α

2

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΛ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) Α’ ΤΑΞΗΣΣΧ. ΕΤΟΣ 1012 – 2013

Α’ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ ΜΕΛΛΟΝ

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΜΑΘΗΤΕΣΚΑΤΣΙΚΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΚΩΦΟΣ ΦΩΤΙΟΣΛΑΓΟΥ ΖΩΙΤΣΑ

ΜΑΝΩΛΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΡΙΖΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣΤΡΑΝΤΕΡΟΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ

ΤΣΕΛΕΠΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣΤΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣΠΗΛΙΓΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΦΑΛΤΑΚΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή …………………………………………………………… 4Το παρελθόν ……………………………………………………… 5Αιολική ενέργεια ……………………………………………….. 10Ηλιακή ενέργεια ………………………………………………… 13Υδροηλεκτρική ενέργεια …………………………………… 18Βιομάζα …………………………………………………………….. 21Γεωθερμική ενέργεια ………………………………………… 23Ενέργεια από τη θάλασσα ……………………………….. 25Πιεζοηλεκτρική ενέργεια…………………………………… 31Οι Α.Π.Ε. στην Ελλάδα ………………………………………. 33Το μέλλον ………………………………………………………….. 35Συμπεράσματα ………………………………………………….. 39Βιβλιογραφία……………………………………………………… 41

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας γνωρίζουν τις τελευταίες δεκαετίες μιαμεγάλη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο και προκαλούν το ενδιαφέροντόσο των ειδικών όσο και του απλού κόσμου. Οι βασικοί λόγοι είναι τρεις:

α) Είναι φιλικές προς το περιβάλλον, καθώς δεν προκαλούν μόλυνση καιδεν εκλύουν στην ατμόσφαιρα δηλητηριώδεις ρύπους και αέρια που είναιυπεύθυνα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

β) Οι παραδοσιακές πηγές ενέργειας όπως το πετρέλαιο σιγά-σιγάεξαντλούνται. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αυξάνεται η τιμή τους καιταυτόχρονα να γίνεται επιτακτική η ανάγκη για εξεύρεση εναλλακτικώνλύσεων.

γ) Μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας, τόσο σετοπικό όσο και σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο καθώς δημιουργούναύξηση της επιχειρηματικότητας και νέες θέσεις εργασίας.

Για τους παραπάνω λόγους κρίναμε ότι θα ήταν χρήσιμη μια εργασία ηοποία θα μας βοηθούσε να δούμε πια είναι η σημερινή κατάσταση στοντομέα της ενέργειας και πως θα μπορούσαν οι ανανεώσιμες πηγές νααποτελέσουν λύση στο μελλοντικό αδιέξοδο.

Στην αρχή της εργασίας θα δούμε με ποιο τρόπο ο άνθρωποςχρησιμοποιούσε τις ανανεώσιμες πηγές στο παρελθόν. Στη συνέχεια θαμελετήσουμε με πιο τρόπο τις εκμεταλλευόμαστε σήμερα και ποια είναι ηχρήση τους στη χώρα μας. Τέλος θα δούμε τι προβλέπεται να γίνει στομέλλον και ποιες σχετικές καινοτομίες προτείνουν οι επιστήμονες.

5

ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Από την προϊστορική εποχή ο άνθρωπος αξιοποίησε τις ανανεώσιμες πηγέςενέργειας. Ήδη από τη λίθινη ακόμη εποχή γνωρίζουμε ότι οι κάτοικοι τωνσπηλαίων χρησιμοποίησαν την ενέργεια της φωτιάς αρχικά για φωτισμό,θέρμανση και μαγειρική και με το πέρασμα των χιλιετιών για τημεταλλουργία και την υαλουργία. Τα πρώτα καύσιμα ήταν τα ξερά χόρτα,το ξύλο, η κοπριά και στη συνέχεια το φυτικό και ζωικό λίπος. Αργότεραανακάλυψε τη δύναμη του ανέμου και του νερού που έρρεε ή έπεφτε καικατασκεύασε ανεμόμυλους, νερόμυλους και ιστιοφόρα πλοία και έτσιχρησιμοποίησε τη δύναμη της φύσης για την παραγωγή ωφέλιμου έργου.

ΑνεμόμυλοιΟ ανεμόμυλος είναι έναςμηχανισμός που μετατρέπει τηναιολική ενέργεια σε περιστροφικήκίνηση μέσω κατάλληλωνπτερυγίων.

Για πρώτη φορά εμφανίστηκεστην αρχαία Περσία και πιοσυγκεκριμένα στο έδαφος τουσημερινού Αφγανιστάν. Οιπερσικοί ανεμόμυλοι δεν ήταν

ίδιοι με τους ευρωπαϊκούς. Αποτελούνταν από μια ανεμογεννήτρια κάθετουάξονα που βρισκόταν στο εσωτερικό του μύλου. Ανοίγματα στα τοιχώματατου μύλου επέτρεπαν στον αέρα να περνάει και να κινεί τηνανεμογεννήτρια. Τους ανεμόμυλους έφεραν στην Ευρώπη καταρχήν οιΣταυροφόροι και αργότερα οι εξερευνητές της Κίνας. Γνώρισαν εξάπλωσηστην Ιβηρική χερσόνησο και τη Νότια Ευρώπη. Αργότερα, γύρω στο 1500,χρησιμοποιήθηκαν στην Ολλανδία σαν μέρος του αντιπλημμυρικούσυστήματος της χώρας. Κυρίως χρησιμοποιήθηκαν για την άλεσηγεωργικών προϊόντων και την άντληση νερού.

Στην Ελλάδα η χρήση των ανεμόμυλων υπήρξε αρκετά εκτεταμένη, λόγωτου πλούσιου αιολικού δυναμικού της χώρας. Αν και είχαν εμφανιστείπολλούς αιώνες πριν, η χρήση τους καθιερώθηκε κατά τη Βυζαντινήπερίοδο, γνωρίζοντας ακόμα μεγαλύτερη διάδοση κατά την περίοδο τηςΦραγκοκρατίας, κυρίως στο ανατολικό Αιγαίο αλλά και στην ενδοχώρα.

Η αρχιτεκτονική του κτηρίου ενός μύλου πρέπει να ανταποκρίνεται στιςαπαιτήσεις της χρήσης του και στις τοπικές συνθήκες του εδάφους και τουκλίματος. Η πρώτη προϋπόθεση είναι η καλύτερη έκθεση στον άνεμο: ο

6

μύλος που χτίζεται σε κάποιο ύψωμα δεν απαιτεί τη δημιουργία υψηλούοικοδομήματος. Αντιθέτως, σε επίπεδο έδαφος ο μύλος πρέπει να είναιαρκετά ψηλός για να αποφεύγει εμπόδια όπως είναι τα δέντρα και άλλαγειτονικά κτήρια.

Ο κλασικός ανεμόμυλος αποτελείται από ένα κτίσμα στην κορυφή τουοποίου βρίσκεται ένας θόλος προσανατολισμένος στην κατεύθυνση τουανέμου. Ο θόλος αυτός στηρίζει τα πτερύγια τα οποία συνδέονται με ένανοριζόντιο άξονα.

Ο τύπος κατασκευής εξαρτάται από την περιοχή. Μπορεί να είναικυλινδρικός, τριγωνικός ή πολυγωνικός. Το υλικό κατασκευής μπορεί ναείναι η πέτρα, το τούβλο ή το ξύλο.

Παραδοσιακά, τα φτερά του ανεμόμυλου γυρίζουν προς τα αριστερά,δηλαδή προς την αντίστροφη κατεύθυνση των δεικτών του ρολογιού. Ταφτερά που γυρίζουν προς τα δεξιά είναι σπάνια και χρησιμοποιούνταικυρίως εκεί που υπάρχουν πολλοί ανεμόμυλοι μαζί για να αποφεύγονται οιστρόβιλοι. Τα φτερά αποτελούνται από δύο άξονες σε σχήμα χιαστί και απόπανιά. Τα πανιά συνήθως είναι κατεργασμένα προκειμένου να έχουνμεγαλύτερη αντοχή στον άνεμο.

Η μετάδοση της κίνησης από τα φτερά στον κάθετο άξονα τωνμυλόπετρων γίνεται με ένα γρανάζι που αποτελείται από ένα «ροδάνι»,δηλαδή ένα οδοντωτό τροχό από ξύλο.

Οι ανεμόμυλοι χρησιμοποιούνταν αρχικά για να αλέθουν δημητριακά καιάλλους σπόρους. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης για να αντλούν νερό, είτε για νααποξηράνουν βαλτώδεις περιοχές είτε για το πότισμα χωραφιών. Τουςχρησιμοποιήσαμε επίσης για την παραγωγή λαδιού, γύψου, για το πλύσιμουφαντών ή για τη λειτουργία πριονιστηρίων.

Νερόμυλοι

Ο νερόμυλος, η ύπαρξη τουοποίου πιστοποιείται στηνΕυρώπη από την αρχαιότητα,είναι παλιότερος από τονανεμόμυλο.

Η ιστορία του νερόμυλουαρχίζει με την νερομηχανή,που αναφέρεται χωρίς

7

λεπτομέρειες σε επιγραφές των Σουμερίων. Πιστεύεται ότι στην πόλη Ουρχρησιμοποιήθηκαν τροχοί με φτερά από κεραμικές πλάκες για υδροδότησηκαι πιθανόν για άλεση σιταριού. Ο παλιότερος γνωστός νερόμυλοςαναφέρεται ως «υδραλέτης» από τον Στράβωνα. Βρισκόταν κατά τηνπαράδοση στα Κάβειρα, στο παλάτι του Μιθριδάτη ΣΤ΄ του Ευπάτορα,βασιλιά του Πόντου, όπου το 64 π.Χ. τον είδαν οι Ρωμαίοι κατακτητές.Τον 6ο μ.Χ. αι. κατασκευάστηκαν από τον Βελισάριο μύλοι πάνω σε πλοίαπου δούλευαν με τη ροή του ποταμού Τίβερη, ενώ αργότερα στη ΒΔΕυρώπη, αλλά και το νησί του Μουράνο στη Βενετία χρησιμοποιήθηκε ηκίνηση της παλίρροιας καθώς το νερό ανεβαίνει ή κατεβαίνει. Στη Χαλκίδααναφέρεται επίσης από τους περιηγητές η λειτουργία νερόμυλων με τηνκίνηση της παλίρροιας.

Στον μεσαίωνα, ο νερόμυλος αναπτύσσεται παράλληλα με την εξάλειψη τηςδουλείας μετά τον 9ο αιώνα: η χρήση της υδραυλικής ενέργειας, αντί για τηζωική ή την ανθρώπινη, επιτρέπει μια μεγάλη αύξηση τηςπαραγωγικότητας. Κάθε μυλόπετρα ενός νερόμυλου μπορεί να αλέσει 150κιλά σταριού την ώρα όσο δηλαδή 40 σκλάβοι.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι νερόμυλοι διαθέτουν ένα κάθετο τροχό μεπτερύγια. Το νερό του ποταμού που κυλάει θέτει σε κίνηση αυτά ταπτερύγια. Σε άλλες περιπτώσεις το νερό πέφτει από ψηλά και μεταδίδει τηνενέργειά του στον τροχό. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση, κάποιοιανεμόμυλοι διαθέτουν έναν οριζόντιο τροχό που ονομάζεται τουρμπίνα. Τοεπίπεδο νερού συγκρατείται σε κατάλληλο ύψος με ένα φράγμα.

Οι νερόμυλοι είχαν πολλαπλές χρήσεις πριν την βιομηχανική εποχή: για τηνάλεση δημητριακών, για την παραγωγή λαδιού, για να θέτουν σε λειτουργίααντλίες, για τη λειτουργία πριονιστηρίων, για την υφαντουργία, για τημεταλλουργία.

Ο νερόμυλος αποτελεί σταθμό της Ιστορίας της Τεχνολογίας γιατί είναι ηπρώτη μηχανή που κινήθηκε με τη βοήθεια φυσικής πηγής ενέργειας, τονερό, αντικαθιστώντας τον άνθρωπο ή τα ζώα που κινούσαν ως τότε τουςμύλους. Ο νερόμυλος, όπως και ο ανεμόμυλος υποσκελίστηκαν το 19ο αιώνααπό την ατμομηχανή και μετά από τον ηλεκτρικό κινητήρα.

Ιστιοφόρα

Το ιστιοφόρο είναι ένα πλοίο με ιστία, δηλαδή πανιά που κινείται με τηδύναμη του ανέμου.

8

Ιστορικά, το ιστιοφόρο ήταν το πρώτο μέσο μεταφοράς για μεγάλεςαποστάσεις. Τα ιστιοφόρα μετέφεραν εμπορεύματα, επιβάτες καιαλληλογραφία. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης για το ψάρεμα στην ανοιχτήθάλασσα και για στρατιωτικές δραστηριότητες. Σε όλη τη διάρκεια τηςιστορίας τα ιστιοφόρα βοήθησαν στην ανάπτυξη του πολιτισμού.

Η πιο παλιά αναπαράσταση ενόςιστιοφόρου βρίσκεται στην περιοχήτου σημερινού Κουβέιτ καιχρονολογείται από το τέλος της 5ης

χιλιετίας π.Χ. Από αυτή την εποχήστην Μεσοποταμία, πλοία με ιστίακαι κουπιά έπλεαν στα μεγάλαποτάμια (Τίγρης, Ευφράτης) και

δημιουργούσαν εμπορικούς δρόμους ανάμεσα στις πόλεις. Από την 3η

χιλιετία π.Χ. οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν ιστιοφόρα, όπως μαρτυρούν οιγκραβούρες που βρέθηκαν στους τάφους των Φαραώ, για να μετακινούνταικατά μήκος του Νείλου, στη μεσόγειο και στην ερυθρά θάλασσα.

Ωστόσο μέχρι τα μέσα του μεσαίωνα η εξέλιξη του ιστιοφόρου πλοίου ήτανβραδύτατη, καθώς το κουπί συνέχιζε να παραμένει το κύριο μέσονπρόωσης. Τότε το ιστίο (πανί) που φέρονταν κυρίως από σταυρωτή κεραία(οριζόντια δοκό) από τον ιστό (κατάρτι), αποτελούσε το βοηθητικό μέσονπρόωσης, αφενός για τη μερική ανάπαυση των πληρωμάτων, αλλάειδικότερα για την λεγόμενη «ουριοδρομία» (με τον άνεμο από πρύμνη).

Οι ναυτικοί ιστορικοί θεωρούν ότι το ιστιοφόρο δεν αναδείχθηκε ούτε στηρωμαϊκή περίοδο, αλλά ούτε και στη βυζαντινή αλλά περί τον 14ο με 15οαιώνα όπου τότε μπορούσαν να πλέουν και με αντίθετο άνεμο δηλαδή ναπλέουν την «εγγυτάτη». Τότε άρχισαν να εμφανίζονται τα λεγόμενα πανιάλατίνια, με τα οποία οι γαλέρες και οι νεφ του Λουδοβίκου του Αγίουπέτυχαν τη μέγιστη εξέλιξη. Παράλληλα εμφανίσθηκαν τα αργοκίνηταιστιοφόρα σκάφη όπως το γαλιόνι, οι καράκες και λίγο αργότερα οικαραβέλες. Μικρά μεν, πλην όμως ευέλικτα, τα οποία και χρησιμοποίησαν οιπρώτοι εξερευνητές όπως ο Χριστόφορος Κολόμβος, ο Βάσκο ντα Γκάμα,κ.ά. Αναμφίβολα σταθμό στην εξέλιξη των ιστιοφόρων αποτέλεσε ησπουδαία για τη ναυπηγική, ναυτική τέχνη και ναυτική τακτική, ναυμαχίατης Ναυπάκτου όπου το ιστιοφόρο καθιερώθηκε και ως πολεμικό πλοίογραμμής.

Την εποχή των ιστιοφόρων πλοίων υπήρχαν μόνο τρεις βασικές κατηγορίες:α) τα πολεμικά ιστιοφόρα, β) τα εμπορικά ιστιοφόρα και γ) τα ανένταχτα,τα κοινώς λεγόμενα "πειρατικά. Τα δε εμπορικά μετέφεραν εμπορεύματα,

9

επιβάτες και ζώα. Ο πλοίαρχος αυτών εκτελούσε και χρέη ναυτικούπράκτορα και τροφοδότη καθώς και όλες εκείνες τις επιμέρους βοηθητικέςειδικότητες που απαντώνται σήμερα στο ναυτιλιακό κόσμο.

Τα ιστιοφόρα διακρίνονταν επίσης ανάλογα με τον αριθμό των ορθίωνιστών τους (κοινώς κατάρτια, ή άρμπουρα) που έφεραν. Έτσι αυτάδιακρίνονταν σε:

1. μονόστηλα, (κοινώς μονάρμπουρα) όσα έφεραν ένα κατάρτι2. διίστια, ή δίστηλα (κοινώς δικάταρτα) όσα έφεραν δύο κατάρτια3. τριίστια, ή τρίστηλα (κοινώς τρικάταρτα) όσα έφεραν τρία

κατάρτια, και4. πολυΐστια, ή πολυκάταρτα,(κοινώς πολυάρμπουρα) όσα έφεραν

από τέσσερα μέχρι και επτά όρθιους ιστούς, τα οποία συνήθωςεκτελούσαν υπερπόντια ταξίδια.

Μετά τη βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα, η προώθηση με πανιάαντικαταστάθηκε από τα ατμόπλοια και αργότερα από τα πλοία μεκινητήρα. Σήμερα τα ιστιοφόρα χρησιμοποιούνται για μεταφορές μόνο στιςλιγότερο αναπτυγμένες χώρες ενώ στις αναπτυγμένες χρησιμοποιούνταιμόνο για λόγους αναψυχής και αθλητισμού.

10

ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Η αιολική ενέργεια είναι η ενέργεια του ανέμου και πιο ειδικά η ενέργεια πουπαίρνουμε από τον άνεμο μέσω ενός ειδικού μηχανισμού όπως γιαπαράδειγμα μία ανεμογεννήτρια. Το όνομά της προέρχεται από τον Αίολο,τον θεό των ανέμων στην αρχαία Ελλάδα.

Η αιολική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τρεις τρόπους:α) Διατήρηση της μηχανικής ενέργειας: ο άνεμος χρησιμοποιείται για να

προωθήσει ένα όχημα (π.χ. ιστιοφόρα ή ιστιάμαξες), για την άντλησηνερού (για πότισμα χωραφιών ή ζώων) ή για την περιστροφή τωνμυλόπετρων ενός μύλου.

β) Μετατροπή σε κινητήρια δύναμη (άντληση υγρών, συμπίεση ρευστών).γ) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στην περίπτωση αυτή η

ανεμογεννήτρια συνδυάζεται με μια ηλεκτρική γεννήτρια για ναδημιουργήσει συνεχές ή εναλλασσόμενο ρεύμα. Η γεννήτρια συνδέεταιμε το ηλεκτρικό δίκτυο ή λειτουργεί στα πλαίσια ενός αυτόνομουσυστήματος.

Σήμερα η εκμετάλλευση τηςαιολικής ενέργειας γίνεταιμε ανεμογεννήτριεςοριζόντιου άξονα, 2 ή 3πτερυγίων και η ισχύς πουαποδίδουν είναι 200 ως 400KW. Οι ανεμογεννήτριεςαυτές τοποθετούνται σεανεμώδεις περιοχές σεομάδες και δημιουργείταιέτσι ένα αιολικό πάρκο.

Η εγκατάσταση κάθεανεμογεννήτριας διαρκείμερικές μέρες. Στην αρχήανυψώνεται ο πύργος. Στην

κορυφή του πύργου κατασκευάζεται η άτρακτος όπου βρίσκεται τοσύστημα μετατροπής της μηχανικής ενέργειας σε ηλεκτρική. Στη συνέχεια,στη βάση του πύργου συναρμολογείται ο ρότορας, πάνω στον οποίο είναιπροσαρτημένα τα πτερύγια και στη συνέχεια ανυψώνεται και συνδέεταιστην άτρακτο. Τέλος γίνονται οι απαραίτητες ηλεκτρικές συνδέσεις.Η ενεργειακή απόδοση καθώς και η ισχύς που αναπτύσσουν οιανεμογεννήτριες είναι ανάλογες με την ταχύτητα του ανέμου. Οι

11

περισσότερες ανεμογεννήτριες που χρησιμοποιούνται σήμερα χρειάζονταιέναν άνεμο με ταχύτητα από 11 ως 90 Km/h. Οι πιο καινούριεςανεμογεννήτριες που άρχισαν να χρησιμοποιούνται από το 2006 μπορούννα εκμεταλλευτούν ανέμους από 4 ως 200 Km/h. Όπως η ηλιακή και οιάλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έτσι και η αιολική απαιτεί τη χρήσημιας συμπληρωματικής πηγής ή την αποθήκευση ενέργειας για τις μέρεςπου υπάρχει άπνοια.

Σύμφωνα με το παρατηρητήριο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η αιολικήείναι ο πιο δυναμικός ενεργειακός κλάδος σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτεραστην Ευρωπαϊκή ένωση όπου η παραγωγή αιολικού ηλεκτρισμού αυξήθηκεκατά 37,8% κατά μέσο όρο ανά έτος από το 1993 ως το 2002. Η Δανία είναιμία από τις χώρες που πρωτοστατούν σ’ αυτόν τον τομέα καθώς παράγειτο 20% του ηλεκτρισμού που χρησιμοποιεί από τον άνεμο. Γενικά σε όλοτον κόσμο το 2% του ηλεκτρισμού παράγεται με αυτό τον τρόπο.

Νέες αιολικές φάρμες μέσα στην θάλασσα (αιολικές offshore) προβλέπεταινα γίνουν σε πολλά μέρη του κόσμου καθώς εκεί ο άνεμος είναι πιο δυνατόςκαι επιπλέον αποφεύγονται τα προβλήματα αισθητικής και τα προβλήματαγειτνίασης που υπάρχουν στη ξηρά. Προβλέπεται επίσης να εγκατασταθούνανεμογεννήτριες σε αστικές περιοχές. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικόαυτών των γεννητριών είναι ότι δεν χρειάζεται να προσανατολίζονται σεσχέση με την κίνηση του ανέμου καθώς μέσα στις πόλεις, λόγω τωνκτηρίων η κίνηση των ανέμων είναι ασταθής. Επίσης δε θα διαθέτουνπτερύγια όπως τα ελικόπτερα αλλά ρότορες που θα μπορούν ναπεριστρέφονται ανεξάρτητα από την κατεύθυνση του ανέμου.

Η αιολική ενέργεια μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα παραγωγήςηλεκτρισμού. Ο άνεμος είναι ανεξάντλητος και δωρεάν, δεν προκαλείμόλυνση του περιβάλλοντος και επιπλέον τα οφέλη για την τοπική κοινωνίααλλά και για την ανάπτυξη της βιομηχανίας είναι σημαντικά.

12

Υπάρχουν όμως και μειονεκτήματα. Οι ανεμογεννήτριες προκαλούντραυματισμούς και θανάτους πουλιών που περνούν κοντά από τα πτερύγιατους. Επίσης προκαλείται μια επιβάρυνση στο χώρο όπου εγκαθίστανται τααιολικά πάρκα καθώς θα πρέπει να κοπούν δέντρα και να καταστραφεί έναμέρος της γης. Επιπλέον δημιουργούν υπερήχους, παρεμβολές στα ραντάρκαι προβλήματα αισθητικής. Για τους παραπάνω λόγους οι ειδικοίπροτείνουν να μην κατασκευάζονται αιολικά πάρκα σε δρόμουςμετανάστευσης πουλιών και πριν να γίνει οποιαδήποτε εγκατάσταση ναέχει προηγηθεί μελέτη περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων.

13

ΗΛΙΑΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Η ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να παραχθεί από την ηλιακή, εάνεγκατασταθεί ένα σύστημα παρακολούθησης της τροχιάς του ήλιου, είτε α)ηλιοθερμικό, έτσι ώστε οι ακτίνες του φωτός να αντανακλώνται σταθεράκαι καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας επάνω σε κάτοπτρα ή φακούς, είτε β)φωτοβολταϊκό, ώστε οι ακτίνες του φωτός να προσπίπτουν κάθετα στηνωφέλιμη επιφάνεια των φωτοβολταϊκών στοιχείων.

Η διαφορά των ηλιοθερμικών συστημάτων με τα φωτοβολταϊκά είναι ότιτα ηλιοθερμικά μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια πρώτα σε θερμική καιμετέπειτα σε ηλεκτρισμό, ενώ τα φωτοβολταϊκά μετατρέπουν την ηλιακήενέργεια απευθείας σε ηλεκτρική.

Τα ηλιοθερμικά συστήματα είναι πιο αποδοτικά από τα φωτοβολταϊκά,όμως τα φωτοβολταϊκά δεν χρειάζονται συνεχή ηλιοφάνεια για ναπαράξουν ηλεκτρισμό.

Ηλιοθερμικά συστήματαΤα ηλιοθερμικά συστήματα συλλέγουν ηλιακή ακτινοβολία και τηνμετατρέπουν σε θερμική ενέργεια που μετέπειτα μπορεί να παράξειηλεκτρισμό.

Υπάρχουν διάφορα είδη ηλιοθερμικών συστημάτων και η διαφορά τουςέγκειται στο βαθμό θερμότητας που μπορούν να παράξουν δηλαδή ωςχαμηλής, μέσης ή υψηλής θερμοκρασίας συλλέκτες.

Οι συλλέκτες χαμηλής και μέσης θερμοκρασίας είναι επίπεδες πλάκες πουπαγιδεύουν την ηλιακή ενέργεια χρησιμοποιώντας το φαινόμενο τουθερμοκηπίου για να ζεστάνουν νερό μέσα στο πλαίσιο. Αυτά τα συστήματαδεν παράγουν ηλεκτρισμό, αλλά ζεστό νερό για οικιακή ή βιομηχανικήχρήση.

Οι υψηλής θερμοκρασίας συλλέκτες συγκεντρώνουν την ηλιακή ενέργεια μεκάτοπτρα ή φακούς σε ένα ντεπόζιτο νερού μετατρέποντας το σε ατμό, οοποίος στην συνέχεια κινεί μια ατμογεννήτρια παράγοντας ηλεκτρικήενέργεια.

Ένας ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός που παράγει ηλεκτρισμό μεηλιοθερμικά συστήματα, παράγει πρωτίστως θερμότητα, την οποίαμετατρέπει σε ηλεκτρισμό. Έτσι είναι πολύ σημαντικό να μπορεί νααποθηκεύσει τη θερμότητα πριν από τη μετατροπή της σε ηλεκτρικήενέργεια. Με τη σημερινή τεχνολογία, η αποθήκευση της θερμότητας είναιπολύ φθηνότερη και πιο αποτελεσματική από την αποθήκευση της

14

ηλεκτρικής ενέργειας. Αποθηκεύοντας την θερμότητα, ένας ηλιοθερμικόςηλεκτροπαραγωγικός σταθμός μπορεί να παράγει ηλεκτρική ενέργεια ημέρακαι νύχτα. Εάν η τοποθεσία του ηλιοθερμικού σταθμού έχει προβλέψιμηηλιακή ακτινοβολία, τότε ο σταθμός γίνεται μια αξιόπιστη μονάδαπαραγωγής ενέργειας. Η αξιοπιστία μπορεί να βελτιωθεί περαιτέρω με τηνεγκατάσταση ενός εφεδρικού συστήματος που θα χρησιμοποιεί ενέργειααπό ορυκτά καύσιμα εάν δεν υπάρχει ηλιοφάνεια.

Οι πιο γνωστές μέχρι σήμερα μορφές συλλεκτών υψηλής θερμοκρασίαςείναι οι εξής:

Ηλιοθερμικό παραβολικό πιάτο μεκάτοπτρα: Το πιάτο ακολουθεί τον ήλιοκατά την διάρκεια της μέρας.

Ηλιοθερμικό παραβολικού κοίλου ή «γούρνα ». Συνήθως ευθυγραμμίζεται μεάξονα βορρά-νότου και περιστρέφεταιέτσι ώστε να παρακολουθεί τον ήλιο στονουρανό κάθε μέρα.

Ηλιοθερμικός ηλεκτροπαραγωγικόςσταθμός που χρησιμοποιεί κάτοπτρα γιανα συγκεντρώσει τις ακτίνες του ήλιου σεένα κεντρικό πύργο. Λειτουργεί στηνΙσπανία και έχει σχεδιαστεί για να παράγει23GWh, χρησιμοποιώντας 624 κάτοπτρα,τροφοδοτώντας 10 χιλιάδες άτομα με

ηλεκτρισμό.

Φωτοβολταϊκά συστήματα.Το φως μπορεί να μετατραπεί σε ηλεκτρικό ρεύμα χάρη στα φωτοβολταϊκάσυστήματα. Η ηλιακή ακτινοβολία, όταν προσπίπτει στην επιφάνεια των

15

φωτοβολταϊκών στοιχείων, μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια μέσω τουφωτοβολταϊκού φαινομένου.

Οι επικρατέστερες μορφές φωτοβολταϊκών συστημάτων είναι οι εξής:

Διασυνδεδεμένα φωτοβολταϊκά συστήματα: Στα διασυνδεδεμένα με τοδίκτυο φωτοβολταϊκά συστήματα, η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια απότα φωτοβολταϊκά, τροφοδοτεί τα ηλεκτρικά φορτία και η περίσσειαηλεκτρικής ενέργειας εφ' όσον υπάρχει διαβιβάζεται και πωλείται στοδίκτυο. Στις περιπτώσεις όμως που η ενέργεια από τα φωτοβολταϊκά δενεπαρκεί για να καλύψει τα φορτία τότε το δίκτυο παρέχει τησυμπληρωματική ενέργεια. Έτσι στα διασυνδεδεμένα συστήματα υπάρχουνδύο μετρητές ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ένας μετράει την ενέργεια που δίνεταιστο δίκτυο και ο άλλος την ενέργεια που παρέχει το δίκτυο. Επίσης στηπερίπτωση των διασυνδεδεμένων συστημάτων δεν απαιτείται χρήσησυσσωρευτών, γεγονός που ελαττώνει το αρχικό κόστος της εγκατάστασηςκαθώς και το κόστος συντήρησης.

Αυτόνομα φωτοβολταϊκά συστήματα: Σήμερα υπάρχει πληθώρα μικρώνφωτοβολταϊκών συστημάτων σε κεραίες τηλεπικοινωνιακών σταθμών,εξοχικά σπίτια, αντλίες νερού, χιονοδρομικά κέντρα, τροχόσπιτα, φάρους,μετεωρολογικούς σταθμούς, υπαίθρια φωτιστικά σώματα, σκάφη και άλλατα οποία καθίστανται ενεργειακά αυτόνομα. Βέβαια υπάρχουν συστοιχίεςσυσσωρευτών οι οποίες αποθηκεύουν την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια,ενώ σε περίπτωση που έχουμε φορτία εναλλασσομένου ρεύματος θα πρέπεινα υπάρχει ένας αντιστροφέας στο σύστημα ο οποίος θα μετατρέπει τηνσυνεχή σε εναλλασσόμενη τάση.

Υβριδικά φωτοβολταϊκά συστήματα: Όταν τα αυτόνομα φωτοβολταϊκάσυστήματα συνδυασθούν και με άλλη ανανεώσιμη ή συμβατική πηγήηλεκτρικής ενέργειας (ανεμογεννήτρια, ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος, κ.λ.π.)

τότε χαρακτηρίζονται σανυβριδικά.

Μια φωτοβολταϊκή εγκατάστασημπορεί να εγκατασταθεί σευφισταμένες κτιριακές δομές,συνήθως σε κατοικίες ήαποθήκες. Εκεί τα φωτοβολταϊκάμπορούν να λειτουργήσουν ωςδομικά στοιχεία για την κάλυψητης οροφής, την επένδυση τηςπρόσοψης ή ως στέγαστρα.Για μεγαλύτερες αποδόσεις σεενέργεια εγκαθίστανται σε εκτόςσχεδίου πόλεων περιοχές,

φωτοβολταϊκό στο σπίτι

16

συνήθως σε αγρούς, οπότε ονομάζονται φωτοβολταϊκά πάρκα.

Το φωτοβολταϊκό πάρκοαποτελείται απόφωτοβολταϊκά πλαίσιατοποθετημένα σεσταθερές ή κινούμενεςβάσεις, μετατροπείς,διατάξεις προστασίας, καιηλεκτρικούς μετρητέςενέργειας.Οι σταθερές βάσεις τωνφωτοβολταϊκών πλαισίωντοποθετούνται συνήθωςκατά τη βέλτιστη κλίση

(300) και κάθετα στην διεύθυνση βορρά-νότου, ώστε να αξιοποιείται ημέγιστη προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία σε ετήσια βάση, με τήρησηπάντα των αποστάσεων μεταξύ των σειρών για την αποφυγή σκιάσεωνκλπ.

Τα φωτοβολταϊκά που τοποθετούνται σε κινούμενες βάσεις διαθέτουν έναμηχανικό σύστημα παρακολούθησης της τροχιάς του ήλιου έτσι ώστε οιακτίνες του φωτός να προσπίπτουν κάθετα στην ωφέλιμη επιφάνειά τουπλαισίου.

Η στροφή στον ήλιο απαιτεί σταθερή κατασκευή με κίνηση και ρύθμιση τηςκατεύθυνσης και είναι δυνατόν να διεξάγεται με δυο άξονες, δηλ. ναλειτουργεί με δυο προωστήρες προσαρμόζοντας την περιστροφή γύρω απότον κάθετο άξονα και τη ροπή γύρω από τον οριζόντιο (κατεύθυνση καικλίση αντίστοιχα) στη θέση του ήλιου για καλύτερη απόδοση.

Επίσης, υπάρχει η μονοαξονική διεξαγωγή με κυρτό πολικό άξονα με ένανμόνο προωστήρα, που έχει όμως χαμηλότερη απόδοση σε ενέργεια.

Τα φωτοβολταϊκά πλαίσια, οι βασικές μονάδες που συγκροτούν τοσύστημα παραγωγής, κατασκευάζονται συνήθως από πολυκρυσταλλικόπυρίτιο.Αποτελούνται από κατάλληλα επεξεργασμένους δίσκους πυριτίου, ερμητικάσφραγισμένους σε πλαστική ύλη για προστασία από τις καιρικές συνθήκες.Η μπροστινή τους όψη έχει ανθεκτικό γυαλί και ολόκληρο τοποθετείται σεπλαίσιο αλουμινίου.Η τεχνολογία αυτή παρέχει υψηλή απόδοση και αυξημένες αντοχές στοχρόνο. Η απόδοσή τους μετά από 25 χρόνια λειτουργίας είναι τουλάχιστοντο 80% της αρχικής.

φωτοβολταϊκό πάρκο

17

Οι μετατροπείς (Inverters) χρησιμοποιούνται για την μετατροπή τουσυνεχούς ρεύματος που παράγεται από τις Φ/Β γεννήτριες σεεναλλασσόμενο ρεύμα ποιότητας δικτύου ΔΕΗ.

Τα ηλιακά φωτοβολταϊκά συστήματα έχουν αθόρυβη λειτουργία, αξιοπιστίακαι μεγάλη διάρκεια ζωής, δυνατότητα επέκτασης ανάλογα με τις ανάγκες,δυνατότητα αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας (στο δίκτυο ή σεσυσσωρευτές) και απαιτούν ελάχιστη συντήρηση.

Κατά τη λειτουργία τους τα φωτοβολταϊκά δεν προκαλούν καμίαπεριβαλλοντική όχληση, αφού είναι αθόρυβα, δεν εκλύουν ρύπους και δενπαράγουν απόβλητα. Αντιθέτως, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συμβάλλειστην προστασία του περιβάλλοντος με την υποκατάσταση ρυπογόνωνενεργειακών πόρων. Επιπλέον, λόγω της φύσης των χρησιμοποιούμενωνυλικών (τα οποία προσομοιάζουν με κοινά δομικά υλικά), τα φωτοβολταϊκάμπορούν να ενσωματωθούν εύκολα στο κέλυφος των κτιρίων ή/και σεελεύθερα οικόπεδα εντός οικισμών, χωρίς να δημιουργούν προβλήματααισθητικής φύσης. Αντίθετα μάλιστα, τα φωτοβολταϊκά προσφέρονται γιακαινοτόμες και δημιουργικές αρχιτεκτονικές εφαρμογές.

Σε ότι αφορά στο στάδιο της τελικής διάθεσης των φωτοβολταϊκών, αυτόαντιμετωπίζεται πλέον και νομοθετικά, μιας και είναι υποχρεωτική ηανακύκλωση των πλαισίων και των ηλεκτρονικών μερών του συστήματος.Ήδη, σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει δημιουργηθεί η πρώτη μονάδαανακύκλωσης φωτοβολταϊκών πλαισίων (στη Γερμανία) αν και ο μεγάλοςόγκος «απορριμμάτων» προς ανακύκλωση αναμένεται μετά από δύοτουλάχιστον δεκαετίες.

Ως μειονεκτήματα θα μπορούσαν να αναφερθούν η πλήρης σκίαση τουεδάφους από τους ηλιοστάτες και ο « ανταγωνισμός » της χρήσης γης ωςφωτοβολταϊκού πάρκου με τη χρήση ως γεωργική καλλιέργεια.

Βέβαια, το σχετικά υψηλό κόστος αγοράς δημιουργεί την αναγκαιότητακρατικής στήριξης για την ευρεία διάδοση των φωτοβολταϊκών.

18

ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Υδροηλεκτρική ενέργεια είναι η ηλεκτρική ενέργεια που προέρχεται από τηνμετατροπή της υδραυλικής ενέργειας των διαφόρων ρευμάτων νερού:ποτάμια, καταρράκτες, υδάτινα ρεύματα, θαλάσσια ρεύματα κλπ.

Η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι ανανεώσιμη. Θεωρείται επίσης καθαρήενέργεια, αν και πρόσφατα αυτό αμφισβητήθηκε. Αυτή η ενέργεια είναιγνωστή από παλιά. Ήταν αυτή που κινούσε τους νερόμυλους, μεταξύάλλων, που παρείχαν τη μηχανική ενέργεια για την άλεση των σπόρων ήτην άντληση νερού για το πότισμα των χωραφιών.

Η υδραυλική ενέργεια είναι μια έμμεση εκδήλωση της ενέργειας του ήλιουόπως πολλές πηγές ενέργειας στη γη (ο άνεμος, η παλίρροια, η βιομάζα, οιορυκτές πηγές ενέργειας κτλ). Υπό την επίδραση του ήλιου το νερό τηςθάλασσας εξατμίζεται και τα σύννεφα μετακινούνται σύμφωνα με τηνκατεύθυνση των ανέμων. Μειώσεις της θερμοκρασίας πάνω από τιςηπείρους προκαλούν την συμπύκνωση του υδρατμού σε νερό. Η βροχή καιτο χιόνι τροφοδοτούν έτσι το νερό των ποταμών οι οποίοι χύνονται στηθάλασσα και ολοκληρώνεται έτσι ο κύκλος του νερού.

Η συνολική υδροηλεκτρική ισχύς που παράγονταν το 2004 σε όλο τονκόσμο υπολογίζεται στα 715 γιγαβάτ, είτε περίπου το 19% της παγκόσμιαςηλεκτρικής ισχύος. Περίπου το 15% της παραγωγής ηλεκτρισμού στηνΕυρώπη παράγεται με αυτόν τον τρόπο.

19

Μορφές παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας

α. Οι σταθμοί πάνω σε ρεύματα νερούΟι σταθμοί αυτοί χρησιμοποιούν ένα μέρος της ποσότητας του νερού τωνποταμών για να παράξουν ηλεκτρική ενέργεια. Γυρίζουν συνεχώς καθώςδεν υπάρχει δεξαμενή συγκέντρωσης νερού. Υπάρχουν σταθμοίεξοπλισμένοι με τουρμπίνες κάθετου άξονα (σε ποταμούς με μεγάλη κλίση)και σταθμοί εξοπλισμένοι με οριζόντιο άξονα (ποταμοί με μεγάλο όγκονερού και μικρή κλίση).

β. Υδροηλεκτρικά φράγματαΑρχικά κατασκευάζεται ένα φράγμα, το οποίο συγκρατεί το νερό σε μιατεχνητή λίμνη (ταμιευτήρα). Το νερό αυτό πρέπει να μπορεί να ρέει προς τακάτω, γι' αυτό τα φράγματα κατασκευάζονται σε σημεία με σχετικάαπότομες κλίσεις της κοίτης των ποταμών. Με τη ροή αυτή η δυναμικήενέργεια του νερού του ταμιευτήρα μετατρέπεται σε κινητική.

Στο κάτω μέρος του φράγματος τοποθετούνται υδατοφράκτες. Με τηβοήθειά τους ρυθμίζεται η ποσότητα ροής του νερού από τον ταμιευτήραπρος την τουρμπίνα μέσω του υδαταγωγού. Οι τουρμπίνες είναι συσκευέςμε ειδικά πτερύγια, χάρη στα οποία η κινητική ενέργεια του νερού που ρέειμετατρέπεται σε περιστροφική. Η υψομετρική διαφορά μεταξύ στάθμης τουταμιευτήρα και της θέσης της τουρμπίνας προκαλεί την κίνηση του νερού,το οποίο με τη σειρά του θέτει σε κίνηση την τουρμπίνα. Άμεσασυνδεδεμένη στην τουρμπίνα βρίσκεται μια γεννήτρια ηλεκτρικού ρεύματος,την οποία θέτει σε κίνηση η τουρμπίνα. Με τον τρόπο αυτό η κινητικήενέργεια του νερού μετατρέπεται σε ηλεκτρικό ρεύμα. Στη συνέχεια, από τηνεγκατάσταση παραγωγής ξεκινούν γραμμές μεταφοράς της ηλεκτρικήςενέργειας προς τους τόπους κατανάλωσής της.

Παρόλο που το κόστος δημιουργίας υδροηλεκτρικών σταθμών είναι σεγενικές γραμμές υψηλό, οι εγκαταστάσεις έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής και ηενέργεια του νερού είναι δωρεάν και ανανεώσιμη. Συνεπώς ο απολογισμόςείναι μάλλον θετικός, και ο υδροηλεκτρισμός θεωρείται ως ένα από τα πιοαποδοτικά συστήματα παραγωγής ενέργειας.

Η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι υποθηκεύσιμη, μπορεί συνεπώς ναχρησιμοποιηθεί σε ώρες αιχμής, δηλαδή όταν η ζήτηση είναι πιο υψηλή στοδημόσιο δίκτυο διανομής ενέργειας.

Η χρήση ενέργειας από υδραυλικές πηγές είναι σε γενικές γραμμές θετικήγια το περιβάλλον. Ο περιβαλλοντολογικός αντίκτυπος μπορεί να είναιμικρός στην περίπτωση που εκμεταλλευόμαστε τα φυσικά ρεύματα νερού.

20

Αντιθέτως, μπορεί να είναι σημαντικός στην περίπτωση που δημιουργούμετεχνικά φράγματα για τη συγκράτηση του νερού. Πρέπει ναπαρατηρήσουμε πως, όταν σχεδιάζουμε τη δημιουργία κάποιου φράγματος,η παραγωγή ηλεκτρισμού είναι δευτερεύον στόχος σε σχέση με τον έλεγχοτων νερών για την αποφυγή πλημμυρών, την τροφοδοσία των καναλιώνκαι τη δημιουργία αποθεμάτων νερού.

Όποιο κι αν είναι το μέγεθος της εγκατάστασης, πρέπει να κάνουμε σοβαρέςμελέτες για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον πριν να κατασκευάσουμε μιαυδροηλεκτρική εγκατάσταση και να λάβουμε αντισταθμιστικά μέτρα. Στοπαρελθόν, τα φράγματα που κατασκευάστηκαν οδήγησαν, για παράδειγμα,στην εξαφάνιση των αποδημητικών ειδών ψαριών (χέλια, σολομοί κλπ).

Όσον αφορά την ποσότητα αερίων, που προκαλούν το φαινόμενο τουθερμοκηπίου, μπορούμε να πούμε ότι αυτή που προέρχεται από τηνδημιουργία υδροηλεκτρικών συστημάτων είναι ελάχιστη. Πρέπει ωστόσο ναλάβουμε υπόψη ότι χρειάζονται πολλά χρόνια ώστε το διοξείδιο τουάνθρακα που παρήχθη κατά την κατασκευή τους να αντισταθμιστεί απότην παραγόμενη ενέργεια. Πρόσφατες έρευνες όμως δημιουργούναμφιβολίες και γι αυτό. Η βακτηριολογική δραστηριότητα μέσα στο νερότων φραγμάτων, κυρίως στις τροπικές περιοχές, απελευθερώνει τεράστιεςποσότητες μεθανίου, αέριο που συνεισφέρει σημαντικά στο φαινόμενο τουθερμοκηπίου.

21

ΒΙΟΜΑΖΑ

Με τον όρο βιομάζα χαρακτηρίζουμε οποιοδήποτε υλικό φυτικής ή ζωικήςπροέλευσης το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή ενέργειας.

Η βιομάζα χρησιμοποιείται απόπολύ παλιά. Ο άνθρωποςχρησιμοποίησε τη φωτιά για ναζεσταθεί ή για φωτισμό (δαυλός,λάμπα λαδιού) εδώ και χιλιάδεςχρόνια. Στη συνέχειαδημιουργήθηκαν οι ατμομηχανέςκαι τα αερόστατα πουτροφοδοτούνταν από ξύλο. Οιδύο τελευταίες πετρελαϊκές

κρίσεις ανανέωσαν το ενδιαφέρον για τη χρήση του ξύλου για θέρμανση,ακόμα και για την τύρφη. Μετά τη σύνοδο κορυφής στο Ρίο και τοπρωτόκολλο του Κιότο, όπου τέθηκαν ως στόχοι η βιώσιμη ανάπτυξη και ηαντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, το ενδιαφέρον για τη βιομάζα έγινεπιο έντονο.

Στην βιομάζα περιλαμβάνονται:α. Κατάλοιπα της φυτικής και ζωικής παραγωγής (άχυρα, φύλλα, κοπριά, θάμνοι, καρποί κτλ).β. Παραπροϊόντα της βιομηχανικής επεξεργασίας των παραπάνω προϊόντων (φλούδες, πυρήνες, πίττες, απόβλητα σφαγείων, τυρόγαλα,

απόβλητα χαρτοποιίας, απόβλητα βιομηχανίας επεξεργασίας ξύλου).γ. Αστικά απόβλητα (σκουπίδια και λύματα).δ. Οι ενεργειακές φυτείες, δηλαδή ειδικές φυτείες που έχουν σα στόχο την

παραγωγή προϊόντων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγήενέργειας.

Τα είδη της βιομάζαςα. Η λιγνοκυτταρινούχα (ξύλο, φυτικά υπολείμματα, άχυρο, βαγάσση από

ζαχαροκάλαμο, χόρτα.β. Βιομάζα από υδατάνθρακες (δημητριακά, ζαχαρότευτλα, ζαχαροκάλαμα).γ. Ελαιούχων σπόρων (ελαιοκράμβη, φοινικέλαιο).

Χρήση της Βιομάζαςα. Το ξύλοΗ χημική ενέργεια του ξύλου απελευθερώνεται με την καύση με τη μορφήθερμότητας και χρησιμοποιείται απευθείας για τη θέρμανση ή γιαπαραγωγή ενέργειας.

22

β. Το βιοαέριοΟνομάζουμε βιοαέριο τα αέρια απόβλητα, κυρίως το μεθάνιο, πουπροέρχονται από τη ζύμωση των οργανικών υλών που περιέχονται στααπορρίμματα, τους σταθμούς βιολογικού καθαρισμού κλπ. Το μεθάνιο είναιένα ισχυρό αέριο που προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου και ηδέσμευσή του είναι με κάθε τρόπο επιθυμητή. Η καύση του μπορεί ναπαράξει ατμό και ηλεκτρισμό και έτσι μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ' ευθείαςμε τη μορφή αερίου.

γ. Compost (κοπρόχωμα)Η κομποστοποίηση είναι μια βιολογική διαδικασία, απλή και φυσική, με τηνοποία η οργανική ύλη (πράσινα υπολείμματα, υπολείμματα της κουζίνας ήτου φαγητού) αποσυντίθενται με τη δράση μικροοργανισμών.Συνδυάζοντας τις κατάλληλες συνθήκες αερισμού, μια σωστήπεριεκτικότητα σε υγρασία και μια καλή θερμοκρασία με μια ισορροπημένηποσότητα υλικών με βάση τον άνθρακα και το άζωτο, η κομποστοποίησημας επιτρέπει να αποκτήσουμε ένα βελτιωμένο οργανικό προϊόν πλούσιο σεθρεπτικά συστατικά.

δ. ΒιοκαύσιμαΥπάρχουν δύο τύποι βιοκαυσίμων 1) τα ανεπεξέργαστα φυτικά έλαια, και ταφυτικά αιθέρια έλαια (κόλζα) 2) Η αιθανόλη που παράγεται από το σιτάρικαι το τεύτλο και ενσωματώνεται στη σούπερ αμόλυβδη.

Η χρήση της βιομάζας παρόλο που έχει πολλά οικολογικά πλεονεκτήματακαι μπορεί να συνεισφέρει στην τοπική ανάπτυξη μπορεί να έχει καιμειονεκτήματα. Μπορεί να προκαλέσει μόλυνση εάν τα υλικά πουχρησιμοποιούμε είναι μολυσμένα με βαριά μέταλλα ή με άλλα κατάλοιπα.Επίσης η υπερεκμετάλλευση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την γονιμότητα τουεδάφους και να έχει αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα.

23

ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Γεωθερμική ονομάζουμε την ενέργεια η οποία προέρχεται από εσωτερικότης γης. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η γη, όπως και οι υπόλοιποι πλανήτεςδημιουργήθηκαν από θερμά αέρια που ψύχθηκαν και συμπυκνώθηκαν μετην πάροδο του χρόνου, στο εσωτερικό της όμως παραμένει ακόμα θερμή.Μάλιστα, όσο πλησιάζουμε προς το κέντρο της γης τόσο η θερμοκρασίααυξάνεται. Η θερμότητα αυτή κάποιες φορές εξέρχεται μόνη της στηνεπιφάνεια σε μορφή ατμού ή θερμού νερού μέσω των ηφαιστείων, τωνρηγμάτων του υπεδάφους, και της κυκλοφορίας των υπόγειων ρευμάτων.Άλλες φορές όμως χρειάζεται να γίνει γεώτρηση προκειμένου να ληφθούντα γεωθερμικά ρευστά. Η γεώτρηση αυτή γίνεται με ειδικά μηχανήματα, ταγεωτρύπανα και μπορεί να έχει βάθος από λίγες δεκάδες μέτρα, μέχριμερικά χιλιόμετρα.

Ανάλογα με τη θερμοκρασία τουεδάφους διακρίνουμε τρεις τύπουςγεωθερμικής ενέργειας:α. Τη γεωθερμία χαμηλού βάθους καιχαμηλής θερμοκρασίας (25 ως 80ο),β. Τη γεωθερμία μεσαίου βάθους καιμέτριας θερμοκρασίας (80 ως 150ο) καιγ. Τη γεωθερμία πολύ μεγάλου βάθουςκαι πολύ υψηλής θερμοκρασίας (πάνωαπό 150ο).

Η γεωθερμική ενέργεια μπορεί ναχρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπουςανάλογα με τη θερμοκρασία τωνρευστών:

α) Για παραγωγή ηλεκτρικήςενέργειας. Στην περίπτωση αυτή

χρησιμοποιούνται κυρίως τα ρευστά υψηλής θερμοκρασίας. Η πιοσυνηθισμένη μέθοδος είναι η εκμετάλλευση του ατμού που εξέρχεται υπόπίεση από το εσωτερικό της γης και ο οποίος περιστρέφει ένανστροβιλοφόρο κινητήρα συνδεδεμένο με μια ηλεκτρογεννήτρια.

β) Για θέρμανση χώρων. Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται ρευστάμέτριας ή χαμηλής θερμοκρασίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η πιο συνηθισμένηχρήση της είναι η θέρμανση θερμοκηπίων καθώς προσφέρει μια πολύμεγάλη μείωση του κόστους. Ανάλογη χρήση της γεωθερμίας γίνεται καιστις υδατοκαλλιέργειες όπου εκτρέφονται οργανισμοί όπως τα χέλια, οι

24

γαρίδες και τα φύκια. Οι οργανισμοί αυτοί αναπτύσσονται γρηγορότερα σεθερμοκρασίες νερού μεγαλύτερες από τις συνηθισμένες στη φύση.

Μια άλλη, παγκοσμίως διαδεδομένη χρήση της γεωθερμίας είναι και ητηλεθέρμανση. Κατασκευάζεται δηλαδή ένας κεντρικός σταθμόςπαραγωγής θερμότητας και στη συνέχεια το ζεστό νερό μεταφέρεται μέσωενός δικτύου αγωγών προς τα κτίρια της περιοχής και στους καταναλωτές.Με τον τρόπο αυτό μπορεί να θερμανθεί ένας ολόκληρος οικισμός, έναχωριό, ακόμα και μια μικρή πόλη.

γ) Για βιομηχανική χρήση, όπως για παράδειγμα η αφαλάτωση νερού.Αυτό θα μπορούσε να εφαρμοστεί ευρέως στη χώρα μας, ιδιαίτερα στιςάνυδρες νησιωτικές περιοχές καθώς έτσι παράγεται πόσιμο νερό με κόστοςσημαντικά μικρότερο από αυτό που απαιτείται για τη μεταφορά νερού μευδροφόρα πλοία.

Σε σύγκριση με τις άλλες μορφές ήπιας ενέργειας, η γεωθερμική παρουσιάζειτο πλεονέκτημα ότι δεν εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες (ήλιος, άνεμος,βροχή). Είναι λοιπόν μια σχεδόν αδιάκοπη πηγή ενέργειας καθώς η παροχήτης μπορεί να διακοπεί μόνο για λόγους συντήρησης του γεωθερμικούσταθμού και του δικτύου μεταφοράς.

Λόγω κατάλληλων γεωλογικών συνθηκών, ο Ελλαδικός χώρος διαθέτεισημαντικές γεωθερμικές πηγές και των τριών κατηγοριών (υψηλής, μέσηςκαι χαμηλής θερμότητας). Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις τα βάθη τωνγεωθερμικών ταμιευτήρων είναι πολύ μικρά, κάνοντας ιδιαίτερα ελκυστική,από οικονομική άποψη, τη γεωθερμική εκμετάλλευση. Παρόλα αυτά ηχρήση της δεν είναι τόσο διαδεδομένη στη χώρα μας και η δυνατότηταηλεκτροπαραγωγής από γεωθερμία, η οποία εκτιμάται στα 150 MWπαραμένει ανεκμετάλλευτη.

25

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

α. Ενέργεια των κυμάτωνΕίναι η ενέργεια που προέρχεται από τα κύματα της επιφάνειας τηςθάλασσας και χρησιμοποιείται για την παραγωγή ωφέλιμου έργου, γιαπαράδειγμα παραγωγή ηλεκτρισμού και αφαλάτωση.

Η κυματική ενέργεια αποτελεί μία μη συνηθισμένη χαμηλής συχνότηταςπηγή ενέργειας η οποία θα πρέπει να μετατραπεί σε συχνότητα της τάξεωςτων 60 Ηertz πριν ενσωματωθεί στο ηλεκτρικό δίκτυο. Παρόλο που τατελευταία χρόνια πολλά συστήματα έχουν επινοηθεί μόνο ένα μικρόποσοστό από αυτά έχουν δοκιμαστεί και αξιολογηθεί για την αξιοπιστίατους. Επιπρόσθετα, ελάχιστα έχουν δοκιμαστεί στην θάλασσα υπόπραγματικές συνθήκες εξομοίωσης ενώ τα περισσότερα έχουν αξιολογηθείσε εργαστηριακές δεξαμενές.

'Ένα σύστημα κυματικής ενέργειας μπορεί να τοποθετηθεί σε οποιοδήποτεσημείο στον ωκεανό και να παράγει ενέργεια. Μπορεί επίσης να είναιαγκυροβολημένο στο πυθμένα, ή πλωτό στα ανοιχτά της θάλασσας, ήεγκαταστημένο στα παράλια ή στα ρηχά νερά. Ένα τέτοιο σύστημα μπορείεπίσης να είναι ολικά βυθισμένο στο νερό ή να είναι τοποθετημένο πάνωαπό την επιφάνεια της θάλασσας, πάνω σε μία πλωτή πλατφόρμα. Παρά τιςδυνατότητες που παρουσιάζουν τα συστήματα κυματικής ενέργειας ταπερισσότερα πρωτότυπα αυτών έχουν εγκατασταθεί στις ακτές. Ηαισθητική επίδραση ενός συστήματος στο περιβάλλον εξαρτάται από τοντύπο που θα επιλεχθεί. Έτσι ένα σύστημα μερικώς βυθισμένο ήτοποθετημένο λίγα χιλιόμετρα μακριά δεν επηρεάζει την εναρμόνισή τουστο φυσικό περιβάλλον. Αντίθετα, συστήματα κυματικής ενέργειαςτοποθετημένα στις ακτές μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στην όληαισθητική και να μετατρέψουν ένα φυσικό περιβάλλον σε άκρωςβιομηχανικό. Έτσι, απαιτείται προσοχή τόσο στην μορφή του συστήματοςπου πρόκειται να κατασκευαστεί όσο και στο πως θα εναρμονιστεί με τηνυπάρχουσα αρχιτεκτονική τοπίου και το φυσικό ανάγλυφο της περιοχής. Ησυνεργασία του μελετητή αρχιτέκτονα και μηχανολόγου μηχανικού κρίνεταιαπαραίτητη και επιτακτική για αρμονικό σχεδιασμό.

Κατά την δεκαετία του '70 μόνο δύο χώρες κατάφεραν να αναδείξουν τιςδυνατότητες των συστημάτων κυματικής ενέργειας μέσα από τα ερευνητικάτους προγράμματα: η Ιαπωνία και η Μεγάλη Βρετανία. Οι επίμονεςπροσπάθειες των ερευνητών τους κατάφεραν να βελτιώσουν την απόδοσηπαραγωγικότητας των συστημάτων αυτών. Σε γενικές γραμμές τασυστήματα μπορούν να διαχωριστούν σε δύο κατηγορίες, τα σταθερά καιτα πλωτά.

26

Φωτομοντάζ ενός σταθερού συστήματος κυματικής ενέργειας

Τα σταθερά συστήματα τα οποία τοποθετούνται στις ακτές ή στα ρηχάνερά έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των πλωτών συστημάτων καισυγκεκριμένα στον τομέα της συντήρησης. Ωστόσο, ο αριθμός τωνδιαθέσιμων περιοχών, κατάλληλων για αυτά τα συστήματα, είναιπεριορισμένος.

Οι ταλαντώσειςπου συντελούνταιστην στήλη νερούτου συστήματοςμετατρέπουν τηνκυματική ενέργειασε ηλεκτρική.Η διαδικασία που

ακολουθείταιγίνεται σε δύοστάδια. Καθώς τονερό εισέρχεται στο

εσωτερικό του συστήματος αναγκάζει τον αέρα που υπάρχει ναμετατοπιστεί προς το επάνω μέρος και να θέσει σε λειτουργία τηντουρμπίνα η οποία μετατρέπει την κινητική ενέργεια σε ηλεκτρική.

Η διαδικασία μετατροπής περιγράφεται σχηματικά στην παρακάτω εικόνα.

Η έρευνα που συντελείται στον τομέα αυτό τα τελευταία χρόνια έχειεπικεντρώσει το επιστημονικό ενδιαφέρον της στον σχεδιασμό και τηνανάπτυξη στηλών νερού που απαιτούν λιγότερους περιορισμούς στηνεγκατάσταση και συντήρηση.

Το σύστημα TAPCHAN

Ένα σημαντικό σύστημα είναι τολεγόμενο TAPCHAN (Taperedchannel systems), πρόκειταιδηλαδή για σύστημα με χρήσηβαθμιαίων καναλιών σε

27

δεξαμενή. Καθώς το νερό εισέρχεται στην δεξαμενή τα κανάλια συμβάλουνστην αύξηση του ύψους των κυμάτων και στην συνέχεια κινούν έναν άξονατοποθετημένο παράλληλα σε αυτά. Η κίνηση του άξονα μετατρέπει τηνκινητική ενέργεια σε ηλεκτρική και στην συνέχεια την διοχετεύει σεηλεκτρικό δίκτυο ή αποθηκεύεται σε μπαταρίες. Η ιδέα του συστήματοςαυτού υιοθετεί αρχές παραδοσιακού υδροηλεκτρικού συστήματος, συλλέγεινερό, αποθηκεύει νερό και μετατρέπει αυτό μέσω της κίνησης σε ηλεκτρικήενέργεια.

Τα συστήματα αυτά έχουν χαμηλό κόστος συντήρησης, μεγάλη αξιοπιστίακαι επιπρόσθετα η δεξαμενή έχει την δυνατότητα να παράγει ενέργεια όταναπαιτηθεί, κάτι που δύσκολα επιτυγχάνεται με άλλα συστήματα. Δυστυχώςόμως τα συστήματα τύπου TAPCHAN δεν είναι κατάλληλα για εφαρμογή σεόλες τις παράλιες περιοχές. Ιδανικές περιοχές είναι εκείνες με σταθερόρυθμό κυμάτων, με καλό μέσο ποσό κυματικής ενέργειας και με ύψοςκυμάτων μικρότερο του 1 μέτρου, καθώς και παράλιες περιοχές με βαθιάνερά και έκταση για την εγκατάσταση δεξαμενής.

Τα πλωτά συστήματα

Salter Duck, Clam και Archimedes:Τα πλωτά συστήματα, που είναιπερισσότερο γνωστά στην ερευνητικήκοινότητα είναι τα Salter Duck, Clamκαι Archimedes. Τα πλωτά συστήματασε αντίθεση με τα σταθερά παράγουνενέργεια από την αρμονική κίνησητου πλωτού τμήματος τουσυστήματος και όχι από την κίνησητης σταθερής τουρμπίνας στοεσωτερικό. Στα συστήματα αυτά οιοδηγοί ανεβαίνουν και κατεβαίνουνανάλογα με την κίνηση του κύματοςκαι η ηλεκτρική ενέργεια παράγεταιμέσω της κίνησης αυτής. Η ανάπτυξητων συστημάτων αυτών ξεκίνησε την δεκαετία του '80. Η καθυστέρησηαυτή οφείλεται σε λάθος υπολογισμούς που έγιναν όσον αφορά το κόστοςπαραγωγής ενέργειας. Τα τελευταία χρόνια όμως με την ανάπτυξη τηςτεχνολογίας τα λάθη κατανοήθηκαν και η έρευνα ξεκίνησε και πάλι. Όμωςοι ρυθμοί ανάπτυξης γίνονται με αργό ρυθμό λόγω μειωμένων ερευνητικώνκονδυλίων και κυβερνητικών επιδοτήσεων. Εξαίρεση αποτελούν κάποιαερευνητικά ιδρύματα στην Ευρώπη και φωτεινό παράδειγμα η Σκανδιναβίαπου πρωτοστατεί πλέον στο τομέα αυτό.

28

Mighty Whale:Αποτελεί ένα ερευνητικόπρόγραμμα Ιαπώνωνεπιστημόνων. Όπως το όνομαπροδίδει πρόκειται για κινητόσύστημα κυματικής ενέργειαςπου το εξωτερικό τουπερίβλημα θυμίζει φάλαινα.Το σύστημα Mighty Whale έχειμήκος 50 μ. και πλάτος 30 μκαι μετατρέπει την κυματικήενέργεια σε ηλεκτρική με την

χρήση κάθετης στήλης νερού που περικλείεται στο εσωτερικό του. Καθώςτο σύστημα κινείται στην επιφάνεια της θάλασσας, το νερό εισέρχεται στηνκάθετη στήλη και κινεί την τουρμπίνα παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια

Σχηματική αναπαράσταση λειτουργίας του συστήματος Mighty Whale.

Όπως φαίνεται στην εικόνα το νερό εισέρχεται από το στόμιο του MightyWhale και αυξάνει την στάθμη του νερού εσωτερικά, ο αέρας κινείται προςτα επάνω και κινεί την τουρμπίνα. Η διαδικασία θυμίζει αυτή των σταθερώνσυστημάτων, με την διαφορά ότι το σύστημα στην περίπτωση αυτήκινείται.

Pelamis:

Αποτελείται από μια σειράμισοβυθισμένων κυλίνδρωνπου ενώνονται μεταξύ τουςμε αρθρωτούς συνδέσμουςκαι μοιάζουν με ένα τεράστιοθαλάσσιο φίδι. Καθώς τακύματα περνάνε μέσα απότον μηχανισμό, τα τμήματάτου μετακινούνται το ένα σε

σχέση με τα άλλα. Η κίνηση που προκαλούν τα κύματα στα τμήματαμεταδίδεται μέσω υδραυλικών κυλίνδρων σε υδραυλικούς κινητήρες. Οικινητήρες αυτοί συνδέονται με γεννήτριες για την παραγωγή ηλεκτρισμού.

29

Wave Dragon:( Ο δράκος των κυμάτων):Αυτός διαθέτει δυοανακλαστήρες με μεγάλαπτερύγια οι οποίοικατευθύνουν τα κύματα προςμια ράμπα. Πίσω από τηράμπα, μια μεγάλη δεξαμενήσυλλέγει το νερό καιπροσωρινά το αποθηκεύει. Ηδεξαμενή βρίσκεται πάνω απότο επίπεδο της θάλασσας. Τονερό βγαίνει από τη δεξαμενή

μέσα από υδροτουρμπίνες.

Swan DK3:Ένα άλλο πρωτοποριακό πλωτόσύστημα αποτελεί το Swan DK3. Αρχικάαναπτύχθηκε από την Ιαπωνία, όμωςέλλειψη κονδυλίων, η ανάπτυξή τουέγινε με συνεργασία της Κίνας και τηςΔανίας. Στο σύστημα αυτόπεριλαμβάνεται ένας αγωγός σε σχήμαL στο κάτω μέρος. Το νερό εισέρχεται

στον αγωγό και ο αέρας κινεί την τουρμπίνα στο επάνω μέρος παράγονταςηλεκτρική ενέργεια. Μοντέλα εξομοίωσης και πειράματα έχειπρογραμματίσει το Ινστιτούτο Υδραυλικής της Δανίας στην Βόρεια θάλασσαγια τα επόμενα χρόνια.

Wave Plane:Παρόμοιο σύστημα αποτελεί το WavePlane. Η διαδικασία είναι ή ίδια με ταπροηγούμενα, η διαφορά όμωςβρίσκεται στο γεγονός ότι στηνπρόσοψη του συστήματος έχουνεγκατασταθεί σπειροειδείς οδηγοί πουοδηγούν τα κύματα σε οριζόντιο αγωγό

που στην συνέχεια κινεί την τουρμπίνα που μετατρέπει την κυματικήενέργεια σε ηλεκτρική.

30

β. Παλιρροϊκή ενέργειαΠροέρχεται από την κίνηση του νερού η οποία δημιουργείται από τιςπαλίρροιες που προκαλούνται από τις δυνάμεις της βαρύτητας του ήλιουκαι της Σελήνης.Η ενέργεια αυτή μπορεί να ληφθεί με δύο τρόπους:α) Ως δυναμική ενέργεια (αξιοποίηση της διακύμανσης του επιπέδου τηςθάλασσας).β) Ως κινητική ενέργεια (αξιοποίηση των παλιρροϊκών κυμάτων τα οποίαμπορούν να συλληφθούν από τουρμπίνες ή υδρογεννήτριες).

γ. Ενέργεια θαλάσσιων ρευμάτων (υδροαιολική)Μία υδρογεννήτρια είναι μια υπόγεια τουρμπίνα που χρησιμοποιεί τηνκινητική δύναμη των θαλάσσιων ρευμάτων, όπως η ανεμογεννήτριαχρησιμοποιεί την κινητήρια δύναμη του αέρα. Η τουρμπίνα τηςυδρογεννήτριας επιτρέπει την μετατροπή της υδραυλικής ενέργειας σεμηχανική, η οποία στη συνέχεια μετατρέπεται σε ηλεκτρική με ένανεναλλάκτη (δυναμό).

δ. Η θερμική ενέργεια της θάλασσαςΠαράγεται από τη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στο νερό τηςεπιφάνειας και το νερό του βυθού των ωκεανών. Η ιδέα αποδίδεται στονΙούλιο Βερν ο οποίος μίλησε γι' αυτή στο βιβλίο του «20.000 λεύγες κάτωαπό τη θάλασσα». Στην επιφάνεια, χάρη στην ενέργεια του ήλιου, ηθερμοκρασία του νερού είναι υψηλή ενώ στα βάθη όπου δε φτάνουν οιακτίνες του ηλίου το νερό είναι κρύο. Αυτή η διαφορά στη θερμοκρασίαμπορεί να αξιοποιηθεί από μια θερμική μηχανή.

ε. Οσμωτική ενέργειαΕίναι δυνατό να εξαχθεί ενέργεια στην περιοχή των εκβολών των ποταμών(όπου το γλυκό νερό από τους ποταμούς αναμιγνύεται με το αλμυρό νερόαπό τη θάλασσα), με την εκμετάλλευση του φαινομένου της όσμωσης: εάντο φρέσκο νερό και το αλμυρό νερό διαχωρίζονται από μια ημιπερατήμεμβράνη, το φρέσκο νερό μετακινείται διαμέσου της μεμβράνης.

31

ΠΙΕΖΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Είναι ο ηλεκτρισμός που προέρχεται απότην πίεση. Ορισμένα υλικά, κυρίωςκρυσταλλικά, όπως ο χαλαζίας, μπορούννα παράξουν ηλεκτρισμό όταν δέχονταιμηχανική πίεση ή ταλάντωση.

Ο πιεζοηλεκτρισμός ανακαλύφθηκε απότον Pierre και τον Jacques Curie το 1880.Συνδυάζοντας τις γνώσεις τους για τονπυροηλεκτρισμό και την κρυσταλλικήδομή, προέβλεψαν και στη συνέχειααπέδειξαν την ύπαρξη τουπιεζοηλεκτρισμού χρησιμοποιώντας

κρυστάλλους από quartz, τοπάζι και τουρμαλίνη.

Σήμερα αυτή η ανακάλυψη χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικήςενέργειας, βρίσκεται όμως σε πειραματικό στάδιο. Ακόμα γίνονται έρευνεςγια το πώς μπορεί να αυξηθεί η απόδοση του πιεζοηλεκτρισμού έτσι ώστενα μπορεί να ενταχθεί και στο αστικό περιβάλλον αλλά και στην κατοικία.Υπάρχουν παραδείγματα από διάφορα μέρη του κόσμου για το πώς μπορείνα αξιοποιηθεί.

Πιεζοηλεκτρισμός στο οδόστρωμαΣτο Ισραήλ έχουν τοποθετήσειπλάκες πιεζοηλεκτρισμού κάτω απότο οδόστρωμα ώστε να μπορούν ναμετατρέπουν σε ηλεκτρισμό τηνενέργεια από τα διερχόμενααυτοκίνητα, τα οποία πιέζουν τιςπλάκες. Οι πλάκες αυτές έχουντοποθετηθεί σε ένα μικρό τμήμαδρόμου στη συνέχεια όμως θαεπεκταθούν σε μήκος ενόςχιλιομέτρου και θα παράγουν

περίπου 200 κιλοβατώρες για κάθε λωρίδα κυκλοφορίας.

Πιεζοηλεκτρισμός στο πεζοδρόμιοΜια άλλη πρωτότυπη εφαρμογή υπάρχει σε μια αλυσίδα σουπερ μάρκετστη Μεγάλη Βρετανία όπου έχουν τοποθετήσει μια εγκατάσταση στηνείσοδο του. Έχουν ενσωματώσει στο έδαφος τις πλάκες, πάνω από τιςοποίες περνούν οι πελάτες, πιέζοντάς τες. Η πίεση αυτή ενεργοποιεί ένα

32

υπόγειο υδραυλικό σύστημα το οποίο με τη σειρά του ενεργοποιεί τουςηλεκτροκινητήρες που βρίσκονται ακριβώς από κάτω, παράγοντας τελικάγύρω στα 30 kW/ώρα. Με αυτό λειτουργούν οι ταμιακές μηχανές του.Μια παρόμοια εφαρμογή έχει γίνει και στην Τουλούζη της Γαλλίας, όπουμέσω του πιεζοηλεκτρισμού και χρησιμοποιώντας την ενέργεια από τουςπεζούς, διατηρούνται ανοιχτά τα φώτα του δρόμου.

Πιεζοηλεκτρισμός στα νυχτερινά κλαμπΗ πρωτότυπη αυτή ιδέα έχειεφαρμοστεί στο SustainableDance Club στην Ολλανδία.Κατασκευάστηκε μία πίσταχορού που χρησιμοποιεί τηνενέργεια που παράγουν οιάνθρωποι που χορεύουν καιτη μετατρέπει σε ρεύμα. Ένασύστημα που κόστισε γύροστα 200.000 ευρώ για 270

τετραγωνικά πόδια, κόστος πού όμως θα αποσβηστεί από την οικονομίαενέργειας, αφού από οκτώ πλάκες, μπορεί να παραχθούν 60 wat ενέργειας,όσα δηλαδή χρειάζεται μια λάμπα.

Θέρμανση νερού μέσω Πιεζοηλεκτρισμού Αρκετή ενέργεια δαπανάται στη σύγχρονη εποχή για τη θέρμανση τουνερού. Για τον λόγο αυτό, ομάδα επιστημόνων και σχεδιαστών από τοΜεξικό, τη Φινλανδία και τη Γερμανία ανέπτυξαν το «πιεζο-ντουζ», όπουείναι τοποθετημένα πιεζοηλεκτρικά υλικά τα οποία παράγουν ηλεκτρισμόαπό το τρεχούμενο νερό που πέφτει πάνω τους.

33

ΟΙ Α.Π.Ε. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Προσυπογράφοντας το Πρωτόκολλο του Κιότο το 1997, η ΕυρωπαϊκήΈνωση έθεσε ως στόχο τη μείωση των εκπομπών μέχρι το 2010 κατά 8%,επιβάλλοντας στα μέλη της την παραγωγή του 12% της καταναλισκόμενηςαπό αυτά ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Το αποτέλεσμα ήταν ηεγκατάσταση φωτοβολταϊκών συλλεκτών πολλών εκατοντάδων μεγαβάτστις χώρες της Ένωσης μόνο μέσα στα τελευταία χρόνια.

Σε αυτή την κατεύθυνση ψηφίστηκε και στην Ελλάδα ο Νόμος 3468, ΦΕΚ129Α/27-6-2006, για την ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγέςενέργειας, ο οποίος τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε με τα εξής:

Νόμος 3851 / 4 – 6 – 2010 « Επιτάχυνση της ανάπτυξης τωνΑνανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικήςαλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέματα αρμοδιότητας τουΥπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής ».

Νόμος υπ’ αρ. 4014 ( ΦΕΚ 209 Α΄- 21 – 9 – 2011 ) « Περιβαλλοντικήαδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σεσυνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλεςδιατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος ».

Ο νόμος 3851 / 4 – 6 – 2010, μεταξύ των άλλων ορίζει :« Η προστασία του κλίματος, μέσω της προώθησης της παραγωγήςηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε., αποτελεί περιβαλλοντική και ενεργειακήπροτεραιότητα υψίστης σημασίας για τη χώρα ».

Στόχος ήταν μέχρι το 2020 να έχουν εγκατασταθεί στη χώρα μαςφωτοβολταϊκοί σταθμοί συνολικής ισχύος 700 MW. Η συνολική παραγωγήενέργειας από ΑΠΕ στη χώρα μας φαίνεται στον παρακάτω πίνακα, ταστοιχεία του οποίου αφορούν μόνο μονάδες που βρίσκονται ήδη σελειτουργία.

Κατάσταση έργων ΑΠΕ σε λειτουργία έως 30 /09 / 2012Τεχνολογία Ισχύς ΠοσοστόΑιολικά MW 1.740,39 51,92%Βιομάζα MW 44,75 1,34%Γεωθερμία MW 0,00 0,00%Μικρά Υδροηλεκτρικά MW 213,08 6,36%Φωτοβολταϊκά MW 1.353,54 40,38%Ηλιοθερμικά MW 0,00 0,00%Υβριδικά MW 0,00 0,00% Σύνολο Ισχύος ( MW ) 3.351,76 100,00%

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΥΠΕΚΑ

34

Οι ΑΠΕ στη χώρα μας έχουν ακόμα μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης καιδιάδοσης, εάν υπολογίσουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μαςως προς την ηλιακή ενέργεια και την ενέργεια των κυμάτων, η οποίαδυστυχώς απουσιάζει από τον παραπάνω πίνακα.Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών θα μπορούσε να καλύψει το 1/3 τωνσυνολικών αναγκών της Ελλάδας σε ηλεκτρισμό.

Φωτοβολταϊκά στην περιοχή της Καρδίτσας

35

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝΤα σημαντικότερα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα τιςερχόμενες δεκαετίες είναι η κλιματική αλλαγή και η εξάντληση τωναποθεμάτων των ενεργειακών πόρων.

Κάθε χρόνο, ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας,απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα δισεκατομμύρια τόνοι διοξειδίου τουάνθρακα κυρίως από την καύση ορυκτών καύσιμων (πετρέλαιο,άνθρακας, φυσικό αέριο) καθώς και άλλων αερίων όπως το μεθάνιο καιτο υποξείδιο του αζώτου. Αυτό έχει σαν συνέπεια την υπερθέρμανση τηςατμόσφαιρας και την αλλαγή του κλίματος. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότιη μέση θερμοκρασία της γης θα ανέβει τα επόμενα 100 χρόνια από 2 έωςκαι 6 βαθμούς Κελσίου . Οι συνέπειες της υπερθέρμανσης της γης είναιπολλές και έχουν ήδη αρχίσει. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως οιξηρασίες και οι πλημμύρες, εμφανίζονται όλο και πιο συχνά. Η μείωση στααποθέματα του νερού, οι απότομες μεταβολές στη θερμοκρασία τουπλανήτη, οι υψηλές θερμοκρασίες τη θερινή περίοδο και η υποβάθμιση τουυδροφόρου ορίζοντα αναμένεται να προκαλέσουν περαιτέρω μείωση τουαριθμού των ζωικών και φυτικών ειδών και σημαντικές μετακινήσειςανθρώπινου πληθυσμού. Είναι χαρακτηριστική η πρόβλεψη των ειδικών ότιμετά από μερικές δεκαετίες το κλίμα στην Ελλάδα θα είναι σαν αυτό τηςΑφρικής. Μπροστά σ' αυτή τη δυσοίωνη προοπτική η διεθνής κοινότητααναγκάστηκε να αντιδράσει. Έτσι υπογράφηκε το "Πρωτόκολλο του Κιότο"με το οποίο οι αναπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν να πάρουν μέτρα για ναμειώσουν τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο τουθερμοκηπίου.

Από την άλλη πλευρά η αυξανόμενη κατανάλωση και η ανορθολογικήχρήση της ενέργειας έχουν οδηγήσει σε μείωση των αποθεμάτων τωνενεργειακών πόρων και στην αύξηση του κόστους εξόρυξης καιπαραγωγής τους. Οι ενεργειακοί πόροι που κατέχουν σήμεραδεσπόζουσα θέση στην παγκοσμία κατανάλωση ενέργειας είναι κυρίως τοπετρέλαιο και τα προϊόντα του ενώ ακολουθεί ο άνθρακας και το φυσικόαέριο. Το πετρέλαιο και τα λοιπά ορυκτά καύσιμα είναι εξαντλήσιμοι καισπάνιοι πόροι και επομένως, υπό την πίεση της αυξανόμενης ζήτησης,θα αυξάνονται ολοένα οι τιμές τους. Έτσι θα προκαλούνται όλο καιπερισσότερες πετρελαϊκές και οικονομικές κρίσεις καθώς και πολεμικέςσυγκρούσεις.

Από αυτά γίνεται εμφανές πως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν νααποτελέσουν τη λύση στα παραπάνω προβλήματα. Αυτού του είδους οιενέργειες δεν μολύνουν το περιβάλλον, είναι ανεξάντλητες και επιπλέον, αντις συγκρίνουμε με άλλες μορφές ενέργειας όπως η πυρηνική, είναι

36

ακίνδυνες. Η αντίληψη ότι η αποδοτικότητα και η αξιοπιστία τωνανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι μικρή φαίνεται σταδιακά νααντιστρέφεται από όλο και περισσότερες επιστημονικές έρευνες. Σταπεριβαλλοντικά συνέδρια, που διοργανώνονται παγκοσμίως, οιεπιστημονικές προτάσεις στρέφονται όλο και πιο πολύ προς τιςανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αναφέρεται μάλιστα ότι υπάρχει ηδυνατότητα κάλυψης έως και 40% των αναγκών του πλανήτη σεηλεκτρισμό μόνο από αυτές.

Για τους παραπάνω λόγους οι ειδικοίεπιστήμονες κάνουν προτάσεις για τοπώς μπορούν να αξιοποιηθούνπερισσότερο οι ανανεώσιμες πηγέςενέργειας. Κάποιες από αυτές τιςπροτάσεις θα μπορούσαν νεεφαρμοστούν στο άμεσο μέλλον ενώάλλες είναι πιο προχωρημένες και

σήμερα βρίσκονται απλά σε θεωρητικό στάδιο. Μερικές από αυτές τιςπροτάσεις των ειδικών είναι οι παρακάτω:

Υδρογόνο αντί για πετρέλαιοΣύμφωνα με τις προβλέψεις των επιστημόνων το πετρέλαιο αναμένεται ναεξαντληθεί μετά το 2040. Η πυρηνική ενέργεια που θα μπορούσε να τοαντικαταστήσει είναι πολύ επικίνδυνη ενώ οι ήπιες μορφές ενέργειας δενεπαρκούν να καλύψουν τις όλο αυξανόμενες ανάγκες του πλανήτη. Έτσι ηπιο κατάλληλη λύση για καύσιμα μετακίνησης φαίνεται να είναι τουδρογόνο.

Το υδρογόνο βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στη φύση, είναι άχρωμο,άοσμο και ιδιαίτερα εύφλεκτο, και αφήνει ως μόνο απόβλητο καύσης ζεστόνερό. Για να το χρησιμοποιήσουμε όμως ως κύριο καύσιμο χρειάζεται ναλύσουμε κάποια προβλήματα. Για παράδειγμα πρέπει να βρεθεί οκατάλληλος τρόπος εξαγωγής, αποθήκευσης, μεταφοράς και καύσης του.Θα πρέπει επίσης να αντικατασταθεί το υπάρχον παγκόσμιο δίκτυοδιανομής καυσίμων, και να δοθούν κίνητρα για την αντικατάσταση τωντωρινών οχημάτων και την ενεργειακή αναδόμηση των βιομηχανιών.

Πλωτές πόλεις του μέλλοντοςΠροκειμένου να καταπολεμηθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η σταδιακήαύξηση της στάθμης της θάλασσας, ο υπερπληθυσμός, η έλλειψη πόσιμουνερού, η ανάγκη για ανακύκλωση των σκουπιδιών και κατανάλωσηλιγότερης ενέργειας, διάφοροι επιστήμονες και εφευρέτες σε όλο τον κόσμοσχεδίασαν τις “πλωτές πόλεις” του μέλλοντος.

37

Αν και ακόμα βρίσκονται στη σφαίρα της φαντασίας, τα φαντασμαγορικάαυτά έργα αποτελούν εναλλακτικές λύσεις για τα μεγαλύτερα προβλήματαπου απειλούν, τόσο τον πλανήτη μας, όσο και την ποιότητα της ζωής μας.

Ο Seascraper (Θαλασσοξύστης) και οOceanscraper (Ωκεανοξύστης). Πρόκειταιγια πλωτές κατασκευές που μοιάζουν μεουρανοξύστες και που θα δημιουργηθούνμέσα στη θάλασσα. θα αποτελούν μιααυτάρκη κοινότητα σπιτιών, γραφείωνκαι χώρων αναψυχής και θα έχουνενεργειακή ανεξαρτησία. Θαχρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές γιατην παραγωγή ενέργειας, όπως γιαπαράδειγμα ανεμογεννήτριες καιηλιακούς συλλέκτες. Θα μπορούν ναπαράγουν πόσιμο νερό με αφαλάτωση καιεπιπλέον θα συλλέγουν τα σκουπίδια στηβάση τους και θα τα ανακυκλώνουν στονπυρήνα τους. Ταυτόχρονα οι ανθρώπινοιοικισμοί θα βρίσκονται στο τμήμα πάνωαπό το νερό. Οι ειδικοί πιστεύουν πως οικατασκευές αυτές, εκτός των άλλων, θαμπορούσαν να δώσουν λύση στοπρόβλημα των σκουπιδιών που

απορρίπτονται μέσα στη θάλασσα, κυρίως στον Ειρηνικό Ωκεανό, όπουέχουν ήδη σχηματιστεί μεγάλα νησιά από σκουπίδια.

Lilypad, η Πλωτή Πόλη. Είναι έναοικολογικό και πρωτοποριακόσχέδιο που εμπνεύστηκε ο Βέλγοςαρχιτέκτονας Vincent Callebaut.Πρόκειται για μια πλωτή πόλη μεφουτουριστικό ντιζάιν που μοιάζειμε τεράστιο νούφαρο. Σύμφωναμε το σχέδιο, οι πόλεις αυτές θαχτιστούν πάνω σε πλωτές,αβύθιστες πλατφόρμες. Οι δρόμοικαι τα κτίρια θα καλύπτονται από

βλάστηση και στο κέντρο θα υπάρχει μία λίμνη που θα βοηθάει στηνεξισορρόπηση της όλης κατασκευής.

38

Η Lilypad θα είναι αυτάρκης και θα ανταποκρίνεται στα κριτήρια τηςοικολογίας: σεβασμός του κλίματος, της βιοποικιλότητας, του νερού και τηςυγείας. Για την παραγωγή ενέργειας θα χρησιμοποιεί τη βιομάζα, τιςπαλίρροιες, τον ήλιο και τον άνεμο.

Το πλωτό αυτό νησί θα φιλοξενεί 50.000 ανθρώπους και θα μπορεί είτε ναμετακινείται σε διάφορες περιοχές του κόσμου, είτε να μένει σταθερό κοντάστην ακτή. Οι Lilypad θα μπορούσαν να είναι μια πρωτότυπη λύση για νααντιμετωπίσουμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής καθώς με την άνοδοτης στάθμης της θάλασσας πολλές πόλεις θα εξαφανιστούν και οι κάτοικοίτους θα αναγκαστούν να γίνουν πρόσφυγες. Ωστόσο, αυτό το τολμηρόσχέδιο δεν αναμένεται να πραγματοποιηθεί πριν το 2100.

Μέχρι τότε όμως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις καθαρές, ανανεώσιμεςπηγές ενέργειας με πιο απλό τρόπο. Η χρήση αυτών των πηγών μπορεί νακαλύψει το σύνολο σχεδόν των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών έως το2050. Αυτό προκύπτει από μία έρευνα που παρουσίασε η διεθνήςπεριβαλλοντική οργάνωση WWF. Η έκθεση καταθέτει ένα ρεαλιστικό καιεπιτεύξιμο σενάριο που θα οδηγήσει αφενός σε καθαρή, φτηνή κι επαρκήενέργεια για όλους κι αφετέρου σε μείωση των παγκόσμιων εκπομπών κατάπερισσότερο από 80% έως το 2050. Η έκθεση για την ενέργεια χαράζειεπίσης έναν δρόμο που οδηγεί στη μείωση των παγκόσμιων εκπομπώνκατά περισσότερο από 80% έως το 2050, αυξάνοντας τις πιθανότητες ναπεριορίσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2οC και να περιορίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

39

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνδυάζουν πολλά πλεονεκτήματα:περιβαλλοντολογικά, κοινωνικά, οικονομικά και γεωπολιτικά.

ΠεριβαλλοντολογικάΟι ανανεώσιμες πηγές δεν κινδυνεύουν από εξάντληση αποθεμάτων. Ηεκπομπή αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι πολύχαμηλότερη από αυτή των ορυκτών πηγών (άνθρακας, πετρέλαιο, αέριο).Τα απόβλητα που παράγονται από ένα σύστημα παραγωγής ανανεώσιμηςενέργειας είναι κυρίως απόβλητα από την καταστροφή των εγκαταστάσεωνπαραγωγής όταν αυτές φτάνουν στο τέλος της ζωής τους σε αντίθεση μετους θερμικούς,, υδρογονανθρακικούς και πυρηνικούς σταθμούς.

ΚοινωνικάΟι συνέπειες σε περίπτωση σοβαρού ατυχήματος είναι πιο εύκολαδιαχειρίσιμες σε σχέση με την πυρηνική ή πετρελαϊκή βιομηχανία ( μεεξαίρεση τα ατυχήματα σε υδροηλεκτρικά φράγματα). Οι αξιοποιήσιμοιπόροι είναι τοπικοί και βοηθιέται έτσι η ανάπτυξη των περιοχών. Η αύξησητων θέσεων εργασίας είναι σημαντική.

ΟικονομικάΗ καταστροφή των συστημάτων παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας είναιεύκολη, γρήγορη και φτηνή. Η διαχείριση των απορριμμάτων δεν κοστίζειπολύ.

ΓεωπολιτικάΟι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μειώνουν την ενεργειακή εξάρτηση τωνχωρών.

Ωστόσο ασκείται και κριτική στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας:

α) Αυτού του είδους η ενέργεια δεν είναι απαραιτήτως καθαρή, γιαπαράδειγμα η βιομάζα. Η ενέργεια που προέρχεται από την καύση τηςβιομάζας είναι καθαρή με την προϋπόθεση ότι η κατανάλωση δεν είναιυπερβολική ώστε να δίνεται έτσι στην πανίδα η δυνατότητα ναεπαναπορροφήσει το διοξείδιο του άνθρακα που απελευθερώνεται στηνατμόσφαιρα.

β) Η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας εξαρτάται από την εκμετάλλευσηφυσικών φαινομένων και απαιτεί κατάλληλες γεωγραφικέ συνθήκες, όπωςγια παράδειγμα η ύπαρξη ανέμου αρκετά ισχυρού που να επιτρέπει τηλειτουργία ανεμογεννητριών.

40

γ) Η κατασκευή των απαραίτητων εγκαταστάσεων έχει μερικές φορέςεπιπτώσεις στο τοπίο όπως για παράδειγμα οι ανεμογεννήτριες και οιηλιακές σκεπές.

δ) Αποτελούν επίσης κίνδυνο για την πανίδα. Η κατασκευή ενόςυδροηλεκτρικού φράγματος έχει σοβαρές συνέπειες: πλημμύρισμαολόκληρων πεδιάδων και τροποποίηση του τοπικού οικοσυστήματος.Επιπλέον, τα φράγματα αποτελούν εμπόδιο στη μετανάστευση των ψαριών.Κατηγορούνται επίσης οι ανεμογεννήτριες γιατί αποτελούν κίνδυνο για ταπουλιά συμπεριλαμβανομένων των προστατευόμενων ειδών.

ε) Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα έχει να κάνει με την αποθήκευση και τηδιανομή. Αυτό ισχύει κυρίως με τις ενέργειες που εξαρτούνται από το κλίμα.Η ηλιακή ενέργεια και τα παράγωγά της (άνεμος, υδατοπτώσεις κλπ) δενείναι διαθέσιμη όταν τη θέλεις, είναι συνεπώς απαραίτητο να διαθέτουμεένα επαρκές απόθεμα.

Παρόλα αυτά τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει μια αυξανόμενη ζήτηση γιατις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι ειδικοί προβλέπουν για το μέλλον μια«τρίτη βιομηχανική επανάσταση» που θα προέλθει από τη σύγκληση τουτομέα της ενέργειας με αυτόν της πληροφορικής. Αν αναπτύξουμεσυστήματα αποθήκευσης των ακανόνιστων πηγών ενέργειας, αυτή ησύγκλιση θα επιτρέψει τη διανομή τους. Ο Jeremy Rifkin εκτιμά ότι αυτή ηεξέλιξη είναι επείγουσα. Θα πρέπει να γίνει πριν το 2050 και οπωσδήποτε ναξεκινήσει πριν το 2020 αν η ανθρωπότητα θέλει να ανταποκριθεί στιςπροκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, στην κρίση του πετρελαίου και στηνοικονομική και οικολογική κρίση.

41

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΧριστοφής Ι. Κορωναίος - Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ΔιδακτικέςΣημειώσεις, Ε.Μ.Π. Αθήνα, Μάρτιος 2012.Κυριτσάκη Όλγα - Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στην Ελλάδα, Τ.Ε.Ι.Κοζάνης 2009.Άρης Καπαράκης - Οι Επιστήμονες βλέπουν το μέλλον στις ΑνανεώσιμεςΠηγές Ενέργειας, Μ.Κ.Ο. Σόλων.Τάσος Καφαντάρης - "Φούλαρε Υδρογόνο", Το Βήμα Science, 1-6-2003.Λευτέρη Ι. Πισκιτζή, αρχιτέκτονα, υπ. διδάκτωρ Ε.Μ.Π. « ΣΥΣΤΗΜΑΤΑΚΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ »Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) - Η Ενέργεια και οι πηγές της.Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) - Εγχειρίδιο Ανανεώσιμωνπηγών ενέργειας.Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) - ΕνεργειακέςΚαλλιέργειες.Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) - Το θεσμικό πλαίσιο τωνΑΠΕ.ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ – Το Ελληνικό Ενεργειακό Σύστημα.Κέντρο Περιβαλλοντολογικής Εκπαίδευσης Καστοριάς - ΕκπαιδευτικόΠρόγραμμα "Ενέργεια και Περιβάλλον".www.wikipedia.orgwww. energia.grwww.techno-science.netwww.goodbyte.gr - "Οι πλωτές πόλεις του μέλλοντος"www.wwf.gr - "Ένας καθαρός και δίκαιος κόσμος είναι εφικτός ως το 2050"