ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ...

20
ALAIN - Alain Badiou (1937-) (1988), xrU, '68 Ecole Jacques Lacan, College Intemational de Philosophie. xai .

Transcript of ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ...

Page 1: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

ALAIN ΒΑΩιου

Ή έποχή των ποι-ητων l

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ

Εξέχουσα μορφή της σύγχρονης γαλλικης διανόησης ό Alain

Badiou (1937-) έμφανίζει ώς συγγραshyφέας μιά πολυμέρεια άνάλογη μέ τήν

πολύτροπη όριοθέτηση της φιλοσοφίας πού ύποστηρίζει Έκτός άπό τιΧ φιλοshy

σοφικά του συγγράμματα μέ κορυφαίο

Τό ΕΓναι αί τό συμ6άν (1988) εχει δημοσιεύσει λογοτεχνικά χεtμενα μεshy

ταξύ των όποίων θεατρικά ίργσ xrU προshyσφάτως ενα μυθιστόρημα Ή πολιτιshy

κή δράση δέν έπαψε νά τόν άπασχολεί

πρακτικά καί θεωρητικά άπό τόν εντονο

άκτι6ισμό της έποχης του Μάη του 68 μέχρι τίς τελευτaίες κινητοποιήσεις γιά

τή νομιμοποίηση των έμιγχρέδων Άπόshy

φοιτος της Ecole Noπnale SUΡeήeure μέ είδική κλίση πρός τή λογική καί τά

άνώτερσ μaθηματικά άνεξίτηλα έπηshy

ρεασμένος άπό τό έργο του Jacques Lacan ό Άλέν Μπαντιού διδάσκει φιshyλοσοφία στό Πανεπιστήμιο Παρίσι-ΥΙΠ

καθώς καί στό College Intemational de

Philosophie Τό έργο του Μπαντιού διεκδικειμιά

σuστημιxταότητα πού εχει νά φaνεt στόν

φιλοσοφικό χωρο ιΧπό τήν έποχή του

Χέγκελ Γtά νά τό έπιτύχει προτεtνεt

εναν θετικό έπαναπροσοιορισμό του

φιλοσοφικου δ6ήματος 6aσισμένo στην

εννοια της Άλήθειaς Φιλοσοφία είναι τό στοχαστικό έγχείρημα πού δηλώνει

πώς υπάρχουν ιΧλήθειες συλλαμ6άνει τήν έτερογένειά τους xai έπεξεργάζεshyται τήν όριακή τους μετουσίωση Ή φιshy

λοσοφική πράξη η σύλληψη των ιΧληshy

θειων είναι πράξη κaτ έξοχήν ιΧφαιshy

ρετιχή διότι ή Άλ~θεvχ εΤνaι εwοια κενή

λειτουργική κατηγορία πού δέν παραshy

πέμπει σέ χαμειχ παρουσία Τι Uπόσταση

Ή φιλοσοφία διαχωρίζεται σαφως άπό τή laquoθρησχεtιχraquo τήν όποtα ό Μπαντιού

-άχολουθώντας τόν Λαχάν- έντοπtζει

σέ κάθε ιΧναζήτηση των ιΧληθειων στήν

κυκλοφορία του νοήματος ΆπΟΟπαση ιΧπό τούς δαιδάλους του νοήματος

σύλληψη πού νά διατΡυπα τό νοηματιshy

κό κaθεστώς ρήξη μέ τό ιΧφήγημα καί

μέ τόν σχολιασμόmiddot του ιΧφηγήματος διάταξη των ιΧληθειων σέ φόντο κενου

είναι τά χαampήχοντα μtOO ltριλοσοφίαι πού

laquoιΧποχωρίζεται τή θρησκεία έπειδή ιΧποshy

χωρίζεται την έρμηνευτικήraquo

Ή προaγωγή της Άλήθειας σέ

144

Άλαίν Μπαντιού

κεντρική φιλοσοφική λειτουργία συνιshy

στα έπιστροφή στήν έναρκτ-ήρια πλαshy

τωνική χειρονομία καί όριοθετεί τόν

φιλόσοφο σπό τά ένδοφιλοσοφικά διπλόshy

τυπσ του τόν σοφστή πού καταφεύshy

γοντας στήν ΠOλυσΎjμία της γλώσσας

αρνεtται πώς ύπάρχουν σλήθειες καί

τόν άντφλόσοφο πού eEWPEt τήν

σλήθεια ζήτημα μιας έξωφιλοσοφικης

πράξης Ό laquoπλατωνισμός)) αυτός σναshy

χαιτίζει τόν διάχυτο άντιπλατωνισμό

των τριων μεγάλων φιλοσοφικων ρευshy

μάτων πού σφραγίζουν τόν είκοστό

αίώνα του διαλεκτικου ύλισμου του

χαίντεγκεριανισμου καί της αναλυτιshy

κης φιλοσοφίας Άντιτίθεται εξ άλλου

έμφανως στις περί τέλους της φιλοσοshy

φίας η της όντολογίας ρητορείες

Κατά τόν Μπαντιού ή φιλοσοφία

οϋτε παράγει ουτε κατέχει οϋτε μοφάshy

ΠΟΙΗΣΗ 10

ζει άλήθειες - οταν κάτι τέτοιο συμshy

bEt πρόκειται γιά καταστρεπτικ-ή εκτροπή της Οί άλήθειες πού συλλαμshy

bάνει άντλουνται άπό τέσσερις bασικές χaταστάσες ~λατωνικης επίσης προεshy

λεύσεως- πού εΤναι ή τέχνη ή έπιshyστήμΎ] ό έρωτας και ή πολιτική οί

όποίες άποτελουν ίσάριθμους laquoορουςraquo

laquoπροϋποθέσειςraquo γιά τή φιλοσοφία

Καθηκον της σκέψης εΤναι νά δημιουρshyτησει τόν laquoτόποraquo πού θά ύποδεχτεί

τίς έτερόκλιτες αλήθειες και θά έπεshy

ξεργαστεt τ-ή συνδυνατότητά τους μέσα

στόν χρόνο προτείνοντάς τες έφεξης

στήν αίωνιότητα Οί άλήθειες σκατοshy

νόμσστες (ltltγενόσημεςraquo) σνυπολόγιστες καί ύπεράριθμες ώς πρός τήν προϋπάρshy

χουσα κατάσταση των πραγμάτων ενέshy

χονται σέ ιδιότυπες διαδικασίες πού

όνομάζονται συμ6άντα Έννοια θεμεshy

λιώδΎ]ς και πολύπλοκη τό συμbάν shyσχηματοποιω- εΤναι μιά έπψέρους απρόοπτη καί ήδη απελθουσα άνάδυση

μιας νέας ύποκειμενικης δυνατότητας

μέσα στήν πλουραλιστική άδιαφάνεια

μιας χατάστασης Ό φιλόσοφος προshy

σπαθεί νά στοχαστεt τή συνύπαρξη των

άληθειων πού έξυπακούουν τά συμbάshyντα της έποχης του οπως γιά παράshy

δειγμα μιά κοινωνική έξέγερση στόν

τομέα της πολιτικης ενα μαθηματικό

επίτευγμα σάν τό εργο του Cantor η του Cohen- τό Δύο της σχέσης των

φύλων πού άναδεικνύει ενας ερωτας (έδώ εντάσσει ό ίπαντιού τήν πρόκληση της

Ψυχανάλυσης) τό ποιητικό εργο ώς crUIλbιXv μέσα στή γλώσσα Ή προσέγγιση της ΠOίησΎjς άποshy

τελεί συστατικό στοιχείο της φιλοσοshy

φικης πpάξΎjς άφου τό ΠOίΎjμα (καί

145 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή των ΠOΙΎjτων

γενικότερα τό λOγOτέχνΎjμα) άνampγεται σέ ύπόδειγμα των συμbαντικων διαδιshy

κασιων του χωρου της τέχνΎjς Από

μιά ιΧΠOψΎj έπαναλαμbampνεται τό διάshy

bΎjμα του Nietzsche καΙ του Heidegshyger σέ άντίpΡOΠΎj ομως κατεύθυνσΎj γιά νamp άναδειχθεί μιά διαφορετική σχέσYj

ποιητικης pήσΎjς καί φιλοσοφικου στοshy

χασμου Καταγγέλλοντας τό χαίντεshy

γκεριανό κλΎjΡOδότημα ώς συyκό)Jιηshy

ση της φιλοσοφίας μέ τόν ΠOΙΎjτικό ΤΎjς

ορο κα[ άναγγέλλοντας παράλλΎjλα τό

τέλος της laquoέποχης των ποιητωνraquo ό

Μπαντιού φιλοοοξει νά άπελεuθερώσει

τή φιλοσοφική σκέψη άπό τόν laquoφετιshy

χισμό της λογοτεχνίαςraquo

Ωστόσο ή άΠOΠOίΎjσYj της ΠOΙΎjΤΙshy

κόστpOφΎjς εκτροπης μιας όρσμένης

φιλοσοφίας δέν συνοδεύεται από υίοθέshy

ΤΎjση του πλατωνικου έξΟbελισμου των

ΠOΙΎjτων Τό ΠOΙΎjΤΙΚO εργο και κατ

έξοχήν γιά τόν Μπαντιού τό εργο του

MaJlarme παραμένει προνομιακός χώshyρος καί ορος γιamp τήν άνίχνευση των

κρίσιμων άλΎjθειων πού ύφαίνουν τόν

σύγχρονο όρθολογισμό Ο συγγραφέας

τίς εντοπίζει οχι μέ θεωpΎjτικές γενιshy

κεύσεις περί λογοτεχνικης αίσθΎjτικης

αλλά εγκύπτοντας στή γλωσσική ύλιshy

κόΤΎjτα του ποιήματος Στό κείμενο πού

άκολουθει -παρέμbaσΎj σέ μιamp σεμιναshyριακή συνάνΤΎjσΎj φιλοσόφων και ποιηshy

των- τό στοχαστικό 6άθος της επιshy

χεφΎjματoλoγίας συνυφαίνεται μέ τή

ρώμΎj του ΠOΙΎjΤΙΚOυ λόγου στοιχείο

πού τό καθιστα προσιτό στόν άμύΎjΤO

άναγνώστη Γιamp οποιον εχει άχούσει την

εΠΙbλητική φωνή του Άλέν Μπαντιού

νά απαγγέλλει οί στίχοι πού σχολιάζει

κερδίζουν μιά ξεχωριστή φόpτισYj

EίσΎjγήθηκα τήν ίδέα μιας έποχης των ποιητών τό 19892 Παρά τή λέξη laquoποιητωνraquo ή έποχή των ποιητών δέν εΤναι ένύshy

παρχτη κατηγορία της πoίησΎJς Δέν δήλωσαν οί ποιητές ΟΤΙ αυτη

ηταν ή εποχή τους Πιθανως όρισμένοι -πρόχειται Όμως γιά γνώρισμα

πού ύποδηλώνει μαλλον τή λήξη της εν λόγψ έποχης- νά πηραν τήν

πόζα του laquoμοντέρνου ποιητηraquo προφήτη άποτραbηγμένου άπό τόν

καφό του ό όποίΌς προφέρει τούς χρίσιμους άφορισμούς πού ύφαίνουν

τήν άπόΥνωση της σκέψης Δέν άναφέρομαι σ αύτή τήν laquoπροσωκραshy

τικήraquo φιλοδοξία

Παρά τή λέξη laquoέποχήraquo ή κατηγορία δέν εΊναι ίστοριαχή Δέν

φιλοδοξεΙ νά περιοδολογήσει τήν ποίηση σύμφωνα μέ τίς δικές της

τομές Βέ6αια τοποθετω -άορίστως- αύτή τήν έποχή άνάμεσα στήν

Παρισινή Κομμούνα χαί στήν περίοδο μετά τόν Δ~ύτερo Παγκόσμιο

Πόλεμο μεταξύ 1870 καί 1960 η μεταξύ του Rimbaud χαί του

Celan μέ ούράνιο προάγγελο τόν HOlderlin Όμως αύτή ή όρωθέτηση παραμένει έξωτερική ως πρός τήν χατηγορία

146 ΠΟΙΗΣΗ 10

Τέλος δέν πρόκειται γιά αίσampητικ-ή καΤΎjγOρία η γιά κρίσΎ) προτιshy

μήσεως Δέν λέω πώς οι laquoμεγάλοι ποιητέςraquo της περιόδου εΤναι είδικά

οί ποιψές της έποχης των ποιψων Ή προσωπική μου ΠΡΟτίμΎjltrη

περιλαμ6άνει έπίσΎjς τόν Hugo τόν Hopkins η τόν TS ΕΙίοΙ πού δέν

τούς έΥΥράφω ώς ΠOΙΎjτές της έποχης των ποιψων σέ άντιδιαστολή

μέ τόν Μαλλαρμέ τόν Ρεμπώ τόν ΤrakJ τόν Pessoa τόν Μάντελshy

σταμ η τόν Τσέλαν πού τούς έΥΥράφω καί πού έπίσΎ)ς μου άρέσουν

ώς καθαροί ποιψές άν καί μάλλον ιΧπό διαφορετικό πρίσμα

Ή έποχή των ποιητων εΙναι φιλοσοφική καΤΎjγOρία Οργανώνει μιά ΙδιαίτεΡΎj σκέψΎj Οσον aφορii τό δέσιμο του ποιήματος καί της

φιλοσοφίας τό πως αυτό τό δέσιμο καθiσταται όρατό άπό τή σκοπιά

της ίδιας της φιλοσοφίας Τό laquoέποχήraquo παραπέμπει σέ μία έποχική

κατάστασΎj της φ ιλοσοφίας Καί τό laquoΠOΙΎjτωνraquo παραπέμπει στό ΠOίΎjshy

μα ώς ορο [condition] ιΧνέκαθεν της φιλοσοφίας

Ονομάζω laquoέποχή των ΠOΙΎjτωνraquo έκείνΎj τήν ίδιαίτερΎj φάσΎj της

ιστορίας της φιλοσοφίας κατά τήν όποία ή φιλοσοφία σuγκολλiiται

δΎjλαδή παραχωρεί τή δικαιοδοσία ΤΎjς η καθυποτάσσεται σέ μόνο εναν

ιΧπό τούς ορους της3 τουτο σuμ6αίνει κατά κύριο λόγο

- μέ τόν έπιστημ-ονικό δρο στά πλαίσια των διαφόρων μεταπτώshy

σεων του θετικισμου καί της θεωρίας περί προόδου

- μέ τόν ΠOλιτtκό ορα στά πλα(σια των διαφόρων μεταπτώσεων

της έπαναστατικης πολιτικης φιλοσοφίας

- μέ ενα κράμα των δύο στά πλαίσια του μαρξισμου πού θεωΡΎjshy

τικοποιήθηκε ώς laquoέπιστημονικός σοσιαλισμόςraquo δηλαδή οπου συγκεshy

ράστηκαν μία έπιστήμη της Ιστορίας κι ενας έπαναστατικός 6ολοshy

νταρισμός ή φιλοσοφική προ6ολή των όποίων ύπηρξε ό διαλεκτικός

ύλισμός

Υπό τέτοιους ορους κληροδοτημένους ιΧπό τόν 190 αίώνα τό ποίημα

μπορείνά έπωμιστεί στά πλαίσια της σκέψης λειτουργίες πού άφήshy

νονται ιΧκάλυπτες ιΧπό τή φιλοσοφία τήν όποία ή συγκόλλησή της

στομώνει η παραλύει

Οφείλω νά καταστήσω σαφές οτι γιά μένα ή ποίησΎ) εΙναι πάντα

ενας τόπος σκέψης καί γιά τήν ιΧκρί6εια μία διαδικασία άλήθειας shy

η γενόσημη Οιαδικασία- laquoΕποχή των ποιητωνraquo δέν ύποδηλώνει

διόλου κάποια laquoείσοδο σέ σκέψΎJraquo του ποιήματος οϋτε έξ άλλου τό

laquoτέλοςraquo της έποχης ποιητων τήν ιΧναγκαιότητα του όποίου προκρίνω

φιλοσοφικως σημαίνει τήν άποκήρυξη της laquoσκεπτόμενηςraquo ποίησης

147 ΑLΑΙΝ BADOU Ή έποχή των ποιητών

Έννοω άπλως τουτο στά πλαίσια μιίiς κατάστασης οπου ~ φιλοσοφία

συνυφαίνεται είτε μέ τήν έπιστήμη εΤτε μέ τήν πολιτική όρισμένοι

ποιητές η μίiλλoν όρισμένα ποιήματα ερχονται καί καταλαμ6άνουν

τή θέση άπό τήν όποία κανονικά διακηρύσσονται οί καθαυτό φιλοσοshy

φικές στρατηγικές της σκέψης

Τό κέντρο 6άρους αύτης της κατάληψης εγκειται νομίζω στό έξης τά ποιήματα της έποχης των ποιητων εΙναι έκεινα στά όποια

~ ποιητική ρήση όχι μόνο εϊναι μιά σκέψη καί θεσπίζει μιάν ιλήθεια άλλά έπίσης 6ρίσκεται ύποχρεωμένη νά σκέφτεται αύτή τή σκέψη

Υπ αύτή τήν εννοια ό Μαλλαρμέ κατέχει σημαδιακή θέση καθώς

ξέρouμε στι δηλώνει έν εΤδει άπολογισμου της μεγάλης διανοητικης

του κρίσης της δεκαετίας του 1860 πώς ~ σκέψη του αύτοπραγμαshyτώθηκε [sa pensee sest pensee]

Έντούτοις τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος δέν θά μποshy

ρουσε νά εΙναι ενας στοχασμός διότι τό ποίημα δέν προσφέρεται παρά

μόνο μέ τήν πράξη του Τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος

προϋποθέτει oτ~ τό ποΙημα τό δω παίρνε θέση άπέναντ στό έρώτημα

laquoτ( είναι τό σκέπτεσθαιraquo Κα( τι είναι τό σκέπτεσθαι σέ συνθηκες

κατά τ[ς όπoeες τό πο[ημα σταιχεωθετε τό έρώτημα σύμφωνα μέ τά

δεκά του τά έφόδια

Τό ποίημα στέκεται τότε ικουσίως -έννοω χωρίς ~ θέση αύτή νά

όφεtλεταt σέ ύπολογισμό η σέ άνταγwνtστtκότητα- σ ενα εΤοος έντοshy

μης πού εΥναι καί έπικάλυψη ώς πρός τή φιλοσοφία της όποίας ~ πρωτογενής εφεση εΤναι ικρι6ως νά σκέφτεται τόν χρόνο της σκέψης

η νά σκέφτεται τήν έποχή ώς τόπο της συνδυνατότητας των διαφόshy

ρων γενόσημων διαδικασιων (τό ποίημα τό μαθήμιο [matheme] ~ πολιτική καί ό ερωτας5)

Θά πουμε ιπλούστερα στι ~ έποχή των ποιητων σηματοδοτεΙτα

ιπό τήν ένδοποιητική ένεργοποίησηάφορισμών ltτέψης ΚDμbικων σημείων

του ποιήματος στά όποια ~ σκέψη πού τό ποίημα συνιστίi ύποδειshy

κνύεται ~ ίδια ώς συσχέτιση η ιπόκομμα της laquoέν γένειraquo σκέψης

Τά παραδείγματα τέτοιων ιφορισμων ιφθονουν έπιλέγω προφανως

μόνο μερικά

Ό Ρεμπώ παράλληλα μέ τό ίστορικό καί διανοητικό πρόγραμμα

πού ιναθέτει στό ποίημα στίς έπιστολές πρός τόν Ντεμενί καί τόν

Ίζαμπάρ διακηρύσσει τήν ικυρότητα του cogito ώς ινιχνευτικης

ρήτρας γιά κάθε δυνατή σκέψη laquoΕΤναι σφάλμα νά λέμε Σκέφτομαι

148 ΠΟΙΗΣΗ ΙΟ

Θά επρεπε νά λέμε Μέ σκέφτεταιraquo A6τmiddot~ ή καθαίρεσ] της σκέψ]ς

μέσα στήν άνωνυμία μιας lJιαlJρομης έξουσιοlJοτεί τήν οίκειοποί]σή τ]ς ι Ι - Ί

αΠΌ το πo~ημα νοουμενο ως υπαγορευσ-η του ειναι

Οταν ό Μαλλαρμέ όλοκλ]ρώνει τίς πνευματικές του υποθηκες μέ

τόν άφορισμό laquoκάθε σκέψ] στέλνει μιά ζαριάraquo τό laquoκάθεraquo έρχεται νά

υπερκεράσει τήν αυτοτέλεια του ποιήματος μέ τό ζωτικό σύνlJεσμο

πού καθιερώνει άνάμεσα στή σκέψ] στό Τυχαίο καί στόν άριθμό

Στή laquo6αριάraquo ποί]σ) του Τράκλ τήν όποία παραπλανψικά ό

Χάιντεγκερ παρασύρει πρός τήν πλευρά ένός καθαγιασμου της παρουshy

σίας6 οι ένέργειες πού ύποοειχνύουν τή laquoσωτήριαraquo σκέψη -άρα τό έπιτέλεσμα δίχως έπιτέλεσμα μιας άλήθειας- IJέν lJιακρίνονται παρά

στά 6αθύτερα στρώματα μιας έμπεφίας πού συνlJέεται 6έ6αια μέ τήν

όούνη τόν πόνο τό αίμα άλλά πού τό ποtημα τήν άποδίοει μέ μιά

παράξεν] ούlJέτερ] πραότ]τα Παραθέτω τόν Γράκλ στή μετάφρασ]

του Guillevic Ό ούσιώlJ]ς σύνlJεσμος άνάμεσα στήν ενlJεια καί στή lJύναμ] της άλήθειας άποτελεί τό άξίωμα του ποιήματος Δείτε στό

ποί]μα laquoΓκρόντεκraquo τό έξης laquoΓή θερμή φλόγα του πνεύματος τρέφει

σήμερα ενας δυνατός πόνοςraquo Ωστόσο αυτή ή όlJύν] αύτή ή αίμαshy

τηρή άπώλεια εΤνcιt χειρωνακτικές ύλικές χαί όχι μεταφοριχή άπόshy

IJΟσ) κάποιας ήθικης η ίερης παρουσίας Ή σκέψ] κείται μέσα στή

σιωπή του μόχθου

Ματώνει όμως σιωπηλά σέ σπηλιά σκοτεινή

Μιά πιο bOUbTι άνθρωπότητα

Σμιλεύει μέ σκληρά μέταλλα τή σωτήρια κεφαλή

(ltltΣτούς 60υ60ύςraquo)

Ό Γράκλ υποστ]ρίζει ΟΤΙ μία σκέψ] υπόκειται πάντα στήν όρατή

έπιτακτικότ]τα του θανάτου καί οτι ό μόχθος τ]ς εΙναι ιiναυlJoς

οπως αύτή ή έπιτακτικότητα

Πίσω άπό τό έπικυρίαρχο ΨευlJώνuμo8 Άλμπέρτο Καέφο ό Πεσshy

σόα πολλαπλασιάζει τούς άφορισμούς Η παράδοξ] καί ταυτόχρονα

γαλήνια έντασή τους προκύπτει άπό τό ΟΤ γιamp τόν Καέφο ή ούσία

της σχέψ]ς εΙναι νά καταργεί τή σκέψ] Θά μπορουσε κανείς νά

παραθέσει τόν Μαλλαρμέ ό όποίος άφου lJ]λώσει ΟΤΙ ή σκέψ] του

αύτοπραγματώθ-ηχε προσθέτει laquoεΤμαι έντελως νεκρόςraquo έάν δέν ηταν όλοφάνερο πώς ό Καέφο μόνο ποιψής του θανάτου δέν εΙναι Ή μή

149 ALAIN ΒΑDιου Ή έποχή των ποιητων

- σκέψη είναι μαλλον γι αυτόν ή ζωσα σοφία της ίδιας της σκέψης

καί ίδιαιτέρως της φιλοσοφίας στό σύνολό της Τόν παραθέτω στή

μετάφραση του Armand Guibert laquoΥπάρχει κάμποση μεταφυσική στή μή-σκέψηraquo (Ό φύλακας των κοπαδιων ποίημα 5) Ή λέξη laquoμεταφυσικήraquo δείχνει έπαρκως τή σχέση έντομηςέπικάλυψης οπου

διασταυρώνονται τό ποίημα καί ή φιλοσοφία Ό Καέφο υπονοεϊ έμshy

φανως στι τό (φιλοσοφικό) λάθος της μεταφυσικης ηταν πώς έγκαshyταστάθηκε μέσα στόν καταφατικό διαλογισμό της σκέψης Τό ποίημα

άποκαθιστα τό πράγμα στήν ά-σκεψία του Όπως τό λέει άκόμη

δραστικότερα (δ π ποίημα 34) laquoΤίποτα δέν σκέφτεται τίποταraquo Πρόκειται λοιπόν γιά μηδενισμό Καθόλου Ή σκέψη τήν όποία τό

ποίημα διακηρύσσει πώς καταλύεlt μέσα στή μή-σκέψη ώς άληθινή

μεταφυσικιl εΤνα~ ή σκέψη πού ύπόκε~ται στό cogito Διότι ό συνειshyδητός διαλογισμός συνιστα ένα μοναδιστικόΟ η κλειστό έμπόδιο γιά

τήν προφάνεια του εΤναι γιά τήν καθαυτό παρουσία προφάνεια πού

τό σχεδόν άκλόνητο ποιητικό σημα της γιά τόν Καέφο καθώς κα

γιά πολλούς αλλους ποιητές της έποχης των ποιητων είναι ή Γη

11ν σκεφτόμουν τέτοια πράγματα Θά έπαυα τή ΓΎj νά bλέπω Θά ()λεπα μόνο τίς δικές μου σκέψεις (δ π ποίημα 34)

Τό είναι δέν δίνεται μέσα στή σκέψη του είναι γιατί κάθε σκέψη του είναι δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά σκέψη μιας σκέψης

Τό εΤναι δtνεταt μέσα στό άμεσο μιαζ δοκιμασίας εΤναι ΟΤΙ νιώθω

μέσα στό άσυλλόγιστο της δοκιμασίας πού ίσοδυναμεϊ μέ άπόδειξη

Γυρεύω νά πω τΕ νιώθω

δίχως νά σκέφτομαι τ[ νιώθω

Γυρεύω πάνω στήν ίδέα τίς λέξεις νά στηρίξω

κι άνάγκη νά μήν έχω τό διάδρομο

της σκέψης γιά νά ()γω στό λόγο (δ π 46)

Τί είναι έδω ή Ιδέα Ή Ιδέα είναι άκρι6ως ή σκέψη πού δέν είναι

μία σκέψη της σκέψης ή σκέψη πού στερεϊται τή διαμεσολά6ηση του

cogito Ή σκέψη στρώνει laquoδιάδρομοraquo άπό τή στιγμή πού έγκαθίσταshy

ται μόνο σέ σχέση μέ τόν έαυτό της Στόχος γιά τό ποίημα ώς

150 ΠΟlΙΙΣΗ ΙΟ

σκέψη εΙναι νά μήν άκολουθήσει τόν διάδρομο κα αρα νά έπωμιστεί

ευθέως εναν λόγο τέτοιον ωστε άνάμεσα στή σκέψη ώς Ιδέα καί στή

Γη νά μήν ύπάρξει ό χρόνος γιά νά κλειστεί στόν έαυτό της ~ σκέψη

Έτσι προκύπτει ~ σχεδόν άνέφικτη άξίωση ύπό τήν όποία λειτουρshy

γεί τό ποίημα laquoνά ειμαι όλότελα τό εξω του εαυτου μουraquo (δ π 14) Ή σκέψη σύμψωνα μέ τόν άΨοΡισμό πού δίνει τό ποημα του Καέφο

είναι ~ εγερση ενός έξω δίχως έσωτερικότητα Πίσω άπό τό laquoμοντέρνοraquo ψευδώνυμο Αλ6άρο ντέ Κάμπος ό Πεσσόα

λέει ψαινομενικως σχεδόν τό άντίθετο Ό Κάμπος έκθειάζει πράγματι

τήν άπόλυτη έσωτερικότητα σωτήρια προσάρτημα ενός έξω πού δονείται

άπό τό 60υητό της μηχανης κα της έπιθυμίας Εντοτοις ~ αρνηση ερχεται κι έδω νά πλήξει τή σκέψη middotΟχι έπειδή άπαιτείται οπως

ύποστηρίζει ό Καέφο ό νόμος της μή-σκέψης άλλά διότι εΙναι άπαshy Α Κ ~I λ

ραtτητο να μη σκεφτεσαι τιποτα ναμεσα στον αεφο τον οασκα ο

κα στόν πιστότερο μαθητή του τόν Κάμπος ύπάρχει αυτή ~ άνεshy

πασθητη άπόσταση μεταξύ του τίποτα της σκέψης καί της σκέψης

του τποτα Ποημα της 6ης Ιουλίου 1935 ετους θανάτου του Πεσσόα πάντα στή μετάψραση του Γκιμπέρ

Νά μή σκέφτεσαι τfποτα

ε[ναι νά χεις μία ψυχή δική σου κα( άτόφια

Νά μή σκέφτεσαι τ(ποτα

εΤναι νά ζεις μέσα σου

τή ροή κα( τήν άπορροή της ζωης

Πάντως σέ ολες τίς περιπτώσεις ό Καέφο κα ό Κάμπος γυρεύουν

νά έπιμερσουν τόν σύνδεσμο της σκέψης κα του κενου Κάθε άφοshy

ρισμός της σχέψΎ)ζ εΤναι ενας έντοπισμός τοϋ κενού rtci τόν Καέφο τό κενό εΙναι ~ έσωτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό μή

όλικοποιήσιμο έκτός Γιά τόν υστερο Κάμπος τό κενό εΙναι ~ έξωshyτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό ποιητικά άπροσδιόριshy

στο εντός

Γιά τόν Μάντελσταμ --tουλάχιστον τόν Μάντελσταμ των σπουshy

δαίων ποιημάτων της δεκαετίας του είκοσι- ~ ποίηση κατηχεί τή

σκέψη ώς σκέψη τού αίώνα Πιό συγκεκριμένα τό ποημα ρωτάει

ποιοί εΙναι οί οροι μιας σκέψης πού ένστερνίζεται τόν σεισμό του 1917 καί ολες του τις συνέπειες Ή πολεμική του ποιήματος στρέψεται

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 2: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

144

Άλαίν Μπαντιού

κεντρική φιλοσοφική λειτουργία συνιshy

στα έπιστροφή στήν έναρκτ-ήρια πλαshy

τωνική χειρονομία καί όριοθετεί τόν

φιλόσοφο σπό τά ένδοφιλοσοφικά διπλόshy

τυπσ του τόν σοφστή πού καταφεύshy

γοντας στήν ΠOλυσΎjμία της γλώσσας

αρνεtται πώς ύπάρχουν σλήθειες καί

τόν άντφλόσοφο πού eEWPEt τήν

σλήθεια ζήτημα μιας έξωφιλοσοφικης

πράξης Ό laquoπλατωνισμός)) αυτός σναshy

χαιτίζει τόν διάχυτο άντιπλατωνισμό

των τριων μεγάλων φιλοσοφικων ρευshy

μάτων πού σφραγίζουν τόν είκοστό

αίώνα του διαλεκτικου ύλισμου του

χαίντεγκεριανισμου καί της αναλυτιshy

κης φιλοσοφίας Άντιτίθεται εξ άλλου

έμφανως στις περί τέλους της φιλοσοshy

φίας η της όντολογίας ρητορείες

Κατά τόν Μπαντιού ή φιλοσοφία

οϋτε παράγει ουτε κατέχει οϋτε μοφάshy

ΠΟΙΗΣΗ 10

ζει άλήθειες - οταν κάτι τέτοιο συμshy

bEt πρόκειται γιά καταστρεπτικ-ή εκτροπή της Οί άλήθειες πού συλλαμshy

bάνει άντλουνται άπό τέσσερις bασικές χaταστάσες ~λατωνικης επίσης προεshy

λεύσεως- πού εΤναι ή τέχνη ή έπιshyστήμΎ] ό έρωτας και ή πολιτική οί

όποίες άποτελουν ίσάριθμους laquoορουςraquo

laquoπροϋποθέσειςraquo γιά τή φιλοσοφία

Καθηκον της σκέψης εΤναι νά δημιουρshyτησει τόν laquoτόποraquo πού θά ύποδεχτεί

τίς έτερόκλιτες αλήθειες και θά έπεshy

ξεργαστεt τ-ή συνδυνατότητά τους μέσα

στόν χρόνο προτείνοντάς τες έφεξης

στήν αίωνιότητα Οί άλήθειες σκατοshy

νόμσστες (ltltγενόσημεςraquo) σνυπολόγιστες καί ύπεράριθμες ώς πρός τήν προϋπάρshy

χουσα κατάσταση των πραγμάτων ενέshy

χονται σέ ιδιότυπες διαδικασίες πού

όνομάζονται συμ6άντα Έννοια θεμεshy

λιώδΎ]ς και πολύπλοκη τό συμbάν shyσχηματοποιω- εΤναι μιά έπψέρους απρόοπτη καί ήδη απελθουσα άνάδυση

μιας νέας ύποκειμενικης δυνατότητας

μέσα στήν πλουραλιστική άδιαφάνεια

μιας χατάστασης Ό φιλόσοφος προshy

σπαθεί νά στοχαστεt τή συνύπαρξη των

άληθειων πού έξυπακούουν τά συμbάshyντα της έποχης του οπως γιά παράshy

δειγμα μιά κοινωνική έξέγερση στόν

τομέα της πολιτικης ενα μαθηματικό

επίτευγμα σάν τό εργο του Cantor η του Cohen- τό Δύο της σχέσης των

φύλων πού άναδεικνύει ενας ερωτας (έδώ εντάσσει ό ίπαντιού τήν πρόκληση της

Ψυχανάλυσης) τό ποιητικό εργο ώς crUIλbιXv μέσα στή γλώσσα Ή προσέγγιση της ΠOίησΎjς άποshy

τελεί συστατικό στοιχείο της φιλοσοshy

φικης πpάξΎjς άφου τό ΠOίΎjμα (καί

145 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή των ΠOΙΎjτων

γενικότερα τό λOγOτέχνΎjμα) άνampγεται σέ ύπόδειγμα των συμbαντικων διαδιshy

κασιων του χωρου της τέχνΎjς Από

μιά ιΧΠOψΎj έπαναλαμbampνεται τό διάshy

bΎjμα του Nietzsche καΙ του Heidegshyger σέ άντίpΡOΠΎj ομως κατεύθυνσΎj γιά νamp άναδειχθεί μιά διαφορετική σχέσYj

ποιητικης pήσΎjς καί φιλοσοφικου στοshy

χασμου Καταγγέλλοντας τό χαίντεshy

γκεριανό κλΎjΡOδότημα ώς συyκό)Jιηshy

ση της φιλοσοφίας μέ τόν ΠOΙΎjτικό ΤΎjς

ορο κα[ άναγγέλλοντας παράλλΎjλα τό

τέλος της laquoέποχης των ποιητωνraquo ό

Μπαντιού φιλοοοξει νά άπελεuθερώσει

τή φιλοσοφική σκέψη άπό τόν laquoφετιshy

χισμό της λογοτεχνίαςraquo

Ωστόσο ή άΠOΠOίΎjσYj της ΠOΙΎjΤΙshy

κόστpOφΎjς εκτροπης μιας όρσμένης

φιλοσοφίας δέν συνοδεύεται από υίοθέshy

ΤΎjση του πλατωνικου έξΟbελισμου των

ΠOΙΎjτων Τό ΠOΙΎjΤΙΚO εργο και κατ

έξοχήν γιά τόν Μπαντιού τό εργο του

MaJlarme παραμένει προνομιακός χώshyρος καί ορος γιamp τήν άνίχνευση των

κρίσιμων άλΎjθειων πού ύφαίνουν τόν

σύγχρονο όρθολογισμό Ο συγγραφέας

τίς εντοπίζει οχι μέ θεωpΎjτικές γενιshy

κεύσεις περί λογοτεχνικης αίσθΎjτικης

αλλά εγκύπτοντας στή γλωσσική ύλιshy

κόΤΎjτα του ποιήματος Στό κείμενο πού

άκολουθει -παρέμbaσΎj σέ μιamp σεμιναshyριακή συνάνΤΎjσΎj φιλοσόφων και ποιηshy

των- τό στοχαστικό 6άθος της επιshy

χεφΎjματoλoγίας συνυφαίνεται μέ τή

ρώμΎj του ΠOΙΎjΤΙΚOυ λόγου στοιχείο

πού τό καθιστα προσιτό στόν άμύΎjΤO

άναγνώστη Γιamp οποιον εχει άχούσει την

εΠΙbλητική φωνή του Άλέν Μπαντιού

νά απαγγέλλει οί στίχοι πού σχολιάζει

κερδίζουν μιά ξεχωριστή φόpτισYj

EίσΎjγήθηκα τήν ίδέα μιας έποχης των ποιητών τό 19892 Παρά τή λέξη laquoποιητωνraquo ή έποχή των ποιητών δέν εΤναι ένύshy

παρχτη κατηγορία της πoίησΎJς Δέν δήλωσαν οί ποιητές ΟΤΙ αυτη

ηταν ή εποχή τους Πιθανως όρισμένοι -πρόχειται Όμως γιά γνώρισμα

πού ύποδηλώνει μαλλον τή λήξη της εν λόγψ έποχης- νά πηραν τήν

πόζα του laquoμοντέρνου ποιητηraquo προφήτη άποτραbηγμένου άπό τόν

καφό του ό όποίΌς προφέρει τούς χρίσιμους άφορισμούς πού ύφαίνουν

τήν άπόΥνωση της σκέψης Δέν άναφέρομαι σ αύτή τήν laquoπροσωκραshy

τικήraquo φιλοδοξία

Παρά τή λέξη laquoέποχήraquo ή κατηγορία δέν εΊναι ίστοριαχή Δέν

φιλοδοξεΙ νά περιοδολογήσει τήν ποίηση σύμφωνα μέ τίς δικές της

τομές Βέ6αια τοποθετω -άορίστως- αύτή τήν έποχή άνάμεσα στήν

Παρισινή Κομμούνα χαί στήν περίοδο μετά τόν Δ~ύτερo Παγκόσμιο

Πόλεμο μεταξύ 1870 καί 1960 η μεταξύ του Rimbaud χαί του

Celan μέ ούράνιο προάγγελο τόν HOlderlin Όμως αύτή ή όρωθέτηση παραμένει έξωτερική ως πρός τήν χατηγορία

146 ΠΟΙΗΣΗ 10

Τέλος δέν πρόκειται γιά αίσampητικ-ή καΤΎjγOρία η γιά κρίσΎ) προτιshy

μήσεως Δέν λέω πώς οι laquoμεγάλοι ποιητέςraquo της περιόδου εΤναι είδικά

οί ποιψές της έποχης των ποιψων Ή προσωπική μου ΠΡΟτίμΎjltrη

περιλαμ6άνει έπίσΎjς τόν Hugo τόν Hopkins η τόν TS ΕΙίοΙ πού δέν

τούς έΥΥράφω ώς ΠOΙΎjτές της έποχης των ποιψων σέ άντιδιαστολή

μέ τόν Μαλλαρμέ τόν Ρεμπώ τόν ΤrakJ τόν Pessoa τόν Μάντελshy

σταμ η τόν Τσέλαν πού τούς έΥΥράφω καί πού έπίσΎ)ς μου άρέσουν

ώς καθαροί ποιψές άν καί μάλλον ιΧπό διαφορετικό πρίσμα

Ή έποχή των ποιητων εΙναι φιλοσοφική καΤΎjγOρία Οργανώνει μιά ΙδιαίτεΡΎj σκέψΎj Οσον aφορii τό δέσιμο του ποιήματος καί της

φιλοσοφίας τό πως αυτό τό δέσιμο καθiσταται όρατό άπό τή σκοπιά

της ίδιας της φιλοσοφίας Τό laquoέποχήraquo παραπέμπει σέ μία έποχική

κατάστασΎj της φ ιλοσοφίας Καί τό laquoΠOΙΎjτωνraquo παραπέμπει στό ΠOίΎjshy

μα ώς ορο [condition] ιΧνέκαθεν της φιλοσοφίας

Ονομάζω laquoέποχή των ΠOΙΎjτωνraquo έκείνΎj τήν ίδιαίτερΎj φάσΎj της

ιστορίας της φιλοσοφίας κατά τήν όποία ή φιλοσοφία σuγκολλiiται

δΎjλαδή παραχωρεί τή δικαιοδοσία ΤΎjς η καθυποτάσσεται σέ μόνο εναν

ιΧπό τούς ορους της3 τουτο σuμ6αίνει κατά κύριο λόγο

- μέ τόν έπιστημ-ονικό δρο στά πλαίσια των διαφόρων μεταπτώshy

σεων του θετικισμου καί της θεωρίας περί προόδου

- μέ τόν ΠOλιτtκό ορα στά πλα(σια των διαφόρων μεταπτώσεων

της έπαναστατικης πολιτικης φιλοσοφίας

- μέ ενα κράμα των δύο στά πλαίσια του μαρξισμου πού θεωΡΎjshy

τικοποιήθηκε ώς laquoέπιστημονικός σοσιαλισμόςraquo δηλαδή οπου συγκεshy

ράστηκαν μία έπιστήμη της Ιστορίας κι ενας έπαναστατικός 6ολοshy

νταρισμός ή φιλοσοφική προ6ολή των όποίων ύπηρξε ό διαλεκτικός

ύλισμός

Υπό τέτοιους ορους κληροδοτημένους ιΧπό τόν 190 αίώνα τό ποίημα

μπορείνά έπωμιστεί στά πλαίσια της σκέψης λειτουργίες πού άφήshy

νονται ιΧκάλυπτες ιΧπό τή φιλοσοφία τήν όποία ή συγκόλλησή της

στομώνει η παραλύει

Οφείλω νά καταστήσω σαφές οτι γιά μένα ή ποίησΎ) εΙναι πάντα

ενας τόπος σκέψης καί γιά τήν ιΧκρί6εια μία διαδικασία άλήθειας shy

η γενόσημη Οιαδικασία- laquoΕποχή των ποιητωνraquo δέν ύποδηλώνει

διόλου κάποια laquoείσοδο σέ σκέψΎJraquo του ποιήματος οϋτε έξ άλλου τό

laquoτέλοςraquo της έποχης ποιητων τήν ιΧναγκαιότητα του όποίου προκρίνω

φιλοσοφικως σημαίνει τήν άποκήρυξη της laquoσκεπτόμενηςraquo ποίησης

147 ΑLΑΙΝ BADOU Ή έποχή των ποιητών

Έννοω άπλως τουτο στά πλαίσια μιίiς κατάστασης οπου ~ φιλοσοφία

συνυφαίνεται είτε μέ τήν έπιστήμη εΤτε μέ τήν πολιτική όρισμένοι

ποιητές η μίiλλoν όρισμένα ποιήματα ερχονται καί καταλαμ6άνουν

τή θέση άπό τήν όποία κανονικά διακηρύσσονται οί καθαυτό φιλοσοshy

φικές στρατηγικές της σκέψης

Τό κέντρο 6άρους αύτης της κατάληψης εγκειται νομίζω στό έξης τά ποιήματα της έποχης των ποιητων εΙναι έκεινα στά όποια

~ ποιητική ρήση όχι μόνο εϊναι μιά σκέψη καί θεσπίζει μιάν ιλήθεια άλλά έπίσης 6ρίσκεται ύποχρεωμένη νά σκέφτεται αύτή τή σκέψη

Υπ αύτή τήν εννοια ό Μαλλαρμέ κατέχει σημαδιακή θέση καθώς

ξέρouμε στι δηλώνει έν εΤδει άπολογισμου της μεγάλης διανοητικης

του κρίσης της δεκαετίας του 1860 πώς ~ σκέψη του αύτοπραγμαshyτώθηκε [sa pensee sest pensee]

Έντούτοις τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος δέν θά μποshy

ρουσε νά εΙναι ενας στοχασμός διότι τό ποίημα δέν προσφέρεται παρά

μόνο μέ τήν πράξη του Τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος

προϋποθέτει oτ~ τό ποΙημα τό δω παίρνε θέση άπέναντ στό έρώτημα

laquoτ( είναι τό σκέπτεσθαιraquo Κα( τι είναι τό σκέπτεσθαι σέ συνθηκες

κατά τ[ς όπoeες τό πο[ημα σταιχεωθετε τό έρώτημα σύμφωνα μέ τά

δεκά του τά έφόδια

Τό ποίημα στέκεται τότε ικουσίως -έννοω χωρίς ~ θέση αύτή νά

όφεtλεταt σέ ύπολογισμό η σέ άνταγwνtστtκότητα- σ ενα εΤοος έντοshy

μης πού εΥναι καί έπικάλυψη ώς πρός τή φιλοσοφία της όποίας ~ πρωτογενής εφεση εΤναι ικρι6ως νά σκέφτεται τόν χρόνο της σκέψης

η νά σκέφτεται τήν έποχή ώς τόπο της συνδυνατότητας των διαφόshy

ρων γενόσημων διαδικασιων (τό ποίημα τό μαθήμιο [matheme] ~ πολιτική καί ό ερωτας5)

Θά πουμε ιπλούστερα στι ~ έποχή των ποιητων σηματοδοτεΙτα

ιπό τήν ένδοποιητική ένεργοποίησηάφορισμών ltτέψης ΚDμbικων σημείων

του ποιήματος στά όποια ~ σκέψη πού τό ποίημα συνιστίi ύποδειshy

κνύεται ~ ίδια ώς συσχέτιση η ιπόκομμα της laquoέν γένειraquo σκέψης

Τά παραδείγματα τέτοιων ιφορισμων ιφθονουν έπιλέγω προφανως

μόνο μερικά

Ό Ρεμπώ παράλληλα μέ τό ίστορικό καί διανοητικό πρόγραμμα

πού ιναθέτει στό ποίημα στίς έπιστολές πρός τόν Ντεμενί καί τόν

Ίζαμπάρ διακηρύσσει τήν ικυρότητα του cogito ώς ινιχνευτικης

ρήτρας γιά κάθε δυνατή σκέψη laquoΕΤναι σφάλμα νά λέμε Σκέφτομαι

148 ΠΟΙΗΣΗ ΙΟ

Θά επρεπε νά λέμε Μέ σκέφτεταιraquo A6τmiddot~ ή καθαίρεσ] της σκέψ]ς

μέσα στήν άνωνυμία μιας lJιαlJρομης έξουσιοlJοτεί τήν οίκειοποί]σή τ]ς ι Ι - Ί

αΠΌ το πo~ημα νοουμενο ως υπαγορευσ-η του ειναι

Οταν ό Μαλλαρμέ όλοκλ]ρώνει τίς πνευματικές του υποθηκες μέ

τόν άφορισμό laquoκάθε σκέψ] στέλνει μιά ζαριάraquo τό laquoκάθεraquo έρχεται νά

υπερκεράσει τήν αυτοτέλεια του ποιήματος μέ τό ζωτικό σύνlJεσμο

πού καθιερώνει άνάμεσα στή σκέψ] στό Τυχαίο καί στόν άριθμό

Στή laquo6αριάraquo ποί]σ) του Τράκλ τήν όποία παραπλανψικά ό

Χάιντεγκερ παρασύρει πρός τήν πλευρά ένός καθαγιασμου της παρουshy

σίας6 οι ένέργειες πού ύποοειχνύουν τή laquoσωτήριαraquo σκέψη -άρα τό έπιτέλεσμα δίχως έπιτέλεσμα μιας άλήθειας- IJέν lJιακρίνονται παρά

στά 6αθύτερα στρώματα μιας έμπεφίας πού συνlJέεται 6έ6αια μέ τήν

όούνη τόν πόνο τό αίμα άλλά πού τό ποtημα τήν άποδίοει μέ μιά

παράξεν] ούlJέτερ] πραότ]τα Παραθέτω τόν Γράκλ στή μετάφρασ]

του Guillevic Ό ούσιώlJ]ς σύνlJεσμος άνάμεσα στήν ενlJεια καί στή lJύναμ] της άλήθειας άποτελεί τό άξίωμα του ποιήματος Δείτε στό

ποί]μα laquoΓκρόντεκraquo τό έξης laquoΓή θερμή φλόγα του πνεύματος τρέφει

σήμερα ενας δυνατός πόνοςraquo Ωστόσο αυτή ή όlJύν] αύτή ή αίμαshy

τηρή άπώλεια εΤνcιt χειρωνακτικές ύλικές χαί όχι μεταφοριχή άπόshy

IJΟσ) κάποιας ήθικης η ίερης παρουσίας Ή σκέψ] κείται μέσα στή

σιωπή του μόχθου

Ματώνει όμως σιωπηλά σέ σπηλιά σκοτεινή

Μιά πιο bOUbTι άνθρωπότητα

Σμιλεύει μέ σκληρά μέταλλα τή σωτήρια κεφαλή

(ltltΣτούς 60υ60ύςraquo)

Ό Γράκλ υποστ]ρίζει ΟΤΙ μία σκέψ] υπόκειται πάντα στήν όρατή

έπιτακτικότ]τα του θανάτου καί οτι ό μόχθος τ]ς εΙναι ιiναυlJoς

οπως αύτή ή έπιτακτικότητα

Πίσω άπό τό έπικυρίαρχο ΨευlJώνuμo8 Άλμπέρτο Καέφο ό Πεσshy

σόα πολλαπλασιάζει τούς άφορισμούς Η παράδοξ] καί ταυτόχρονα

γαλήνια έντασή τους προκύπτει άπό τό ΟΤ γιamp τόν Καέφο ή ούσία

της σχέψ]ς εΙναι νά καταργεί τή σκέψ] Θά μπορουσε κανείς νά

παραθέσει τόν Μαλλαρμέ ό όποίος άφου lJ]λώσει ΟΤΙ ή σκέψ] του

αύτοπραγματώθ-ηχε προσθέτει laquoεΤμαι έντελως νεκρόςraquo έάν δέν ηταν όλοφάνερο πώς ό Καέφο μόνο ποιψής του θανάτου δέν εΙναι Ή μή

149 ALAIN ΒΑDιου Ή έποχή των ποιητων

- σκέψη είναι μαλλον γι αυτόν ή ζωσα σοφία της ίδιας της σκέψης

καί ίδιαιτέρως της φιλοσοφίας στό σύνολό της Τόν παραθέτω στή

μετάφραση του Armand Guibert laquoΥπάρχει κάμποση μεταφυσική στή μή-σκέψηraquo (Ό φύλακας των κοπαδιων ποίημα 5) Ή λέξη laquoμεταφυσικήraquo δείχνει έπαρκως τή σχέση έντομηςέπικάλυψης οπου

διασταυρώνονται τό ποίημα καί ή φιλοσοφία Ό Καέφο υπονοεϊ έμshy

φανως στι τό (φιλοσοφικό) λάθος της μεταφυσικης ηταν πώς έγκαshyταστάθηκε μέσα στόν καταφατικό διαλογισμό της σκέψης Τό ποίημα

άποκαθιστα τό πράγμα στήν ά-σκεψία του Όπως τό λέει άκόμη

δραστικότερα (δ π ποίημα 34) laquoΤίποτα δέν σκέφτεται τίποταraquo Πρόκειται λοιπόν γιά μηδενισμό Καθόλου Ή σκέψη τήν όποία τό

ποίημα διακηρύσσει πώς καταλύεlt μέσα στή μή-σκέψη ώς άληθινή

μεταφυσικιl εΤνα~ ή σκέψη πού ύπόκε~ται στό cogito Διότι ό συνειshyδητός διαλογισμός συνιστα ένα μοναδιστικόΟ η κλειστό έμπόδιο γιά

τήν προφάνεια του εΤναι γιά τήν καθαυτό παρουσία προφάνεια πού

τό σχεδόν άκλόνητο ποιητικό σημα της γιά τόν Καέφο καθώς κα

γιά πολλούς αλλους ποιητές της έποχης των ποιητων είναι ή Γη

11ν σκεφτόμουν τέτοια πράγματα Θά έπαυα τή ΓΎj νά bλέπω Θά ()λεπα μόνο τίς δικές μου σκέψεις (δ π ποίημα 34)

Τό είναι δέν δίνεται μέσα στή σκέψη του είναι γιατί κάθε σκέψη του είναι δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά σκέψη μιας σκέψης

Τό εΤναι δtνεταt μέσα στό άμεσο μιαζ δοκιμασίας εΤναι ΟΤΙ νιώθω

μέσα στό άσυλλόγιστο της δοκιμασίας πού ίσοδυναμεϊ μέ άπόδειξη

Γυρεύω νά πω τΕ νιώθω

δίχως νά σκέφτομαι τ[ νιώθω

Γυρεύω πάνω στήν ίδέα τίς λέξεις νά στηρίξω

κι άνάγκη νά μήν έχω τό διάδρομο

της σκέψης γιά νά ()γω στό λόγο (δ π 46)

Τί είναι έδω ή Ιδέα Ή Ιδέα είναι άκρι6ως ή σκέψη πού δέν είναι

μία σκέψη της σκέψης ή σκέψη πού στερεϊται τή διαμεσολά6ηση του

cogito Ή σκέψη στρώνει laquoδιάδρομοraquo άπό τή στιγμή πού έγκαθίσταshy

ται μόνο σέ σχέση μέ τόν έαυτό της Στόχος γιά τό ποίημα ώς

150 ΠΟlΙΙΣΗ ΙΟ

σκέψη εΙναι νά μήν άκολουθήσει τόν διάδρομο κα αρα νά έπωμιστεί

ευθέως εναν λόγο τέτοιον ωστε άνάμεσα στή σκέψη ώς Ιδέα καί στή

Γη νά μήν ύπάρξει ό χρόνος γιά νά κλειστεί στόν έαυτό της ~ σκέψη

Έτσι προκύπτει ~ σχεδόν άνέφικτη άξίωση ύπό τήν όποία λειτουρshy

γεί τό ποίημα laquoνά ειμαι όλότελα τό εξω του εαυτου μουraquo (δ π 14) Ή σκέψη σύμψωνα μέ τόν άΨοΡισμό πού δίνει τό ποημα του Καέφο

είναι ~ εγερση ενός έξω δίχως έσωτερικότητα Πίσω άπό τό laquoμοντέρνοraquo ψευδώνυμο Αλ6άρο ντέ Κάμπος ό Πεσσόα

λέει ψαινομενικως σχεδόν τό άντίθετο Ό Κάμπος έκθειάζει πράγματι

τήν άπόλυτη έσωτερικότητα σωτήρια προσάρτημα ενός έξω πού δονείται

άπό τό 60υητό της μηχανης κα της έπιθυμίας Εντοτοις ~ αρνηση ερχεται κι έδω νά πλήξει τή σκέψη middotΟχι έπειδή άπαιτείται οπως

ύποστηρίζει ό Καέφο ό νόμος της μή-σκέψης άλλά διότι εΙναι άπαshy Α Κ ~I λ

ραtτητο να μη σκεφτεσαι τιποτα ναμεσα στον αεφο τον οασκα ο

κα στόν πιστότερο μαθητή του τόν Κάμπος ύπάρχει αυτή ~ άνεshy

πασθητη άπόσταση μεταξύ του τίποτα της σκέψης καί της σκέψης

του τποτα Ποημα της 6ης Ιουλίου 1935 ετους θανάτου του Πεσσόα πάντα στή μετάψραση του Γκιμπέρ

Νά μή σκέφτεσαι τfποτα

ε[ναι νά χεις μία ψυχή δική σου κα( άτόφια

Νά μή σκέφτεσαι τ(ποτα

εΤναι νά ζεις μέσα σου

τή ροή κα( τήν άπορροή της ζωης

Πάντως σέ ολες τίς περιπτώσεις ό Καέφο κα ό Κάμπος γυρεύουν

νά έπιμερσουν τόν σύνδεσμο της σκέψης κα του κενου Κάθε άφοshy

ρισμός της σχέψΎ)ζ εΤναι ενας έντοπισμός τοϋ κενού rtci τόν Καέφο τό κενό εΙναι ~ έσωτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό μή

όλικοποιήσιμο έκτός Γιά τόν υστερο Κάμπος τό κενό εΙναι ~ έξωshyτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό ποιητικά άπροσδιόριshy

στο εντός

Γιά τόν Μάντελσταμ --tουλάχιστον τόν Μάντελσταμ των σπουshy

δαίων ποιημάτων της δεκαετίας του είκοσι- ~ ποίηση κατηχεί τή

σκέψη ώς σκέψη τού αίώνα Πιό συγκεκριμένα τό ποημα ρωτάει

ποιοί εΙναι οί οροι μιας σκέψης πού ένστερνίζεται τόν σεισμό του 1917 καί ολες του τις συνέπειες Ή πολεμική του ποιήματος στρέψεται

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 3: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

145 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή των ΠOΙΎjτων

γενικότερα τό λOγOτέχνΎjμα) άνampγεται σέ ύπόδειγμα των συμbαντικων διαδιshy

κασιων του χωρου της τέχνΎjς Από

μιά ιΧΠOψΎj έπαναλαμbampνεται τό διάshy

bΎjμα του Nietzsche καΙ του Heidegshyger σέ άντίpΡOΠΎj ομως κατεύθυνσΎj γιά νamp άναδειχθεί μιά διαφορετική σχέσYj

ποιητικης pήσΎjς καί φιλοσοφικου στοshy

χασμου Καταγγέλλοντας τό χαίντεshy

γκεριανό κλΎjΡOδότημα ώς συyκό)Jιηshy

ση της φιλοσοφίας μέ τόν ΠOΙΎjτικό ΤΎjς

ορο κα[ άναγγέλλοντας παράλλΎjλα τό

τέλος της laquoέποχης των ποιητωνraquo ό

Μπαντιού φιλοοοξει νά άπελεuθερώσει

τή φιλοσοφική σκέψη άπό τόν laquoφετιshy

χισμό της λογοτεχνίαςraquo

Ωστόσο ή άΠOΠOίΎjσYj της ΠOΙΎjΤΙshy

κόστpOφΎjς εκτροπης μιας όρσμένης

φιλοσοφίας δέν συνοδεύεται από υίοθέshy

ΤΎjση του πλατωνικου έξΟbελισμου των

ΠOΙΎjτων Τό ΠOΙΎjΤΙΚO εργο και κατ

έξοχήν γιά τόν Μπαντιού τό εργο του

MaJlarme παραμένει προνομιακός χώshyρος καί ορος γιamp τήν άνίχνευση των

κρίσιμων άλΎjθειων πού ύφαίνουν τόν

σύγχρονο όρθολογισμό Ο συγγραφέας

τίς εντοπίζει οχι μέ θεωpΎjτικές γενιshy

κεύσεις περί λογοτεχνικης αίσθΎjτικης

αλλά εγκύπτοντας στή γλωσσική ύλιshy

κόΤΎjτα του ποιήματος Στό κείμενο πού

άκολουθει -παρέμbaσΎj σέ μιamp σεμιναshyριακή συνάνΤΎjσΎj φιλοσόφων και ποιηshy

των- τό στοχαστικό 6άθος της επιshy

χεφΎjματoλoγίας συνυφαίνεται μέ τή

ρώμΎj του ΠOΙΎjΤΙΚOυ λόγου στοιχείο

πού τό καθιστα προσιτό στόν άμύΎjΤO

άναγνώστη Γιamp οποιον εχει άχούσει την

εΠΙbλητική φωνή του Άλέν Μπαντιού

νά απαγγέλλει οί στίχοι πού σχολιάζει

κερδίζουν μιά ξεχωριστή φόpτισYj

EίσΎjγήθηκα τήν ίδέα μιας έποχης των ποιητών τό 19892 Παρά τή λέξη laquoποιητωνraquo ή έποχή των ποιητών δέν εΤναι ένύshy

παρχτη κατηγορία της πoίησΎJς Δέν δήλωσαν οί ποιητές ΟΤΙ αυτη

ηταν ή εποχή τους Πιθανως όρισμένοι -πρόχειται Όμως γιά γνώρισμα

πού ύποδηλώνει μαλλον τή λήξη της εν λόγψ έποχης- νά πηραν τήν

πόζα του laquoμοντέρνου ποιητηraquo προφήτη άποτραbηγμένου άπό τόν

καφό του ό όποίΌς προφέρει τούς χρίσιμους άφορισμούς πού ύφαίνουν

τήν άπόΥνωση της σκέψης Δέν άναφέρομαι σ αύτή τήν laquoπροσωκραshy

τικήraquo φιλοδοξία

Παρά τή λέξη laquoέποχήraquo ή κατηγορία δέν εΊναι ίστοριαχή Δέν

φιλοδοξεΙ νά περιοδολογήσει τήν ποίηση σύμφωνα μέ τίς δικές της

τομές Βέ6αια τοποθετω -άορίστως- αύτή τήν έποχή άνάμεσα στήν

Παρισινή Κομμούνα χαί στήν περίοδο μετά τόν Δ~ύτερo Παγκόσμιο

Πόλεμο μεταξύ 1870 καί 1960 η μεταξύ του Rimbaud χαί του

Celan μέ ούράνιο προάγγελο τόν HOlderlin Όμως αύτή ή όρωθέτηση παραμένει έξωτερική ως πρός τήν χατηγορία

146 ΠΟΙΗΣΗ 10

Τέλος δέν πρόκειται γιά αίσampητικ-ή καΤΎjγOρία η γιά κρίσΎ) προτιshy

μήσεως Δέν λέω πώς οι laquoμεγάλοι ποιητέςraquo της περιόδου εΤναι είδικά

οί ποιψές της έποχης των ποιψων Ή προσωπική μου ΠΡΟτίμΎjltrη

περιλαμ6άνει έπίσΎjς τόν Hugo τόν Hopkins η τόν TS ΕΙίοΙ πού δέν

τούς έΥΥράφω ώς ΠOΙΎjτές της έποχης των ποιψων σέ άντιδιαστολή

μέ τόν Μαλλαρμέ τόν Ρεμπώ τόν ΤrakJ τόν Pessoa τόν Μάντελshy

σταμ η τόν Τσέλαν πού τούς έΥΥράφω καί πού έπίσΎ)ς μου άρέσουν

ώς καθαροί ποιψές άν καί μάλλον ιΧπό διαφορετικό πρίσμα

Ή έποχή των ποιητων εΙναι φιλοσοφική καΤΎjγOρία Οργανώνει μιά ΙδιαίτεΡΎj σκέψΎj Οσον aφορii τό δέσιμο του ποιήματος καί της

φιλοσοφίας τό πως αυτό τό δέσιμο καθiσταται όρατό άπό τή σκοπιά

της ίδιας της φιλοσοφίας Τό laquoέποχήraquo παραπέμπει σέ μία έποχική

κατάστασΎj της φ ιλοσοφίας Καί τό laquoΠOΙΎjτωνraquo παραπέμπει στό ΠOίΎjshy

μα ώς ορο [condition] ιΧνέκαθεν της φιλοσοφίας

Ονομάζω laquoέποχή των ΠOΙΎjτωνraquo έκείνΎj τήν ίδιαίτερΎj φάσΎj της

ιστορίας της φιλοσοφίας κατά τήν όποία ή φιλοσοφία σuγκολλiiται

δΎjλαδή παραχωρεί τή δικαιοδοσία ΤΎjς η καθυποτάσσεται σέ μόνο εναν

ιΧπό τούς ορους της3 τουτο σuμ6αίνει κατά κύριο λόγο

- μέ τόν έπιστημ-ονικό δρο στά πλαίσια των διαφόρων μεταπτώshy

σεων του θετικισμου καί της θεωρίας περί προόδου

- μέ τόν ΠOλιτtκό ορα στά πλα(σια των διαφόρων μεταπτώσεων

της έπαναστατικης πολιτικης φιλοσοφίας

- μέ ενα κράμα των δύο στά πλαίσια του μαρξισμου πού θεωΡΎjshy

τικοποιήθηκε ώς laquoέπιστημονικός σοσιαλισμόςraquo δηλαδή οπου συγκεshy

ράστηκαν μία έπιστήμη της Ιστορίας κι ενας έπαναστατικός 6ολοshy

νταρισμός ή φιλοσοφική προ6ολή των όποίων ύπηρξε ό διαλεκτικός

ύλισμός

Υπό τέτοιους ορους κληροδοτημένους ιΧπό τόν 190 αίώνα τό ποίημα

μπορείνά έπωμιστεί στά πλαίσια της σκέψης λειτουργίες πού άφήshy

νονται ιΧκάλυπτες ιΧπό τή φιλοσοφία τήν όποία ή συγκόλλησή της

στομώνει η παραλύει

Οφείλω νά καταστήσω σαφές οτι γιά μένα ή ποίησΎ) εΙναι πάντα

ενας τόπος σκέψης καί γιά τήν ιΧκρί6εια μία διαδικασία άλήθειας shy

η γενόσημη Οιαδικασία- laquoΕποχή των ποιητωνraquo δέν ύποδηλώνει

διόλου κάποια laquoείσοδο σέ σκέψΎJraquo του ποιήματος οϋτε έξ άλλου τό

laquoτέλοςraquo της έποχης ποιητων τήν ιΧναγκαιότητα του όποίου προκρίνω

φιλοσοφικως σημαίνει τήν άποκήρυξη της laquoσκεπτόμενηςraquo ποίησης

147 ΑLΑΙΝ BADOU Ή έποχή των ποιητών

Έννοω άπλως τουτο στά πλαίσια μιίiς κατάστασης οπου ~ φιλοσοφία

συνυφαίνεται είτε μέ τήν έπιστήμη εΤτε μέ τήν πολιτική όρισμένοι

ποιητές η μίiλλoν όρισμένα ποιήματα ερχονται καί καταλαμ6άνουν

τή θέση άπό τήν όποία κανονικά διακηρύσσονται οί καθαυτό φιλοσοshy

φικές στρατηγικές της σκέψης

Τό κέντρο 6άρους αύτης της κατάληψης εγκειται νομίζω στό έξης τά ποιήματα της έποχης των ποιητων εΙναι έκεινα στά όποια

~ ποιητική ρήση όχι μόνο εϊναι μιά σκέψη καί θεσπίζει μιάν ιλήθεια άλλά έπίσης 6ρίσκεται ύποχρεωμένη νά σκέφτεται αύτή τή σκέψη

Υπ αύτή τήν εννοια ό Μαλλαρμέ κατέχει σημαδιακή θέση καθώς

ξέρouμε στι δηλώνει έν εΤδει άπολογισμου της μεγάλης διανοητικης

του κρίσης της δεκαετίας του 1860 πώς ~ σκέψη του αύτοπραγμαshyτώθηκε [sa pensee sest pensee]

Έντούτοις τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος δέν θά μποshy

ρουσε νά εΙναι ενας στοχασμός διότι τό ποίημα δέν προσφέρεται παρά

μόνο μέ τήν πράξη του Τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος

προϋποθέτει oτ~ τό ποΙημα τό δω παίρνε θέση άπέναντ στό έρώτημα

laquoτ( είναι τό σκέπτεσθαιraquo Κα( τι είναι τό σκέπτεσθαι σέ συνθηκες

κατά τ[ς όπoeες τό πο[ημα σταιχεωθετε τό έρώτημα σύμφωνα μέ τά

δεκά του τά έφόδια

Τό ποίημα στέκεται τότε ικουσίως -έννοω χωρίς ~ θέση αύτή νά

όφεtλεταt σέ ύπολογισμό η σέ άνταγwνtστtκότητα- σ ενα εΤοος έντοshy

μης πού εΥναι καί έπικάλυψη ώς πρός τή φιλοσοφία της όποίας ~ πρωτογενής εφεση εΤναι ικρι6ως νά σκέφτεται τόν χρόνο της σκέψης

η νά σκέφτεται τήν έποχή ώς τόπο της συνδυνατότητας των διαφόshy

ρων γενόσημων διαδικασιων (τό ποίημα τό μαθήμιο [matheme] ~ πολιτική καί ό ερωτας5)

Θά πουμε ιπλούστερα στι ~ έποχή των ποιητων σηματοδοτεΙτα

ιπό τήν ένδοποιητική ένεργοποίησηάφορισμών ltτέψης ΚDμbικων σημείων

του ποιήματος στά όποια ~ σκέψη πού τό ποίημα συνιστίi ύποδειshy

κνύεται ~ ίδια ώς συσχέτιση η ιπόκομμα της laquoέν γένειraquo σκέψης

Τά παραδείγματα τέτοιων ιφορισμων ιφθονουν έπιλέγω προφανως

μόνο μερικά

Ό Ρεμπώ παράλληλα μέ τό ίστορικό καί διανοητικό πρόγραμμα

πού ιναθέτει στό ποίημα στίς έπιστολές πρός τόν Ντεμενί καί τόν

Ίζαμπάρ διακηρύσσει τήν ικυρότητα του cogito ώς ινιχνευτικης

ρήτρας γιά κάθε δυνατή σκέψη laquoΕΤναι σφάλμα νά λέμε Σκέφτομαι

148 ΠΟΙΗΣΗ ΙΟ

Θά επρεπε νά λέμε Μέ σκέφτεταιraquo A6τmiddot~ ή καθαίρεσ] της σκέψ]ς

μέσα στήν άνωνυμία μιας lJιαlJρομης έξουσιοlJοτεί τήν οίκειοποί]σή τ]ς ι Ι - Ί

αΠΌ το πo~ημα νοουμενο ως υπαγορευσ-η του ειναι

Οταν ό Μαλλαρμέ όλοκλ]ρώνει τίς πνευματικές του υποθηκες μέ

τόν άφορισμό laquoκάθε σκέψ] στέλνει μιά ζαριάraquo τό laquoκάθεraquo έρχεται νά

υπερκεράσει τήν αυτοτέλεια του ποιήματος μέ τό ζωτικό σύνlJεσμο

πού καθιερώνει άνάμεσα στή σκέψ] στό Τυχαίο καί στόν άριθμό

Στή laquo6αριάraquo ποί]σ) του Τράκλ τήν όποία παραπλανψικά ό

Χάιντεγκερ παρασύρει πρός τήν πλευρά ένός καθαγιασμου της παρουshy

σίας6 οι ένέργειες πού ύποοειχνύουν τή laquoσωτήριαraquo σκέψη -άρα τό έπιτέλεσμα δίχως έπιτέλεσμα μιας άλήθειας- IJέν lJιακρίνονται παρά

στά 6αθύτερα στρώματα μιας έμπεφίας πού συνlJέεται 6έ6αια μέ τήν

όούνη τόν πόνο τό αίμα άλλά πού τό ποtημα τήν άποδίοει μέ μιά

παράξεν] ούlJέτερ] πραότ]τα Παραθέτω τόν Γράκλ στή μετάφρασ]

του Guillevic Ό ούσιώlJ]ς σύνlJεσμος άνάμεσα στήν ενlJεια καί στή lJύναμ] της άλήθειας άποτελεί τό άξίωμα του ποιήματος Δείτε στό

ποί]μα laquoΓκρόντεκraquo τό έξης laquoΓή θερμή φλόγα του πνεύματος τρέφει

σήμερα ενας δυνατός πόνοςraquo Ωστόσο αυτή ή όlJύν] αύτή ή αίμαshy

τηρή άπώλεια εΤνcιt χειρωνακτικές ύλικές χαί όχι μεταφοριχή άπόshy

IJΟσ) κάποιας ήθικης η ίερης παρουσίας Ή σκέψ] κείται μέσα στή

σιωπή του μόχθου

Ματώνει όμως σιωπηλά σέ σπηλιά σκοτεινή

Μιά πιο bOUbTι άνθρωπότητα

Σμιλεύει μέ σκληρά μέταλλα τή σωτήρια κεφαλή

(ltltΣτούς 60υ60ύςraquo)

Ό Γράκλ υποστ]ρίζει ΟΤΙ μία σκέψ] υπόκειται πάντα στήν όρατή

έπιτακτικότ]τα του θανάτου καί οτι ό μόχθος τ]ς εΙναι ιiναυlJoς

οπως αύτή ή έπιτακτικότητα

Πίσω άπό τό έπικυρίαρχο ΨευlJώνuμo8 Άλμπέρτο Καέφο ό Πεσshy

σόα πολλαπλασιάζει τούς άφορισμούς Η παράδοξ] καί ταυτόχρονα

γαλήνια έντασή τους προκύπτει άπό τό ΟΤ γιamp τόν Καέφο ή ούσία

της σχέψ]ς εΙναι νά καταργεί τή σκέψ] Θά μπορουσε κανείς νά

παραθέσει τόν Μαλλαρμέ ό όποίος άφου lJ]λώσει ΟΤΙ ή σκέψ] του

αύτοπραγματώθ-ηχε προσθέτει laquoεΤμαι έντελως νεκρόςraquo έάν δέν ηταν όλοφάνερο πώς ό Καέφο μόνο ποιψής του θανάτου δέν εΙναι Ή μή

149 ALAIN ΒΑDιου Ή έποχή των ποιητων

- σκέψη είναι μαλλον γι αυτόν ή ζωσα σοφία της ίδιας της σκέψης

καί ίδιαιτέρως της φιλοσοφίας στό σύνολό της Τόν παραθέτω στή

μετάφραση του Armand Guibert laquoΥπάρχει κάμποση μεταφυσική στή μή-σκέψηraquo (Ό φύλακας των κοπαδιων ποίημα 5) Ή λέξη laquoμεταφυσικήraquo δείχνει έπαρκως τή σχέση έντομηςέπικάλυψης οπου

διασταυρώνονται τό ποίημα καί ή φιλοσοφία Ό Καέφο υπονοεϊ έμshy

φανως στι τό (φιλοσοφικό) λάθος της μεταφυσικης ηταν πώς έγκαshyταστάθηκε μέσα στόν καταφατικό διαλογισμό της σκέψης Τό ποίημα

άποκαθιστα τό πράγμα στήν ά-σκεψία του Όπως τό λέει άκόμη

δραστικότερα (δ π ποίημα 34) laquoΤίποτα δέν σκέφτεται τίποταraquo Πρόκειται λοιπόν γιά μηδενισμό Καθόλου Ή σκέψη τήν όποία τό

ποίημα διακηρύσσει πώς καταλύεlt μέσα στή μή-σκέψη ώς άληθινή

μεταφυσικιl εΤνα~ ή σκέψη πού ύπόκε~ται στό cogito Διότι ό συνειshyδητός διαλογισμός συνιστα ένα μοναδιστικόΟ η κλειστό έμπόδιο γιά

τήν προφάνεια του εΤναι γιά τήν καθαυτό παρουσία προφάνεια πού

τό σχεδόν άκλόνητο ποιητικό σημα της γιά τόν Καέφο καθώς κα

γιά πολλούς αλλους ποιητές της έποχης των ποιητων είναι ή Γη

11ν σκεφτόμουν τέτοια πράγματα Θά έπαυα τή ΓΎj νά bλέπω Θά ()λεπα μόνο τίς δικές μου σκέψεις (δ π ποίημα 34)

Τό είναι δέν δίνεται μέσα στή σκέψη του είναι γιατί κάθε σκέψη του είναι δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά σκέψη μιας σκέψης

Τό εΤναι δtνεταt μέσα στό άμεσο μιαζ δοκιμασίας εΤναι ΟΤΙ νιώθω

μέσα στό άσυλλόγιστο της δοκιμασίας πού ίσοδυναμεϊ μέ άπόδειξη

Γυρεύω νά πω τΕ νιώθω

δίχως νά σκέφτομαι τ[ νιώθω

Γυρεύω πάνω στήν ίδέα τίς λέξεις νά στηρίξω

κι άνάγκη νά μήν έχω τό διάδρομο

της σκέψης γιά νά ()γω στό λόγο (δ π 46)

Τί είναι έδω ή Ιδέα Ή Ιδέα είναι άκρι6ως ή σκέψη πού δέν είναι

μία σκέψη της σκέψης ή σκέψη πού στερεϊται τή διαμεσολά6ηση του

cogito Ή σκέψη στρώνει laquoδιάδρομοraquo άπό τή στιγμή πού έγκαθίσταshy

ται μόνο σέ σχέση μέ τόν έαυτό της Στόχος γιά τό ποίημα ώς

150 ΠΟlΙΙΣΗ ΙΟ

σκέψη εΙναι νά μήν άκολουθήσει τόν διάδρομο κα αρα νά έπωμιστεί

ευθέως εναν λόγο τέτοιον ωστε άνάμεσα στή σκέψη ώς Ιδέα καί στή

Γη νά μήν ύπάρξει ό χρόνος γιά νά κλειστεί στόν έαυτό της ~ σκέψη

Έτσι προκύπτει ~ σχεδόν άνέφικτη άξίωση ύπό τήν όποία λειτουρshy

γεί τό ποίημα laquoνά ειμαι όλότελα τό εξω του εαυτου μουraquo (δ π 14) Ή σκέψη σύμψωνα μέ τόν άΨοΡισμό πού δίνει τό ποημα του Καέφο

είναι ~ εγερση ενός έξω δίχως έσωτερικότητα Πίσω άπό τό laquoμοντέρνοraquo ψευδώνυμο Αλ6άρο ντέ Κάμπος ό Πεσσόα

λέει ψαινομενικως σχεδόν τό άντίθετο Ό Κάμπος έκθειάζει πράγματι

τήν άπόλυτη έσωτερικότητα σωτήρια προσάρτημα ενός έξω πού δονείται

άπό τό 60υητό της μηχανης κα της έπιθυμίας Εντοτοις ~ αρνηση ερχεται κι έδω νά πλήξει τή σκέψη middotΟχι έπειδή άπαιτείται οπως

ύποστηρίζει ό Καέφο ό νόμος της μή-σκέψης άλλά διότι εΙναι άπαshy Α Κ ~I λ

ραtτητο να μη σκεφτεσαι τιποτα ναμεσα στον αεφο τον οασκα ο

κα στόν πιστότερο μαθητή του τόν Κάμπος ύπάρχει αυτή ~ άνεshy

πασθητη άπόσταση μεταξύ του τίποτα της σκέψης καί της σκέψης

του τποτα Ποημα της 6ης Ιουλίου 1935 ετους θανάτου του Πεσσόα πάντα στή μετάψραση του Γκιμπέρ

Νά μή σκέφτεσαι τfποτα

ε[ναι νά χεις μία ψυχή δική σου κα( άτόφια

Νά μή σκέφτεσαι τ(ποτα

εΤναι νά ζεις μέσα σου

τή ροή κα( τήν άπορροή της ζωης

Πάντως σέ ολες τίς περιπτώσεις ό Καέφο κα ό Κάμπος γυρεύουν

νά έπιμερσουν τόν σύνδεσμο της σκέψης κα του κενου Κάθε άφοshy

ρισμός της σχέψΎ)ζ εΤναι ενας έντοπισμός τοϋ κενού rtci τόν Καέφο τό κενό εΙναι ~ έσωτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό μή

όλικοποιήσιμο έκτός Γιά τόν υστερο Κάμπος τό κενό εΙναι ~ έξωshyτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό ποιητικά άπροσδιόριshy

στο εντός

Γιά τόν Μάντελσταμ --tουλάχιστον τόν Μάντελσταμ των σπουshy

δαίων ποιημάτων της δεκαετίας του είκοσι- ~ ποίηση κατηχεί τή

σκέψη ώς σκέψη τού αίώνα Πιό συγκεκριμένα τό ποημα ρωτάει

ποιοί εΙναι οί οροι μιας σκέψης πού ένστερνίζεται τόν σεισμό του 1917 καί ολες του τις συνέπειες Ή πολεμική του ποιήματος στρέψεται

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 4: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

146 ΠΟΙΗΣΗ 10

Τέλος δέν πρόκειται γιά αίσampητικ-ή καΤΎjγOρία η γιά κρίσΎ) προτιshy

μήσεως Δέν λέω πώς οι laquoμεγάλοι ποιητέςraquo της περιόδου εΤναι είδικά

οί ποιψές της έποχης των ποιψων Ή προσωπική μου ΠΡΟτίμΎjltrη

περιλαμ6άνει έπίσΎjς τόν Hugo τόν Hopkins η τόν TS ΕΙίοΙ πού δέν

τούς έΥΥράφω ώς ΠOΙΎjτές της έποχης των ποιψων σέ άντιδιαστολή

μέ τόν Μαλλαρμέ τόν Ρεμπώ τόν ΤrakJ τόν Pessoa τόν Μάντελshy

σταμ η τόν Τσέλαν πού τούς έΥΥράφω καί πού έπίσΎ)ς μου άρέσουν

ώς καθαροί ποιψές άν καί μάλλον ιΧπό διαφορετικό πρίσμα

Ή έποχή των ποιητων εΙναι φιλοσοφική καΤΎjγOρία Οργανώνει μιά ΙδιαίτεΡΎj σκέψΎj Οσον aφορii τό δέσιμο του ποιήματος καί της

φιλοσοφίας τό πως αυτό τό δέσιμο καθiσταται όρατό άπό τή σκοπιά

της ίδιας της φιλοσοφίας Τό laquoέποχήraquo παραπέμπει σέ μία έποχική

κατάστασΎj της φ ιλοσοφίας Καί τό laquoΠOΙΎjτωνraquo παραπέμπει στό ΠOίΎjshy

μα ώς ορο [condition] ιΧνέκαθεν της φιλοσοφίας

Ονομάζω laquoέποχή των ΠOΙΎjτωνraquo έκείνΎj τήν ίδιαίτερΎj φάσΎj της

ιστορίας της φιλοσοφίας κατά τήν όποία ή φιλοσοφία σuγκολλiiται

δΎjλαδή παραχωρεί τή δικαιοδοσία ΤΎjς η καθυποτάσσεται σέ μόνο εναν

ιΧπό τούς ορους της3 τουτο σuμ6αίνει κατά κύριο λόγο

- μέ τόν έπιστημ-ονικό δρο στά πλαίσια των διαφόρων μεταπτώshy

σεων του θετικισμου καί της θεωρίας περί προόδου

- μέ τόν ΠOλιτtκό ορα στά πλα(σια των διαφόρων μεταπτώσεων

της έπαναστατικης πολιτικης φιλοσοφίας

- μέ ενα κράμα των δύο στά πλαίσια του μαρξισμου πού θεωΡΎjshy

τικοποιήθηκε ώς laquoέπιστημονικός σοσιαλισμόςraquo δηλαδή οπου συγκεshy

ράστηκαν μία έπιστήμη της Ιστορίας κι ενας έπαναστατικός 6ολοshy

νταρισμός ή φιλοσοφική προ6ολή των όποίων ύπηρξε ό διαλεκτικός

ύλισμός

Υπό τέτοιους ορους κληροδοτημένους ιΧπό τόν 190 αίώνα τό ποίημα

μπορείνά έπωμιστεί στά πλαίσια της σκέψης λειτουργίες πού άφήshy

νονται ιΧκάλυπτες ιΧπό τή φιλοσοφία τήν όποία ή συγκόλλησή της

στομώνει η παραλύει

Οφείλω νά καταστήσω σαφές οτι γιά μένα ή ποίησΎ) εΙναι πάντα

ενας τόπος σκέψης καί γιά τήν ιΧκρί6εια μία διαδικασία άλήθειας shy

η γενόσημη Οιαδικασία- laquoΕποχή των ποιητωνraquo δέν ύποδηλώνει

διόλου κάποια laquoείσοδο σέ σκέψΎJraquo του ποιήματος οϋτε έξ άλλου τό

laquoτέλοςraquo της έποχης ποιητων τήν ιΧναγκαιότητα του όποίου προκρίνω

φιλοσοφικως σημαίνει τήν άποκήρυξη της laquoσκεπτόμενηςraquo ποίησης

147 ΑLΑΙΝ BADOU Ή έποχή των ποιητών

Έννοω άπλως τουτο στά πλαίσια μιίiς κατάστασης οπου ~ φιλοσοφία

συνυφαίνεται είτε μέ τήν έπιστήμη εΤτε μέ τήν πολιτική όρισμένοι

ποιητές η μίiλλoν όρισμένα ποιήματα ερχονται καί καταλαμ6άνουν

τή θέση άπό τήν όποία κανονικά διακηρύσσονται οί καθαυτό φιλοσοshy

φικές στρατηγικές της σκέψης

Τό κέντρο 6άρους αύτης της κατάληψης εγκειται νομίζω στό έξης τά ποιήματα της έποχης των ποιητων εΙναι έκεινα στά όποια

~ ποιητική ρήση όχι μόνο εϊναι μιά σκέψη καί θεσπίζει μιάν ιλήθεια άλλά έπίσης 6ρίσκεται ύποχρεωμένη νά σκέφτεται αύτή τή σκέψη

Υπ αύτή τήν εννοια ό Μαλλαρμέ κατέχει σημαδιακή θέση καθώς

ξέρouμε στι δηλώνει έν εΤδει άπολογισμου της μεγάλης διανοητικης

του κρίσης της δεκαετίας του 1860 πώς ~ σκέψη του αύτοπραγμαshyτώθηκε [sa pensee sest pensee]

Έντούτοις τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος δέν θά μποshy

ρουσε νά εΙναι ενας στοχασμός διότι τό ποίημα δέν προσφέρεται παρά

μόνο μέ τήν πράξη του Τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος

προϋποθέτει oτ~ τό ποΙημα τό δω παίρνε θέση άπέναντ στό έρώτημα

laquoτ( είναι τό σκέπτεσθαιraquo Κα( τι είναι τό σκέπτεσθαι σέ συνθηκες

κατά τ[ς όπoeες τό πο[ημα σταιχεωθετε τό έρώτημα σύμφωνα μέ τά

δεκά του τά έφόδια

Τό ποίημα στέκεται τότε ικουσίως -έννοω χωρίς ~ θέση αύτή νά

όφεtλεταt σέ ύπολογισμό η σέ άνταγwνtστtκότητα- σ ενα εΤοος έντοshy

μης πού εΥναι καί έπικάλυψη ώς πρός τή φιλοσοφία της όποίας ~ πρωτογενής εφεση εΤναι ικρι6ως νά σκέφτεται τόν χρόνο της σκέψης

η νά σκέφτεται τήν έποχή ώς τόπο της συνδυνατότητας των διαφόshy

ρων γενόσημων διαδικασιων (τό ποίημα τό μαθήμιο [matheme] ~ πολιτική καί ό ερωτας5)

Θά πουμε ιπλούστερα στι ~ έποχή των ποιητων σηματοδοτεΙτα

ιπό τήν ένδοποιητική ένεργοποίησηάφορισμών ltτέψης ΚDμbικων σημείων

του ποιήματος στά όποια ~ σκέψη πού τό ποίημα συνιστίi ύποδειshy

κνύεται ~ ίδια ώς συσχέτιση η ιπόκομμα της laquoέν γένειraquo σκέψης

Τά παραδείγματα τέτοιων ιφορισμων ιφθονουν έπιλέγω προφανως

μόνο μερικά

Ό Ρεμπώ παράλληλα μέ τό ίστορικό καί διανοητικό πρόγραμμα

πού ιναθέτει στό ποίημα στίς έπιστολές πρός τόν Ντεμενί καί τόν

Ίζαμπάρ διακηρύσσει τήν ικυρότητα του cogito ώς ινιχνευτικης

ρήτρας γιά κάθε δυνατή σκέψη laquoΕΤναι σφάλμα νά λέμε Σκέφτομαι

148 ΠΟΙΗΣΗ ΙΟ

Θά επρεπε νά λέμε Μέ σκέφτεταιraquo A6τmiddot~ ή καθαίρεσ] της σκέψ]ς

μέσα στήν άνωνυμία μιας lJιαlJρομης έξουσιοlJοτεί τήν οίκειοποί]σή τ]ς ι Ι - Ί

αΠΌ το πo~ημα νοουμενο ως υπαγορευσ-η του ειναι

Οταν ό Μαλλαρμέ όλοκλ]ρώνει τίς πνευματικές του υποθηκες μέ

τόν άφορισμό laquoκάθε σκέψ] στέλνει μιά ζαριάraquo τό laquoκάθεraquo έρχεται νά

υπερκεράσει τήν αυτοτέλεια του ποιήματος μέ τό ζωτικό σύνlJεσμο

πού καθιερώνει άνάμεσα στή σκέψ] στό Τυχαίο καί στόν άριθμό

Στή laquo6αριάraquo ποί]σ) του Τράκλ τήν όποία παραπλανψικά ό

Χάιντεγκερ παρασύρει πρός τήν πλευρά ένός καθαγιασμου της παρουshy

σίας6 οι ένέργειες πού ύποοειχνύουν τή laquoσωτήριαraquo σκέψη -άρα τό έπιτέλεσμα δίχως έπιτέλεσμα μιας άλήθειας- IJέν lJιακρίνονται παρά

στά 6αθύτερα στρώματα μιας έμπεφίας πού συνlJέεται 6έ6αια μέ τήν

όούνη τόν πόνο τό αίμα άλλά πού τό ποtημα τήν άποδίοει μέ μιά

παράξεν] ούlJέτερ] πραότ]τα Παραθέτω τόν Γράκλ στή μετάφρασ]

του Guillevic Ό ούσιώlJ]ς σύνlJεσμος άνάμεσα στήν ενlJεια καί στή lJύναμ] της άλήθειας άποτελεί τό άξίωμα του ποιήματος Δείτε στό

ποί]μα laquoΓκρόντεκraquo τό έξης laquoΓή θερμή φλόγα του πνεύματος τρέφει

σήμερα ενας δυνατός πόνοςraquo Ωστόσο αυτή ή όlJύν] αύτή ή αίμαshy

τηρή άπώλεια εΤνcιt χειρωνακτικές ύλικές χαί όχι μεταφοριχή άπόshy

IJΟσ) κάποιας ήθικης η ίερης παρουσίας Ή σκέψ] κείται μέσα στή

σιωπή του μόχθου

Ματώνει όμως σιωπηλά σέ σπηλιά σκοτεινή

Μιά πιο bOUbTι άνθρωπότητα

Σμιλεύει μέ σκληρά μέταλλα τή σωτήρια κεφαλή

(ltltΣτούς 60υ60ύςraquo)

Ό Γράκλ υποστ]ρίζει ΟΤΙ μία σκέψ] υπόκειται πάντα στήν όρατή

έπιτακτικότ]τα του θανάτου καί οτι ό μόχθος τ]ς εΙναι ιiναυlJoς

οπως αύτή ή έπιτακτικότητα

Πίσω άπό τό έπικυρίαρχο ΨευlJώνuμo8 Άλμπέρτο Καέφο ό Πεσshy

σόα πολλαπλασιάζει τούς άφορισμούς Η παράδοξ] καί ταυτόχρονα

γαλήνια έντασή τους προκύπτει άπό τό ΟΤ γιamp τόν Καέφο ή ούσία

της σχέψ]ς εΙναι νά καταργεί τή σκέψ] Θά μπορουσε κανείς νά

παραθέσει τόν Μαλλαρμέ ό όποίος άφου lJ]λώσει ΟΤΙ ή σκέψ] του

αύτοπραγματώθ-ηχε προσθέτει laquoεΤμαι έντελως νεκρόςraquo έάν δέν ηταν όλοφάνερο πώς ό Καέφο μόνο ποιψής του θανάτου δέν εΙναι Ή μή

149 ALAIN ΒΑDιου Ή έποχή των ποιητων

- σκέψη είναι μαλλον γι αυτόν ή ζωσα σοφία της ίδιας της σκέψης

καί ίδιαιτέρως της φιλοσοφίας στό σύνολό της Τόν παραθέτω στή

μετάφραση του Armand Guibert laquoΥπάρχει κάμποση μεταφυσική στή μή-σκέψηraquo (Ό φύλακας των κοπαδιων ποίημα 5) Ή λέξη laquoμεταφυσικήraquo δείχνει έπαρκως τή σχέση έντομηςέπικάλυψης οπου

διασταυρώνονται τό ποίημα καί ή φιλοσοφία Ό Καέφο υπονοεϊ έμshy

φανως στι τό (φιλοσοφικό) λάθος της μεταφυσικης ηταν πώς έγκαshyταστάθηκε μέσα στόν καταφατικό διαλογισμό της σκέψης Τό ποίημα

άποκαθιστα τό πράγμα στήν ά-σκεψία του Όπως τό λέει άκόμη

δραστικότερα (δ π ποίημα 34) laquoΤίποτα δέν σκέφτεται τίποταraquo Πρόκειται λοιπόν γιά μηδενισμό Καθόλου Ή σκέψη τήν όποία τό

ποίημα διακηρύσσει πώς καταλύεlt μέσα στή μή-σκέψη ώς άληθινή

μεταφυσικιl εΤνα~ ή σκέψη πού ύπόκε~ται στό cogito Διότι ό συνειshyδητός διαλογισμός συνιστα ένα μοναδιστικόΟ η κλειστό έμπόδιο γιά

τήν προφάνεια του εΤναι γιά τήν καθαυτό παρουσία προφάνεια πού

τό σχεδόν άκλόνητο ποιητικό σημα της γιά τόν Καέφο καθώς κα

γιά πολλούς αλλους ποιητές της έποχης των ποιητων είναι ή Γη

11ν σκεφτόμουν τέτοια πράγματα Θά έπαυα τή ΓΎj νά bλέπω Θά ()λεπα μόνο τίς δικές μου σκέψεις (δ π ποίημα 34)

Τό είναι δέν δίνεται μέσα στή σκέψη του είναι γιατί κάθε σκέψη του είναι δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά σκέψη μιας σκέψης

Τό εΤναι δtνεταt μέσα στό άμεσο μιαζ δοκιμασίας εΤναι ΟΤΙ νιώθω

μέσα στό άσυλλόγιστο της δοκιμασίας πού ίσοδυναμεϊ μέ άπόδειξη

Γυρεύω νά πω τΕ νιώθω

δίχως νά σκέφτομαι τ[ νιώθω

Γυρεύω πάνω στήν ίδέα τίς λέξεις νά στηρίξω

κι άνάγκη νά μήν έχω τό διάδρομο

της σκέψης γιά νά ()γω στό λόγο (δ π 46)

Τί είναι έδω ή Ιδέα Ή Ιδέα είναι άκρι6ως ή σκέψη πού δέν είναι

μία σκέψη της σκέψης ή σκέψη πού στερεϊται τή διαμεσολά6ηση του

cogito Ή σκέψη στρώνει laquoδιάδρομοraquo άπό τή στιγμή πού έγκαθίσταshy

ται μόνο σέ σχέση μέ τόν έαυτό της Στόχος γιά τό ποίημα ώς

150 ΠΟlΙΙΣΗ ΙΟ

σκέψη εΙναι νά μήν άκολουθήσει τόν διάδρομο κα αρα νά έπωμιστεί

ευθέως εναν λόγο τέτοιον ωστε άνάμεσα στή σκέψη ώς Ιδέα καί στή

Γη νά μήν ύπάρξει ό χρόνος γιά νά κλειστεί στόν έαυτό της ~ σκέψη

Έτσι προκύπτει ~ σχεδόν άνέφικτη άξίωση ύπό τήν όποία λειτουρshy

γεί τό ποίημα laquoνά ειμαι όλότελα τό εξω του εαυτου μουraquo (δ π 14) Ή σκέψη σύμψωνα μέ τόν άΨοΡισμό πού δίνει τό ποημα του Καέφο

είναι ~ εγερση ενός έξω δίχως έσωτερικότητα Πίσω άπό τό laquoμοντέρνοraquo ψευδώνυμο Αλ6άρο ντέ Κάμπος ό Πεσσόα

λέει ψαινομενικως σχεδόν τό άντίθετο Ό Κάμπος έκθειάζει πράγματι

τήν άπόλυτη έσωτερικότητα σωτήρια προσάρτημα ενός έξω πού δονείται

άπό τό 60υητό της μηχανης κα της έπιθυμίας Εντοτοις ~ αρνηση ερχεται κι έδω νά πλήξει τή σκέψη middotΟχι έπειδή άπαιτείται οπως

ύποστηρίζει ό Καέφο ό νόμος της μή-σκέψης άλλά διότι εΙναι άπαshy Α Κ ~I λ

ραtτητο να μη σκεφτεσαι τιποτα ναμεσα στον αεφο τον οασκα ο

κα στόν πιστότερο μαθητή του τόν Κάμπος ύπάρχει αυτή ~ άνεshy

πασθητη άπόσταση μεταξύ του τίποτα της σκέψης καί της σκέψης

του τποτα Ποημα της 6ης Ιουλίου 1935 ετους θανάτου του Πεσσόα πάντα στή μετάψραση του Γκιμπέρ

Νά μή σκέφτεσαι τfποτα

ε[ναι νά χεις μία ψυχή δική σου κα( άτόφια

Νά μή σκέφτεσαι τ(ποτα

εΤναι νά ζεις μέσα σου

τή ροή κα( τήν άπορροή της ζωης

Πάντως σέ ολες τίς περιπτώσεις ό Καέφο κα ό Κάμπος γυρεύουν

νά έπιμερσουν τόν σύνδεσμο της σκέψης κα του κενου Κάθε άφοshy

ρισμός της σχέψΎ)ζ εΤναι ενας έντοπισμός τοϋ κενού rtci τόν Καέφο τό κενό εΙναι ~ έσωτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό μή

όλικοποιήσιμο έκτός Γιά τόν υστερο Κάμπος τό κενό εΙναι ~ έξωshyτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό ποιητικά άπροσδιόριshy

στο εντός

Γιά τόν Μάντελσταμ --tουλάχιστον τόν Μάντελσταμ των σπουshy

δαίων ποιημάτων της δεκαετίας του είκοσι- ~ ποίηση κατηχεί τή

σκέψη ώς σκέψη τού αίώνα Πιό συγκεκριμένα τό ποημα ρωτάει

ποιοί εΙναι οί οροι μιας σκέψης πού ένστερνίζεται τόν σεισμό του 1917 καί ολες του τις συνέπειες Ή πολεμική του ποιήματος στρέψεται

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 5: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

147 ΑLΑΙΝ BADOU Ή έποχή των ποιητών

Έννοω άπλως τουτο στά πλαίσια μιίiς κατάστασης οπου ~ φιλοσοφία

συνυφαίνεται είτε μέ τήν έπιστήμη εΤτε μέ τήν πολιτική όρισμένοι

ποιητές η μίiλλoν όρισμένα ποιήματα ερχονται καί καταλαμ6άνουν

τή θέση άπό τήν όποία κανονικά διακηρύσσονται οί καθαυτό φιλοσοshy

φικές στρατηγικές της σκέψης

Τό κέντρο 6άρους αύτης της κατάληψης εγκειται νομίζω στό έξης τά ποιήματα της έποχης των ποιητων εΙναι έκεινα στά όποια

~ ποιητική ρήση όχι μόνο εϊναι μιά σκέψη καί θεσπίζει μιάν ιλήθεια άλλά έπίσης 6ρίσκεται ύποχρεωμένη νά σκέφτεται αύτή τή σκέψη

Υπ αύτή τήν εννοια ό Μαλλαρμέ κατέχει σημαδιακή θέση καθώς

ξέρouμε στι δηλώνει έν εΤδει άπολογισμου της μεγάλης διανοητικης

του κρίσης της δεκαετίας του 1860 πώς ~ σκέψη του αύτοπραγμαshyτώθηκε [sa pensee sest pensee]

Έντούτοις τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος δέν θά μποshy

ρουσε νά εΙναι ενας στοχασμός διότι τό ποίημα δέν προσφέρεται παρά

μόνο μέ τήν πράξη του Τό σκέπτεσθαι τή σκέψη του ποιήματος

προϋποθέτει oτ~ τό ποΙημα τό δω παίρνε θέση άπέναντ στό έρώτημα

laquoτ( είναι τό σκέπτεσθαιraquo Κα( τι είναι τό σκέπτεσθαι σέ συνθηκες

κατά τ[ς όπoeες τό πο[ημα σταιχεωθετε τό έρώτημα σύμφωνα μέ τά

δεκά του τά έφόδια

Τό ποίημα στέκεται τότε ικουσίως -έννοω χωρίς ~ θέση αύτή νά

όφεtλεταt σέ ύπολογισμό η σέ άνταγwνtστtκότητα- σ ενα εΤοος έντοshy

μης πού εΥναι καί έπικάλυψη ώς πρός τή φιλοσοφία της όποίας ~ πρωτογενής εφεση εΤναι ικρι6ως νά σκέφτεται τόν χρόνο της σκέψης

η νά σκέφτεται τήν έποχή ώς τόπο της συνδυνατότητας των διαφόshy

ρων γενόσημων διαδικασιων (τό ποίημα τό μαθήμιο [matheme] ~ πολιτική καί ό ερωτας5)

Θά πουμε ιπλούστερα στι ~ έποχή των ποιητων σηματοδοτεΙτα

ιπό τήν ένδοποιητική ένεργοποίησηάφορισμών ltτέψης ΚDμbικων σημείων

του ποιήματος στά όποια ~ σκέψη πού τό ποίημα συνιστίi ύποδειshy

κνύεται ~ ίδια ώς συσχέτιση η ιπόκομμα της laquoέν γένειraquo σκέψης

Τά παραδείγματα τέτοιων ιφορισμων ιφθονουν έπιλέγω προφανως

μόνο μερικά

Ό Ρεμπώ παράλληλα μέ τό ίστορικό καί διανοητικό πρόγραμμα

πού ιναθέτει στό ποίημα στίς έπιστολές πρός τόν Ντεμενί καί τόν

Ίζαμπάρ διακηρύσσει τήν ικυρότητα του cogito ώς ινιχνευτικης

ρήτρας γιά κάθε δυνατή σκέψη laquoΕΤναι σφάλμα νά λέμε Σκέφτομαι

148 ΠΟΙΗΣΗ ΙΟ

Θά επρεπε νά λέμε Μέ σκέφτεταιraquo A6τmiddot~ ή καθαίρεσ] της σκέψ]ς

μέσα στήν άνωνυμία μιας lJιαlJρομης έξουσιοlJοτεί τήν οίκειοποί]σή τ]ς ι Ι - Ί

αΠΌ το πo~ημα νοουμενο ως υπαγορευσ-η του ειναι

Οταν ό Μαλλαρμέ όλοκλ]ρώνει τίς πνευματικές του υποθηκες μέ

τόν άφορισμό laquoκάθε σκέψ] στέλνει μιά ζαριάraquo τό laquoκάθεraquo έρχεται νά

υπερκεράσει τήν αυτοτέλεια του ποιήματος μέ τό ζωτικό σύνlJεσμο

πού καθιερώνει άνάμεσα στή σκέψ] στό Τυχαίο καί στόν άριθμό

Στή laquo6αριάraquo ποί]σ) του Τράκλ τήν όποία παραπλανψικά ό

Χάιντεγκερ παρασύρει πρός τήν πλευρά ένός καθαγιασμου της παρουshy

σίας6 οι ένέργειες πού ύποοειχνύουν τή laquoσωτήριαraquo σκέψη -άρα τό έπιτέλεσμα δίχως έπιτέλεσμα μιας άλήθειας- IJέν lJιακρίνονται παρά

στά 6αθύτερα στρώματα μιας έμπεφίας πού συνlJέεται 6έ6αια μέ τήν

όούνη τόν πόνο τό αίμα άλλά πού τό ποtημα τήν άποδίοει μέ μιά

παράξεν] ούlJέτερ] πραότ]τα Παραθέτω τόν Γράκλ στή μετάφρασ]

του Guillevic Ό ούσιώlJ]ς σύνlJεσμος άνάμεσα στήν ενlJεια καί στή lJύναμ] της άλήθειας άποτελεί τό άξίωμα του ποιήματος Δείτε στό

ποί]μα laquoΓκρόντεκraquo τό έξης laquoΓή θερμή φλόγα του πνεύματος τρέφει

σήμερα ενας δυνατός πόνοςraquo Ωστόσο αυτή ή όlJύν] αύτή ή αίμαshy

τηρή άπώλεια εΤνcιt χειρωνακτικές ύλικές χαί όχι μεταφοριχή άπόshy

IJΟσ) κάποιας ήθικης η ίερης παρουσίας Ή σκέψ] κείται μέσα στή

σιωπή του μόχθου

Ματώνει όμως σιωπηλά σέ σπηλιά σκοτεινή

Μιά πιο bOUbTι άνθρωπότητα

Σμιλεύει μέ σκληρά μέταλλα τή σωτήρια κεφαλή

(ltltΣτούς 60υ60ύςraquo)

Ό Γράκλ υποστ]ρίζει ΟΤΙ μία σκέψ] υπόκειται πάντα στήν όρατή

έπιτακτικότ]τα του θανάτου καί οτι ό μόχθος τ]ς εΙναι ιiναυlJoς

οπως αύτή ή έπιτακτικότητα

Πίσω άπό τό έπικυρίαρχο ΨευlJώνuμo8 Άλμπέρτο Καέφο ό Πεσshy

σόα πολλαπλασιάζει τούς άφορισμούς Η παράδοξ] καί ταυτόχρονα

γαλήνια έντασή τους προκύπτει άπό τό ΟΤ γιamp τόν Καέφο ή ούσία

της σχέψ]ς εΙναι νά καταργεί τή σκέψ] Θά μπορουσε κανείς νά

παραθέσει τόν Μαλλαρμέ ό όποίος άφου lJ]λώσει ΟΤΙ ή σκέψ] του

αύτοπραγματώθ-ηχε προσθέτει laquoεΤμαι έντελως νεκρόςraquo έάν δέν ηταν όλοφάνερο πώς ό Καέφο μόνο ποιψής του θανάτου δέν εΙναι Ή μή

149 ALAIN ΒΑDιου Ή έποχή των ποιητων

- σκέψη είναι μαλλον γι αυτόν ή ζωσα σοφία της ίδιας της σκέψης

καί ίδιαιτέρως της φιλοσοφίας στό σύνολό της Τόν παραθέτω στή

μετάφραση του Armand Guibert laquoΥπάρχει κάμποση μεταφυσική στή μή-σκέψηraquo (Ό φύλακας των κοπαδιων ποίημα 5) Ή λέξη laquoμεταφυσικήraquo δείχνει έπαρκως τή σχέση έντομηςέπικάλυψης οπου

διασταυρώνονται τό ποίημα καί ή φιλοσοφία Ό Καέφο υπονοεϊ έμshy

φανως στι τό (φιλοσοφικό) λάθος της μεταφυσικης ηταν πώς έγκαshyταστάθηκε μέσα στόν καταφατικό διαλογισμό της σκέψης Τό ποίημα

άποκαθιστα τό πράγμα στήν ά-σκεψία του Όπως τό λέει άκόμη

δραστικότερα (δ π ποίημα 34) laquoΤίποτα δέν σκέφτεται τίποταraquo Πρόκειται λοιπόν γιά μηδενισμό Καθόλου Ή σκέψη τήν όποία τό

ποίημα διακηρύσσει πώς καταλύεlt μέσα στή μή-σκέψη ώς άληθινή

μεταφυσικιl εΤνα~ ή σκέψη πού ύπόκε~ται στό cogito Διότι ό συνειshyδητός διαλογισμός συνιστα ένα μοναδιστικόΟ η κλειστό έμπόδιο γιά

τήν προφάνεια του εΤναι γιά τήν καθαυτό παρουσία προφάνεια πού

τό σχεδόν άκλόνητο ποιητικό σημα της γιά τόν Καέφο καθώς κα

γιά πολλούς αλλους ποιητές της έποχης των ποιητων είναι ή Γη

11ν σκεφτόμουν τέτοια πράγματα Θά έπαυα τή ΓΎj νά bλέπω Θά ()λεπα μόνο τίς δικές μου σκέψεις (δ π ποίημα 34)

Τό είναι δέν δίνεται μέσα στή σκέψη του είναι γιατί κάθε σκέψη του είναι δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά σκέψη μιας σκέψης

Τό εΤναι δtνεταt μέσα στό άμεσο μιαζ δοκιμασίας εΤναι ΟΤΙ νιώθω

μέσα στό άσυλλόγιστο της δοκιμασίας πού ίσοδυναμεϊ μέ άπόδειξη

Γυρεύω νά πω τΕ νιώθω

δίχως νά σκέφτομαι τ[ νιώθω

Γυρεύω πάνω στήν ίδέα τίς λέξεις νά στηρίξω

κι άνάγκη νά μήν έχω τό διάδρομο

της σκέψης γιά νά ()γω στό λόγο (δ π 46)

Τί είναι έδω ή Ιδέα Ή Ιδέα είναι άκρι6ως ή σκέψη πού δέν είναι

μία σκέψη της σκέψης ή σκέψη πού στερεϊται τή διαμεσολά6ηση του

cogito Ή σκέψη στρώνει laquoδιάδρομοraquo άπό τή στιγμή πού έγκαθίσταshy

ται μόνο σέ σχέση μέ τόν έαυτό της Στόχος γιά τό ποίημα ώς

150 ΠΟlΙΙΣΗ ΙΟ

σκέψη εΙναι νά μήν άκολουθήσει τόν διάδρομο κα αρα νά έπωμιστεί

ευθέως εναν λόγο τέτοιον ωστε άνάμεσα στή σκέψη ώς Ιδέα καί στή

Γη νά μήν ύπάρξει ό χρόνος γιά νά κλειστεί στόν έαυτό της ~ σκέψη

Έτσι προκύπτει ~ σχεδόν άνέφικτη άξίωση ύπό τήν όποία λειτουρshy

γεί τό ποίημα laquoνά ειμαι όλότελα τό εξω του εαυτου μουraquo (δ π 14) Ή σκέψη σύμψωνα μέ τόν άΨοΡισμό πού δίνει τό ποημα του Καέφο

είναι ~ εγερση ενός έξω δίχως έσωτερικότητα Πίσω άπό τό laquoμοντέρνοraquo ψευδώνυμο Αλ6άρο ντέ Κάμπος ό Πεσσόα

λέει ψαινομενικως σχεδόν τό άντίθετο Ό Κάμπος έκθειάζει πράγματι

τήν άπόλυτη έσωτερικότητα σωτήρια προσάρτημα ενός έξω πού δονείται

άπό τό 60υητό της μηχανης κα της έπιθυμίας Εντοτοις ~ αρνηση ερχεται κι έδω νά πλήξει τή σκέψη middotΟχι έπειδή άπαιτείται οπως

ύποστηρίζει ό Καέφο ό νόμος της μή-σκέψης άλλά διότι εΙναι άπαshy Α Κ ~I λ

ραtτητο να μη σκεφτεσαι τιποτα ναμεσα στον αεφο τον οασκα ο

κα στόν πιστότερο μαθητή του τόν Κάμπος ύπάρχει αυτή ~ άνεshy

πασθητη άπόσταση μεταξύ του τίποτα της σκέψης καί της σκέψης

του τποτα Ποημα της 6ης Ιουλίου 1935 ετους θανάτου του Πεσσόα πάντα στή μετάψραση του Γκιμπέρ

Νά μή σκέφτεσαι τfποτα

ε[ναι νά χεις μία ψυχή δική σου κα( άτόφια

Νά μή σκέφτεσαι τ(ποτα

εΤναι νά ζεις μέσα σου

τή ροή κα( τήν άπορροή της ζωης

Πάντως σέ ολες τίς περιπτώσεις ό Καέφο κα ό Κάμπος γυρεύουν

νά έπιμερσουν τόν σύνδεσμο της σκέψης κα του κενου Κάθε άφοshy

ρισμός της σχέψΎ)ζ εΤναι ενας έντοπισμός τοϋ κενού rtci τόν Καέφο τό κενό εΙναι ~ έσωτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό μή

όλικοποιήσιμο έκτός Γιά τόν υστερο Κάμπος τό κενό εΙναι ~ έξωshyτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό ποιητικά άπροσδιόριshy

στο εντός

Γιά τόν Μάντελσταμ --tουλάχιστον τόν Μάντελσταμ των σπουshy

δαίων ποιημάτων της δεκαετίας του είκοσι- ~ ποίηση κατηχεί τή

σκέψη ώς σκέψη τού αίώνα Πιό συγκεκριμένα τό ποημα ρωτάει

ποιοί εΙναι οί οροι μιας σκέψης πού ένστερνίζεται τόν σεισμό του 1917 καί ολες του τις συνέπειες Ή πολεμική του ποιήματος στρέψεται

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 6: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

148 ΠΟΙΗΣΗ ΙΟ

Θά επρεπε νά λέμε Μέ σκέφτεταιraquo A6τmiddot~ ή καθαίρεσ] της σκέψ]ς

μέσα στήν άνωνυμία μιας lJιαlJρομης έξουσιοlJοτεί τήν οίκειοποί]σή τ]ς ι Ι - Ί

αΠΌ το πo~ημα νοουμενο ως υπαγορευσ-η του ειναι

Οταν ό Μαλλαρμέ όλοκλ]ρώνει τίς πνευματικές του υποθηκες μέ

τόν άφορισμό laquoκάθε σκέψ] στέλνει μιά ζαριάraquo τό laquoκάθεraquo έρχεται νά

υπερκεράσει τήν αυτοτέλεια του ποιήματος μέ τό ζωτικό σύνlJεσμο

πού καθιερώνει άνάμεσα στή σκέψ] στό Τυχαίο καί στόν άριθμό

Στή laquo6αριάraquo ποί]σ) του Τράκλ τήν όποία παραπλανψικά ό

Χάιντεγκερ παρασύρει πρός τήν πλευρά ένός καθαγιασμου της παρουshy

σίας6 οι ένέργειες πού ύποοειχνύουν τή laquoσωτήριαraquo σκέψη -άρα τό έπιτέλεσμα δίχως έπιτέλεσμα μιας άλήθειας- IJέν lJιακρίνονται παρά

στά 6αθύτερα στρώματα μιας έμπεφίας πού συνlJέεται 6έ6αια μέ τήν

όούνη τόν πόνο τό αίμα άλλά πού τό ποtημα τήν άποδίοει μέ μιά

παράξεν] ούlJέτερ] πραότ]τα Παραθέτω τόν Γράκλ στή μετάφρασ]

του Guillevic Ό ούσιώlJ]ς σύνlJεσμος άνάμεσα στήν ενlJεια καί στή lJύναμ] της άλήθειας άποτελεί τό άξίωμα του ποιήματος Δείτε στό

ποί]μα laquoΓκρόντεκraquo τό έξης laquoΓή θερμή φλόγα του πνεύματος τρέφει

σήμερα ενας δυνατός πόνοςraquo Ωστόσο αυτή ή όlJύν] αύτή ή αίμαshy

τηρή άπώλεια εΤνcιt χειρωνακτικές ύλικές χαί όχι μεταφοριχή άπόshy

IJΟσ) κάποιας ήθικης η ίερης παρουσίας Ή σκέψ] κείται μέσα στή

σιωπή του μόχθου

Ματώνει όμως σιωπηλά σέ σπηλιά σκοτεινή

Μιά πιο bOUbTι άνθρωπότητα

Σμιλεύει μέ σκληρά μέταλλα τή σωτήρια κεφαλή

(ltltΣτούς 60υ60ύςraquo)

Ό Γράκλ υποστ]ρίζει ΟΤΙ μία σκέψ] υπόκειται πάντα στήν όρατή

έπιτακτικότ]τα του θανάτου καί οτι ό μόχθος τ]ς εΙναι ιiναυlJoς

οπως αύτή ή έπιτακτικότητα

Πίσω άπό τό έπικυρίαρχο ΨευlJώνuμo8 Άλμπέρτο Καέφο ό Πεσshy

σόα πολλαπλασιάζει τούς άφορισμούς Η παράδοξ] καί ταυτόχρονα

γαλήνια έντασή τους προκύπτει άπό τό ΟΤ γιamp τόν Καέφο ή ούσία

της σχέψ]ς εΙναι νά καταργεί τή σκέψ] Θά μπορουσε κανείς νά

παραθέσει τόν Μαλλαρμέ ό όποίος άφου lJ]λώσει ΟΤΙ ή σκέψ] του

αύτοπραγματώθ-ηχε προσθέτει laquoεΤμαι έντελως νεκρόςraquo έάν δέν ηταν όλοφάνερο πώς ό Καέφο μόνο ποιψής του θανάτου δέν εΙναι Ή μή

149 ALAIN ΒΑDιου Ή έποχή των ποιητων

- σκέψη είναι μαλλον γι αυτόν ή ζωσα σοφία της ίδιας της σκέψης

καί ίδιαιτέρως της φιλοσοφίας στό σύνολό της Τόν παραθέτω στή

μετάφραση του Armand Guibert laquoΥπάρχει κάμποση μεταφυσική στή μή-σκέψηraquo (Ό φύλακας των κοπαδιων ποίημα 5) Ή λέξη laquoμεταφυσικήraquo δείχνει έπαρκως τή σχέση έντομηςέπικάλυψης οπου

διασταυρώνονται τό ποίημα καί ή φιλοσοφία Ό Καέφο υπονοεϊ έμshy

φανως στι τό (φιλοσοφικό) λάθος της μεταφυσικης ηταν πώς έγκαshyταστάθηκε μέσα στόν καταφατικό διαλογισμό της σκέψης Τό ποίημα

άποκαθιστα τό πράγμα στήν ά-σκεψία του Όπως τό λέει άκόμη

δραστικότερα (δ π ποίημα 34) laquoΤίποτα δέν σκέφτεται τίποταraquo Πρόκειται λοιπόν γιά μηδενισμό Καθόλου Ή σκέψη τήν όποία τό

ποίημα διακηρύσσει πώς καταλύεlt μέσα στή μή-σκέψη ώς άληθινή

μεταφυσικιl εΤνα~ ή σκέψη πού ύπόκε~ται στό cogito Διότι ό συνειshyδητός διαλογισμός συνιστα ένα μοναδιστικόΟ η κλειστό έμπόδιο γιά

τήν προφάνεια του εΤναι γιά τήν καθαυτό παρουσία προφάνεια πού

τό σχεδόν άκλόνητο ποιητικό σημα της γιά τόν Καέφο καθώς κα

γιά πολλούς αλλους ποιητές της έποχης των ποιητων είναι ή Γη

11ν σκεφτόμουν τέτοια πράγματα Θά έπαυα τή ΓΎj νά bλέπω Θά ()λεπα μόνο τίς δικές μου σκέψεις (δ π ποίημα 34)

Τό είναι δέν δίνεται μέσα στή σκέψη του είναι γιατί κάθε σκέψη του είναι δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά σκέψη μιας σκέψης

Τό εΤναι δtνεταt μέσα στό άμεσο μιαζ δοκιμασίας εΤναι ΟΤΙ νιώθω

μέσα στό άσυλλόγιστο της δοκιμασίας πού ίσοδυναμεϊ μέ άπόδειξη

Γυρεύω νά πω τΕ νιώθω

δίχως νά σκέφτομαι τ[ νιώθω

Γυρεύω πάνω στήν ίδέα τίς λέξεις νά στηρίξω

κι άνάγκη νά μήν έχω τό διάδρομο

της σκέψης γιά νά ()γω στό λόγο (δ π 46)

Τί είναι έδω ή Ιδέα Ή Ιδέα είναι άκρι6ως ή σκέψη πού δέν είναι

μία σκέψη της σκέψης ή σκέψη πού στερεϊται τή διαμεσολά6ηση του

cogito Ή σκέψη στρώνει laquoδιάδρομοraquo άπό τή στιγμή πού έγκαθίσταshy

ται μόνο σέ σχέση μέ τόν έαυτό της Στόχος γιά τό ποίημα ώς

150 ΠΟlΙΙΣΗ ΙΟ

σκέψη εΙναι νά μήν άκολουθήσει τόν διάδρομο κα αρα νά έπωμιστεί

ευθέως εναν λόγο τέτοιον ωστε άνάμεσα στή σκέψη ώς Ιδέα καί στή

Γη νά μήν ύπάρξει ό χρόνος γιά νά κλειστεί στόν έαυτό της ~ σκέψη

Έτσι προκύπτει ~ σχεδόν άνέφικτη άξίωση ύπό τήν όποία λειτουρshy

γεί τό ποίημα laquoνά ειμαι όλότελα τό εξω του εαυτου μουraquo (δ π 14) Ή σκέψη σύμψωνα μέ τόν άΨοΡισμό πού δίνει τό ποημα του Καέφο

είναι ~ εγερση ενός έξω δίχως έσωτερικότητα Πίσω άπό τό laquoμοντέρνοraquo ψευδώνυμο Αλ6άρο ντέ Κάμπος ό Πεσσόα

λέει ψαινομενικως σχεδόν τό άντίθετο Ό Κάμπος έκθειάζει πράγματι

τήν άπόλυτη έσωτερικότητα σωτήρια προσάρτημα ενός έξω πού δονείται

άπό τό 60υητό της μηχανης κα της έπιθυμίας Εντοτοις ~ αρνηση ερχεται κι έδω νά πλήξει τή σκέψη middotΟχι έπειδή άπαιτείται οπως

ύποστηρίζει ό Καέφο ό νόμος της μή-σκέψης άλλά διότι εΙναι άπαshy Α Κ ~I λ

ραtτητο να μη σκεφτεσαι τιποτα ναμεσα στον αεφο τον οασκα ο

κα στόν πιστότερο μαθητή του τόν Κάμπος ύπάρχει αυτή ~ άνεshy

πασθητη άπόσταση μεταξύ του τίποτα της σκέψης καί της σκέψης

του τποτα Ποημα της 6ης Ιουλίου 1935 ετους θανάτου του Πεσσόα πάντα στή μετάψραση του Γκιμπέρ

Νά μή σκέφτεσαι τfποτα

ε[ναι νά χεις μία ψυχή δική σου κα( άτόφια

Νά μή σκέφτεσαι τ(ποτα

εΤναι νά ζεις μέσα σου

τή ροή κα( τήν άπορροή της ζωης

Πάντως σέ ολες τίς περιπτώσεις ό Καέφο κα ό Κάμπος γυρεύουν

νά έπιμερσουν τόν σύνδεσμο της σκέψης κα του κενου Κάθε άφοshy

ρισμός της σχέψΎ)ζ εΤναι ενας έντοπισμός τοϋ κενού rtci τόν Καέφο τό κενό εΙναι ~ έσωτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό μή

όλικοποιήσιμο έκτός Γιά τόν υστερο Κάμπος τό κενό εΙναι ~ έξωshyτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό ποιητικά άπροσδιόριshy

στο εντός

Γιά τόν Μάντελσταμ --tουλάχιστον τόν Μάντελσταμ των σπουshy

δαίων ποιημάτων της δεκαετίας του είκοσι- ~ ποίηση κατηχεί τή

σκέψη ώς σκέψη τού αίώνα Πιό συγκεκριμένα τό ποημα ρωτάει

ποιοί εΙναι οί οροι μιας σκέψης πού ένστερνίζεται τόν σεισμό του 1917 καί ολες του τις συνέπειες Ή πολεμική του ποιήματος στρέψεται

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 7: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

149 ALAIN ΒΑDιου Ή έποχή των ποιητων

- σκέψη είναι μαλλον γι αυτόν ή ζωσα σοφία της ίδιας της σκέψης

καί ίδιαιτέρως της φιλοσοφίας στό σύνολό της Τόν παραθέτω στή

μετάφραση του Armand Guibert laquoΥπάρχει κάμποση μεταφυσική στή μή-σκέψηraquo (Ό φύλακας των κοπαδιων ποίημα 5) Ή λέξη laquoμεταφυσικήraquo δείχνει έπαρκως τή σχέση έντομηςέπικάλυψης οπου

διασταυρώνονται τό ποίημα καί ή φιλοσοφία Ό Καέφο υπονοεϊ έμshy

φανως στι τό (φιλοσοφικό) λάθος της μεταφυσικης ηταν πώς έγκαshyταστάθηκε μέσα στόν καταφατικό διαλογισμό της σκέψης Τό ποίημα

άποκαθιστα τό πράγμα στήν ά-σκεψία του Όπως τό λέει άκόμη

δραστικότερα (δ π ποίημα 34) laquoΤίποτα δέν σκέφτεται τίποταraquo Πρόκειται λοιπόν γιά μηδενισμό Καθόλου Ή σκέψη τήν όποία τό

ποίημα διακηρύσσει πώς καταλύεlt μέσα στή μή-σκέψη ώς άληθινή

μεταφυσικιl εΤνα~ ή σκέψη πού ύπόκε~ται στό cogito Διότι ό συνειshyδητός διαλογισμός συνιστα ένα μοναδιστικόΟ η κλειστό έμπόδιο γιά

τήν προφάνεια του εΤναι γιά τήν καθαυτό παρουσία προφάνεια πού

τό σχεδόν άκλόνητο ποιητικό σημα της γιά τόν Καέφο καθώς κα

γιά πολλούς αλλους ποιητές της έποχης των ποιητων είναι ή Γη

11ν σκεφτόμουν τέτοια πράγματα Θά έπαυα τή ΓΎj νά bλέπω Θά ()λεπα μόνο τίς δικές μου σκέψεις (δ π ποίημα 34)

Τό είναι δέν δίνεται μέσα στή σκέψη του είναι γιατί κάθε σκέψη του είναι δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά σκέψη μιας σκέψης

Τό εΤναι δtνεταt μέσα στό άμεσο μιαζ δοκιμασίας εΤναι ΟΤΙ νιώθω

μέσα στό άσυλλόγιστο της δοκιμασίας πού ίσοδυναμεϊ μέ άπόδειξη

Γυρεύω νά πω τΕ νιώθω

δίχως νά σκέφτομαι τ[ νιώθω

Γυρεύω πάνω στήν ίδέα τίς λέξεις νά στηρίξω

κι άνάγκη νά μήν έχω τό διάδρομο

της σκέψης γιά νά ()γω στό λόγο (δ π 46)

Τί είναι έδω ή Ιδέα Ή Ιδέα είναι άκρι6ως ή σκέψη πού δέν είναι

μία σκέψη της σκέψης ή σκέψη πού στερεϊται τή διαμεσολά6ηση του

cogito Ή σκέψη στρώνει laquoδιάδρομοraquo άπό τή στιγμή πού έγκαθίσταshy

ται μόνο σέ σχέση μέ τόν έαυτό της Στόχος γιά τό ποίημα ώς

150 ΠΟlΙΙΣΗ ΙΟ

σκέψη εΙναι νά μήν άκολουθήσει τόν διάδρομο κα αρα νά έπωμιστεί

ευθέως εναν λόγο τέτοιον ωστε άνάμεσα στή σκέψη ώς Ιδέα καί στή

Γη νά μήν ύπάρξει ό χρόνος γιά νά κλειστεί στόν έαυτό της ~ σκέψη

Έτσι προκύπτει ~ σχεδόν άνέφικτη άξίωση ύπό τήν όποία λειτουρshy

γεί τό ποίημα laquoνά ειμαι όλότελα τό εξω του εαυτου μουraquo (δ π 14) Ή σκέψη σύμψωνα μέ τόν άΨοΡισμό πού δίνει τό ποημα του Καέφο

είναι ~ εγερση ενός έξω δίχως έσωτερικότητα Πίσω άπό τό laquoμοντέρνοraquo ψευδώνυμο Αλ6άρο ντέ Κάμπος ό Πεσσόα

λέει ψαινομενικως σχεδόν τό άντίθετο Ό Κάμπος έκθειάζει πράγματι

τήν άπόλυτη έσωτερικότητα σωτήρια προσάρτημα ενός έξω πού δονείται

άπό τό 60υητό της μηχανης κα της έπιθυμίας Εντοτοις ~ αρνηση ερχεται κι έδω νά πλήξει τή σκέψη middotΟχι έπειδή άπαιτείται οπως

ύποστηρίζει ό Καέφο ό νόμος της μή-σκέψης άλλά διότι εΙναι άπαshy Α Κ ~I λ

ραtτητο να μη σκεφτεσαι τιποτα ναμεσα στον αεφο τον οασκα ο

κα στόν πιστότερο μαθητή του τόν Κάμπος ύπάρχει αυτή ~ άνεshy

πασθητη άπόσταση μεταξύ του τίποτα της σκέψης καί της σκέψης

του τποτα Ποημα της 6ης Ιουλίου 1935 ετους θανάτου του Πεσσόα πάντα στή μετάψραση του Γκιμπέρ

Νά μή σκέφτεσαι τfποτα

ε[ναι νά χεις μία ψυχή δική σου κα( άτόφια

Νά μή σκέφτεσαι τ(ποτα

εΤναι νά ζεις μέσα σου

τή ροή κα( τήν άπορροή της ζωης

Πάντως σέ ολες τίς περιπτώσεις ό Καέφο κα ό Κάμπος γυρεύουν

νά έπιμερσουν τόν σύνδεσμο της σκέψης κα του κενου Κάθε άφοshy

ρισμός της σχέψΎ)ζ εΤναι ενας έντοπισμός τοϋ κενού rtci τόν Καέφο τό κενό εΙναι ~ έσωτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό μή

όλικοποιήσιμο έκτός Γιά τόν υστερο Κάμπος τό κενό εΙναι ~ έξωshyτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό ποιητικά άπροσδιόριshy

στο εντός

Γιά τόν Μάντελσταμ --tουλάχιστον τόν Μάντελσταμ των σπουshy

δαίων ποιημάτων της δεκαετίας του είκοσι- ~ ποίηση κατηχεί τή

σκέψη ώς σκέψη τού αίώνα Πιό συγκεκριμένα τό ποημα ρωτάει

ποιοί εΙναι οί οροι μιας σκέψης πού ένστερνίζεται τόν σεισμό του 1917 καί ολες του τις συνέπειες Ή πολεμική του ποιήματος στρέψεται

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 8: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

150 ΠΟlΙΙΣΗ ΙΟ

σκέψη εΙναι νά μήν άκολουθήσει τόν διάδρομο κα αρα νά έπωμιστεί

ευθέως εναν λόγο τέτοιον ωστε άνάμεσα στή σκέψη ώς Ιδέα καί στή

Γη νά μήν ύπάρξει ό χρόνος γιά νά κλειστεί στόν έαυτό της ~ σκέψη

Έτσι προκύπτει ~ σχεδόν άνέφικτη άξίωση ύπό τήν όποία λειτουρshy

γεί τό ποίημα laquoνά ειμαι όλότελα τό εξω του εαυτου μουraquo (δ π 14) Ή σκέψη σύμψωνα μέ τόν άΨοΡισμό πού δίνει τό ποημα του Καέφο

είναι ~ εγερση ενός έξω δίχως έσωτερικότητα Πίσω άπό τό laquoμοντέρνοraquo ψευδώνυμο Αλ6άρο ντέ Κάμπος ό Πεσσόα

λέει ψαινομενικως σχεδόν τό άντίθετο Ό Κάμπος έκθειάζει πράγματι

τήν άπόλυτη έσωτερικότητα σωτήρια προσάρτημα ενός έξω πού δονείται

άπό τό 60υητό της μηχανης κα της έπιθυμίας Εντοτοις ~ αρνηση ερχεται κι έδω νά πλήξει τή σκέψη middotΟχι έπειδή άπαιτείται οπως

ύποστηρίζει ό Καέφο ό νόμος της μή-σκέψης άλλά διότι εΙναι άπαshy Α Κ ~I λ

ραtτητο να μη σκεφτεσαι τιποτα ναμεσα στον αεφο τον οασκα ο

κα στόν πιστότερο μαθητή του τόν Κάμπος ύπάρχει αυτή ~ άνεshy

πασθητη άπόσταση μεταξύ του τίποτα της σκέψης καί της σκέψης

του τποτα Ποημα της 6ης Ιουλίου 1935 ετους θανάτου του Πεσσόα πάντα στή μετάψραση του Γκιμπέρ

Νά μή σκέφτεσαι τfποτα

ε[ναι νά χεις μία ψυχή δική σου κα( άτόφια

Νά μή σκέφτεσαι τ(ποτα

εΤναι νά ζεις μέσα σου

τή ροή κα( τήν άπορροή της ζωης

Πάντως σέ ολες τίς περιπτώσεις ό Καέφο κα ό Κάμπος γυρεύουν

νά έπιμερσουν τόν σύνδεσμο της σκέψης κα του κενου Κάθε άφοshy

ρισμός της σχέψΎ)ζ εΤναι ενας έντοπισμός τοϋ κενού rtci τόν Καέφο τό κενό εΙναι ~ έσωτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό μή

όλικοποιήσιμο έκτός Γιά τόν υστερο Κάμπος τό κενό εΙναι ~ έξωshyτερικότητα πού δίνει άνάρρηση σ ενα καθαρό ποιητικά άπροσδιόριshy

στο εντός

Γιά τόν Μάντελσταμ --tουλάχιστον τόν Μάντελσταμ των σπουshy

δαίων ποιημάτων της δεκαετίας του είκοσι- ~ ποίηση κατηχεί τή

σκέψη ώς σκέψη τού αίώνα Πιό συγκεκριμένα τό ποημα ρωτάει

ποιοί εΙναι οί οροι μιας σκέψης πού ένστερνίζεται τόν σεισμό του 1917 καί ολες του τις συνέπειες Ή πολεμική του ποιήματος στρέψεται

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 9: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

151 ALAIN BADΙOU Ή έποχή των ποιητών

ένάνηα σέ οt~δήποtε θά έπιζητουσε νά έννοηματ[σει τίς συνέπειες

αύτές ενάντια σέ κάθε ύπόθεση γιά κάποιο νόημα της Ιστορίας πού

ό αΙνος θά οφειλε νά εξυμνήσει Έντελως άντίθετα ~ σκέψη-ποίημα

άξ~ώνε~ άπό τό ύίtοχεiμενό της νά πορευτεί άπό τά 6άθη της πλάνης

άπό τήν άθωότητα έχεiνοu πού εΤνω xυpωλεχτ~κά χαμένος μέσα στόν

αίώνα Παραθέτω τόν Μάντελσταμ (ποίημα της πρώτης Ιανουαρίου 1924) στή μετάφραση της Tatiana Roy 11

νΑ Υ Α () Ι t1 ~ωη χωματενα ιωνα ετοψοvανατε

Θά σέ χαταλάbει μόνο φΟbiiμαι

έκείΎος πού έχει τό άνήμπορο χαμόγελο τού άy~oώπoυ

έκειΎος πού χάθηκε παντοτινά

Προϋπόθεση της σκέψης εΙνα οτι στό σημείο ιΧΚΡΙbως οπου ~

φρενίτιδα του καφου ιΧπατεί τόν ηρωα τόν χορηγό πληρότητας

ορθώνεται έκείνος πού ενεργεί σύμφωνα μέ μία ζωτική ιΧνεπάρκεια

του έαυτου γιά τόν εαυτό Ανεπάρκεια τέτωα πού νά του εΤνιχι άδύshy

νατον νά ίοεαστεί τόν εαυτό του σάν σταθερό σημείο η ιΧπαρχή του

ποητικου λόγου Στό laquoΑύτός πού bρίσκε ενα πέταλοraquo ό Μάντελshy

σταμ μλώντας γιά τά νομίσματα πού μας κληροδοτεί τό παρελθόν

ύποδηλώνει τό παρόν του αίώνα σάν μιά έντομή του παρελθόντος πού

τmiddot~ν καθστα έμφανη ~ ιΧπάλειψη του roυτου

Θέλοντας ό αίώνας νά Υραπωθει αψησε πάνω τή δαΥκωματιά του

Μέ τρώει ό χρόνος σάν τό νόμισμα

κα πά δέν έπαρκώ στόν έαυτό μου

Αύτό τό φάγωμα της σκέψης ιΧπό τόν αίώνα αύτή ~ ιΧπόδραση της

πληρότητας τρέπε τήν πράξη του ποιήματος σέ ενα εΤδος γήltνης ιΧνωshyνuμίας μας ιΧπολίθωσης πού φέρνει στόν νου τό laquoπράγμαraquo του Καέφο

Ότι λέω δέν εΤμα γώ πού τό λέω

εΙναι bΥαλμένο άπ τό χώμα δμοια μέ σπόρους άπολιθωμένο στάρι

Έτσι Ίά τόν MάντελστCΨ ~ σκέψη της σκέψης του ποιήματος

εΙνα ~ ιΧναζήτηση ενός τόπου φαγωμένου χασματικου ιΧνεπαρκους άπό τόν οποίο έχπορεύετω ενας λόγος άνώνυμος καί άπροσανατόλιshy

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 10: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

152 llΟIΗΣΗ 10

στος Έκεί μπορε ο αωνας νά είπωθεί άΚΡbώς έπεδή αυτος ό αίώνας δηλώνε πλήρης έπκεντρωμένος αύτάρκης προσανατολσμέshy

νος Τό ποίημα χείτα άντίρροπα πρός τίς δηλώσες του ίστορχου

αίώνα μέσα στήν άποδυνάμωση του νοήματος καί μέσα στή μήshy

συYΧΡOνtχότητα αύτου του νοήματος μέ τό πραΥματχό συΥχρονκό

ΠράΥμα πού δαφωτίζει έκείνο πού άναφωνεί στό ποίημα 1924 ό Μάντελσταμ laquoΟύδέποτε ύπΊjρξα συνομήλχος κανενός οχraquo Ή σκέψη

του χρόνου εΤνα σκέψη ένός άποδυναμωμένου σημείου άσυΥχρώτστου

μέ τόν έν λόΥ χρόνο (Μά σκέφτομα αίφνης πώς άρμόζε έδώ νά κατονομάσω τόν Άιγκί τόν τσου6άσο ποιητή ΎΙamp παράδειγμα τό

έξΊjς στή μετάφραση του Leon Robel laquoπου σέ ποά λΟΥοτεχνία

υπάρχε ό περισσότερος ύπνοςraquo)

Μπορεί πλέον νά υποστηρίξει χανείς ΟΤ ό Τσέλαν τόσο άδελφκός

πρός τόν Μάντελσταμ όδηΥεί τήν άξίωση τΊjς άποδυνάμωσης του

νοήματος μέχρ τή συντρfgtή του ιiσματoς διότ στά ένδότερα του ιiσματoς σάν νά παραμένε άχόμη ενα υΠεΡbολκό άπόθεμα νοήματος

Γtά τόν Τσέλαν ή δαυγής άτύφλωτη σκέψη προϋποθέτε τή συνΤΡbmiddotή

του ποιήματος ώς αίσθητχου ήθους τmiddotήν ένύπαρχτη άκύρωση της

πολυάρθμης ή ρυθμχΊjς σκέψης (παραθέτω άπό τή ΦΡaγή τοϋ χρόshyνου μετάφραση τΊjς Μαρτίν Μπροντά 3)

l1ν κάποιος

συνέτΡΙbε τά ασμaτa

χaί τώρ μιλοϋσε στό Ρabδί

μήτε Ύ αύτόν μήτε Ύ gt αλλον

θά ύπΎjpχε

τύφλωση

Έάν τό ιiσμα συνΤΡbεί έάν τό ποίημα άπαλλαΥεί άπό τό ποίημα έάν δεχτουμε τή στενωπό του ένός μοναδχου θανάσμου σήματος

(καί άνaΥνωρίζω σ αύτή τή laquoστενωπόraquo τήν έντομή τήν άπάλεψη του Μάντελσταμ) middot σήματος δίχως αίΥλη μmiddotήτε άντίλαλο τότε ενα χaινούΡΎΙΟ νόημα ξεΠΡΟbάλλε στό άποκορύφωμα τΊjς λποταξίας χάθε παρουσίας

Νόημ ςεΠΡΟbάλλει

χι άπό τό μονοπάτι τό στενό

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 11: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

153 ΑΙΑΙΝ BADIOU Ή έποχή τών ποιητών --~------------------------------shy

που το τσαΧlζε τό πό θανάσιμο άπό

τιΖ όρθωμένα σήματιΖ μας

Μπορω XCxt οια6άζω σtόν Τσέλαν πώς vat τό ποίημα ζητάε~ νά άπαλλαγεί άπό τό ποίημσ -V-ιx ο Καέίρο ήδη εγραφε laquoΤήν πρόζα

φτιάχνω των στίχων μουraquo- ή άκόμη πώς ή σκέψη-ποίημα φτάνοshy

ντας στή συντρι6ή του 6άθρου της του ασματός της ζητάει νά

άνοιχτεί εκ νέου στήν άκέραιη διάσταση του νοήματός της Πράγμα

πού θά εΙπωθεί καί ως έξης ή έΠΟΧή των ποιητων εκλεισε

Άπό τό καταληκτικό αυτό σημείο δικαιούμαστε νά θέσουμε τό

ζήτημσ έάν άπό ολες αυτές τίς δικαιοδοσίες του ποιήματος γιά τή

σκέψη άπό ολους αυτούς τούς άφορισμούς σκέψης πού διασαφηνίζουν

τό ποίημα μπορεί κανείς νά συΎκρατ~σει καί νά παγιώσει μερικά

γνωρίσματα πού τίς συνενώνουν

Υπάρχει οπωσδήποτε άρχικά ή 60ύληση γιά μέθοδο Αυτοί οί

ποιητές συναρμολογουν σέ ποίημα τή μέθοδο του ποιήμστος Τούς

(φιλοσοφικούς) λόγους περί της μεθόδου διαδέχονται τά ποιήματα περί της μεθόδου laquoΣ επιbεbαιώνοuμε μέθοδεraquo λέει ο Ρεμπώ ή άκόμη

laquoέπεΙγομαι νά 6ρω τόν τόπο καΙ τή Οιατύπωσηraquo Διότι τό ποίημα

θεσπίζει Οδηγίες γιά τή σκέψη της προτείνει ίδιόμορφα έγχειΡήματα

Τό laquoέγχείρημσraquo άντιδιαστέλλεται έδω πρός τό ρομαντικό θέμσ του

στοχασμου της ένατένισης πρός Τήν πατριαρχική καί προφητική

μoρφ~ πού έκπροσωπεί κατ έξoχ~ν ό Ούγκό πού ύφΙσταται άκόμη

στόν CΙaudel άλλά καί στόν Valery ή στόν Rilke υπόκωφη ευπρεshy

πισμένη άφηρημένη Γιά νά συλλά6ει κανείς τήν έποχή των ποιητων έπι6άλλεται πρωτα νά καταγράψει τίς έν δράσει ενέργειες του ποιήshy

μcιΤOζ Γιατί αύτές εΤναι πού ιΧπό τό έσωτερικό του ποιήματος νοshyμοθετουν επί καί έναντίον των συγκολλήσεων της φιλοσοφίας

Θά άναφέρω μόνο τρείς τόν άντιρομσντισμό τήν άπο-ολικοποίηση

τή διαγώνιο

1) Οί ποιητές της εποχης των ποιητων εξαναγκάστηκαν νά άποshyσπάσουν τό ποίημα ώς έπιτέλεσΎ] σκέψης άπό τόν ρομαντικό όρισμό

του Αυτή ή άπόσπαση στοιχειοθετείται άπό μιά σειρά άπαγορεύσεων

μέ στόχο νά έπχεντρώνετα τό ποίημα σέ μιά υπολανθάνουσα εννοια

παρά στήν ίσχύ της είκόνας Ή ποίηση ε[ναι ο τόπος θά πεί ο

Μαλλαρμέ

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 12: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

154 ΠΟΙΗΣΗ IU

Οπου του γνήσιου ποιητη έργο σεμνό μεγάλο

ν άπαγορεύει τ ονεφο έχθρό της δύναμής του

Κα Ρεμπώ τό ίδιο μ έκενη τή νότα σπφτάδας κα εξαψης πού τόν χαρακτηρζει

ΆΙ είναι τα ονεφα ντροπή μιά καθαρή άπώλεα

Ό Καέφο Μάντελσταμ Τσέλαν συμμερίζονται τήν άπαγορευshyτική εφεση του ποιήματος γιά τήν άντι-εκόνα γιά τήν καταφατική

άναχοπή του Ονερου Ωστόσο χάρη στό έγγενές παράδοξο τΎjς ποηshy

σης ή οποία ορζεται ώς σκέψη του καθαυτό ασθητου μα άξονική

εχόνα στηρίζει σχεδόν πάντοτε τήν άπαγόρευση πού πλήττει τήν

εικόνα Αύτή ή εΙκόνα πού συν~στα μαλλον τήν άπεικονιστική άπιΧshy

λειψη τΎjς εκόνας είναι τό χωμcι Κα πάλι ο Ρεμπώ

4 Υ χάτ έΥτεμώ άΧόμα

ε[να τς πέτρες χα τό χώμα

τουτο τό χωμcι δέν είναι διόλου ο φιλόξενος νόστος η ανακτηση

τΎjς άπαρχΎjς είτε ή μεγάλη Μητέρα φύση ΕΥναι Ο γυμνός τόπος οπου άπευθύνεται τό πoίημcι laquoο χωρος ο δικός ίδιος σάν μεγαλώνει

ή άπαρνιέταιraquo (Μαλλαρμέ) Είναι δτι δέν είναι ιερό ουτε καθοσιώσιshyμο δτι άποστρέφεται τή συγχατά6αση πρός τό ονεφο κα πρός τήν

εχόνα χα έμπιστεύεται τό ποίημα στούς αυστηρούς νόμους τΎjς μεshy

ταφορας Κα πάλι ο Μάντελσταμ ο Μάντελσταμ γιά τόν οποίο άέρας χα ή θάλασσα εΥναι μέσα σπό διαφορετιχές ένέργειες έξίσου

σημαντιΧά (ltltΑυτός πού 6ρΎjκε ενα πέταλοraquo)

Ό άγέρας είναι μίγμα πυκνό σάν τό χώμcι

νά brείς δέ μπορείς καί πόσο δύσκολο νά μπείς ]

τό χώμα σά ράχη γαϊδάρου άφλόξενο

[ ] λέξη καμιά καλύτερη της ίΧλλης

άντιλαλοϋν στό χ ώμα ΟΙ μεταφορές

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 13: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

155 ALAJN ΒΑοιου Ή έποχή των ποιητών

Δίχως παρουσιαστικό τόπος διακανονισμένων μεταφορικων συναλλαshy

γων τουτο τό άχσριστο χωμα των ποιητων 6ιαιοπραγεί σέ κάθε νοσταλγία

2) Ένάντιοι στήν υπόθεση ένός Μεγάλου Όλου -υπόθεση άπό τήν όποία άκόμη κι ενας Baudelaire δέν ξεφεύγει έντελως- ΟΙ ποιητές της

έποχης των ποιητων σκέφτονται τήν άπο-όλικοποίηση τό χωριστό

τήν άσυμφιλίωτη πολλαπλότητα Έχουν γιά γνώμονα τήν άρχή της

ΆΣUνέπειας [principe d inconcistance] Ό Καέφο εΤναι στό σημείο

αυτό ό πιό έννoιoλoγtκός ό πιό laquoπεζολόγος))

ενα πραγματιΧό χι άληθινό σύνολο

άρρώστια ε[ναι της σΧέΨης

Ή Φύση είναι φτιαγμένη άπό μέρη δίχως σλον

Ό Τσέλαν εΤναι πάντως έκείνος πού δίνει έδω τόν άφορισμό στόν

όποίο συγκατανεύει καί ό φιλόσοφος τόν κεντρικό άφορισμό γιά κάθε

σκέψη πού υπεισέρχεται στούς ορους τούς Οικους μας

Στίς άσυνέπειες

Νά στηριχτουμε

3) Μιά όλόκληρη ποιητική παράδοση άπότοκος του επους Τι του μείζονος λυρισμου θέτει ώς στόχο νά διανύσει μέ τάξη τίς στοι6άδες

της σημασίας νά έκδιπλώσει άφήγηση η μύηση μιά τάξη πού γαshy

ληνεύει τό χάος καί παρηγορεί τόν θρηνο ΟΙ ποιητές της έποχης των

ποιητων έπιοιώκουν μiiλλoν νά διαγράψουν μέσα στή γλώσσα μιά

τροχιά διαγωνίως πρός κάθε υποτιθέμενη έκεί ταξινόμηση νά προκαshy

λέσουν ενα 6ραχυκύκλωμα σΤ~ν κυκλοφορία της γλωσσικής ένέρshyγειας Δέν έχουν γιά κύριο στόχο νά άποπεφαθουν παράδοξους συγκριshy

τικούς παραλληλισμούς οπως στό περίφημο ~ γη εΤναι γαλάζια σάν

πορτοκάλιraquo του Έλυάρ Ανάλογες άπόπεφες δέν εΤναι παρά ~ δευshy

τερογενής ρητορική του διαγώνιου έγχεφήματος Στόχος εΤναι μία φράση του ποιήματος νά στοιχηματίσει πώς μιά όνοματοδότηση θά

ερθει καί θά διακόψει τή σημασία χαί στό σημείο της διακοπης νά

έγκατασταθεί μιά έντοπίσημησκέψη πού νά μήν άπ06λέπει στό ολον 1κανή ομως νά εΤναι πιστή στήν Τδια της τήν καινοτομία Σκέφτομαι

γιά παράδειγμα τήν ε1σαγωγική φράση στό ποίημα του Τράκλ Ψαλshy

μός) (χαί αναλογίζομαι οτι τόν Τοιο τtτλο εχει κι ενα ποtημα του

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 14: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

156 IIΟΙΗΣΙΙ ΙΟ

Τσέλαν) laquoΥπάρχει ενα φως που ο ανεμος εσ6ησεraquo Τό laquoύπάρχειraquo

τόσο συχνό στόν Τράκλ εΤναι πάντα τό laquoύπάρχειraquo μιας έλλειψης πρός όφελος της πνοης Μήπως αυτός άχρι6ως δέν εΙναι χαί Ο διΧός

μας τόπος της σκέψης τό στι ενα φως δέν γΙνεται νά κατανομαστεΖ

παρά μόνο άφου Ο άνεμος της Ιστορίας τό εχει γιά πάντα σ6ήσει

Ομοίως έχείνο τό ποίημα του 1937 οπου Ο Μάντελσταμ άρχίζει άχρι6ως -εΙναι Ο χανόνας της διαχοπης- λέγοντας ΟΤΙ laquoτίποτα δέν

εξυπηρετεί Τι σύγχρtσηraquo και τό όποίο σσν άντίλαλος στόν Ρεμπώ

συνεχίζει laquoάρμενίζω στό τόξο των ταξιδιων πού ποτέ δέν άρχίζουνraquo

Ότι μπορεί νά υπάρχει ενα φως δ[χως φως η ΟΤΙ μπορεί χανείς

νά άρμενίζει χωρίς ποτέ νά εχει φύγει νά ποιές εΙναι ΟΙ ράξεις μέ τίς οποίες τό ποίημα χατονομάζοντας μία έξαφάνιση άναστέλλει τή διαshy

πλοκή του νοήματος χαί συνδέει διαγωνίως τό εΙναι καί τήν άναίρεση

του εΙναι Ή ποιητική διαγώνιος δηλώνει πώς μία σχέψη πιστή άρα 1κανή γιά άλήθεια άνοίγει ρηγμα στό είδέναι πού ΟΙ σημασίες άποκρυ shy

σταλλώνουν Κό6ει τά καλώδια γιά μία άλλη κυκλοφορία του ρεύμαshy

τος της σκέψης Αυτό τό κόψιμο δέν άποτελεί ώστόσο άρνηση εργο

άρνητικό Άντιθέτως ή διαγώνιος εΙναι πάντοτε καταφατική έκφέshyρεται σέ πρωτο πρόσωπο η μt τό αύπάρχει))

Υπάρχουν προφανως πολλά άΧλα έγχειρήματα νά έπισημάνει καshy

νείς Όμως σέ ΟΤΙ άφορα τή φιλοσοφία έκείνη τmiddot~ φιλοσοφία ού

έρα άπό τίς συγκολλήσεις της μπορουμε νά τήν έπαναθέσουμε κάτω

άπό τόν 000 του ποιήματος καθώς χαί του μαθημίου της πολιτικης

κα[ του ερωτα υπάρχουν τελικά δύο 6ασιΧές χειρονομίες μέ τίς οποίες

τό ποίημα προάγει τή δική του σκέψη

πρωτα-πρωτα ένάντια στή συρρ[κνωση της σκέψης στή γνώση

γνώση πού έκθέτει τό εΙνα υπό τή μορφή του άντιχειμένου ή ποίηση

αuτωv των ποιητών ένεργοποtεί μία άπocιντικεψενoπoηση

Τί ε[ναι τό άντιχείμενο ETvat αυτό πού προδιαθέτει τό πολλαπλό του εΤναι υπέρ χαί εναντι της σημασίας Ή έποχή των ποιητων

τροφοδοτεί μία πολεμική έναντίον της σημασίας στοχεύοντας ετσι

τήν άντιχειμενιχόΤYjτα ή όπotα εΤναι τό δέσμω της σημασΙας είναι

χαί προτείνοντάς μας τήν άμορφη η μή μορφοποιήσιμη μορφή ένός

υποκειμένου δίχως άντικείμενο Ό Καέφο τό λέει μέ τή συνηθισμένη

του σαφήνεια

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 15: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

-------------------------ALAIN BADIOU Ή έποχή (uy ποιητωΥ 157

Τά πράγματα δέν εχουν σημασία εχουΥ μιά ϋπαρςη

Τά πράγματα εΓναι τό μοναδικό άπόχρυφο νόημα των πραγμάτων

Άς καταλά60υμε οτι γιά τόν Καέφο τό laquoπράγμαraquo δέν είναι έπ

ούδενi ενα άντικείμενο Τό πράγμα είναι τό ύπάρχειν-πολλαπλό ώς

τέτοιο έξαφούμενο άπό κάθε καθεστώς του Ένός Προορισμός πλέον

ολου του ποιήματος εΤναι νά μας έντάξει σ αύτή τήν έξαiρεση νά μας

άποσπάσει άπό τήν πiεση του νοήματος ετσι ωστε τό περιοριστικό

ύπόδειγμα του άντιχειμένου νά τό διαδεχθεί ό άπόλυτος διασκορπισμός

της υπαρξης

Τό ίδιο νόημα πρέπει νά δώσουμε νομίζω οσον άφορα τήν ποιητική

του Τσέλαν στήν άbέ6αιη πολλαπλότητα του πιό άμετακίνητου του

πιο φωΤΟbόλου στοιχείου πού ό Πλάτωνας τό άνάγει σέ μετάφορικό

ίσοδύναμο του Ένός του ηλιου Όπως στό Φραγή του χρόνου

ύπάρχουν δύο -ηλtoι έννόησέ το

δύο οχ ενας shy

Είτε στό laquoΠεριπλανώμενοςraquo ποίημα της συλλοΥης του κανενός

τό ρόδο ιυ

Μέ ολους

τούς σκορπισμένους

-ηλtoυς ψυχή

bρtσχόσουν στόν αΕθέρα

Όπου bλέπουμε οτι ή προσαγόρευση του υποκειμένου ώς ampλλου

του laquoέσύraquo στό όποίο ό Τσέλαν bασίζει τήν προσδοκία του στή γλώσshy

σα προϋποθέτει τόν διασκορπισμό του ένός τή διάλυση της οποιας

τάξης θά μπορουσε νά bάλει στήν άντικειμενικότητα ή προσφυγή στό

Εν Ή ψυχή δέν εχει τόν αίθέρα της παρά οταν άποτραbιέται άπό

κάθε άντικειμενικό ένώπιον καί δέν συνδέεται παρά μέ τήν άσυνέπεια

Έπειτα ένάντια στήν άπολογία περί του νοήματος της Ίστορίας

ή ποίησ1j της έποχης των ποιητων όργανώνει σέ σκέψη εναν άποπροshy

σανατολισμό Όπως είδαμε τό άποπροσανατολίζον έγχείρημα bptshy

σκόταν στό έπίκεντρο της σκέψης του αίώνα στόν Μάντελσταμ λιΙά

καί στόν Ρεμπώ έπίσης πού τόσο τόν άπασχολεί ή Ιστορία bp[crxOUshy

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 16: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

158 nΟΙΗΣΗ ΙΟ

με ~oη τό άπόλυτο κα( έντελως άποπροσανατολιστικό χάσμοι άνάμεσα

στό ένεργητικό καί έσκεμμένο μίσος της κατεστημένης τάξης τijς

ύπαρκτης κοινωνίας στήν Ιδέα άρα της ριζικijς έποινάστασης καί

[άφ έτέρου] σέ μία κάποια στασιμότητα μία άδύνατη άναχώρηση

μία άναπόφεuκτη παλινόρθωση Σάν ό 6ίαως προσανατολισμός του

νοήμοιτος μόλις γίνεται άντιληπτός νά άποδεικνύεται άπατηλός καί

άνεφάρμοστος

πρί-Υχιπες γερουσίες bιομηχάνοι Χαθείτε iσχύς δικαιοσύνη iστopία κάτω

Μας τό χρωστανε Τό αίμα Τό αίμα Τή φλόγα σά χρυσάφι

Ολα στόν πόλεμο στόν τρόμο στήν έκδίκηση

Ψυχή μου Ν άρχίσουνε δα-Υχωματιές 4 περάστε Δημοκρατίες τού κόσμου τούτου Αυτοκράτορες

Στρατεύματα αποΥΟ λαο νισάφι

[ ] [ ] Είμαι σ αυτά εΓμαι πάντα σ αυτά

Ίό laquoεΤμαι πάντα σ αύτάraquo άvt ιστρατεύεται τό laquoνισάφιraquo της

έπανοιστατtΧijς 6ε6ήλωσης καί άνακαλεί τό νόημοι πού άπεργαζόταν ~ άρνηση Όπως άκρι6ως στό Μία έποχή στήν κόλαση τό laquoδέ

φεύγουμεraquo άναφεί τήν προαποφασισμένη άναχώρηση χορηγό ένός

προσανατολισμου τijς ζωijς

Ύπάρχουν πολλά διαφορετικά έγχεφήμοιτα προκειμένου νά καταρshy

ρακωθεί ποιητικως ~ εΙκασία μιας προσανατολισμένης Ιστορίας Γιά

νά άποπροσανατολίσε ι τή σκέψη τήν ίδια ό Τράκλ τijς άντιπαρα6άλshyλει τή φιγούρα τijς άπόλυτης οιακοπijς τόν θάνατο Όχι τήν εγνοιlL ~ τή στενοχώρια του θανάτου οχι τό ύπoκε tμενικό έπιτέλεσμοι του

θανάτου άλλά τόν θάνατο τόν ίδιο τό πτωμα του νεαρου άντρα στήν

έπιφάνεια του όρατου (άς τή συνδυι1σouμε μέ τήν εΙκόνα του Κοιμωshyμένου της κοιλάδας του Ρεμπώ) Τά μέσα του Τράκλ εΤνοιι ζωγραshy

φικά γυρεύει νά πιάσει τόν θάνατο στά δυνατά πλοκάμια της ύλtΧόshy

τητας Τά χρώμοιτα γίνονται τό εμ6λημοι αύτης τijς ρηχijς όροιτότηshyτιχς τό χρυσαφL τό μελανό τό μαυροπράσινο τό σκοτωμένο αίμα τό

πράσινο ποτάμι φανερώνουν τάν θάνατο σάν ύπολανθάνον κέντρο ένός

χώρου Ό θάνατος προ6άλλει άργά-άργά στόν τόπο των χρωμάτων

χρωμάτων πού κομμοιτιάζουν κα( σταμοιτουν τόν χρόνο Τό ποίημοι

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 17: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

159 ALAJN ΒΑοιου Ή έπσχή των ποιητών

του Τράκλ μας άποπροσανατολίζει μέ το ατοφιο παρόν του υλικου

θανάτου σάν τό πραγματαό του θανάτου νά bρiσκεται στόν χώρο

παρά στόν χρόνο ό άποπροσανατολισμός γιά τόν Τράκλ εΙναι μία

άπώλεια του χρόνου μέσα στ~ν άργ~ καί γλυκιά δοκιμασία του θαshy

νάτου Ας οουμε τόν ερχομό της άπώλειας άκούγοντας laquoΕλις 2raquo

Γλυκό καμπάνισμα ήχεΊ στό στηθος τοϋ Έλις

Τό 6ράδυ

Πού τό κεφάλι του 6υθίζεται στό μαϋρο μαξιλάρΙ

Αγρίμι μελανό

ΑίμορραγεΊ άργά στή λόχμη

ΈκεΊ τό σχοϋρο δέντρο στέχει μοναχόmiddot

Τού έπεσαν οε μελανοί καρπο του

Σημάδια χι άστέρια

Αργο6υθίζονται στά 6ραδινά νερά

Πίσω άπό τό λόφο χεψώνιασε

Τή νύχτα μελανά περιστέρια

Πίνουν τόν παγωμένο ίδρώτα

Πού κυλά στό χρυστάλλινο μέτωπο του Έλις

Πάντα ήχεΊ

Στούς μαύρους τοίχους ό μοναχιΧός άνεμ-ος τοϋ Θεοϋ

Προσέξτε πόσο ρηξικέλευθα ενα τέτοιο ποίημα δέν άπευθύνεται

Κανένας άναγνώστης δέν υποτίθεται οίιτε υποσημαίνεται μέσα σ αυτές

τίς μορφές καί τά χρώματα πού πλαισιώνουν ενα φευγαλέο κουφάρι

Ό άποπροσανατολισμός φέρεται στό σημείο οπου πλέον η θέση μας

δέν πιστοποιείται πουθενά Ή σκέψη 6ρίσκεται περιορισμένη στό δίshyχως όπτικό στίγμα κατoικητ~ριo του καθαρου laquoυπάρχειraquo οπου τό

μόνο πού έπισuμbαίνει μέσα στόν μοναχικό άνεμο εΤναι ενα πτώμα Άποαντικειμενοποίηση καί άποπροσανατολισμός συμπυκνώνουν αυτό

πού άντιπαραθέτει στίς συγκoλλ~σεις της φιλοσοφίας η ποίηση αυτ~

ποίηση πού διαχέει μέσα στ~ν καθαρ~ πολλαπλότητα τ~ν άντικειμεshy

νtκότητα της επιστήμης ~έσμιoι της όποΙας εΤναι οι θετικtσμοt- καί

άποπροσανατολίζει τ~ν Ιστορία - άπό τ~ν όποία σαγηνεύεται η

έΠltIνltIσΤltIΤΙΚ~ σκέψη Ή επoχ~ των ποιητων μας κληροδοτεί γιά νά

άπελευθερώσουμε τ~ φιλοσοφία τ~ν επιτltικτικότητltι μιας διtIσαφ~νιshy

σης χωρίς όλότητα μιας σκέψης γιά ο ΤΙ εΙνltιι τltιυτόχΡονltι διtIσκoρshy

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 18: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

160 ΠΟΗΣΗ ΙU

πισμένο καί ιΧχώριστο ένός λογισμου δίχως ιΧντικείμενο μήτε προσαshy

νατολισμό αρα μή ιΧλληλέΥΥυου ψυχρου Τό ποίημιχ καταψέρνει νά

άναδείξει τήν Οποκειμενιχή χροιά τ1jς ψυχρότητας πού laquoποαντιχειμεshy

νοποιεί καΙ άποπροσανατολίζει ή όποία εΤνιχι σάν τό χειμωνιάτικο laquoχρωμιχraquo του δίχως άντιχείμενο όποκειμένου Ό Μαλλαρμέ ειναι ό

χατ έξοχήν χειμερινός ποιητής

Τρέχει τό κρύο μέ σιωπές πού θερίζουν

Μά δέ θά ψιθυρίσω χενή έλεΎεία

JιφoιJ Τι κάτασπρη περίπτυξη τωΥ τόπων άφαφε

άπό παντου τόν ττλο του ψεύτικου τοπίου

Άλλά και ό Τσέλαν έπίσΎJζ οταν συναντα τ~ σιωπή των οιοασκάshyλων πού ειναι ιXκριιJως ή συγχολλημένη ιΧποκήρυξη τ1jς ψιλοσοψίας χατονομάζει ταυτόχρονα τό ιΧχώριστο τό διαυγές χαί τό Ψυχρό πού

ειναι τό μερτιχό μιχς στή σκέψη

μπροστά στούς διδασκάλους

πού σωπaVΟUΥ

ΤΡΎύρω μας

μέσα στό άχώριστο πστοπωειται

ή ύΎρόψυχΡη

διαύΎεια

Αύτοί οι ποιητές όσψράνθηχαν ολο τό λανθάνον κενό πού τό απειρο

6άρος των χαταστάσεων περιλαμιJάνει οσον ιΧψορσ τό εΤναι του Κενό πού μόνο τό συμιJάν έγχαλεί στήν προχειμένη περίπτωση τό συμιJάν του ποιήματος Αύτό τό χενό εΤναι πανταχου παρόν στόν Μαλλαρμέ

laquoστό άδειο σαλόνιraquo τό laquoάοειο χιψτ(raquo ltΥπάρχει ώστόσο παντου

ιΧκόμη καί στόν Μάντελσταμ τόν πιό έπιρρεπ-η ίσως ιΧπό τούς ύπόshy

λοιπους -πλήν τοίί Ρεμπώ- στό νά τό Ύψίζει Κοιτάξτε να ποίημιχ

του 1910 πού ταλαντεύεται διαρχως μεταξύ χενου χαί ιΧνυπαρξίας μέ

διαμεσoλαιJητή τό 6ασάνισμιχ του σύμπαντος

Ό ήχος άόρατος φουσκώνει τό ίστίο

τό 6λέμμα διάπλατο άδειάζει

διασχίζει τή σιωπή

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 19: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

161 ALAIN BADΙOtJ Ή έποχΥι των ΠΟΙΥ)των

άλαλη χορωδα των πουλεων της νύχτας

Φτωχός σάν άπό φυσεκοϋ

άπλός σάν τούς ούραΥούς

Ή άπατηλ- έλευθερα μου

εΤναamp τραΥούδι των πουλιων της νύχτας

ΑνθρακωμέΥον ηλιο

νεκρωμένον ούρανό σάν παν

τό 6ασανισμέΥΟ σου σύμπαν

προσδέχομαι ώ άνυπαρξΙα

Προορισμός του ποιήματος είναι να bρεί γιά τό λανθάνον στό

bάρος του κόσμου κενό τήν ύπεράριθμη χάρη ένός όνόματος Καί ή

σκέψη ή σκέψη πού τό ποίημα σκέφτεται εχει για μοναδικό γνώμονα

τό νά μένει πιστή σ αύτό τό ονομα τήν ίδια στιγμή πού τό bάρος - τ Ι Ι Ι Ι ι

του ειναι προσκαφα μετεωρο επανερχεται επανερχεται παν-ΤΌτε

Τό ποίημα της εποχης των ποιητών είναι συμπόρευση μέ τό κενό

μέσα στή bαρύτητα κάτω άπό τό εμbλημα ένός όνόματος Τσέλαν ι ι λγια να κ εισουμε

Τό 6άρος πού συΥχρατε τό κενό

εlνca πού μαζ

σου θά έφευγε

υΟπως έσύ δέν εχει όνομα Ισως

μοϋ δώσεις κι έσύ μα μέρα τό

όΥομα

ΣΗλίΕΙΩΣΕΙΣ

Ι Ίό πρωτότυπο Alain Badiou laquoLage des poetesraquo στό bΙbλίο μέ τίτλο La politique des poetes [Ή πoλιτιχfι των ΠΟΙΥ)των] sous la direction de Jacques Ranciele έκό Aιbin Michel Paris 1992 00 21-38 Εύχαριστω τόν Κώστα Μπόμπα γιamp τίς

μεταφραστικές παρατηρήσεις του (Στ Μ) 2 Manifeste pour Ιa philosopJ1ie [ΝΙανιφέστο υπέρ της φιλοσοφίας] έκό Le

Seuil 1989

3 Πρbλ το κεφάλαω του Manifeste τό σχετικό μέ τήν εννοια της συγχόΝησΎ)ς [suture]

4 Γιά τήν εννοια της γενόσημης διαόικασίας [procedure generique] bλ τό Μa-

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979

Page 20: ALAIN ΒΑΩιου...ALAIN ΒΑΩιου Ή έποχή των ποι-ητων l ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ Ε ξέχουσα μορφή της

162 ΠΟ1ΗΣΗ 10

11ifeste καί προπάντων τό L Etre ει fΕνeneπιeflf [Τό ΕΤναι και τό Συμ6άν] έκο Le Seuil 1988

5 Γιά τούς τέσσεΡ~ζ ορους Jtpbλo τό Manίfeste () Τό σχεταό κείμενο του Martin Heidegger Ή γλώσσα στήν Ποίηση μεταshy

φρασμένο χπό τόν Κώστα Γεμενε-τζη εχει περιληφθεί ώς έπίμετρο στή δίγλωσση

παρουσίαση των ΠΟΙlμάτων του Τράκλ σέ ~πόooσΎ) της Έλενας Νούσια άπό τίς

έκοΟΟεΙζ Ρόπτρον Άθήνα 1990 (ΣτΜ) 7 Georg Τrakl Poenles μετάφραση χCΙί παρουσίαση τοuGuίllcvίc έκοΟbsίdίane

1986 8 Σχε-ικά μέ τ-ήν ψευδωννμία ώι σuντελεστή σκέψ-ης ίφ6λ τη μελέτη της

ludith BaIso στόν παρόντα τόμο ΣτJι Πρόκει-αι γtά τό άρθρο laquoLes pessoasshyIivros de Femando Pessoa ου Ic concept dc Iheterunymieraquo οπ (σημ 1) σα 161shy214 Προσθέτω τήν πολύ ένΟιαφέρουσα Ψυχαναλυτική ιελέτη της Colette SoIer laquoPessoa le sphinx)) στό περιοδικό Barca 5 1995 σσ 101-142]

9 Femando Pessoa Poesies d ΑΙιιαro de Campos μέ έπίμετρο Poene~ d

Alberto Caeiro Προοίμιο και ιετάφραση Armand Guibert έχΟ Gallimard 1987 10 Άνάλογο πρός τή θεωρία του Λάιμπνιτς περί των μονάδων στοιχείων πού δέν

έπιοέχονται ουτε τό κενό οvτε τήν άσυνέχεια (ΣτΜ) 11 Ossip Mandelstam Poemes μετάφραση Tatiana Roy έκο LAge d Homme

1984 12 Αϊguί SOfnmeiI poesie poemes [Ύπνο ποίηση πωήματα] μτ ψ Leon Robel

έκο Seghers 1984 13 Enclos dN reffιpS μτφ Martine Broda έκο Clivages 1985 14 Έδω καί στά συμφραζόμενα ή λέξη σΎιι-ια marqueστό πρωτότυπο έννοείται

μέ τήν άρχαία της σηι-ιασία όρατό σημάΟι ταφης έπτάφιο μνηιείο ταφόπλακα (Στ~I)

15 Ή φιλοσοφική άξίωση για ενα Vποκεψενο οίχως άντικείμενο έκτίθεται στό Manifeste σ 72-75 Έπίσης σέ ενα άρθ[)ο στά άγΥλικά Alain Badiou Όη a Finally Objectless Subjecl στό Stbλio ΙΥΙlΟ coιres after rhe subject edited by Ε Cavada Ρ Connor Ι-Ι Nancy έκο Routledge ΝΥ and London 1991 σ 24-32 (ΣτΜ)

16 La Rose de personlle μτφ Martine Brαta έκο Le Nouveau Commerce 1979