Μοντέλο Βουλής των Ελλήνων

Διαρκής Επιτροπή Εθνικής Άμυνας & Εξωτερικών Υποθέσεων

ΟδηγόςΜελέτης

Copyright © 2019 Afixis. Με την επιφύλαξη όλων των δικαιωμάτων. Άδεια στην Ευρωπαϊκή

Ένωση υπό προϋποθέσεις.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση

κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιοδήποτε τρόπο,

μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, για εμπορικούς σκοπούς. Ο

εκδότης επιτρέπει την ολική ή μερική αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη-εμπορικούς

σκοπούς. Νόμος 2121/1993 και κανόνες τους Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

Οδηγός Μελέτης 

 

Διαρκής Επιτροπή Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών 

Υποθέσεων 

  

Θέμα: Η διατήρηση και η ενίσχυση των σχέσεων και των 

δεσμών της Πολιτείας με τους Έλληνες της Ομογένειας, και 

την επίλυση των ζητημάτων αυτών 

 

 Ζ’ Σύνοδος 

 

Μοντέλο Βουλής των Ελλήνων 2019 

 Αθανάσιος - Γεώργιος Γεωργούντζος 

 Ηλέκτρα Κουπατσάρη 

 Αναστασία Παπαδοπούλου 

 

  

 

 

 

 

Πίνακας Περιεχομένων 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2 Εισαγωγή 2 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 4 Ιστορικό 4 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 12 Παλιννοστούντες Ομογενείς 12 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 16 Νομικά ερείσματα 16 

Διάκριση των όρων Ιθαγένεια - Υπηκοότητα - Εθνικότητα 16 Διασύνδεση Μητρόπολης και ομογένειας 18 

Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού 18 Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού 20 

Ειδική Μόνιμη Επιτροπή της Βουλής για τον Απόδημο Ελληνισμό 23 Παγκόσμια Διακοινοβουλευτική Ένωση Ελληνισμού (ΠΑΔΕΕ) 23 Δίκτυο Ελλήνων Απόδημων Αιρετών Αυτοδιοίκησης της Ευρώπης 25 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 26 Αντικρουόμενες απόψεις 26 

Οι θεμελιώδεις ιδεολογίες 26 Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα 27 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 29 Κατάλογος Νομοθεσίας 29 

Επίλογος 30 

Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία 31 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

   

1 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 

Εισαγωγή  

 

  

Η συζήτηση της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών υποθέσεων του                     

Μοντέλου Βουλής των Ελλήνων 2019, έχει ως κεντρικό άξονα τη διατήρηση και την ενίσχυση                           

των σχέσεων και των δεσμών της Ελληνικής πολιτείας με τους Έλληνες της Ομογένειας, καθώς                           

επίσης και την επίλυση των ζητημάτων αυτών. 

  

Στις μέρες μας, παρατηρούμε ότι έξω από τα ελληνικά σύνορα κατοικεί διάσπαρτα μια                         

δεύτερη Ελλάδα, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον κεντρικό εθνικό κορμό. Από τα                           

πανάρχαια χρόνια, Έλληνες ταξιδεύουν σε κάθε γωνιά του κόσμου αναζητώντας τη γη της                         

επαγγελίας τους. Βεβαίως, πίσω από τις κρίσιμες περιόδους της μαζικής μετανάστευσης - που                         

ανιχνεύονται στα χρόνια 1903 - 1917, 1960 - 1972 και 2010 μέχρι σήμερα - υφέρπουν αίτια που                                 1

ανάγονται στην οικονομική δυσπραγία που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, με εξαίρεση την περίοδο                       

1969-1971, οπότε και κινητήριος μοχλός της μετανάστευσης υπήρξε ένας πολιτικός λόγος και                       

συγκεκριμένα η δικτατορία . Την έκταση και ένταση του δυναμικού που έχει εκρεύσει ανά τους                           2

αιώνες στο εξωτερικό, αναδεικνύουν οι αριθμοί, καθώς σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της                       3

Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, η σύγχρονη κατανομή των αποδήμων Ελλήνων                   

ανά ηπείρους κατανέμεται συγκεκριμένα στην Αμερική σε ποσοστό 61%, στην Ασία και την                         

Αφρική μόλις 1% και 2% αντιστοίχως, στην Ευρώπη 23% και τέλος στην Ωκεανία 13%                           

(συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας). 

  

Ωστόσο, η ημετέρα πατρίδα, οφείλει να προσπαθεί συστηματικώς, ώστε να συντηρεί τη                       

γέφυρα μεταξύ των απανταχού ομογενών και του μητροπολιτικού κέντρου . Πρώτα από όλα, με                         4

βάση τη θεμελιώδη επιταγή του καταστατικού χάρτη της χώρας, του Συντάγματος, το ελληνικό                         

κράτος, μεριμνά για τη ζωή του απόδημου ελληνισμού και τη διατήρηση των δεσμών του με τη                               

μητέρα Πατρίδα. Επίσης μεριμνά για την παιδεία και την κοινωνική και επαγγελματική προαγωγή των                           

Ελλήνων που εργάζονται έξω από την επικράτεια (άρθ. 108 παρ. 1 Συντάγματος). Η διδασκαλία για                             

παράδειγμα της ιστορίας και της Ελληνικής γλώσσας είναι όχι απλώς θέμα γλωσσικής                       

επικοινωνίας, αλλά και ζήτημα συνειδητοποίησης της ταυτότητας τους, δηλαδή της καταγωγής                     

τους . Στο ίδιο πλαίσιο, το ελληνικό κράτος, δε θα πρέπει να παραμελήσει ένα από τα πιο                               5

1 Στράτος Καρακασίδης, «Το τρίτο μεταναστευτικό κύμα των Ελλήνων» , Η καθημερνή, 2 Ιουλίου 2018  2 Στράτος Καρακασίδης, «Το τρίτο μεταναστευτικό κύμα των Ελλήνων» , Η καθημερνή, 2 Ιουλίου 2018  3 Ιστοσελίδα ΓΓΑΕ “www.ggae.gr” στο Γενική Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού: Γενικά Στοιχεία Διασποράς  4 Γεώργιος Ι. Χριστογιάννης, Ελληνική Πολιτιστική Διπλωματία, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2002, σελ. 102 5 Γεώργιος Μπαμπινιώτης, «Η ελληνική γλώσσα στην Αμερική», Το βήμα, 25 Νοεμβρίου 2008 

2 

σημαντικά στοιχεία δημιουργίας και ανάπτυξης της κοινής εθνικής συνείδησης , αυτό της                     6

παράδοσης. Η τελευταία επιβιώνει και περνάει στο διηνεκές, σπάζοντας το φράγμα του χρόνου,                         

εφόσον κρατούνται εν ζωή οι συνιστώσες της, δηλαδή τα ήθη και τα έθιμα. Συνεπώς, είναι                             

σημαντικό να μεριμνήσει η χώρα μας, ώστε η διδασκαλία των παραδοσιακών χορών,                       

τραγουδιών και συνηθειών όχι μόνο να γεμίσει ένα μέρος της καθημερινότητας των ομογενών,                         

αλλά να γίνει και καθημερινό τους βίωμα. 

   

Με βάση τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό πως το ζήτημα της ομογένειας παραμένει                       

ακόμη φλέγον, ενώ ταυτόχρονα δεν εκλείπουν και οι αφορμές που το αναζωπυρώνουν. Είναι                         

λοιπόν σημαντικό να εξεταστούν διεξοδικά όλες οι εκφάνσεις του, προκειμένου να                     

αντιμετωπιστεί πολυπρισματικά. Πολλοί υποστηρίζουν ότι παρά το γεγονός ότι η καρδιά της                       

Ελλάδας φαίνεται να χτυπά πιο δυνατά στις Ελληνικές κοινότητες ανά τον κόσμο, χρειάζεται                         

έναν ισχυρό βηματοδότη που θα κρατήσει ζωντανό το Ελληνικό έθνος. Υπάρχουν όμως και                         

άλλοι που έχουν αντίθετη άποψη. Είναι στο χέρι του Ελληνικού κράτους το αν θα αφήσει να                               

σιγήσει η φωνή του Ελληνισμού στο εξωτερικό. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

6 Α.Μ.Παντελή στο Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, 2016, σελ. 28 

3 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 

Ιστορικό 

 

 Σύμφωνα με τον ιστορικό Ιωάννη Χασιώτη, «Ως απόδημος Ελληνισμός ή ελληνική                     

Διασπορά χαρακτηρίζεται το τμήμα εκείνο του ελληνικού λαού, το οποίο παρόλο που εκπατρίστηκε                         

για διάφορους λόγους και εγκαταστάθηκε έστω και με σχετική μόνο μονιμότητα, σε χώρες ή περιοχές                             

εκτός του εθνικού χώρου, εξακολουθεί να συντηρεί με ποικίλους τρόπους τους πολιτιστικούς ή έστω                           

τους συναισθηματικούς του δεσμούς με τη γενέτειρα και τη χώρα της άμεσης ή της παλαιότερης                             

καταγωγής του» . Ο όρος αυτός δίνεται σε αντιδιαστολή με τον ξενιτεμένο Ελληνισμό που                         7

περιλαμβάνει και Έλληνες που βρίσκονται μεν στο εξωτερικό αλλά δεν διαμένουν μόνιμα εκτός                         

Ελλάδας π.χ. οι Έλληνες ναυτικοί, διπλωμάτες, εμπορικοί αντιπρόσωποι κ.λπ.. Με την αυτή                       

σημασία του όρου αποδίδεται και για κάθε απόδημο Έλληνα ο όρος «Έλληνας του εξωτερικού». 

 

Με τον όρο απόδημοι Έλληνες αναφερόμαστε στη μερίδα των Ελλήνων, οι οποίοι έχουν                         

γεννηθεί και μεγαλώσει στην Ελλάδα, και έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό για σπουδές,                       

εργασία, ή άλλους λόγους, ενώ υπάρχει και μια δεύτερη κατηγορία αποδήμων Ελλήνων, τα                         

παιδιά των Ελλήνων μεταναστών. Με τον όρο ομογενείς αναφερόμαστε σε άτομα του ίδιου                         

γένους που κατά βάση ζουν σε μία άλλη χώρα είτε μεμονωμένα είτε σε οργανωμένες                           

κοινότητες. Παιδιά των ομογενών χαρακτηρίζονται ως δεύτερης γενιάς και τα παιδιά αυτών                       

τρίτης γενιάς. Έλληνας ομογενής θεωρείται όποιος έχει Ελληνικές καταβολές και ζει στο                       

εξωτερικό, είτε πρόκειται για Έλληνα μετανάστη είτε για μακρινό απόγονό του. Οι απόδημοι                         

Έλληνες είναι Έλληνες πολίτες, δηλαδή έχουν την Ελληνική ιθαγένεια, κάτι το οποίο δεν έχουν                           

στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι ομογενείς . 8

 

Η ομογένεια ανέκαθεν ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Ελληνισμό . Για λόγους κυρίως                       9

εμπορικούς και οικονομικούς οι Έλληνες μετανάστευσαν σε μεγάλους αριθμούς δημιουργώντας                   

μεγάλες κοινότητες σε πολλά μέρη του πλανήτη. Από τις μεγαλύτερες κοινότητες Ελλήνων                       

ομογενών είναι αυτές των Η.Π.Α., της Αυστραλίας και του Καναδά, με κοινότητες ομογενών να                           

συναντούμε επίσης στη Γερμανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. και τη                           

Νότια Αφρική. Η ελληνική διασπορά χαρακτηρίζεται από τη σημαντική συμβολή της στην                       

οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική εξέλιξη του συνολικού ελληνικού κόσμου ,                   10

7 Χασιώτης, Ι Κ. Επισκόπηση της ιστορίας της νεοελληνικής διασποράς. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1993. 8 Clogg, R. Η Ελληνική διασπορά στον 20ο αιώνα. Μτφρ: Μ Φράγκου. Κριτική Γεωγραφική Σκέψη, no. 3.                                 Κρήτη: Ελληνικά Γράμματα, 2004 9 Ο.π. 10 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. 

4 

ιδιαίτερα κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, ενώ ποσοτικά αντιστοιχεί περίπου στο                       

ένα τρίτο του πληθυσμού της Ελλάδας . 11

 

Η ιστορία της ελληνικής διασποράς ξεκινά με την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453)                       

και την επικράτηση των Οθωμανών, με σημαντικό σταθμό την ίδρυση του νεοελληνικού                       

κράτους (1830). Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας και μέχρι την ίδρυση του                         

νεοελληνικού κράτους, οι Έλληνες λειτουργούν δίχως κρατική υπόσταση, με την                   

Κωνσταντινούπολη ως νοητό κέντρο. Με τη δημιουργία του Ελληνικού Βασιλείου, ο ελληνισμός                       

διαχωρίζεται σε αυτόν του ελληνικού κράτους, τον ελλαδικό ελληνισμό, και σε αυτόν της                         

περιφέρειας, τον περιφερειακό ελληνισμό. Από την πτώση της Κωνσταντινούπολης                 

δημιουργούνται ελληνικές εμπορικές κοινότητες, εμπορικά κέντρα και λιμάνια στη Μεσόγειο,                   

στη Μαύρη Θάλασσα και στα Βαλκάνια, με παράλληλες μετακινήσεις πληθυσμών από τον                       

Πόντο σε βορειότερες περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και στην Υπερκαυκασία, δημιουργώντας                     

παροικίες στη Νότια Ρωσία, στην Ουκρανία, στη Γεωργία, στην Αρμενία, στο Αζερμπαϊτζάν και                         

στο Ουζμπεκιστάν, που επέζησαν παρά τις αντίξοες συνθήκες του 20ου αιώνα . 12

 

Ένα δεύτερο κύμα διασποράς,, λαμβάνει χώρα από τα τέλη του 19ου αιώνα εώς και τις                             

αρχές της δεκαετίας του 1970, από το νεοσύστατο ελληνικό κράτος προς χώρες υποδοχής                         

μεταναστών, κυρίως του δυτικού κόσμου, όπως η Γερμανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ο                         

Καναδάς, η Αυστραλία αλλά και αποικιοκρατούμενες χώρες όπως αυτές της Αφρικής, με τη                         

δημιουργία των πρώτων σύγχρονων μεταναστευτικών κοινοτήτων. Στο μεσοδιάστημα μεταξύ                 

1952 και 1972 μετανάστευσαν περίπου 1,2 εκατομμύρια Έλληνες προς τρίτες χώρες, μόνο προς                         

τη Γερμανία 600.000.  13

 

Σύμφωνα με τον Richard Clogg, υπάρχει ένας διαχωρισμός μεταξύ των Ελλήνων της                       

Κωνσταντινούπολης, της Δυτικής Μακεδονίας, της Καππαδοκίας και του Πόντου και των                     

Ελλήνων της Διασποράς, εφόσον οι πρώτοι δεν προέκυψαν από κάποια εκούσια ή ακούσια                         

μετανάστευση. Έτσι, η διασπορά χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, την ιστορική και τη                       

μεταναστευτική, με τη δεύτερη να ορίζεται ως η εκούσια μετακίνηση πληθυσμών η οποία                         

συνδέεται στενά με το φαινόμενο της εργατικής μετανάστευσης στα τέλη του 19ου αιώνα. Κατά                           

την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας λόγω της βιαιότητας της υφιστάμενης περιόδου,                     

προκύπτουν οι κοινότητες ιστορικής διασποράς, όπως ονομάστηκαν, που τροφοδοτούνται από                   

την τουρκική επικράτεια. Στην ιστορική διασπορά συγκαταλέγονται επίσης οι κοινότητες της                     

δεκαετίας του 1940 που δημιουργήθηκαν λόγω της αύξησης των πολιτικών προσφύγων και σε                         

αυτές δεν υπήρξε καμία εμπλοκή του εθνικού κέντρου. Αντίθετα, οι κοινότητες μεταναστευτικής                       

11 Ο.π., σελ.13 12 Χασιώτης, Ι Κ. Επισκόπηση της ιστορίας της νεοελληνικής διασποράς. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1993. 13 Clogg, R. Η Ελληνική διασπορά στον 20ο αιώνα. Μτφρ: Μ Φράγκου. Κριτική Γεωγραφική Σκέψη, no. 3.                                 Κρήτη: Ελληνικά Γράμματα, 2004. 

5 

διασποράς μετά την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ψυχρού Πολέμου, που                         

προέκυψαν κυρίως μετά το 1950, είναι προϊόν μίας εκούσιας και ελεγχόμενης συμφωνίας                       

μεταξύ του κράτους υποδοχής μεταναστών και του ελληνικού κράτους . Μία ξεχωριστή                       14

κατηγορία αποτελούν οι βίαια μετακινηθέντες πληθυσμοί όπως οι πολιτικοί πρόσφυγες μετά τη                       

λήξη του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου το 1949, σε χώρες του λεγόμενου “Ανατολικού μπλοκ”. 

 

Η πολιτική ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας γνώρισε έντονες διακυμάνσεις και                   

συνέβαλε στη διατήρηση στενών σχέσεων μεταξύ Διασποράς και εθνικού κέντρου. Καταρχάς, τα                       

λεγόμενα “εθνικά ζητήματα”, όπως π.χ. το Κυπριακό, οι εντάσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις                       

και το Μακεδονικό, έφεραν τους ομογενείς στο πλευρό της Ελλάδας με πολύ έντονο τρόπο.                           

Κατά δεύτερον, το ελληνικό κράτος επιδίωξε με μια σειρά πολιτικών πρωτοβουλιών, να                       

συσφίγξει τους δεσμούς ανάμεσα στην ομογένεια και το εθνικό κέντρο, ιδιαίτερα μετά τη                         

μεταπολίτευση του 1974, όπου άρχισε να υπολογίζει σοβαρά τον παράγοντα Διασπορά. Η                       

μεταπολίτευση έφερε στην επικαιρότητα τη διαμόρφωση μιας μη ελλαδοκεντρικής, αμφίδρομης                   

σχέσης της Ελλάδας και της ομογένειας, κάτι το οποίο προσκρούει στον καθοριστικό ρόλο που                           

παίζουν τα πολιτικά κόμματα στη δημόσια ζωή της χώρας και στην ανομοιογένεια ως προς τον                             

χαρακτήρα και την οργανωτική διάρθρωση των κατά τόπους ελληνικών κοινοτήτων.  15

 

Η ύπαρξη μιας θεσμοθετημένης μορφής σύνδεσης με την Ελλάδα, ήταν ένα                     

μακροχρόνιο και βασικό αίτημα του Απόδημου Ελληνισμού αφού ο κατακερματισμός των                     

Υπηρεσιών για τον απόδημο Ελληνισμό, δεν προσέφερε τη δυνατότητα για συγκεκριμένη και                       

υπεύθυνη ενημέρωση για τα θέματα που τους αφορούσαν. Το 1983 η Ελληνική Κυβέρνηση                         

δείχνοντας ενδιαφέρον για τα προβλήματα που απασχολούν τους Απόδημους Έλληνες                   

εκπόνησε μία ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική, ταυτόχρονα εθνική και κοινωνική.                 

Απόρροια της νέας αυτής πολιτικής, αποτέλεσε η δημιουργία της Γενικής Γραμματείας                     

Αποδήμου Ελληνισμού το 1983. 

 

Παρά τη χρονική επικάλυψη της ιστορικής και μεταναστευτικής διασποράς, γεωγραφικά                   

ο απόδημος Ελληνισμός εστιάζεται σήμερα στην Ευρώπη, με 1.182.973 αποδήμους, με τα ηνία                         

να κρατάνε η Γερμανία, η Ουκρανία και η Βρετανία, και στην Αμερική με 3.402.220 απόδημων                             

Ελλήνων, ενώ συνολικά σε όλο τον κόσμο ο αριθμός τους φτάνει τους 5.514.403 .  16

14 Clogg, R. Η Ελληνική διασπορά στον 20ο αιώνα. Μτφρ: Μ Φράγκου. Κριτική Γεωγραφική Σκέψη, no. 3.                                 Κρήτη: Ελληνικά Γράμματα, 2004. Σελ. 34-43 15 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. 16 Ο υπολογισμός αυτός είναι κατά προσέγγιση, αφενός μεν διότι οι σχετικές καταμετρήσεις που έχουν                             γίνει από διάφορες υπηρεσίες της Ελλάδας όσο και των χωρών υποδοχής διαφέρουν ανάλογα με την                             μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε και αφετέρου διότι υπάρχουν περιοχές (π.χ. χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.)                         όπου η καταμέτρηση παρουσιάζει δυσχέρειες. Γενικά Στοιχεία Διασποράς, Γενική Γραμματεία Απόδημου                   Ελληνισμού 

6 

 

 

 

Οι μορφές οργάνωσης των Αποδήμων Ελλήνων στις χώρες διαμονής τους είναι οι εξής:                         

Ομοσπονδίες, Κοινότητες, Εθνικοτοπικές οργανώσεις, ενορίες και λοιποί σύλλογοι               

(πολιτιστικοί, φιλανθρωπικοί, αθλητικοί). Συνολικά υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 3.000                 

οργανώσεις. Πρώτη βαθμίδα οργάνωσης είναι οι ελληνικές κοινότητες (οι Έλληνες μιας πόλης                       17

του εξωτερικού) ή οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι (οι Έλληνες μιας πόλης του εξωτερικού, που                         

κατάγονται από μια συγκεκριμένη στενότερη ή ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας --                       

χωριό, νομός, διαμέρισμα), δεύτερη βαθμίδα είναι οι Ομοσπονδίες, των παραπάνω                   

οργανώσεων που υπάρχουν σε εθνικό επίπεδο της ξένης χώρας (π.χ., Ομοσπονδία Ελληνικών                       

Κοινοτήτων Γερμανίας, Ομοσπονδία Θρακικών Συλλόγων Γερμανίας κ.λ.π.) και τρίτη βαθμίδα                   

είναι οι συνομοσπονδίες που λειτουργούν σε διεθνές επίπεδο (π.χ. Παμμακεδονική,                   

Πανηπειρωτική, Παμμεσσηνιακή κ.λ.π.). Σύμφωνα με στοιχεία της ΓΓAΕ, οι καταγεγραμμένες                   

οργανώσεις είναι περίπου 2877. Διακρίνονται σε 952 κοινότητες, 974 εθνικοτοπικές οργανώσεις                     

και 951 διάφορους άλλους συλλόγους. Επίσης, υπάρχουν 38 Ομοσπονδίες κοινοτήτων και 50                       

ομοσπονδίες εθνικοτοπικών οργανώσεων. 

 

H κοινότητα αποτελεί μια οργάνωση "ομπρέλα," έχει δηλαδή πολλαπλούς σκοπούς και                     

δε διακρίνεται από λειτουργική εξειδίκευση. Οι υπάρχουσες κοινότητες ταξινομούνται σε τρεις                     

κύριες κατηγορίες: 

α) στην ενοριακή κοινότητα υπό την αιγίδα της εκκλησίας, στην οποία υπάρχει πλήρης δεσμός                           

με την εκκλησία. 

β) στην κοινότητα-ενορία, στην οποία υπάρχει σχετική αυτονομία από την Εκκλησία. 

γ) στην Εθνική κοινότητα, στην οποία υπάρχει πλήρης ανεξαρτησία από την Εκκλησία.  18

17 Γενικά Στοιχεία Διασποράς, Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού 18 Ο.π. 

7 

H διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας, αποτελεί την κύρια πρόκληση για τη Διασπορά,                       

αφού η γνώση της ελληνικής γλώσσας, απειλείται από το ξένο γλωσσικό περιβάλλον, όταν                         

μάλιστα επικρατεί η διεθνώς κυρίαρχη γλώσσα, η αγγλική. Για το λόγο αυτό, οι ελληνικοί                           

φορείς όπως το κράτος, η εκκλησία, οι εθνικοτοπικές και άλλες οργανώσεις καταβάλλουν                       

προσπάθειες για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στις κύριες εστίες της Διασποράς, κατά                         

κανόνα σε συνεργασία με τις αρχές του τόπου υποδοχής. Πρόκειται για ποικίλες μορφές                         

διδασκαλίας σε ιδρύματα που διαφέρουν από χώρα σε χώρα (ιδιωτικά ελληνόφωνα σχολεία,                       

δημόσια σχολεία της χώρας υποδοχής με προαιρετικά μαθήματα ελληνικής γλώσσας,                   

διδασκαλία με πρωτοβουλία της Εκκλησίας κ.ά.).  19

 

Οι πολιτικές που καθορίζουν την ελληνόγλωσση εκπαίδευση στη σύγχρονη ελληνική                   

Διασπορά εκπορεύονται από τρία κέντρα, την ελληνική κυβέρνηση, τις κυβερνήσεις των χωρών                       

διαμονής και τις ίδιες τις ελληνικές παροικίες. Στο πλαίσιο της παροικίας, οι θεσμοί ή                           

οργανώσεις που λαμβάνουν εκπαιδευτικοπολιτικές πρωτοβουλίες και λειτουργούν ως φορείς                 

ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης είναι οι Αστικές Κοινότητες και η Εκκλησία, φαινόμενο το οποίο                       

λαμβάνει χώρα σε κράτη όπως οι Η.Π.Α., ο Καναδάς, η Αυστραλία και οι χώρες της πρώην                               

Σοβιετικής Ένωσης, όπως η Ρωσία, η Ουκρανία και η Γεωργία. Σε αντίθεση με τις παραπάνω                             

χώρες, στην Ευρωπαϊκή Ένωση η ελληνόγλωσση εκπαίδευση είναι υπό την εποπτεία και                       

συνιστά αποκλειστική ευθύνη των εκπαιδευτικών υπηρεσιών των κρατών διαμονής ή/και της                     

Ελλάδας. Αυτή η ουσιώδης διαφορά μεταξύ της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης σε χώρες της Ε.Ε.                         

και της εκπαίδευσης σε άλλες χώρες, ανάγεται κατά κύριο λόγο στη διαφορετική εξέλιξη της                           

ελληνικής μετανάστευσης αλλά και τις διαφορετικές πολιτικές συγκυρίες. Αυτές οι μορφές                     

ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης ανάγονται σε δύο διαφορετικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις. η μία                   

εκ των οποίων είναι εθνοκεντρική και λειτουργεί σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η                           

δεύτερη είναι διαπολιτισμικά προσανατολισμένη και λειτουργεί στο πλαίσιο της                 

πολυπολιτισμικής εκπαιδευτικής πολιτικής συγκεκριμένων χωρών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η                   

ελληνόγλωσση εκπαίδευση στη Διασπορά να μην είναι ομοιόμορφη.  20

 

 

Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και η οργάνωση των αποδήμων Ελλήνων με γνώμονα την                           

παραπέρα ανάπτυξη των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων τους. Έτσι, υπάρχουν αρκετά                 

εμπορικά επιμελητήρια, σύλλογοι επιστημόνων, ιατρών, τραπεζικών κ.λ.π. Η συνολική αυτή                   

δραστηριότητα έχει καταστήσει τον απόδημο Ελληνισμό, ειδικά στις χώρες που αυτός είναι                       

πληθυσμιακά ισχυρός, μοχλό ανάπτυξης και προόδου. Η δυναμική που αυτή η δραστηριότητα                       

εμπεριέχει του επιτρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι αρκετών χωρών                       

19 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. Σελ. 318 20 Δαμανάκης, M. Ταυτότητες και εκπαίδευση στη διασπορά. Αθήνα: Gutenberg, 2007. 

8 

υποδοχής, με απτά παραδείγματα την ανάδειξη των συμπατριωτών μας σε υψηλά πολιτικά                       

αξιώματα με προφανή οφέλη για την Ελλάδα.  21

 

Στην οργάνωση της ομογένειας, εξαιρετική σημασία έχει η λειτουργία από το 1996, με                         

έδρα τη Θεσσαλονίκη, του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού (Σ.Α.Ε). Το τελευταίο, αρχικά είχε                       

συμβουλευτικό χαρακτήρα για θέματα Αποδημίας - Παλιννόστησης και σε αυτό στο οποίο                       

εκπροσωπούνται οι κυριότερες ανά τον κόσμο οργανώσεις των ομογενών ενώ σήμερα έχει                       

αναδειχθεί σε επίσημο φορέα εκπροσώπησης της ομογένειας στην ελληνική πολιτεία. Το ΣΑΕ                       

αντιμετώπισε προβλήματα στα πρώτα του χρόνια αναφορικά με την αντίφαση ανάμεσα στο μη                         

κυβερνητικό του χαρακτήρα και το βασικό ρόλο που διατηρεί το κράτος στις διαδικασίες της                           

συγκρότησής του, όπως και με το βάρος που δόθηκε σε κάποιες ομογενειακές οργανώσεις                         

αμφισβητήσιμης αντιπροσωπευτικότητας, τη συγκεντρωτική αντίληψη και επιμονή σε μια εκ                   

των άνω καθοδήγηση, καθώς και τη συχνή συνεδριακή πολυτέλεια.  22

 Ένας ακόμα παράγοντας που συνενώνει τους ομογενείς σε όλον τον κόσμο είναι, εκτός                         

από τη χρήση του διαδικτύου, και η δορυφορική τηλεόραση, που επιτρέπει στα κρατικά και                           

ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια να μεταδίδουν τα προγράμματά τους στο εξωτερικό. Η αμεσότητα                       

της τηλεοπτικής εικόνας είναι ένα νέο σημαντικό στοιχείο, που φέρνει πιο κοντά την Ελλάδα και                             

τη Διασπορά, καθώς υπάρχουν αιτήματα και προτάσεις που έχουν κατά καιρούς υποβληθεί από                         

ομογενειακούς φορείς, με σκοπό τη βελτίωση των προγραμμάτων και την καλύτερη                     

προσαρμογή τους στις ανάγκες των ομοεθνών της Διασποράς. Η ERT World είναι το διεθνές                           23

δημόσιο δορυφορικό τηλεοπτικό κανάλι της ΕΡΤ για τους Έλληνες ομογενείς και στην                       

ιστοσελίδα της αναφέρει ότι το δορυφορικό της πρόγραμμα αποτελεί έναν από τους                       

βασικότερους επικοινωνιακούς μηχανισμούς που διατηρεί ζωντανή την ελληνική γλώσσα και                   

διασώζει την ιστορική μνήμη στις εστίες του απόδημου Ελληνισμού .  24

 

Ομογένεια και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής 

 Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι η αφετηρία της αναδημιουργίας της                     

ελληνικής Διασποράς . Η ελληνοαμερικανική κοινότητα διαθέτει τη μακρότερη ιστορία                 25

ανάμεσα στις ελληνικές διασπορικές κοινότητες που αναπτύχθηκαν μετά τον 19ο αιώνα. Για το                         

λόγο αυτό, είναι ιδιαίτερα πολυσύνθετη κοινωνικά και οργανωτικά. Οι μεγαλύτερες                   

21 Γενικά Στοιχεία Διασποράς, Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού 22 Κιτρόεφ Α., Η μεταπολεμική Μετανάστευση, Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος                               αιώνας., Αθήνα, 2006. 23 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. 24 https://program.ert.gr/ErtWorld/ 25 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering                               O., Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. 

9 

συγκεντρώσεις παρατηρούνται στις βορειοανατολικές περιοχές των Η.Π.Α., οι οποίες ως οι                     

εγγύτερες στην Ευρώπη, αποτελούσαν τη θύρα εισόδου στις Η.Π.Α. Επίσης οι περιοχές αυτές                         

προσέφεραν απασχόληση, καθώς αποτελούσαν μερικές από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες                 

βιομηχανικές εστίες του κόσμου. Η διαμόρφωση ενός σημαντικού ελληνοαμερικανικού χώρου                   

στη Βορειοανατολική Αμερική κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, καθόρισε τη                       

γεωγραφική κατανομή της ελληνικής Διασποράς και στο μέλλον, καθώς τα νέα κύματα                       

μετανάστευσης εντάσσονταν και ενίσχυαν τις προηγούμενες γεωγραφικές επιλογές. Στις                 

νοτιοανατολικές Η.Π.Α. υπάρχουν παλιές ελληνοαμερικανικές κοινότητες που σχετίζονται με τις                   

θαλασσινές εργασίες, ενώ στις δυτικές Η.Π.Α. η ελληνική παρουσία έχει ως αφετηρία την                         

κατασκευή σιδηροδρομικών δικτύων, η οποία απασχόλησε μεγάλο αριθμό ελλήνων εργατών                   

στις αρχές του 20ού αιώνα. Λόγω της σημασίας της ελληνοαμερικανικής κοινότητας και της                         

επιρροής της στην εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α., τα προξενεία της Ελλάδας, όπως π.χ. το                           

γενικό προξενείο στη Βοστώνη, διαθέτουν ιδιαίτερη αίγλη.  26

  

Ο ρόλος της Εκκλησίας σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής είναι εξαιρετικά                     

σημαντικός,, καθώς οι παραδόσεις των Η.Π.Α. είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές απέναντι στην κοινωνική                       

δραστηριοποίηση των θρησκευτικών θεσμών. Έτσι, η Εκκλησία είχε καθοριστικό οργανωτικό                   

ρόλο στον ελληνοαμερικανικό χώρο, με την Αρχιεπισκοπή της Αμερικής να υπάγεται στο                       

Οικουμενικό Πατριαρχείο, όμως να διαθέτει σημαντική αυτονομία. Με ιδιαίτερα συγκεντρωτική                   

δομή στο παρελθόν, τελευταία έχει ακολουθήσει αποκεντρωτική πορεία, με την μετατροπή των                       

επισκοπών σε μητροπόλεις . Στις ΗΠΑ, ως φορέας της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης λειτουργεί                     27

σχεδόν αποκλειστικά η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία Αμερικής, γεγονός που διασφαλίζει μια                   

σχετική ομοιογένεια της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης ως προς την οργάνωση και τα                     

περιεχόμενά της. Μόλις τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί και άλλοι φορείς, λόγω της                         

εκπαιδευτικής πολιτικής ορισμένων πολιτειών της Αμερικής, οι οποίες προωθούν τα λεγόμενα                     

Charter Schools.  28

 

Η ελληνική ακαδημαϊκή διασπορά, που αποτελεί μία σημαντική διάσταση της                   

Διασποράς, παρουσιάζεται με ιδιαίτερη πυκνότητα στις Η.Π.Α., χώρα η οποία συνειδητά                     

προσπάθησε να προσελκύσει ξένους εγκεφάλους κατά τις μεταπολεμικές δεκαετίες. Το δίκτυο                     

της ελληνοαμερικανικής ακαδημαϊκής Διασποράς, το οποίο συνδέεται συχνά με το αντίστοιχο                     

ευρωπαϊκό δίκτυο, διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ελληνικής                   

ταυτότητας, καθώς προσφέρει πνευματική ηγεσία και υποδείγματα στις κατά τόπους                   

κοινότητες. Αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο για τον Ελληνισμό, καθώς λειτουργεί ως                     

26 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. 27 Δαμανάκης, M. Ταυτότητες και εκπαίδευση στη διασπορά. Αθήνα: Gutenberg, 2007. 28 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. 

10 

σύνδεσμος ανάμεσα στα πρωτοποριακά πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα του                 

εξωτερικού και το ελληνικό πανεπιστημιακό, ερευνητικό και φοιτητικό περιβάλλον, και φέρνει                     

σε επαφή την Ελλάδα με τα διεθνή ρεύματα.  29

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

29 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. 

11 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 

Παλιννοστούντες Ομογενείς 

 Η παλιννόστηση αποτελεί παράλληλο με τη μετανάστευση και μόνιμο στοιχείο στην                     

ιστορία του Ελληνισμού . H διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την περίοδο 1914-1918                     30

και η Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, οδήγησε σε τεράστιες μετακινήσεις Ελληνικών                     

πληθυσμών από την Μικρά Ασία και τον Πόντο προς την Ελλάδα και τη Ρωσία. Στη Ρωσία και                                 

τις Χώρες της Μαύρης Θάλασσας, ήδη υπήρχαν αρκετοί Έλληνες επιδιδόμενοι στο εμπόριο και                         

τη ναυτιλία και αυτός ήταν ο λόγος που αυτοί ήταν δελεαστικοί τόποι νέας εγκατάστασης για                             

τους πρόσφυγες από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τη διάλυση της . 31

 

Ο ακριβής προσδιορισμός της παλιννόστησης τις πρώτες δύο δεκαετίες μετά τον                     

εμφύλιο είναι δύσκολος, επειδή το ελληνικό κράτος δεν κατέγραφε παλιννοστούντες πριν το                       

1968. Την περίοδο 1950-1966 ήρθαν στην Ελλάδα περίπου 70.000 Έλληνες από την Αίγυπτο και                           

άλλες χώρες της Αφρικής, και μερικές χιλιάδες Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Από τα τέλη                         

της δεκαετίας του 1960, και με αυξανόμενους ρυθμούς άρχισαν να επιστρέφουν στην Ελλάδα                         

χιλιάδες μετανάστες, εκείνοι που είχαν ακολουθήσει τα μεγάλα μεταπολεμικά μεταναστευτικά                   

κύματα προς τη Δυτική Ευρώπη. Στο διάστημα 1968-1977 επαναπατρίστηκαν 237.500 άτομα,                     

ενώ οι επαναπατρισμοί αυξήθηκαν τα επόμενα χρόνια, το 1980 ο συνολικός αριθμός των                         

παλιννοστησάντων έφτασε τα 390.000 άτομα . Οι παλιννοστήσεις έχουν σχέση περισσότερο με                     32

παράγοντες στις χώρες υποδοχής και λιγότερο με την Ελλάδα. Για παράδειγμα, στην περίπτωση                         

της επιστροφής των εργατών της Δυτικής Ευρώπης, τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα                       

που δημιουργήθηκαν για τους αλλοδαπούς μετά τη λήξη της μεταβατικής περιόδου της                       

βιομηχανικής ανασυγκρότησης των χωρών φιλοξενίας και την οικονομική ύφεση του 1973                     

έπαιξαν καίριο ρόλο.  33

 

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 η Ελλάδα άρχισε να λαμβάνει μέτρα προς την                             

κατεύθυνση της ενθάρρυνσης της παλιννόστησης και της εισαγωγής κεφαλαίων των                   

επαναπατριζομένων. Τα μέτρα αυτά, οικονομικά κίνητρα, εργασιακές και στρατολογικές                 

διευκολύνσεις, διασφάλιση ασφαλιστικών δικαιωμάτων κ.α., δεν απέβλεπαν μόνο στην επίτευξη                   

οικονομικών στόχων, αλλά και στην αντιμετώπιση της δημογραφικής στασιμότητας της χώρας.                     

Με την καθιέρωση, το 1988, του δικαιώματος της ελεύθερης εγκατάστασης των μετακινούμενων                       

30 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. Σελ. 26-29 31 Ενημέρωση για τους Παλιννοστούντες, Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήμων και                       Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων 32 Ι.Κ.Χασιώτης, Επισκόπηση της Ιστορίας της Νεοελληνικής Διασποράς, Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Βάνιας, 1993,                       σελ. 153 - 163 33 Ο.π. 

12 

εργαζομένων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναστάλθηκαν οι παλιννοστήσεις και μερικοί                     

δεκάδες χιλιάδες Έλληνες επέστρεψαν ή μετανάστευσαν στη Δυτική Ευρώπη.  34

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μαζικοί επαναπατρισμοί των πολιτικών               

προσφύγων του Εμφυλίου Πολέμου από τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Από το σύνολο της                             

κατηγορίας αυτής των Ελλήνων Αποδήμων, που σύμφωνα με εκτιμήσεις της Κεντρικής                     

Επιτροπής Πολιτικών Προσφύγων της Ελλάδας αριθμούσαν 53.500 άτομα, επέστρεψαν στην                   

Ελλάδα ως τα τέλη του 1990, 34.000 άτομα. Οι επαναπατρισμοί αυτοί άρχισαν όταν τα χρονικά                             

περιθώρια για την προσαρμογή των πολιτικών προσφύγων στις κοινωνίες που τους                     

φιλοξενούσαν, περιορίστηκαν, ενώ από την άλλη μεριά υπήρχαν και τα ατομικά και                       

οικογενειακά ζητήματα, όπως για παράδειγμα η υγεία, η εκπαίδευση, η νοσταλγία κ.ά., που                         

ωθούσαν στην παλιννόστηση, έστω και κάτω από όχι ιδιαίτερα ευμενείς όρους.  35

 

Η γενίκευση, ωστόσο, των επαναπατρισμών αυτών, ευνοήθηκε από τις ειδικές                   

διακρατικές συμφωνίες της Ελλάδας με τις περισσότερες από τις χώρες φιλοξενίας (Σοβιετική                       

Ένωση, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία, Πολωνία και Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας),                   

με τις οποίες διευθετήθηκαν τα περισσότερα από τα ιδιόμορφα συνταξιοδοτικά προβλήματα                     

των πολιτικών προσφύγων και εκείνα που σχετίζονταν με τη μεταφορά των οικονομιών και της                           

κινητής τους περιουσίας. Με ειδικά νομοθετικά μέτρα το 1985, οι επαναπατριζόμενοι                     

εντάχθηκαν και στους ασφαλιστικούς οργανισμούς της Ελλάδας. Τελικά, ο επαναπατρισμός και                     

η επανένταξη των πολιτικών προσφύγων στην ελληνική πραγματικότητα έγινε χωρίς σοβαρούς                     

κλυδωνισμούς, ακόμα και στις περιπτώσεις στις οποίες είχε μεταβληθεί το προεμφυλιακό                     

γαιοκτησιακό καθεστώς.   36

 

Τα γεγονότα που συνέβησαν και οδήγησαν στη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1989, είχαν σαν                           

αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεγάλου προσφυγικού ρεύματος Ελλήνων Ομογενών προς τη                     

χώρα μας. Σύμφωνα με την απογραφή που πραγματοποίησε το σοβιετικό κράτος το 1989,                         

κατοικούσαν στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ 358.000 Έλληνες, οι οποίοι αποτελούσαν                     

αναγνωρισμένη μειονότητα· εκτιμάται όμως ότι ο πραγματικός αριθμός το 1989 πλησίαζε τα                       

500.000 άτομα.  37

 

Τα τελευταία χρόνια ένα ακόμα κύμα καταφυγής προς το εθνικό κέντρο άρχισε να                         

εμφανίζεται στη Βορειοδυτική Ελλάδα, με τους Έλληνες της Βόρειας Ηπείρου, οι οποίοι                       

34 Ενημέρωση για τους Παλιννοστούντες, Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήμων και                       Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων 35Ι.Κ.Χασιώτης, Επισκόπηση της Ιστορίας της Νεοελληνικής Διασποράς, Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Βάνιας, 1993,                     σελ. 153 - 163 36 Ο.π. 37 Γ. Νιώτης π. Υφυπουργός Εξωτερικών, “Ελληνοποιήσεις: οι μύθοι και η αλήθεια με αριθμούς”, Κυριακάτικη                             Ελευθεροτυπία, 23/1/2001  

13 

αντιμετωπίζοντας τα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα, που προκάλεσε στην                   

Αλβανία η απότομη κατάρρευση του παλαιού καθεστώτος, η αποδιάρθρωση του κοινωνικού                     

ιστού και η ανάξεση του αλβανικού εθνικισμού, άρχισαν από το 1990 να συρρέουν προς την                             

ασφαλέστερη Ελλάδα. Στη δημιουργία και τη συντήρηση του κλίματος αυτού επενεργούν και                       

άλλοι παράγοντες όπως η άμεση γειτνίαση του βορειοηπειρωτικού με τον ελλαδικό χώρο, οι                         

δυνατότητες φιλοξενίας, οι προοπτικές απασχόλησης και εκπαίδευσης του ελληνικού στοιχείου                   

κ.ά. Υπολογίζεται ότι από το αρχικό κύμα των 170.000 περίπου Βορειοηπειρωτών φυγάδων                       

προς την Ελλάδα οι 80.000 παρέμειναν στην ελληνική επικράτεια, οι περισσότεροι με την                         

προσδοκία μόνιμης εγκατάστασης.  38

 

Το κράτος, αποβλέποντας στην υποδοχή και την αρωγή στους παλιννοστούντες, ίδρυσε                     

το 1990 το Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων,                     

και προχώρησε σε ειδική νομοθεσία το 2000. Το Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. υπήρξε Κοινωφελές Ίδρυμα                       

Ιδιωτικού Δικαίου και ιδρύθηκε με σκοπό την υποδομή και κοινωνική ένταξη των Ελλήνων της                           

τέως Σοβιετικής Ένωσης, που ήδη είχαν αρχίσει να φτάνουν στην χώρα μας από το 1988, την                               

περίθαλψη των Αλβανών φυγάδων στους Βόρειους κυρίως Νομούς της χώρας, την αποστολή                       

και διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας (Ελληνικής και Κοινοτικής) στην Αλβανία και την                     

ανάπτυξη παράλληλα προγράμματος βοήθειας και στήριξης των παλιννοστούντων ομογενών.  39

 

Σύλλογοι και μη κυβερνητικοί οργανισμοί, καθώς και μελετητές, εστιάζουν την προσοχή                     

τους πάνω στα ζητήματα που απασχολούν τους παλιννοστούντες από την Ανατολική Ευρώπη                       

και τις περιοχές του Καυκάσου, καθώς μεγαλύτερες δυσκολίες κοινωνικής ενσωμάτωσης στην                     

Ελλάδα αντιμετώπιζαν όσοι επέστρεφαν από τις Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Οι                       

ίδιοι οι παλιννοστούντες απογοητεύονταν όταν φτάνοντας στην Ελλάδα δεν την έβρισκαν                     

αμετάλλαχτη ή όταν βρίσκονταν σε επαφή με δυσάρεστες κοινωνικές καταστάσεις, από τις                       

οποίες είχαν πια τελείως αποξενωθεί. Αισθάνονται λοιπόν οι ίδιοι και ακόμα περισσότερο τα                         

παιδιά τους, στην αρχή τουλάχιστον της εγκατάστασής τους, σαν ξένοι, και μάλιστα σχεδόν το                           

ίδιο ξένοι από όσο αισθάνονταν και στη χώρα που τους φιλοξενούσε.  40

 

Οι ειδικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν με την διάλυση της ΕΣΣΔ, η τάση φυγής, οι                           

εμφύλιες συγκρούσεις, η καθυστέρηση χορήγησης άδειας εισόδου με την ένδειξη                   

«παλιννόστηση» έφερε στη Ελλάδα ένα κύμα προσφύγων στο οποίο περιλαμβάνονταν μεγάλος                     

αριθμός παλιννοστούντων, όπως και μελών οικογένειας παλιννοστούντων που τους στερούσαν                   

της άδεια εισόδου με την ένδειξη «παλιννόστηση». Μαζί με τους ομογενείς που δικαιούνταν την                           

38 Ι.Κ.Χασιώτης, Επισκόπηση της Ιστορίας της Νεοελληνικής Διασποράς, Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Βάνιας, 1993,                       σελ. 153 - 163 39 Σκοπός, Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήμων και Παλιννοστούντων Ομογενών                     Ελλήνων 40 Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Hering O.,                                 Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006. Σελ. 26-29 

14 

άμεση νομιμοποίηση τους, επωφελήθηκαν και άλλα πρόσωπα με χρήση πλαστών εγγράφων και                       

πιστοποιητικών προκειμένου να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια και το ελληνικό                   

διαβατήριο, αφού δεν είχαν αυτό το έννομο δικαίωμα.  41

  

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παλιννοστούντες ομογενείς, πέραν του                 

ζητήματος της απόδοσης της ελληνικής ιθαγένειας, είναι οι τεράστιες δυσκολίες που                     

αντιμετωπίζουν για προσαρμοσθούν και να εργασθούν σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου δεν                           

κατέχουν γνώση της σωστής χρήσης της ελληνικής γλώσσας και οι συνθήκες διαβίωσης είναι                         

τελείως διαφορετικές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να αντιμετωπίζουν κοινωνικές, οικονομικές και                     

πολιτικές συνθήκες άγνωστες για αυτούς, με τεράστια προβλήματα προσαρμογής. Εύκολα                   

μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι οι ομογενείς παλιννοστούντες είναι σε μεγάλο αριθμό θύματα                         

διακρίσεων, ξενοφοβίας, ακόμη και ρατσισμού, συνέπεια των ειδικών συνθηκών αφομοίωσης,                   

προσαρμογής και διαβίωσής τους στη Ελλάδα.  42

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

41 Ενημέρωση για τους Παλιννοστούντες, Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήμων και                       Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων 42 Ο.π. 

15 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 

Νομικά ερείσματα 

 

 Στο παρόν μέρος, θα εξετάσουμε τα νομικά ερείσματα των ζητημάτων που                     

αναδεικνύονται μέσα από τις σχέσεις της ελληνικής πολιτείας με τους Έλληνες του εξωτερικού.                         

Ειδικότερα, θα προβούμε στην ανάλυση θεμάτων σχετικά με διευκρινίσεις ορισμένων όρων, τη                       

διασύνδεση της Μητρόπολης και της ομογένειας, καθώς επίσης και τον μανδύα νομιμότητας                       

που περιβάλλει τα ζητήματα αυτά. 

 

Διάκριση των όρων Ιθαγένεια - Υπηκοότητα - Εθνικότητα  

Με τον όρο ιθαγένεια, εννοείται ο νομικός δεσμός ενός προσώπου με ορισμένη Πολιτεία                         

και αποτελεί σημαντικό στοιχείο εξατομίκευσης του προσώπου. Με βάση την ιθαγένεια τα                       

πρόσωπα διακρίνονται σε ημεδαπούς (αυτοί που έχουν την ελληνική ιθαγένεια) και                     

αλλοδαπούς (αυτοί που δεν έχουν την ελληνική ιθαγένεια) . Ο κώδικας Ελληνικής ιθαγένειας                       43

ορίζει ότι «το τέκνο Έλληνα ή Ελληνίδας αποκτά από τη γέννησή του την Ελληνική Ιθαγένεια» .                             44

Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά των μεταναστών έχουν Ελληνική ιθαγένεια ακόμη κι αν γεννηθούν                           

στο εξωτερικό. Και τα παιδιά των παιδιών αυτών επίσης κοκ. 

 

Η πλειοψηφία των θεωρητικών ασπάζεται την άποψη ότι η έννοια της ιθαγένειας                       

συμπίπτει, αλλά δεν ταυτίζεται με την έννοια της υπηκοότητας. Η υπηκοότητα έχει μοναρχική                         

προέλευση, καθώς σημαίνει αυτόν ο οποίος υπακούει και εξουσιάζεται. Πρόκειται για ένα                       

ενωτικό δεσμό που λειτουργεί κάθετα – δηλαδή το κράτος απαιτεί από τους υπηκόους του ένα                             

ορισμένο αριθμό υποχρεώσεων προς αυτό. Αντίθετα, η έννοια της ιθαγένειας υποδηλώνει την                       

οριζόντια ενωτική σχέση μεταξύ κράτους και πολίτη και εστιάζει στα δικαιώματα που το κράτος                           

επιφυλάσσει αποκλειστικά στους δικούς της πολίτες, αυτούς, δηλαδή, που θεωρούνται                   

ημεδαποί και οι οποίοι αντιπαραβάλλονται με τους αλλοδαπούς .  45

 

Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των σύγχρονων κρατών είναι δομημένα στη λογική του                       

εθνικού κράτους , συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής Δημοκρατίας , αυτό έχει ως                   46 47

43 Α.Σ. Γεωργιάδης στο Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, Γ΄ έκδοση έτος 2002, σελ. 128, 129  44 “Άρθρο 1 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, (Ν. 3284/2004, ΦΕΚ Α΄ 217/10.11.2004, όπως τροποποιήθηκε                           με το άρθρο 1 του Ν.3838/2010, ΦΕΚ Α' 49/24.3.2010 και ισχύει). “ 45 Ζωή Παπασιώπη-Πασιά στο Δίκαιο Ιθαγένειας, Μέρος Α’. Ορισμός, έννοια και φύση του δικαίου                           ιθαγένειας, σελ. 10 46 Κοντογιώργης Γ. Η γνωσιολογία των συλλογικών ταυτοτήτων: Οι νεότερες προσεγγίσεις και η ελληνική                           ταυτότητα., Οκτώβριος 2010, contogeorgis.blogspot.com. 

16 

αποτέλεσμα να δημιουργείται η εντύπωση ότι η εθνικότητα και η ιθαγένεια είναι ταυτόσημες                         

έννοιες• κατα κρατούσα στη θεωρία άποψη, όμως, οι δύο όροι εκφράζουν δύο διαφορετικές                         

σχέσεις. Από την ιθαγένεια πρέπει, σύμφωνα με αυτή την άποψη, να διακρίνεται η εθνικότητα,                           

η οποία αποτελεί τον πραγματικό δεσμό μεταξύ ενός προσώπου και ενός έθνους. Όσοι ανήκουν                           

στο ίδιο έθνος λέγονται ομοεθνείς ή ομογενείς, ενώ οι άλλοι αλλοεθνείς ή αλλογενείς .  48

 

Εν προκειμένω, το Συμβούλιο της Επικρατείας, κρίνοντας το ζήτημα της                   

συνταγματικότητας των άρθρων 14-21 και 24 του ν.3838/2010 , διευκρίνισε ότι παρόλο που                       49

είναι σαφής, κατά το Σύνταγμα, η διάκριση μεταξύ λαού και έθνους, ούτε από το άρθρο 1 παρ. 3                                   

Συντ., ούτε από άλλη συνταγματική διάταξη απορρέει υποχρέωση του νομοθέτη να θέτει ως                         

προϋπόθεση για την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας, την διαπίστωση γνήσιου δεσμού με το                         

ελληνικό έθνος, δηλαδή την ύπαρξη ήδη διαμορφωθείσας εθνικής συνείδησης των                   

πολιτογραφούμενων αλλοδαπών. Μάλιστα, κατά την ειδικότερη γνώμη του Συμβούλου Μιχάλη                   

Πικραμένου επιπροσθέτως των ανωτέρω, λεκτέα και τα εξής : Η ρήτρα «υπέρ του έθνους» που                             

καθιερώνει το άρθρο 1 παρ. 3 του ισχύοντος Συντάγματος, ερμηνευόμενη ενόψει των σύγχρονων                         

διεθνών κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών συνθηκών στο πλαίσιο των οποίων αναπτύσσονται,                     

μεταξύ των άλλων, διαδοχικά μεταναστευτικά ρεύματα που διακρίνονται για τη μαζικότητά τους,                       

αποβλέπει στη διατήρηση της συνέχειας και της ενότητας του ελληνικού έθνους . Συνεπώς, κατά τα                           50

ανωτέρω ο νομοθέτης οφείλει μεν να λάβει υπόψη την εννοιολογική διαφοροποίηση των όρων                         

“έθνος” και, κατ’ επέκταση, “εθνικότητα” από τον όρο “λαός” που θέτει το ίδιο το Σύνταγμα,                             

χωρίς ωστόσο να υφίσταται υποχρέωση αντανάκλασης της διαφοροποίησης αυτής στη θέση                     

κριτηρίων για την ένταξη στην Ελληνική Πολιτεία και την απόδοση της Ελληνικής ιθαγένειας                         

στους μη έχοντες την τελευταία. Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει σαφές το γεγονός ότι τα ως άνω                                 

διατυπώθηκαν με αφορμή μια κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως, αφορώσα κατά βάση την απόδοση                       

της Ελληνικής ιθαγένειας σε αλλοδαπούς διαμένοντες στην Ελλάδα, χωρίς να έχει ληφθεί                       

υπόψη η περίπτωση των Ελλήνων τη καταγωγή διαμενόντων στην αλλοδαπή.  

 

 

 

 

   

47 ΣτΕΟλ 460/2013: “ο εθνικός νομοθέτης δεν μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι το ελληνικό κράτος                               ιδρύθηκε και υπάρχει ως εθνικό κράτος με συγκεκριμένη ιστορία και ότι ο χαρακτήρας αυτός είναι εγγυημένος                               τουλάχιστον από τους ορισμούς του άρθρου 1 παρ.3 του ισχύοντος Συντάγματος(...)”. 48 Α.Σ. Γεωργιάδης στο Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, Γ΄ έκδοση έτος 2002, σελ. 128, 129 49 ΣτΕΟλ 460/2013 50 ΣτΕΟλ 460/2013 

17 

Διασύνδεση Μητρόπολης και ομογένειας 

 

Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού  51

 

Με βάση το αναθεωρηθέν Σύνταγμα του 2001, μία από τις αποστολές του κράτους είναι η                             

φροντίδα για τη ζωή του απόδημου ελληνισμού και τη διατήρηση των δεσμών του με τη μητρόπολη.                               

Παράλληλα μεριμνά για θέματα παιδείας, καθώς επίσης και κοινωνικής και επαγγελματικής                     

προαγωγής των Ελλήνων που εργάζονται έξω από την επικράτεια (άρθ. 108 παρ. 1 Συντάγματος). Η                             

εκπαιδευτική πολιτική της ελληνικής πολιτείας έχει σαν βασικό στόχο να δημιουργήσει την                       

απαραίτητη υποδομή και τις προϋποθέσεις για μια ολοκληρωμένη εκπαίδευση των Ελλήνων                     

παιδιών που ζουν στο εξωτερικό. Η εκπαίδευση αυτή συνίσταται στη γνώση της ελληνικής                         

γλώσσας, στη διατήρηση και ανάπτυξη της ελληνικής ταυτότητας και της πολιτιστικής                     

κληρονομιάς σε όλες τις γενιές των Ελλήνων, όπου κι αν βρίσκονται και στη δυνατότητα                           

μόρφωσης, ανάπτυξης και ανόδου στις κοινωνίες των χωρών όπου ζουν, καθώς και στην                         

Ελλάδα . Την εκπαιδευτική και πολιτιστική πολιτική της χώρας μας σχετικά με τους ομογενείς                         52

στο εξωτερικό, επωμίζονται το υπουργείο Εξωτερικών, Παιδείας και Θρησκευμάτων και                   

Πολιτισμού, που καλούνται να συντονίζουν τη δράση τους για την επίτευξη ενός όσο το                           

δυνατόν καλύτερου αποτελέσματος. 

 

Τα τελευταία χρόνια, τέτοιο συντονιστικό ρόλο καλείται να διαδραματίσει η Γενική                     

Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού (Γ.Γ.Α.Ε.), μία αυτόνομη Δημόσια Υπηρεσία, υπό την                   

εποπτεία του υπουργείου Εξωτερικών. Oι αρμοδιότητες, η διάρθρωση και η οργανωτική της                       

δομή καθορίζονται με το Π.Δ. 122/2003 και το άρθρο 31 του Ν. 3259/2004. 

Κύριοι σκοποί της Γ.Γ.Α.Ε. είναι η ανάπτυξη των δεσμών των αποδήμων Ελλήνων με την                           

πατρίδα και μεταξύ τους, η διατήρηση της πολιτιστικής τους ταυτότητας στη διασπορά και                         

βεβαίως η μελέτη και κάθε δυνατή βοήθεια σε προβλήματα επιβίωσης στις χώρες που                         

βρίσκονται εγκατεστημένοι. Το έργο της, που από τη φύση του είναι πολυδιάστατο και                         

εξειδικευμένο, καλύπτει ποικίλους τομείς, όπως είναι η φιλοξενία, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός,                       

η ενημέρωση και η οικονομική στήριξη ομογενειακών οργανώσεων. Συγκεκριμένα, με βάση τις                       

κατευθύνσεις που έχει χαράξει ο νόμος, η Γ.Γ.Α.Ε. ως φορέας πολιτιστικής διπλωματίας,                       

αναλαμβάνει μια πληθώρα δράσεων: 

● Διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις στο εξωτερικό σε συνεργασία με ομογενειακούς                 

φορείς και οργανώσεις, για την προαγωγή θεμάτων ελληνικού ενδιαφέροντος και την                     

προβολή του ελληνικού πολιτισμού. Οι λεγόμενοι «πολιτιστικοί μήνες» αποτελούν μία                   

51 Γεώργιος Ι. Χριστογιάννης, Ελληνική Πολιτιστική Διπλωματία, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2002, σελ 98 - 100. Βλ.                               επίσης και Βουλή των Ελλήνων, Οι Έλληνες στη Διασπορά 15ος - 21ος αιώνας, Επιμ. Χασιώτης Ι.,                               Κατσιαρδή-Hering O., Αμπατζή Ε., Αθήνα, 2006, σελ 311-312 52 Οδηγός της Διασποράς: Ελληνική Παιδεία Εξωτερικού - Κατευθύνσεις Πολιτικής, Γενική Γραμματεία                       Απόδημου Ελληνισμού 

18 

από τις κύριες κατά τόπους δραστηριότητες και περιλαμβάνουν διαλέξεις, εκθέσεις                   

αποδήμων καλλιτεχνών, φιλολογικά και ποιητικά συμπόσια, συναυλίες και άλλα                 

μουσικά προγράμματα, θεατρικά και χορευτικά συγκροτήματα κ.ά. 

● Αναλαμβάνει τη στήριξη των δραστηριοτήτων των ομογενειακών οργανώσεων, τόσο με                   

τη μορφή επιχορηγήσεων όσο και με τη συμβουλευτική της παρέμβαση στη ρύθμιση                       

και διευθέτηση διαφόρων ζητημάτων. Η οικονομική ενίσχυση, που παρέχεται στις                   

κοινότητες, συλλόγους και ιδρύματα των Ελλήνων του Εξωτερικού, προορίζεται για την                     

κάλυψη αναγκών των κτιριακών τους εγκαταστάσεων, την προμήθεια υλικού και                   

εξοπλισμού, την κάλυψη δαπανών διοργάνωσης συνεδρίων και πολιτιστικών               

εκδηλώσεων, τη στήριξη προγραμμάτων εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, την                 

προμήθεια διδακτικού υλικού και άλλα. 

● Διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα με σκοπό την παρουσίαση του έργου                     

αποδήμων συγγραφέων και καλλιτεχνών. 

● Προωθεί τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, την ίδρυση βιβλιοθηκών και την                     

επιμόρφωση εκπαιδευτικών. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του προγράμματος               

«ΙΑΣΩΝ». Το τελευταίο, είναι ένα σταθερό πρόγραμμα του Αριστοτελείου                 

Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Συστάθηκε το 1994 με πρωτοβουλία των Πρυτανικών                 

Αρχών και με την έγκριση της Συγκλήτου του Α.Π.Θ, και στόχο έχει την ίδρυση ή την                               

πρακτική ενίσχυση πυρήνων ελληνικών σπουδών σε δεκαέξι πανεπιστήμια της                 

Παρευξείνιας Ζώνης. Εκτελεστικός μοχλός του είναι η Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ.                     

Επιπροσθέτως, σε αυτό το πλαίσιο της εκπαίδευσης, είναι χρήσιμο να τονιστεί, ότι ο                         

νόμος 2413/96 (ΦΕΚ 124 τ.Α'/17.6.96) του Υπουργείου Παιδείας, με τίτλο «Η Ελληνική                       

Παιδεία στο Εξωτερικό και η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση», θέτει τις βάσεις για τις νέες                         

κατευθύνσεις εκπαιδευτικής πολιτικής για τη γλώσσα, την παιδεία, την εκπαίδευση και                     

τον πολιτισμό. Η πολιτική αυτή αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο μιας Διαπολιτισμικής                   

Στρατηγικής που αποσκοπεί στην ευρεία διάδοση της Ελληνικής Παιδείας σε ολόκληρο                     

τον κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το άρθρο 44 του αυτού νόμου, ορίζει τα σχετικά με                               

τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια επήλθαν                   

ορισμένες αλλαγές, καθώς τα άρθρα 1 έως 33, το άρθρο 39 και το άρθρο 72                             

καταργήθηκαν με την παράγραφο 1 του άρθρου 34 του Ν. 4027/2011 (ΦΕΚ Α’                         

233/04.11.2011), όπως αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ. 8 του άρθρου 8 του Ν.                         

4076/2012 (ΦΕΚ α’ 159/10.8.2012). Το 2016 έγινε μία τροπολογία του, ο Nόμος Υπ’ Αριθμ.                           

4415 με την ονομασία «Ρυθμίσεις για την ελληνόγλωσση εκπαίδευση, τη διαπολιτισμική                     

εκπαίδευση και άλλες διατάξεις». 

● Αποστολή εκπαιδευτικού και πολιτιστικού υλικού για τον εμπλουτισμό βιβλιοθηκών                 

σχολείων και κοινοτήτων του Εξωτερικού. 

● Εκπόνηση και υλοποίηση προγραμμάτων φιλοξενίας παιδιών, νέων και ατόμων τρίτης 

ηλικίας στην Ελλάδα. Τα προγράμματα αυτά στοχεύουν τόσο στην τόνωση των δεσμών 

19 

των απόδημων Ελλήνων με το εθνικό κέντρο, όσο και στη διαφύλαξη της ελληνικής                         

εθνικής συνείδησης και τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής                     

πολιτισμικής κληρονομιάς. Τα προγράμματα φιλοξενίας απευθύνονται σε παιδιά               

ηλικίας 8-12 ετών και νέους 18-25 ετών, των οποίων ο ένας, τουλάχιστον, γονέας είναι                           

ελληνικής καταγωγής. Λαμβάνουν χώρα τόσο το καλοκαίρι όσο και το χειμώνα, και                       

μέχρι σήμερα έχουν φιλοξενηθεί χιλιάδες παιδιά, νέοι και άτομα τρίτης ηλικίας από όλα                         

τα μέρη του κόσμου. Οι συμμετέχοντες, επιστρέφοντας στις χώρες διαμονής τους,                     

κομίζουν εμπειρίες, παραστάσεις, εικόνες και γενικά “γεύση” από την Ελλάδα. 

● Παράλληλα, η ΓΓΑΕ ενεργοποιεί συνεργασίες και με άλλους φορείς, όπως π.χ. με τους 

Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για την υλοποίηση παρόμοιων προγραμμάτων, 

ώστε να εξυπηρετείται ετησίως μεγαλύτερος αριθμός συμμετοχών. 

● Οικονομική οργανωτική και ηθική στήριξη του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού 

(ΣΑΕ). 

● Ανάδειξη του καλλιτεχνικού και πολιτιστικού έργου της ομογένειας μέσω της στήριξης 

και προαγωγής καλλιτεχνικών ομογενειακών σχημάτων τόσο στην Ελλάδα όσο και στο 

Εξωτερικό. 

● Διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στις χώρες διαμονής των ομογενών μας, με την                       

ενίσχυση της συμμετοχής ελληνικών καλλιτεχνικών ομάδων στα πολιτιστικά δρώμενα                 

της ομογένειας. 

● Ενίσχυση των σχέσεων του Ελληνικού Κοινοβουλίου με τους απόδημους Έλληνες μέσω 

της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής της Βουλής για τον Απόδημο Ελληνισμό. 

● Προώθηση της αμφίδρομης ενημέρωσης και επικοινωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και 

τους Έλληνες της Διασποράς, μέσω των ΜΜΕ και του Διαδικτύου. 

● Συνεργασία με άλλους κρατικούς και μη φορείς, για την προώθηση θεμάτων παιδείας, 

ιθαγένειας, ασφάλισης και στρατολογίας. 

 

Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού  53

 

Βασικός συνεργάτης της Γ.Γ.Α.Ε. είναι το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (Σ.Α.Ε.), ένα                     

σώμα, με μόνιμη έδρα και «πρωτεύουσα» του Οικουμενικού Ελληνισμού τη Θεσσαλονίκη, στο                       

οποίο συμμετέχουν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των αναγνωρισμένων μεγάλων αποδημικών                 

φορέων. Πιο συγκεκριμένα, το 1995 για πρώτη φορά οι Έλληνες ομογενείς ένωσαν τις δυνάμεις                           

τους, σχηματοποιώντας την «Ελλάδα του κόσμου». Με τη συναίνεση όλου του πολιτικού                       

κόσμου, ένα πάγιο αίτημα-όραμα των απανταχού Ελλήνων απέκτησε και επισήμως υπόσταση.   

 

ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 

53 Γεώργιος Ι. Χριστογιάννης, Ελληνική Πολιτιστική Διπλωματία, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2002, σελ. 101 - 103. Βλ.                               επίσης και ιστοσελίδα ΣΑΕ “http://el.sae.gr/” στο ΣΑΕ με μια ματιά 

20 

 

Με το υπ.αριθμ. 196/30-5-95 σχετικό Προεδρικό Διάταγμα της Ελληνικής Πολιτείας,                   

ιδρύθηκε το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ). Η ωριμότητα και η κατασταλαγμένη                     

εμπειρία που αποκτήθηκε με τα χρόνια εμπέδωσαν την πεποίθηση ότι το ΣΑΕ μπορεί να                           

μετεξελιχθεί σε έναν οργανισμό με πορεία στο μέλλον. Έτσι, με την εφαρμογή των άρθρων 1-8                             

του Νόμου υπ’ αριθμ. 3480/2006, απέκτησε μία άλλη δυναμική, καθώς διασφαλίστηκε ο                       

γνωμοδοτικός, εισηγητικός, διεκδικητικός και υποστηρικτικός ρόλος του προς την Ελληνική                   

Πολιτεία. Επρόκειτο ουσιαστικά για ένα ρόλο μιας παγκόσμιας οργάνωσης, με σαφή                     

προσδιορισμό του πλαισίου, των ορίων και του τρόπου άσκησης των αρμοδιοτήτων του, της                         

οργανωτικής του δομής και της λειτουργίας των οργάνων του. Το ΣΑΕ συγκροτήθηκε σε                         

γεωγραφικές Περιφέρειες διοικούμενο από 11μελές Προεδρείο. Πρώτος πρόεδρος του                 

Συμβουλίου εξελέγη ο δυναμικός Ανδρέας Α. Άθενς, από το Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών                         

(1995-2006). 

 

Λόγω της κεφαλαιώδους σημασίας του, έχει περιβληθεί τον Συνταγματικό μανδύα.                   

Ειδικότερα, σύμφωνα με τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 108 του Συντάγματος, με νόμο                         

ορίζονται τα σχετικά με την οργάνωση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες του Συμβουλίου Απόδημου                           

Ελληνισμού, που ως σκοπό του έχει την έκφραση όλων των δυνάμεων του απανταχού ελληνισμού. Το                             

ΣΑΕ, που έχει επίσημο και θεσμοθετημένο χαρακτήρα, φιλοδοξεί να συντονίζει τις                     

δραστηριότητες των απανταχού ομογενών και να αποτελεί γέφυρα μεταξύ αυτών και του                       

Μητροπολιτικού Κέντρου.  

 

Τα Συντονιστικά Συμβούλια, ισχυροποιημένα μέσω του Νόμου περί ΣΑΕ,                 

δραστηριοποιούνται εντόνως, ώστε να αποτελέσουν δίαυλο μεταφοράς των αιτημάτων της                   

βάσης προς το Προεδρείο για ουσιαστική επεξεργασία και τελικής μεταφοράς τους στην                       

Ελληνική Πολιτεία. Με την εμπειρία που έχει αποκτήσει το ΣΑΕ, καλείται να προχωρήσει στη                           

δημιουργία ενός καθορισμένου και βιώσιμου πλαισίου, όπου θα εκπροσωπούνται ανένταχτες                   

ομάδες αποδήμων. Στο πλαίσιο αυτό, επιτακτική παρουσιάζεται η ανάγκη χαρτογράφησης τόσο                     

των Αποδήμων, που ανήκουν στις οργανώσεις, όσο και των μη ενταγμένων. 

 

Είναι σημαντικό να τονιστεί, ότι η μεγαλύτερη αντιπροσωπευτικότητα του απανταχού                   

ελληνισμού θα υλοποιηθεί, με βασική προϋπόθεση ότι το ΣΑΕ δεν έρχεται να επικαλύψει ή να                             

αντικαταστήσει τις Ομοσπονδίες, Κοινότητες, Συλλόγους και άλλες οργανώσεις στο χώρο της                     

Ομογένειας, αλλά να λειτουργήσει εισηγητικά και υποστηρικτικά τόσο προς την βάση του, όσο και                           

προς το Υπουργείο Εξωτερικών, τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού και άλλους                     

συναρμόδιους φορείς της Ελληνικής Πολιτείας. 

 

21 

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑ 

 

Στους κυριότερους στόχους του ΣΑΕ, συγκαταλέγονται η συνεργασία, η υποστήριξη και                     

η συνένωση της Ομογένειας σε ένα παγκόσμιο επίπεδο, ώστε ο Ελληνισμός να αποκτήσει ακόμη                           

περισσότερη δύναμη. Η συνεργασία αυτή, μπορεί να συμβάλει ιδιαίτερα στην προβολή                     

προγραμμάτων όπως:  

● προγράμματα για την προβολή των Εθνικών Θεμάτων,  

● την Επιχειρηματική Δικτύωση ανάμεσα σε Ελληνικές Επιχειρήσεις ανά τον κόσμο                   

και την Ελλάδα,  

● την προβολή προγραμμάτων ανταλλαγών Καθηγητών και Φοιτητών,  

● την οργάνωση μαθημάτων Ελληνικής Γλώσσας με τη χρήση σύγχρονων                 

τεχνολογιών κ.α. 

 

ΔΟΜΗ 

 

Το Σ.Α.Ε. συγκροτείται από επτά (7) Περιφέρειες: 

❖ Περιφέρεια Η.Π.Α. 

❖ Περιφέρεια Καναδα 

❖ Περιφέρεια Κεντρικής − Νοτίου Αμερικής 

❖ Περιφέρεια Ευρώπης  54

❖ Περιφέρεια Αφρικής – Εγγύς/Μέσης Ανατολής 

❖ Περιφέρεια Ωκεανίας – Άπω Ανατολής 

❖ Περιφέρεια χωρών πρώην Ε.Σ.Σ.Δ  55

 

Αυτή η δομή του, ενδυναμώνει τις Περιφέρειες, που αποτελούν το συνδετικό κρίκο                       

ανάμεσα στον οργανισμό, τις ομογενειακές οργανώσεις και τους μη ενταγμένους σε αυτές                       

ομογενείς των γεωγραφικών τους περιοχών. Με τον τρόπο αυτό, δίνει δυνατότητες για τη                         

δημιουργία εσωτερικών δικτύων. Παράλληλα, το ΣΑΕ συμβάλλει ουσιαστικά στην ενότητα και                     

τη δικτύωση της Ομογένειας, καθώς επίσης και στη μεταφορά αμφίδρομων οραμάτων και                       

προτάσεων ανάμεσα στην Ελληνική πολιτεία και τις απανταχού Περιφέρειες του Ελληνισμού.                     

Τέλος, οι Περιφέρειες του Σ.Α.Ε. απαρτίζονται από τα μέλη του Σ.Α.Ε. της αντίστοιχης                         

Περιφέρειας και σε κάθε μία από αυτές, λειτουργούν Συντονιστικά Συμβούλια. Ως επικεφαλής                       

τους, τίθεται ο Συντονιστής της Περιφέρειας, ο οποίος έχει τετραετή θητεία.  

 

Αξίζει να σημειωθεί, ότι στις Περιφέρειες του Σ.Α.Ε. λειτουργούν Δίκτυα του Ελληνισμού,                       

που καθορίζονται με απόφαση της Περιφερειακής Συνέλευσης και συμπεριλαμβάνονται στον                   

54 (πλην ευρωπαϊκών χωρών πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.) 55 (πλην χωρών ήδη μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης) 

22 

κανονισμό λειτουργίας της. Με την ανάπτυξη των Δικτύων του ΣΑΕ, οι Περιφέρειες                       

αναλαμβάνουν την ευθύνη ένταξης και υποστήριξης των δράσεων και προγραμμάτων των                     

Δικτύων στην κάθε Περιφέρεια. Ειδικότερα για τα Δίκτυα Νεολαίας, αυτά ιδρύονται                     

υποχρεωτικά σε κάθε Περιφέρεια εντός δύο ετών από την 6η Τακτική Συνέλευση το Δεκέμβριο                           

του 2006, σύμφωνα με σχετική πρόβλεψη που υπάρχει στους Κανονισμούς Λειτουργίας των                       

Περιφερειακών Συνελεύσεων. 

 

ΣΧΕΣΕΙΣ 

 

Το ΣΑΕ, επεκτείνει τη δράση του, αναπτύσσοντας σχέσεις και με άλλους αντίστοιχους με                         

αυτό φορείς. Κρίνεται λοιπόν σκόπιμο, να εκτεθούν οι σημαντικότεροι από αυτούς. 

 

Ειδική Μόνιμη Επιτροπή της Βουλής για τον Απόδημο Ελληνισμό  56

 

Η Βουλή των Ελλήνων έχει συστήσει Ειδική Μόνιμη Επιτροπή για τον Ελληνισμό της                         

Διασποράς, η οποία κατά την τρέχουσα σύνοδο αποτελείται από 33 βουλευτές του Ελληνικού                         

Κοινοβουλίου. Οι στόχοι της εστιάζονται στην καταγραφή των προβλημάτων των Ελλήνων                     

ομογενών, την προσπάθεια διατήρησης του φιλελληνισμού και της ελληνικής γλώσσας, κυρίως                     

στις νέες γενιές ομογενών, την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού και των εθνικών θεμάτων                         

με τη συνεργασία και τη στήριξη των Ελλήνων Αποδήμων και τη συμμετοχή σε εκδηλώσεις                           

Ομογενειακών Οργανώσεων των Ελλήνων της Διασποράς. Ειδικότερα, αντικείμενο της                 

επιτροπής Ελληνισμού της Διασποράς είναι η διατήρηση και προαγωγή των σχέσεων και των                         

δεσμών της εθνικής αντιπροσωπείας και του ελληνικού λαού με τον απανταχού Ελληνισμό, ο                         

συντονισμός των δράσεων της Βουλής των Ελλήνων και του Συμβουλίου Απόδημου                     

Ελληνισμού, η μελέτη των προβλημάτων των αποδήμων Ελλήνων, η προώθηση της επίλυσής                       

τους, καθώς και η ενίσχυση των σχέσεων με τα ελληνικής καταγωγής μέλη άλλων κοινοβουλίων 

 

Παγκόσμια Διακοινοβουλευτική Ένωση Ελληνισμού (ΠΑΔΕΕ)  57

 

Η ΠΑΔΕΕ συστήθηκε το 1996 προκειμένου να δικτυώσει τα μέλη ελληνικής καταγωγής                       

εκλεγμένα σε Νομοθετικά Σώματα μη Ελληνόφωνων χωρών. Στην πρώτη συνάντηση έλαβαν                     

μέρος 27 ομογενείς βουλευτές. Στόχος της Ένωσης, η οποία συνεργάζεται στενά με το ΣΑΕ ,                             

είναι η δημιουργία σχέσεων και επικοινωνίας μεταξύ των ελληνικής καταγωγής μελών                     

κοινοβουλίων σε μη ελληνόφωνες χώρες, η ισχυροποίηση των σχέσεων φιλίας και συνεργασίας                       

56Ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων “www.parliament.gr” στο Διεθνείς Δραστηριότητες : Διεθνές                     Περιβάλλον : Ελληνισμός της Διασποράς 57 Ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων “www.parliament.gr” στο Διεθνείς Δραστηριότητες :                     Διεθνές Περιβάλλον : Ελληνισμός της Διασποράς 

23 

μεταξύ της Ελλάδας και των χωρών προσέλευσης των μελών της, καθώς και των κοινοβουλίων                           

που εκλέγονται. Σήμερα η ΠΑΔΕΕ αριθμεί περίπου εκατόν εβδομήντα μέλη, εκλεγμένα σε                       

νομοθετικά σώματα και κοινοβούλια ανά τον κόσμο. 

 

   

24 

Δίκτυο Ελλήνων Απόδημων Αιρετών Αυτοδιοίκησης της Ευρώπης  58

 

Το Δίκτυο Ελλήνων Αποδήμων Αιρετών Αυτοδιοίκησης της Ευρώπης είναι ένας θεσμός                     

στον οποίο συμμετέχουν οι απόδημοι Έλληνες της Ευρώπης που εκλέγονται και                     

δραστηριοποιούνται στις τοπικές ή περιφερειακές διοικήσεις των τόπων κατοικίας τους.                   

Δημιουργήθηκε το φθινόπωρο του 2001, μετά από πρωτοβουλία της Κεντρικής Ένωσης Δήμων                       

και Κοινοτήτων της Ελλάδας, του Υπουργείου Εξωτερικών, της Γ.Γ. Απόδημου Ελληνισμού και                       

του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού της Ευρώπης, με την ενεργό υποστήριξη του Ελληνικού                       

Κοινοβουλίου. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

58 Ιστοσελίδα “www.inioxos.gr” στο Δίκτυο : Η φυσιογνωμία μας 

25 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 

Αντικρουόμενες απόψεις 

 

 Το ποσοστό των Ελλήνων που εγκαταλείπουν την μητρόπολη προσωρινά ή μόνιμα                     

αυξάνεται συνεχώς λόγω της οικονομικής κρίσης, φέρνοντας έτσι στο πολιτικό επίκεντρο τους                       

Έλληνες απόδημους. Στο κεφάλαιο αυτό συμπεριλαμβάνεται η ανάλυση των αντικρουόμενων                   

απόψεων και προτάσεων που συζητήθηκαν κατά την συνταγματική αναθεώρηση. 

 

  

Οι θεμελιώδεις ιδεολογίες 

 Ο πολιτικός λόγος στην Ελλάδα, όταν αναφέρεται στον απόδημο ελληνισμό,                   

περιλαμβάνει δύο κατηγορίες θεμάτων , τα λεγόμενα εθνικά θέματα και τα                   59

κοινωνικά-οικονομικά που απασχολούν τους ίδιους τους μετανάστες 

 

  

(Α) Η ελληνορθόδοξη φιλοσοφία 

 Η φιλοσοφία αυτή τονίζει κυρίως τα εθνικά ζητήματα και την υποχρέωση των                       

απόδημων Ελλήνων να συμπαραταχθούν με το εθνικό κέντρο. Ο Μιλτιάδης Έβερτ, πρώην                       

πρόεδρος της ΝΔ, διατυπώνει την άποψη ότι ο οικουμενικός ελληνισμός μπορεί να συμβάλει                         

στην «αναγέννηση του ελληνικού πνεύματος σε παγκόσμιο επίπεδο» . Ακόμη, η υφυπουργός                     60

Εξωτερικών Β. Τσουδερού δήλωνε χαρακτηριστικά ότι η ορθοδοξία πρέπει σε συνάρτηση με τον                         

ελληνισμό να γίνει ο χώρος στον οποίο οι απόδημοι θα μπορέσουν να προωθήσουν ιδέες και                             

απόψεις που θα υψώνουν ψηλά την παγκόσμια ιδέα για την Ελλάδα. Το ρόλο αυτό διεκδικεί και                               

η ίδια η εκκλησία, πράγμα που μπορεί στην πράξη να οδηγεί σε τριβές με τις οργανώσεις του                                 

απόδημου ελληνισμού. 

 

 

(Β) Η «κοινωνική» φιλοσοφία 

 

59 Καζάκος Πάνος, "Απόδημος ελληνισμός και εθνικά θέματα" ,Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης                       [Διαδικτυακά], Τόμος 3 Αριθμός 2, 5 Δεκεμβρίου 2017 60 «Εκσυγχρονισμός της κοινωνίας και οικουμενικός ελληνισμός», εφημ. Το Βήμα, 26 Ιουλίου 1992 

26 

Αντίθετα, σε αυτήν την φιλοσοφία, όπως αποτυπώνεται στον πολιτικό λόγο του ΠΑΣΟΚ                     

, τονίζονται περισσότερο τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα του απόδημου                   61

ελληνισμού, οι δυνατότητες διαμόρφωσης συμμετοχικών θεσμών (που όμως εν τέλει δεν                     

υλοποιήθηκαν) ενώ μόνο παρεμπιπτόντως γίνονται αναφορές στην εκκλησία. Η σημασία του                     

απόδημου ελληνισμού για τα εθνικά θέματα δεν παραβλέπεται εντελώς και οπωσδήποτε                     

υπάρχουν αναφορές σε στόχους όπως η εθνική ανεξαρτησία, η ανάπτυξη και η πρόοδος, τους                           

οποίους πρέπει να επιτύχουν από κοινού οι Έλληνες του εξωτερικού και η ελληνική κυβέρνηση.                           

Επίσης, στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην παλιννόστηση. Οι επιστρέφοντες                     

Έλληνες πιστεύεται ότι θα συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη με τα δικά τους κεφάλαια και                           

τη δική τους εμπειρία.   

 

Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα  

 

 

Εξωτερική κινητοποίηση και απειλή 

 Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών-μελών της Ε.Ε. (εκτός της Ρουμανίας) έχουν                     

διαμορφώσει τις απαραίτητες διαδικασίες για να επιτρέψουν στους πολίτες τους που                     

διαμένουν στο εξωτερικό να λαμβάνουν μέρος στις εκάστοτε εθνικές ή τοπικές εκλογές. 

 

Έτσι, ορισμένες οργανωμένες ομάδες του εξωτερικού κινητοποιήθηκαν εναντίων του                 

Ελληνικού πολιτεύματος για την έλλειψη ενός αποτελεσματικού νομοσχεδίου, που θα επέτρεπε                     

να ασκήσουν τα εκλογικά τους δικαιώματα από το εξωτερικό . Όπως και αναφερθήκαμε                         

προηγουμένως, η υπόθεση του Νικόλαου Σιταρόπουλου και του Χρήστου Γιακουμόπουλου                   

επανεξετάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Μερικά χρόνια                 

αργότερα και συγκεκριμένα στις εκλογές του 2012, η ομάδα της διαδικτυακής πλατφόρμας που                         

ασχολείται με ζητήματα της ελληνικής διασποράς, New Diaspora, έστησε τη διαδικτυακή                     

καμπάνια με μεγάλη απήχηση στους έλληνες ομογενείς και στους πολίτες της Ευρώπης, με                         

ονομασία “I Cannot Vote” (Δεν Μπορώ να Ψηφίσω). Την ίδια ώρα, μία άλλη πρωτότυπη αλλά και                               

κομματικά χρωματισμένη καμπάνια βρίσκεται σε εξέλιξη στο Διαδίκτυο. Χρησιμοποιώντας τη                   

μέθοδο του crowdfunding, της συλλογής δηλαδή πόρων από το πλήθος, περισσότερα από 60                         

μέλη αλλά και φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ, κατάφεραν να συγκεντρώσουν ήδη 10.976 €, το 110% του                             

61 Συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΠΑΣΟΚ υπο την προεδρία του πρωθυπουργού και                         προέδρου του ΠΑΣΟΚ κ. Ανδρέα Παπανδρέου,29 Φεβρουαρίου 1984.    

27 

οριοθετημένου στόχου τους, ώστε να καλύψουν τα έξοδα μετάβασής τους στην Ελλάδα για την                           

άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος. Στην πλατφόρμα του indiegogo μπορεί να εντοπίσει                       

κανείς την καμπάνια “Μία πτήση για τη δημοκρατία”, η οποία ξεκίνησε την ημέρα προκήρυξης                           

των εκλογών και ολοκληρώνεται την ημέρα τέλεσής τους. 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

28 

   

29 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 

Κατάλογος Νομοθεσίας 

 

  

1. Νόμοι 

 

3259/2004  Περαίωση εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων , ρύθμιση ληξιπρόθεσμων χρεών               

και άλλες διατάξεις 

4555/2018  Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης -               

Εμβάθυνση της Δημοκρατίας - Ενίσχυση της Συμμετοχής - Βελτίωση της                   

οικονομικής και αναπτυξιακής λειτουργίας των Ο.Τ.Α. [Πρόγραμμα             

«ΚΛΕΙΣΘEΝΗΣ Ι»] 

2413/1996  Η Ελληνική Παιδεία στο Εξωτερικό και η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση 

4415/2016  Ρυθμίσεις για την ελληνόγλωσση εκπαίδευση, τη διαπολιτισμική εκπαίδευση               

και άλλες διατάξεις 

  

 

2. Προεδρικά Διατάγματα 

 

122/2003  Οργανισμός της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού (Γ.Γ.Α.Ε.) του               

Υπουργείου Εξωτερικών 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

30 

Επίλογος 

 

 Κλείνοντας, στη Z’ Σύνοδο του Μοντέλου Βουλής των Ελλήνων, η Επιτροπή Εθνικής                       

Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής, πραγματεύεται το ζήτημα της ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ                       

της Ελληνικής Πολιτείας, του εθνικού κέντρου δηλαδή και της Ομογένειας, με στόχο την                         

αποσαφήνιση των όρων που χρησιμοποιούνται για την προσέγγιση της θεματικής της                     

επιτροπής και την ενίσχυση των γνώσεων των βουλευτών περί του ιστορικού του απόδημου                         

ελληνισμού και της ισχύουσας νομοθεσίας, καθώς και των σημαντικότερων σημείων που                     

αποτελούν εστίες συζήτησης. Η Ελλάδα καλείται να επαναπροσδιορίσει τις στρατηγικές της                     

αναφορικά με τη δημιουργία, διατήρηση και σύσφιξη των σχέσεών της με τους Έλληνες της                           

Διασποράς και να ενισχύσει το θεσμικό πλαίσιο των οικονομικών, εμπορικών, πολιτιστικών,                     

μορφωτικών, εκπαιδευτικών και εργασιακών δικαιωμάτων των Ομογενών. Ευελπιστούμε πως                 

αυτός ο Οδηγός Μελέτης θα αποτελέσει χρήσιμο υλικό για την προσυνεδριακή προετοιμασία                       

των βουλευτών και των κομμάτων. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

31 

Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία 

  

❏ Γεώργιος Ι. Χριστογιάννης, Ελληνική Πολιτιστική Διπλωματία, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2002 

❏ Αντώνη Μ. Παντελή, Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, εκδόσεις Α.Α.Λιβάνη, 2016 

❏ Εμμ. Ρούκουνας, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2015 

❏ Χάρης Π. Παμπούκης, «Περί ιθαγένειας και εθνότητας με αφορμή τη συμφωνία των                       

Πρεσπών, Καθημερινή, 9 Ιουλίου 2018 

❏ Παπασιώπη – Πασιά, Δίκαιο ιθαγένειας, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2015 

❏ 26.6.2018 Ε. Βενιζέλος για τη ψήφο των εκτός επικράτειας πολιτών 

https://www.youtube.com/watch?v=344pFGEB1OI&t=518s 

❏ Π. Σκουρλέτης: Ρύθμιση για τα χρέη στους δήμους, ψήφος αποδήμων εντός του                       

έτους https://www.youtube.com/watch?v=hyuDI2WkieM 

 

❏ Χασιώτης, Ι Κ. Επισκόπηση της ιστορίας της νεοελληνικής διασποράς. Θεσσαλονίκη: Βάνιας,                     

1993. 

❏ Παπασωτηρίου, Χ. Διασπορά και Εθνική Στρατηγική. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2000. 

❏ Δαμανάκης, M. Ταυτότητες και εκπαίδευση στη διασπορά. Αθήνα: Gutenberg, 2007. 

❏ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Τομέας Φιλοσοφίας. Ο ελληνισμός της διασποράς: Προβλήματα                 

και προοπτικές.Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο. Λιβάνης- Νέα Σύνορα, 1998. 

❏ Πελαγίδης, Σ. Η Ελλάδα των Πολιτισμών: Ομογενείς Παλιννοστούντες και Αλλογενείς                   

Πρόσφυγες. Αθήνα: Κυριακίδης ΑΦΟΙ, 2003. 

❏ Clogg, R. Η Ελληνική διασπορά στον 20ο αιώνα. Μτφρ: Μ Φράγκου. Κριτική Γεωγραφική                         

Σκέψη, no. 3. Κρήτη: Ελληνικά Γράμματα, 2004. 

❏ Τουλουμάκος, Ι. Η Ελλάδα έξω από τα σύνορα: Ένα μικρό αφιέρωμα στον ελληνισμό της                           

διασποράς. Αθήνα: Μαλλιάρης Παιδεία, 1996. 

❏ Καζάκος, Πάνος. "Απόδημος ελληνισμός και εθνικά θέματα" Ελληνική Επιθεώρηση                 

Πολιτικής Επιστήμης, Τόμος 3 Αριθμός 2.5 Δεκεμβρίου 2017. 

❏ Βουλή των Ελλήνων, ‘’ Συνάντηση του Προέδρου της Βουλής με αντιπροσωπεία της                       

AHEPA’’, 12 Μαΐου 2016. 

 

 

 

32