Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 6/2010 39

Λίπανση χλοοτάπηταΑΦΙΕΡΩΜΑ: Λίπανση καλλιεργειών

Θρέψη – λίπανση χλοοτάπηταΣτάθης Παυλάκος

Γεωπόνος Product manager, Κ+S Ελλάς ΑΕ (Division COMPO EXPERT)

Βασικοί στόχοι στην περίπτωση του χλοοτάπητα είναι η διατήρηση της ομοιόμορφης και πράσι-νης εμφάνισής του ειδικά κατά την περίοδο χρήσης του, η μακροζωία του και η καλή αντοχή του στις αυξημένες θερμοκρασίες του καλοκαιριού και των παγετών του χειμώνα. Η σωστή θρέψη με την κατάλληλη λίπανση του χλοοτάπητα παίζει πρωταρχικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων αυτών και επηρεάζει σημαντικά την οικονομικότητα της όλης προσπάθειας. Στο άρθρο αναλύο-νται οι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν για τον καθορισμό της ποσότητας και του χρόνου λίπανσης καθώς και της επιλογής του τύπου λιπάσματος και διατυπώνονται πρακτικές προτάσεις.

Οι γενικές αρχές της ορθολογικής και αποτελεσματικής θρέψης του χλοοτάπητα δεν διαφέρει σε τίποτα από τη δι-αχείριση κάθε άλλης καλλιέργειας. Το πιο σημαντικό είναι ο καθορισμός των στόχων και της στρατηγικής μας χρησι-μοποιώντας πάντα τους βασικούς κανόνες της θρέψης φυ-τών. Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να θεωρούμε τη λίπανση ως έναν αυτόνομο και μοναδικό παράγοντα της επιτυχημένης ανάπτυξης αλλά μόνο ως ένα κομμάτι ενός σύνθετου παζλ όπου ο κάθε παράγοντας αλληλεπιδρά με τον άλλο. Συντελεστές όπως η ποιότητα και ιδιότητες του εδαφικού υποστρώματος, η ποιότητα και επάρκεια του νε-ρού άρδευσης, το είδος του πολλαπλασιαστικού υλικού, ο σκοπός και η ένταση της χρήσης του χλοοτάπητα, το επί-πεδο της συντήρησης και φυτοπροστασίας, είναι μόνο κά-ποια από τα στοιχεία που μαζί με τη διαχείριση της θρέψης θα μπορέσουν ως σύνολο να αναδείξουν την ποιότητα και την μακροζωία του χλοοτάπητα. Σε κάθε άλλη περίπτωση το πιθανότερο είναι να ξοδεύουμε άσκοπα χρήματα για την αγορά και χρήση φτηνών ή ακριβών και εξειδικευμένων λιπασμάτων, χωρίς όμως να έχουμε και τα αποτελέσματα που αυτά υπόσχονται πως μπορούν να κάνουν.

Μερικές βασικές αρχές θρέψης

Ο χλοοτάπητας, όπως και κάθε άλλη καλλιέργεια για την ομαλή ανάπτυξή του χρειάζεται τουλάχιστον 16 θρε-πτικά στοιχεία, ο ρόλος των οποίων είναι γνωστός και δεν χρειάζεται να επεκταθούμε. Εκτός από τα C, O, Η που απο-τελούν το 95% περίπου της ξηρής μάζας του χλοοτάπητα χρειάζονται σε μεγάλες ποσότητες τα απαραίτητα μακρο-στοιχεία (άζωτο, φώσφορος, κάλιο), τα δευτερεύοντα στοι-χεία (μαγνήσιο, ασβέστιο, θείο) και φυσικά σε μικρότερες ποσότητες τα ιχνοστοιχεία όπως σίδηρος, βόριο, μαγγάνιο, ψευδάργυρος, μολυβδαίνιο, χαλκός κ.α. Στον Πίνακα 1 πα-ρουσιάζεται η ιδανική μέση περιεκτικότητα (τιμές επάρκει-ας) των θρεπτικών στοιχείων σε έναν υγιή χλοοτάπητα.

Σύμφωνα με το νόμο του ελαχίστου (νόμος Liebig’s), η

απόδοση μίας καλλιέργειας δεν καθο-ρίζεται από το στοιχείο που βρίσκεται σε επάρκεια αλλά από το στοιχείο που βρίσκεται σε έλλειψη. Η απόδοση και χρήση ενός στοιχείου στη φυσιολο-γία του κάθε φυτού είναι εξαρτώμε-νη από την παρουσία πολλών άλλων στοιχείων. Οπότε η έλλειψη κάποιου θα επηρεάσει την απόδοση άλλων που βρίσκονται σε επάρκεια. Είναι εύκολο κάποιος να συμπεράνει πως ένας χλοοτάπητας έχει για παράδειγ-

μα έλλειψη αζώτου, ενώ στην πραγματικότητα να υπάρχει επάρκεια αλλά έλλειψη μαγνησίου που είναι το κεντρικό στοιχείο στο μόριο της χλωροφύλλης. Ο νόμος του ελα-χίστου έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί προσδίδει την ποιοτι-κή διάσταση της θρέψης. Στις περισσότερες περιπτώσεις

Πίνακας 1. Οι τιμές επάρκειας των θρεπτικών στοιχείων σε έναν υγιή χλοοτάπητα

Στοιχείο Σύμβολο Τιμή επάρκειας (% ξηρού βάρους ή ppm)

Μακροστοιχεία και δευτερεύοντα στοιχείαΆζωτο N 2,75 – 4,2%Φώσφορος P 0,3 – 0,55%Κάλιο K 1,0 – 2,5%Ασβέστιο Ca 0,5 – 1,25%Μαγνήσιο Mg 0,2 – 0,45%Θείο S 0,2 – 4,5%ΙχνοστοιχείαΣίδηρος Fe 35-100 ppmΜαγγάνιο Mn 25-150 ppmΨευδάργυρος Zn 20-55 ppmΒόριο B 10-60 ppmΧαλκός Cu 5-20 ppmΜολυβδαίνιο Mo 0,15-0,5 ppm

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 6/201040

Λίπα

νση χ

λοοτ

άπητ

αΑΦΙΕΡΩΜΑ: Λίπανση καλλιεργειώνυπάρχει υπέρμετρη βαρύτητα στα μακροστοιχεία (ειδικά στο άζωτο) αλλά χωρίς επάρκεια ακόμα και ενός ιχνοστοι-χείου η ποιότητα της θρέψης δεν αποδίδει τα αναμενόμε-να αποτελέσματα.

Αλληλεπίδραση θρεπτικών στοιχείων και εδάφους. Όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση ο υπολογισμός και πα-ροχή των απαραίτητων μονάδων γίνεται με κριτήριο τις απαιτήσεις για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της καλλι-έργειας. Ωστόσο, είναι πιθανό να εμφανιστούν φαινόμε-να τροφοπενίας γιατί η διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων (Διάγραμμα 1) δεν είναι μόνο συνάρτηση της ποσοτικής τους παρουσίας στο εδαφικό υπόστρωμα. Είναι γνωστό πως οι εδαφικές ιδιότητες, όπως το είδος και η σύ-σταση του εδάφους, η μηχανική του σύσταση, η Ι.Α.Κ (ικα-νότητα ανταλλαγής κατιόντων), η οργανική ουσία και το pH του εδάφους επηρεάζουν μεταξύ άλλων σημαντικά τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων (Διάγραμμα 2).

Σημαντική είναι επίσης και η αλληλεπίδραση μεταξύ των θρεπτικών στοιχείων όπου ο ανταγωνισμός και η υπε-ρεπάρκεια ενός μπορεί να οδηγήσει στο «μπλοκάρισμα» της απορρόφησης άλλων θρεπτικών στοιχείων. Επομένως μία ακόμα ποιοτική διάσταση της θρέψης έχει να κάνει με την ισορροπία των θρεπτικών στοιχείων με το εδαφικό περιβάλλον και με την μεταξύ τους αναλογία.

Σημαντικότεροι παράγοντες που καθορίζουν τη στρατηγική της θρέψης του χλοοτάπητα

Χρήση του χλοοτάπηταΠοικίλες είναι οι εφαρμογές και χρήσεις του χλοοτά-

πητα. Τοποθετείται σε ιδιωτικούς ή δημόσιους χώρους αναψυχής ακόμα και σε αθλητικές εγκαταστάσεις, όπως γήπεδα ποδοσφαίρου ή γκολφ. Σκοπός του είναι η αισθη-τική αναβάθμιση, η ψυχαγωγία ή ακόμα και η κάλυψη του εδάφους για πρακτικούς λόγους. Κάθε μία χρήση απαιτεί διαφορετικής έντασης συντήρηση και προσέγγιση. Για παράδειγμα η διαχείριση στην περίπτωση των αθλητικών εγκαταστάσεων είναι διαφορετική σε χώρους όπου καθη-μερινά πραγματοποιούνται δραστηριότητες από άλλους όπου η χρήση του χλοοτάπητα γίνεται κάθε 15 ημέρες, όπως συμβαίνει με τα γήπεδα που χρησιμοποιούνται για προπονήσεις και για τους επίσημους αγώνες. Αντίστοιχο είναι το παράδειγμα με τα διάφορα μέρη ενός γηπέδου γκολφ όπως τα greens, τα fairways και τα tees.

Είδος πολλαπλασιαστικού υλικούΟι χλοοτάπητες σύμφωνα με την εποχική κατανομή της

ανάπτυξής τους διαχωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορί-ες, στα θερμόφιλα και ψυχρόφιλα είδη. Η φυσιολογία της ανάπτυξης θερμόφιλων και ψυχρόφιλων ειδών διαφέρει σημαντικά και επομένως διαφοροποιείται και η προσέγ-γιση της θρέψης που ακολουθούμε. Ο ρυθμός, η εποχή, καθώς και ο τρόπος ανάπτυξης καθορίζουν τον τρόπο και τη στρατηγική της θρέψης. Για παράδειγμα για τις ψυχρό-φιλες ποικιλίες (π.χ. Festuca arundinaceae), όπου η κύρια περίοδος ανάπτυξης είναι η άνοιξη και το φθινόπωρο η

στρατηγική της θρέψης διαφέρει σημαντικά σε σχέση με τις θερμόφιλες ποικιλίες (π.χ. Cynodon dactylon) όπου ο ρυθμός της ανάπτυξής τους είναι ταχύτερος τις θερμές περιόδους του έτους. Συνεπώς τα θρεπτικά στοιχεία (και ειδικά το άζωτο) πρέπει να βρίσκονται σε επάρκεια τις πε-ριόδους έντονης ανάπτυξης.

Εκτός από το διαχωρισμό ψυχρόφιλων ή θερμόφιλων

Διάγραμμα 1. Η επίδραση του pH του εδάφους στη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων.

Διάγραμμα 1. Θρεπτικά στοιχεία προσροφημένα στα εδαφικά σωματίδια (μη διαθέσιμα στα φυτά) και ελεύθερα στο εδαφικό διάλυμα (διαθέσιμα στα φυτά).

Διάγραμμα 2. Ρυθμός ανάπτυξης ψυχρόφιλων ποικιλιών (πολύ καλή ανάπτυξη ριζικού συστήματος αρχές άνοιξης και τέλος φθινοπώρου).

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 6/2010 41

Λίπανση χλοοτάπηταΑΦΙΕΡΩΜΑ: Λίπανση καλλιεργειών

ειδών, ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι και το εί-δος του σπόρου που χρησιμοποιούμε γιατί αλλάζει σημα-ντικά η πυκνότητα στελεχών – φύλλων ανά τετραγωνικό μέτρο. Για παράδειγμα στην περίπτωση του Lolium perenne ο αριθμός των στελεχών φτάνει τις 25.000 – 30.000, ενώ για την περίπτωση που χρησιμοποιείται Agrostis stolonifera (ειδικά στα γήπεδα του γκολφ), ο αριθμός αυτός μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει τις 150.000 / τ.μ. Επομένως ανάλογα με το είδος που χρησιμοποιούμε αλλάζουν και οι απαιτήσεις ειδικά σε άζωτο, όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 3.

Βέβαια στην περίπτωση που χρησιμοποιείται μείγμα σπόρων (θερμόφιλων και ψυχρόφιλων), η διαχείριση και υπολογισμός των θρεπτικών μονάδων ακολουθεί διαφο-ρετικούς κανόνες.

Ο ρόλος του αζώτουΟ χλοοτάπητας είναι μία καλλιέργεια που όσο αφορά το

άζωτο μπορεί να χαρακτηριστεί ως αδηφάγος. Αυτό είναι απόλυτα λογικό γιατί ο σκοπός του δεν είναι η παραγωγή καρπών ή άλλων εδώδιμων μερών αλλά η δημιουργία ενός πράσινου και πυκνού τάπητα και ως γνωστό το άζωτο είναι το στοιχείο που είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνο για τον πράσινο χρωματισμό των φύλλων. Για το άζωτο θα πρέπει να λάβουμε υπόψη την σύγκριση των διαφόρων μορφών που χρησιμοποιούνται στο εμπόριο καθώς και τις ιδιότη-τες τους. Υπάρχουν οι γνωστές μορφές του νιτρικού (ΝΟ3

-) και αμμωνιακού (ΝΗ4

+) αζώτου, υπάρχει το οργανικό άζω-το από υπολλείματα φυτικής και ζωικής προέλευσης αλλά και άλλες συνθετικές οργανικές μορφές όπως της ουρίας φορμαλδεύδης (UF), το ΙΒDU (Isobutydine diurea) καθώς και άλλες μορφές της ουρίας (απλές ή περικαλυμμένες - Sulphur Coated Urea, Polymer Coated Urea), που χρησιμο-ποιούνται ευρύτατα στην θρέψη του χλοοτάπητα. Κριτήρια όπως η απόδοση, οι απώλειες, ο κίνδυνος εγκαυμάτων, μα πάνω από όλα ο χρόνος που μπορεί μία μορφή αζώτου να είναι διαθέσιμη για το φυτό είναι από τα πιο σημαντικά για την επιλογή της κατάλληλης μορφής αζώτου στη λίπανση του χλοοτάπητα (βλέπε Πίνακα 2).

Η έως πριν από λίγα χρόνια πρακτική της αποκλειστι-

κής χρήσης απλών μορφών αζώτου, όπως για παράδειγμα της νιτρικής ή θειικής αμμωνίας, ειδικά στις περιόδους αυ-ξημένης θερμοκρασίας, θα πρέπει να αποφεύγεται. Ο κύ-ριος λόγος είναι ότι ο πολύ υψηλός δείκτης αλατότητας σε συνδυασμό με την ταχύτατη απορρόφησή τους μπορούν να προκαλέσουν εγκαύματα, ασθένειες και επομένως απώ-λεια του χλοοτάπητα ειδικά την περίοδο του καλοκαιριού. Έτσι, ενώ τα αποτελέσματα με τη χρήση τέτοιων λιπασμά-των είναι ταχύτατα με άμεσο πρασίνισμα του χλοοτάπητα και πρόσκαιρη ευχαρίστηση του χρήστη, έχουν μεγάλο κίν-δυνο από μεσοπρόθεσμη μέχρι και μη αναστρέψιμη ζημιά του χλοοτάπητα με συνέπεια την δυσαρέσκεια του πελάτη. Επομένως για την επιλογή ειδικά της αζωτούχου μορφής θα πρέπει να γνωρίζουμε πως όσο πιο μεγάλο δείκτη αλα-τότητας έχει ένα λίπασμα τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να προκληθούν ζημιές στην ανάπτυξη του χλοοτάπητα.

Κριτήρια επιλογής λιπασμάτωνΤον χλοοτάπητα θα πρέπει να τον θεωρήσουμε ως μία

εντατική και ιδιαίτερα απαιτητική (κυρίως στο άζωτο) καλ-λιέργεια. Επομένως η χρήση των λιπασμάτων γίνεται όχι μόνο για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε την συνεχή και υγιή ανάπτυξή του αλλά και για να καλύψουμε τα θρεπτικά στοιχεία που απομακρύνονται από το συχνό κούρεμα και την έκπλυση και φυσικά δεν μπορούν να αναπληρωθούν από τα εδαφικά αποθέματα.

Οι επαγγελματίες στον χώρο του αστικού πρασίνου είναι πλέον καταρτισμένοι και γνωρίζουν πως οι συγκρί-σεις των λιπασμάτων δεν πρέπει να γίνονται μόνο από την αναγραφόμενη αναλογία των θρεπτικών στοιχείων που αναφέρεται στην συσκευασία. Στοιχεία όπως, το τρόπος παραγωγής, η προέλευση των πρώτων υλών, η παρουσία μαγνησίου και χηλικών ιχνοστοιχείων, αποτελούν επιπλέον κριτήρια που καθορίζουν την ποιότητα και επομένως την αποτελεσματικότητα των λιπασμάτων για χρήση στον χλο-οτάπητα:

Μορφή λιπάσματος. Κοκκώδη, κρυσταλλικά και υγρά λι-πάσματα είναι οι πιο συνήθεις επιλογές για την μορφή των λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται. Τα κοκκώδη λιπάσμα-τα γενικά είναι τα πιο συνηθισμένα γιατί είναι τα πιο εύχρη-στα και δεν χρειάζεται η χρήση εξειδικευμένων μηχανη-μάτων (ειδικά σε μικρές εκτάσεις). Βέβαια σε περιπτώσεις μεγάλων σε έκταση ή επαγγελματικών χώρων πρασίνου, όπως σε γήπεδα ποδοσφαίρου ή γκολφ, η υδρολίπανση μέσω του συστήματος άρδευσης και η χρήση κρυσταλλι-

Διάγραμμα 3. Ανάγκες αζώτου για διαφορετικά είδη χλοοτάπητα κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης.

Πίνακας 2. Σύγκριση διαφόρων μορφών αζώτου

Λίπασμα % Ν Δείκτης αλατότητας

Θειική αμμωνία 21 69Νιτρική αμμωνία 33 105Ουρία 46 75Άζωτο από οργανικά υπολείμματα 5 4Urea form (ουρία φορμαλδεϋδη) 38 10IBDU (Isobutydine diurea) 32 5

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 6/201042

Λίπα

νση χ

λοοτ

άπητ

αΑΦΙΕΡΩΜΑ: Λίπανση καλλιεργειών

κών ή και υγρών λιπασμάτων είναι πολύ διαδεδομένη.

Χημικά ή σύμμεικτα (blend) λιπάσματα. Στο εμπόριο πολλοί τύποι λιπασμάτων, που ενώ έχουν την ίδια αναγρα-φόμενη σύνθεση, διαφέρουν σημαντικά στην μέθοδο πα-ραγωγής τους. Υπάρχουν τα σύμμεικτα (blend) λιπάσμα-τα όπου η τελική σύνθεση του προϊόντος προκύπτει από ανάμιξη των πρώτων υλών ενώ οι κόκκοι δεν έχουν όλοι την ίδια σύνθεση, μέγεθος και βάρος. Υπάρχουν και τα λε-γόμενα χημικά λιπάσματα όπου με ειδική επεξεργασία πα-ραγωγής των πρώτων υλών παράγεται λίπασμα όπου κάθε κόκκος έχει την ίδια σύνθεση, μέγεθος και βάρος. Γενικά είναι αποδεκτό πως με την χρήση σύμμεικτων λιπασμάτων λόγω του διαφορετικού ειδικού βάρους και κοκκομετρί-ας δεν επιτυγχάνεται πάντα η ομοιόμορφη διασπορά των κόκκων και επομένως των θρεπτικών στοιχείων.

Κοκκομετρία. Λιπάσματα με μεγάλη κοκκομετρία θα πρέπει να αποφεύγονται ειδικά σε χλοοτάπητες υψηλής αισθητικής αξίας γιατί αυξάνεται η επιφάνεια επαφής και επομένως και ο κίνδυνος τοπικού εγκαύματος. Αποδεκτή θεωρείται η κοκκομετρία με μέγεθος κόκκου έως 2,5 mm ενώ το ιδανικό είναι ο κόκκος να έχει μέγεθος από 0,5 – 2,0 mm κάτι που επιτυγχάνεται με εξελιγμένους τρόπους πα-ραγωγής και χρήση σίτας με ανάλογες διαστάσεις.

Διαλυτότητα. Είναι χαρακτηριστική για κάθε λίπασμα και εκτός από την προέλευση των πρώτων υλών εξαρτάται και από την κοκκομετρία του λιπάσματος. Τα μικρόκοκκα κοκκώδη λιπάσματα διαλύονται ακόμα και με ένα πότισμα οπότε εκτός από την άμεση διαθεσιμότητά τους, περιο-ρίζεται ο κίνδυνος τοπικών εγκαυμάτων από την επαφή του κόκκου με το φύλλο. Σημαντικό ειδικά για ιδιωτικούς χώρους πρασίνου είναι πως ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος ο αδιάλυτος κόκκος να αποτελέσει «πειρασμό» για τα κατοι-κίδια ή τα παιδιά της οικογένειας.

Τεχνολογίες λιπασμάτων Υπάρχουν διάφορα παλαιάς ή σύγχρονης τεχνολογίας

λιπάσματα που χρησιμοποιούνται για την θρέψη του χλο-οτάπητα. Μονοστοιχειακά ή σύνθετα, σταθεροποιημένα, απλά ανόργανα ή οργανικά, με ιχνοστοιχεία ή χωρίς, χημι-κά ή σύμμεικτα, βραδείας ή ταχείας απελευθέρωσης. Όλα έχουν ως σκοπό την παροχή των αναγκαίων μονάδων θρε-

πτικών στοιχείων για την ανάπτυξη του χλοοτάπητα.

Λιπάσματα βραδείας και ταχείας απελευθέρωσης - αποδέσμευσης

Είναι πλέον διαπιστωμένο από όλους τους ειδικούς στην θρέψη του χλοοτάπητα πως τα λιπάσματα βραδείας αποδέσμευσης (αζώτου ή και άλλων θρεπτικών στοιχεί-ων) είναι τα πλέον κατάλληλα για την θρέψη και ισόρροπη ανάπτυξη του χλοοτάπητα γιατί διασφαλίζουν το καλύτε-ρο δυνατό αποτέλεσμα με οικονομικότητα όσον αφορά το κόστος εφαρμογής. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση μορ-φών (π.χ αζώτου), που δεν είναι άμεσα διαθέσιμα στο φυτό και δεν εκπλύονται εύκολα ενώ υπάρχουν και τεχνολογίες που στηρίζονται στην περικάλυψη του κόκκου του λιπά-σματος.

Μορφές αζώτου βραδείας απελευθέρωσης Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το πιο σημαντικό στοι-

χείο για την εμφάνιση και ποιότητα του χλοοτάπητα είναι το άζωτο. Ωστόσο τα προβλήματα που παρουσιάζονται από τις διάφορες μορφές του είναι γνωστά και για το λόγο αυτό στην θρέψη του χλοοτάπητα χρησιμοποιούνται μορ-φές αζώτου με παρατεταμένη διάρκεια που φτάνει κατά μέσο όρο τους 3 μήνες. Υπάρχουν διάφορες μορφές όπως της ουρίας φορμαλδεύδης (UF) με ποσοστό αζώτου του-λάχιστον 35%, που προκύπτουν από την αντίδραση ουρί-ας και φορμαλδεϋδης και το ποσοστό του αδιάλυτου στο κρύο νερό αζώτου (WIN - Water Insoluble Nitrogen) είναι τουλάχιστον 65%.

Μία άλλη και ιδιαίτερα διαδεδομένη μορφή οργανικού αζώτου είναι το IBDU (Isobutydine diurea). Πρόκειται για πρακτικά αδιάλυτη στο κρύο νερό μορφή αζώτου (WIN περισσότερο από 85%) που για να απορροφηθεί πρέπει πρώτα να διασπαστεί σταδιακά σε αφομοιώσιμες από το φυτό μορφές αζώτου. Η διαδικασία αυτή επηρεάζεται από την θερμοκρασία (>8Ο C) και την υγρασίας. Συνεπώς τον χειμώνα με τις χαμηλές θερμοκρασίες και τις αυξημένες βροχοπτώσεις δεν έχουμε απώλειες γιατί σταματάει η δι-άσπαση και επειδή είναι πρακτικά αδιάλυτο δεν παρουσι-άζονται εκπλύσεις. Η διάσπαση του IBDU γίνεται με ρυθμό ανάλογο της θερμοκρασίας (ακολουθεί την ανάπτυξη του φυτού) τροφοδοτώντας συνεχώς με άζωτο που η ρίζα προ-σπαθώντας να το αξιοποιήσει αναγκάζεται να αναπτυχθεί πλούσια και σε βάθος. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα του IBDU

Πίνακας 3. Σύγκριση λιπασμάτων βραδείας και ταχείας απελευθέρωσης

Χαρακτηριστικό Βραδείας απελευθέρωσης Ταχείας απελευθέρωσης

Διάρκεια Μεγάλη (περίπου 4 μήνες) Μικρή (2-4 εβδομάδες)Αντοχή φυτού στην ξηρασία Μεγάλη ΜικρήΑνάπτυξη Ελεγχόμενη ΜεταβαλλόμενηΡιζικό σύστημα Πλούσιο ΠεριορισμένοΚίνδυνος «καψίματος» Ελάχιστος Μεγάλος – πολύ μεγάλοςΑναβλάστηση Πολύ καλή ελεγχόμενη Κακή μεταβαλλόμενηΕργατικά Συνολικά μειωμένα Συνολικά αυξημέναΚόστος αγοράς Υψηλό Χαμηλό – μέτριοΣυχνότητα κουρέματος Μειωμένη Αυξημένη

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 6/2010 43

Λίπανση χλοοτάπηταΑΦΙΕΡΩΜΑ: Λίπανση καλλιεργειών

είναι ο συνδυασμός του σχετικά μεγάλου δείκτη αζώτου (32%) με τον πολύ μικρό δείκτη αλατότητας (μόλις 5). Αυτό πρακτικά σημαίνει πως συνδυάζει την ασφάλεια που έχει μία οργανική μορφή αζώτου με τον τίτλο αζώτου ενός λι-πάσματος όπως η νιτρική αμμωνία (33) που όμως έχει πολύ μεγάλο δείκτη αλατότητας, (105). Έτσι ακόμα και με μικρές δόσεις έχουμε άριστο επαγγελματικό και παρατεταμένο αποτέλεσμα εργασίας χωρίς εξάρσεις αγωγιμότητας. Με την χρήση του IBDU είναι επίσης σημαντικά μειωμένος ο κίνδυνος από «κάψιμο» λόγω υπερβολικά μεγάλων δόσε-ων (από πιθανό λάθος).

Τα λιπάσματα που περιέχουν σταθεροποιημένο αμμω-νιακό άζωτο με χρήση παρεμποδιστή νιτροποίησης είναι επίσης μία άλλη επιλογή. Όπως γνωρίζουμε από τον κύκλο του αζώτου, στο έδαφος το αμμωνιακό άζωτο μετατρέ-πεται με την βοήθεια μικροοργανισμών σε νιτρώδες και στην συνέχεια σε νιτρικό. Ο παρεμποδιστής νιτροποίησης επιδρά στο στάδιο της μετατροπής του αμμωνιακού σε νιτρώδες με αποτέλεσμα η αμμωνιακή μορφή λόγω του θετικού της φορτίου να παραμένει για περισσότερο χρο-νικό διάστημα στο έδαφος προσκολλημένη στα αρνητικά φορτισμένα κολλοειδή.

Περικαλυμμένα και ημιπερικαλυμμένα λιπάσματαΕίναι στην ουσία ουρία (Controlled Release Nitrogen) ή

σύνθετα με άζωτο, φώσφορο, κάλιο και ιχνοστοιχεία όπου ο κόκκος έχει επικαλυφθεί με μία «μεμβράνη» με βάση το θείο (Sulphur Coated Urea) ή με κάποιο νέας τεχνολογίας ελαστικό πολυμερές. Το περικάλυμμα έχει οπές μέσα από τις οποίες διέρχεται το νερό και σχηματίζεται υδατικό δι-άλυμα με τα θρεπτικά στοιχεία να βρίσκονται διαλυμένα στις ιοντικές τους μορφές. Στην συνέχεια, από τις οπές και σε συνάρτηση με την θερμοκρασία και τη υγρασία επηρε-άζεται η διαφορά της πίεσης μεταξύ του περικαλύμματος και του εδαφικού διαλύματος με αποτέλεσμα την διάχυση των θρεπτικών στοιχείων (Διάγραμμα 4). Η απελευθέρωση διαρκεί (ανάλογα με την κατασκευή της μεμβράνης) από 3-18 μήνες. Ωστόσο για τα λιπάσματα με τεχνολογία περι-κάλυψης που χρησιμοποιούνται στην θρέψη του χλοοτά-πητα η πιο συνηθισμένη διάρκεια είναι κατά μέσο όρο οι 3 μήνες.

Υπάρχουν τα πλήρως περικαλυμμένα λιπάσματα όπου το 100% των κόκκων είναι περικαλυμμένοι και τα ημιπερι-καλυμμένα λιπάσματα όπου υπάρχει ένα ποσοστό πλήρως

Διάγραμμα 4. Ο μηχανισμός επιβράδυνσης της αποδέσμευσης των θρεπτικών στοιχεί-ων στα περικαλυμμένα λιπάσματα.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 6/201044

Λίπα

νση χ

λοοτ

άπητ

αΑΦΙΕΡΩΜΑ: Λίπανση καλλιεργειώνπερικαλυμμένων κόκκων και ένα ποσοστό απλών (χωρίς περικάλυψη) κόκκων λιπάσματος. Η δεύτερη κατηγορία των ημιπερικαλυμμένων έχει διαδοθεί περισσότερο για την θρέψη του χλοοτάπητα γιατί συνδυάζει τα πλεονεκτή-ματα της άμεσης δράσης των μη περικαλυμμένων κόκκων και τα οφέλη της σταδιακής και παρατεταμένης απελευθέ-ρωσης από τους περικαλυμμένους κόκκους.

Πρακτικές προτάσεις για τη θρέψη του χλοοτάπητα

Όπως καταλαβαίνουμε από τα προηγούμενα, δεν είναι εύκολο να γίνει τυποποίηση μίας συγκεκριμένης πρότασης θρέψης που να περιλαμβάνει υπολογισμό των μονάδων των θρεπτικών στοιχείων και τον χρόνο εφαρμογής τους.

Είναι αυτονόητο πως οι βασικοί στόχοι για την περί-πτωση του χλοοτάπητα θα πρέπει να είναι η διατήρηση της ομοιόμορφης και πράσινης εμφάνισής του ειδικά κατά την περίοδο χρήσης του, η μακροζωία του, η αντοχή στις αυξημένες θερμοκρασίες του καλοκαιριού και των παγε-τών του χειμώνα, τα μειωμένα κόστη συντήρησης (κουρέ-ματα, φυτοπροστασία, επανασπορές), η ευχαρίστηση του πελάτη – χρήστη και φυσικά η οικονομικότητα της όλης προσπάθειας.

Μπορούμε να προτείνουμε γενικές κατευθύνσεις που σίγουρα θα αποτελέσουν την βάση πάνω στην οποία οι συντηρητές του χλοοτάπητα σε συνδυασμό και με την δική τους εμπειρία θα διαμορφώσουν την ιδανική μεθοδολογία που ταιριάζει στις ανάγκες και δυνατότητές τους.

Το πρώτο βήμα είναι να καθορίσουμε τι είδος λιπάσμα-τα θα επιλέξουμε ανάλογα με την χρήση του χλοοτάπητα και το είδους του πολλαπλασιαστικού υλικού που χρησι-μοποιούμε, πόσες μονάδες από κάθε στοιχείο είναι απα-ραίτητες, πότε και πως θα γίνει η κάθε εφαρμογή και σε τι δοσολογία.

Από πολλά πειράματα μπορούμε να πούμε πως για την υγιή ανάπτυξη του χλοοτάπητα ένας μέσος όρος των ανα-λογιών των θρεπτικών στοιχείων είναι: Άζωτο: 1 - Φώσφορος (P2O5): 0,3 - Κάλιο (Κ2Ο): 0,8 - Μαγνήσιο (MgO): 0,2.

Έτσι με ανάγκες (πάντα σε σχέση με το είδος του σπό-ρου που χρησιμοποιούμε) κατά μέσο όρο τις 25 μονάδες αζώτου περίπου, οι απαιτήσεις ενός χλοοτάπητα στα κύρια στοιχεία σε γραμμάρια ανά τετραγωνικό μέτρο είναι: 25 N + 7,5 P2O5 + 20 K2O + 5 MgO

Οι ποσότητες αυτές θα πρέπει να μοιραστούν κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου σε 4-5 εφαρμογές. Συνήθως αυτές, για το παράδειγμα της Festuca arundina-cea (πιο συνηθισμένη επιλογή στην Ελλάδα) είναι μοιρα-σμένες στις πιο κάτω περιόδους:

Αρχές άνοιξης μία εφαρμογή με πλήρες λίπασμα με υψηλό τίτλο αζώτου (π.χ. 20-5-10) και σε υψηλή δοσο-σογία (π.χ. 40-50 γρ/τμ).Μία εφαρμογή με ένα ισορροπημένο τύπο (π.χ. 15-7-15) τέλος άνοιξης (20 - 25 γρ/τμ).Μία εφαρμογή αρχές με μέσα φθινοπώρου με τύπο ανά-

λογο της ανοιξιάτικης εφαρμογής αλλά με μικρότερη δοσολογία (π.χ. 20-30 γρ/τμ).Παρόλο που οι χλοοτάπητες έχουν μειωμένη δραστη-ριότητα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, έχει αποδειχθεί πως η επάρκεια θρεπτικών στοιχείων κατά την περίοδο αυτή βοηθάει σημαντικά την αντοχή στις χαμηλές θερ-μοκρασίες και συνεισφέρει στην ομαλή έναρξη της ανά-πτυξης με την αύξηση της θερμοκρασίας. Επομένως μία εφαρμογή αρχές του χειμώνα με ισόρροπο (παρόμοιο τύπο με την εφαρμογή στο τέλος της άνοιξης) ή φω-σφορούχο λίπασμα (π.χ. 10-20-10) σε δοσολογία 10–20 γρ/τμ θα βοηθήσει σημαντικά στην ισορροπημένη και γρήγορη έναρξη της επόμενης περιόδου. Είναι πιθανό να χρειαστούν και κάποιες διορθωτικές

επεμβάσεις ειδικά σε άζωτο οι οποίες θα πρέπει να γίνονται περίπου στα μέσα της άνοιξης με ένα αζωτούχο λίπασμα (κατά προτίμηση βραδείας απελευθέρωσης) ή ακόμα και με το ίδιο λίπασμα που χρησιμοποιήσαμε στην ανοιξιάτικη εφαρμογή αλλά σε μικρότερη δοσολογία (10-15 γρ/τμ).

Κρίνεται απαραίτητο τα λιπάσματα που θα επιλέξου-με να περιέχουν μαγνήσιο και υψηλή περιεκτικότητα σε ιχνοστοιχεία (χηλικής κυρίως μορφής). Συνιστάται ανεπι-φύλακτα να γίνονται σε συνδυασμό με επεμβάσεις φυτο-προστασίας 2-3 ψεκασμοί (άνοιξη – φθινόπωρο) με καλής ποιότητας μείγμα χηλικών (EDTA μορφής) ιχνοστοιχείων. Τα σημαντικότερα κατά σειρά σπουδαιότητας ιχνοστοιχεία είναι ο σίδηρος, το μαγγάνιο, ο ψευδάργυρος, το βόριο και ο χαλκός.

Συνιστάται η χρήση λιπασμάτων μικρής - μεσαίας κοκ-κοποίησης με αυξημένη διαλυτότητα.

Παρότι δεν συνηθίζεται θα πρέπει ακόμα και στη δια-χείριση του χλοοτάπητα να βασίζουμε το πρόγραμμα της λίπανσης σε δεδομένα ανάλυσης εδάφους. Αυτή θα μας δώσει κάποιες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την επάρκεια ή όχι των θρεπτικών στοιχείων, μα πάνω από όλα η ανάλυση της μηχανικής σύστασης και του pH θα μας βοηθήσει να προβλέψουμε τυχόν ελλείψεις από αλληλεπι-δράσεις μεταξύ εδαφικού περιβάλλοντος και άλλων στοι-χείων.

Ημερολόγιο καταγραφής λιπαντικών εφαρμογών. Όπως έχουμε αναφερθεί παραπάνω λόγω της ιδιαιτερότη-τας που έχει ο κάθε χώρος υπάρχουν μόνο γενικές κατευ-θύνσεις για την ποσότητα των θρεπτικών στοιχείων που κάθε χλοοτάπητας χρειάζεται. Κρίνεται λοιπόν απαραίτητη η τήρηση ημερολογίου που εκτός των άλλων θα καταγρά-φονται όλες οι εφαρμογές λίπανσης. Με τον απολογισμό στο τέλος του έτους θα γνωρίζουμε το σύνολο των μονά-δων που λιπάναμε και κάνοντας αντιπαραβολή με τα στοι-χεία που συλλέξαμε (π.χ τροφοπενίες, απόδοση, ριζικό σύ-στημα, αντοχές, συνολική εμφάνιση), θα μπορέσουμε την επόμενη χρονιά να είμαστε πιο συγκεκριμένοι στις λιπαντι-κές μας εφαρμογές όσον αφορά την ποσότητα, τον χρόνο και τις δόσεις εφαρμογής.