ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ 5η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

ATOMIKH ΔΙΑΤΡΙΒΗ

«Η ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΤΑ ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΛΛΩΝ ΧΩΡΩΝ.

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ.»

ΑΠΟ ΑΝΧΗ (ΠΖ) ΘΕΟΔΩΡΟ ΖΩΝΙΑ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΕΘΙΜΟΤΥΠΙΑΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΜΥΝΑΣ της ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2015

ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

1

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5

ΣΚΟΠΟΣ 7

ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας- Αμυντική Πολιτική

1.1 Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας 9

1.2 Αμυντική Πολιτική 10

1.3 Ανάλυση της γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής θέσεως της Κύπρου 11

1.4 Τα κέντρα του Γεωπολιτικού Συμπλέγματος της Μεσογείου-

Γεωγραφικός Προσδιορισμός.

14

1.5 Νέες απειλές, κίνδυνοι και προκλήσεις 16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας –

Πολιτικός Ρεαλισμός

2.1 Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας και Υψηλή Στρατηγική 19

2.2 Αρχές Πολιτικού Ρεαλισμού 20

2.3 Το θεσμικό σύστημα της στρατηγικής εθνικής ασφαλείας της Κύπρου 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Το Θεσμικό Πλαίσιο της Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας

Άλλων Χωρών Κατά τα Πρότυπα της Δύσης

3

3.1. Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (Η.Π.Α.) 24

3.2. Τουρκία 27

3.3. Ισραήλ 29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Σύσταση Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας στην Κύπρο

4.1 Λόγοι που επιβάλλουν την σύσταση Συμβουλίου Εθνικής

Ασφαλείας

32

4.2. Απαιτούμενη θεσμική προσαρμογή 39

4.3. Σύνθεση-Στελέχωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας 41

4.4. Αποστολή και αρμοδιότητες του Συμβουλίου

Εθνικής Ασφάλειας 44

4.5. Διαρθρωτική Οργάνωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας 45

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Συμπεράσματα - Προτάσεις

5.1. Συμπεράσματα 50

5.2. Προτάσεις 50

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 52

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 54

4

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

5

Ανχης (ΠΖ)

Θεόδωρος Ζωνιάς

του Σάββα (ΑΜ 3259)

Σπουδαστής ΣΕΘΑ

Λευκωσία, 19 Ιουνίου 2015

ATOMIKH ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΘΕΜΑ: Η ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΤΑ ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΛΛΩΝ ΧΩΡΩΝ. ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στο σημερινό διεθνές σύστημα, η έννοια του Εθνικού Συμφέροντος

καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολο να προσδιοριστεί λόγω του ότι τα κράτη,

συμμετέχοντας σε πολυμερείς/διεθνείς δομές,1 Διεθνή Καθεστώτα και Νέους

Πόλους Συγκεντρώσεως Διεθνούς Ισχύος, επιδιώκουν ολοένα και

περισσότερο να εξυπηρετούν τα Εθνικά Συμφέροντα τους όχι προδήλως και

απευθείας αλλά μέσω της επιρροής την οποία αυτά ασκούν στους κοινούς

θεσμούς και τις κοινές πολιτικές που εφαρμόζουν. Η άποψη ότι το Εθνικό

Συμφέρον τείνει να μην διαδραματίζει κανένα ρόλο σήμερα όχι μόνο δεν ισχύ

αλλά του αντιθέτου. Διακρατικές και υπερεθνικές συμβάσεις και

συνομολογήσεις, διπλωματικού, αμυντικοπολιτικού ή οικονομικού χαρακτήρα,

καθίστανται δυνατές με την σύμπραξη όλων των συμβαλλόμενων κρατών

εφόσον κρίνουν ότι αυτό εξυπηρετεί βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα τα

Εθνικά Συμφέροντα τους και δεν διακινδυνεύει ο πυρήνας του Εθνικού

Συμφέροντος τους που είναι η Ασφάλεια. Στη θεώρηση αυτή καταδεικνύεται

αφενός ότι απέναντι στις σταθερές που διέπουν το πλανητικό παίγνιο, δε

χωρούν μονοδιάστατες και αισιόδοξες συλλήψεις αλλά η εκτίμηση και ο

υπολογισμός των συμφερόντων και αφετέρου η αρτιότερη επεξεργασία όλων

των προγραμμάτων / δεδομένων και η αξιοποίηση αυτών. Έτσι καθοριστική

κρίνεται για την Κύπρο η θέσπιση ενός επαρκούς μηχανισμού – οργάνου

παραγωγής στρατηγικού σχεδιασμού και Εθνικής Ασφάλειας ως βάση

1 Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.19

6

διαμόρφωσης εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής ικανής να ανταποκριθεί στις

ανάγκες του διεθνές γίγνεσθαι .

Τέτοιος μηχανισμός σε συναλληλία με τους ήδη υπάρχοντες, είναι το

Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, ως συντονιστικό όργανο των επιμέρους

τμημάτων και παραγωγής εθνικής στρατηγικής. Το μοντέλο αυτό έρχεται ως

αντίβαρο στην ανυπαρξία επιτελικού και αναλυτικού οργάνου και

προδιαγράφει τον στρατηγικό ρόλο του Προέδρου της Κυπριακής

Δημοκρατίας (ΚΔ) για μακροσκοπική σχεδίαση και αξιοποίηση της

επεξεργασίας των σχεδίων δράσης και πληροφόρησης από τα επιμέρους

Υπουργεία καθώς δύναται να υπαχθεί σ’ αυτόν. Ειδικότερα το Συμβούλιο

Εθνικής Ασφάλειας της ΚΔ, ως συμβουλευτικό όργανο του Προέδρου, θα

εισηγείται προτάσεις, θα επεξεργάζεται εναλλακτικά σχέδια, θα αξιολογεί

βάσει σφαιρικής θεώρησης και συντονισμού των μερών, θα παρακολουθεί το

πλαίσιο δράσης και εφαρμογής και θα προβαίνει στις αναγκαίες

αναθεωρήσεις. Στην κατεύθυνση αυτή η δημιουργία Συμβουλίου Εθνικής

Ασφάλειας κατά τα πρότυπα χωρών της Δύσης και τηρουμένων βεβαίως των

αναλογιών θα στελεχώνεται από διπλωμάτες, στρατιωτικούς και στελέχη

άλλων συναρμοδίων κυβερνητικών υπηρεσιών καθώς και από τεχνοκράτες –

εμπειρογνώμονες και θα έχει κεντρικό και αποφασιστικό ρόλο στη λήψη των

αποφάσεων σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, εθνικής άμυνας και διεθνών

οικονομικών σχέσεων καθώς και διαχείρισης κρίσεων.

Οι όποιες ενστάσεις ως προς τη λειτουργικότητα και την

αποτελεσματικότητά του αίρονται με την πλήρωση των αναγκαίων

προϋποθέσεων και οργανωτικών παραμέτρων, με την υψηλής στάθμης

στελέχωσή του, τη λειτουργία των υπηρεσιών και του ίδιου του Συμβουλίου

στη βάση των «συγκοινωνούντων δοχείων», ως εχέγγυο θεσμικής και

επιχειρησιακής μακροβιότητας του οργάνου, την πληροφόρηση και λειτουργία

του Συμβουλίου, μέσα από τα όρια και τις ιδιομορφίες των κρατικών δικτύων

και την προσβασιμότητα αυτού σε όλες τις τράπεζες και υπηρεσίες

πληροφοριών.

7

ΣΚΟΠΟΣ

Σκοπός της παρούσας ατομικής διατριβής είναι η διερεύνηση και η

εξέταση των παραμέτρων και των συνιστωσών που αναδεικνύουν την ανάγκη

της δημιουργίας και λειτουργίας ενός νέου θεσμικού οργάνου, του Συμβουλίου

Εθνικής Ασφαλείας στην Κύπρο, υπό το πρίσμα των νέων απειλών, κινδύνων

και της διευρυμένης έννοιας της Ασφαλείας.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ

Η Τουρκία θα εξακολουθεί να αποτελεί δύναμη κατοχής και η

κυριότερη απειλή για την ασφάλεια των κατοίκων της Ελεύθερης Κύπρου.

Ενδεχόμενο κατάρρευσης της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας στην ΕΕ,

εκτιμάται ότι θα επηρεάσει αρνητικά και τις σχέσεις της ΚΔ με την Τουρκία. Η

πλήρης επίλυση του Κυπριακού μέσω διαπραγματεύσεων δεν θεωρείται ως η

πιο πιθανή εξέλιξη στο άμεσο μέλλον ή έστω μεσοπρόθεσμα. Η επιστροφή σε

μια σχέση υψηλής έντασης, όπως στη δεκαετία του 1990, επίσης δεν

θεωρείται ιδιαίτερα πιθανή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να

αποκλειστεί.

Στο άμεσο μέλλον δεν προβλέπεται κάποια αύξηση των αμυντικών

δαπανών. Αντιθέτως, εκτιμάται ότι μάλλον θα συνεχιστεί η τάση μείωσης των

εν λόγω δαπανών. Ταυτόχρονα, τα δημογραφικά δεδομένα για την ΚΔ

δύσκολα θα βελτιωθούν, έχοντας ως αποτέλεσμα έναν μικρότερο και

γερασμένο πληθυσμό με προφανείς αρνητικές συνέπειες για τις Ένοπλες

Δυνάμεις.

Η Ευρωπαϊκή διάσταση της εξωτερικής πολιτικής της ΚΔ έχουν

βαρύνουσα σημασία. Η βαθύτερη ενσωμάτωση της ΚΔ στο Ευρωπαϊκό

οικονομικό και πολιτικό οικοδόμημα και στην εξελισσόμενη πολιτική

ασφάλειας της ΕΕ αποτελεί μια σταθερή προτεραιότητα. Ταυτόχρονα,

παραμείνει σημαντικό για την Κύπρο να διευρύνει τις καλές της σχέσεις με

όλα τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας χωρίς να φέρνει σε σύγκρουση τα

συμφέροντα τους στην Περιοχή διατηρώντας ταυτόχρονα τις ΗΠΑ, δηλαδή

τον κυριότερο στρατηγικό παίκτη στην ανατολική Μεσόγειο, σύμμαχο της.

Το περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον θα παραμείνει ρευστό και

ασταθές. Θα υπάρξει συνεχιζόμενη ανησυχία για τη διεθνή τρομοκρατία, το

8

διεθνικό οργανωμένο έγκλημα, την παράνομη μετανάστευση, το ηλεκτρονικό

έγκλημα, τις εθνικές τάσεις, τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και τα

αποτυχημένα/δυσλειτουργικά κράτη. Εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης της

αλλά και της αδυναμίας άσκησης εξουσίας στο κατεχόμενο τμήμα της , η

Κύπρος αναμένεται να επηρεαστεί από αυτά τα προβλήματα.

Η ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Α.Ο.Ζ της Κύπρου

και οι μελλοντικές προοπτικές όσον αφορά την εκμετάλλευση και αξιοποίηση

αυτών σε συνεργασία με γειτονικές φίλιες χώρες θα έχουν βάθος χρόνου ενώ

παράλληλα το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα συνεχίσουν να καλύπτουν το

80% της συνολικής κατανάλωσης της ενέργειας, τα επόμενα χρόνια.

Το δυναμικό τρίγωνο ανάμεσα στην Κύπρο την Ελλάδα και το Ισραήλ

αλλά και το τρίγωνο Κύπρος, Ελλάδα, Αίγυπτός θα μπορούσε να θεωρηθεί

ως ένα πολιτικό αντίβαρο απέναντι στην Τουρκία.

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας-

Αμυντική Πολιτική

1.1 Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας

Ως Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας νοείται το πλέγμα των σχετικών

δράσεων οι οποίες, βασιζόμενες στην χρήση των κατάλληλων μέσων,

ικανοποιούν το περί ασφάλειας αίσθημα ενός κράτους και κατισχύουν κατά

πάσης φύσεως απειλής που εκδηλώνεται ή τείνει να εκδηλωθεί κατά των

εθνικών συμφερόντων από εσωτερικούς ή εξωτερικούς παράγοντες2 .

Παρότι είναι μέλος της ΕΕ, η Κύπρος βρίσκεται γεωγραφικά

τοποθετημένη σε μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από έντονη ρευστότητα και

αστάθεια. Η ΚΔ δεν έχει καμία επιθυμία να συνεχίσει να γειτονεύει με μια

πολιτικά απομονωμένη και άρα «ανεξέλεγκτη» Τουρκία. Η σύνδεση της

Τουρκίας με τη Δύση, μαζί με την συνεχιζόμενη διαδικασία πολιτικού,

κοινωνικού και οικονομικού εκσυγχρονισμού της, είναι συμφέρουσα για την

Κύπρο. Ανεξάρτητα από τις τρέχουσες εξελίξεις, εκτιμάται ότι το Κυπριακό

Πρόβλημα και οι σχέσεις Κύπρου - Τουρκίας θα παραμείνουν κορυφαίας

προτεραιότητας και πηγή ανησυχίας για την Κυπριακή εξωτερική πολιτική και

την πολιτική ασφάλειας της νήσου για τα αμέσως επόμενα χρόνια. Θα πρέπει,

παράλληλα, να σημειωθεί ότι η «αυτοπεποίθηση» της ΚΔ αυξάνει σταθερά

ως αποτέλεσμα της συμμετοχής της στην ΕΕ και της γενικότερης πολιτικό-

οικονομικής της εξέλιξης και απομακρύνεται σταδιακά από τη μονοδιάστατη

«Τουρκοκεντρική» εξωτερική πολιτική των περασμένων δεκαετιών,

εφαρμόζοντας μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Ιδιαίτερη έμφαση δίδει η

ΚΔ -και πολλές ελπίδες έχει στηρίξει- στην κοινή εξωτερική πολιτική και

πολιτική ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ, όπου συμμετέχει και ενεργά στην

Ευρωπαϊκή Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης. Ωστόσο, η κρίση μετά την

αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ κατέδειξε με δραματικό τρόπο ότι η Ευρώπη

έχει να διανύσει πολύ δρόμο και να ξεπεράσει σημαντικά εμπόδια μέχρι να

καταφέρει να διαμορφώσει μια κοινή πολιτική σε θέματα ασφάλειας και

2 Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.23

10

άμυνας και να αποκτήσει μια υπολογίσιμη στρατιωτική ικανότητα3. Ανησυχίες

περί ανεπάρκειας της πολιτικής αυτής, οδήγησαν την ΚΔ στη διαμόρφωση

μιας “μικτής” στρατηγικής όπου, παράλληλα με την επέκταση και εμβάθυνση

των δεσμών με τους Ευρωπαίους εταίρους, σε συνδυασμό με διπλωματικούς

ελιγμούς στηριζόμενη στο διεθνές δίκαιο και τον ΟΗΕ για την αντιμετώπιση

της Τουρκίας. Η πρόκληση, λοιπόν, είναι η διαμόρφωση μιας πολιτικής που

θα προωθεί αφενός τα συμφέροντα της ΚΔ και αφετέρου θα είναι συμβατή με

τις πολιτικές της ΕΕ και των δυνατών της Γής.

1.2 Αμυντική Πολιτική

Ως Αμυντική Πολιτική ενός Έθνους μπορεί να χαρακτηρισθεί το σύνολο

των μέτρων στρατιωτικής, πολιτικής, διπλωματικής, οικονομικής και

ψυχολογικής φύσεως η λήψη των οποίων εγγυάται ότι, ένα κράτος δεν θα

εξαναγκασθεί καθοιονδήποτε τρόπο στην εκχώρηση κεκτημένων του , υλικής

ή αξιακής φύσεως εθνικών συμφερόντων, προκειμένου να αποφύγει την

εμπλοκή του σε πόλεμο και ότι το κράτος αυτό θα είναι σε θέση να

υπερασπιστεί επιτυχώς τις εν λόγω αξίες, εφόσον η πολεμική εμπλοκή

καταστεί, πάρα ταυτα, αναπόφευκτη.4

Θεμελιώδες στοιχείο της Αμυντικής Πολιτικής είναι η Ισχύς. Ως Ισχύ

ορίζεται η ικανότητα μιας χώρας να καθιστά τους λοιπούς παίκτες/ δρώντες

του διεθνούς συστήματος ή υποσυστήματος έτοιμους ή πρόθυμούς να

συναινούν με τις επιλογές του, μέσω της άμεσης ή υπονοούμενης χρήσεως

συγκεκριμένων δυνατοτήτων του δρώντος/ παίκτου αυτού, δηλαδή:

οικονομικών, χρηματοπιστωτικών, τεχνολογικών, στρατιωτικών, θεσμικών,

διπλωματικών, γνωσιολογικών, γεωγραφικών, πολιτιστικών και

δημογραφικών. Η αλληλεπίδραση των παραμέτρων αυτών της ισχύος ορίζει

το μέγεθος της ισχύος μιας χώρας, καθώς και την ιστορική ανθεκτικότητα της,

ως πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής οντότητας. Όσο

λιγότερες διαστάσεις ισχύος διαθέτει ή μπορεί να αξιοποιήσει μια χώρα, τόσο

ζημιώνεται από πλευράς ισχύος και τόσο περισσότερο υπόκειται στην

επιρροή άλλων χωρών.5

3 ΕΛΙΑΜΕΠ Κείμενο Πολιτικής Νο.9, Ελληνική Πολιτική Εθνικής Ασφαλείας στον 21

ο Αιώνα

4 Πρβλ. Ηλιόπουλος, Ηλίας / Σκιαδάς, Δημήτριος, Πολιτικό-Στρατιωτικές Σχέσεις και Αμυντική Διπλωματία.

Θεωρητική, Συγκριτική και Θεσμική Ανάλυση, Αθήνα 2004, σ.5(έκδοση Ι.Α.Α.) 5 Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.27

11

Στην Κύπρο, η μέχρι σήμερα πρακτική αποδεικνύει ότι, η διαχείριση

κάθε διάστασης της Εθνικής Ισχύος συντελείτε ασύνδετα, χωρίς κατεύθυνση,

και στερούμενης κάθε προοπτικής, με κίνδυνο σε περίπτωση σοβαρής

κρίσεως οι συνέπειες να είναι καταστροφικές.

Ο Στρατηγικός σχεδιασμός της ΚΔ οφείλει να περιλαμβάνει την εξέταση

τριών διακριτικών σεναρίων6:

Το ευκταίο, που έχει ως βάση μία λειτουργική και βιώσιμη

διζωνική/δικοινοτική ομοσπονδία, δια της οποίας θα διασφαλίζεται η σχέση

στενής συνεργασίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων αλλά και πρωτίστως, η

σαφής εθνική κυριαρχία του ενιαίου κράτους ως προς το διεθνές του

περιβάλλον.

Το απευκταίο, το οποίο προβλέπει ένα μόρφωμα κατά τις

επιταγές του Σχεδίου «Ανάν», που κατ΄ ουσίαν, θα αποτελεί κράτος εξαιρετικά

περιορισμένης, και υπό τρίτων ελεγχόμενης, κυριαρχίας.

Την εκδοχή εφαρμογής ενός ουσιωδώς τροποποιηθέντος

σχεδίου Ανάν, οπότε η Κύπρος θα μπορεί κατ΄ ουσία να λειτουργεί ως

ανεξάρτητο κράτος και εντός μικρού χρονικού διαστήματος, να καταστεί μέλος

του Ν.Α.Τ.Ο, εφόσον αυτό θα εξυπηρετεί την συνισταμένη όλων των

διασταυρωμένων συμφερόντων στο Νησί.

Μέσα από τα σενάρια αυτά, είναι φανερή η αναγκαιότητα διατυπώσεως

από την ΚΔ μίας Αμυντικής Πολιτικής εντός των αρχών της Ευρωπαϊκής

Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας (Ε.Π.Α.Α) χωρίς να αγνοούνται οι

γεωστρατηγικές στοχεύσεις του Ν.Α.Τ.Ο και οι γεωπολιτικές αναλύσεις του

αλλά και οι σημαντικότεροι τοπικοί/περιφεριακοί Πόλοι Ισχύος , το Ισραήλ και

η Αίγυπτος.

1.3 Ανάλυση της γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής θέσεως της

Κύπρου.

Η Γεωπολιτική αποτελεί την πηγή παραγωγής ανατροφοδοτούμενου

θεωρητικού στοχασμού που ερμηνεύει και προβλέπει τους μηχανισμούς

απόκτησης ή πολλαπλασιασμού ισχύος και επιρροής των οντοτήτων άσκησης

πάσης φύσεως εξουσίας στο διεθνές περιβάλλον τους. Η Γεωστρατηγική

6 Σε αντιστοιχία των αναφερομένων από Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό

Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.35

12

αναλαμβάνει να περιγράψει τους πρακτικούς τρόπους, με τους οποίους θα

συμβούν όλα τα ανωτέρω. Η Γεωπολιτική, συνεπώς, δεν έχει «πατρίδα».

Η Γεωστρατηγική μοιραίως έχει «πατρίδα» και έχει επίσης «εθνικούς»

στόχους.7

Η γεωγραφική θέση της Κύπρου, στη καρδιά της Ανατολικής

Μεσογείου και στο σημείο επαφής τριών Ηπείρων την κατέστησε,

διαμέσου των αιώνων, ποθητό απόκτημα κάθε δύναμης που θέλησε να

κυριαρχήσει και να εξουσιάζει ή να επηρεάζει την περιοχή.

Το 1878, με την Συνθήκη του Βερολίνου οι Βρετανοί έθεσαν την

Κύπρο υπό την επικράτειά τους. Οι Βρετανοί, άριστοι γνώστες της

γεωπολιτικής αξίας της Κύπρου και προβλέποντας αφενός τη

επαναδιάταξη της δυτικής ισχύος που προκάλεσε η διόρυξη του Σουέζ

και αφετέρου τη γεωπολιτική διασύνδεση του Καυκάσου με τη Μέση

Ανατολή και την Κύπρο, επεδίωξαν, έθεσαν, και είχαν υπό την

επικράτειά τους την Κύπρο μέχρι το 1960, χρονολογία κατά την οποία η

Κύπρος, κατόπιν μακροχρόνιου αγώνα και πολλών θυσιών εκ μέρους

των Ελληνοκυπρίων, κέρδισε την ανεξαρτησία της.

Η Τουρκία, βασισμένη στο χιτλερικό επιχείρημα του λεγόμενου

ζωτικού χώρου, ότι δηλαδή η δύναμη η οποία ελέγχει την Μικρά Ασία

πρέπει να ελέγχει και την Κύπρο, θεωρεί την Κύπρο αναπόσπαστο

κομμάτι του γεωγραφικού της χώρου και διαχρονικά επιδίωκε και

εξακολουθεί να επιδιώκει την ενσωμάτωσή της στο Τουρκικό κράτος.

Ο αγωγός Μπακού – Τσεϊχάν, του οποίου η όλη φιλοσοφία

στηρίζεται στην αμερικανική πολιτική, η οποία θέλει την διασφάλιση της

ροής των πετρελαίων της Κασπίας προς τη Δύση μέσα από εδάφη που

δεν ελέγχονται πολιτικά από τη Μόσχα, ανέσυρε στην επιφάνεια την

γεωπολιτική διασύνδεση της Κύπρου με τον Καύκασο, καθώς το

τερματικό σημείο του αγωγού ευρίσκεται μερικά μόνο χιλιόμετρα από τις

βόρειες και σήμερα κατεχόμενες ακτές της Κύπρου. Ένας από τους

βασικούς λόγους της αμερικανικής αντίθεσης για την εγκατάσταση του

πυραυλικού συστήματος S-300 στην Κύπρο, ήταν η εξωφρενική φοβία

που έντεχνα καλλιεργήθηκε από το τουρκικό λόμπι ότι το πυραυλικό

7 Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική η Θεωρία και η Πράξη, Αθήνα 2002,σελ.42

13

σύστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως επιθετικό όπλο κατά του

τερματικού του αγωγού.

Το Ισλαμικό Κράτος8, αποσκοπόντας στην κατοχή και τον έλεγχο

εδάφους, στην προσπάθεια δημιουργίας ενός πραγματικού «αγνού»

σουνιτικού κράτους στην Ανατολική Συρία, το οποίο θα αποτελεί το νέο

Χαλιφάτο και θα κυβερνάται σύμφωνα με το νόμο της Sharia, αλλά και η

ξεκάθαρη περαιτέρω σχεδιασμοί του για εξάπλωση του χαλιφάτου σε

περιοχές στον Λίβανο, την Ιορδανία, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, το Κουβέιτ,

την Τουρκία και την Κύπρο, θα μεταφέρει αναπόφευκτα την κρίση στα

παράλια της Μεσογείου.

Η εξελισσόμενη επαναπροσέγγιση ΗΠΑ-ΙΡΑΝ όσο αργόσυρτη και

αν είναι αποτελεί μια γεωπολιτική δυναμική την οποία ο Ελληνισμός

πρέπει να ενισχύσει με κάθε μέσο και το συντομότερο δυνατό,

επιδιώκοντας να εντάξει σε αυτό το πλαίσιο τριγωνικής διπλωματίας

τόσο το Ισραήλ όσο και τους παραδοσιακούς Άραβες συμμάχους.

Επίσης, δεν πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ ότι αν παραμένει ζωντανό το

ΕΑΔ (Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα) η Ελλάδα είναι σε θέση να ελέγξει τη

ζωτική γραμμή επικοινωνίας του Ισραήλ με την Ευρώπη.

Είναι φανερό ότι στρατηγικοί λόγοι έφεραν πάντοτε την Κύπρο στη

δύνη των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών συμφερόντων των εκάστοτε

δυνατών της γης. Οι ίδιοι λόγοι επέβαλαν και την παραγνώριση του

διεθνούς δικαίου στο νησί. Η στρατηγική υπεραξία της Κύπρου9 στην

Ανατολική Μεσόγειο, αποτέλεσε και αποτελεί τον βασικότερο ίσως

παράγοντα της σύγχρονης οδύσσειάς της. Η Κύπρος, ένα μικρό

κράτος, είναι αναγκασμένη να επιβιώσει ανάμεσα στα στρατηγικά

συμφέροντα των δυνατών και να βαδίσει στις λεπτές ισορροπίες που τις

καθόρισε το γεωπολιτικό της πεπρωμένο. Ο ρόλος αυτός δεν

προβλέπεται ότι θα αλλάξει στο μέλλον και η Κύπρος θα συνεχίσει να

παραμένει δέσμια της γεωπολιτικής της θέσης, με όλες τις πολιτικές και

στρατιωτικές συνέπειες που ο ρόλος αυτός συνεπάγεται.

8 Διαθέτει τακτικό στρατό, κατέχει μεγάλη έκταση εδάφους, μεταξύ Συρίας και Ιράκ, ελέγχει τις γραμμές επικοινωνίας,

ανέπτυξε οικονομική και πολιτική δραστηριότητα και έχει την ικανότητα διεξαγωγής τακτικών στρατιωτικών επιχειρήσεων. 9 Η Κύπρος ως χώρος δύναται να χρησιμοποιηθεί ως α) Βάση Ανεφοδιασμού, β)Βάση εξορμήσεως, γ) Περιοχή για

αποκατάσταση απωλειών, δ) Ενεργειακός κόμβος, ε) Ρυθμιστής του Θαλάσσιου άξονα Γιβραλτάρ –Κρήτη- Κύπρος.

14

1.4 Τα κέντρα του Γεωπολιτικού Συμπλέγματος της Μεσογείου-

Γεωγραφικός Προσδιορισμός

Στην Ανατολική Μεσόγειο πέραν της πυκνής συγκέντρωσης των

Κέντρων του γεωπολιτικού πλέγματος της Μεσογείου διαπιστώνεται και

μεγάλη συγκέντρωση με εστίες αστάθειας, συγκρούσεων και ιδεολογικό-

πολιτισμικών όπως και εθνοφυλετικών αντιπαραθέσεων10. Με φόντο αυτό

,στην Λεκάνη της Μεσογείου μπορούμε να εντοπίσουμε τρείς ζώνες

γεωπολιτικής επιρροής. Μία οριζόντια ζώνη αγγλοσαξονικής γεωπολιτικής

επιρροής, μεταξύ του 36ου και 30ου παράλληλου (Παράρτημα «Α»), η οποία

ορίζεται από σημεία εγκατεστημένης στρατηγικής αγγλοσαξονικής ισχύος,

υπό μορφή στρατιωτικών διευκολύνσεων όπως ,οι βρετανικές βάσεις της

Δεκέλειας και του Ακρωτηρίου, οι στρατιωτικές διευκολύνσεις των Αμερικανών

και του Ν.Α.Τ.Ο στην Κρήτη. Μία δεύτερη κάθετη ζώνη που ενώνει τα σημεία:

του Πορτ-Σάιντ στη Διώριγα του Σουέζ με τον Λιμάνι της Θεσσαλονίκης και

στην προέκταση αυτού το Λιμάνι του Ρόττερνταμ και μία τρίτη διαγώνια ζώνη,

η οποία συνδέει τα Δαρδανέλια με το Γιβραλτάρ (Παράρτημα «Β»). Οι ζώνες

αυτές χαρακτηρίζονται από μεταφορά υδρογονανθράκων και ελέγχονται

πλήρως από το Ν.Α.Τ.Ο και με αγγλοσαξωνικούς αμυντικοπολιτικούς και

στρατιωτικούς μηχανισμούς. Ιδιαίτερα η πρώτη ζώνη γεωπολιτικής επιρροής,

η οποία διχοτομεί σε Βόρειο και Νότιο τμήμα την Μεσογειακή Λεκάνη, ο

κατέχων αυτή ,μπορεί να ασκήσει έλεγχο σε επίπεδο Πυρηνικού Πολέμου

όπως και σε επίπεδο Ηλεκτρονικού Πολέμου αλλά και Ηλεκτρονικής

Κατασκοπείας, σε μία ευρύτατη περιοχή, η οποία εξαπλώνεται από την ζώνη

του Μαγκρέμπ μέχρι την περιοχή της Κριμαίας.

Η γεωπολιτική πραγματικότητα στην Ν/Α μεσόγειο, όπως αυτή

παρουσιάζεται σήμερα από τις Η.Π.Α, θεωρεί την Κύπρο, μέσο του εναέριου

χώρου που εκτείνεται μεταξύ του Ακρωτηρίου του Απ. Ανδρέα και της

Λαοδικείας (Συρία), πλάτους 100 χιλιομέτρων, να μπορεί να ελέγχει απόλυτα

με αεροπορικές δυνάμεις που εδρεύουν στην ΚΔ και βρίσκονται σε αμυντική

συνεργασία με την Δαμασκό το κρίσιμο εκείνο σημείο της Ν/Α Μεσογείου στο

οποίο καταλήγουν οι σημαντικότεροι πετρελαιαγωγοί από της πλουσιότερες

πετρελαιοπαραγωγές χώρες του κόσμου(Κασπία, Ιράκ, Περσικό Κόλπο). Μία

πιθανή όμως φιλοαραβική στάση μιας ενιαίας και κυρίαρχής Κύπρου, στον

15

αμυντικοπολιτικό τομέα, μπορεί να ερμηνεύτεί από το Τελ Αβίβ ως απόλυτος

κίνδυνος για την Εθνική του Ασφάλεια διότι, του αποκλείει κάθε θαλάσσια ή

εναέρια οδό στρατιωτικών επιχειρήσεων προς τα αραβικά εδάφη

εγκλωβίζοντας τον στον χερσαίο του χώρο. Αυτό όχι μόνο δεν το επιθυμεί η

ΚΔ αλλά αντιθέτως, σε μία προσπάθειας εδραίωσης του αισθήματος

ασφάλειας του Εβραϊκού γειτονικού Κράτους από μέρους της, πλειάδα

διακρατικών συμφωνιών υπογράφηκαν πρόσφατα μεταξύ των δύο μερών

χωρίς όμως αυτό να επιτυχαίνει απόλυτα να κερδίσει, την εμπιστοσύνη του

Τελ Αβίβ ούτως ώστε, το θέμα της εξασφάλισης της ασφάλειας του, να μην το

στηρίζει πλέων στον αγγλικό παράγοντα στον οποίο πιστεύει ότι, δεν θα

επιτρέψει ποτέ στην πράξη μια φιλοαραβική στροφή στην ΚΔ, προτού

δημιουργηθούν όλες εκείνες οι προϋποθέσεις στην Μέση Ανατολή που θεωρεί

το Ισραήλ απαραίτητες για την εδραίωση της ασφάλειας του. Παρόλα αυτά

ένα ασφαλές Ισραήλ στην περιοχή, σημαίνει υποβάθμιση της στρατηγικής

σημασίας της Τουρκίας, των γεωπολιτικών της προτιμήσεων και των

επιλογών της στην περιοχή.

Παράλληλα, ο τριμερής συνεταιρισμός Κύπρου-Ελλάδας-Αίγυπτου που

προβάλλει ως πολιτικό αντίβαρο απέναντι στην Τουρκία, υπηρετεί ως

μοντέλο ένα ευρύτερο περιφερειακό διάλογο, περιλαμβανομένου του στενού

συντονισμού και της συνεργασίας στο πλαίσιο πολυμερών συναντήσεων, ως

επίσης μέσω προσπαθειών για περαιτέρω προώθηση των σχέσεων μεταξύ

της Ε.Ε. και του Αραβικού κόσμου. Σε σχέση με την εξεύρεση

υδρογονανθράκων στην περιοχή μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για

την περιφερειακή συνεργασία μέσω της δέσμευσης των χωρών της περιοχής

στις αρχές του διεθνούς δικαίου.

Τέλος η ενάσκηση υψηλής πίεσης , από τουρκικής πλευράς, προς τον

ελληνοκυπριακό παράγοντα προκαλεί προϋποθέσεις αστάθειας σε αυτήν την

στρατηγικής σημασίας περιοχή, αλλά και κυρίως, στο Ν/Α άκρο της Ε.Ε.

προβληματίζοντας πλέων σοβαρά τις Βρυξέλλες να αποφασίσουν είτε, για μια

αποφασιστική αντιμετώπιση με το δέον σθένος και την απαιτούμενη

αποτελεσματικότητα τον Τουρκικό αναθεωρητισμό στο διεθνοπολιτικό

10

Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.41-52

16

επίπεδο είτε, να αυτοακυρωθούν, παραδεχόμενες, σιωπηρώς πλην σαφώς,

τον «μυθικό» χαρακτήρα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ολοκλήρωσης11.

1.5 Νέες απειλές, κίνδυνοι και προκλήσεις

Είναι πασιφανές πως η ανθρωπότητα διέρχεται μια εξαιρετικά δύσκολη

περίοδο, αφού επαπειλείται το σύστημα οικονομικής, κοινωνικής αλλά και

πολιτιστικής οργάνωσης ολόκληρης της υφηλίου. Απειλείται ο δυτικός

οικονομικός, πολιτικός και νομικός πολιτισμός όπως αναπτύχθηκε τα

τελευταία 300 χρόνια. Απειλείται η κυριαρχία της πλανητικής μονομερούς

υπερδύναμης όπως απειλείται και τα «κοσμικά» καθεστώτα μουσουλμανικών

κοινωνιών, τα οποία αποτελούν στενούς και ζωτικούς συμμάχους της Δύσης.

Η απειλή προέρχεται από το απροσδιόριστο, απρόβλεπτο εχθρό γι αυτό και

αποκαλείται «ασύμμετρος»12

Η ανάδειξη των ασύμμετρων απειλών σε κυρίαρχο πρόβλημα

ασφάλειας, είτε σε εθνικό, είτε σε διεθνές επίπεδο, πηγάζει αφενός από την

ευρύτητα του ποιοτικού φάσματος που καλύπτει και αφετέρου στην επέκταση

του τεχνολογικού πολιτισμού και στη συγκέντρωση των δραστηριοτήτων σε

μεγάλα αστικά κέντρα με μεγάλο πληθυσμό που αυξάνουν και την τρωτότητα

στις ασύμμετρες απειλές. Το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας ορίζει τον

ασυμμετρικό πόλεμο ως εξής: “Οι αντίπαλοι είναι πιθανόν να προσπαθήσουν

να παρακάμψουν ή να υπονομεύσουν τις δυνατότητες ισχύος των ΗΠΑ

επιχειρώντας παράλληλα να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες των,

χρησιμοποιώντας μεθόδους που διαφέρουν σημαντικά από τις αμερικανικές

επιχειρησιακές μεθόδους. Οι ασύμμετρες προσεγγίσεις γενικά επιζητούν ένα

μείζον ψυχολογικό πλήγμα που θα επηρεάσει την ελευθερία κινήσεων ή τη

βούληση του αντιπάλου» 13 Στην ίδια λογική, ο ορισμός του αμερικανικού

Μικτού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων επισημαίνει: «ο ασυμμετρικός

πόλεμος συνίσταται σε “απρόβλεπτες ή μη παραδοσιακές προσεγγίσεις για να

παρακαμφθούν ή να υπονομευθούν οι δυνατότητες ισχύος του αντιπάλου

επιχειρώντας παράλληλα την εκμετάλλευση των αδυναμιών του μέσω μη

αναμενόμενων τεχνολογιών ή καινοτόμων μέσων και μεθόδων».14 Οι εξελίξεις

11

Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική η Θεωρία και η Πράξη, Αθήνα 2002,σελ.54 12

Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.14 13

Asymmetric Approaches to Warfare 1999 Joint Strategy Review (Washington D.C., The Joint Staff, 1999), σελ. 2. 14

The Revenge of the Melians: Asymmetric Threats and the Next QDR, McNair Paper No. 62 (Carlisle Barracks, PA, November 2000), σελ. 1.

17

στο επίπεδο των ασύμμετρων απειλών θα οδηγήσουν τις ένοπλες δυνάμεις

των κρατών, να αλλάξουν μορφή, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις

επιχειρησιακές απαιτήσεις των συγκρούσεων αυτών και ταυτόχρονα να

διατηρήσουν το ρόλο τους. Η χώρα που θα βρεθεί απροετοίμαστη να

χρησιμοποιήσει την εναλλακτική επιλογή της προσφυγής σε ενέργειες

αντιμετώπισης εχθρικών ενεργειών και από ασύμμετρες απειλές, ενδέχεται να

αφήσει ακάλυπτο ένα ευρύ φάσμα επιλογών στη διαχείριση κρίσεων και στην

αντιμετώπιση προκλήσεων, καταδεικνύοντας έτσι την ανεπάρκεια της

γενικότερης αμυντικής πολιτικής της. Τα νέα δεδομένα υποχρεώνουν όλες τις

χώρες, να επαναπροσδιορίσουν τις μορφές των καταστροφών, ώστε ανάμεσα

σε εκείνες που προέρχονται από πολεμικές συγκρούσεις και φυσικές

καταστροφές να προστεθεί και μία τρίτη, αυτή των χημικών, βιολογικών και

ραδιολογικών καταστροφών.

Η λαθρομετανάστευση αποτελεί ένα από τα σοβαρά προβλήματα της

διεθνούς ασφάλειας. Αυτό το ιδιαίτερα κοινωνικό και ανθρωπιστικών

διαστάσεων θέμα, εμφανίζεται στις «μη κρατικές απειλές» απασχολώντας

έντονα την έννοια της διεθνούς ασφάλειας. Οι μετανάστες αν δεν

αφομοιωθούν από τη χώρα υποδοχής δημιουργούν προβλήματα ασφάλειας,

εγκληματικότητας, νομοθεσίας, αλλοιώνουν την ομοιογένεια του πληθυσμού

της, εγκυμονούν ενδεχομένως κινδύνους έγερσης μειονοτικών διεκδικήσεων

και αποτελούν πηγή στρατολόγησης ή τρόπο εισόδου τρομοκρατών.

Το φαινόμενο του ισλαμικού φονταμενταλισμού διαμόρφωσε μία

παγκόσμια εικόνα, στο βαθμό που η τρομοκρατική δράση δεν είναι

συγκεντρωμένη σε μια περιοχή αλλά σε θέση να δρα ανεξέλεγκτα,

καταστροφικά και απροειδοποίητα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι στόχοι των

ισλαμιστών ριζοσπαστών δεν είναι θρησκευτικοί αλλά πολιτικοί. Ο μείζων

στόχος είναι η ανατροπή του δυτικού συστήματος οργάνωσης του κόσμου

όπως είναι δομημένος πλανητικά, που σημαίνει κυριαρχία στην οικονομία, την

πολιτική και τον πολιτισμό. Η απόφαση της Υπερδύναμης να επιβάλει ακόμα

και δια της χρήσης ένοπλης βίας, την Δημοκρατία και το δυτικό σύστημα

κρατικής οργάνωσης, την δυτική ελεύθερη οικονομία, την κουλτουρα της coco-

cola σε όλες ανεξαιρέτως τις κοινωνίες της υφηλίου, χωρίς να λαμβάνονται

18

υπόψη οι παραδόσεις, η θρησκεία, οι αξίες και η κουλτούρα κάθε κοινωνίας

ήταν φυσικό και επόμενο να δημιουργήσει αντιδράσεις15.

Οι μειονοτικές ομάδες είναι μια κατηγορία ατόμων που χρησιμοποιούν

τη βία και επιδίδονται σε πράξεις τρομοκρατίας με σκοπό την αυτονόμηση ή

την ανεξαρτησία. Η αξιοποίηση ενός μειονοτικού πληθυσμού με σκοπό τη

σύρραξη, είναι γεγονότα που μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή.

Το οργανωμένο έγκλημα, που διακινεί κάθε είδους υλικά και ουσίες σε

παγκόσμιο επίπεδο απασχολεί ιδιαίτερα τους διεθνείς οργανισμούς και τους

μηχανισμούς της διεθνούς ασφάλειας και ο λόγος έγκειται στη νέα γκάμα

πυρηνικών υλικών, χημικών ουσιών, και βιολογικών μικροβίων, που άρχισε

να διακινεί πρόσφατα και τα οποία απειλούν σε σημαντικό βαθμό τη διεθνή

ασφάλεια. Η τάση εξομοίωσης της τρομοκρατίας με το οργανωμένο έγκλημα

έχει λάβει διαστάσεις με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς επίσης η ανεξέλεγκτη

διακίνηση όπλων στις διεθνείς εστίες πολέμου, αποτελεί ένα πρόβλημα

ασφάλειας για το σύνολο του πλανήτη.

Εστιάζοντας στην περίπτωση της Κύπρου ως κύρια απειλή

εξακολουθεί να παραμένει ο Τουρκικός Επεκτατισμός και η προσπάθεια του

να μην επιτρέψει την άντληση υδρογονανθράκων από πλευράς κοινοπραξίας

εταιριών στην Λεκάνη της Λεβαντίνης16.Επίσης η παρεμπόδιση χαράξεως

Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Ελλάδος –Αιγύπτου και Ελλάδος –

Κύπρου η οποία θα λαμβάνει υπόψη και τα απορρέοντα από διεθνές δίκαιο

της θαλάσσης δικαιώματα ΑΟΖ του Καστελόριζου17.

15

Μάζης, Ιωάννης Θ. Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.13 16

Μάζης, Ιωάννης Θ. VERBA GEOPOLITICA ET ISLAMICA, Αθήνα 2013 ,Τόμος Α΄ 1995-2012, σελ.661 17

Μάζης, Ιωάννης Θ. VERBA GEOPOLITICA ET ISLAMICA, Αθήνα 2013 ,Τόμος Α΄ 1995-2012, σελ.662

19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας – Πολιτικός Ρεαλισμός

2.1 Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας και Υψηλή Στρατηγική

Ο κλασσικός ορισμός του όρου « Εθνική Ασφάλεια» δίδεται από τον

Buzan στο βιβλίο ΄΄People, States and Fear΄΄. Ουσιαστικά ο όρος αφορά την

προστασία, τουλάχιστον, της ισχύος του κράτους, μέσω της προστασίας και

ενισχύσεως, όταν αυτό είναι δυνατόν, των διαστάσεων της ισχύος του:

οικονομική, τεχνολογική, στρατιωτική, πολιτιστική, πολιτική, γεωγραφική και

ανθρώπινη. Από λειτουργική άποψη, όσο λιγότερες διαστάσεις ισχύος διαθέτει

μια χώρα τόσο περισσότερο ευάλωτη καθίσταται σε σοβαρές μεταβολές του

γεωστρατηγικού status quo και τόσο περισσότερο αναγκάζεται να καταφεύγει

στη σπατάλη των διαστάσεων ισχύος που διαθέτει, είτε λόγω της υπερβολικής

χρήσεως τους, είτε αντανακλαστικά: οι δυνητικοί αντίπαλοι τελειοποιούν την

τεχνική τους εστιάζοντας στην περιορισμένη γκάμα ικανοτήτων του αντιπάλου,

με βάση τα διδάγματα της στρατηγικής θεωρίας18.

Παραδοσιακά, ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος ανάπτυξης στρατηγικής εθνικής

ασφάλειας είναι να τεθούν οι μακροπρόθεσμοι στόχοι τους οποίους το κράτος

επιθυμεί να επιτύχει και κατόπιν να καθοριστούν τα καταλληλότερα μέτρα για

την επίτευξη των τεθειμένων στόχων. Υπό αυτό το πρίσμα, η στρατηγική

εθνικής ασφάλειας ταυτίζεται με την έννοια της «υψηλής στρατηγικής». Σχετικά

με αυτήν την έννοια υπάρχουν δύο ορισμοί. Ο ένας επικεντρώνεται στις

απειλές έναντι του κράτους και στα στρατιωτικά μέσα αντιμετώπισης αυτών

των απειλών. Ο άλλος ορισμός είναι ευρύτερος και επικεντρώνεται πρώτα στις

απειλές κατά της ασφάλειας του έθνους και κατόπιν στα στρατιωτικά, πολιτικά

και οικονομικά μέσα που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν.

Σύμφωνα με τον Edward Mead Earle «στρατηγική είναι η τέχνη του

ελέγχου και της χρήσης των αποθεμάτων ενός έθνους – κράτους – ή μιας

συμμαχίας κρατών- συμπεριλαμβανομένων των ενόπλων δυνάμεων του,

στην κατεύθυνση της αποτελεσματικής προώθησης των ζωτικών

συμφερόντων του και της προστασίας του από εχθρούς, πραγματικούς,

18

Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.121

20

δυνητικούς ή υποτιθέμενους. Η υψηλότερη μορφή στρατηγικής, η υψηλή

στρατηγική είναι εκείνη που ενσωματώνει τις πολιτικές και τους εξοπλισμούς

ενός έθνους με τέτοιο τρόπο ώστε η καταφυγή στον πόλεμο είτε να θεωρείται

ως μη ενδεδειγμένη είτε να αναλαμβάνεται υπό τις καλύτερες δυνατές

«συνθήκες επίτευξης της νίκης». Συνεπώς, η υψηλή στρατηγική και κατ’

επέκταση η στρατηγική εθνικής ασφάλειας αφορά στην ικανότητα ενός

κράτους να συνδυάσει όλα τα στρατιωτικά και μη μέσα που έχει στη διάθεση

του για να διατηρήσει τα εθνικά του συμφέροντα.

2.2 Αρχές Πολιτικού Ρεαλισμού

Οι απαρχές της Ρεαλιστικής προσέγγισης βρίσκονται στο έργο του

Θουκυδίδη. Καθώς ο πολιτικός ρεαλισμός κινείται μέσα σε μια τόσο μεγάλη

χρονική περίοδο , είναι αναμενόμενο να μην έχουν όλοι οι εκπρόσωποι του

ταυτόσημες αντιλήψεις σε όλα τα θεωρητικά ζητήματα . Κορυφαίοι πολιτικοί

ρεαλιστές έχουν δημόσια διαφωνήσει επί θεωρητικών ζητημάτων19, ενώ μια

γενικότερη διαφορά υφίσταται μεταξύ "παραδοσιακών" και "δομικών"

ρεαλιστών20. Όμως παρά τις επιμέρους διαφωνίες τους , όλοι οι πολιτικοί

ρεαλιστές συμμερίζονται μια σειρά από βασικές αρχές 21.

Η πρώτη από τις αρχές του πολιτικού ρεαλισμού , είναι ότι

σημαντικότεροι , αυτήν την στιγμή διεθνείς δρώντες , είναι τα κράτη. Οι

άνθρωποι τείνουν να οργανώνονται σε συλλογικές ομοειδείς ομάδες και αυτήν

την στιγμή η σημαντικότερη από αυτές είναι το έθνος-κράτος. Το έθνος-

κρατος , προβάλλει αδιαφιλονίκητα , ως η οντότητα προς την οποία στρέφεται

η αφοσίωση της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων του πλανήτη . Η

συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων , πρώτα αυτοπροσδιορίζονται σαν

Έλληνες , Γερμανοί , Αργεντινοί και έπειτα σαν οτιδήποτε άλλο. Η

πλειονότητα δε του παγκόσμιου πληθυσμού , είναι κατά τεκμήριο έτοιμη να

δώσει την ζωή της είτε για λογαριασμό του κράτους στο οποίο ζει , είτε για να

βοηθήσει το έθνος της να αποκτήσει κρατική οντότητα.

Η δεύτερη αρχή του πολιτικού ρεαλισμού , είναι η έμφαση στο ότι οι

σχέσεις μεταξύ των κρατών λαμβάνουν χώρα , υπό καθεστώς "διεθνούς

αναρχίας." Δεν υφίσταται δηλαδή, στον διεθνή χώρο κάποια εξουσία

19

Morgenthau 1948 20

Πλατιάς 1999 , Σ.58-67 21

Waltz 1979 , p.117 , Gilpin 1986 p.304-305 , Grieco 1988 p.488 , Π.Ηφαιστος 1999 σελ.50-57

21

υπερκείμενη των κρατών. Αυτό είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της

διεθνούς πολιτικής και η ουσιωδέστερη διαφορά του διεθνούς χώρου , από το

εσωτερικό των κρατών. Το γεγονός της έλλειψης κεντρικής εξουσίας στον

διεθνή χώρο έχει 2 επιπτώσεις. Η πρώτη είναι η ύπαρξη της κρατικής

κυριαρχίας. Το κράτος δεν αναγνωρίζει καμία ανώτερη εξουσία είτε αναφορικά

με την διαχείριση των εσωτερικών του υποθέσεων , είτε αναφορικά με τον

τρόπο δράσης του διεθνώς. Η δεύτερη επίπτωση της διεθνούς αναρχίας είναι

ότι στον διεθνή χώρο , ισχύει η αρχή της αυτοβοήθειας ( self-help ). Καθώς τα

κράτη δεν έχουν να προσβλέπουν σε καμία υπέρτερη εξουσία , εναπόκειται

σε αυτά να βρουν από μόνα τους , τον τρόπο , για εξασφάλιση της επιβίωσης

και προώθησης των συμφερόντων τους.

Η Τρίτη αρχή του πολιτικού ρεαλισμού , είναι ότι το ερέθισμα για δράση

στην διεθνή πολιτική , δίνεται από το συμφέρον του κράτους . Η διαδικασία με

την οποία ορίζεται κάθε φορά το εθνικό συμφέρον ποικίλει από κράτος σε

κράτος ανάλογα με τις εσωτερικές του δομές . Όλα όμως τα κράτη δίνουν

πρωτεύουσα σημασία στην ασφάλεια τους 22 καθώς και στην διατήρηση , η

και στην βελτίωση , αν αυτό είναι δυνατό , του ισοζυγίου ισχύος μεταξύ αυτών

και των «αντιπλάων» τους. Με άλλα λόγια στον διεθνή χώρο , η ισχύς είναι

σχετική και όχι απόλυτη έννοια, εξαρτάται δηλαδή , κάθε φορά , από το πόση

ισχύ διαθέτει , η εκτιμάται ότι διαθέτει ο αντίπαλος23.

Η τέταρτη αρχή του πολιτικού ρεαλισμού , είναι ότι καθώς τα κράτη

προσπαθώντας να προωθήσουν τα συμφέροντα τους στα πλαίσια ενός

άναρχου περιβάλλοντος , δημιουργούνται , αναπόφευκτα συγκρούσεις .

Καθώς μάλιστα απουσιάζει η υπερκρατική εξουσία η οποία θα μπορούσε να

ρυθμίσει τον κρατικό ανταγωνισμό , οι διακρατικές σχέσεις είναι στην βάση

τους συγκρουσιακές. Η υπέρτατη μορφή σύγκρουσης, ο πόλεμος, έχει τις

ρίζες του στην άναρχη δομή του διεθνούς συστήματος: ο πόλεμος,

εμφανίζεται, επειδή δεν υπάρχει τίποτα, για να τον εμποδίσει 24. Ακριβώς ,

αυτή η κατάσταση δημιουργεί την ανάγκη για στρατηγική συμπεριφορά από

την πλευρά των κρατών.

Η πέμπτη αρχή του πολιτικού ρεαλισμού , είναι ότι τα κράτη

θεωρούνται ως ορθολογικοί δρώντες, οι οποίοι προβαίνουν σε εκτιμήσεις

22

BuzAN 1991 23

Morgenthau 1985 pg.174-6

22

κόστους-οφελους και καταλήγουν στις πολιτικές που είναι οι πλέον

πρόσφορες για την προώθηση των συμφερόντων τους. Με άλλα λόγια , είναι

κοινό μυστικό ότι συχνά , η εξωτερική και η αμυντική πολιτική διαμορφώνονται

όχι με βάση το "εθνικό συμφέρον" , αλλά ως αποτέλεσμα επικράτησης

"μικροσυμφερόντων" , ενώ κάποιες φορές επηρεάζονται και από ηθικές

επιταγές ( όπως τις αντιλαμβάνεται η εκάστοτε πολιτική ηγεσία ) . Η Ιστορία

έχει να επιδείξει περιπτώσεις στις οποίες η διεθνής πολιτική ακόμα και

μεγάλων δυνάμεων επηρεάστηκε από βασιλικές ερωμένες η ακόμα και

δωροδοκίες ανώτατων αξιωματούχων25, ενώ στις ημέρες μας - η

θεσμοθετημένη σε ορισμένες χώρες -η δράση των διαφόρων "λόμπυ"

προφανώς δεν συνάδει με το μοντέλο του ορθολογικού δρώντος.

Οι εκπρόσωποι του πολιτικού ρεαλισμού , έχουν πλήρη επίγνωση , ότι

"ανορθολογικά" στοιχειά παρεισφρέουν στην διαμόρφωση της διεθνούς

πολιτικής . Την ίδια στιγμή , όμως τονίζουν την εκπληκτική εξηγητική

ικανότητα που έχει να επιδείξει το μοντέλο του "ορθολογικά δρώντος" , από

την εποχή του Θουκυδίδη , μέχρι σήμερα . Καθώς το διεθνές σύστημα είναι

ένας ιδιαίτερα ανταγωνιστικός χώρος όπου τα λάθη πληρώνονται και πολύ

ακριβά , οι διεθνείς δρώντες έχουν αυξημένο κίνητρο να συμπεριφέρονται

ορθολογικά. Βραχυπρόθεσμα οι βασιλικές ερωμένες , τα "λόμπυ" , οι ηθικές

αιτιάσεις κλπ , μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο , ενίοτε σημαντικό , στην

διαμόρφωση της διεθνούς πολιτικής του κράτους , αλλά καθώς οι συστημικές

πιέσεις δεν μπορούν να αγνοηθούν επί μακρόν , χωρίς να επέλθει

καταστροφή , μακροπρόθεσμα , το διεθνές σύστημα επιβάλλει την λογική του.

Με άλλα λόγια σε βάθος χρόνου οι διεθνείς δρώντες , επιδεικνύουν

ορθολογική συμπεριφορά.

Συνοψίζοντας , ο πολιτικός ρεαλισμός βλέπει την διεθνή πολιτική ως

την προσπάθεια των κρατών (η γενικά των σημαντικότερων διεθνών

δρώντων) να εξασφαλίσουν με τον βέλτιστο τρόπο την επιβίωση, την

ασφάλεια και ει δυνατόν, την αύξηση της ισχύος τους μέσα σε ένα άναρχο

διεθνές περιβάλλον.

24

Waltz 1959 ) 25

Χριστοδουλιδης 1990 σελ.97 , 137-9 , 153-5

23

2.3 Το θεσμικό σύστημα της στρατηγικής εθνικής ασφαλείας της

Κύπρου

Το θεσμικό πλαίσιο στρατηγικής εθνικής ασφάλειας στην Κύπρο είναι

σχεδόν ανύπαρκτο ή είναι στα σπάργανα , χωρίς ακόμη να καθιερωθεί στη

Δημοκρατία, να γίνει νοοτροπία – κουλτούρα στην Ηγεσία (Πολιτική ,

Στρατιωτική , Θρησκευτική , Πολιτειακή κ.λ.π). Έχει πολλές ελλείψεις, κενά

και δεν έχει ακόμη πλήρως νομοθετηθεί και υιοθετηθεί από τους συντελεστές

ισχύος της Δημοκρατίας. Ακόμη δεν έχουν συγκροτηθεί – οργανωθεί σε

κυβερνητικό επίπεδο εκείνα τα όργανα που θα σύνθετα τα θεσμικά πλαίσια

για την παραγωγή της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας. Παράλληλα, η

εξέταση των περιπτώσεων όπως το πλαίσιο της μόνιμης διαρθρωμένης

αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας – Κύπρου και του κοινού μνημονίου

χειρισμού κρίσεων Ελλάδας – Κύπρου, η Στρατιωτική Στρατηγική της

αποτροπής και της επιτυχούς αντιμετώπισης οποιασδήποτε ενέργειας

εχθρικής κατά την Κυπριακή Δημοκρατία, η Στρατιωτική Διπλωματία με τις

γείτονες χώρες π.χ Ισραήλ, Αίγυπτος κλπ , οι διάφορες κατά καιρούς κρίσεις

(Στροβίλια – Πύλα , παραβιάσεις ΑΟΖ από την Τουρκία) της στρατηγικής

εθνικής ασφάλειας κατέδειξε επίσης την ύπαρξη προβλημάτων και κενών στη

σχέση μεταξύ των βασικών – πυλώνων της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας.

Το πρακτικό αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η αναπαραγωγή της

¨διαχρονικής¨ αδυναμίας παραγωγής υψηλής στρατηγικής και

αποτελεσματικού χειρισμού κρίσεων από μέρους της Κύπρου.

Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας του 196026, καθορίζοντας

τις εξουσίες του Προέδρου, του Αντιπροέδρου και του Υπουργικού

Συμβουλίου ως εκτελεστική εξουσία (άρθρα 47, 48, 50, 54 και 183), για την

εθνική ασφάλεια της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας στην

πραγματικότητα με το άρθρο 18127 την εγκλώβισε μέσα σε συνθήκες

εγγυήσεων και συμμαχιών που όπως η ιστορία απέδειξε επέφεραν και την

καταστροφή.

26

hwww.presidency.gov.cy 27

Το άρθρο 181 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφέρει ότι « Η συνθήκη Εγγυήσεως της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητός και του Συντάγματος της Δημοκρατίας, η συνομολογηθείσα μεταξύ της Δημοκρατίας, του Βασιλείου της Ελλάδας, της Τουρκικής Δημοκρατίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βορείου Ιρλανδίας ως και η συνθήκη στρατιωτικής συμμαχίας η συνομολογηθείσα μεταξύ της Δημοκρατίας, του Βασιλείου της Ελλάδος και της Τουρκικής Δημοκρατίας, τα κείμενα των οποίων είναι προσαρτημένα τω παρόντι Συντάγματι ως παραρτήματα Ι και ΙΙ κέκτηνται συνταγματικήν ισχύν».

24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Το Θεσμικό Πλαίσιο της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας

Άλλων Χωρών Κατά τα Πρότυπα της Δύσης

3.1. Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (Η.Π.Α.)

Το θεσμικό πλαίσιο της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ,

καθορίζεται από το National Security Act του 1947. Σύμφωνα με το

νομοθέτημα αυτό προβλέπεται η παράλληλη λειτουργία πολλών υπηρεσιών

και φορέων, που αποτελούν μια σειρά από ομόκεντρους κύκλους στο κέντρο

των οποίων βρίσκεται ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, συνεπικουρούμενος από τους

πλέον στενούς του συμβούλους. Το εν λόγω θεσμικό σύστημα διαχρονικά έχει

αναδείξει κυβερνητικές υπηρεσίες οι οποίες έχουν εξελιχθεί σε βασικούς

θεσμικούς φορείς διαμόρφωσης της εθνικής ασφάλειας της χώρας. Οι

υπηρεσίες αυτές είναι το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (National Security

Council –NSC), Το Υπουργείο Άμυνας,, Το Υπουργείο Εξωτερικών, Το Μικτό

Επιτελείο του Στρατού, του Ναυτικού και της Αεροπορίας και η Κεντρική

Υπηρεσία Πληροφοριών.

Όμως η τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου έδωσε στον

Αμερικανό Πρόεδρο τη δυνατότητα να προχωρήσει σε σημαντικές θεσμικές

τομές, αναφορικά με την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας – αφού υπήρχε

διάχυτο το αίσθημα της ανασφάλειας στις ΗΠΑ- καθώς και για την

αντιμετώπιση απειλών που προέρχονταν από τη διασπορά των όπλων

μαζικής καταστροφής.28Με βάση τον USA Patriot Act29, η Αμερικανική

κυβέρνηση δημιούργησε το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας (Department of

Homeland Security), που θεωρήθηκε ως η μεγαλύτερη προσπάθεια

αναδιοργάνωσης του μηχανισμού εθνικής ασφάλειας του κράτους από την

εποχή της ψήφισης του National Security Act. Ειδικότερα το υπόψη όργανο

έχει επιφορτισθεί με μια σειρά από δράσεις και καθήκοντα που αφορούν στην

ασφάλεια των συνόρων και των μεταφορών, στην αντιμετώπιση χημικών και

βιολογικών απειλών και στη δυνατότητα των προσώπων που πρώτοι

28

The National Security Strategy of USA, September 2002, http://www.whitehouse.gov/nsc 29

Το USA Patriot Act, προβλέπει τις δυνατότητες νομικής επιβολής για την πρόληψη, αναζήτηση και την προσαγωγή στη δικαιοσύνη ατόμων ή ομάδων που προβαίνουν σε τρομοκρατικές ενέργειες, διευκολύνοντας τις προσπάθειες της αμερικανικής κυβέρνησης να εμποδίσει την ανάπτυξη τρομοκρατικής δράσης στο έδαφος των ΗΠΑ.

25

αντιμετωπίζουν τις συνέπειες τρομοκρατικών πράξεων ή άλλων κρίσιμων

γεγονότων να ανταποκριθούν σε αυτά έγκαιρα και αποτελεσματικά.

Ωστόσο ο πυρήνας, η «καρδιά», του θεσμικού πλαισίου Εθνικής

Ασφάλειας των ΗΠΑ, είναι το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ-ΝSC

National Security Council). Η σύστασή του υπαγορεύθηκε από την ανάγκη να

αντιμετωπίζονται οι απειλές που στρέφονταν κατά της αμερικανικής

ακεραιότητας και των συμφερόντων της χώρας. Οι απειλές αυτές ήταν

εμφανείς εξ’ αφορμής των επεκτατικών βλέψεων της τότε ΕΣΣΔ, καθώς και η

πραγματικότητα του Pearl Harbor και οι οποίες υπαγόρευσαν το οργανωτικό

σχήμα ως απάντηση σε αυτές τις υπαρκτές απειλές. To ΣΕΑ δημιουργήθηκε

αρχικά ως μέρος του National Security Act of 1947, με στόχο την παροχή

συμβουλών προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ αναφορικά με την σύνθεση των

πτυχών της εσωτερικής, εξωτερικής και στρατιωτικής πολιτικής της χώρας

που άπτονται της εθνικής ασφάλειας καθώς και στην επίτευξη δια-

υπηρεσιακής συνεργασίας. Ειδικότερα η σύστασή του στο πλαίσιο της

συνταγματικής αρμοδιότητας του προέδρου να διαμορφώνει την εξωτερική

πολιτική είχε έναν τριπλό στόχο: πρώτον, τη διαμόρφωση ενιαίας πολιτικής

αναφορικά με τις αμυντικές και εξωτερικές υποθέσεις της χώρας (πολιτική

εθνικής ασφάλειας), δεύτερον, την άμεση εμπλοκή του προέδρου μέσω

οργάνου που εξασφαλίζει την πληροφόρηση και παροχή συμβουλών με βάση

τις εισηγήσεις από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες και τρίτον τον συντονισμό των

καθ’ ύλη αρμοδίων κυβερνητικών υπηρεσιών επί του χειρισμού των θεμάτων

αυτών30. Το ΣΕΑ είναι το πρώτο κυβερνητικό όργανο στελεχωμένο από

υποστηρικτικό επιτελείο που συστάθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο με σκοπό τη

διαμόρφωση ενιαίας πολιτικής σε εξωτερικά και αμυντικά θέματα υπαγόμενο

απευθείας στον πρόεδρο.

Στο ΣΕΑ μετέχουν εκτός του προέδρου, ο αντιπρόεδρος και οι

υπουργοί εξωτερικών άμυνας και οικονομικών, ενώ χωρίς δικαίωμα ψήφου

συμβουλευτικά μετέχουν ο αρχηγός του γενικού επιτελείου εθνικής άμυνας, ο

αρχηγός της CIA και ο σύμβουλος βοηθός του προέδρου για θέματα εθνικής

ασφάλειας. Στην πορεία του χρόνου στην σύνθεση των συνεδριάσεων του

ΣΕΑ προστέθηκαν, ανάλογα με τα θέματα εθνικής ασφάλειας που ο εκάστοτε

30

Prados J., “Keepers of the Keys: A History of the National Security Council from Truman to Bush”, New York, William Morrow and Company, 1991, pp. 29-39.

26

πρόεδρος των ΗΠΑ έκρινε αναγκαία να προβληθούν και να εξετασθούν, ο

Μόνιμος Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Έθνη, ο Βοηθός του

Προέδρου για τις Οικονομικές Υποθέσεις και ο Προσωπάρχης του Λευκού

Οίκου. Σημειώνεται ότι ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας είναι ο

πρωταγωνιστικός φορέας που επηρεάζει ή και καθορίζει τη διαμόρφωση και

άσκηση της εξωτερικής πολιτικής καθώς και όργανο μακροσκοπικού

σχεδιασμού και διαχείρισης της πολιτικής του προέδρου. Ο ιδιάζων αυτός

ρόλος έχει προκαλέσει το χρόνιο ανταγωνισμό με το υπουργείο εξωτερικών.

Επίσης η οργανική διάρθρωση του ΣΕΑ προβλέπει εκτός από τον

επικεφαλής Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, θέση Εκτελεστικού Γραμματέα ο

οποίος έχει ρόλο διοικητικό και συντονιστικό των διαφόρων τμημάτων του

ΣΕΑ, θέσεις δύο Αναπληρωτών βοηθών του Προέδρου για θέματα εθνικής

ασφάλειας και θέσεις Διευθυντών των Τμημάτων, οι οποίοι έχουν συνήθως

τον τίτλο του «Ειδικού Βοηθού» του Προέδρου για θέματα εθνικής ασφάλειας

και προΐστανται των διαφόρων τμημάτων του ΣΕΑ, τα οποία έχουν συσταθεί

και λειτουργούν με κριτήριο την κατανομή των υποθέσεων κατά γεωγραφικές

( Ασία, Ευρώπη, Αφρική, Μέση Ανατολή) και θεματικές περιοχές (περιβάλλον,

οικονομία, έλεγχο εξοπλισμών κ.ά.). Επίσης πρέπει να τονισθεί η ύπαρξη και

λειτουργία εντός του ΣΕΑ, του Θαλάμου Διαχείρισης Κρίσεων, όπου είναι

δυνατή η σε πραγματικό χρόνο, παρακολούθηση της εξέλιξης μιας κρίσης31.

Το επιτελείο του ΣΕΑ -όπως και ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας-

εμπλέκονται ενεργά σε μια διαδικασία παραγωγής, παρακολούθησης και

ελέγχου υλοποίησης της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, η οποία

έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ακολουθεί συγκεκριμένους διαδικαστικούς

αγώνες και διαδικασίες, προερχόμενη είτε από τα χαμηλότερα, ιεραρχικά,

υπηρεσιακά επίπεδα και καταλήγοντας στον Πρόεδρο (bottom up), είτε

εκκινώντας από τον ίδιο τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας ή/ και τον Πρόεδρο

και κατευθυνόμενη προς υλοποίηση στα αρμόδια όργανα (top-down). Σε κάθε

περίπτωση, η απόφαση εθνικής ασφάλειας λαμβάνει τη μορφή Οδηγίας

Εθνικής Ασφαλείας (National Security Directive)32.

31

Ο Θάλαμος Διαχείρισης Κρίσεων συστήθηκε για πρώτη φορά το 1962, επί προεδρίας J. F. Kennedy, και με αφορμή την κρίση στον Κόλπο των Χοίρων, λειτουργώντας ως η κεντρική μονάδα διαχείρισης κρίσεων της αμερικανικής διοίκησης. 32

Jordan A., William J., Taylor Jr. and Mazarr M., “ American National Security”, 5th ed., The Johns Hopkins

University Press, Baltimore and London, 1999, p. 221.

27

Σημειώνεται ότι όταν ανέλαβε ως Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας η C.

Rice, προχώρησε σε λειτουργική και οργανωτική αναδιάρθρωση,

δημιουργώντας ένα ΣΕΑ που να ανταποκρίνεται περισσότερο στο ρόλο του

συντονιστικού οργάνου παρά σε κεντρικό όργανο διαμόρφωσης πολιτικής,

όπως είχε μετεξελιχθεί. Προστέθηκε η θέση του αναπληρωτή συμβούλου

εθνικής Ασφάλειας με αρμοδιότητα τα διεθνή οικονομικά θέματα.

Τέλος σημειώνεται ότι διαχρονικά ο ρόλος του ΣΕΑ των ΗΠΑ κρίνεται

θετικός αναφορικά με τις αρμοδιότητες που σχετίζονται με την καθημερινή

διαχείριση των θεμάτων εθνικής ασφαλείας και ειδικότερα της διαχείρισης

κρίσεων. Η επιτυχία του στο εν λόγω ζήτημα (διαχείριση κρίσεων), συνδέεται

με την επιθυμία των αμερικανών προέδρων να έχουν στη διάθεσή τους ένα

όργανο που θα διέθετε τη δυνατότητα επαρκούς υποστήριξης σε κρίσιμες

καταστάσεις. Ακόμα αυτός ο θετικός απολογισμός αναφέρεται στον

συντονισμό των εμπλεκομένων οργάνων και υπηρεσιών σε θέματα εθνικής

ασφάλειας και τον έλεγχο της εφαρμογής των Προεδρικών αποφάσεων, ενώ

ως περιορισμένος ή και ανεπιτυχής αξιολογείται ο ρόλος του ΣΕΑ όσον

αφορά στην ανάπτυξη μακροπρόθεσμης στρατηγικής εθνικής ασφάλειας33.

3.2. Τουρκία

Βάση του τουρκικού θεσμικού πλαισίου για την στρατηγική εθνικής

ασφαλείας της χώρας, αποτελεί το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας ( Mili

Guvenlik Kurulu-MGK). Η θέσπιση του τουρκικού συμβουλίου εθνικής

ασφαλείας έλαβε χώρα το 1961 με την κατάρτιση του τουρκικού συντάγματος.

Η σύσταση του οργάνου αυτού θεωρήθηκε ως θεσμοθέτηση της επιρροής του

στρατού στην πολιτική. Από τότε που ο Ατατούρκ ίδρυσε την σύγχρονη

κοσμική δημοκρατία της Τουρκίας το 1923,οι Τούρκοι στρατιωτικοί θεώρησαν

εαυτούς ως εγγυητές του Κεμαλισμού, της επίσημης ιδεολογίας του κράτους,

ακόμα και αν ο Ατατούρκ επέμεινε στο διαχωρισμό του στρατού από την

πολιτική. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας συστάθηκε με το

Νόμο 2945 της 9ης Νοεμβρίου 1983, σύμφωνα με το Σύνταγμα του1982.

Σύμφωνα με τον εν λόγω νόμο, «εθνική ασφάλεια είναι η προάσπιση και

διαφύλαξη της κρατικής συνταγματικής τάξης, της εθνικής οντότητας και

33

Λιάκουρας Π., «Η Οργάνωση της Εθνικής Ασφάλειας», Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2002, σελ. 113-134

28

ακεραιότητας από κάθε είδους εσωτερικές και εξωτερικές απειλές στους

τομείς πολιτικής, κοινωνικής, πολιτιστικής, και οικονομικής μορφής

συμφερόντων σε διακρατικό επίπεδο, καθώς και του νομικού καθεστώτος των

συμφωνιών». Όσο για την πολιτική εθνικής ασφάλειας που καθορίζει το MGK,

αφορά στον τρόπο δράσης που έχει σαν στόχο «να διασφαλίζει την εθνική

ασφάλεια και την επίτευξη των εθνικών στόχων…στους τομείς εσωτερικού,

εξωτερικού και άμυνας».34

Μεταξύ των αρμοδιοτήτων του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας

συγκαταλέγονται οι εξής:35

Εκφράζει άποψη για τη λήψη αποφάσεων σε θέματα σχετικά με τον

προσδιορισμό, καθορισμό και την εφαρμογή της πολιτικής εθνικής ασφάλειας

του κράτους και την εξασφάλιση του απαραίτητου συντονισμού στην

εφαρμογή της.

Καθορίζει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την πραγματοποίηση

των εθνικών στόχων και εθνικών σχεδίων και προγραμμάτων που έχουν

προσδιοριστεί στο πλαίσιο της πολιτικής εθνικής ασφαλείας του κράτους.

Παρακολουθεί συνεχώς και αξιολογεί τα στοιχεία ισχύος του τουρκικού

κράτους καθώς και το πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό και

τεχνολογικό επίπεδο και τις εξελίξεις που θα επηρεάζουν την πολιτική εθνικής

ασφάλειάς του.

Καθορίζει τα απαραίτητα μέτρα για τη διαφύλαξη της κρατικής

οντότητας, της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και του αδιαίρετου

χαρακτήρα της χώρας και για τη διατήρηση της ηρεμίας και ασφάλεια της

κοινωνίας.

Καθορίζει τα αναγκαία μέτρα που συμβάλλουν στην προστασία της

συνταγματικής τάξης, εξασφαλίζουν την εθνική ενότητα και ακεραιότητα και

κατευθύνουν το τουρκικό έθνος προς εθνικούς στόχους, ενώνοντάς το γύρω

από εθνικά ιδανικά και αξίες, καθώς και στην κατεύθυνση της σκέψης του

Ατατούρκ και των αρχών και επαναστατικών μεταρρυθμίσεών του.

Εκφράζει την άποψή του σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως στο

θέμα της κήρυξης στρατιωτικού νόμου, επιστράτευσης ή πολέμου.

34

http://www.mgk.gov.tr 35

Kαραμπελιάς Γ., «Υψηλή Στρατηγική της Τουρκίας», Σημειώσεις ΣΕΘΑ, Α2-Σ-09, Ακαδημαϊκό Έτος 2006-2007, σελ.246-248.

29

Καθορίζει τις υπηρεσίες και τα καθήκοντα που αφορούν στο σύνολο

των θεμάτων άμυνας, επιστράτευσης και άλλων συναφών ζητημάτων και τα

οποία βαρύνουν δημόσια ή ιδιωτικά ιδρύματα, οργανισμούς και συμπολίτες

σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, πολέμου, καταστάσεις που επιτάσσουν

πόλεμο και μεταπολεμικές περιόδους και καθορίζει επίσης τις θεμελιώδεις

αρχές του σχεδιασμού για τα ανωτέρω ζητήματα.

Θέτει τις απαραίτητες βάσεις με σκοπό να εξασφαλιστούν και να

προβλεφθούν κονδύλια στα αναπτυξιακά σχέδια προγράμματα και στους

ετήσιους προϋπολογισμούς για ζητήματα δημοσιονομικά, οικονομικά,

κοινωνικά, πολιτιστικά κ.ά., όπως επιτάσσουν τα ζητήματα που άπτονται της

πολιτικής εθνικής ασφάλειας του κράτους, οι υπηρεσίες κοινωνικού

χαρακτήρα και οι υπηρεσίες άμυνας εν τω συνόλω τους.

Εκφράζει άποψη σχετικά με την υπογραφή διακρατικών συμφώνων

που έγιναν ή θα γίνουν και άπτονται θεμάτων που αφορούν στην Εθνική

Ασφάλεια.

Το σύνολο των μελών που συμμετέχει με δικαίωμα ψήφου στις

μηνιαίες αλλά και έκτακτες συνεδριάσεις του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας

είναι δέκα. Εκτός από τον Πρόεδρο της χώρας που εκτελεί συγχρόνως και

χρέη Προέδρου του MGK, πέντε μέλη φέρονται ως αντιπρόσωποι της άποψης

των στρατιωτικών και τέσσερα ως αυτής της εκλεγμένης από το λαό

κυβέρνησης. Από την πλευρά των στρατιωτικών συμμετέχουν, ο Αρχηγός του

Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, ο Αρχηγός του Στρατού, ο Αρχηγός

του Πολεμικού Ναυτικού, ο Αρχηγός της Πολεμικής Αεροπορίας και ο

Αρχηγός της Στρατοχωροφυλακής. Την κυβέρνηση αντιπροσωπεύουν ο

Πρωθυπουργός, ο Υπουργός Εξωτερικών, ο Υπουργός Εσωτερικών, και ο

Υπουργός Εθνικής Άμυνας.

3.3. Ισραήλ

Είναι γνωστό ότι το ζήτημα εθνικής ασφάλειας για το Ισραήλ αποτελεί

διαχρονικά βασική προτεραιότητα για την πολιτική ηγεσία και κοινωνία αυτής

της χώρας. Στην περίπτωση της εν λόγω χώρας, η απειλή για την ασφάλεια

του κράτους ήταν στρατιωτικής φύσεως και οι διαφορές με γειτονικά κράτη

αφορούσαν στην κατανομή ή και στον έλεγχο εδαφών. Ειδικότερα στις

δεκαετίες του 1950,1960, και 1970, το Ισραήλ ανησυχούσε για το ενδεχόμενο

30

ήττας σε συμβατικό πόλεμο, γεγονός που θα ισοδυναμούσε πιθανότατα με

την εξαφάνιση του ίδιου του κράτους. Με δεδομένα τα παραπάνω ο

χαρακτήρας του ισραηλινού συστήματος εθνικής ασφάλειας, είναι έντονα

πρωθυπουργικός. Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκονται ο Πρωθυπουργός,

οι προσωπικοί του σύμβουλοι, ο διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου

και ο βοηθός του36. Στον κύκλο αυτών που λαμβάνουν αποφάσεις για θέματα

εθνικής ασφάλειας, ανήκουν επίσης ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, ο

επικεφαλής της στρατιωτικής Υπηρεσίας πληροφοριών, ο διευθυντής της

Μοσάντ και ο διευθυντής της Γενικής Υπηρεσίας Ασφάλειας. Το οργανωτικό

αυτό πλαίσιο ενισχύει μια τάση προς την «ομαδική αντίληψη».

Ο στρατηγικός σχεδιασμός ήταν μέχρι τώρα υπόθεση του Κλάδου

Στρατηγικού Σχεδιασμού των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων, ο οποίος έχει

σημαντική επιρροή στο υφιστάμενο σύστημα στρατηγικής εθνικής ασφάλειας.

Η μέχρι σήμερα λειτουργία του Κλάδου Στρατηγικού Σχεδιασμού

χαρακτηρίζεται από την αποφυγή δύσκολων αποφάσεων, την εξέταση ευρέως

φάσματος επιλογών και την τελική διαμόρφωση προτάσεων που θα

ικανοποιούν την ιεραρχία των Ενόπλων Δυνάμεων. Το 2003 το υπουργείο

άμυνας δημιούργησε μια υψηλού επιπέδου ομάδα στρατηγικού σχεδιασμού,

στελεχωμένη από μη στρατιωτικούς, αλλά τουλάχιστον προς το παρόν- η

συγκεκριμένη Ομάδα δεν ασκεί σημαντική επιρροή. Το Συμβούλιο Εθνικής

Ασφάλειας ιδρύθηκε το 1999, δεχόμενο ωστόσο την έντονη αντίδραση από

τους Υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών. Η αντίδραση ήταν μάλλον

κατανοητή αφού ένας από τους – ανεπίσημους – στόχους δημιουργίας του

ΣΕΑ ήταν η μείωση της επιρροής των Ενόπλων Δυνάμεων, η οποία σε

θέματα εθνικής Ασφάλειας χαρακτηριζόταν από ιδιαιτέρως σημαντική έως

καθοριστική. Η Βουλή έχει μάλλον περιορισμένο ρόλο σε θέματα λήψης

αποφάσεων στον τομέα εθνικής ασφάλειας. Ειδικότερα εγκρίνει τον κρατικό

προϋπολογισμό και ασχολείται εμμέσως με θέματα εθνικής ασφάλειας μέσω

των διαφόρων Υπό- Επιτροπών για θέματα ασφαλείας, πληροφοριών,

εξωτερικών υποθέσεων και προμηθειών, χωρίς όμως σημαντική επιρροή. Ο

ρόλος των ερευνητικών ινστιτούτων στον στρατηγικό σχεδιασμό είναι άτυπος

36

Ο πρωθυπουργός δεν έχει προσωπικό επιτελείο. Το κενό αυτό ανέλαβε - θεωρητικά –να καλύψει το ΣΕΑ.

31

και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις διαπροσωπικέ σχέσεις των

πανεπιστημιακών / ερευνητών με την πολιτική ηγεσία37.

Παρά τα σημαντικά προβλήματα που εξακολουθούν να υφίστανται

όσον αφορά στις αρμοδιότητες και την στελέχωση του ΣΕΑ, το τελευταίο έχει

αρχίσει να συντονίζεται με τα Υπουργεία άμυνας και Εξωτερικών, ενώ έχει

δρομολογηθεί άτυπη συνεργασία και με ορισμένες ακόμη Υπηρεσίες με

στόχο τη διαμόρφωση προτάσεων πολιτικής. Αν και το ΣΕΑ δεν έχει

αποδώσει ακόμη τα αναμενόμενα, ισραηλινοί αναλυτές και αξιωματούχοι

εκτιμούν ότι υπάρχουν σοβαρές προοπτικές μελλοντικής βελτίωσης και

επίτευξης αποτελεσματικότητας από πλευράς του εν λόγω οργάνου. Επίσης

θα πρέπει να επισημανθεί ότι λόγω της φύσης της απειλής, η έμφαση στην

περίπτωση του Ισραήλ είναι στο χειρισμό κρίσεων σχεδόν αποκλειστικά με

στρατιωτικά μέσα, ενώ ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο και δυσανάλογα μεγάλη

επιρροή έχει η Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας. Η φύση της απειλής καθώς

και το γεγονός ότι το κράτος του Ισραήλ δεν ανήκει σε περιφερειακούς

συνασπισμούς, ούτε έχει ομαλές και πλήρεις σχέσεις με την πλειοψηφία των

γειτονικών χωρών, έχει συμβάλει στη δημιουργία μιας νοοτροπίας πολιορκίας,

τόσο στην ισραηλινή ηγετική τάξη/ελίτ όσο και στον ισραηλινό λαό.

37

Ηλιόπουλος Η., Σκιαδάς Δ., « Πολιτικο- Στρατιωτικές Σχέσεις και Αμυντική Διπλωματία. Θεωρητική, Συγκριτική και Θεσμική Ανάλυση», Θέματα Πολιτικής και Άμυνας, no 20, Ινστιτούτο Αμυντικών Αναλύσεων, Αθήνα, 2004,σελ.96-99.

32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Σύσταση Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας στην Κύπρο

4.1 Λόγοι που επιβάλλουν την σύσταση Συμβουλίου Εθνικής

Ασφαλείας(ΣΕΑ)

Στη γεμάτη προκλήσεις εποχή που προβάλλει με την ανατολή του 21ου

αιώνα η Κύπρος καλείται να πολιτευθεί με σύνεση και προνοητικότητα. Στο

σημερινό και αυριανό ανταγωνιστικό διεθνή περίγυρο η χώρα μας θα πρέπει

επίσης να συνειδητοποιήσει ότι δε νοούνται μόνιμοι φίλοι ή μόνιμοι εχθροί.

Αποτελεί συνεπώς επιτακτική ανάγκη για την Κύπρο να αναπτύξει και να

εφαρμόσει έγκαιρα μια συνολική και σφαιρική απάντηση στις παγκόσμιες και

περιφερειακές εξελίξεις , σε μια προσπάθεια να επηρεάσει και να

διαμορφώσει με τρόπο που να ευνοεί την εξασφάλιση των κρατικών της

συμφερόντων.

Το ενδεχόμενο ¨θερμού επεισοδίου¨ ή κάποιας μορφής κρίση με την

Τουρκία είναι πιθανόν και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποκλειστεί. Σε

ένα τέτοιο ενδεχόμενο η Κύπρος θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα ισχυρής

αποτροπής και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της δημιουργούμενης

κατάστασης - αποκλιμά-κωσης της κρίσης. Επίσης το εύρος των

ενδεχόμενων περιπτώσεων κρίσεων, αφορά ένα εξαιρετικά ευρύ φάσμα

πιθανών προβλημάτων που μπορεί να προέρχονται από την πολιτική ,

οικονομική , κοινωνική ακόμα και περιβαλλοντική αστάθεια στην εγγύς και

ευρύτερη περιοχή της Κύπρου και έτσι είναι επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας

του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου που θα επιτρέψει τη βέλτιστη αξιοποίηση

των εθνικών συντελεστών ισχύος και την αποτελεσματική διαχείριση των

όποιων απειλών και κινδύνων και προκλήσεων στο νέο διαμορφούμενο

περιβάλλον ασφαλείας.

Η λειτουργία ΣΕΑ μπορεί να συγχέεται ή να παρερμηνεύεται με τα

καθήκοντα και τις αρμοδιότητες των Υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών

Υποθέσεων. Παρόλο που μερικά πεδία των δραστηριοτήτων τους μπορεί

όντως να συμπίπτουν, ωστόσο το ΣΕΑ επικεντρώνεται περισσότερο στο να

συμβάλει στην εξασφάλιση των συμφερόντων της εθνικής ασφάλειας ενός

κράτους. Ουσιαστικά το ΣΕΑ αξιολογεί, αναπτύσσει και εκτελεί την Πολιτική

33

Εθνικής Ασφάλειας ενός κράτους. Το Υπουργείο Εξωτερικών αναλαμβάνει τα

ίδια καθήκοντα σε σχέση με την εξωτερική πολιτική και το Υπουργείου Άμυνας

όσον αφορά την πολιτική άμυνας. Η αμυντική πολιτική ενός κράτους διερευνά

τους τρόπους με τους οποίους το κράτος θα υπερασπιστεί τον εαυτό του από

τις συμβατικές και μη συμβατικές στρατιωτικές επιθέσεις. Στο πλαίσιο αυτό, ο

Υπουργός θα εξασφαλίσει ότι το κράτος διαθέτει επαρκείς στρατιωτικές

δυνάμεις και μια κατάλληλη στρατηγική άμυνας. Η εξωτερική πολιτική ενός

κράτους περιγράφει πώς το κράτος θα συναναστραφεί με άλλες χώρες και

άλλους διεθνείς παράγοντες. Φυσικά, οι πτυχές της εξωτερικής και αμυντικής

πολιτικής ενός κράτους καθοδηγούνται από την πολιτική εθνικής ασφάλειας

της κυβέρνησης. Στην Κύπρο όμως η πολιτική εθνικής ασφάλειας έχει ασαφή

ορισμό και δεν κυβερνάται ή προσδιορίζεται από μια κεντρική αρχή.

Επί του παρόντος, η πολιτική ασφάλεια της Κύπρου συνδέεται κυρίως με τις

προκλήσεις που προβάλλουν από τη συνεχή και ανεπίλυτη διαμάχη στο

Κυπριακό. Έτσι, είναι προσανατολισμένη σε μεγάλο βαθμό γύρω από τις

στρατιωτικές και πολιτικές πτυχές της ασφάλειας, η οποία είναι ανεπαρκής

στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Πρόσθετες μορφές ασφάλειας,

όπως η οικονομική, περιβαλλοντική και διαδικτυακή γίνονται όλο και πιο

σημαντικές όσο και οι πιο παραδοσιακές μορφές ασφάλειας. Η ικανότητα ενός

κράτους να διεξάγει και να κερδίζει τον πόλεμο δεν είναι πλέον ο πιο

σημαντικός παράγοντας για την επιβίωση του. Με τον πολλαπλασιασμό των

μη κρατικών φορέων και τη παγκόσμια αλληλεξάρτηση, άλλες μορφές

ασφάλειας απέκτησαν ζωτική σημασία. Η δημιουργία ΣΕΑ θα συμβάλει στη

διαμόρφωση μιας πιο ολοκληρωμένης εθνικής πολιτικής ασφαλείας που θα

επιτρέψει τελικά την ανάπτυξη και τη συντήρηση ενός ισχυρότερου κράτους.

Η Κύπρος αντιμετωπίζει μια σειρά από απειλές από εγχώριες και

διεθνείς κοινωνικές, στρατιωτικές, οικονομικές και πολιτικές κατευθύνσεις οι

οποίες όλες απαιτούν μεγάλη προσοχή. Στο παρελθόν, αυτές οι απειλές και

προκλήσεις είχαν αντιμετωπιστεί πολλές φορές με αντιδραστικό τρόπο,

σε μια προσπάθεια να μετριαστούν οι αρνητικές συνέπειες ενός

γεγονότος αφού είχε συμβεί. Η δημιουργία ΣΕΑ θα καταστήσει δυνατή

μεγαλύτερη προνοητικότητα στο θέμα αυτό κάνοντας έτσι εφικτή τη λήψη

προληπτικών μέτρων για τον περιορισμό των δυνητικών απειλών της εθνικής

ασφάλειας, πριν αυτές συμβούν.

34

Με την αύξηση της περιφερειακής αποσταθεροποίησης, κυρίως λόγω

της «Αραβικής Άνοιξης» και του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου στη Συρία,

σε συνδυασμό με την ενίσχυση της συνεργασίας μας με το Ισραήλ και την

Αίγυπτο και την υφιστάμενη «στρατηγική» συνεργασία με τις Ηνωμένες

Πολιτείες, η Κύπρος ενδεχομένως να δεχτεί νέες απειλές . Ίσως κάποια

«μαχητική» ομάδα να μην θέλει να βλάψει άμεσα την Κύπρο, αλλά να

στοχεύσει τις βρετανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή αμερικανικούς στόχους

στο νησί. Η ιστορία μας σχετικά με τις ξένες επεμβάσεις, μπορεί να αλλάξει

μόνο με την ενίσχυση της εσωτερικής συνεργασίας και το συντονισμό για να

αναγνωριστούν πιθανές απειλές και να τύχουν του απαιτούμενου χειρισμού.

Ακριβώς όπως κάθε σύγχρονο κράτος, η Κύπρος πρέπει να ανησυχεί και να

δίνει την πρέπουσα προσοχή σε όλες τις μορφές απειλών για την εθνική

ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων όλων των κοινωνικών, πολιτικών,

στρατιωτικών, περιβαλλοντικών, διαδικτυακών και οικονομικών απειλών.

Η στρατιωτική ασφάλεια είναι μία από τις πρώτες μορφές εθνικής ασφάλειας,

που ορίζει ότι η ικανότητα ενός κράτους να υπερασπιστεί τον εαυτό του από

ξένη επιθετικότητα είναι υψίστης σημασίας για τη συνέχιση της ύπαρξης του.

Η αντοχή ενός κράτους όσον αφορά τη στρατιωτική ασφάλεια του καθορίζεται

κυρίως από την ικανότητά του να κάνει χρήση της στρατιωτικής βίας. Αυτός

είναι ο κύριος τομέας που ενδιαφέρει την Εθνική Φρουρά και τον Υπουργό

Άμυνας. Είναι υπεύθυνοι για τον εντοπισμό δυνητικών απειλών για τη

στρατιωτική ασφάλεια, την εκπόνηση των στρατηγικών σχεδίων για την

επίλυση των υφιστάμενων και εκλαμβανόμενων στρατιωτικών απειλών.

Φυσικά, η κύρια απειλή για την στρατιωτική ασφάλεια της Κύπρου προέρχεται

από τη συνεχιζόμενη μη επίλυση του Κυπριακού προβλήματος και την

παρουσία περίπου 40.000 τουρκικών δυνάμεων στο νησί. Η καταγραφή των

διεθνών εγκλημάτων των τελεσθέντων εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας

από την Τουρκία38 και κυρίως το διεθνές έγκλημα του εποικισμού απειλεί την

αλλαγή του δημογραφικού πλέγματος κυρίως σε περίπτωση λύσης και

παραμονής στο Νησί αριθμού εποίκων.

Η πολιτική ή η κοινωνική ασφάλεια ασχολείται κυρίως με τη διατήρηση

της κοινωνικής τάξης και τα ζητήματα που μπορούν να απειλήσουν την

38

Μάζης, Ιωάννης Θ, Μπαλαφούτα Βιργίνα Γ. Γεωπολιτική Πραγματικότητα στο Δίπολο Ελλάδος – Κύπρου, Αθήνα

2014,σελ82

35

κυριαρχία. Αυτό αντιπροσωπεύει τις πιο σύγχρονες αντιλήψεις για την εθνική

ασφάλεια, διότι προσδιορίζει τη σημασία και το ενδιαφέρον των μη κρατικών

φορέων, οι οποίοι μπορούν να αμφισβητήσουν την εθνική ασφάλεια και δεν

μπορούν να επιλυθούν μέσω των παραδοσιακών στρατιωτικών μέσων. Αυτές

οι απειλές στην εθνική μας κυριαρχία μπορεί ακόμη να προέρχονται και από

διεθνείς οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι

οποίοι, σε κάποιο βαθμό, διαβρώνουν την εθνική κυριαρχία των κρατών

μελών. Στην Κύπρο, οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των

Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή άλλων διεθνών συμβάσεων που μπορεί να

επηρεάσουν την ευνοϊκή επανένωση της Κύπρου θεωρούνται συχνά θέμα

εθνικής ασφαλείας.

Η Κύπρος δίνει μεγάλη σημασία στην πολιτική της ασφάλεια, καθώς

συνειδητοποιεί ότι η στρατιωτική της ασφάλεια είναι ανεπαρκής για να

διατηρήσει αποκλειστικά τη συνεχή ύπαρξη του κράτους. Είναι με αυτήν την

προϋπόθεση με την οποία διαδοχικές κυπριακές κυβερνήσεις έχουν

προσπαθήσει να εξασφαλίσουν τη μη αναγνώριση της «Τουρκικής

Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» («ΤΔΒΚ») και τη μη προσχώρησή της

στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με το να είναι μέλος μεγάλων διεθνών οργανισμών

και πιέζοντας άλλα κράτη να μην αναγνωρίσουν την «ΤΔΒΚ», η πολιτική

επιβίωση της Δημοκρατίας μπορεί να διαφυλαχθεί. Η Κύπρος ως πλήρες

μέλος της ΕΕ, υποψήφιο μέλος του προγράμματος του ΝΑΤΟ «Σύμπραξη για

την Ειρήνη», και έχοντας την στήριξη τον ψηφισμάτων του Ο.Η.Ε, έχει

ενισχυμένο το στοιχείο της πολιτικής της ασφάλειας.

Η έννοια της οικονομικής ασφάλειας είναι γνωστή και παραδοσιακά

αντιμετωπίζεται κυρίως με τον έλεγχο και την εκμετάλλευση από το κράτος

των φυσικών πόρων που είναι αναγκαίοι για την οικονομική δραστηριότητα

της χώρας. Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη και σύγχρονη κοινωνία, οι

αντιλήψεις της οικονομικής ασφάλειας αλλάζουν σε παγκόσμιο επίπεδο διότι

τα κράτη γίνονται όλο και πιο αλληλοεξαρτώμενα. Με την πρόσφατη

οικονομική κατάρρευση, χρειάζεται μεγαλύτερη φροντίδα και προσοχή. Η

παραλίγο ολοκληρωτική κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος έχει

οδηγήσει σε βαθιά ύφεση και αύξηση της ανεργίας. Η διασφάλιση μιας

ισχυρής, βιώσιμης και αειφόρου οικονομίας δεν είναι απλώς ένα θέμα

ανησυχίας για τον Υπουργό Οικονομικών, αλλά αφορά τη διασφάλιση της

36

επιβίωσης του κράτους και της κοινωνίας. Ένα ΣΕΑ έχει τη δυνατότητα να

εντοπίσει πιθανές απειλές για την οικονομική μας ασφάλεια, όπως μια

ενδεχόμενη κατάρρευση του τραπεζικού τομέα και να λάβει διορθωτικά μέτρα

για να αποτρέψει μια τέτοια κατάρρευση ή να αμβλύνει τις αρνητικές

επιπτώσεις όσο το δυνατόν περισσότερο. Επιπλέον, με την πρόσφατη

ανακάλυψη φυσικού αερίου, πρέπει να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα για να

εξασφαλιστεί η προστασία του όπως επίσης και η αξιοποίηση του με τρόπο

σύμφωνο με την εθνική ασφάλεια.

Ίσως να μην αποδίδεται η ίδια σημασία στην περιβαλλοντική ασφάλεια

όσο στις πιο πάνω μορφές ασφάλειας. Εξάλλου ένα περιβαλλοντικό ζήτημα

σπάνια περιγράφεται ως θέμα εθνικής ασφάλειας. Ωστόσο, για μικρότερα

κράτη, όπως η Κύπρος, αυτό μπορεί να έχει μεγαλύτερη σημασία. H αλήθεια

είναι ότι η πρόσβαση σε πόσιμο νερό είναι μια σημαντική περιβαλλοντική

πρόκληση για την Κύπρο, η οποία έχει αναγκαστεί να επιβάλει περιστασιακά

περικοπές για να εξασφαλίσει τη συνεχή ροή πόσιμου νερού. Η περιορισμένη

ποσότητα πόσιμου νερού μπορεί να επηρεάσει διάφορους παράγοντες οι

οποίοι ίσως να έχουν πιο σημαντικές επιπτώσεις. Η μειωμένη πρόσβαση σε

φρέσκο νερό θα μπορούσε να επηρεάσει, πρώτα απ 'όλα, τη γεωργία και τη

καλλιέργεια κάτι το οποίο φυσικά επιδρά αρνητικά στην παραγωγή τροφίμων.

Επιπλέον, μπορεί να επηρεάσει βασικές υπηρεσίες όπως την αποκομιδή

σκουπιδιών εξαπλώνοντας ενδεχομένως ασθένειες που μπορούν να

προκαλέσουν άλλες επιπλοκές. Ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω

παραγόντων είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επηρέαζε αρνητικά τον τουρισμό και

την επιχειρηματική δραστηριότητα από το εξωτερικό. Το Έργο Ύδρευσης της

κατεχόμενης βόρειας Κύπρου έχει σχεδιαστεί για την παροχή φρέσκου νερού

για σκοπούς ύδρευσης και άρδευσης από την Τουρκία προς τη βόρεια Κύπρο

μέσω ενός αγωγού κάτω από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Ο αγωγός έχει ως

στόχο να παρέχει στην κατεχόμενη Κύπρο επαρκή φρέσκο νερό για μία

περίοδο 50 ετών. Το 2008, λόγω των εξαιρετικά χαμηλών βροχοπτώσεων και

εν αναμονή ενός καυτού καλοκαιριού, η Κυπριακή Δημοκρατία εξασφάλισε μια

σύμβαση με Ελληνική Εταιρεία, να προμηθεύσει την Κύπρο με 50.000 κυβικά

μέτρα νερού ημερησίως για μια περίοδο 160 ημερών. Επίσης, τον Αύγουστο

του 2013, η Κύπρος υπέγραψε συμφωνία με το Ισραήλ να συνεργαστούν

μεταξύ άλλων και για την ύδρευση και την επεξεργασία των λυμάτων.

37

Ένας άλλος τομέας είναι η προστασία των θαλασσών. Η ρύπανση

των θαλασσών είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα που επηρεάζεται όμως από

τοπικές και χρονικές δράσεις. Η ανθρωπότητα από την αρχή της ύπαρξής της

χρησιμοποίησε τα θαλάσσια συστήματα για την διατήρηση και ανάπτυξη των

κοινωνιών της. Εμπορικοί και τουριστικοί δρόμοι ανοίχτηκαν, λαοί και

πολιτισμοί ήρθαν σε επαφή και εμπορική συναλλαγή, τροφή και πρώτες ύλες

εξήχθησαν από τα αχανή αυτά συστήματα, θαλάσσιες πολεμικές επιχειρήσεις

έγιναν και θα συνεχίσουν να γίνονται, απόρριψη όλων των ειδών των

αποβλήτων, εγκαταστάσεις και θέρετρα αναψυχής και πολλά άλλα. Οι χρήσεις

των συστημάτων στις περισσότερες των περιπτώσεων ήταν αλόγιστες και

βασισμένες στη θεώρηση ότι τέτοια αχανή συστήματα δεν μπορούν εύκολα να

επηρεαστούν ενώ ακόμα και σε μία τέτοια περίπτωση η αποκατάσταση θα

ήταν γρήγορη και εύκολη και προπαντός θα γινόταν από την ίδια τη φύση. Αν

και αυτό θα μπορούσε να είχε μία λογική όσον αφορά ουσίες που εισέρχονται

στο θαλάσσιο περιβάλλον και μπορούν να αποδομηθούν εύκολα χωρίς

επιπτώσεις στους οργανισμούς, εν τούτοις η ραγδαία ανάπτυξη της

τεχνολογίας και η χρήση αλλά και σύνθεση ολοένα και περισσότερων ουσιών

«εφοδίασε» τις θάλασσες με τεράστιες ποσότητες μη ή δύσκολα

αποδομήσιμων χημικών ουσιών οι οποίες μεταφέρονται μέσω της τροφικής

αλυσίδας από οργανισμό σε οργανισμό και από γενιά σε γενιά. Η θάλασσα

αποτελεί σημαντική πηγή πρωτεΐνης τόσο για τους οργανισμούς της όσο και

για τους οργανισμούς που ζουν στο χερσαίο περιβάλλον. Η ρύπανσή της

επηρεάζει λοιπόν όλους τους οργανισμούς και τα οικοσυστήματα της γης και

ως τέτοιο φαινόμενο έχει παγκόσμια διάσταση. Σε αντίθεση όμως με τη

ρύπανση του εδάφους για την οποία μπορούν δυνητικά να ληφθούν μέτρα

από τις κυβερνήσεις των κρατών που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα, στη

θάλασσα η κατάσταση αντιμετωπίζεται πολύ πιο δύσκολα ή καθόλου εξαιτίας

της αχανούς εκτάσεώς της αλλά και επειδή στο μεγαλύτερο μέρος της δεν

ανήκει σε κανένα κράτος. Ενώ λοιπόν οι δραστηριότητες από όλες τις

ηπείρους επιβαρύνουν το θαλάσσιο περιβάλλον, κανένα κράτος δεν είναι

τυπικά υπεύθυνο για την αποκατάσταση των προβλημάτων. Η δημιουργία του

ΣΕΑ θα δώσει την δυνατότητα για δράσεις του που θα λαμβάνονται κυρίως

στις παράκτιες περιοχές όπου εντοπίζεται και η μεγαλύτερη αλιευτική και

γενικότερα εμπορική δραστηριότητα εξασφαλίζοντας κατ’ επέκταση την

38

βιωσιμότητα του Τουρισμού που αποτελεί και την κύρια πηγή εσόδων της

Κυπριακής Δημοκρατίας.

Τα συστήματα και οι τεχνολογίες επικοινωνιών και πληροφορίας

αποτελούν σήμερα έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες οικονομικής

και κοινωνικής ανάπτυξης, ενώ αδιαμφισβήτητα αποτελούν απαραίτητα

εργαλεία στα πλαίσια των λειτουργικών και κοινωνικών δομών κάθε χώρας.

Παράλληλα με την ανάπτυξη του κυβερνοχώρου, γίνεται όλο και πιο

ουσιαστική η ανάγκη προστασίας των ηλεκτρονικών συστημάτων των

οργανισμών, έτσι ώστε οποιαδήποτε δραστηριότητα μέσω των τεχνολογιών

αυτών να είναι ασφαλής. Ένα βασικό σύστημα ασφάλειας πρέπει να καλύπτει

την εμπιστευτικότητα, την ακεραιότητα και την απρόσκοπτη διαθεσιμότητα της

υποδομής και των πληροφοριών, ενώ πρέπει να καθιστά τη λειτουργία της

υποδομής αξιόπιστη, ευέλικτη και ελεγχόμενη. Η ασφάλεια των υποδομών

αναφέρεται στη δυνατότητα και την ανθεκτικότητα τους να αντιμετωπίσουν

κινδύνους και βλάβες που δυνατόν να προκληθούν στα διάφορα δομοστοιχεία

τους. Τα μέτρα ασφάλειας που λαμβάνονται στοχεύουν κυρίως στην αύξηση

της ετοιμότητας και την ενίσχυση των δυνατοτήτων πρόληψης, στον

εντοπισμό και την αντίδραση σε ενδεχομένους κινδύνους, περιλαμβανομένων

κακόβουλων ενεργειών ή και επιθέσεων, καθώς και στη λήψη μέτρων για

μετριασμό και αποκατάσταση τυχόν βλαβών, δυσλειτουργιών και της

διαθεσιμότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων και

καταστάσεων έκτακτης ανάγκης ή κρίσης. Οι υποδομές πληροφορίας στην

Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλέον πάρα πολλές και έχουν διεισδύσει σχεδόν

σε κάθε σημείο της ζωής του μέσου πολίτη. Οι υποδομές αυτές

χρησιμοποιούνται όχι μόνο άμεσα (π.χ. με τη χρήση τηλεφώνου, διαδικτύου,

κλπ), αλλά και έμμεσα αφού όλες σχεδόν οι υπηρεσίες του κράτους που

χρησιμοποιεί ο πολίτης υποστηρίζονται από υποδομές πληροφοριών.

Ορισμένες από αυτές τις υποδομές αποτελούν ζωτικό τμήμα της Κυπριακής

οικονομίας και της κοινωνίας, είτε παρέχοντας βασικά αγαθά και υπηρεσίες ή

αποτελώντας την πλατφόρμα στήριξης άλλων (κρίσιμων) υποδομών.

Θεωρούνται έτσι κρίσιμες υποδομές πληροφορίας, δεδομένου ότι

ηαδρανοποίηση ή η καταστροφή τους θα είχε σοβαρές επιπτώσεις σε ζωτικής

σημασίας δραστηριότητες του κράτους. Καθίσταται λοιπόν αναγκαία, μέσω

ενός ευρύτερου πλαισίου στρατηγικής κυβερνοασφάλειας υπό ενός ΣΕΑ, να

39

δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία αυτών των κρίσιμων υποδομών

πληροφορίας. Αριθμός δράσεων που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο

καλύπτουν την προστασία κρίσιμων υποδομών πληροφορίας, αλλά και τον

ευρύτερο χώρο της κυβερνοασφάλειας, αφού οι δύο τομείς είναι πολύ στενά

συνδεδεμένοι και αλληλεπιδρούν ο ένας με τον άλλο.

Τέλος σημαντικό πλεονέκτημα του ΣΕΑ είναι ότι μπορεί να βοηθήσει

στην ανάλυση και αξιολόγηση τοπικών και διεθνών εξελίξεων πιο

εποικοδομητικά, παρά μέσα από το φακό της κυπριακής διαμάχης. Μέρος του

προβλήματος, που έχει οδηγήσει στη σημερινή κατάσταση των πραγμάτων

στην Κύπρο, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά, είναι η κυριαρχία του

Κυπριακού ως το κύριο μέσο της εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και

ασφάλειας. Ένα ΣΕΑ μπορεί όντως να βοηθήσει στην ευρύτερη κατανόηση

των απειλών που δέχεται η Κύπρος και την μεγαλύτερη διερεύνηση των

πραγματικών και πρακτικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει. Λαμβάνοντας

εποικοδομητικά υπόψη τις προκλήσεις του φρέσκου νερού, της παραγωγής

τροφίμων και την οικονομική ασφάλεια - πέραν της χρησιμοποίησης του

κυπριακού προβλήματος ως κυρίαρχης κινητήριας δύναμης στον καθορισμό

της εξωτερικής πολιτικής - το περιεχόμενο της άμυνας και της ασφάλειας

μπορεί να διευρυνθεί, ανοίγοντας έτσι το δρόμο σε πιο σύγχρονες ερμηνείες.

4.2. Απαιτούμενη θεσμική προσαρμογή

Στη θεώρηση της λήψης αποφάσεων αποφασιστική σημασία κατέχουν

τόσο η κοινωνικοψυχολογική προσέγγιση, ως αναζήτηση και ερμηνεία των

παραστάσεων και αντιλήψεων των μετεχόντων, όσο και η ιεραρχική δομή, το

περίγραμμα του μηχανισμού των φορέων λήψης των αποφάσεων. Ποιος και

τι αποφασίζει, στη βάση ποιών δεδομένων που είτε υπάρχουν ή πρέπει να

καλυφθούν. Η εξέταση πάντως της διαχείρισης κρίσεων σε θεσμικό ορίζοντα

περιλαμβάνει δύο επίπεδα:39

Την προετοιμασία των αρμοδίων και τις ενέργειές τους για την

αντιμετώπιση κρίσεων

Την αντίδρασή τους απέναντι σε φαινόμενα κρίσης, σύμφωνα με

ένα θεσμοθετημένο σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης κρίσεων.

39

Παπαστάμκος, Γκίκας , Λιάκουρας , «Εθνική και Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και Διαχείριση Κρίσεων», 2002, Αθήνα –Κομοτηνή, Εκδόσεις Σάκκουλα.

40

Η αναποτελεσματικότητα στην ικανότητα διαχείρισης κρίσεων,

συναρτάται με δομικές, διοικητικές, μεθοδολογικές και πολιτικές παραμέτρους.

Η σημαντικότητα και το νευραλγικό του χειρισμού κρίσεων επιβάλλει την

στράτευση μέσων και μέτρων άρσης όπως :

Σε δομικό επίπεδο η συγκρότηση του Συμβουλίου Εθνικής

Ασφάλειας, η συναλληλία του με άλλες Υπηρεσίες και η υπαγωγή του εν λόγω

οργάνου στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Σε πολιτικό επίπεδο η διακομματική συμφωνία και το ενιαίο σε

ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας, Εθνικό Συμβούλιο.

Σε οργανωτικό επίπεδο η ριζική αναδιάρθρωση των κρατικών

υπηρεσιών .Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας αυτοτελής

μεικτός μηχανισμός ο οποίος θα συνδυάζει συμβουλευτικές και συντονιστικές

λειτουργίες , κατανέμοντας ρόλους και καθήκοντα στις επιμέρους

αποκεντρωμένες μονάδες (στρατηγικού σχεδιασμού) και διαχείρισης κρίσεων

που ήδη υπάρχουν και κάποιες από αυτές ήδη λειτουργούν στα εμπλεκόμενα

υπουργεία.

Κυρίως όμως από απαίτηση καθολικής στρατηγικής,

προώθησης των κρατικών θέσεων, απαιτείται ο γνωσιολογικός και

μεθοδολογικός πλουραλισμός ομώνυμων εργαλείων κατά το χειρισμό των

κρίσεων και όχι συντονιστικές και σχεδιαστικές ατροφίες, ως απόρροιες

στενών πολιτικών λογικών και στείρων προσωπικών εμμονών.

Αυτό όμως που παραμένει θεμελιώδες πέρα από τις όποιες

οργανωσιακές και δομικές αναδιατάξεις είναι η αντιληπτική ικανότητα και η

ευθύνη απόφασης ενός διαχειριστή κρίσεων. Μια τέτοια «αξίωση» απαιτεί την

συγκρότηση ενός μεθοδολογικού instrumentarium, ενός γενικού καταστατικού

χάρτη μεθοδολογικών βημάτων και καθοδήγησης των διαδικασιών των

επιμέρους μονάδων που είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση κρίσεων. Με

βάση τα διεθνή δεδομένα (ΗΠΑ, Τουρκία, Κίνα, Ρωσία, Γαλλία και Ηνωμένο

Βασίλειο, κυρίως) το Συμβούλιο αναφέρει στον, και ελέγχεται από τον,

ανώτατο πολιτειακό άρχοντα που ασκεί εκτελεστική εξουσία, ή από άλλο

άτομο που είναι μέλος της εκτελεστικής εξουσίας και έχει εξουσιοδοτηθεί για

το σκοπό αυτό απευθείας από τον ανώτατο εκτελεστικό άρχοντα40. Αυτό από

40

Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.122

41

την μία αποτρέπει την ανάπτυξη ανταγωνιστικών σχέσεων μεταξύ του

Συμβουλίου και άλλων κρατικών γραφειοκρατικών δομών, που θα είχαν ως

αποτέλεσμα την μη έγκαιρη, και κατά το δυνατό έγκυρη, επικοινωνία με την

ανώτατη εκτελεστική εξουσία και από την άλλη καθίσταται ευχερέστατο σε

περιόδους κρίσεως το ΣΕΑ να έχει άμεση ενημέρωση για το σύνολο των

πτυχών που επηρεάζουν τους συντελεστές ισχύος της χώρας, και ως εκ

τούτου δύναται να διαμορφώσει αποφάσεις που λαμβάνουν υπόψη το σύνολο

των παραμέτρων, χωρίς να χρειάζεται να παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα.

Επίσης, αποφεύγεται και η πρόκληση συγχύσεως από συγκρουόμενες

χρονικά και θεματικά αναφορές. Αυτό επιτυγχάνεται διότι η σύνθεση του

Συμβουλίου επιτρέπει την συνεχή ροή και επεξεργασία πληροφοριών και

δεδομένων, ήδη από τον καιρό της ομαλής διαχειρίσεως των κρατικών

υποθέσεων. Επιπλέον η οργανική του εξάρτηση αποκλειστικά από τον

Πρόεδρο της Δημοκρατίας επιτρέπει την αποφυγή εσωτερικών

γραφειοκρατικών διαμαχών, που εύκολα θα περιόριζαν την ροή των

απαραίτητων πληροφοριών, οι οποίες είναι ουσιώδεις για την λειτουργία του

συμβουλίου.

Επίσης σημαντικό για την ομαλή λειτουργία του ΣΕΑ, λόγο της

ιδιαιτερότητας της σύνθεσης του - προσωπικό από διάφορα τμήματα του

κρατικού και ιδιωτικού τομέα με διαφορετικές οργανωτικές δομές, συνθήκες

εργασίας και ορολογίες, όπως διπλωμάτες, εμπειρογνώμονες και στρατιωτικοί

- καθιστά επιβεβλημένη την καθιέρωση κοινής «Γλώσσας» και κοινού τρόπου

λειτουργίας. Αυτό θα επιτευχθεί σίγουρα μέσα από την μακροχρόνια

λειτουργία του θεσμού αλλά η εμπέδωση μιας κοινής επιθυμητής βάσης από

όλους τους εμπλεκόμενους με την παρακολούθηση σειράς σεμιναρίων θα

επιταχύνει το ποθητό αποτέλεσμα.

4.3. Σύνθεση-Στελέχωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας

Βασική αρχή για τη δημιουργία και λειτουργία του νέου αυτού οργάνου,

του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, είναι η επιλογή του προσωπικού που θα

πρέπει να γίνεται με αυστηρά αξιολογικά κριτήρια και να στελεχώνεται από

τους καλύτερους «εγκεφάλους» του δημόσιου τομέα, καθώς και ικανούς

εμπειρογνώμονες-τεχνοκράτες, στους οποίους θα πρέπει να δοθούν και

ανάλογα μισθολογικά και άλλα κίνητρα.

42

Υπάρχει δε ανάγκη αυτόνομης λειτουργίας και δράσης οπότε το ΣΕΑ

θα πρέπει να συσταθεί και να λειτουργήσει σε πλήρη ανεξαρτησία (αλλά και

αγαστή συνεργασία με) από άλλους φορείς όπως το ΥΠΕΞ, το ΥΠΑΜ ,

Αστυνομία, ΚΥΠ κλπ. Σημαντική, επίσης, είναι και η εξασφάλιση της

συνέχειας, μέσω της στελέχωσής του από ικανά στελέχη του κρατικού τομέα,

αλλά και τεχνοκράτες του ιδιωτικού τομέα που παραμένουν στη θέση τους για

σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν θα πρέπει να επηρεάζονται άμεσα

από πολιτικές αλλαγές και εξελίξεις και κομματικές αναπροσαρμογές και

αναδιατάξεις.

Ενδεικτικά και σύμφωνα με δεδομένα αφορώντα τη λειτουργία όμοιων

οργάνων στο διεθνή χώρο, την αποτελεσματικότητά τους, καθώς και τα

προβλήματα που εντοπίσθηκαν μετά από διάφορες κρίσεις κατά τη διάρκεια

περασμένων δεκαετιών, η σύνθεση που περιγράφεται παρακάτω θεωρείται

ως η πλέον κατάλληλη για την Κυπριακή Δημοκρατία41.

Επικεφαλής τίθεται ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλέιας, που θα διορίζεται

από τον εκάστοτε ΠτΔ, με θητεία επτά ετών ώστε να καλύπτεται και η

μεταβατική περίοδος τυχόν κυβερνητικής αλλαγής. Ο Σύμβουλος θα

συμμετέχει στο Εθνικό Συμβούλιο και μαζί με το Υπουργικό Συμβούλιο, τον

Γραμματέα του ΣΕΑ, τον Α/ΓΕΕΦ, τον Διοικητή της ΚΥΠ, τον Αρχηγό

Αστυνομίας, τον Διοικητή της Πολιτικής Άμυνας και τον Πρόεδρο της

Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου – ΡΑΕΚ θα αποτελούν το ανώτατο

συντονιστικό όργανο χειρισμού κρίσεων σε υπηρεσιακό επίπεδο.

Ως Γραμματέας του ΣΕΑ ορίζεται άτομο επιλεγμένο από τον ΠτΔ, με

θητεία όχι μικρότερη των δέκα ετών, η επικύρωση του οποίου θα γίνεται από

την επιτροπή Άμυνας και επιτροπή Εξωτερικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων.

Πρόκειται για τεχνοκρατική θέση, με καθήκοντα παρόμοια με αυτά του

Συμβούλου, και στόχο την συνέχεια στην κορυφή του Συμβουλίου.

Το προσωπικό του Συμβουλίου χωρίζεται σε δύο κύριες κατηγορίες:

γραμματειακή υποστήριξη, και εκτελεστικό – ερευνητικό προσωπικό. Η

δεύτερη αποτελείται από δύο συνιστώσες: δημοσίους υπαλλήλους που έχουν

αποσπαστεί στο ΣΕΑ για τις ειδικές τους γνώσεις και δρουν παραλλήλως και

41

Για το θέμα αυτό βλ. Mazis I., “ Establishing a National Security Council in Greece. Background, Social and Organisational Context, Strategic Aims and Objectives”, PACIS DEFENDOR no 17, July 2005, Defence Analysis Institute, Athens-Greece.

43

ως συνδετικοί κρίκοι με τους οργανισμούς από τους οποίους προέρχονται. Η

άλλη συνιστώσα είναι εξειδικευμένοι ερευνητές, είτε αυτοί είναι ήδη δημόσιοι

υπάλληλοι, είτε όχι, και εργάζονται για το Συμβούλιο στην εκπόνηση

σεναρίων, την στρατηγική αξιολόγηση απειλών σε ζητήματα Εθνικής

Ασφαλείας, καθώς και στην Διαχείριση Κρίσεων.

Στο εσωτερικό του Συμβουλίου θα δημιουργηθεί ένα Κέντρο Χειρισμού

Κρίσεων, το οποίο θα στελεχώνεται από ανώτατους κρατικούς υπαλλήλους

αποσπασμένους στο ΣΕΑ και τους πλέον έγκυρους και καταξιωμένους

Κύπριους ερευνητές Κρατικών ή και Ακαδημαϊκών Ερευνητικών Ινστιτούτων,

ενώ θα προΐσταται ο Σύμβουλος, ο Γραμματέας και κατά περίπτωση θα

συμμετέχουν οι επικεφαλείς ή υψηλόβαθμοί εντεταλμένοι των οργανισμών και

Υπηρεσιών που συνθέτουν το ανώτατο συντονιστικό όργανο χειρισμού

κρίσεων. Ο ρόλος του συγκεκριμένου Κέντρου συνίσταται στην αξιολόγηση

και τον συγκερασμό των πληροφοριών που θα παρέχονται, από τα υπόλοιπα

κέντρα χειρισμού κρίσεων των Υπουργείων, σε μόνιμη βάση, προκειμένου να

παράγεται μια συνθετική εικόνα στο ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο καθώς και

εναλλακτικές λύσεις που θα λαμβάνουν υπόψη τους την γενική εικόνα της

χώρας κατά την διάρκεια της κρίσεως.

Ανά πάσα στιγμή θα πρέπει να είναι γνωστό στο Κέντρο Χειρισμού

Κρίσεων η κατάσταση των βασικών παραμέτρων λειτουργίας μιας σειράς

ζωτικών για την λειτουργία της χώρας δικτύων: συγκοινωνίες, επικοινωνίες,

παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας, καύσιμα, υδρεύσεις και

αποχετεύσεις σε μεγάλες αστικές συγκεντρώσεις, νοσοκομεία, δίκτυα

διανομής τροφίμων, δευτερεύοντα δίκτυα βασικής διαβιώσεως, αποθέματα και

αποθηκεύσεις στρατηγικών υλικών και αναλωσίμων κλπ. Είναι προφανές ότι

για να επιτευχθεί αυτή η ροή πληροφοριών απαιτείται άρτια τεχνολογική

υποδομή, ανεξάρτητη από τις υφιστάμενες δομές, ικανή να λειτουργήσει υπό

εξαιρετικά δυσμενής συνθήκες.

Ενδείκνυται, μετά τα παραπάνω, η διάρκεια των αποσπάσεων και των

συμβάσεων του προσωπικού που αποτελεί το ερευνητικό-εκτελεστικό

βραχίονα, να είναι τουλάχιστον πενταετής με ιδανικό ένα δεκαετή κύκλο, που

εξασφαλίζει ταυτόχρονα και την μέγιστη εξοικείωση με το σύστημα και την

αποφυγή της κακώς εννοούμενης νοοτροπίας της «μονιμότητας». Εξίσου

σημαντικό θα ήταν να ενσωματωθεί μία περίοδος δύο ετών, για την

44

εκπαίδευση και πλήρη εξοικείωση των νέων στελεχών και η περαιτέρω

επιμόρφωση τους, για να αποκτήσουν κοινή γλώσσα συνεννόησης(κορυφαίο

στοιχείο), δημιουργώντας ένα σύνολο εξειδικευμένων ατόμων, επαρκούς

ποσοτικός και ποιοτικός, να αφοσιωθεί στην διαρκή αξιολόγηση, σύνθεση και

την επακόλουθη παραγωγή σεναρίων και σχεδίων.

Βασική αρχή για την Λειτουργία του οργάνου, πρέπει να είναι ο

περιορισμένος αριθμός των μονίμων στελεχών του Συμβουλίου, καθώς και η

χρήση εξωτερικής τεχνογνωσίας όπου απαιτείται. Με βάση τα Κυπριακά

δεδομένα εκτιμάται ότι η λειτουργία του ΣΕΑ, επιτυγχάνεται με ένα αριθμό

προσωπικού που σχεδόν το 70% δύναται να καλυφθεί από δημόσιους

Υπάλληλους, (Σύμβουλος, Γραμματέας, προσωπικό δεκαετούς κύκλου και

γραμματειακή υποστήριξη) και το υπόλοιπο 30% με εξωτερικούς συνεργάτες.

4.4. Αποστολή και αρμοδιότητες του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας

Ως κύρια αποστολή το Συμβούλιο 42 θα έχει την στρατηγική αξιολόγηση

των απειλών στην εθνική ασφάλεια, την εκπόνηση σεναρίων σχετικά με τις

απειλές αυτές και τους τρόπους αντιμετωπίσεως τους, την παροχή

εκπαιδευτικών σεναρίων για τον ίδιο λόγο προς τις κύριες κρατικές δομές

(υπουργεία, οργανισμοί, κλπ), την ενημέρωση του ΠτΔ αναφορικώς με αυτά

τα θέματα σε μόνιμη βάση, καθώς και τον συντονισμό σε ανώτατο επίπεδο

των κρατικών δομών σε καταστάσεις κρίσεως, ενεργώντας ως ενδιάμεσος

σύμβουλος μεταξύ Εθνικού Συμβουλίου και λοιπής κρατικής γραφειοκρατίας.

Ως επιμέρους ευθύνες - αρμοδιότητες του ΣΕΑ μπορούν να

θεωρηθούν :

Η αδιάλειπτη λειτουργία των βασικών μηχανισμών εξωτερικής,

αμυντικής και λοιπών πολιτικών που αποτελούν τον σκελετό της ασφάλειας

μιας χώρας.

Η κατά συνέπεια εξασφάλιση της «ιστορικής μνήμης» των δομών που

ενεργοποιουνται , μέσω της δημιουργίας ενός πυρήνα ο οποίος δεν θα

διασκορπίζεται με κάθε κυβερνητική μεταβολή.

Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων επί μέρους οργάνων, ούτως ώστε

να αποκλείεται η πολυφωνία και η καθυστέρηση στην πρόταση επιλογών και

42

Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.121

45

παρουσίαση σημαντικών προβλημάτων προς το ανώτατο πολιτειακό και

κυβερνητικό επίπεδο.

Η σύνθεση του συνόλου των κρατικών ικανοτήτων με αντικείμενο την

εκπόνηση σεναρίων για την αντιμετώπιση δυνητικών κρίσεων, υπολογίζοντας

πιθανές παραλλαγές των σεναρίων, και παράγοντας ένα « αρχείο σεναρίων»,

τα οποία θα μπορούν άμεσα να επικαιροποιηθούν με την προσθήκη νέων

στοιχείων κατά την περίοδο της κρίσης.

Η λειτουργία του ως κέντρου εκπαιδεύσεως των ηγεσιών των κυρίων

κρατικών οργανισμών που εμπλέκονται στη συνολική ασφάλεια του κράτους,

παρέχοντας γνώσεις και σενάρια ασκήσεων προς αντιμετώπιση θεμελιωδών

συστηματικών κρίσεων

Η συνολική αξιολόγηση του μεγέθους και της βαρύτητας των

προβλημάτων που αντιμετωπίζει το Κράτος.

Η εκπόνηση του Δόγματος Εθνικής Ασφάλειας της Χώρας

Η Πραγματοποίηση ασκήσεων διαχείρισης κρίσεων

Η Συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών και μελετών από διάφορες

πηγές

Η στήριξη της επικοινωνιακής πολιτικής (διοχέτευση των απόψεων στις

ξένες κυβερνήσεις και ΜΜΕ, παραγωγή υλικού ενημέρωσης σε συνεργασία με

άλλες υπηρεσίες)

Ο σαφής καθορισμός των αρμοδιοτήτων ΣΕΑ και της σχέσης του με

άλλους αρμόδιους φορείς (ΥΠΕΞ, ΥΠΑΜ, κλπ.), καθώς και ο τρόπος ροής

πληροφοριών μεταξύ ΣΕΑ και των φορέων αυτών.

4.5. Διαρθρωτική Οργάνωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ι. Μάζη43, η δημιουργία του ΣΕΑ, λόγο της

φύσεως της αποστολής του, απαιτεί εξειδικευμένη στελέχωση, η οποία δεν

μπορεί να ακολουθήσει τους κανόνες που διέπουν την πρόσληψη

προσωπικού στο Δημόσιο, και ως εκ τούτου ο ιδρυτικός του Νόμος πρέπει να

συνοδεύεται και από Νόμο που θα αφορά τον τρόπο προσλήψεως του

προσωπικού και το εργασιακό καθεστώς αυτού. Η διαβάθμιση των σχεδίων

για την αντιμετώπιση κρίσεων θα πρέπει να χρίζουν οργάνωση της

43

Μάζης, Ιωάννης Θ.,Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, Αθήνα 2006,σελ.127

46

εσωτερικής δομής κατά τέτοιο τρόπο που θα διασφαλίζει τη πρόσβαση στα

σχέδια, ενώ ταυτόχρονα θα επιτρέπει την ροή πληροφοριών και ιδεών

προκειμένου να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή αποσαφήνιση ιδεών.

Προτεινόμενη Διαθρωτική Οργάνωση του ΣΕΑ της Κυπριακής

Δημοκρατίας:

α. Επικεφαλής: Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας

Επιλέγεται από τον ΠτΔ και αναφέρεται σε αυτόν σε θέματα που

αφορούν τη Εθνική Ασφάλεια σε στρατηγικό επίπεδο. Συντονίζει το έργο του

ΣΕΑ, δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού και

αναλύσεως σε επίπεδο μακροχρόνιου σχεδιασμού και εισηγείται στον ΠτΔ

μεταβολές στη δομή και δραστηριότητα του Συμβούλιου.

β. Γραμματέας του ΣΕΑ

Εκτελεί χρέη υποδιευθυντή, και είναι μόνιμος στην θέση αυτή, ή

τουλάχιστον έχει θητεία δεκαετίας, προκειμένου να υπαρχει ενεργός θεσμική

μνήμη και συνέχεια στην κορυφή του οργάνου.

γ. 1ος Πυλώνας. Ανάλυση και Σχεδιασμός

Ο πυλώνας αυτός αποτελεί τον εγκέφαλο του ΣΕΑ. Αποστολή του είναι

η αδιάκοπη παρακολούθηση και ανάλυση δεδομένων σε συγκεκριμένους

τομείς ενδιαφέροντος, καθώς και η έγκαιρη και έγκυρη παροχή

επεξεργασμένων δεδομένων τόσο στην ανώτατη ηγεσία του κράτους, όσο και

στο Κέντρο Χειρισμού Κρίσεων. Πιο συγκεκριμένα, κάθε θεματικός τομέας

διαρθρώνεται σε υποτομείς όπως παρακάτω:

(1) Γεωστρατηγική ανάλυση:

(α) Ευρωπαϊκή Ένωση, Λεκάνη της Μεσογείου, Εγγύς

Ανατολή.

(β) Περιοχή Ειρηνικού

(γ) Ομάδα των τεσσάρων ( Ρωσία , Κίνα, Ινδία, ΗΠΑ)

(δ) Αφρική και Λατινική Αμερική.

(2) Γεωοικονομική ανάλυση:

(α) Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

(β) Διεθνείς Εμπορικοί συνασπισμοί

(γ) Ενεργειακές Ροές και Οικονομία της Ενέργειας

(δ) Αναπτυσσόμενες Χώρες

(ε) Οικονομία των φυσικών Πόρων

47

(3) Μακροοικονομική και μικροοικονομική ανάλυση της Ε.Ε

(4) Τεχνολογία:

(α) Στρατιωτική Τεχνολογία και Έρευνα

(β) Τεχνολογία Διττής Χρήσεως

(γ) Στρατηγική Πολιτική Τεχνολογία (π.χ ενέργεια κτλ)

(δ) Τηλεπικοινωνίες ( σε συνεργασία με τον 3ο

Πυλώνα , λόγω των πληροφοριακών συστημάτων στις τηλεπικοινωνίες)

(5) Πολιτική Ψυχολογία και Κοινωνιολογία των Μαζών .

(α) Πολιτική Ψυχολογία (σε επίπεδο ομάδων/

συγκεκριμένων πεπερασμένων συνόλων)

(β) Ψυχολογικές επιχειρήσεις

(γ) Ανάλυση Προσωπικοτήτων

(δ) Ψυχολογία των Μαζών και Μαζικά Πολιτικά

Φαινόμενα.

(6) Διαστημικές Εφαρμογές στην Ασφάλεια:

(α) Στρατιωτικά δορυφορικά συστήματα (Αγορά

Υπηρεσιών)

(β) Πολιτικά δορυφορικά συστήματα

(γ) Διεθνείς Συνεργασίες και Διαστημικό Δόγμα

(δ) Κέντρο Αναλύσεως Δορυφορικών Δεδομένων

(7) Βασικές Κρατικές Υποδομές και Ζωτικά Δίκτυα

Ο επικεφαλής του αναλυτικού τομέα, του πρώτου πυλώνα είναι

υπεύθυνος για την λειτουργία του ενός εκ των δύο ζωτικών τομέων του ΣΕΑ

και συντονιστής των επικεφαλής των θεματικών τομέων αναλύσεως.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός είναι, σε όλα τα αντίστοιχα κέντρα διεθνώς,

σύμφυτος με την ανάλυση: διαδραστικός και οργανικά εξαρτώμενος.

Απόρροια του στρατηγικού σχεδιασμού είναι η εκπόνηση του Δόγματος

Εθνικής Ασφάλειας και ο εν γένει στρατηγικός σχεδιασμός του κράτους.

δ. 2ος Πυλώνας. Κέντρο Χειρισμού Κρίσεων

Το Κέντρο έχει τριπλή αποστολή, μεγάλο μέρος της οποίας αφορά την

προετοιμασία του κρατικού μηχανισμού τόσο στο σύνολο, όσο και σε επί

μέρους τομείς του. Πάγιες αποστολές του είναι:

(1) Εκπόνηση σεναρίων κρίσεων, σε συνεργασία με το

αναλυτικό τομέα

48

(2) Διεξαγωγή ασκήσεων επι τη βάσει αυτών των σεναριών,

με τριπλο τελικό σκοπό όπως παρακάτω:

(α) Στην όσμωση των κρατικών υπηρεσιών μεταξύ

τους αλλά και με μέσα και οργανισμούς εκτός κρατικού τομέα προκειμένου να

διεκπεραιωθεί η διαχείριση μιας κρίσεως με οικονομία μέσων και δυνάμεων.

(β) Στην κατάρτιση κανόνων, εγχειριδίων και σχεδίων,

επί τη βάσει των αποτελεσμάτων των ασκήσεων, τα οποία και θα αποτελούν

αρχείο χειρισμού κρίσεων του ευρύτερου κρατικού μηχανισμού. Το αρχείο

αυτό θα αποτελέσει και τον συνδετικό κρίκο με την « Πολεμική» περίοδο.

(γ) Στην άσκηση της πολιτικής ηγεσίας στο ανώτερο

και ανώτατο επίπεδο στη διαχείριση κρίσεων του κράτους, επι τη βάσει

πραγματικών δεδομένων.

Τρίτη αποστολή του Κέντρου είναι η διαχείριση κρίσεων κατόπιν

υποδείξεως του ΠτΔ. Στην περίπτωση αυτή το Κέντρο Χειρισμού Κρίσεων

καθίσταται ο γενικός συντονιστής του συνόλου των διαθέσιμων μέσων και

φυσικών ανθρώπινων πόρων. Εισηγείται στο Εθνικό Συμβούλιο λύσεις και

στρατηγικές, και λαμβάνει εντολές από αυτό, τις οποίες στην συνέχεια

αναλαμβάνει να πραγματοποιήσει ασκώντας τον συντονισμό.

Πρέπει να γίνει σαφές ότι το ΣΕΑ σε περίπτωση χειρισμού κρίσεων δεν

υποκαθιστά τα διάφορα υπουργεία και λοιπούς κρατικούς φορείς και

οργανισμούς στην άσκηση των καθηκόντων τους.

Το προτεινόμενο για τα Κυπριακά δεδομένα ΣΕΑ περιορίζεται σε μία

και αυτή σύνθεση τόσο στην Ειρήνη όσο και στον Πολέμου όπως παρακάτω:

(1) Σύμβουλος ΣΕΑ

(2) Γραμματέας ΣΕΑ

(3) Υπουργικό Συμβούλιο

(4) Α/ΓΕΕΦ

(5) Διοικητής της ΚΥΠ

(6) Αρχηγός Αστυνομίας

(7) Διοικητή της Πολιτικής Άμυνας

(8) Πρόεδρο της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου –

ΡΑΕΚ

49

ε. 3ος Πυλώνας. Τμήμα Τηλεματικών Εφαρμογών και Πληροφορικών

Συστημάτων.

Με δεδομένη την ανάγκη δημιουργίας ενός τεχνολογικού υποβάθρου

που θα κάνει δυνατή την σε πραγματικό χρόνο διαχείριση μιας κρίσεως, η

μονάδα διαμοιράζεται σε δύο τμήματα, τα οποία εσωτερικά χωρίζονται σε

υποκατηγορίες ως εξείς:

(1) Τομέας Τηλεματικών Εφαρμογών

Ο συγκεκριμένος τομέας αφορά, σε στρατηγικό επίπεδο,

την ικανότητα της χώρας να λειτουργεί με οικονομία μέσων, ανθρώπων και

πόρων υπό συνθήκες εντόνου πιέσεως στα βασικά συστήματα υποδομών και

υπηρεσιών (μεταφορές, ενέργεια, βασικά αστικά δίκτυα υποδομών). Θα

πρέπει να αξιολογεί τα υφιστάμενα δίκτυα από αυτή την άποψη, να προτείνει

τις αναγκαίες μεταβολές και να σχεδιάζει δίκτυα κορμού( trunk networks) για

χρήση από το κράτος, τα οποία θα λειτουργούν υπό εξαιρετικά αντίξοες

συνθήκες και συμβάντα διασφαλίζοντας την λειτουργία βασικών δικτύων

υποδομής.

(2) Τομέας Πληροφοριακών Συστημάτων

Ο τομέας σε συνεργασία με τον αναλυτικό τομέα

αξιολογεί τη υφιστάμενη κατάσταση, σχεδιάζει την υποδομή εκτάκτου ανάγκης

στον τομέα των πληροφοριών και παρέχει στο ΣΕΑ την υποδομή και την

προστασία αυτής. Στην πραγματικότητα έχει αναλυτικό, συμβουλευτικό και

εκτελεστικό ρόλο σε διαφορετικά επίπεδα δραστηριότητας, ενώ η στενή

συνεργασία με τον εμπορικό τομέα καθώς και με εξειδικευμένα επιστημονικά

κέντρα επιτρέπει την διαρκή ενημέρωση και προσαρμογή στα τελευταίας

τεχνολογίας δεδομένα σε άμεσο χρόνο.

στ. Ο 4ος Πυλώνας. Γραμματειακή Δομή.

Βασική αποστολή του να υποστηρίξει το σύνολο των αναγκών που

δημιουργεί η συνεχής ροή δεδομένων και αναλύσεων, και η επακόλουθη

εκπόνηση σεναρίων και εκτιμήσεων.

50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Συμπεράσματα – Προτάσεις

5.1. Συμπεράσματα

Μετά τα παραπάνω προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα :

Πρώτον, το Εθνικό Συμφέρον διαδραμάτιζε και θα διαδραματίζει

πρωταρχικό ρόλο στο τρόπο χάραξης της στρατηγικής κάθε σοβαρού

κράτους στην διεθνή σκακιέρα συμφερόντων.

Δεύτερον, στην Κύπρο, η μέχρι σήμερα πρακτική αποδεικνύει

ότι, η διαχείριση κάθε διάστασης της Εθνικής Ισχύος συντελείτε ασύνδετα,

χωρίς κατεύθυνση, και στερούμενης κάθε προοπτικής, με κίνδυνο σε

περίπτωση σοβαρής κρίσεως οι συνέπειες να είναι καταστροφικές.

Τρίτον, είναι φανερή η αναγκαιότητα διατυπώσεως από την ΚΔ

μίας Αμυντικής Πολιτικής εντός των αρχών της Ε.Π.Α.Α χωρίς να αγνοούνται

οι γεωστρατηγικές στοχεύσεις του Ν.Α.Τ.Ο και οι γεωπολιτικές αναλύσεις του

αλλά και ο σημαντικότεροι τοπικοί/περιφεριακοί Πόλοι Ισχύος , το Ισραήλ και

Αίγυπτος.

Τέταρτον, αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την ΚΔ η δημιουργία

του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου που θα επιτρέψει τη βέλτιστη αξιοποίηση

των εθνικών συντελεστών ισχύος και την αποτελεσματική διαχείριση των

όποιων απειλών και κινδύνων και προκλήσεων στο νέο διαμορφούμενο

περιβάλλον ασφαλείας.

5.2. Προτάσεις

Με γνώμονα όλα τα παραπάνω, προτείνεται ως οδηγός για την έρευνα

που απαιτείται προτού τεθεί σε εφαρμογή το προτεινόμενο Συμβούλιο

Εθνικής Ασφαλείας της Κυπριακής Δημοκρατίας τα εξής :

Πρώτον, εκπόνηση λεπτομερούς υλικοτεχνικής μελέτης

υλοποίησης του προτεινόμενου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, βάση

χρονοδιαγράμματος.

Δεύτερον, σύνταξή και επικύρωση της απαιτούμενης

νομοθεσίας από την Βουλή των Αντιπροσώπων που θα κατοχυρώνει και θα

51

εξουσιοδοτεί το ΣΕΑ στην επιτέλεση του έργου του αλλά και των διαδικασιών

πρόσληψης προσωπικού βάση κριτηρίων και ξεκάθαρων διαδικασιών.

Τρίτον, δέσμευση των απαιτούμενων κονδυλίων από τον ετήσιο

προϋπολογισμό του κράτους για να είναι εφικτή η υποδειγματική λειτουργία

του.

Τέταρτον, συγκέντρωση της απαιτούμενης εμπειρίας και

γνώσης από χώρες που είδη εφαρμόζουν με επιτυχία το θεσμό του

συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας σε θέματα διαχείρισης κρίσεων.

Πέμπτον, ουσιαστική ενίσχυση των υπηρεσιών στρατηγικού

σχεδιασμού σε νευραλγικά υπουργεία (Εξωτερικών, Οικονομικών, Άμυνας),

όπου αυτές ήδη υπάρχουν και η δημιουργία τους στις περιπτώσεις όπου δεν

υπάρχουν.

Έκτον, την δημιουργία των απαιτούμενων υποδομών σε όλες

τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες ώστε να ικανοποιούν της απαιτήσεις του ΣΕΑ.

Έβδομον, συνεργασία με Γεωστρατηγικά Ινστιτούτα (Σχολές

Σκέψεις) για αγορά υπηρεσιών σε ζητήματα που έχουν διατρίψει και θα

αποφέρουν άμεσο κρατικό όφελος.

52

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ξενόγλωσση

B

Buzan Barry , People, States & Fear: The National Security Problem in

International Relations, 1991

C

Carlisle Barracks ,The Revenge of the Melians: Asymmetric Threats and the

Next QDR, McNair Paper No. 62 , PA, November 2000.

Η

Hans Morgenthau,. Politics Among Nations,1948

J

Jordan A., William J., Taylor Jr. and Mazarr M., “ American National Security”,

5th ed., The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London, 1999

Μ

Mazis I., “ Establishing a National Security Council in Greece. Background,

Social and Organisational Context, Strategic Aims and Objectives”, PACIS

DEFENDOR no 17, July 2005, Defence Analysis Institute, Athens-Greece.

Morgenthau Hans , Politics Among Nations: The Struggle for Power and

Peace,1985

P

Prados J., “Keepers of the Keys: A History of the National Security Council

from Truman to Bush”, New York, William Morrow and Company, 1991

W

Waltz Kenneth, Man, the State, and War,1959

Waltz Kenneth, Theory of International Politics ,1979

Washington D.C., The Joint Staff, 1999, Asymmetric Approaches to Warfare

1999 Joint Strategy Review

Ελληνική

E

ΕΛΙΑΜΕΠ Κείμενο Πολιτικής Νο.9, Ελληνική Πολιτική Εθνικής Ασφαλείας

στον 21ο Αιώνα

53

Η

Ηλιόπουλος, Ηλίας / Σκιαδάς, Δημήτριος, Πολιτικό-Στρατιωτικές Σχέσεις και

Αμυντική Διπλωματία. Θεωρητική, Συγκριτική και Θεσμική Ανάλυση, Αθήνα

2004

Ι

Ιωάννης Θ. Μάζης, Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό

Δόγμα, Αθήνα 2006

Ιωάννης Θ. Μάζης, Γεωπολιτική η Θεωρία και η Πράξη, Αθήνα 2002

Ιωάννης Θ. Μάζης, VERBA GEOPOLITICA ET ISLAMICA, Τόμος Α’ 1995-

2012

Ιωάννης Θ. Μάζης, Βιργινία Γ. Μπαλαφούτα,Γεωπολιτική Πραγματικότητα στο

Δίπολο Ελλάδος – Κύπρου.

Κ

Kαραμπελιάς Γ., «Υψηλή Στρατηγική της Τουρκίας», Σημειώσεις ΣΕΘΑ, Α2-

Σ-09, Ακαδημαϊκό Έτος 2006-2007

Λ

Λιάκουρας Π., «Η Οργάνωση της Εθνικής Ασφάλειας», Αθήνα-Κομοτηνή

2002

Π

Παπαστάμκος, Γκίκας , Λιάκουρας , «Εθνική και Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και

Διαχείριση Κρίσεων», Αθήνα –Κομοτηνή, 2002.

Ιστότοποι

Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, www.presidency.gov.cy

The National Security Counsil of the Rypublic of Turkey, www.mgk.gov.tr

The National Security Strategy of USA, September 2002,

www.whitehouse.gov/nsc

54

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

«Α» Ζώνη Αγγλοσαξονικής Γεωπολιτικής Επιρροής «Β» Συνδυασμός Αξόνων Αγγλοσαξονικής Επιρροής

«Γ» Διάγραμμα Προτεινόμενης Δομής Συμβουλίου Ασφαλείας

ΣΕΘΑ 5η ΕΣ ΔΙΜΑ Ιούνιος 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «A» ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του Ανχη (ΠΖ) Θεόδωρου Ζωνιά

ΖΩΝΗ ΑΓΓΛΟΣΑΞΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ

Θεόδωρος Ζωνιάς

Ανχης (ΠΖ)

Δεκέλεια

Ζώνη αγγλοσαξονικού ενδιαφέροντος επιρροής μεταξύ 36ου

και 32ου

παραλλήλου στο εσωτερικό του οποίου δύναται να αναπτυχθεί ασφαλώς ο άξονας μεταφοράς υδρογονανθράκων Ισραήλ – Κύπρος-Κρήτη. Πηγή και Πρωτογενής Χαρτογράφηση: Ι.Θ.Μάζης. Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα Νέο Εθνικό Αμυντικό Δόγμα, Παπαζήσης, 2006, σελ.47

ΣΕΘΑ 5η ΕΣ ΔΙΜΑ Ιούνιος 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Β» ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του Ανχη (ΠΖ) Θεόδωρου Ζωνιά

ΣΥΝΔΙΑΣΜΟΣ ΑΞΟΝΩΝ ΑΓΓΛΟΣΑΞΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ

Θεόδωρος Ζωνιάς Ανχης (ΠΖ)

Συνδυασμός των Αξόνων Αγγλοσαξονικής επιρροής για την μεταφορά υδρογονανθράκων προς την Ε.Ε. Πηγή και Πρωτογενής Χαρτογράφηση: Ι.Θ.Μάζης. Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα Νέο Εθνικό Αμυντικό Δόγμα, Παπαζήσης, 2006, σελ.48

ΣΕΘΑ 5η ΕΣ ΔΙΜΑ Ιούνιος 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Γ» ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του Ανχη (ΠΖ) Θεόδωρου Ζωνιά

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΔΟΜΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας

Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας

1ος Πυλώνας Ανάλυση & Σχεδιασμός

2ος Πυλώνας

Κέντρο Χειρισμού Κρίσεων

3ος Πυλώνας Τηλεφωνικές Εφαρμογές& Πληροφοριακά Συστήματα

4ος Πυλώνας

Γραμματειακή Υποστήριξη

Επικεφαλής 1ου Πυλώνα 1. Σύμβουλος ΣΕΑ 2. Γραμματέας ΣΕΑ 3. Μέλη Υπουργικού Συμβουλίου 4. Α/ΓΕΕΦ 5. Δκτης ΚΥΠ 6. Αρχηγός Αστυνομίας 7. Δκτης Πολιτικής Άμυνας 8. Πρόεδρος ΡΑΕΚ

Επικεφαλής 3ου Πυλώνα

Επικεφαλής Θεματικών Τομέων Ανάλυσης

Επικεφαλής Τομέα Τηλεματικών

Εφαρμογών

Επικεφαλής Τομέα Πληροφοριακών Συστημάτων

Θεματικοί Υποτομείς Υποτομείς Υποτομείς

Θεόδωρος Ζωνιάς Ανχης (ΠΖ)