ngîc llîn

®Ó khi tiÕn hµnh thñ thuËt dîc dÔ dµng

+ Dïng c¸c dung dÞch s¸t trïng ë nång ®é thÝch hîp nh thuèc tÝm

0,1%, AxÝt BorÝc 3%, H2O2, NaCl 5%, Rivanol 0,1%, Tanin 1% röa

s¹ch bé phËn tö cung lén ra ngoµi, ë loµI nhai l¹i ph¶I bãc hÕt

nh÷ng nóm nhau con, sau ®ã tiÕn hµnh th¾t nh÷ng m¹ch m¸u bÞ

®øt, kh©u nh÷ng chè bÞ r¸ch bÞ thñng råi dïng c¸c lo¹i kh¸ng sinh

d¹ng mì b«i lªn phÇn ©m ®¹o lén ra ngoµi råi tiÕn hµnh dïng dÇu

thùc vËt s¸t lªn phÇn tö cung lén ra ngoµi sau ®ã dïng thñ thuËt

®a phÇn tö cung lén ra ngoµi trë vÒ vÞ trÝ cò cÇn chó ý khi lµm

21

Page 23: Benh San Khoa

thñ thuËt ph¶i hÕt søc thËn träng tr¸nh lµm x©y s¸t lµm r¸ch lµm

thñng niªm m¹c tö cung

+ Cè ®Þnh ®Ò phßng t¸i ph¸t: øc chÕ hiÖn tîng rÆn b»ng c¸c ph-

¬ng ph¸p sau: víi bß cho uèng riÖu tr¾ng, ngùa cho uèng

Chloralhydrat, phong bÕ lâm khum ®uu«i b»ng Novocain 8-10ml.

Kh©u 2/3 phÝa trªn ©m m«n b»ng chØ b¶n to mÒm ®Ó nguyªn 5-

7 ngµy khi gi¸ sóc kh«ng cßn ph¶n x¹ r¨n th× tiªn hµnh c¾t chØ

BÖnh ë tuyÕn vóI. Ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n bÖnh ë tuyÕn vó

1. Ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n l©m sµng: Dùa vµo nh÷ng biÕn

®æi trªn l©m sµng ë côc bé tuyÕn vó còng nh nh÷ng biÕn ®æi

trªn toµn th©n con vËt ®Ó x¸c ®Þnh bÖnh cña tuyÕn vó th«ng

qua viÖc quan s¸t t×nh tr¹ng chung cña c¬ thÓ còng nh côc bé

tuyÕn vó (h×nh d¸ng, ®é c©n ®èi, ®é cøng, mÒm, sù nguyªn

vÑn cña da l¸ vó...) tiÕn hµnh sê n¾n cÈn thËn tuyÕn vó th«ng qua

c¶m gi¸c cña da tay ngêi kh¸m còng nh ph¶n øng cña con vËt ®Ó

x¸c ®Þnh bÖnh, ngoµi ra cÇn kÕt hîp víi viÖc ®iÒu tra, pháng vÊn

ngêi trùc tiÕp ch¨n nu«i vÒ ®iÒu kiÖn thøc ¨n chÕ ®é ch¨m sãc

nu«i dìng, ph¬ng ph¸p khai th¸c s÷a, løa ®Î, thêi gian xuÊt hiÖn

bÖnh.TÊt c¶ c¸c th«ng tin trªn ®îc tæng hîp ph©n tÝch gióp cho

viÖc chÈn ®o¸n bÖnh ë tuyÕn vó. Ph¬ng ph¸p l©m sµng ®¬n

gi¶n dÔ lµm, nhng nã chØ cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc bÖnh khi ®· cã

triÖu chøng l©m sµng nã rÊt khã chÈn ®o¸n ph¸t hiÖn ®îc nh÷ng

thÓ bÖnh võa míi xuÊt hiÖn

2. Ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n thÝ nghiÖm: Dùa trªn nh÷ng thay

®æi vÒ tÝnh chÊt lý häc, hãa häc, sinh vËt häc cña s÷a ®Ó chÈn

®o¸n bÖnh cña tuyÕn vó. B»ng ph¬ong ph¸p chÈn ®o¸n rhÝ

nghiÖm cho phÐp ph¸t hiÖn sím hiÖn tîng viªm vó

a. X¸c ®Þnh tÝnh chÊt lý häc cña s÷a

22

Page 24: Benh San Khoa

+ Quan s¸t b»ng m¾t thêng: V¾t s÷a vµo lßng bµn tay hay vµo

èng nghiÖm råi quan s¸t nÕu trong s÷a cã nh÷ng côc lîn cîn hay

m¶nh tæ chøc chÕt th× l¸ vó ®ã bi viªm

+ V¾t s÷a qua miÕng v¶i mÇu ®en hay mµu xanh råi quan s¸t

nÕu trªn bÒ mÆt v¶i cã nh÷ng côc lîn cîn hay m¶nh tæ chøc chÕt

th× l¸ vó ®ã bi viªm

+ §un s«i s÷a trong èng nghiÖm: sau khi ®un s«i nÕu s÷a biÕn

mÇu hoÆc ®«ng vãn thµnh côc l¾ng xuèng díi th× l¸ vó ®ã bÞ

viªm

b. X¸c ®Þnh ®é t¨ng cña men Catalaza vµ Peroxydaza

Tuú vµo møc ®é viªm cña tuyÕn vó mµ hµm lîng 2 men trªn trong

s÷a t¨ng nhiÌu hay Ýt. 2 men trªn lµ do qu¸ tr×nh ph©n huû tÕ

bµo tæ chøc gi¶i phãng ra. Trªn c¬ së ph¶n øng

Catalaza

2H2O2 peroydaza 2H2O + 2O

Do ph¶n øng gi¶i phãng ra nguyªn tö oxy nªn trong s÷a cã bät khÝ

næi lªn tuú theo møc ®é t¨ng cña 2 mªn trªn nhiÒu Ýt mµ lîng bät

khÝ næi lªn nhiÒu Ýt kh¸c nhau. Ngêi ta cã thÓ sö dông c¸ chÊt

chØ thÞ mÇu ®Ó x¸c ®Þnh sù cã mÆt cña 2 men trªn c¸c chÊt chØ

thÞ mÇu thoõng lµ

+ Pyramidon tõ mÇu tr¾ng chuyÓn thµnh mÇu tÝm

+ Ben Zidin tõ mÇu ®en thµnh mÇu xanh

+ Phenohftalein tõ mÇu tr¾ng chuyÓn thµnh mÇu hång

c. X¸c ®Þnh ®é t¨ng cña PH s÷a: Khi l¸ vó bÞ viªm sÏ cã qu¸

r×nh ph©n huû tÕ bµo tæ chøc lµm thay ®æi PH cña s÷a

Ph©n huû

Protein Axit Amin lµm cho m«i trêng toan tÝnh

PH gi¶m

Vi khuÈn

23

Page 25: Benh San Khoa

Ta cã thÓ dïng giÊy quú hoÆc dïng m¸y ®o PH ®Ó x¸c ®Þnh PH

cña s÷a hay dïng c¸c chÊt chØ thÞ mÇu

+ Bromothymol Bleu khi kÕt hîp víi s÷a nÕu cã

- MÇu vµng th× PH s÷a lµ toan tÝnh

- MÇu xanh l¸ m¹ PH s÷a lµ trung tÝnh

- MÇu xanh l¸ c©y PH s÷a lµ kiÒm tÝnh

+ Phenol Red khi kÕt hîp víi s÷a nÕu cã

- MÇu vµng g¹ch PH s÷a lµ toan tÝnh

- MÇu h¬i vµng PH s÷a lµ trung tÝnh

- MÇu ®á thÉm PH s÷a lµ kiÒm tÝnh

c. X¸c ®Þnh sè lîng b¹ch cÇu, tÕ bµo nhu m« trong s÷a

- Dïng ph¬ng phap ly t©m s÷a lÊy cÆn xem kÝnh ph¸t hiÖn sè l-

îng b¹ch cÇu vµ tÕ bµo nhu m« trong s÷a nhiÒu hay Ýt

- Ph¬ng ph¸p CMT (Califormia Mastitis Test) cho s÷a t¸c dông víi

dung dÞch CMT lµ mét dung dich cã tÝnh kiÒm cã t¸c dông dÝnh

kÕt c¸c tÕ bµo nhu m« trong s÷a l¹i víi nhau tuú thuéc vµo møc

®é g¾n kÕt cña c¸c tÕ bµo nhu m« ë møc +, ++, +++, ++++,

mµ ngêi ta ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é viªm vó

d. Ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n vi sinh vËt häc: Dïng s÷a ®Ó nu«i

cÊy trong c¸c m«i trêng thÝch hîp vµ phÕt kÝnh lµm tiªu b¶n, xem

kÝnh ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc thµnh phÇn sè lîng c¸c lo¹i vi khuÈn

trong s÷a

II. BÖnh viªm vó bß

BÖnh viªm vó thÓ thanh dÞch (Mastitis Serosa)

1. Kh¸i niÖm: viªm vó thÓ thanh dÞch lµ thÓ viªm mµ dÞch rØ

viªm níc vµng th¶i ra nhiÒu ë díi da vµ nh÷ng tÕ bµo rung gian.

BÖnh thuêng xuÊt hiÖn vµo thêi gian sau khi ®Î 1-2 tuÇn

24

Page 26: Benh San Khoa

2. Nguyªn nh©n: - Do qu¸ tr×nh ch¨m sãc nu«i dìng, khai th¸c

s÷a kh«ng ®óng kü thuËt lµm cho tËp ®oµn vi khuÈn tõ bªn ngoµi

x©m nhËp vµo tuyÕn s÷a th«ng qua lç ®Çu vó hoÆc th«ng qua

chç x©y s¸t cña da l¸ vó c¸c vi khuÈn thêng lµ Tô cÇu trïng, liªn

cÇu trïng, E.coli

Do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh viªm néi m¹c tö cung, viªm tö cung ho¸

mñ, b¹i liÖt sau khi ®Î, sèt s÷a, tróng ®éc thøc ¨n hay níc uèng

3.TriÖu chøng: L¸ vó bÞ viªm lín lªn vÒ thÓ tÝch vµ cã hiÖn tîng

xung huyÕt, sê vµo cã c¶m gi¸c nãng, Ên m¹nh gia sóc biÓu hiÖn

®au ®ín, s÷a lo·ng, trong s÷a lÉn nhiÒu nh÷ng lîn cîn nh÷ng tÕ

bµo biÓu m« vµ c¸c côc s÷a ®«ng vãn, lîng s÷a gi¶m râ rÖt, bÒ

ngoµi gia sóc biÓu hiÖn tr¹ng th¸i mÖt mái, th©n nhiÖt h¬i t¨ng.

BÖnh viªm vó thÓ thanh dÞch cã thÓ ®îc ch÷a khái trong vßng 5-

7 ngµy nÕu nu«i dìng vµ ch¨m sãc tèt, ®iÒu trÞ kÞp thêi nÕu

kh«ng th× sÏ chuyÓn sang thÓ viªm kh¸c nÆng h¬n

4. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ:

+ Hé lý: C¸ch ly gia sóc èm, gi¶m thøc ¨n nhiÒu nhùa nhiÒu níc vµ

thøc ¨n cã chøa hµm lîng dinh dìng cao nh»m gi¶m qu¸ tr×nh t¹o

vµ tiÕt s÷a

- T¨ng cêng sè lÇn v¾t s÷a vµ xoa bãp bÇu vó trong ngµy

- Dïng Norsulfasol 6-8 g cho uèng 2 lÇn trong ngµy uèng 3-4 ngµy

liÒn

- §Ó ®Ò phßng viªm lan sang vó kh¸c cã thÓ dïng Norsulfasol

Natri 10% 150 -200ml tiªm vµo tÜnh m¹ch, xoa kh¾p lªn da l¸ vó

bÞ viªm c¸c lo¹i dÇu nãng hoÆc cao tiªu viªm hoÆc dïng ph¬ng

ph¸p chêm nãng

- Cã thÓ dïng ph¬ng ph¸p ¸p paraphin

- Khi s÷a ®· cã biÕn ®æi râ th× dïng kh¸ng sinh b¬m trùc tiÕp

vµo l¸ vó th«ng qua lç ®Çu vó b»ng kim th«ng vó thÝch hîp sau

khi ®· v¾t kiÖt s÷a

25

Page 27: Benh San Khoa

Viªm vó thÓ ca ta (Mastitis Catarhalis)

1. Kh¸i niÖm: viªm vó thÓ cata lµ thÓ viªm chñ yÕu lµm tæn th-

¬ng nh÷ng tÕ bµo biÓu m« niªm m¹c bÓ s÷a, èng dÉn s÷a vµ tÕ

bµo tuyÕn ë nang s÷a, nh÷ng tÕ bµo thîng b× bi biÕn d¹ng vµ

trãc ra tuú vµo vÞ chÝ viªm mµ ngêi ta chia ra 2 thÓ viªm

+ Viªm ca ta bÓ s÷a vµ èng dÉn s÷a

+ Viªm ca ta nang s÷a

2. Nguyªn nh©n:

+ Lo¹i viªm vó thÓ cata bÓ s÷a vµ èng dÉn s÷a chñ yÕu do tô cÇu

trïng liªn cÇu trïng. E.coli tõ bªn ngoµi x©m nhËp vµo tuyÕn vó khi

niªm m¹c lç ®Çu vó kh«ng ®îc khÐp kÝn hay do s÷a bÞ tÝch nhiÒu

trong bÓ s÷a råi liªn tñc rØ ra ngoµi tõ ®ã vi khuÈn x©m nhËp vµo

th«ng qua lç ®Çu vó hay th«ng qua nh÷ng chç x©y x¸t cña da l¸

+ Do c«ng t¸c vÖ sinh trong qu¸ tr×nh khai th¸c s÷a kh«ng thùc

hiÖn ®óng quy tr×nh kü thuËt nh nÒn chuång, chÊt ®én chuång

qu¸ bÈn, lu c÷u l©u ngµy, dông cô v¾t s÷a , kh¨n lau bÇu vó, tay

ngêi v¾t s÷a mÊt vÖ sinh, hoÆc cã thÓ do thao t¸c v¾t s÷a

kkh«ng ®óng kü thuËt lµm trÇy síc lµm x©y x¸t da l¸ vó... còng cã

thÓ do sù béi sinh vµ ph¸t triÓn nhanh chãng cña tËp ®oµn vi

khuÈn cã s½n trong bÓ s÷a vµ èng dÉn s÷a khi gÆp ®iÒu kiÖn

thuËn lîi vµ søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ bÞ gi¶m sót

+ Lo¹i viªm cata nang s÷a chñ yÕu kÕ ph¸t tõ viªm bÓ s÷a vµ èng

dÉn s÷a hay nh÷ng tÕ bµo tæ chøc xung quanh dÉn ®Õn

3.TriÖu chøng:

+ Lo¹i viªm vó thÓ cata bÓ s÷a vµ èng dÉn s÷a thêng xuÊt hiÖn

vµo thêi gian 2-3 tuÇn sau khi ®Î hay 1-2 tuÇn tríc khi c¹n s÷a. §Çu

tiªn l¸ vó bÞ viªm cã hiÖn tîng xung huyÕt, phï nÒ, thÓ tÝch tuyÕn

vó t¨ng lªn, sê vµo cã c¶m gi¸c nãng ®«i khi sê ®îc nh÷ng côc

26

Page 28: Benh San Khoa

s÷a ®«ng. Khi v¾t s÷a th× nh÷ng tia s÷a ®Çu chøa rÊt nhiÒu

nh÷ng côc s÷a ®«ng vãn cµng vÒ sau sè léng nh÷ng côc lîn cîn

®«ng vãn cµng Ýt ®i vµ nh÷ng tia s÷a cuèi cïng s÷a gÇn nh b×nh

thêng

+ Lo¹i viªm cata nang s÷a: ®Æc ®iÓm cña thÓ viªm nµy trong

nang s÷a chøa rÊt nhiÒu dÞch rØ viªm, do dÞch rØ viªm t¸c ®éng

lµm cho c¸c nang s÷a ngµy cµng vì ra víi sè lîng nhiÒu lªn. Bªn

ngoµi nh×n thÊy thÓ tÝch toµn tuyÕn vó t¨ng cao sê vµo cã c¶m

gi¸c nãng vµ cøng h¬n b×nh thêng. Trong s÷a chøa rÊt nhiÒu côc

s÷a ®«ng kÓ c¶ ë nh÷ng tia s÷a cuèi cïng

4. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ:

+ Hé lý: C¸ch ly gia sóc èm, gi¶m thøc ¨n nhiÒu nhùa nhiÒu níc vµ

thøc ¨n cã chøa hµm lîng dinh dìng cao nh»m gi¶m qu¸ tr×nh t¹o

vµ tiÕt s÷a

- T¨ng cêng sè lÇn v¾t s÷a vµ xoa bãp bÇu vó trong ngµycø 2-3

giê thùc hiªn 1 lÇn kh«ng ®Ó s÷a ø ®äng trong tuyÕn vó. Trêng

hîp s÷a qu¸ ®Æc ta dïng Bicarbonat Natri 1-2 % 40 -50 ml b¬m

vµo tuyÕn vó th«ng qua lç ®Çu vó b»ng kim th«ng vó sau ®ã

xoa nhÑ ®Ó s÷a lo·ng ra råi v¾t kiÖt s÷a ra. B¬m dung dich s¸t

trïng nh Rivanol 0.1% hay Norsulfasol Natri 2% tõ 150 -200ml

vµo l¸ vó bÞ viªm råi xoa nhÑ ®Ó dung dÞch thÊm ®Òu sau ®ã

v¾t kiÖt hÕt dung dÞch ra ngoµi råi b¬m trùc tiÕp kh¸ng sinh

vµo, ngoµi ra cã thÓ dïng c¸c lo¹i dÇu nãng, cao tiªu viªm xoa

kh¾p lªn bÒ mÆt da l¸ vó bÞ viªm hay dïng ph¬ng ph¸p ¸p

paraphin ®Ó ®iÒu trÞ thÓ viªm nµy cã kÕt qu¶ cÇn kÕt hîp

®iÒu trÞ côc bé víi ®iÒu trÞ toµn th©n ®ång thêi t¨ng cêng trî

søc, trî lùc vµ gi¶i ®éc cho con vËt

Viªm vó thÓ Fibrrin (Mastitis Fibrinosa)27

Page 29: Benh San Khoa

1. Kh¸i niÖm: viªm vó thÓ fibrin lµ lo¹i viªm mµ tÕ bµo tæ chøc

liªnn kÕt ë nang s÷a vµ èng dÉn s÷a chøa rÊt nhiÒu fibrin

2. Nguyªn nh©n: - do kÕ ph¸t tõ nh÷ng thÓ viªm thanh dÞch

hay viªm cata hoÆc do kÕ ph¸t tõ nh÷ng trêng hîp viªm phóc

m¹c do chÊn th¬ng m¹nh, viªm tö cung tÝch mñ sau khi ®Î

3. TriÖu chøng: ThÓ viªm nµy thêng xuÊt hiÖn ë 1 l¸ vó. Thêi gian

®Çu cña bÖnh trong l¸ vó chøa nhiÒu níc vµng vµ sîi Fibrinogen

vµ nh÷ng TB chÕt,

vÒ sau díi t¸c dông cña c¸c men do tÕ bµo bÞ tæn th¬ng gi¶i

phãng ra lµm Fibrinogen biÕn thanh Fibrin chóng bao phñ kÝn

niªm m¹c èng dÉn s÷a vµ nang s÷a tõ ®ã lµm thay ®æi cÊu tróc

cña nang s÷a, nh÷ng tÕ bµo tuyÕn cña nang s÷a bÞ ph¸ huû mét

phÇn hay toµn bé. L¸ vó bÞ viªm sng to sê vµo cã c¶m gi¸c nãng

vµ cøng h¬n b×nh thêng, khi xoa bãp l¸ vó cã thÓ nghe thÊy

nh÷ng tiÕng l¹o s¹o do sù va ®Ëp cña nh÷ng sî Fibrin. Tõ l¸ vó bÞ

viªm cã thÓ v¾t ®îc 1 Ýt dÞch mÇu vµng chøa ®Çy nh÷ng m¶nh

vôn Fibrin vµ côc Casein ®«ng vãn. BiÓu hiÖn triÖu chøng trªn

l©m sµng con vËt sèt cao 40 -41oC, con vËt mÖt nhäc lu«n tá ra

®au ®ín, ¨n uèng kÐm cã khi ngõng nhai l¹i ®«i khi kÕ ph¸t

chøng bông ®Çy h¬i, s¶n lîng s÷a gi¶m nhiÒu cã khi l¸ vó ngõng

tiÕt s÷a

4. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ:

+ Hé lý: C¸ch ly gia sóc èm, gi¶m thøc ¨n nhiÒu nhùa nhiÒu níc vµ

thøc ¨n cã chøa hµm lîng dinh dìng cao nh»m gi¶m qu¸ tr×nh t¹o

vµ tiÕt s÷a

- T¨ng cêng sè lÇn v¾t s÷a vµ xoa bãp bÇu vó trong ngµy

- B¬m trùc tiÕp c¸c lo¹i kh¸ng sinh vµo trong l¸ vó bÞ viªm th«ng

qua lç ®µu vó sau khi ®· v¾t kiÕt÷a. Víi thÓ viªm nµy ph¶i kÕt

hîp ®iÒu trÞ côc bé vµ toµn th©n dång thêi t¨ng cêng trî søc trî

lùc vµ gi¶i ®éc cho con vËt

28

Page 30: Benh San Khoa

Viªm vó thÓ cã mñ (Mastitis Purulenta)1. Kh¸i niÖm: viªm vó thÓ cã mñ lµ lo¹i viªm b¾t ®Çu xuÊt hiÖn

mñ lÉn víi dÞch rØ viªm ë trong nang s÷a vµ èng dÉn s÷a

2. Nguyªn nh©n: - do sù x©m nhËp cña vi khuÈn tõ ngoµi vµo

hay di sù béi sinh vµ ®éc lùc qu¸ m¹nh cña tËp ®oµn vi khuÈn

cã s½n trong tuyÕn s÷a trong bÓ s÷a vµ èng dÉn s÷a

- Do kÕ ph¸t tõ nh÷ng thÓ viªm thanh dÞch hay viªm cata hay thÓ

viªm Fibrin

3. TriÖu chøng: lo¹i viªm nµy thêng xuÊt hiÖn díi 2 tr¹ng th¸i cÊp

tÝnh vµ m·n tÝnh

a. Viªm vó Cata mñ cÊp tÝnh (Mastitis Prulenta Acuta). §Æc

®iÓm cña thÓ viªm nµy lµ niªm m¹c bÓ s÷a vµg èng dÉn s÷a bÞ

sung huyÕt, phï thòng, c¸c tÕ bµo bÞ ph©n gi¶i tho¸i ho¸, ®«i khi

xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i xuÊt huyÕt, trong nang s÷a vµ èng dÉn s÷a

chøa ®Çy hçn hîp c¸c thµnh phÇn h÷u h×nh cña m¸u, mñ vµ tæ

chøc tÕ bµo chÕt, tõng ®¸m nang s÷a bi ph©n hñy. ThÓ tÝch

tuyÕn vó t¨ng cao, da l¸ vó cã mÇu hång biÓu hiÖn tr¹ng th¸i xung

huyÕt, sê vµo l¸ vó bÞ viªm cã c¶m gi¸c nãng côc bé râ rÖt, con

vËt cã ph¶n x¹ ®©u ®ín, s÷a lo·ng vÞ ®¾ng trong s÷a chøa

nhiÒu côc s÷ ®«ng vãn vµ mét Ýt m¸u

b. Viªm vó Cata mñ m·n tÝnh (Mastitis Prulenta Chromica) ThÓ

viªm nµy biÓu hiÖn triÖu chøng kh«ng ®iÓn h×nh c¶ ë côc bé vµ

toµn th©n. BiÓu hiÖn dÔ nhËn thÊy lµ s÷a mÇu vµng lÉn mñ vµ

nh÷ng m¶nh tæ chøc bÞ ph©n gi¶i ®«i khi gÆp trêng hîp c¸c tÕ

bµo tuyÕn s÷a bÞ ph©n gi¶i dÇn dÇn g©y lªn t×nh tr¹ng teo l¸ vó

vµ c¸c tæ chøc liªn kÕt t¨ng sinh

4. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ:

+ Hé lý: C¸ch ly gia sóc èm, gi¶m thøc ¨n nhiÒu nhùa, nhiÒu níc vµ

thøc ¨n cã chøa hµm lîng dinh dìng cao nh»m gi¶m qu¸ tr×nh t¹o

vµ tiÕt s÷a

29

Page 31: Benh San Khoa

- T¨ng cêng sè lÇn v¾t s÷a vµ xoa bãp bÇu vó trong ngµy cø 2-3

giê v¾t s÷a mét lÇn

- Dïng c¸c dung dÞch s¸t trïng ë nång ®é thÝch hîp b¬m vµo trong

l¸ vó th«ng qua lç ®Çu vó b»ng kim th«ng vó, xoa nhÑ ®Ó 10 -15

phót sau ®ã v¾t kiÖt thuèc vµ dich rØ viªm ra sau ®ã tr¸ng l¹i

b»ng níc sinh lý, v¾t kiÖt ra råi b¬m kh¸ng sinh vµo víi thÓ viªm

nµy tr¸nh kh«ng chêm nãng v× nã sÏ tang cêng lu th«ng huyÕt

qu¶n ®a vi khuÈn ®Õn c¸c n¬i kh¸c trong c¬ thÓ

- B»ng c¸c biÖn ph¸p trªn mµ ®iÒu trÞ kh«ng cã kÕt qu¶ th× ta

dïng Nitrat b¹c 1% 150 -200ml hay cån Iod 5% kho¶ng 50ml b¬m

th¼ng vµo l¸ vó bÞ viªm. CÇn chó ý r»ng ®Ó ®iÒu trÞ cã kÕt qu¶

thÓ viªm nµy cÇn kÕt hîp ®iÒu trÞ côc bé vµ toµn th©n, t¨ng cêng

trî søc, trî lùc vµ gi¶i ®éc cho con vËt

Viªm vó thÓ ¸p xe (Mastitis Uberis)1. Kh¸i niÖm: viªm vó thÓ ¸p xe lµ lo¹i viªm mµ bªn trong tuyÕn

s÷a cã nhiÒu bäc mñ to nhá kh¸c nhau ë nh÷ng vÞ chÝ kh¸c nhau

cã khi nhiÒu bäc mñ nhá tËp trung thµnh bäc mñ lín

2. Nguyªn nh©n: - ThÓ viªm nµy chñ yÕu do l¸ vó bÞ nhiÔm

khuÈn c¸c vi khuÈn thêng gÆp lµ Tô cÇu trïng, liªn cÇu trïng, E.coli,

bäc ¸p xe thêng ®îc h×nh thµnh khi tuyÕn vó bÞ tæn th¬ng m¹nh

hoÆc bÞ nhiÔm khuÈn tõ ®êng m¸u

- Do kÕ ph¸t tõ nh÷ng thÓ viªm cata mñ hay thÓ viªm Fibrin ë

møc ®é nÆng, thêi gian l©u c¸c èng dÉn s÷a bÞ t¾c ngÏn

3. TriÖu chøng: trong l¸ vó xuÊt hiÖn nhiÒu bäc ¸p xe to nhá

kh¸c nhau ë nh÷ng vÞ chÝ kh¸c nhau cã thÓ n»m ngay ë díi da l¸

vó hoÆc n»m s©u trong tuyÕn s÷a. Trêng hîp mét bäc ¸p xe n»m

ngay ë díi da, lóc ®Çu c¸c bäc ¸p xe cßn nhá lµm cho nhiÖt ®é cña

l¸ vó t¨ng cao, dÇn dÇn bäc mñ ph¸t triÓn to lªn vµ næi râ ë díi da

sau ®ã t¹o thµnh lç dß vµ tù vì ra. §Ó mñ tù tho¸t ra ngoµi. Trêng

hîp mét bäc ¸p xe n»m s©u trong l¸ vó, lµm cho th©n nhiÖt t¨ng

30

Page 32: Benh San Khoa

cao, gia sóc ®i l¹i khã kh¨n. Khi sê vµo l¸ vó cã c¶m gi¸c rÊt c¨ng,

thÓ tÝch l¸ vó t¨ng cao. NÕu lç dß cña c¸c bäc mñ ë s©u trong

tuyÕn vó th«ng víi èng dÉn s÷a th× khi v¾t s÷a tuyÕn vó th¶i ra

mét hçn hîp bao gåm s÷a, mñ, m¸u vµ c¸c côc casein ®«ng vãn,

nÕu trong tuyÕn vó cã nhiÒu bäc ¸p xe lín thêng dÉn ®Õn tr¹ng

th¸i huyÕt nhiÔm trïng, huyÕt nhiÔm mñ.

4. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ

+. C¸ch ly gia sóc èm, gi¶m thøc ¨n nhiÒu nhùa, nhiÒu níc vµ thøc

¨n cã chøa hµm lîng chÊt dinh dìng cao, nh»m gi¶m qu¸ tr×nh t¹o

vµ tiÕt s÷a.

-+. Viªm vó thÓ ¸p xe trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ kh«ng nªn xoa bãp

tuyÕn vó. Thêi gian ®Çu cã thÓ chêm nãng hoÆc ¸p parafin, xoa

c¸c lo¹i cao tiªu viªm lªn l¸ vó bÞ viªm, ®èi víi c¸c æ ¸p xe ë ngay

díi l¸ vó th× dïng ph¬ng ph¸p ngo¹i khoa ®iÒu trÞ tr¸nh hiÖn tîng

h×nh thµnh lç dß. §èi víi trêng hîp æ mñ n»m s©u trong tuyÕn vó

dïng kim dµi chäc th¼ng vµo æ mñ, hót hÕt mñ ra ngoµi. NÕu mñ

qu¸ ®Æc th× dïng dung dÞch Bicacbonat Natri5% 20-50ml b¬m

vµo æ mñ, xoa nhÑ ®Ó cho m¸u mñ ch¶y hÕt ra ngoµi. Dïng c¸c

dung dÞch s¸t trïng nh Rivanol 0.1%, thuèc tÝm 0.1% röa s¹ch æ

mñ, råi b¬m kh¸ng sinh vµo.

Trêng hîp trong tuyÕn s÷a cã nhiÒu bäc mñ, ®iÒu trÞ l©u kh«ng

cã kÕt qu¶ th× ¸p dông ph¬ng ph¸p ngo¹i khoa c¾t bá tuyÕn vó.

- CÇn chó ý r»ng ®Ó ®iÒu trÞ cã kÕt qu¶ thÓ viªm nµy cÇn kÕt

hîp ®iÒu trÞ côc bé vµ toµn th©n, t¨ng cêng trî søc, trî lùc vµ gi¶i

®éc cho con vËt.

hiÖn tîng ®Î khãI. Kh¸i niÖm: Trong qu¸ tr×nh sinh ®Î cña gia sóc, thêi gian sæ

thai bÞ kÐo dµi nhng bµo thai kh«ng ®îc ®Èy ra khái c¬ thÓ mÑ

®îc gäi lµ hiÖn tîng ®Î khã. HiÖn tîng ®Î khã do rÊt nhiÒu

nguyªn nh©n g©y ra vµ còng ®îc biÓu hiÖn díi nhiÒu h×nh

thøc kh¸c nhau

31

Page 33: Benh San Khoa

II. Mét sè lo¹i ®Î khã vµ biÖn ph¸p can thiÖp

2.1. §Î khã do nguyªn nh©n c¬ thÓ mÑ

+ Do tö cung co bãp vµ søc rÆn cña con mÑ qu¸ yÕu

+ C¸c phÇn mÒm cña ®êng sinh dôc c¸i nh cæ tö cung, ©m

®¹o, ©m m«n d·n në kh«ng b×nh thêng

+ HÖ thèng khung xoang chËu bÞ biÕn d¹ng, khíp b¸n ®éng

h¸ng ph¸t triÓn kh«ng b×nh thêng hay bÞ cèt ho¸

+ Tö cung bÞ xo¾n vÆn trong thêi gian cã chöa kú cuèi

2.2. §Î khã do nguyªn nh©n bµo thai

2.2.1. KÝch thíc cña thai kh«ng phï hîp víi xoang chËu

a. Thai qu¸ to

- Trêng hîp kÝch thíc xoang chËu vµ ®êng sinh dôc c¸i b×nh th-

êng nhng kÝch thíc cña thai qu¸ to dÉn ®Õn ®Î khã th× gäi lµ

thai to tuyÖt ®èi

- Trêng hîp kÝch thíc cña cña bµo thai b×nh thêng nhng kÝch thíc

®êng sinh dôc c¸i qu¸ hÑp dÉn ®Õn ®Î khã th× gäi lµ thai to t¬ng

®èi ®èi

- B»ng ph¬ng ph¸p kh¸m qua trùc trµng cã thÓ ph¸t hiÖn thÊy

chiÒu híng t thÕ cña bµo thai b×nh thêng nhng kÝch thíc thai qu¸

to thµnh tö cung c¨ng ra kÑp chÆt lÊy bµo thai

- BiÖn ph¸p can thiÖp: Thôt dÇu thùc vËt vµo trong tö cung råi

dïng tay kÕt hîp víi dông cô ®Ó kÐo thai ra ngoµi

b. §Î sinh ®«i: ®Î sinh ®«i cã 2 trêng hîp s¶y ra

- Mét thai cã chiÒu híng t thÕ b×nh thêng cßn thai kia cã chiÒu h-

íng t thÕ kh«ng b×nh thêng

- Hai thai cïng lät vµo xoang chËu nªn thai bÞ kÑp chÆt ë cæ tö

cung g©y ®Î khã. Th«ng thêng khi ®Î sinh ®«i th× mét thai ®Çu

ra tríc cßn thai kia th× ®u«i ra truíc

V× vËy khi kiÓm tra cã thÓ ph¸t hiÖn thÊy 1 c¸i ®Çu vµ 4 mãn

ch©n 2 mãng sÊp vµ 2 mãng ngöa, trêng hîp hai thai ®Òu quay

®Çu ra truíc th× cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc 4 mãng sÊp

32

Page 34: Benh San Khoa

- BiÖn ph¸p can thiÖp: Thôt dÇu thùc vËt vµo tö cung dïng n¹ng

s¶n khoa ®Èy lïi mét thai ra khái cöa vµo xoang chËu, sau ®ã kÕt

hîp tay vµ dông cô kÐo tõng thai ra ngoµi chó ý khi kÐo thai tr¸nh

trêng hîp kÐo ®Çu con nµy vµ ch©n con kia hoÆc 1 ch©n con nµy

vµ mét ch©n con kia, nÕu trêng hîp 2 thai ë ®é s©u chªnh lÖch

nhau th× võa kÐo thai nµy ra võa ®Èy thai kia vµo. Khi gia sóc

®øng th× kÐo thai nµo còng ®îc cßn khi gia sóc n»m th× ph¶i kÐo

thai ë phÝa trªn ra tríc

2.2.2. §Î khã do t thÕ cña bµo thai kh«ng b×nh thêng

a. §Çu vµ cæ quay sang mét bªn: ®ã lµ t thÕ ®Çu cña bµo thai

kh«ng g¸c lªn 2 ch©n truíc mµ quay sang mét bªn (bªn ph¶i hoÆc

bªn tr¸i) do ®ã gia sóc mÑ kh«ng ®Èy ®îoc bµo thai ra ngoµi mÆc

dï c¸c c¬n rÆn vÉn b×nh thêng. BiÓu hiÖn cña trêng hîp nµy lµ

phÇn ®Çu cña 2 ch©n tríc ®· béc lé ra khái mÐp ©m m«n nhng

kh«ng thÊy ®Çu thai, ch©n nµo béc lé ra ngoµi ng¾n h¬n th×

®Çu quay sang phÝa ®ã, tïy møc ®é quay cña ®Çu vµ cæ thai mµ

khi kh¸m trùc tiÕp qua ®êng sinh dôc ta cã thÓ sê thÊy m¸ thai

hay cæ thai.

- BiÖn ph¸p can thiÖp: dïng n¹ng s¶n khoa ®Æt vµo phÝa vai ®èi

diÖn víi phÝa ®Çu quay ®Èy m¹nh vµo phÝa trong råi kÕt hîp tay

vµ dông cô kÐo mám thai th¼ng ra phÝa tríc råi kÐo thai ra ngoµi

b. §Çu thai gËp xuèng díi: ®ã lµ t thÕ ®Çu cña bµo thai kh«ng

g¸c lªn 2 ch©n truíc mµ ®Çu thai gËp xuèng díi n»m ë gi÷a 2

ch©n tríc. Tïy møc ®é gËp cña ®Çu thai mµ ta cã thÓ sê thÊy tr¸n

thai, ®Çu thai hay bêm thai. BiÓu hiÖn bªn ngoµi ta chØ nh×n

thÊy 2 ch©n tríc cña thai mµ kh«ng nh×n thÊy ®Çu thai

- BiÖn ph¸p can thiÖp: dïng tay hay n¹ng s¶n khoa ®Èy thai vµo

phÝa trong råi kÕt hîp tay vµ dông cô kÐo mám thai th¼ng ra phÝa

tríc råi kÐo thai ra ngoµi

c. §Çu gèi cña thai ra ngoµi tríc: ®©y lµ t thÕ 1 hoÆc 2 ch©n

truíc cña thai kh«ng ruçi th¼ng mµ gËp l¹i ë phÝa ®Çu gèi. BiÓu

hiÖn ra ngoµi cã thÓ nh×n thÊy 1 ch©n tríc cña thai vµ mám thai

33

Page 35: Benh San Khoa

béc lé ra ngoµi mÐp ©m m«n hoÆc chØ nh×n thÊy mám thai.

Kh¸m trùc tiÕp qua ©m ®¹o sê thÊy 1 hoÆc 2 ®Çu gèi cña thai.

- BiÖn ph¸p can thiÖp: dïng hay n¹ng s¶n khoa cè ®Þnh vµo vai

phÝa ®èi diÖn víi ch©n bÞ gËp, ®Èy thai vµo phÝa trong råi kÕt

hîp tay vµ dông cô kÐo ch©n thai th¼ng ra phÝa tríc råi kÐo thai

ra ngoµi

c. Vai cña thai ra ngoµi tríc: ®©y lµ t thÕ 1 hoÆc 2 ch©n truíc

cña thai kh«ng ruçi th¼ng mµ gËp l¹i ë khíp vai. BiÓu hiÖn ra ngoµi

cã thÓ nh×n thÊy 1 ch©n tríc cña thai vµ mám thai béc lé ra ngoµi

mÐp ©m m«m hoÆc chØ nh×n thÊy mám thai. Kh¸m trùc tiÕp qua

©m ®¹o sê thÊy 1 hoÆc 2 khíp vai cña thai.

- BiÖn ph¸p can thiÖp: dïng hay n¹ng s¶n khoa cè ®Þnh vµo vai

phÝa ®èi diÖn víi ch©n bÞ gËp, ®Èy thai vµo phÝa trong råi kÕt

hîp tay vµ dông cô kÐo ch©n thai th¼ng ra phÝa tríc råi kÐo thai

ra ngoµi

e. Ch©n tríc cña thai ®Ì lªn ®Ønh ®Çu: ®ã lµ t thÕ ch©n tríc

cña bµo thai ®Ì lªn ®Ønh ®Çu cña thai cã thÓ cã c¸c trêng hîp sau

- Hai ch©n tríc n»m song song vµ ®Ì lªn ®Ønh ®Çu cña thai

- Mét ch©n tríc n»m trªn ®Ønh ®Çu cña thai, ch©n kia n»m ë díi

hµm cña bµo thai

- Hai ch©n tríc b¾t chÐo nhau n»m trªn ®Ønh ®Çu cña bµo thai

# BiÖn ph¸p can thiÖp: dïng d©y s¶n khoa buéc vµo èng ch©n

cña thai, dïng n¹ng s¶n khoa cè ®Þnh vµo tríc ngùc cña thai ®Èy

thai vÒ phÝa tríc vµ lªn trªn råi kÕt hîp tay vµ d©y s¶n khoa kÐo

tõng ch©n sang bªn c¹nh vµ ®Èy hµm díi cña thai lªn trªn sau ®ã

kÕt hîp tay vµ dông cô kÐo dÇu vµ ch©n thai th¼ng ra phÝa tríc

råi kÐo thai ra ngoµi

f. Khoeo thai ra ngoµi tríc: ®©y lµ t thÕ 1 hoÆc 2 ch©n sau cña

thai kh«ng ruçi th¼ng mµ gËp l¹i ë khíp khoeo. Bªn ngoµi nh×n thÊy

1 ch©n sau ruçi th¼ng mãng ngöa, kh¸m qua ®êng sinh dôc sÏ sê

thÊy 1 hoÆc 2 khíp khoeo

34

Page 36: Benh San Khoa

- BiÖn ph¸p can thiÖp: dïng hay n¹ng s¶n khoa cè ®Þnh vµo phÝa

díi ®u«i ®Èy thai vµo phÝa trong råi kÕt hîp tay vµ dông cô kÐo

ch©n thai th¼ng ra phÝa tríc råi kÐo thai ra ngoµi

g. M«ng thai ra ngoµi tríc: ®©y lµ t thÕ 1 hoÆc 2 ch©n sau

cña thai kh«ng ruçi th¼ng mµ gËp l¹i ë khíp h¸ng lµm m«ng thai cã

híng ra ngoµi tríc. Bªn ngoµi nh×n thÊy 1 ch©n sau ruçi th¼ng

mãng ngöa, kh¸m qua ®êng sinh dôc sÏ sê thÊy 1 hoÆc 2 m«ng

cña thai

- BiÖn ph¸p can thiÖp: dïng hay n¹ng s¶n khoa cè ®Þnh vµo phÝa

díi ®u«i ®Èy thai vµo phÝa trong råi kÕt hîp tay vµ dông cô söa

thai thµnh t thÕ khoeo thai ra ngoµi tríc råi tiÕp tôc can thiÖp

2.2.3. §Î khã do híng cña bµo thai kh«ng b×nh thêng

a. Thai nghiªng, ngöa vµ ®Çu thai cã híng ra ngoµi truíc:

®©y lµ t thÕ thai n»m nghiªng hay ngöa vµ ®Çu cña thai ra ngoµi

tríc

- Thai nghiªng hay gÆp ë tr©u bß thai ngöa hay gÆp ë ngùa. Thai

nghiªng th× ®Çu n»m c¹nh hai ch©n, thia ngöa th× ®Çu vµ cæ

n»m díi hai ch©n, trêng hîp nµy khi kh¸m qua ©m ®¹o cã thÓ thÊy

2 mãng ch©n tríc ngöa (thai ngöa), 2 mãng ch©n trø«c chång lªn

nhau(thai nghiªng)

# BiÖn ph¸p can thiÖp: tríc tiªn ta thôt dÇu thùc vËt vµo tö cung råi

dïng tay kÕt hîp víi dông cô ®Ó xoay söa thai thµnh t thÕ däc ®Çu

sÊp råi kÐo thai ra ngoµi. NÕu thai n»m ngöa, tríc tiªn xoay thai

thµnh t thÕ n»m nghiªng ®Çu ra ngoµi tríc sau ®ã tiÕp tôc xoay

thai thµnh t thÕ däc ®Çu sÊp

b. Thai nghiªng, ngöa vµ ®u«i thai cã híng ra ngoµi truíc:

®©y lµ t thÕ thai n»m nghiªng hay ngöa vµ ®u«i cña thai ra ngoµi

tríc: trêng hîp nµy nh×n thÊy ë mÐp ©m m«n 1 hay 2 mãng ch©n

óp sÊp sê vµo phÝa trong ©m ®¹o sÏ gÆp ph¶i khíp khoeo

# BiÖn ph¸p can thiÖp: tríc tiªn ta thôt dÇu thùc vËt vµo tö cung,

nÕu thai n»m nghiªng mµ t thÕ ®Çu thai b×nh thêng, kÝch thíc ®-

êng sinh dôc kh«ng hÑp, thai kh«ng qu¸ to th× cã thÓ kÐo thai ra

35

Page 37: Benh San Khoa

ngoµi mµ kh«ng cÇn xoay söa. NÕu thai n»m ngöa th× ph¶i xoay

söa thai thµnh t thÕ n»m nghiªng ®u«i ra ngoµi tríc sau ®ã tiÕp tôc

xoay thai thµnh t thÕ däc ®u«i sÊp

2.2.4. §Î khã do chiÒu cña bµo thai kh«ng b×nh thêng

a. Thai ngang: thai n»m ngang trong tö cung 4 ch©n ®©m

th¼ng vµo cæ tö cung. KiÓm tra qua ®êng sinh dôc ph¸t hiÖn ®îc

4 ch©n vµ bông thai

# BiÖn ph¸p can thiÖp: tríc tiªn ta thôt dÇu thùc vËt vµo tö cung råi

dïng tay kÕt hîp víi dông cô xoay thai thµnh t thÕ thai n»m nghiªng

m«ng ra ngoµi tríc hay t thÕ thai n»m nghiªng ®Çu ra ngoµi tríc råi

tiÕp tôc can thiÖp

a. Thai vu«ng gãc thíc thî: thai n»m dùng ®øng trong tö cung,

x¬ng sèng cña thai vu«ng gãc víi x¬ng sèng cña mÑ kh¸m qua

©m ®¹o cã thÓ sê thÊy bêm, cæ hay lng cña thai th¼ng ®øng

# BiÖn ph¸p can thiÖp: trø«c tiªn ta thôt dÇu thùc vËt vµo tö cung

råi dïng tay kÕt hîp víi dông cô xoay thai thµnh t thÕ thai ®Çu ra

ngoµi tríc nÕu ®Çu thai n»m gÇn cöa vµo xoang chËu, truêng hîp

m«ng thai n»m gÇn cöa vµo xoang chËu th× xoay thai thµnh t thÕ

®u«i thai ra ngoµi tríc. B»ng mäi biÖn ph¸p trªn mµ kh«ng cã kÕt

qu¶ th× ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p ca c¾t thai thµnh tõng m¶nh nhá

råi l«i ra ngoµi hoÆc dïng biÖn ph¸p mæ bông lÊy thai

hiÖn tîng kh«ng sinh s¶n ë gia sóc c¸i

a. Kh¸i niÖm: Gia sóc c¸i ®Õn tuæi sinh s¶n hoÆc sau khi ®Î

xong ®Õn thêi kú hng phÊn vµ ®éng dôc trë l¹i nhng kh«ng xuÊt

hiÖn chu kú sinh dôc sinh lý hoÆc gia sóc biÓu hiÖn c¸c tr¹ng th¸i

bÖnh lý trong qu¸ tr×nh sinh lý sinh dôc ®îc gäi lµ hiÖn tîng kh«ng

sinh s¶n. HiÖn tîng nµy do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra vµ còng

®îc biÓu hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau g©y tæn thÊt lín vÒ

kinh tÕ trong ch¨n nu«i gia sóc sinh s¶n

b. Ph©n lo¹i hiÖn tîng kh«ng sinh s¶n:

1. kh«ng sinh s¶n do nu«i dìng vµ chÕ ®é sö dông

36

Page 38: Benh San Khoa

a. Kh«ng sinh s¶n do nu«i dìng: kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gia sóc

c¸i cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi chÕ ®é dinh dìng. ChÕ ®é dinh

dìng tèt vµ thÝch hîp sÏ lµm t¨ng cõ¬ng kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gia

sóc c¸i vµ ngîc l¹i

+ Protein: kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gia sóc c¸i phô thuéc vµo sè lîng

vµ chÊt lîng c¸c lo¹i Protein ®Æc biÖt lµ c¸c axÝt amin kh«ng thay

thÕ ®îc nh Lyzin, Argilin nÕu thiÕu sÏ g©y suy gi¶m kh¶ n¨ng sinh

s¶n

+ ChÊt kho¸ng: hµm lîng chÊt kho¸ng cã ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng sinh

s¶n cña gia sóc c¸i ®Æc biÖt lµ Canxi vµ Photpho nÕu thiÕu sÏ

g©y rèi lo¹n kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gia sóc c¸i

+ Nguyªn tè vi lîng: NTVL nh Mn. I, Co... rÊt cÇn thiÕt ®èi víi viÖc

duy tr× kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gia sóc nÕu thiÕu sÏ lµm rèi lo¹n

kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gia sóc

+ C¸c läai Vitamin: A, D. B, E rÊt cÇn thiÕt ®èi víi gia sóc

sinh s¶n thiÕu bÊt cø läai nµo ®Òu g©y ¶nh hëng trùc tiÕp

thËm trÝ lµm mÊt kh¶ n¨ng kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gia sóc

b. Kh«ng sinh s¶n do chÕ ®é sö dông: ViÖc sö dông vµ khai

th¸c qu¸ ®é gia sóc sinh s¶n sÏ lµm suy nhîc c¬ thÓ g©y ¶nh hëng

tíi ho¹t ®éng sinh s¶n cña gia sóc

2. Kh«ng sinh s¶n do giµ yÕu

Nh÷ng gia sóc c¸i ®· sinh s¶n nhÒu løa ®Õn tuæi giµ, chøc n¨ng

sinh lý cña toµn bé c¬ thÓ nãi chung vµ CQSD nãi riªng bÞ gi¶m

sót, c¬ n¨ng ho¹t ®éng sinh s¶n bÞ ngõng chÖ hoÆc ngõng h¼n

®©y lµ quy luËt b×nh thêng

3. Kh«ng sinh s¶n do bÈm sinh

HiÖn tîng kh«ng sinh s¶n do bÈm sinh xuÊt hiÖn khi mét sè bé

ph¹n cña CQSD kh«ng ph¸t triÓn hay ph¸t triÓn kh«ng b×nh thêng

3.1.BÖnh Êu trÜ: ®ã lµ hiÖn tîng khi gia sóc ®· ®Õn tuæi thµnh

thôc nhng kh«ng xuÊt hiÖn chu kú sinh dôc sinh lý. KiÓm tra toµn

bé c¬ quan sinh dôc sÏ ph¸t hiÖn ®îc c¸c bé phËn ph¸t triÓn kh«ng

b×nh thêng, hai sõng tö cung nhá, hai buång trøng còng rÊt nhá 37

Page 39: Benh San Khoa

vµ cøng, ©m ®¹o vµ ©m m«n còng rÊt nhá cho nªn kh«ng thÓ

phèi gièng dîc. Nguyªn nh©n dÉn tíi bÖnh nµy lµ do tuyÕn yªn ph¸t

triÓn kh«ng hoµn chØnh hay chøc n¨ng sinh lý cña tuyÕn gi¸p

tr¹ng hay c¸c tuyÕn kh¸c bÞ rèi lo¹n

3.2. Lìng tÝnh dÞ d¹ng: ®©y lµ trêng hîp trªn mét c¬ thÓ cã c¶

2 tuyÕn sinh dôc dùc vµ c¸i. VÒ ngo¹i h×nh ©m hé nhá mÐp ©m

m«n kh«ng ph¸t triÓn nhng ©m vËt l¹i rÊt to, kiÓm tra qua trùc

trµng cã thÓ ph¸t hiÖn thÊy trong xoang chËu mét bªn lµ dÞch

hoµn bªn kia lµ buång trøng, tö cung hÇu nh kh«ng ph¸t triÓn

hoÆc ph¸t triÓn kh«ng hoµn toµn, lo¹i gia sóc nµy hoµn toµn mÊt

kh¶ n¨ng sinh s¶n

3.3. HiÖn tîng Free – Martin: ®ã lµ hiÖn tîng gia sóc c¸i ®· ®Õn

tuæi trëng thµnh nhng kh«ng xuÊt hiÖn chu kú sinh dôc, khi kiÓm

tra thÊy mÐp ©m m«n rÊt nhá, ©m ®¹o bÐ kh«ng cã cæ tö cung

hay chØ lµ mét lç nhá, bÇu vó kh«ng ph¸t triÓn cã khi kh«ng cã

tuyÕn s÷a mµ chØ lµ mét khèi mì, kh«ng cã lç ®Çu vó. KiÓm tra

qua trùc trµng kh«ng t×m thÊy cæ tö cung, hai sõng tö cung nhá

nh hai sîi d©y, hai buång trøng nhá nh hai h¹t ®Ëu cove rÊt khã

ph¸t hiÖn cã khi kiÓm tra trong th©n tö cung cã hai thái dµi gièng

nh 2 dÞch hoµn ®· bÞ s¬ cøng. HiÖn tîng Free – Martin thêng xuÊt

hiÖn trong c¸c truêng hîp ®Î sinh ®«i 1 c¸i, 1 ®ùc

4. Kh«ng sinh s¶n do c¸c qu¸ tr×nh bÖnh lý: tÊt c¶ c¸c qu¸

tr×nh bÖnh lý cña c¬ thÓ nãi chung hay côc bé c¬ quan sinh dôc

nãi riªng ®Òu cã thÓ lµ nguyªn nh©n dÉn g©y ra hiÖn tîng rèi lo¹n

simh s¶n thËm chÝ lµm mÊt kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gia sóc c¸i

4.1. Mét sè qu¸ tr×nh bÖnh lý ë buång trøng

BÖnh thiÓu n¨ng vµ teo buång trøng (Hypofunctio et Atrophya Ovaiorum):

a. Kh¸i niÖm: BÖnh thiÓu n¨ng vµ teo buång trøng lµ qu¸ tr×nh

bÖnh lý s¶y ra ë gia sóc c¸i sinh s¶n. §Æc ®iÓm cña bÖnh lµ lµm 38

Page 40: Benh San Khoa

gi¶m hay rèi lo¹n chøc n¨ng ho¹t ®éng sinh lý cña buång trøng

g©y ra hiÖn tîng rèi lo¹n sinh s¶n ë gia sóc c¸i

b. Nguyªn nh©n:

- Do chÕ ®é CSNDQLKTSD gia sóc c¸i kh«ng hîp lý g©y

hiÖn tîng suy nhîc toµn th©n

- Do kÕ ph¸t tõ mét sè qu¸ tr×nh bÖnh lý ë tö cung, èng dÉn trøng

c. TriÖu chøng: TriÖu chøng ®Æc thï cña bÖnh lµ g©y ra hiÖn t-

îng rèi lo¹n chu kú sinh dôc, thêi gian cña mét chu kú sinh dôc kÐo

dµi, c¸c giai ®o¹n cña chu kú tÝnh biÓu hiÖn kh«ng râ nhÊt lµ giai

®o¹n ®éng ®ùc. KiÓm tra qua trùc trµng thÊy vi trÝ vµ h×nh

gi¸ng cña buång trøng kh«ng thay ®æi nhng bÒ mÆt cña buång

trøng nh½n bãng kh«ng t×m thÊy no·n bao vµ thÓ vµng, nÕu

buång trøng bÞ teo th× thÓ tÝch cña buång trøng nhá l¹i nh hai h¹t

®Ëu vµ rÊt cøng

c. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ

- C¶i tiÕn chÕ ®é ch¨m sãc nu«i dìng nh»m n©ng cao søc khoÎ

cho gia sóc c¸i ®Æc biÖt chó ý bæ sung c¸c lo¹i chÊt khãang,

vitamin A,B, D, E

- B»ng c¸c ph¬ng ph¸p vµ thuèc ®Æc hiÖu dÓ ®iÒu trÞ cã kÕt

qu¶ c¸c qu¸ tr×nh bÖnh lý lµ nguyªn nh©n kÕ ph¸t

- Thêng xuyªn th¶ chung víi gia sóc ®ùc ®Ó kÝch thÝch gia sóc

c¸i xuÊt hiÖn chu kú sinh dôc nÕu gia sóc ®éng dôc th× nªn

cho phèi b»ng ph¬ng ph¸p nh¶y trùc tiÕp

- Th«ng qua trùc trµng tiÕn hµnh masage cÈn thËn buång trøng 2

ngµy mét lÇn mçi lÇn 5-10 phót vµ lµm 4-5 lÇn

- Sö dông huyÕt thanh ngùa chöa 40 -90 ngµy (PMSG) gia sóc lín

lÇn 1 tiªm 20 -30ml, lÇn 2 tiªm tõ 30 -40ml; gia sóc nhá lÇn 1

tiªm 5 -10ml, lÇn 2 tiªm tõ 10 -15ml mçi lÇn c¸ch nhau 2-3 ngµy

- Cã thÓ dïng c¸c hormon nh©n t¹o nh Sinestrolum 1% tiªm díi da

2 ngµy 1 lÇn tiªm 2-3 lÇn mçi lÇn 1-2ml; Stilbestrolum c¸ch dïng

gièng nh Sinestrolum víi liÒu gi¶m ®i mét nöa; folliculinum nÕu

39

Page 41: Benh San Khoa

lµ lo¹i tan trong dÇu tiªm díi da 1,5 -2ml (1ml chøa 2000UI), nÕu

lµ lo¹i tan trong nèc tiªm díi da 8-10ml (1ml chøa 200UI)

BÖnh thÓ vµng tån t¹i (Corpus Luteum Persistens)a. Kh¸i niÖm: trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sinh lý b×nh thêng gia

sóc sau khi ®Î xong hoÆc sau hiÖn tîng ®éng dôc cha phèi

gièng hoÆc phèi gièng kh«ng cã kÕt qu¶ mµ thÓ vµng vÉn tån

t¹i trªn buång trøng hµng th¸ng hay hµng n¨m th× ®îc gäi lµ

bÖnh thÓ vµng tån t¹i

b. Nguyªn nh©n:

- Do hËu qu¶ cña chÕ ®é CSNDQLKTSD gia sóc c¸i kh«ng

hîp lý g©y hiÖn tîng suy nhîc toµn th©n

- Do kÕ ph¸t tõ mét sè qu¸ tr×nh bÖnh lý ë tö cung, èng dÉn trøng

nh viªm tö cung viªm èng dÉn trøng, s¸t nhau, thai thèi r÷a

c. TriÖu chøng: TriÖu chøng ®Æc thï cña bÖnh lµ gia sóc hoµn

toµn kh«ng xuÊt hiÖn chu kú sinh dôc sinh lý, kiÓm tra qua trùc

trµng cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc 1 hay c¶ 2 bªn buång trøng sng to lªn,

thÓ vµng bÖnh lý næi râ trªn bÒ mÆt cña buång trøng. §Ó kÕt

luËn chóng ta ph¶i kiÓm tra nhiÒu lÇn vµo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c

nhau kÕt hîp víi viÖc theo dâi triÖu chøng biÓu hiÖn ra bªn ngoµi

c. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ

- C¶i tiÕn chÕ ®é ch¨m sãc nu«i dìng khai th¸c vµ sö dông nh»m

n©ng cao søc khoÎ cho gia sóc c¸i ®Æc biÖt chó ý bæ sung c¸c

lo¹i chÊt kho¸ng, vitamin A,B, D, E

- B»ng c¸c ph¬ng ph¸p vµ thuèc ®Æc hiÖu dÓ ®iÒu trÞ cã kÕt

qu¶ c¸c qu¸ tr×nh bÖnh lý lµ nguyªn nh©n kÕ ph¸t

- Sö dông c¸c hormon nh©n t¹o hay huyÕt thanh ngùa chöa

gièng nh bÖnh thiÓu n¨ng vµ teo buång trøng

- Dïng PGF2 hay c¸c dÉn xuÊt cña nã nh Ertrumat. Oestrophan,

Prosolvin tiªm díi da 2ml (25mg) tiªm 1 lÇn

- Dïng thñ thuËt ph¸ vì thÓ vµng: th«ng qua trùc trµng ngãn tay

trá vµ ngãn tay gi÷a kÑp lÊy buång trøng, cè ®Þnh buång trøng 40

Page 42: Benh San Khoa

ngãn tay c¸i xoa nhÑ trªn bÒ mÆt buång trøng t×m vÞ trÝ cña

thÓ vµng dïng ngãn tay c¸i tiÕn hµnh Masage xung quanh chu

vi buång trøng nhiÒu lÇn, lÇn cuèi cïng cong ngãn tay c¸i l¹i

®Æt vµo vÞ trÝ thÊp nhÊt cña thÓ vµng hÊt m¹nh vÒ phÝa tríc

®Ó ph¸ vì thÓ vµng råi nhanh chãng Ên ngãn tay c¸i vµo chç

thÓ vµng võa bÞ ph¸ vì ®Ó cÇm m¸u tr¸nh xuÊt huyÕt bu«ng

trøng

BÖnh u nang buång trøng (Cystes Ovariorum)

a. Kh¸i niÖm: trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña

no·n bao, c¸c tÕ bµo thîng b× cña no·n bao dÇn dÇn bÞ tho¸i

ho¸ vµ biÕn ®æi, c¸c tæ chøc liªn kÕt cña nang no·n bµo t¨ng

sinh lµm cho mµng no·n bao dµy lªn no·n bao kh«ng vì ra ®îc,

tÕ bµo trøng bÞ chÕt dÞch no·n bao ®îc chøa ®Çy trong bao

no·n. HiÖn tuîng nµy ®îc gäi lµ U nang buång trøng

b. Nguyªn nh©n:

- Do hËu qu¶ cña chÕ ®é CSNDQLKTSD gia sóc c¸i kh«ng hîp

lý nh thøc ¨n ®¬n ®iÖu, gia sóc bÞ khai th¸c qu¸ ®é g©y hiÖn t-

îng suy nhîc toµn th©n

- Do kÕ ph¸t tõ mét sè qu¸ tr×nh bÖnh lý ë tö cung, èng dÉn

trøng nh viªm tö cung viªm èng dÉn trøng, s¸t nhau, thai thèi

r÷a

- Do rèi lo¹n c¬ n¨ng cña hÖ thèng thÇn kinh vµ hormon trong c¬

thÓ dÆc biÖt khi chøc n¨ng sinh lý cña tuyÕn yªn bÞ trë ng¹i

- Do trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña no·n bao gia sóc gÆp ph¶i

®iÒu kiÖn khÝ hËu, nhiÖt ®é cña m«i truêng thay ®æi qu¸ ®ét

ngét

- Do gia sóc c¸i ®éng dôc nhiÒu lÇn mµ kh«ng ®îc phèi gièng

c. TriÖu chøng: TriÖu chøng ®Æc thï cña bÖnh lµ gia sóc m¾c

ph¶i chøng cuång d©m, ®éng dôc liªn tôc, ®éng dôc kh«ng theo

quy luËt, bá ¨n, ch¹y lung tung trªn b·i ch¨n lu«n nh¶y lªn lng con

kh¸c hoÆc ®Ó cho con kh¸c nh¶y lªn lng m×nh, thÝch gÇn ®ùc, 41

Page 43: Benh San Khoa

khi gÇn ®ùc th× lu«n ®øng ë t thÕ s½n sµng chôi ®ùc, ®u«i cong

lªn lÖch sang 1 bªn, 2 ch©n sau h¬i d¹ng ra vµ khôy xuèng, gia

sóc c¸i s½n sµng cho gia sóc ®ùc phèi gièng bÊt kú lóc nµo. KiÓm

tra qua trùc trµng cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc trªn 1 hay 2 buång trøng

cã nh÷ng u nang næi râ trªn bÒ mÆt, khi xoa nhÑ lªn bÒ mÆt u

nang cã c¶m gi¸c mÒm vµ bªn trong tÝch níc trêng hîp cã nhiÒu u

nang th× lµm cho bÒ mÆt buång trøng sÇn sïi. §Ó kÕt luËn chóng

ta ph¶i kiÓm tra nhiÒu lÇn vµo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau kÕt

hîp víi viÖc theo dâi triÖu chøng biÓu hiÖn ra bªn ngoµi

c. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ

- Tríc tiªn ph¶i c¶i tiÕn chÕ ®é ch¨m sãc nu«i dìng khai th¸c vµ

sö dông nh»m n©ng cao søc khoÎ cho gia sóc c¸i ®Æc biÖt chó

ý bæ sung c¸c lo¹i chÊt khãang, vitamin A,B, D, E

- Dïng c¸c ph¬ng ph¸p vµ thuèc ®Æc hiÖu dÓ ®iÒu trÞ cã kÕt

qu¶ c¸c qu¸ tr×nh bÖnh lý lµ nguyªn nh©n kÕ ph¸t

- Sö dông Chorionic Gonadtrompin 5000 -10000UI tiªm b¾p hay

Progesteron 50 -100mg tiªm b¾p 1 lÇn 2 ngµy tiªm mét lÇn

tiªm 5-7 lÇn

- Dïng thñ thuËt ph¸ vì u nang (gièng nh thñ thuËt ph¸ vì thÓ

vµng)

4.2. Mét sè bÖnh sinh s¶n thêng gÆp ë lîn n¸I sinh s¶n

Héi chøng rèi lo¹n sinh s¶n ë lîn n¸i1. Kh¸i niÖm: Rèi lo¹n sinh s¶n lµ mét hiÖn tîng thêng gÆp ë lîn

n¸i sinh s¶n ®Æc biÖt lµ c¸c gièng lîn cao s¶n. §Æc ®iÓm cña

bÖnh lµ lµm rèi lo¹n ho¹t ®éng sinh s¶n thËm chÝ lµm mÊt kh¶

n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i

2. Nguyªn nh©n vµ biÓu hiÖn:

+ Do khÈu phÇn thøc ¨n mÊt c©n ®èi, cho lîn ¨n qu¸ nhiÒu chÊt

bét ®êng lµm cho lîn bÞ bÐo mËp, nhiÒu mì

42

Page 44: Benh San Khoa

+ Do thiÕu vitamin A,B,D vµ E lµm cho buång trøng kÐm ph¸t

triÓn, kÐm ho¹t ®éng tõ ®ã c¸c no·n bao ch¹m hoÆc kh«ng ph¸t

triÓn tõ ®ã g©y ra hiÖn tîng l©n, sæi

+ Do chuång tr¹i qu¸ chËt hÑp mËt ®é nhèt qu¸ ®«ng, thiÕu vËn

®éng nªn bÐo mËp lµm cho c¬ quan sinh dôc kÐm ph¸t triÓn

+ Do hiÖn tîng giao phèi ®ång huyÕt, cËn huyÕt

+ Do rèi lo¹n néi tiÕt: c¸c kÝch dôc tè tiÕt ra kh«ng b×nh thêng

®Æc biÖt lµ c¬ n¨ng ho¹t ®éng néi tiÕt cña tuyÕn yªn bÞ rèi lo¹n

+ Do lîn n¸i ¨n ph¶i thøc ¨n chøa ®éc tè(aflatocxin) g©y ngé ®éc,

sÈy thai

+ Do c¸c yÕu tè strees thêi tiÕt (qu¸ nãng hoÆc qu¸ l¹nh, hay thêi

tiÕt thay ®æi bÊt thêng) hay do yÕu tè Strees bÇy ®µn (nhèt qu¸

®«ng, chËt chéi, thiÕu vËn ®éng)

3. TriÖu chøng

Trong thùc tiÔn thêng gÆp c¸c trßng hîp sau:

+ Lîn n¸i chËm thµnh thôc vÒ tÝnh (lîn n¸i néi ®· qua 6 th¸ng, lîn

n¸i ngo¹i d· qua 8 th¸ng nhng kh«ng thÊy xuÊt hiÖn ®éng dôc)

+ Chu kú sinh dôc kÐo dµi vµ kh«ng ®Òu

+ Phèi gièng nhiÒu lÇn kh«ng cã thai hoÆc cã rÊt Ýt con mét løa

+ Thêi gian ®éng dôc l¹i sau khi cai s÷a con kÐo dµi

+ Ph¸t sinh c¸c trêng hîp bÖnh lý trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sinh

s¶n nh: khi cã chöa nhng bÞ s¶y, thai gç hoÆc khi ®Î ra toµn bé

bµo thai bÞ chÕt

4. BiÖn ph¸p ®iÒu trÞ:

+ §iÒu chØnh l¹i khÈu phÇn thøc ¨n (thêng lµ gi¶m chÊt bét ®êng

t¨ng khÈu phÇn chÊt ®¹m) bæ sung vµo khÈu phÇn thøc ¨n chøa

nhiÒu vitamin A, D, E nh dÇu c¸, bÝ ®á, gi¸ ®ç, thãc nÈy mÇm

+ T¨ng cêng th¶ lîn n¸i ra s©n vËn ®éng hµng ngµy

+ T¨ng cêng cho lîn c¸i tiÕp xóc víi lîn ®ùc gièng, cã thÓ sö dông

lîn ®ùc thÝ t×nh ®Ó g©y kÝch thÝch cho lîn c¸i

+ Sö dông huýet thanh ngùa chöa víi liÒu 10 ®¬n vÞ cho 1 kg

träng lîng, Oestadion, Hanprost, hay Prostaglandin2 (pgf2)

43

Page 45: Benh San Khoa

+ Khi lîn n¸i xuÊt hiÖn ®éng dôc th× lÇn ®Çu tiªn lªn cho phèi

theo ph¬ng ph¸p phèi trùc tiÕp

Héi chøng sèt s÷a vµ mÊt s÷a ë lîn n¸i1. Kh¸i niÖm: Sèt s÷a vµ mÊt s÷a lµ hiÖn tîng thêng gÆp ë lîn n¸i

sau khi ®Î víi nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc trng lµ c¸c nóm vó bÞ teo dÇn

vµ cøng l¹i, lîn con bÞ ®ãi s÷a kªu liªn tôc, thÓ tr¹ng gÇy sót, lîn

mÑ kh«ng cã s÷a, tª liÖt n»m mét chç

2. Nguyªn nh©n

+ Lîn mÑ bÞ sãt nhau, nhau cßn tån l¹i trong tö cung tõ ®ã lu«n

tiÕt ra Folliculin ng¨n trë sù ph©n tiÕt Prolactin lµm cho tuyÕn vó

kh«ng sinh s÷a

+ Do lîn mÑ bÞ viªm tö cung hay viªm vó lµm lîn sèt cao dÉn tíi

mÊt s÷a

+ Do lîn mÑ bÞ sôt can xi huyÕt

+ Do ®Î khã lµm qu¸ tr×nh sinh ®Î kÐo dµi tiªu hao mÊt nhiÒu

n¨ng lîng mµ n¨ng lîng Êy l¹i ®îc lÊy tõ chÊt bét ®êng, chÊt bét ®-

«ng ®îc chuyÓn ho¸ thµnh chÊt ®¹m, tõ ®¹m chuyÓn thµnh s÷a,

do khÈu phÇn ¨n bÞ thiÕu chÊt bét ®êng nªn khi ch¸t bét ®êng bÞ

c¹n th× tuyÕn vó tuy c¨ng nhng kh«ng cã s÷a

+ ThiÕu vitamin C ®Ó ®ång ho¸ chÊt bét ®êng, ®ång gióp ®¹m

biÕn thµnh s÷a do ®ã khi thiÕu vitamin C sÏ g©y viªm vó vµ mÊt

s÷a

3. TriÖu chøng :

BÖnh thêng ph¸t sinh sau khi lîn ®Î 4-5 ngµy. Lîn n¸i ®ét nhiªn bá

¨n, ®i l¹i liªu xiªu, l¬n n¸i thÝch n»m, kÐm vËn ®éng, m¾t lim dim

hÖ thèng c¬ b¾p thÞt giËt liªn tôc, 2 ch©n sau cøng ®ê, lîn mª

man lìi thÌ ra ngoµi miÖng, bµng quang vµ ruét ngõng ho¹t ®éng,

mòi kh« da t¸i, tø chi l¹nh, th©n nhiÖt h¹ díi møc b×nh thêng. BÇu

vó c¨ng to nhng kh«ng cã s÷a, lîn con bó lu«n miÖng mµ kh«ng

no, kªu liªn tôc , cµng ngµy cµng gÇy sót. NÕu kh«ng ®iÒu trÞ kÞp

thêi lîn n¸i sÏ bÞ chÕt trong vßng 3-4 ngµy

44

Page 46: Benh San Khoa

4. BiÖn ph¸p ®iÒu trÞ:

+ Ph¶i t×m ®óng nguyªn nh©n ®Ó ®iÒu trÞ

- NÕu lµ sãt nhau th× dïng biÖn ph¸p sau: Gluconatcanxi 10%

50ml/con tiªm tÜnh m¹ch tai, Oxytocin 20UI/1kg thÓ träng hay

Ergotin 0.5mg/con tiªm b¾p

- NÕu lµ viªm tö cung cã dich nhên mïi tanh ch¶y ra th× tuú thuéc

vµo møc ®é viªm mµ cã thÓ dïng 1 trong c¸c ph¬ng ph¸p sau

®©y

+ Ph¬ng ph¸p 1: Thôt röa tö cung b»ng dung dÞch Rivanol 0,1%

hay thuèc tÝm 0,1% ngµy 1 lÇn sau khi thôt röa ®îi hay kÝch thÝch

cho dung dÞch thôt röa ®Èyr hÕt ra ngoµi, dïng Neomycin

12mg/kg thÓ träng thôt vµo tö cung ngµy 1 lÇn liÖu tr×nh ®iÒu

trÞ tõ 3-5 ngµy

+ Ph¬ng ph¸p 2: Dïng PGF2 hay c¸c dÉn xuÊt cña nã nh

Etrumat, Oestrophan, Prosolvin, Hanprost tiªm díi da víi liÒu 25mg

tiªm 1 lÇn sau ®ã thôt vµo tö cung 200ml dung dÞch Lugol thôt

ngµy 1 lÇn liÖu tr×nh ®iÒu trÞ tõ 3-5 ngµy

+ Ph¬ng ph¸p 3 : Oxytoxin 6ml tiªm díi da, Lugol 200ml,

Neomycin 12mg/kg thÓ träng thôt tö cung, Ampecilline 3-5gr tiªm

b¾p hay tÜnh m¹ch tai ngµy 1 lÇn liÖu tr×nh ®iÒu trÞ tõ 3-5 ngµy

+ Ph¬ng ph¸p 4: Dïng PGF2 hay c¸c dÉn xuÊt cña nã tiªm díi da

2ml (25mg) tiªm 1 lÇn, Lugol 200ml, Neomycin 12mg/kg thÓ träng

thôt vµo tö cung, Ampecilline 3-5gr tiªm b¾p hay tÜnh m¹ch tai

ngµy 1 lÇn liÖu tr×nh ®iÒu trÞ tõ 3-5 ngµy

- Cã thÓ dïng níc sinh lý mÆn ngät 300ml kÕt hîp víi Vitammin C

truyÒn tÜnh m¹ch tai

- NÕu vó ®· trë l¹i b×nh thêng mµ vÉn Ýt s÷a th× tiªm Thyroxin víi

liÒu 1ml/con/ngµy ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®¹m biÕn thµnh s÷a

bÖnh viªm vó cña lîn n¸i1. Nguyªn nh©n:

45

Page 47: Benh San Khoa

+ Do c«ng t¸c vÖ sinh kh«ng ®¶n b¶o, chuång tr¹i qu¸ nãng,

qu¸ l¹nh

+ Do lîn mÑ bÞ s¸t nhau, bÞ nhiÔm trïng huyÕt do vi khuÈn

Staphylococus, hay Streptococcus

+ Lîn con khi ®Î ra kh«ng ®îc bÊm r¨ng nanh, khi bó lµm trÇy

xíc da nóm vó mÑ t¹o ®iÒu kiÖn cho vi trïng x©m nhËp g©y

viªm+ Lîn mÑ ¨n qu¸ nhiÒu thøc ¨n cã hµm léng dinh dçng cao lµm lîng s÷a s¶n ra qu¸ nhiÒu ø ®äng l¹i trong tuyÕn vó t¹o ®iÒu kiÖn cho vi khuÈn x©m nhËp sinh s«i nÈy në, ph¸t triÓn m¹nh vÒ sè lîng vµ ®éc lùc+ Lîn mÑ chØ cho con bó mét hµng vó hang vó cßn l¹i s÷a ®äng l¹i nhiÒu lµm c¨ng tuyÕn s÷a vi khuÈn x©m nhËp ph¸t triÓn g©y viªm2. TriÖu chøng :Sau khi lîn ®Î tõ 2-3 ngµy quan s¸t thÊy nóm vó sng to, lîn mÑ gi¶m hay bá ¨n, ®Çu vó sng to, sê vµo cã c¶m gi¸c nãng vµ lîn cã c¶m gi¸c ®au, lîn mÑ sî kh«ng cho con bó, lîn mÑ sèt 40 -410C. Tõ l¸ vó bÞ viªm v¾t ®îc mét hçn dich bao gåm mñ xanh vµ nh÷ng lîn cîn, l¾c thÊy vÈn ®ôc vµ cã mïi h«i. NÕu kh«ng ®iÒu trÞ kÞp thêi l¸ vó dÔ dµng chuyÓn sang tr¹ng th¸i viªm ho¸ cøng vµ c¸c tæ chøc liªn kÕt t¨ng sinh mÊt kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a3. Phßng bÖnh :- Gi¶m bít chÊt lîng ®¹m vµ sè lîng khÈu phÇn thøc ¨n tríc khi lîn ®Î 1- 2 ngµy vµ sau khi ®Î 2-3 ngµy- Trø¬c khi lîn ®Î 2 ngµy ph¶i t¾m röa vµ lau s¹ch cho lîn mÑ. Sau khi ®Î xong dïng kh¨n nhóng níc Êm lau s¹ch 2 hµng vó, bé phËn sinh dôc bªn ngoµi vµ 2 chi sau- Ph¶i bÊm r¨ng nanh cho lîn con ngay sau khi ®Î- Ph¶i theo dâi vµ nhÆt hÕt nhau thai tr¸nh kh«ng cho lîn mÑ ¨n ph¶i nhau thai- Ph¶i cho lîn con bó s÷a ®Çu kh«ng muén qu¸ 2 giê sau khi ®Î, cÇn cè ®Þnh ®Çu vó cho lîn con

46

Page 48: Benh San Khoa

4. BiÖn ph¸p ®iÒu trÞ:+ Röa s¹ch ®Çu vó bÞ viªm b»ng níc muèi, chêm l¹nh vµo ®Çu vó ®Ó gi¶m qu¸ tr×nh viªm sng+ Xoa bãp cÈn thËn nhÑ nhµng l¸ vó bÞ viªm, v¾t kiÖt s÷a ë l¸ vó bÞ viªm ngµy v¾t 2-3 lÇn kh«ng ®Ó s÷a tÝch l¹i trong l¸ vó viªm+ Dïng MGSo4 20 -30g hay Norsulfssol 6-8 cho lîn mÑ uèng+ B«i lªn da l¸ vó bÞ viªm c¸c läai cao tiªu viªm nh cao Mastitis. Ichtyol, Nazatox+ Trêng hîp bÖnh nÆng ®iÒu trÞ b»ng c¸c biÖn ph¸p trªn kh«ng cã hiÖu qu¶ th× ph¶i dïng kh¸ng sinh nh Penicillin kÕt hîp víi Streptomycin hoÆc dïng c¸c lo¹i kh¸ng sinh cã h¹ot phæ réng nh Teramycin LA, Mastijec fort b¬m vµo l¸ vó bÞ viªm th«ng qua lç ®µu vó b»ng kim th«ng vó sau khi ®· v¾t kiÖt s÷a dång thêi dïng Penicillin pha víi Novocain phong bÕ xung quanh l¸ vó bÞ viªm

héi chøng lîn mÑ c¾n con, ¨n con1. Kh¸i niÖm: Lîn mÑ c¾n con, ¨n con lµ héi chøng do nhiÒu

nguyªn nh©n g©y ra. §Æc ®iÓm cña bÖnh lµ g©y ra t×nh tr¹ng

thÇn kinh c¨ng th¼ng cña lîn mÑ sau khi ®Î dÉn ®Õn hiÖn tîng lîn

mÑ c¾n chÕt thËm chÝ ¨n thÞt c¶ ®µn con cña m×nh

2. Nguyªn nh©n

+ Do c¸c yÕu tè Stress ngo¹i c¶nh t¸c ®éng trong qu¸ tr×nh sinh

®Î nh t¸c ®éng cña ©m thanh qu¸ ngìng, do nhiÒu ngêi l¹ mÆt

xuÊt hiÖn khi lîn ®ang ®Î... lµm thÇn kinh cña lîn mÑ bÞ c¨ng

th¼ng dÉn ®Õn rèi lo¹n

+ S÷a tÝch l¹i trong bÇu vó qu¸ c¨ng g©y c¶m gi¸c khã chôi khi lîn

con bó

+ Do r¨ng nanh cña lîn con qu¸ nhän hay bÊm cha hÕt nªn khi lîn

con bó c¾n vµo vó mÑ lµm con mÑ ®au ®ín, khã chôi g©y tr¹ng

th¸i thÇn kinh c¨ng th¼ng

+ Do lîn mÑ bÞ tiªu hao n¨ng lîng trong khi ®Î mÊt níc dÉn ®Õn

t×nh tr¹ng lîn mÑ kh¸t nø¬c, liÕm lîn con thÊy mÆn mÆn vµ c¾n

47

Page 49: Benh San Khoa

chÕt lîn con ¨n lu«n hoÆc do lîn mÑ ®· quen ¨n thÞt lîn con lo¹i

th¶i cña ®µn kh¸c t¹o ra thãi quen

3. TriÖu chøng :

Sau khi ®Î xong hoÆc khi ®· ®ang ®Î lîn mÑ liÕm l«ng cho lîn con

råi c¾n chÕt con lu«n, khi ®· c¾n chÕt mét con th× tiÕp tôc c¾n

chÕt nh÷ng con tiÕp theo. §Æc biÖt khi lîn mÑ ®· ¨n thÞt mét lîn

con th× chÝnh mÇu m¸u vµ mïi vÞ thÞt lîn con g©y ra kÝch thÝch

m¹nh lµm cho lîn mÑ trë lªn hung gi÷ tiÕp tôc c¾n chÕt vµ nhai

nuèt lu«n nh÷ng lîn con tiÕp theo

4. BiÖn ph¸p ®iÒu trÞ:

+ Khi thÊy lîn mÑ cã biÓu hiÖn c¨ng th¼ng, bÇu s÷a c¨ng th× ng-

êi chñ cÇn nhÑ nhµng dïng tay hoÆc kh¨n nhóng níc Êm xoa däc

theo hai hµng vó nhiÒu lÇn

+ Cho lîn con bó khi bÇu s÷a cha c¨ng to

+ Khi thÊy lîn mÑ ®· cã hiÖn tîng c¾n con th× ph¶i t¸ch riªng lîn

con ra ngay ®ång thêi tr¸nh mäi kÝch thÝch lµm cho lîn mÑ c¨ng

th¼ng

+ Dïng mäi biÖn ph¸p lµm an thÇn cho lîn mÑ nh tiªm Analgin,

Seduxen hay Aminazin cho lîn mÑ hoÆc cã thÓ trén vµo thøc ¨n

cho lîn mÑ ¨n c¸c lo¹i thuèc an thÇn nh Bromua, Na2SO4. Khi cho

lîn con vµo bó cÇn t¹o ra mét mïi ®ång nhÊt gi÷a mÑ vµ con nh

phun riÖu nhÑ cho c¶ mÑ vµ ®µn con, thao t¸c cho lîn con vµo bó

mÑ ph¶i nhÑ nhµng, thËn träng tr¸nh lµm lîn con kªu nhiÒu g©y

c¨ng th¼ng cho lîn mÑ

Héi chøng viªm ®êng tiÕt niÖu vµ sinh dôc ë lîn ®ùc gièng

1. Kh¸i niÖm: viªm ®ång tiÕt niÖu vµ sinh dôc lµ héi chøng thêng

x¶y ra ë lîn ®ùc gièng sö dông lÊy tinh hay nh¶y trùc tiÕp nã ®ùîc

48

Page 50: Benh San Khoa

biÓu hiÖn díi nhiÒu t×nh tr¹ng bÖnh lý kh¸c nhau nh viªm èng

niÖu qu¶n, viªm d¬ng vËt, viªm bao quy ®Çu

2. Nguyªn nh©n:

- Do khi lÊy tinh b»ng ©m ®¹o gi¶, d¬ng vËt lîn ®ùc gièng cä s¸t

vµo thµnh ©m ®¹o lµm b»ng cao su g©y hiÖn t¬ng trÇy síc, x©y

x¸t d¬ng vËt tõ ®ã vi khuÈn x©m nhËp g©y viªm

- Do lîn ®ùc giao phèi trùc tiÕp víi lîn c¸i bÞ viªm ©m ®¹o, tö cung

- Do dông cô lÊy tinh, tay ngêi lÊy tinh kh«ng v« trïng

- Do m«i trêng t¹i ®Þa ®iÓm lÊy tinh bÞ « nhiÔm

3. TriÖu chøng :

+ Viªm niÖu qu¶n vµ bµng quang: Lîn ®i ®¸i r¾t (sè lÇn ®i tiÓu

nhiÒu nhng sè lîng níc tiÓu mét lÇn Ýt). Mçi lÇn ®i tiÓu tiÖn lîn tá

vÎ ®©u ®ín thênglîn ®øng khom lng, níc tiÓu lÉn m¸u mÇu

hång hay mÇu tr¾ng ®ôc do mñ vµ m¶nh tæ chøc chÕt n¬i viªm

trãc ra

+ Viªm d¬ng vËt: D¬ng vËt sng to, ®«i khi lßi ra khái bao d¬ng

vËt mµ kh«ng tôt ®îc vµo, xung quanh d¬ng vËt cã mñ mÇu ®ôc

tr¾ng, mçi lÇn ®i tiÓu tiÖn lîn rªn rØ ®au ®ín

+ viªm dÞch hoµn: DÞch hoµn sng tÊy da mÇu ®á, lîn rÊt sî ®i l¹i,

ho¹t ®éng ®Ó tr¸nh sù va tr¹m vµo tinh hoµn

4. BiÖn ph¸p ®iÒu trÞ:

Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ : dïng c¸c lo¹i kh¸ng sinh cã ho¹t phæ réng

diÖt ®ù¬c c¶ vi khuÈn Gr + vµ Gr- tiªm b¾p hoÆc tÜnh m¹ch tai

cho lîn ngµy 2 lÇn vµ tiªm liÒn tõ 3-5 ngµy liÒn ®ång thêi sö dông

c¸c lo¹i thuèc nh t¨ng cêng trî søc trî lùc, lîi tiÓu cho vËt

49