Φτάσαμε με το τεύχος αυτό, στην έκδοση γιαέναν ολόκληρο χρόνο, του περιοδικού, χρόνουπου στάθηκε χρήσιμος για πολλά πράγματα.Μπορέσαμε να σταθμίσουμε το χώρο μέσα στονοποίο θάπρεπε να κινηθεί μελοντικά το περιοδι-κό ώστε να γίνει πραγματικά ένα μέσο έρευναςκαι προβληματισμού. Η ποικιλία των άρθρωνπου παρουσιάστηκαν, οι επιστολές, οι επαφέςπου είχαμε προσωπικά με διάφορους αναγνώ-στες και τέλος οι συζητήσεις που έλαβαν χώραμας οδήγησαν σε μια διαπίστωση: ότι τα πλαίσιαπούχε χαράξει το περιοδικό σαν έκδοση πρέπεινα διευρυνθούν έτσι ώστε να μην βρισκόμαστεστην στενάχωρη θέση να μην παρουσιάζουμεθέματα εξαιρετικού ενδιαφέροντος λόγω τηςμη οριακής επαφής τους με την γενικότερηπνευματική τοποθέτηση του περιοδικού. Γιά ναγίνουμε περισσότερο σαφείς, αυτός καθ' αυτόςο τίτλος "ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ" εμπο-δίζει το πλάτεμα, των θεμάτων που τόσο έντοναέγινε αναγκαίο από τις απαιτήσεις των αναγνω-στών όσο και από τις γενικότερες συνθήκες. Καιτούτο γιατί ο τίτλος μας υποχρέωνε να ακολου-θούμε μία αυστηρή πορεία.

Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Δεν φιλοδοξού-με να παρουσιάσουμε τα "αινίγματα" του κό-σμου, περιορισμένα άλλωστε από φυση τους καικατόπιν να κλείσουμε το περιοδικό. Πιστεύουμεότι έχουμε αρχίσει να βάζουμε τις βάσεις γιακάτι πιό ουσιαστικό δηλ. για την δημιουργία,σιγά-σιγά ενός περιοδικού με γνήσιο επιστημο-νικό περιεχόμενο που να ανταποκρίνεται τόσοστην εποχή με τις τεράστιες αλλαγές της όσοκαι στις ανάγκες του Ελληνικού αναγνωστικούκοινού. Και με περηφάνεια τονίζουμε το γεγο-νός ότι το Ελληνικό αναγνωστικό κοινό τουπεριοδικού βρίσκεται σε ψηλή πνευματική κα-τάσταση. Και ή διαπίστωση αυτή είναι άλλο ένακίνητρο για αυτό που σκοπεύουμε να κάνουμεδηλ. την αλλαγή του τίτλου του περιοδικού μεέναν άλλο που να ανταποκρίνεται περισσότεροστις ανάγκες της επιστημονικής έρευνας καιτου προβληματισμού γενικότερα. Γιά το τόσοδε σημαντικό θέμα ζητάμε και την γνώμη τωναναγνωστών μας ή οποία γνώμη θά συμβάλειθετικά και στην δική μας τελειωτική απόφαση.

Γιά να αποσαφηνίσουμε ακόμα περισσότεροτα πράγματα αναφέρουμε ότι δεν πρόκειται νααλλάξουμε την ύλη του περιοδικού αλλά να τηνπλατύνουμε και να περιλάβουμε ακόμα περισ-σότερα θέματα. Λ.χ. έχει ζητηθεί από αναγνώ-στη να γράψουμε για τα όνειρα, για μοριακήβιολογία, για λαογραφικά έθιμα κλπ. θέματα πουδύσκολα εντάσσονται στα "ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥΣΥΜΠΑΝΤΟΣ" αλλά θαυμάσια σε περιοδικό μεάλλο τίτλο και γενικότερο περιεχόμενο.

Αυτό είναι που βάζουμε στην κρίση των ανα-γνωστών μας. Νά εκτιμήσουν σωστά, να σταθμί-

σουν τα κατά και τα υπέρ και να μας ενημερώ-σουν πάνω στο θέμα αυτό, με μια παράκληση:ας μας απαντήσουν όσοι περισσότεροι μπορούνώστε να σχηματίσουμε όσο είναι δυνατόν πιόολοκληρωμένη γνώμη.

Μέ χαρά διαπιστώνουμε ότι ή στήλη "ΣΥΝΕΡ-ΓΑΣΙΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ" καρποφορεί με πολύ

ένθαρρυντικά άποτελέσματα (βλέπε σχετική σε-λίδα). Στό τεύχος αυτό τελειώνουν τρία άρθρα(εξωγήινη ζωή, κατασκευαστές λόφων, αθανα-σία) ένώ αρχίζουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα σει-ρά αυτοτελών άρθρων που μας παρουσιάζουντην εξέλιξη των φυσικών επιστημών από τοπαρελθόν μέχρι σήμερα. Πρόκειται για την ιστο-ρία της Αλχημείας. Επισημαίνουμε το άρθροτου διάσημου αμερικανού Χάϋνεκ για τους ιπτά-μενους δίσκους καθώς και την παρουσίαση σεΙστορικο-λογοτεχνικά πλαίσια της επιστημονι -κής φαντασίας. Το δε άρθρο του Γκύ Ταράντείναι από τα λίγα του είδους του.

Οι εκδότες

περιεχομενα1 — ΦΙΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

2 — ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ4 — ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΙΠΤΑΜΕΝΟΙ ΔΙΣΚΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

J. Allen Hynek12— ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣ1ΑΣΗ13 — ΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΚΕΙ ΠΕΡΑ; Henry I.Simmons18 — ΜΕΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙA Peter Kolosimo22 — ΓΙΑΤΙ ΕΞΑΦΑΝΙΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΟΙ

Τ. Syein24 — ΕΙΚΟΣΙΔΥΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ25 — ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ ΤΩΝ ΛΟΦΩΝ

George E. Stuart30 — ΝΕΑ ΚΑΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ31 —ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΕΝΟΣ ΚΑΤΑΠΟΝΤΙΣΜΕΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Gy Tarande38 — ΚΛΕΙΠΕΟΛΟΓΙΑ Solas Boncompagni42 — ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ

ΑΛΧΗΜΕΙΑΣ Dino Orlandi46 — ΑΘΑΝΑΣΙΑ: Η ΖΩΗ ΑΥΡΙΟ Caterina Serafin49 — Επιστ. Φαντ.: ΠΡΟΦΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΠΙΘΑΝΟΥ

G. Cordesse52 — ΤΑ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ53 — ΚΟΣΜΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ Ellen Sutton

55 — ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝα) Οι πιθανότητες ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών στονΓαλαξία μας Ν. Κούκουνα6) Νέα Κοσμογονική θεωρία του πλανητικού μας συστή-ματος Αγγ. Β. Μωραϊτίδη

63 — ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

"ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ μηνιαίο περιοδικό. Ετος ιδρύσεως 1975 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΕκδόσεις ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ (Γ Ιωτηρόπουλος—Σπ Αλεβιζόπουλος) Ο.Ε—Χρήστος ΔΛάζος ΓΡΑΦΕΙΑ: Πανεπιστημίου 56. 3ος όροφος ΤΗΛ 600059 ΕΚΔΟΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣΣπ. Αλεβιζόπουλος. Βούλγαρη 72, Πειραιεύς ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Χρήστος ΔΛάζος. Δημητρακοπούλου 65-67 Κουκάκι. Αθήνα. τηλ. γραφείου 603196. ΥΠΕΥΘΥΝΗΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: Δανάη Αρνέλλου-Λόζου ΓΛΟΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜάνιαΦιλιππίδου. Συνεσίου Κυρήνης 5-7 Αθήνα, τηλ 6464845 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟΥΤΜΗΜΑΤΟΣ: Ντίνος Γαρουφαλιάς. Γ Σεπτεμβρίου 51, τηλ 874611 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΕξωφυλου Ηλίας Καραμπατσακης Ε Ε ILMAK'. Ασκληπιού 36. Τηλ. 632984. ΕσωτερικώνΜιχάλης Σπανός, Βουλγαροκτόνου 26-28, Τηλ 6433197 ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ: Μιχάλης Μακέδος, Βουλγαροκτόνου 26-28. Τηλ 6433197 ΜΟΝΤΑΖ-ΕΚΤΥΠΩΣΗGRAMAK" ΕΠΕ. Βουλγαροκτόνου 26-28, Τηλ 6433197

Kov ΣΚΟΥΡΑΝ ΝΙΚΟΛΑΟΝ : Μας ζη-τάτε να αναφερθούμε σε ορισμένα θέματα :1.—Μέτρηση του χρόνου άνά τους αιώνες :ημερολόγια λαών παλαιά και νέα. 2.—Πώςγίνεται ή χρονολόγηση ενός αρχαίου ευρή-ματος. Μέθοδος C14 (άνθρακος 14). 3.—Απόκρυφη γεωμετρία των αρχαίων Ελ-λήνων (ισόπλευρα και ισοσκελή τρίγωναμε κορυφές τα αρχαία μαντεία και ιερά :Λωδώνη — Ολυμπία — Ακρόπολη—ΙερόΑπόλλωνα κλπ.) και 4,—Τί είναι «έγκα-στρίμυθος».

Σιγά -σιγά θα παρουσιάσουμε όλα αυ-τά τα θέματα. Σχετικά με το ενδιαφέρονγια τον γεωδαιτικό τριγωνισμό έχουμε αρ-χίσει συνεργασία με τον κ. Άλεξ. Γ. Α-λεξίου για την μυσταγωγική γεωμετρίακλπ.Κον ΚΩΝ/ΝΟΝ ΠΑΠΑΔΑΚΗΝ, φοιτη-την Οικονομικών Επιστημών. Ή υπό-δειξη σας εκαρποφόρησε. Ευχαριστούμεπολύ. Ηδη έχουμε έρθει σε επαφή με τονκ. Αλεξίου πρό καιρού και ετοιμάζουμετις συνεργασίες.Κον ΛΑΜΠΙΡΗ Σ., μαθητή Γυμνασίου :Ενδιαφέρουσα ή επιστολή σας. Τά ερω-τήματα που βάζετε θά απαντηθούν από τιςσελίδες μας.

Κύριε Διευθυντά,"Ως προς το άρθρο « Ο ΖΩΔΙΑΚΟΣ

ΚΥΚΛΟΣ» του Νοεμβρίου, θά ήθελα νααναφέρω λίγα λόγια τα οποία τυγχάνουναντίθετα προς το περιεχόμενόν του.

— Κανείς δεν σκέπτεται να αρνηθείτώρα την ύπαρξη μιας αστρικής επιρροήςπου διαμορφώνει ακατάπαυστα την ζωήνμας καίτοι υπάρχουν πολλοί, βέβαια, πουαμφισβητούν την αποτελεσματικότητατων μέσων που χρησιμοποιούν οι παλαιοίκαι οι νέοι αστρολόγοι για την μέτρησινκαι τόν προορισμόν της.

Ανάμεσα σε αυτούς ευρίσκεται προ-φανώς και ο έγγράψας το άρθρο ISAACASIMOF ο οποίος αντιτίθεται στηνΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ στο οτι ο ήλιος δεν πα-ραμένει στους αστερισμούς την ίδια διάρ-κεια ημερών διότι οι αστερισμοί δεν είναιτης αυτής εκτάσεως.

Αυτή είναι μία σωστή παρατηρήσις ή- οποία αποδεικνύει ότι ο ζωδιακός κύκλοςείναι καταστρωμένος κατά προσέγγισινκαι όχι ότι ή παρατήρησις διαλύει έξ ο-λοκλήρου την ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ η οποίακατά την γνώμη του έχει λογικό περιεχό-μενόν μηδέν.

Έξ άλλου η κατά προσέγγισιν κατά-στρωσις του ζωδιακού είναι έν γνώσει τωναστρολόγων και οι ίδιοι δεν βεβαιώνουν τοαντίθετο δια να διευκολύνουν την δουλειάτους όπως μας λέει.

Πολύ πιθανόν ή παρατήρησις τουνα καταστρέφη κατά ένα ποσοστό τα ω-ροσκόπια αλλά ή Γενική Αστρολογία δενείναι μόνον ώροσκόπιον. Στό κάτω-κάτωποιος πιστεύει τα ωροσκόπια ; Μήπως οιερωτευμένες 17χρονες ;Τότε προς αυτές θέ έπρεπε να απευθύνεταιο ASIMOF.

Το σοβαρώτερο και κυριώτερο μέροςτης ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑΣ είναι ή έρευνα τηςμορφής των επιδράσεων των ουρανίων σω-μάτων στα διάφορα φυσικά φαινόμενα καιστόν άνθρωπον.

Η έπίδρασις του ηλίου κατά το πέ-ρασμα του από τα ζωδιακά σημεία στον

βίο των φυτών όπως και στην άναπαραγω-γήν και στην ύγείαν των ζώων και του αν-θρώπου αποτελεί φαινόμενο που έχει με-λετηθεί πολλαπλώς και έχει επιβεβαιω-θεί με στατιστικές παρατηρήσεις.

Ποιος αμφισβητεί έξ άλλου την έπί-δρασιν της Σελήνης στις παλλίροιες ;

Ποιος αμφισβητεί την έπίδρασίν τηςστον οργανισμό της γυναίκας; (Βιολογι-κός κύκλος εμμήνων).

ΙΙοιός αγνοεί την ύπαρξιν των κοσμι-κών δυνάμεων που διευθύνουν μυστηρια-κώς την ζωήν μας με τα μαγνητικά ρεύ-ματα που δημιουργούν ;

Θά πρέπη μήπως να αναφέρω την στε-νή σχέση που υπάρχει μεταξύ της πορείαςτου ήλιου και των μετεωρολογικών φαι-νομένων της γης; Δεν έχει μήπως διαπι-στωθεί η έπίδρασις της Σελήνης στα νεύ-ρα, στην παράλυσιν, στον στραβισμό καισε διάφορες εγκεφαλικές ασθένειες τουανθρώπου; Ακόμα μέχρι σήμερον δενπαρατηρούν οι τσοπάνηδες την θνησιμό-τητα των προβάτων τους υπό την έπίδρα-σιν του δορυφόρου μας (και άλλα πλείσταπαραδείγματα που δεν αναφέρω λόγω ελ-λείψεως χώρου). Μήπως πάλι οι ημερομη-νίες των μεγάλων πολέμων της άνθρωπό-τητος δεν συνέπεσαν με την επίδραση τουΑΡΕΩΣ ;

Ή αστρική έπίδρασις δεν είναι άλλοτι από μια παλμική δόνησις όμοια προς έ-κείνες της θερμότητος, του φωτός, τωνάκτίνων Χ κ.τ.λ.

Ή αστρολογία δεν έξεκίνησε από θεω-ρίες άλλα από γεγονότα που την ανάγκα-σαν να δημιουργηθή.

Κύριε Διευθυντά, επειδή τα προβλή-ματα του καιρού μας τυγχάνουν διχασμέ-να καλό θά ήταν στο μέλλον να δημοσιεύ-σετε και την άλλην πλευρά δηλ. τα υπέρτης ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑΣ.

Αυτό νομίζω θά σας ανέβαζε σαν αμε-ρόληπτο περιοδικό.

Μετά τιμήςΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣΦΟΡΝΕΖΗ 14, ΚΑΛΛΙΘΕΑ

ΑΘΗΝΑΙ

Αγαπητέ αναγνώστη δεν αρνηθήκαμεότι υπάρχουν οι αστρικές επιρροές. Μιλή-σατε για κοσμικές δυνάμεις, άρθρο πουπαρουσιάσαμε στο τεύχος Ν.11. Ετοιμά-ζουμε και άλλα κατάλληλα άρθρα για τηνπληρέστερη ενημέρωση όλων. Θά θέλαμενα τονίσουμε μόνο ότι δεν πρέπει οι ανα-γνώστες να βιάζονται. Οί σελίδες μας εί-ναι πολύ λίγες για την πληθώρα των θεμά-των που παρουσιάζουνε. Ευχαριστούμε γιατις υποδείξεις σας. Μας βοήθησαν πολύ.Κον ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΙΔΗΝ Δ. ΦΩΤΙΟΝ :Συγχαρητήρια για την έρασιτεχνικήν σαςαπασχόληση με την αστρονομία. Θά σαςβοηθήσουμε σ' ότι νομίζετε απαραίτητο.Βιβλία του Κυρίου Λαγκαδά μπορούν νασας σταλούν ταχυδρομικώς από έμας.Μας ζητάτε να γράψουμε για τους ήμιαστέ-ρες και τα έν χρήσει μεγαλύτερα τηλε-σκόπια του κόσμου. Το πρώτο είναι θέμααρκετά ειδικευμένο (πιθανό κάποιος ανα-γνώστης να στείλει συνεργασία γι' αυτόστή στήλη «ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΑ-ΓΝΩΣΤΩΝ») αλλά για το δεύτερο κάτιετοιμάζουμε. Εύχαριστούμε για τα καλάσας λόγια.

Αγαπητό περιοδικό,Είναι ή πρώτη φορά που γράφω, παρ'

ότι τυγχάνω τακτικός αναγνώστης απότην αρχή.

Έθεώρησα όμως σκόπιμο να επέμβωκαι εγώ, εις την διένεξη του περιοδικούμε αρκετούς άναγνώστας στο θέμα τηςγλώσσας του περιοδικού, και αυτό κατό-πιν της ρητής αποφάσεως σας όπως τοπεριοδικό γράφεται στή δημοτική, λόγωμεγάλης κυκλοφορίας όπως μας γράφετε.

Κατ' αρχήν το περιοδικό δεν απευθύ-νεται στον λαό. Διότι λαός είναι και οι ερ-γάτες, οι νοικοκυρές, οι άγρότες, οι ναυτικοίκ.λπ. οι οποίοι κάθε άλλο παρά για ταΑινίγματα του Σύμπαντος θά ενδιαφέρον-ται.

Το περιοδικό απευθύνεται σε έναν πο-λύ περιορισμένο αριθμό ατόμων, σε σύγ-κριση με τόν λαό, και ή φύση του είναιτέτοια, που οπωσδήποτε το 90% θά έχηβγάλει το Γυμνάσιο, και οι περισσότεροιαπό αυτό το ποσοστό, θά είναι άνθρωποιτων γραμμάτων.

Νομίζω ότι είναι πολύ σωστό αυτό πουέγραψε φίλος αναγνώστης, ότι το περιοδι-κό χάνει σοβαρότητα, διότι άλλο Ταχυδρό-μος, και άλλο Αινίγματα του Σύμπαντος.

Υστερα αυτοί που κόπτονται διά τηνδημοτική πολύ ολίγον θά ενδιαφέρονταιγια το περιοδικό μας, έφ' όσον κυκλοφο-ρούν τόσα άλλα δημοτικίζοντα περιοδικάπολιτικής φύσεως, που άποτελούν την πνευ-ματική τους τροφή.

Ευχαριστώ διά την φιλοξενίαΙωάννης Κολυβάς

ΑΚΤΗ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 236,ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ

Το ανωτέρω υπογράφουν οι :Δημοσθένης Παπασπύρου, Γεώργιος

Καββαδίας, Ανάργυρος Δέδες, ΙωάννηςΔαμίγος.

Νομίζουμε ότι οι φίλοι μας από τόνΙΙειραιά δεν βλέπουν τα πράγματα σωστά.Βέβαια ή ΔΗΜΟΤΙΚΗ καθιερώθηκε πιάαλλά μερικές σημειώσεις δεν πάνε χαμέ-νες. Έ φ ' όσον λέτε ότι δεν απευθύνεταιστο λαό και ο λαός για σας είναι οι εργά-τες, νοικοκυρές, αγρότες, ναυτικοί, ασφα-λώς θά πρέπει να διαβάζεται από άλλουςλ.χ. μανάβηδες, μπακάληδες, κρεοπώλες,επιστήμονες, φοιτητές και όλους τους υ-πόλοιπους. Εσείς πού κατατάσσεται τουςεαυτούς σας ; στους επαΐοντες ή τους υ-ψηλά διανοουμένους , Κάνουμε την ερώ-τηση αυτή γιατί ή τοποθέτηση σας είναιλανθασμένη. Απειροι ναυτικοί έχουν γί-νει συνδρομητές μας. Πολλές νοικοκυρέςμας αγοράζουν. Οπως επίσης και εργά-τες. Γιά αγρότες πιστεύουμε ότι στην ε-παρχία θά μας διαβάζουν αρκετοί. ΚΑΙΑΥΤΟΥΣ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΜΑΣΔΙΑΒΑΖΟΥΝ σύν ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣΥΠΟΛΟΙΠΟΥΣ. Οί λίγο πολύ «ίδιόρυ-θμες» τομές και κατατάξεις που κάνετεδεν σας κολακεύουν. Γνωρίζουμε ανθρώ-πους του ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ, που παθιάζον-ται με την αρχαιολογία, νοικοκυρές πουμας διαβάζουν μονορούφι (κι άς μην έχου-με ωροσκόπιο), εργάτες απόφοιτους γυ-μνασίου να μας ρωτάνε για πλήθος θεμά-των. Επίσης πλήθος αναγνωστών εκ-θειάζουν την γλώσσα που γράφεται στοπεριοδικό με γράμματα τους, (που είναιγραμμένα στην καθαρεύουσα ή όχι).

Η ΓΛΩΣΣΑ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΜΙΑΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. Είμαστεεκλαϊκευμένο επιστημονικό περιοδικό πουαπευθύνεται σ' όλους δηλ. στο ΛΑΟ. Ευ-χαριστούμε για όλα.

Αγαπητό περιοδικόΔιάβασα το τελευταίο βιβλίο του Νταί-

νικεν «Τά θαύματα, φαινόμενα που ερεθί-ζουν τον κόσμο». Στό πρώτο κεφάλαιοπαραθέτει γύρω στις σαράντα περιπτώσειςούρανίων «όραμάτων» που συνέβησαν κατάκαιρούς σε διάφορα μέρη. Ιδιαίτερη εντύ-πωση μού έκαναν τα «ηλιακά», όπως ταονομάζει, δράματα, και αυτός είναι ο λό-γος που σού γράφω. Συγκεκριμένα παρα-θέτει τι έξης περιγραφές :

«Ό ήλιος άρχισε να τρέμη και νασειέται. Έκανε δυνατές κινήσεις προς τααριστερά και προς τα δεξιά και τελικάάρχισε να περιστρέφεται με τόση ταχύ-τητα σαν τεράστιος πύρινος τροχός. Πρά-σινοι, κόκκινοι, γαλάζιοι και μώβ καταρ-ράκτες χρωμάτων ξεχύνονταν από το ου-ράνιο σώμα και βύθισαν τη χώρα σ' ένααφύσικο εξωγήινο φως». Το περιστατικόσυνέβη στην Πορτογαλία και ήταν ορατόσε ακτίνα 40 ΧΜ.

Μιά άλλη περίπτωση στή Σικελία,στις 15 Απριλίου 1950: «Σέ λίγο ο ήλιοςάρχισε να γυρίζη τή μια δεξιά, την άλληαριστερά, με ζικ-ζάκ πορεία πλησίασε τήγη και ξανανέβηκε με τρελά τσαλίμια. . .σπινθηροβολούσε άπ' όλα τα χρώματα μέ-χρι που τελικά πέταξε στο διάστημα σανπεριστρεφόμενος δίσκος.»

Τέλος παραθέτει μια περιγραφή τουδόκτορα Γ.Μ. Βάλτς καθηγητή της Θεο-λογίας : «Το φώς γινόταν όλο και πιολαμπερό, πιό εκτυφλωτικό. Μού φάνηκεπώς ο ήλιος γινόταν όλο και πιό φωτει-νός, όλο και πιό μεγάλος, πώς κατέβαινεόλο και πιό κοντά μας. Αρχισε να περι-στρέφεται, να γυρίζη πολύ γρήγορα, κυ-κλικά. . . Έπί πλέον άστραφτε από υπέ-ροχα χρώματα».

Τά περιστατικά αυτά, όπως αναφέ-ρει το βιβλίο, δεν είναι οράματα ενός μό-νον ανθρώπου. Μάλιστα, οι περιοχές όπουέγιναν, είναι τόποι προσκυνήματος.

Τί έχουν να μας πουν γι' αυτά οι πα-ρατηρητές του ούρανού ; Παρατηρήθηκαν,πράγματι, κάποτε τέτοια φαινόμενα απότους επιστήμονες; Οπωσδήποτε πρό-κειται για πρωτοφανή φαινόμενα, που κιάν ακόμη με διαβεβαίωναν οι επιστήμονεςότι πράγματι έτσι έγινε , δεν θά μπορούσανα το πιστέψω. Νομίζω ότι ξεπερνάειτα όρια της λογικής.

Καίτη ΚουνέληΜαθήτρια Ε' Γυμνασίου.

Ή αγαπητή μας φίλη αναφέρεται στο«θαύμα» της Φάτιμα στην Πορτογαλλία.

Ό Νταίνιγκεν στο νέο του αυτό βι-βλίο, που διαβάσαμε, καταπιάνεται μ' εναενδιαφέρον θέμα : την αληθοφάνεια όλωναυτών που οι θρησκομανείς αποκαλούν ο-ράματα ή θαύματα, και πολύ σωστά οσυγγραφέας τα απορρίπτει σαν αποδεί-ξεις των γεγονότων που αναφέρονται.Κάποτε ο διάσημος Γάλλος βιολόγος ΖάνΡοστάν είχε πει : «ή φύση δεν κάνει ούτεάλματα ούτε θαύματα». Εμείς έχουμε ναπροσθέσουμε το έξης : Είναι ανόητο ναπροσπαθούμε με δήθεν επιστημονικές α-

ποδείξεις να πείσουμε τον οποιοδήποτεγια την ύπαρξη του θεού κλπ. Υπάρχειμια βασική διαφορά : Το θέμα Θεός εί-ναι θέμα προσωπικό και δεν αποδεικνύε-ται· ή πιστεύεις ή όχι (είναι θέμα πί-στεως). Ενώ το θέμα της επιστήμης εί-ναι στοιχεία, έρευνα, αποδείξεις, καικυρίως οι τελευταίες : αποδείξεις κατα-νοητές από όλους. Ολα όσα ανασκευά-ζει στο βιβλίο του ο Νταίνικεν «για ηλια-κά τσαλίμια. . . » είναι φαντασίες των θρη-σκομανών. Κανένα ουράνιο σώμα δεν χό-ρεψε χάριν κανενός ποτέ. Ακολουθούντους Συμπαντικούς νόμους, τους αιώ-νιους και αδιατάρακτους. Ή ανθρώπινημωρία τα χρησιμοποιεί για αποδεικτικάμέσα. Αλλά αν δεν είναι μωρία, είναισκοπιμότητα και σκοπιμότητα που απο-βλέπει στην πνευματική αποχαύνωσηκαι εξαθλίωση που εμείς την πολεμάμεμε κάθε μέσο.

Πολύ καλά λέει ο Νταίνικεν στο βι-βλίο του αυτό : «Δεν είδα κανένα μονό-χειρα να του φυτρώσει το δεύτερο χέριτου). Νά ένα θαύμα που θά το προσκυ-νούσαμε κι εμείς. Σχετικά όμως με το«θαύμα της Φάτιμα» ερευνήσαμε τα στοι-χεία της εποχής και σύντομα (προσεχέςίσως τεύχος) θά παρουσιάσουμε μια εν-διαφέρουσα άποψη που ταυτίζει το φαινό-μενο αυτό με τους ιπταμένους δίσκους.Εύχαριστούμε για το γράμμα σας.

Κύριε Διευθυντά,Θά ήθελα και έγώ, όπως και άλλοι α-

ναγνώστες σας να εκφράσω τα συγχαρητή-ρια μου για το περιοδικό σας. Είναι αληθι-νά κάτι καινούργιο στή χώρα μας, που θάβοηθήσει, πιστεύω, στην εξάλειψη πολλώνπροκαταλήψεων.

Διάβασα στο άρθρο για την τηλεπά-θεια του τεύχους 8, ότι ο Αγγλος επιστή-μονας Τ.Β. Ντάν, εφάρμοσε μία τεχνική,που του επέτρεπε να ξαναθυμηθεί τα ό-νειρα της νύχτας, και ταξινόμησε ύστερααυτά που ήταν «προφητικά». Δεν αναφέ-ρετε όμως ποια ήταν τα μέσα που χρησι-μοποίησε. Θά ήταν εύκολο, να δημοσιευ-θεί, στο περιοδικό ; Μου έχει τύχει πάμ-πολλες φορές, να νομίζω ή μάλλον ναείμαι σίγουρη, ότι έχω ξαναζήσει ή τέλοςπάντων έχω δει στον ύπνο μου, περιστα-τικά που μου συμβαίνουν ύστερα, κατάτην διάρκεια της ημέρας. Μού είναι όμωςαδύνατο να τα θυμηθώ παρά μόνο άφούσυμβούν. Αν λοιπόν τα όνειρα που βλέ-πουμε είναι πράγματι προφητικά, αλλάμας είναι αδύνατον να τα θυμηθούμε; Νο-μίζω ότι ένα άρθρο για τα όνειρα, θά εν-διέφερε πολλούς από τους αναγνώστες.

Θά τελειώσω άφού εκφράσω κάποιοφόβο : Αυτή τή στιγμή στην Σοβ. Ενω-ση και στις Ήν. Πολιτείες γίνονται πα-ραψυχολογικά πειράματα, με αρκετές επι-τυχίες όπως αναφέρετε. Ομως άν τε-λικά ανακαλυφθούν αυτές οι υπερδυνάμεις,τότε ποιος βεβαιώνει ότι οι δυνά-μεις αυτές δεν θά χρησιμοποιηθούν σε και-νούργιους πολέμους, διαφορετικούς ίσωςαπό τους πυρηνικούς, αλλά έξ ίσου κα-ταστρεπτικούς ; Ποιός βεβαιώνει τότε γιατην ασφάλεια της Γης και την επιβίωσητης ανθρώπινης ύπαρξης ; Αν σήμεραδεν είναι σε θέση ή ανθρωπότητα να ελέγ-χει το συνειδητό, θά είναι σε θέση να κυ-ριαρχήσει του ασυνείδητου ; Ας ελπί-

σουμε, ότι αυτή ή «Γνώση χωρίς κανένααπολύτως φραγμό» δεν θά έχει καταστρε-πτικά αποτελέσματα.

Σας ευχαριστώ για τή φιλοξενίαΦ. Κουμπερτά, μαθήτρια, ΣΤ' τάξη,γυμνασίου.

Φίλη μας οι φόβοι σας είναι δικαιολο-μένοι. Ό διάφορες υπερδυνάμεις δεν γνω-ρίζουν φραγμό προκειμένου να εξυπηρετή-σουν το σκοπό τους. Δέ θά δίσταζαν βέ-βαια για κάτι παρόμοιο που αναφέρατε.Αρθρο για τα όνειρα έχει προγραμματι-

στεί. Το περιοδικό βάσει των επιθυμιώντων αναγνωστών του προγραμματίζει καιτην ύλη του.

Κύριε Διευθυντά,Είμαι ένας από τους πρώτους και πιό

θερμούς αναγνώστες του περιοδικού σαςκαι οφείλω να σας συγχαρώ για το περιε-χόμενο του. Αυτό όμως δεν μ' εμποδίζεινα διαμαρτυρηθώ έντονα, από τις στήλεςαύτού, για τις παρατυπίες που γίνονται.

Στό τεύχος του μήνα Φλεβάρη, στηναπάντηση σας προς τον κ. Πέτρο Βόρβο-γλη, από την Ξάνθη, συνεχίζετε το λάθοςνα παίρνετε θέση υπέρ ορισμένων από-ψεων, παρά τις αρχικές δηλώσεις σας ότιθά κρατήσετε ουδετερότητα. Συνεχίζετε,άμεσα ή έμμεσα, να έπιτίθεσθε εναντίοντου κ. Νταίνικεν και προσπαθείτε να τονπαρουσιάσετε σαν συγγραφέα-έρευνητήχωρίς αξία, κακόπιστο και μυθομανη. Λέ-τε μάλιστα ότι ισχυρίζεται πώς ο δορυ-φόρος του Αρη, Φόβος, είναι ενα τεχνη-τό κατασκεύασμα άπ' όπου εξαπολύονταιιπτάμενοι δίσκοι κατά της Γης. Θά σαςπαρακαλούσα, άν είναι δυνατό, να με πλη-ροφορήσετε σε ποιο ακριβώς βιβλίο τουκαι σε ποια σελίδα κάνει λόγο για κάτιτέτοιο. Επίσης, θά ήθελα να μάθω, ποιαείναι ή πηγή σας, από την οποίαν πληρο-φορηθήκατε ότι ο κ. Σκλόφσκυ θεωρείτην ίδια θεωρία του αστεία. Αυτό έχειπολύ μεγάλη σημασία για την αξιοπιστίατου περιοδικού σας. Τώρα όσον αφορά τονκ. Γ. Μπλούμριχ, ή στάση σας είναι «ναιμέν. . . αλλά,. . .». Βέβαια ο συγγραφέαςτου «ΚΑΙ ΗΝΟΙΧΘΗΣΑΝ ΟΙ ΟΥΡΑ-ΝΟΙ» είναι ένας μεγάλος και αναγνωρι-σμένος επιστήμονας και κανένας δεν τολ-μάει να τον χτυπήσει φανερά.

Το εξοργιστικό όμως είναι το ότι, γιανα δικαιολογήσετε τα αδικαιολόγητα, λέτεότι διατηρείτε το δικαίωμα να κρίνετε«καλόπιστα» (σωστά το έχετε σε εισαγω-γικά) κάθε θεωρία ή γνώμη. Τόν βαθμόόμως της καλοπιστίας σας ή μη, παρακα-λώ αφήστε να τον κρίνουμε εμείς, οι ανα-γνώστες.

Εχει αρχίσει να μου σχηματίζεται ήεντύπωση ότι το περιοδικό αυτό άρχισενα ξεφεύγει από την αρχική του γραμμήκαι να εκφράζει κατά κάποιο τρόπο, μόνοτις απόψεις του κ. Λαγκαδά. Ή συνεχήςδιαφήμηση των δύο βιβλίων αύτού τουκυρίου, με την ένδειξη ότι είναι μια απάν-τηση στους μύθους του Νταίνικεν, καθώςκαι ή παράλληλη προσπάθεια του περιο-δικού σας να μειώσει την αξία των βιβλίωντου διάσημου Ελβετού, θά μπορούσε, εύ-κολα, να οδηγήσει κάποιον στο συμπέρα-σμα ότι όλα αυτά γίνονται για να πουλη-θούν τα βιβλία του Λαγκαδά. Αυτό μούθυμίζει το σλόγκαν, «Τρώτε Νόστιμο καιφθηνό Χοιρινό». Αλλά και ένα άλλο γε-

Συνέχεια στή σελ. 64

J. Allen Hynek

Γιά χρόνια ή αεροπορία τους είχε αφορίσει σαν τρυκ,ψευδαισθήσεις και λανθασμένες αναγνωρίσεις. Τώρα οδόκτωρ Αλλεν Χάϋνεκ, σύμβουλος της αεροπορίας στα

Αγνώστου Ταυτότητος Ιπτάμενα Αντικείμενα (Α.Τ.Ι.Α.)δηλώνει πώς από αυτά τα φαινόμενα πολλά δεν μπορούννα εξηγηθούν με τα συνηθισμένα επιχειρήματα. Τί συμ-βαίνει λοιπόν; Είναι οι ιπτάμενοι Δίσκοι πραγματικότητα;Πολλά έχουμε να μάθουμε ακόμα για το θέμα.

Στις 25 Αυγούστου του 1966 ένας αξιωματικόςτης Αεροπορίας επικεφαλής μιας ομάδαςεκτόξευσης βλημάτων, στη Βόρεια Ντακότα,

ανακάλυψε πώς τα ραδιοκύματα που μετέδιδε δια-κόπτονταν από στοιχεία στατικού ηλεκτρισμού. Ο-ταν συνέβη αυτό βρισκόταν χωμένος σε μια κρύπτη60 πόδια κάτω από το έδαφος. Ε ν ώ λοιπόν προσπα-θούσε να λύσει το πρόβλημα, ένα άλλο μέλος του προ-σωπικού που βρισκόταν στο έδαφος ανέφερε πώς είδεένα Α.Τ.Ι.Α. (άγνωστου ταυτότετος ιπτάμενο αντικεί-μενο), ψηλά στον ουρανό. Εξέπεμπε ένα φωτεινό κόκ-κινο φώς κι έμοιαζε να ανυψώνεται και να κατεβαίνειεναλλάξ. Ταυτόχρονα, μια ομάδα ραντάρ στο έδαφοςανίχνευσε το απροσδιόριστο ιπτάμενο αντικείμενοσε μιαν απόσταση 100.000 ποδιών.

Ετσι αρχίζει μια εκπληκτική αναφορά. για το Α.Τ.Ι.Απου βέβαια δεν έχει ερμηνευτεί αλλά μοιάζει με άλ-λες περιπτώσεις όπου είχαν δει κάτι σαν μπαλόνι,διαστημόπλοιο, δορυφόρο ή μετεωρίτη. Ή αναφοράτου διευθυντή χειρισμών εδάφους άρχιζε ώς έξης:«Οταν το Α.Τ.Ι.Α. ανέβαινε, ο στατικός ηλεκτρισμόςσταματούσε. Υστερα το αντικείμενο, έκανε μια βου-τιά κι άρχισε να καταδύεται, προσγειώθηκε δε δέκαμε δεκαπέντε μίλλια βοριότερα από την περιοχή.Τότε το γραφείο εκτόξευσης έστειλε μιαν ομάδα

κρούσης (πάνοπλοι άνδρες της Αεροπορίας) γιαανίχνευση. Οταν ή ομάδα έφτασε δέκα μίλλια από τοαντικείμενο, στατικός ηλεκτρισμός διέκοψε τηνεπικοινωνία μαζί τους. Μέσα σε πέντε με οκτώ λε-πτά ή λάμψη μειώθηκε και το Α.Τ.Ι.Α. απογειώθηκε.Ταυτόχρονα ένα άλλο Α.Τ.Ι.Α. εμφανίστηκε και εντο-πίστηκε από το ραντάρ. Το πρώτο που είδαμε πέρασεκάτω από το δεύτερο. Το ραντάρ εντόπισε επίσης καιαυτήν την κίνηση. Το πρώτο ανυψώθηκε προς βορ-ράν, και το δεύτερο εξαφανίστηκε μαζί με την κόκ-κινη λάμψη».

Αυτό το περιστατικό, που δεν ανακαλύφθηκε απότον τύπο, είναι ένα τυπικό παράδειγμα από τις πε-ρίεργες περιπτώσεις που έχω μελετήσει επί 18 χρό-νια συνέχεια, που εργάζομαι ώς επιστημονικός σύμ-βουλος για τα Α.Τ.Ι.Α. στην Αεροπορία. Αυτό δε πουκάνει την αναφορά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, είναι τογεγονός ότι ένα άλλο περιστατικό συνέβη κοντά στήβάση, μερικές μέρες πριν. Ενας αστυνομικός—αξιό-πιστο πρόσωπο — είδε μέρα μεσημέρι, όπως λέει«ένα αντικείμενο που κατέβαινε ιπτάμενο την πλαγιάτου λόφου, καθώς ταλαντευόταν πότε δεξιά και πότεαριστερά, δέκα περίπου πόδια πάνω από το έδαφος.Καθώς δε έφτασε την πεδιάδα, ανέβηκε περίπου σταεκατό μέτρα κι είδα μια προεξοχή στο ενα χείλος

του. Ύστερα έφυγε προς τή μικρή δεξαμενή».Το αντικείμενο, που είχε διάμετρο περίπου 30

πόδια, φάνηκε έπειτα πώς έπιπεδώθηκε και ένας μι-κρός τρούλλος εμφανίστηκε στην κορυφή. Αιωρήθηκεγια ένα περίπου λεπτό πάνω από το νερό κι ύστερακατευθύνθηκε σ' ένα μικρό χωράφι όπου φάνηκε πώςθά προσγειωνόταν. Μολαταύτα δεν άγγιξε το έδαφος,άλλα αιωρείτο περίπου οκτώ ώς δέκα πόδια πάνω,γύρω στα 250 πόδια μακριά από τον αυτόπτη μάρ-τυρα που βρισκόταν μέσα στο σταθμευμένο υπηρε-σιακό αυτοκίνητο. Στή συνέχεια το αντικείμενο ανυ-ψώθηκε και εξαφανίστηκε μέσα στα σύνεφα. Συζή-τησα ο ίδιος με τον άνθρωπο αυτό, που μου διηγήθηκεαυτήν την εκπληκτική ιστορία και είμαι πεισμένοςπώς βρίσκεται πέρα από κάθε αμφιβολία.

Ό λ α αυτά τα χρόνια που χρημάτισα βοηθός καισύμβουλος, η Αεροπορία ισχυριζόταν επίμονα πώςτα Α.Τ.Ι.Α. ήταν κόλπα ή ακόμα παραισθήσεις ή πα-ρερμηνείες διαφόρων φυσικών φαινομένων. Στό με-γαλύτερο μέρος συμφωνούσα με την Αεροπορία.Σάν επαγγελματίας αστρονόμος — είμαι πρόεδροςτου Ινστιτούτου Αστρονομίας του NORTHWEST-ERN πανεπιστημίου — δεν δυσκολευόμουν καθόλουνα εξηγήσω την πληθώρα αυτών των αντικειμένωνπου είχαν παρατηρηθεί.

Δεν εξηγούνται όμως όλες. Άπό τις 15.000 περι-πτώσεις που υποπέσανε στην προσοχή μου, αρκετέςέκατονάδες είναι αινιγματικές μερικά δε από αυτά τααινιγματικά περιστατικά, περίπου ενα στα 245 είναιεξαιρετικά περίπλοκο. Προσπάθησα να πληροφορηθώπολύ περισσότερα στοιχεία γι' αυτές τις περιπτώσειςάπ' όσα θά μπορούσα να συλλέξω από τις αναφορές καιαπό τους αυτόπτες μάρτυρες.

Αυτές ειδικά οι περιπτώσεις είχαν αναφερθεί απόέξυπνους και αξιοσέβαστους ανθρώπους που συχνάείχαν και τεχνική κατάρτηση, ήσαν δηλαδή αστρονό-μοι, χειριστές του πύργου ελέγχου, ανθρωπολόγοι,αξιωματικοί της αεροπορίας, προσωπικό του FBI,γιατροί παθολόγοι, μετεωρολόγοι, πιλότοι, χειριστέςραντάρ, δοκιμαστές αεροπλάνων και καθηγητές πα-νεπιστημίου. Χρόνια ολόκληρα διαφωνούσα μέσαστους κόλπους της Αεροπορίας, ισχυριζόμενος πώςαυτές οι ασυνήθιστες περιπτώσεις χρειαζόντουσανλίγη περισσότερη προσοχή και μελέτη άπ' ότι τουςδίναμε. Εντέλει, σήμερα ή Αεροπορία ξεκίνησεμια σοβαρή επιστημονική έρευνα για τα φαινόμεναπου προκαλούνται από τα Α.Τ.Τ.Α.

Το κοινό, είμαι σίγουρος, θέλει να γνωρίζει τί ναπιστεύει — τί μπορεί να πιστεύει — από αυτές τιςιστορίες για τους «ιπτάμενους δίσκους», που με τονκαιρό αποκτούν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον. Μέόλη την αφοσίωση μου στην Αεροπορία, αλλά καιμε μια βαθιά εκτίμηση των προβλημάτων που αντι-μετωπίζει, αισθάνομαι τώρα πώς είναι καθήκον μουνα συζητήσω το θέμα των A.T.I.Α. ολοκληρωμένα καιμε κάθε ειλικρίνεια. Μιλάω σαν επιστήμονας με μιαμοναδική εμπειρία. Α π ' ότι τουλάχιστο γνωρίζωείμαι ο μόνος επιστήμονας που διέθεσε είκοσι σχε-δόν χρόνια ερευνώντας το θέμα των A.T.I.Α., τόσο στηνΑμερική όσο και σε άλλες χώρες, που διάβασε αρ-κετές χιλιάδες αναφορών γύρω άπ' αυτό το θέμα καιπου ο ίδιος συνομίλησε με πολλούς αυτόπτες μάρτυ-ρες αυτών των φαινομένων.

Το να πλησιάσουμε την αλήθεια για τους «ιπτα-μένους δίσκους» είναι εξαιρετικά δύσκολο γιατί αυτόκαθεαυτό το πρόβλημα άπορίπτει τέτοιες στιγμιαίες

αντιδράσεις ή τελεσίδικες απόψεις. Σχεδόν όλοι οιεπιστημονικοί συνεργάτες μου — μετά λύπης — κο-ρόιδεψαν τις αναφορές για τα A.T.I.Α. και τις θεώρη-σαν απλά σαχλαμάρες. Αυτή βέβαια ήταν ή πλέονάντιεπιστημονική αντίδραση, γιατί στην πραγματι-κότητα κανένας τους δεν είχε μελετήσει όλες τις πι-θανότητες ύπαρξης αυτών των αντικειμένων. Μέχριπρόσφατα, οι συνάδελφοι μου των φυσικών επιστημών,ούτε καν δεχόντουσαν να συζητήσουν για τα Α.Τ.Ι.Α.μαζί μου. Πράγματι το ζήτημα αυτό, ποτέ δεν είχεβγει στην επιφάνεια. Οι φίλοι μου προφανώς αναρω-τιόντουσαν, πώς έγώ, ένας επιστήμονας, βρέθηκαμπλεγμένος με τους «ιπτάμενους δίσκους» και μά-λιστα στην πρώτη γραμμή. Ηταν λιγάκι σαν ναήμουν ένας τραγουδιστής της Όπερας και να μού τηνέδινε κατακούτελα να τραγουδήσω σ' ένα καμπαρέ.Πάντα αισθανόμουνα πολύ αμήχανος καθώς προσπα-θοϋσα να διατηρήσω την ευγένεια μου στις συζητήσεις.

Ένώ οι επιστήμονες κορόιδευαν τα Α.Τ.Ι. Α., διάφορεςομάδες από ζηλόφθονους πολίτες έπειθαν το κοινόότι οι ιπτάμενοι δίσκοι ήσαν μία αναμφισβήτητηπραγματικότητα. Οί οπαδοί αυτοί υποχρέωσαν τηνΑεροπορία να ξεδιαλύνει την ύπαρξη των ιπταμένωνδίσκων για να αποφευχθεί ο πανικός του κόσμου.Μιά και ήμουν σύμβουλος της Αεροπορίας, αυτές οιομάδες με καταδίκασαν πώς ξώφλησα από επιστή-μονας επειδή αρνιόμουνα την ύπαρξη των A.T.I.Α.Εγινα το έξιλαστήρο θύμα γιατί υπήρξα ένας σα-

χλός αστρονόμος της Αεροπορίας που περισσότερονοιαζόμουνα να διατηρήσω τή θέση του συμβούλουπαρά να λογοδοτήσω στο κοινό.

Πήρα πολλά επιθετικά γράμματα που με κατηγο-ρούσαν γιατί δεν πήγαινα κόντρα στις θελήσεις τηςάεροπορίας. Ένα τυπικό από αυτά έλεγε πώς σανεπιστήμονας ο πρωταρχικός μου σκοπός έπρεπε ναείναι το «γεγονός». Και παρακάτω συνέχιζε « Ό-ποιος έχει παρακολουθήσει την ιστορία των A.T.I.Α.από κοντά, ξέρει πώς πολλές από αυτές τις αναφορέςέχουν ερμηνευτεί με τή μέθοδο του «πασαλείμματος»,μ' έναν τρόπο δηλαδή, που μπορεί να χαρακτηριστείτο λιγότερο γελοίος».

Έ ν α άλλο αντιπροσωπευτικό γράμμα έλεγε «....Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι ή Αεροπορία ισχυ-ρίζεται (ή έχει οδηγίες να ισχυρίζεται) ότι A.T.I.Α.δεν υπάρχουν, νομίζω πώς ο κοινός νους πείθει τουςπερισσότερους από έμας, πώς πράγματι υπάρχουν.Υπήρξαν κατά το παρελθόν πάρα πολλά ευηπόληπταπρόσωπα, που είχαν ζήσει τρομακτικές εμπειρίεςμε Α.Τ.Ι.Α. Νομίζω ότι ή κυβέρνηση προσβάλλει τηννοημοσύνη του κόσμου προσπαθώντας να αποκρύψειτις διάφορες πληροφορίες γύρω από τα A.T.I.Α.».

Το ερώτημα των Α.Τ.Ι.Α. εξελίχθηκε σε μια δια-μάχη αντιθέτων «πιστεύω». Ή μια πλευρά που υπο-στήριζε τή θέση της Αεροπορίας στηριζόταν στην«επιστημονική ετυμηγορία» και πρέσβευε πώς Α.Τ. Ι. Α.δεν υπήρχαν. Ή άλλη πλευρά υποστήριζε πώς ταA.T.I.Α. αντιπροσώπευαν κάτι το εντελώς καινούριογια την ανθρώπινη εμπειρία. Και τέλος, αναφέρομετους υπόλοιπους, την μεγαλύτερη πλειοψηφία τουκόσμου, που κι αν κάποτε τους απασχόλησε το ζήτημα,δεν ήξεραν τί ακριβώς να υποθέσουν.

Κι όμως, το ερώτημα αν υπάρχουν ή όχι Α.Τ.Ι.Α.δεν θά 'πρεπε να αποτελεί αντικείμενο διαμάχης. Θά'πρεπε να αποτελεί αντικείμενο ήρεμης, λογικής, επι-στημονικής ανάλυσης.

Σιά 1948, όταν πρώτη φορά άκουσα για τα Α.Τ.Ι.Α

νόμιζα πώς ήσαν ξεκάθαρα σαχλαμάρες, όπως άλ-λωστε θά 'κάνε κάθε επιστήμονας. Οι περισσότερεςαπό τις πρώτες αναφορές ήσαν αρκετά ασαφείς.«Πήγα μέσα στο λουτρό για να πιω νερό και κοιτά-ζοντας από το παράθυρο είδα ένα λαμπερό φως στονουρανό. Μετακινιόταν πάνω - κάτω και πλάγια. Μέ-χρι να ξανακοιτάξω είχε εξαφανιστεί».

Εκείνο τον καιρό ήμουν διευθυντής του Αστερο-σκοπείου στο Πανεπιστήμιο Κολόμπους του Οχάιο.Μια μέρα με επισκέφτηκαν μερικοί άνδρες από τοτεχνικό προσωπικό μιας αεροπορικής βάσης της ΡάινΠάτερσον, που απείχε 60 περίπου μίλλια, στο Ντέυ-τον. Μέ μάλλον φανερή ντροπή οι άνδρες φέρανε τυ-χαία την κουβέντα γύρω από τους «ιπτάμενους δί-σκους» και με ρώτησαν αν θά με ενδιέφερε να χρημα-τίσω επιστημονικός σύμβουλος της Αεροπορίας,ειδικά πάνω σ' αυτό το θέμα.

Σκέφθηκα πώς αυτή ή δουλειά δεν θά μου ξόδευεκαι πολύ χρόνο, γι' αυτό δέχτηκα. Όταν άρχισα ναξανακοιτάξω όλες αυτές τις περιπτώσεις, συμπέραναπώς υπήρχε πάντα μια φυσική ερμηνεία για όλα αυτάτα πράγματα που είχαν ειδωθεί — ή τουλάχιστο θάμπορούσε να βρεθεί μια ερμηνεία αν είχαμε περισσό-τερες πληροφορίες για τα πιό αινιγματικά περιστα-τικά. Γενικά όμως συμφώνησα με τις απόψεις τηςΑεροπορίας πώς αυτά τα περιστατικά δεν ήσαν παρά

λάθος αναγνωρίσεις, κόλπα και ψευδαισθήσεις.Στά επόμενα χρόνια δεν δυσκολευόμουνα καθόλου

να ξεκαθαρίσω και να ερμηνεύω τις περισσότερες απότις περιπτώσεις που μου ανέφεραν, αλλά μερικέςήσαν κυριολεκτικός μπελάς που μ' έκαναν να μη μπο-ρώ να δώσω εξήγηση—ήσαν αυτές που αργότερα ήΑεροπορία ονόμασε «απροσδιόριστες». Άς μού επι-τραπεί να τονίσω ότι ή Αεροπορία άλλαζε γνώμη σεκάθε περίπτωση. Έ γ ώ απλά αποδεχόμουνα τις από-ψεις. Σύντομα είχα ανακαλύψει μια τάση της Αε-ροπορίας να υπερτονίζει τις προηγούμενες εξηγήσειςπου είχε δώσει, κι αυτό όταν συμπληρώνονταν οιετήσιες αναφορές της. Έ ν α «μάλλον αερόπλοιο»έγινε ένα «πιθανό άερόπλοιο». Θυμήθηκα τον ελληνικόμύθο του Προκρούστη, που προσπαθούσε να ταιριάξειόλους τους ανθρώπους στο κρεβάτι του κι αν ήτανπολύ ψηλοί τους ξάκριζε, αν ήταν δε πολύ κοντοί τουςτραβούσε να φτάσουν».

Αντίθετα όμως, εκτιμήσεις του κοινού αναφέρουνότι ή Αεροπορία δεν διάθεσε ούτε τα απαραίτητα κον-δύλια αλλά ούτε και την απαραίτητη προσοχή στοπρόβλημα των A.T.I.Α., ώστε να καταφέρει να φτάσειστο βάθος αυτών των αινιγματικών περιπτώσεων.Το Πρόγραμμα Αξιοποίησης των Α.Τ.Ι.Α. της Αε-ροπορίας γνωστό σαν «Σχέδιο - Μπλε Βιβλίο», εί-ναι εγκαταστημένο σ' ένα δωμάτιο στο Ράιτ-Πάτ-τερσον. Κι άν θέλετε περισσότερες πληροφορίες επι-κεφαλής της επιχείρησης είναι ένας σμηναγός. Τογεγονός αυτό και μόνο λέει πολλά σε κάποιον που έχειεξοικειωθεί με τους βαθμούς στο στρατό, ώς προς τηνσπουδαία θέση που κατέχει το «Σχέδιο-Μπλέ Βιβλίο»μέσα στους κόλπους της Αεροπορίας. Το προσωπικόπου συνήθως αποτελείται από δυό αξιωματικούς κιέναν σμηνία, έπρεπε να πάρει αποφάσεις βάσει προ-διαγεγραμμένου σχεδίου, για όλες αυτές τις περιπτώ-σεις των Α.Τ.Ι.Α. που άναφερόντουσαν στην Αερο-πορία. Από το 1947 μέχρι το 1965 το «Σχέδιο ΜπλεΒιβλίο» άριθμούσε 10.147 περιπτώσεις. Σύμφωνα μετα κριτήρια της Αεροπορίας 9.501 εξηγήθηκαν πλή-ρως ένώ 600 καταχωρήθηκαν σαν «απροσδιόριστες».

Στά 1952 έχοντας την αίσθηση ότι ή Αεροπορίαδεν ερευνούσε τις αναφορές στα σοβαρά, οδηγήθηκαστο να γράψω ένα άρθρο όπου έλεγα πώς το θέμααπαιτούσε πιό προσεκτική μελέτη. Στά 1953 ή Αε-ροπορία όντως έδωσε στα A.T.I.Α. περισσότερη προ-σοχή, μολονότι βέβαια, σύμφωνα με την δική μουγνώμη δεν ήταν αρκετή. Συστήθηκε τότε μία ομάδααπό τους κορυφαίους επιστήμονες της χώρας ύπό τήδιεύθυνση του Χάουαρντ Ρόμπερτσον, ενός εξαίρε-του φυσικού από το Κάλ Τέκ. Αυτή ή ομάδα μελέ-τησε το θέμα των Α.Τ.Ι.Α. για τέσσερεις μέρες. Οίπερισσότερες από τις περιπτώσεις, συμπτωματικά,δεν ήταν από τις πιό αινιγματικές που έγώ είχα με-λετήσει. Επιπρόσθετα σ' αυτή την όμάδα είχαν δο-θεί μονάχα 15 περιπτώσεις για λεπτομεριακή μελέ-τη, από τις αρκετές εκατοντάδες που είχαν δοθεί μέ-χρι εκείνη την εποχή, και μολονότι ή ομάδα πέρασεπολλές άλλες επί τροχάδην. Μού μοιάζει λίγο σαν ναζητούσαμε από την Μαντάμ Κιουρί να εξετάσει μιαμικρή ποσότητα από το υλικό που διύλιζε και ναπεριμέναμε με το ζόρι να μας βγάλει ράδιο.

Μέ είχαν καταχωρήσει σαν αναπληρωματικό μέ-λος της ομάδας και ο ρόλος μου ήταν στ' αλήθεια κάτιπερισσότερο από ενός παρατηρητή. Άφού συμπλή-ρωσε την σύντομη επισκόπηση της ή ομάδα, συμπέ-ρανε: «Όπως προέκυψε από την έρευνα των απροσδιο-ρίστων ιπτάμενων αντικειμένων, δεν υπάρχει ένδειξηότι αυτά τα φυσικά φαινόμενα μπορεί να συνιστούνμιαν άμεση απειλή της εθνικής μας ασφαλείας» καιστή συνέχεια: «πιστεύουμε ακράδαντα πώς δεν απο-μένει καμμία περίπτωση που να μας πληροφορεί γιαφαινόμενα που να προδίδουν σχέδια ξένων με εχθρι-κές επιβουλές, και ώς έκ τούτου από τα φαινόμενααυτά κανένα δεν χρειάζεται να επανεξεταστεί σταπλαίσια της τρέχουσας επιστήμης». Αξιοσημείωτηβέβαια είναι ή φράση «πιστεύουμε ακράδαντα», ήοποία ταιριάζει περισσότερο στο «ράσο» παρά στηνυποτιθέμενη επιστημονική συναδελφικότητα.

Ή Αναφορά Ρόμπερτσον έγινε αυτόματα το δί-καιο υπόβαθρο των θέσεων της Αεροπορίας — δενυπάρχει λόγος ν' άνησυχούμε για τίποτα — κι έτσιπαραμένει μέχρι σήμερα. Δεν μού ζήτησαν να υπο-γράψω την αναφορά, αλλά και αν μού το ζήταγαν δενθά το 'κανα. Πίστευα πώς το ερώτημα ήταν πολύ πιόπολύπλοκο άπ' ότι αυτή ή ομάδα φανταζόταν, καιότι κάποια μέρα ή Ιστορία, ρίχνοντας μια ματιά σταγεγονότα, ίσως έκρινε πώς ή ομάδα είχε ενεργήσειπολύ βεβιασμένα. Αυτοί οι άνδρες διέθεσαν τέσσε-ρεις μονάχα μέρες για να εκτιμήσουν ένα τόσο πολύ-πλοκο θέμα, που έγώ είχα μελετήσει περισσότεροαπό πέντε χρόνια χωρίς να καταφέρω ούτε μια στιγμήνα δώσω ικανοποιητικές ερμηνείες στον εαυτό μου.

Στά 1953, το χρόνο που έγινε ή αναφορά Ρόμπερ-τσον, συνέβη ένα από τα πιό αινιγματικά περιστατικά,που είχα ποτέ αντιμετωπίσει. Αναφέρθηκε πρώταστο Μπλάκ Χώκ της Νοτίου Ντακότα και ύστεραστο Βίσμαρκ της Βορείου Ντακότα, την βραδιάτης 5ης Αυγούστου και νωρίς το πρωί της 6ης . Με-ρικοί άνθρωποι στο Μπλάκ Χώκ ανέφεραν πώς είδανδιάφορα παράξενα αντικείμενα στον ουρανό. Ό , τ ιέκανε αυτές τις αναφορές ιδιαίτερα σημαντικές ήταντο γεγονός πώς αυτοί οι άνθρωποι ήταν ειδικευμένοιπαρατηρητές — ήταν ένα τμήμα του έθνικού δικτύουπολιτών, που καιροφυλακτούσε για ενδεχόμενη επί-θεση ξένων βομβιστών.

Περίπου την ίδια στιγμή, απροσδιόριστα κύματα

φάνηκαν στο καντράν του ραντάρ στην ΑεροπορικήΒάση του Ιλλσγουρθ, που βρίσκεται κοντά στοΜπλάκ Χώκ. Έ ν α καταδρομικό αεροπλάνο F-84εκτοξεύτηκε στην περιοχή και ανέφερε πώς έβλεπετα A.T.I.Α. Ό πιλότος έστειλε σήμα πώς ένα από τααντικείμενα φαινόταν πάνω από το Πίντμοντ τηςΝοτίου Ντακόντα και κινιόταν με διπλάσια ταχύτηταάπ' ότι το αεροπλάνο. Ηταν «πιό λαμπερό κι απότο πιό λαμπερό αστέρι» που είχε δει ποτέ. Όταν οπιλότος άρχισε να το κυνήγα, το φώς «απλώς εξα-φανίστηκε». Πέντε πολίτες που είχαν παρακολουθή-σει το αεροπλάνο να κυνηγάει το φώς, επιβεβαίωσαντην αναφορά που είχε δώσει ο πιλότος.

Αργότερα, ένα δεύτερο F-84 απογειώθηκε καικατευθύνθηκε στο A.T.I.Α. το οποίο φαινόταν ακόμηστο ραντάρ εδάφους. Μετά από μερικά λεπτά ο πιλό-τος ανέφερε πώς έβλεπε ένα αντικείμενο μ' ένα φωςπου ή ένταση του αυξομειωνόταν και που γινόταναπό άσπρο, πράσινο. Καθώς ο πιλότος είχε πάρειξοπίσω το A.T.I.Α., παρατήρησε πώς το φώς λειτουρ-γίας του πυροβόλου άναψε, σημάδι ότι το ραντάρτου αεροπλάνου σημάδεψε κάποιον στόχο. Το αντι-κείμενο βρισκόταν ακριβώς μπροστά από το αερο-πλάνο του αλλά σε μιαν απόσταση. Ύστερα το αντι-κείμενο ανυψώθηκε πολύ γρήγορα. Όταν ο πιλότοςείδε απεγνωσμένα πώς έχανε έδαφος, σταμάτησε τηνκαταδίωξη. Οι χειριστές του ραντάρ εδάφους συνέ-λαβαν το αεροπλάνο να επιστρέφει από το κυνήγι,ένώ το Α.Τ.Ι.Α. συνέχιζε να κινείται μέχρι έξω απότο πεδίο ανίχνευσης του ραντάρ.

Καθώς το A.T.I.Α. κατευθύνθηκε προς βορρά ήβάση Ιλλσγουρθ ειδοποίησε το κέντρο ελέγχου τουΒίσμαρκ που βρισκόταν 220 μίλλια βόρεια, κι έναςσμηνίας βγήκε έξω στην ταράτσα και είδε το Α.Ι.Α.Η Αεροπορία δυστυχώς δεν είχε αεροπλάνα στοΒίσμαρκ, που θά μπορούσαν να σταλούν και να συ-νεχίσουν την καταδίωξη του Α.Τ.Ι.Α.,το οποίο τελικά,αργότερα, εξαφανίστηκε μέσα στή νύχτα.

«Ρώτησα γι' αυτό το συμβάν που αναφέρθηκε, εγώο ίδιος, αλλά δεν μπόρεσα να βρω μιαν ικανοποιητικήαπάντηση. Στήν αναφορά μου τόνισα πώς «το όλογεγονός», σύμφωνα με την δική μου γνώμη ήταν μιαέντονη γεύση «Αλίκης στή χώρα των θαυμάτων».

Ηταν τότε περίπου ο καιρός που μερικοί επίμονοιυποστηρικτές των Α.Τ.Ι.Α. αποφάσισαν να πάρουν τοθέμα στα χέρια τους, αηδιασμένοι από τή στάση τηςαεροπορίας, όπως έκαναν οι άγρυπνοι παρατηρητέςστήν παλιά Δύση. Οργανώθηκαν για να κάνουν «τήδουλειά που ή Αεροπορία τα 'κανε μούσκεμα». Αυ-τές οι ομάδες αποτελιόνταν από ανθρώπους με πολύδυνατά επιστημονικά φόντα. Δεχόντουσαν αναφορέςπολύ περίεργες που ποτέ δεν έφταναν να αγγίξουντην προσοχή του «Σχεδίου Μπλε Βιβλίο». Ή πρώτηομάδα αύτού του είδους ήταν ο ΟΕΕΦ (ΟργανισμόςΈρευνας Εναέριων Φαινομένων) που ιδρύθηκε το 1952κι ακόμα κρατάει γερά, καθώς επίσης και ή ΕΕΕΕΦ(Εθνική Εταιρία Έρευνας Έναερίων Φαινομένων)που οργανώθηκε αρκετά χρόνια μετά.

Καθώς περνούσαν τα χρόνια μάθαινα όλο και πε-ρισσότερα για τή σφαιρική φύση των Α.Ι.Α. Στήναρχή νόμιζα ότι ήταν ένα φαινόμενο που συνέβαινεμονάχα στήν Αμερική, λές κι ήταν γυάλα με χρυσό-ψαρα. Αλλά αναφορές με διάφορα συμβάντα συνέχι-ζαν να έρχονται άπ' όλο τον κόσμο, μέχρι που 70χώρες ήταν γραμμένες στον κατάλογο. Σάν επιστή-μονας, βέβαια, μ' ενδιέφερε να συσχετίσω όλες αυτές

Ένας διακεκριμένος επιστήμων, ο Δρ.Χάϊνεκ, διευθυντής του ΠαραρτήματοςΑστρονομίας του Πανεπιστημίου Νορ-θνούεοτερν.

τις πληροφορίες. Σκεφτείτε πώς ένας ζωολόγος πουμελετάει κόκκινα μυρμήγκια στο Ούταχ ήθελε ναπάει να βρει μερικά νέα είδη που βρίσκονται στις όχ-θες του Αμαζονίου. Όταν όμως είπα στήν Αερο-πορία ότι αυτοί οι οργανισμοί μαζεύουν συνεχώς πλη-ροφορίες για φαινόμενα που έχουν παρατηρηθεί και σεάλλες χώρες με απέπεμψαν. Κανένας από τις «αυθεν-τίες» δεν ήθελε να ξοδέψει τον πολύτιμο χρόνο τωναξιωματικών με ένα τόσο ανούσιο αντικείμενο.

Σιγά - σιγά άρχισα να συλλέγω περιπτώσεις, πουπράγματι δεν μπορούσα να τις εξηγήσω, περιπτώσειςπου είχαν αναφερθεί από αξιόπιστους σοβαρούς αν-θρώπους με τους οποίους συχνά συζητούσα ο ίδιος.Ανακάλυψα πώς οι άνθρωποι αυτοί, που κάνουν τιςαναφορές δεν είχαν πριν από την εμπειρία τους, ιδέαγια τα Α.Τ.Ι.Α. γεγονός που με εξέπληξε και με φό-βισε ταυτόχρονα. Φοβόντουσαν μη γελοιοποιηθούν,συχνά δίσταζαν πολύ να αναφέρουν το περιστατικόκαι το έκαναν μόνο με μια βαθιά αίσθηση καθήκον-τος και με μια τρομακτική επιθυμία να τους δοθεί μιαριζική ερμηνεία για την ερεθιστική εμπειρία τους.Έ ν α τυπικό γράμμα τέλειωνε ως έξης: «Ελπίζονταςπώς δεν πιστεύεται ότι είμαι βλαμμένος, άλλα χωρίςνα με νοιάζει κι αν το νομίζετε, ευπιστώς.......

Είχαμε ακόμα πολλές αναφορές από πρόσωπα αξιο-πρεπή, άλλα τούτη τή στιγμή δεν έχουμε στα χέριαμας αδιάσειστα επιστημονικά στοιχεία — αυθεντικέςταινίες, φασματοδιαγράμματα από τα αναφερόμεναφώτα, «υλικό» πάνω στο οποίο θά στηρίζαμε, μιααξιολόγηση των φαινομένων. Δεν υπάρχουν αυθεν-τικές φωτογραφίες που να προεγγίζουν τις ζωντανέςέξιστορίσεις αυτών των οπτικών φαινομένων. Μερι-κές από αυτές τις φωτογραφίες είναι αποκλειστικάκαι μόνο τρυκ. Άλλες δεν δείχνουν λεπτομέρειες.Θά μπορούσε να είναι τρυκ οπωσδήποτε. Μερικέςδείχνουν αρκετές λεπτομέρειες αλλά δυστυχώς ούτεκαι σ' αυτές μπορούμε να βασιστούμε.

Τά στοιχεία λοιπόν για τα Α.Τ.Ι.Α. λοιπόν παραμέ-νουν χωρίς καμιά κυριολεκτική φυσική απόδειξη.Ό μ ω ς όλοι αυτοί οι υπεύθυνοι πολίτες πλανήθηκαν;Έπεσαν όλοι θύματα μιας ψευδαίσθησης; Αυτό είναιένα διχόγνωμο επιστημονικό ερώτημα, το κακό όμωςείναι ότι δεν βρήκα επιστήμονα που να μπορέσω νατο συζητήσω μαζί του.

Ένα από τα βασικά προβλήματα της επίλυσης του μυστη-ρίου των ΑΤ.Ι.Α. σύμφωνα με τον Δρα Χάϊνεκ, είναι ή έλλειψηαυθεντικών φωτογραφιών του φαινομένου. Ό άνθρωποςπου πήρε αυτή τή φωτογραφία κοντά στην Αγια Άννα τηςΚαλιφόρνιας, είπε ότι το αντικείμενο ήταν περίπου 30 πόδιαφαρδύ, σε ύψος 700 ποδών. Αλλά οι ειδήμονες της Αερο-πορίας αποφάνθηκαν ότι το αντικείμενο ήταν πολύ μικρότε-ρο και πλησιέστερα, κι αρνήθηκαν να επιβεβαιώσουν τήφωτογραφία.

Η γενική γνώμη όλων των επιστημόνων ήτανότι τα Α.Τ.Ι.Α. δεν υπάρχουν, και μια και δεν υπάρ-χουν, ας κοροϊδέψουμε αυτούς που πιστεύουν πώςυπάρχουν. Αυτό βέβαια είναι μια παραβίαση τωνεπιστημονικών αρχών άλλα ή ιστορία της επιστήμηςείναι γεμάτη από τέτοιες περιπτώσεις. Μερικοί επι-στήμονες αρνούνταν να δουν μέσα από το τηλεσκόπιοτου Γαλιλαίου τις κηλίδες του ήλιου ισχυριζόμενοιπώς «εφ' όσον ο ήλιος είναι τέλειος, δεν μπορεί ναέχει κηλίδες, έτσι δεν υπάρχει λόγος να κοπιάζουμε».Άλλοι επιστήμονες άρνιόντουσαν να παραδεχτούν τηνύπαρξη των μετεωριτών. Ποιος θα ήταν τόσο ηλίθιοςνα πιστεύει πώς μια πέτρα μπορεί να πέσει από τονουρανό;

Ά π ό καιρό σε καιρό πίεζα την Αεροπορία νακάνει μια πιο ολοκληρωμένη μελέτη του φαινομένουαλλά τίποτα δεν έβγαινε. Άρχισα να έχω μια πραγ-ματική αίσθηση διάψευσης. Έβρισκα στοιχεία, περι-πτώσεις που με προβληματίζανε σοβαρά κάθε φοράπου εξέταζα αναφορές για το «Σχέδιο Μπλε Βιβλίο».Άνθρωποι που φοβόντουσαν ότι ή Αεροπορία θαγελούσε με τις αναφορές τους άρχισαν να μού στέλ-νουν γράμματα που συχνά ήσαν λεπτομερειακά καικαλογραμμένα όσον αφορά τις εμπειρίες τους. ΗΑεροπορία ποτέ δεν επιχείρησε να επηρεάσει τιςαπόψεις μου σε κάποια περίπτωση, αλλά ταυτόχροναή υπηρεσία δεν σεβόταν τις εξομολογήσεις μου. Ε π ι -πρόσθετα, δεν ζητούσαν τή γνώμη μου για μερικέςπεριπτώσεις - κλειδιά, (μια από τις πιο πρόσφατεςήταν ή πολυ-τυμπανισμένη από τον τύπο ιστορία,με τους δύο αστυνομικούς, στή Ραβένα του Οχάιο,την περασμένη άνοιξη).

Ύστερα, από το 1958 μέχρι το 1963 οι αναφορέςγια Α.Τ.Ι.Α. άρχισαν να μειώνονται σε ποιότητα και σεποσότητα, κι άρχισα να αισθάνομαι πώς ίσως ο «θαυ-μάσιος δίσκος» βρισκόταν σε έκλειψη και σύντομαθα εξαφανιζόταν. Αλλά από το 1964 ξεκίνησε ένασκληρό «ράλυ» ώς προς τον αριθμό αινιγματικώνσυμβάντων. Οι πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις ύπάρ-κουαν σ' ένα μοντέλο: Τά Α.Τ.Ι.Α. είχαν μια κόκκινηλάμψη. Αιωρούνταν μερικά πόδια πάνω από το έδα-φος βγάζοντας ένα ύψίσυχνο σφύριγμα. Τά ζώα τηςπεριοχής τρομοκρατούνταν πριν ακόμα το Α.Τ.Τ.Α.γίνει ορατό από τους ανθρώπους που αργότερα ανέ-φεραν το περιστατικό. Όταν τελικά τα αντικείμεναέφευγαν, εξαφανιζόντουσαν μέσα σε δευτερόλεπτα.

Κάτι πραγματικά παράδοξο άρχισε να συμβαίνειτότε. Σάν σύμβουλος της Αεροπορίας είχα δημιουρ-γήσει μιαν αντίληψη στο κοινό πώς ήμουν ο πρώτοςπου απέρριψα τα Α.Τ.Ι.Α. Μολαταύτα, ιδιωτικά, όλοκαι περισσότερο είχα επιληφθεί του γεγονότος ότιάνθρωποι πολύ αξιόπιστοι που ήξεραν πώς δεν θάείχαν κανένα κέρδος να αναφέρουν ένα Α.Τ.Ι.Α. συνέχι-ζαν να μου περιγράφουν «απόκοσμα» περιστατικά.

Τόν Ιούλιο του 1965 έγραψα μιαν επιστολή στηνΑεροπορία ζητώντας ξανά μια πιό συστηματική με-λέτη του φαινομένου. «Αισθάνομαι πώς είναι δικήμου ευθύνη», έλεγα, «το ότι πολλά αινιγματικά συμ-βάντα έχουν αναφερθεί από έξυπνους και συχνά τε-χνικά καταρτισμένους ανθρώπους, πράγμα που εγ-γυάται την σκοπιμότητα για μια μεγαλύτερη προ-σοχή, άπ' ότι το «Σχέδιο Μπλε Βιβλίο» μπορεί ναπροσφέρει για την ώρα».

Εξάλλου, το Μάρτη του ίδιου χρόνου είχαν έρθειοι πρώτες αναφορές για τα σήμερα πασίγνωστα φαι-νόμενα των «αερίων των ελών», στο Μίτσιγκαν. Δύοδιαφορετικές νύχτες, σε σημεία που απείχαν μεταξύτους 63 μίλλια, περίπου 100 άτομα ανέφεραν πώςείδαν κόκκινα, κίτρινα και πράσινα φώτα να λάμπουνπάνω από έλώδεις περιοχές. Όταν πήρα τις πρώτεςαναφορές για αυτά τα Α.Τ.Τ.Α. αντιλήφθηκα αμέσωςπώς τα αρχεία μου εκτείνονταν πολύ μακρύτερα,γιατί περιείχαν πιό συνεχόμενες και πιό φαντασμα-γορικές αναφορές άπ' αυτές. Μολαταύτα, το γεγονόςείχε πάρει τεράστιες διαστάσεις στον τύπο, γι' αυτόκαι πήγα στο Μίτσιγκαν με την ελπίδα πώς εκεί υ-πηρχε ή δυνατότητα να συγκεντρώσω το επιστημονικόενδιαφέρον γενικότερα πάνω στο πρόβλημα τωνA.T.I.Α. Ηθελα οπωσδήποτε οι επιστήμονες ν' αρ-χίσουν να χωνεύουν το θέμα.

Όταν όμως έφτασα στο Μίτσιγκαν ανακάλυψαπώς ή κατάσταση είχε φορτιστεί με τόσο συναίσθημα,ώστε ήταν πρακτικά αδύνατο να κάνω οποιαδήποτεσοβαρή έρευνα. Ή Αεροπορία με είχε αφήσει εν-τελώς ακάλυπτο, πράγμα που σήμαινε πώς μερικέςφορές έπρεπε να δώσω μάχη για να διασχίσω τα σμή-νη των δημοσιογράφων που περικυκλώσανε τουςαυτόπτες μάρτυρες, με τους οποίους ήθελα και γώνα συνομιλήσω.

Ό λ η σχεδόν ή περιοχή είχε καταληφθεί από υστε-ρία. Μιά νύχτα βρέθηκα μέσα σ' ένα περιπολικό, σταίχνη ενός αντικειμένου που είχε αναφερθεί. Είχαμεασύρματο επικοινωνία με άλλα περιπολικά της πε-ριοχής. «Το βλέπω», λέγαν από το ένα. «Νά το»,λέγαν από το άλλο. «Είναι προς ανατολάς του πο-ταμού, κοντά στο Ντέξτερ», μετέδιδαν από ένα τρίτοπεριπολικό. Γιά μια στιγμή, μέχρι και μένα μου φά-νηκε πώς το είδα!

Τελικά όλα τα περιπολικά συναντηθήκαμε, σ' ένασταυροδρόμι. Οί άντρες κυριολεκτικά ξεχύθηκαν έξωαπό τα αυτοκίνητα κι έδειχναν μαγεμένοι στον ου-ρανό. «Κοιτάξτε! -Νά το! Κινείται!»

Αλλά, δυστυχώς δεν κινιόταν. Ηταν απλά ο α-στήρ Άρκτούρος, αναμφισβήτητα προσδιορισμένοςαπό την θέση του ώς προς Μεγάλη Άρκτο της ο-ποίας άπτεται με το νοητό του χέρι. Το όλο θέμα ήτανζήτημα μιας σοβαρής επίδειξης από μέρους μου.

Μέσα σ' όλη αυτή τή σύγχυση έλαβα ένα μήνυμααπό την Αεροπορία: Θά δινόταν συνέντευξη τύπουκαι έγώ θά 'πρεπε να προτείνω μιαν άποψη για τηναιτία όλων αυτών των φαινομένων. Δεν θά βοηθούσεσε τίποτα το να διαμαρτυρηθώ, λέγοντας πώς προς

το παρόν δεν είχα ιδέα για την αιτία αυτών ιών φαι-νομένων, που παρατηρήθηκαν στα έλη. Έπρεπε δη-λαδή να δώσω συνέντευξη τύπου είτε ήμουν προετοι-μασμένος είτε όχι.

Ψάχνοντας για μιαν αιτιολογική ερμηνεία των γε-γονότων, θυμήθηκα ένα τηλέφωνο από έναν βοτανο-λόγο του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν, που συνι-στούσε την προσοχή μου στο φαινόμενο των φλεγό-μενων έλωδών αερίων. Αυτά τα αέρια προκαλούνταναπό τή σήψη της βλάστησης και ήταν γνωστό ότιυφίσταντο αυτόματη ανάφλεξη και προκαλούσαν έναφώς που τρεμόπαιζε. Αυτό το φώς δεν είναι κάτι και-νούριο, έχει πολλές φορές αναφερθεί στη λογοτεχνίακαι στα λαϊκά τραγούδια. Άφού πληροφορήθηκα πε-ρισσότερα στοιχεία για τα «αέρια των ελών» από άλ-λους επιστήμονες του Μίτσιγκαν, κατέληξα στο συ-μπέρασμα πώς όλα αυτά μπορούσαν να αποτελέσουνμια «πιθανή» ερμηνεία που θά «πάσσαρα» στους δη-μοσιογράφους.

Ή συνέντευξη τύπου, όμως, κατέληξε να γίνει τοπιό ακατάλληλο μέρος για μορφωτική συζήτηση. Έ-μοιαζε μάλλον με τσίρκο! Ό κάμεραμαν της τηλεό-ρασης ήθελε να στέκομαι σ' ενα σημείο, οι ρεπόρτερςήθελαν να στέκομαι αλλού, και για λίγη ώρα οι δυο«παρατάξεις» με τραβολογούσαν εδώ κι εκεί. Ό καθέ-νας εκλιπαρούσε μιαν απλή, θεαματική εξήγηση τωνφαινομένων. Ηθελαν επίσης την ανάμειξη πράσινωνάνθρωπάκων! Όταν κατάφερα και ξεστόμισα τηνάποψη μου, που αναφερόταν στα αέρια των ελών,οι πιό πολλοί από τους δημοσιογράφους απλούστατααγνόησαν το γεγονός πώς ανέφερα τή λέξη «πιθανώς».Είδα ενα ρεπόρτρερ, με τρόμο, που έψαξε λυσσαλέατή σελίδα που είχα γράψει, βρήκε τή φράση «αέριαελών», τήν υπογράμισσε και χύθηκε σά σίφουνας νατηλεφωνήσει.

Οί περισσότερες «ιστορίες» στις εφημερίδες τηςεπόμενης μέρας όχι μονάχα λέγανε πώς το αέριο τωνελών ήταν τελεσίδικα ή αιτία αυτών των φώτων πουείχαν ειδωθεί στο Μίτσιγκαν, αλλά πρόσθεταν ότι,το αέριο ήταν το αίτιο πρόκλησης κι άλλων Α.Τ.Ι.Α.επίσης. Ομολογώ ότι τα μάζεψα κι έφυγα όσο πιοήσυχα και πιό αθόρυβα γινόνανε.

Αυτό το περιστατικό με το αέριο των ελών, πουεντέλει έγινε κουκλοθέατρο και με διασκέδασε αφάν-ταστα, υπήρξε μια υπογράμμιση της σχέσης μου με ταΑ.Τ.Ι.Α. Αυτή ή εμπειρία ήταν μια ξεκάθαρη απόδειξηοτι το ενδιαφέρον του κοινού είχε έξαφθεί σε τέτοιοβαθμό, ώστε να περιμένουν από έναν καθηγητή πουεργάζεται μόνος του πάνω σ' αυτό το θέμα, να διευ-θύνει μια μορφωτική έρευνα. Γεγονός, δηλαδή, πουαγγίζει τα όρια της γελοιότητας. Ό μ ω ς στ' αλήθειαείχαμε φτάσει σ' ένα νέο στάδιο του προβλήματοςτων Α.Τ.Ι.Α.

Τρεις βδομάδες αργότερα από το περιστατικό στοΜίτσιγκαν, παρουσιάστηκα στην Επιτροπή της Βου-λής για τις Ένοπλες Δυνάμεις, και είχα μιαν ακρόα-ση πάνω στο θέμα των Α.Τ.Ι.Α. Έδειξα στην Ε π ι -τροπή πώς είχα ένα ντοσιέ με «είκοσι ιδιαίτερα κα-λογραμμένες αναφορές οι οποίες, ανεξάρτητα απότον χαρακτήρα, τις τεχνικές γνώσεις και τον αριθμότων αυτόπτων μαρτύρων, ήσαν για μένα εντελώςανεξήγητες». Δέκα από αυτές τις αναφορές είχαν γί-νει από επιστήμονες ή ιδιώτες με υψηλή μόρφωση,πέντε, από μέλη των Ενόπλων Δυνάμεων ή της Α-στυνομίας, και οι άλλες πέντε από άλλους αξιόπιστουςανθρώπους. Ή Επιτροπή συνέστησε στην Αερο-

πορία να στρέψει τη συνεχή προσοχή της πάνω σ'αυτό το θέμα, και διαβεβαιώθηκα προσωπικά απότον Γεν. Γραμματέα, τον Δρα Χάρολντ Μπράουν,ότι αυτό θά γινόταν.

Μιά σοβαρή άρρώστεια μέσα στή φύση των Α.Τ.Ι.Α.έπρεπε κατά τή γνώμη μου να διαγνωστεί, κατ' ευ-θείαν στή βάση αυτών των αινιγματικών περιπτώσεωνπου είχαν αναφερθεί τα τελευταία δύο χρόνια. Μουφαίνεται τώρα πώς υπάρχουν τέσσερεις πιθανές ερμη-νείες γι' αυτά τα φαινόμενα:

ΠΡΩΤΗ. Ό λ α αυτά είναι σαχλαμάρες δηλαδήαποτελέσματα τρυκ ή ψευδαισθήσεων. Αυτή βέβαιαείναι ή άποψη που πολλοί από τους συναδέλφους μουυποστηρίζουν. Νομίζω πώς πολλές ενδείξεις έχουνσυσσωρευτεί που μπορούν να δικαιολογήσουν τοβάρος της έλλειψης αποδείξεων στους επικριτές πουφωνάζουν «απάτη». Κι αν ακόμα τα Α.Τ.Ι.Α. είναιψευδαισθήσεις άπαιτούν ακόμα μελέτη προσεκτική.Πρέπει να ανακαλύψουμε γιατί ο εγκέφαλος τόσωνπολλών ανθρώπων και τόσο πολύ διαφορετικών με-ταξύ τους, μπορεί να έχει αποδιοργανωθεί, και μά-λιστα για τόσα πολλά χρόνια.

ΔΕΥΤΕΡΗ. Τά Α.Τ.Ι.Α. είναι ένα είδος στρατιωτι-κού όπλου, που δοκιμάζεται μυστικά. Αλλά αυτή ήθεωρία εξαντλείται σιγά-σιγά. Οί μυστικές συσκευέςδοκιμάζονται σε περιορισμένες γεωγραφικές περιο-χές. Γιατί οι Ήνωμ. Πολιτείες ή κάποια άλλη χώρανα έκανε δοκιμές κοντά στα σύνορα των κρατών; Τοπρόβλημα της εμπόδισης διαρροών θά ήταν άλυτο.

ΤΡΙΤΗ. Τά Α.Τ.Ι.Α. προέρχονται πράγματι απότο διάστημα. Ε δ ώ συμφωνώ με τις απόψεις τηςΑεροπορίας. Υπάρχουν αδιάψευστες ενδείξεις, άπ'όσο τουλάχιστον μπορώ να ξέρω, ότι δεχόμαστε πα-ράξενες επισκέψεις. Θά ήταν όμως κουτό να πάρουμεαυτήν την πιθανότητα σαν απόλυτο κανόνα.

Μόνο και μόνο για χάρη της συζήτησης, έπτρέψτεμου να επιμείνω στην ερμηνεία με την πλατύερη άκτι-

Ένας φωτογράφος στο Σισιλάι το 1954τράβηξε αυτή τή μαγική φωτογραφίαδύο περιεκτικών αντικειμένων και τριώνανθρώπων που κάθονται.

νοβολία. Όλοι μας πάσχουμε από κοσμικό επαρχιω-τισμό — την αντίληψη δηλαδή, πώς εμείς σ' αυτήτη γη είμαστε κατά κάποιο τρόπο μοναδικοί. Γιατίθά 'πρεπε ο ήλιος μας να είναι το μόνο άστρο στοσύμπαν που βοηθάει στην ανάπτυξη της νοήμονοςζωής; Άς μην ξεχνάμε πώς ο ολικός αριθμός τωνάστρων είναι 1 και ακολουθείται από 20 μηδενικά.

Τα άστρα γεννιούνται, γερνούν και πεθαίνουν, καιφαίνεται τώρα πώς ο σχηματισμός των πλανητικώνσυστημάτων, είναι ένα μέρος από αυτό το εξελικτικόπροτσές. Δεν θά περιμένατε να βρείτε τους πλανήτεςγύρω από το άστρο όπως τα γατιά γύρω άπ' τη γάταή τα βελανίδια γύρω άπ' τη βαλανιδιά. Υποθέστε πώςένα μονάχα αστέρι στα δέκα περιβάλλεται από έναπλανητικό σύστημα, που έχει ζωή. Αυτό σημαίνειπώς ο αριθμός των άστρων που έχουν ζωή, μέσα στοσύμπαν ανέρχεται σε 1 και ακολουθείται από 19μηδενικά!

Ξέρουμε επίσης πώς πολλά αστέρια είναι πολλάεκατομμύρια χρόνια μεγαλύτερα από τον ήλιο μας,πράγμα που σημαίνει ότι ή ζωή κάπου άλλουμές στο σύμπαν μπορεί να 'χει εκτυλιχτεί πολλά εκα-τομμύρια χρόνια πέρα από την σημερινή κατάστασητης που εμείς γνωρίζουμε. Αυτό ίσως σημαίνει πώςάλλοι πλανήτες σε άλλα αστρικά συστήματα, μπο-ρεί να έχουν λύσει το πρόβλημα του γήρατος, πουέμεϊς σήμερα μετά βίας μπορούμε να συλλάβουμε.Εάν ένα διάστημα ζωής περιέχει 10.000 χρόνιαένα διάστημα ας πούμε 200 ή 300 ετών είναι σχετικάπολύ μικρό. Μέσα όμως σ' αυτό το χρόνο θά μπορού-σαν να φτάσουν όντα από μακρινά πλανητικά συστή-ματα στα δικά μας.

Ένας προηγμένος πολιτισμός, και μάλιστα σεψηλό βαθμό, έτσι όπως τον παίρνω σαν δεδομένοεγώ, θά 'ταν φυσικό να έχει το νού του για το βαθμόπροόδου της ζωής σε άλλα μέρη μέσα στον γαλαξίατου. Οποιαδήποτε σημάδια ασυνήθιστης επιστημο-νικής προόδου, μπορεί να αποτελέσουν αιτία για ναστείλει ένα αναγνωριστικό άερόπλοιο, να δει τί στηπραγματικότητα γίνεται. Συμβαίνει δε αυτό, δεδομένουότι εμείς, τα τελευταία χρόνια έχουμε κάνει ένα πάραπολύ σημαντικό βήμα σ' αυτόν τον τομέα: την ανά-πτυξη και χρήση της ατομικής ενέργειας.

Ό λ α αυτά βέβαια μπορεί να μοιάζουν με «επιστη-μονική φαντασία», αφήστε με όμως να προχωρήσωτην ιστορία μου λιγάκι παρακάτω. Ορισμένοι σκε-πτικιστές που κοροϊδεύουν τις αναφορές των Α.Ι.Α.,

συχνά ρωτάνε γιατί αυτοί οι «ιπτάμενοι δίσκοι» δενπροσπαθούν να έρθουν σ' επικοινωνία μαζί μας. Μιάείναι ή απάντηση: Γιατί θά πρεπε; Έμείς, δεν θάπροσπαθούσαμε να επικοινωνήσουμε με ένα νέο είδοςκαγκουρώ που θ' ανακαλύπταμε στην Αυστραλία.Απλά και μόνον θά παρατηρούσαμε τα ζώα.

Υπάρχει κάποια εξάρτηση ανάμεσα στα A.T.I.Α.και την επιστημονική πιθανότηα ύπαρξης ζωής σεκάποιο άλλο μέρος του γαλαξία; Δεν ξέρω. Δεν έχωαντίθετες ενδείξεις, αλλά δεν το θεωρώ ταυτόχρονασαν κανόνα.

Η ΤΕΤΑΡΤΗ λοιπόν πιθανή ερμηνεία του Α.Τ.Ι.Α.είναι πώς έχουμε να κάνουμε μ' ένα είδος φυσικούφαινομένου, το οποίο για την ώρα όχι μόνο δεν μπο-ρούμε να εξηγήσουμε, αλλά ούτε κάν να συλλάβουμε.Άναλογιστήτε πόσο άλλαξαν οι γνώσεις μας για τοσύμπαν μέσα σε 100 χρόνια. Στά 1886 όχι μονάχαδεν ξέραμε τίποτα για την πυρηνική ενέργεια, αλλάδεν ξέραμε ούτε κάν ότι το άτομο έχει πυρήνα. Ποιοςφανταζότανε έδώ και 100 χρόνια ότι θά είχε εφευρε-θεί ή τηλεόραση; Ποιος μπορεί να προβλέψει τί εκ-πληκτικά γεγονότα θά μάθουμε για τον κόσμο μας,τα επόμενα 100 χρόνια;

Όλες αυτές οι πιθανότητες αξίζουν μια πιό σο-βαρή θεώρηση, και τώρα, τουλάχιστο, θά την έχουν.Τόν Οκτώβριο, ή Αεροπορία ανάγγειλε ότι θά αρ-χίσει μια ολοκληρωμένη έρευνα για τα Α.Τ.Ι.Α. στοΠανεπιστήμιο του Κολοράδο, που θά διευθύνεταιαπό μια ομάδα διακεκριμένους επιστήμονες, με έπι-φαλής τον Δρα Έντουαρντ Κόρτον, τον πρώηνΔιευθυντή της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας.

Δεν μπορώ από τη συγκίνηση να κρατηθώ και ναμην αισθανθώ μιαν αίσθηση προσωπικής νίκης καιδικαίωσης. Το βράδυ που αναγγέλθηκε αυτή ήσυνάντηση των επιστημόνων, εγώ κι ή γυναίκα μουβγήκαμε έξω και ήπιαμε μερικά ποτά να το γιορτά-σουμε.

Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος που ή επιτροπήΚόντον θά έχει τον χρόνο να εντρυφήσει στο πρόβλη-μα, γιατί δεν μπορώ να πειστώ από κανέναν, όσοπροικισμένος κι άν είναι, πώς μπορεί να μιλήσειαυθεντικά για το πρόβλημα των A.T.I.Α. ολοκληρω-τικά, χωρίς να έχει διαβάσει τουλάχιστο μερικές χι-λιάδες πρωτότυπες αναφορές (όχι περιληπτικές),κι αν δεν έχει εξοικειωθεί με την σφαιρική φύση τωναναφερομένων φαινομένων που οφείλονται σε A.T.I.Α.Οι αληθινά αινιγματικές και αξιόλογες αναφορές

A.T.I.Α. είναι πάρα πολύ λίγες σε αριθμό, συγκρινό-μενες με το πέλαγος των πτωχών αναφορών.

Πρόσφατα κάθισα σε δείπνο με μερικά μέλη τηςΕπιτροπής Κόντον. Ηταν ευχαρίστηση για μένα νακάθομαι και να συζητάω με ανθρώπους που είχαν ευρεί-ες αντιλήψεις για τα A.T.I.Α. και που δεν με κοίταζανλές και ήμουν εγώ ο ίδιος Άρειανός. Για πρώτηφορά, επιστήμονες, που μέχρι τότε άμφέβαλλαν, μί-λησαν ανοιχτά για τις αναφορές. Ένας εξέχων επι-στήμονας μου έγραψε την επόμενη μέρα: «Μερικέςφορές, πρόσφατα, πιστεύω πώς έχω πειστείγια την πραγματικότητα αύτού του φαινομένου,τουλάχιστο σε γενικές γραμμές. Μου φαίνεται, πώςακόμα και με τη βαρύτερη επιτίμηση, υπάρχει μιαφούχτα από αξιόπιστες. παρατηρήσεις, που οπωσδή-ποτε δεν μπορούμε να τις πετάξουμε στον κάλαθοτων αχρήστων. Δύο φορές στις εβδομάδες που περά-σανε, εξέθεσα τις απόψεις μου έπί του προκειμένουμέσα σε φιλικές συντροφιές από σωστούς και μορφω-μένους ανθρώπους, και ανακάλυψα πώς έξεπλάγησανόταν είδαν πώς εγώ έπαιρνα αύτά τα θέματα στα σο-βαρά. Έτσι καταλαβαίνω ότι σας χρειάστηκε αρκετόθάρρος για να ξεστομίσετε αυτά τα πράγματα.».

Θά 'θελα να σημειώσω δύο ακόμα βήματα, απα-ραίτητα για τη λύση του προβλήματος των A.T.I.Α.

Πρώτα άπ' όλα όλες οι χρήσιμες πληροφορίες, πουέχουμε μαζέψει, θά 'πρεπε να γραφούν σ' ένα κομπι-ούτερ — δηλαδή, όλες οι ωραίες αναφορές απ' όλοντον κόσμο — ούτως ώστε, μ' αυτόν τον τρόπο να μπο-ρούν να συγκριθούν εύκολα τα νέα συμβάντα με ταπαλαιά, για να μπορέσουν να ανιχνευτούν καλύτερατα πρότυπα συμπεριφοράς των Α.Τ.Ι.Α.

Κατά δεύτερο λόγο, χρειαζόμαστε καλές φωτογρα-φίες των Α.Τ.Ι.Α. Μολονότι ή Αεροπορία έχει προ-φανώς ξοδέψει λιγότερα χρήματα για τα Α.Τ.Ι.Α. παράγια ένα σωρό άλλα άχρηστα αντικείμενα, κατανοώότι είναι πρακτικά αδύνατο να περιμένουμε από τηνΥπηρεσία να εγκαταστήσει ένα σύστημα συνεχούς

παρακολούθησης για τους «ιπτάμενους δίσκους»,

Αυτό παράξενο σχήμα φωτογραφήθηκε πάνω από την έρη-μο του νέου Μεξικού στα 1957. Ενώ μοιάζει μ' ένα ταχέωςκινούμενο σύννεφο, στην πραγματικότητα ήταν ακίνητο,σύμφωνα με τή δήλωση του φωτογράφου.

πράγμα που θά ήταν πολύ δαπανηρό. Όταν εντοπί-ζεται ένα Α.Τ.Ι.Α. ο τρομοκρατημένος μάρτυρας, συ-νήθως τηλεφωνεί στην αστυνομία, ή οποία κατά τοπαρελθόν έχει χάσει ένα σωρό ευκαιρίες να καταγρά-ψει αυτά τα φαινόμενα σε ένα φίλμ. Συνιστώ ο διευ-θυντής αστυνομίας κάθε πόλεως να φέρει σ' ένα του-λάχιστο από τα περιπολικά που διαθέτει, μία φωτο-γραφική μηχανή, εφοδιασμένη με έγχρωμο φίλμ,στη θέση που βάζουμε τα γάντια. Οι φωτογραφικέςμηχανές, που μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούνκαι για την συνήθη εργασία των αστυνομικών, μπο-ρούν να δοθούν σε ομάδες ιδιωτών ή και ανδρών τηςΥπηρεσίας. ( Έ γ ώ ο ίδιος έχω πάντα μές στην τσέ-πη μου, μία).

Τελειώνοντας θά ήθελα να τονίσω κάτι. Τίς από-ψεις μου, πάνω σ' ένα αντιφατικό θέμα. Ό λ α αυτάτα χρόνια που συνεργάστηκα με την Αεροπορία, δενβρήκα καμιά αιτία γιατί έπνεε μένεα ή Υπη-ρεσία ενάντια στα Α.Τ.Ι.Α. μολονότι την επιφόρτιζανμε πολλές ευθύνες. Ή τακτική ήταν να καλύπτειτις γνώσεις για τους ξένους επισκέπτες για να προ-φυλάξει το κοινό από τον πανικό. Τήν όλη ιστορίατων Α.Τ.Ι.Α. και της Αεροπορίας, μπορούμε να τηνκαταλάβουμε, μονάχα άν αναλογιστούμε ότι το Πεν-τάγωνο ποτέ δεν πίστεψε ότι τα Α.Τ.Ι.Α. ήσαν κάτιπερισσότερο από ένα μυθιστόρημα, κι ακόμα έτσιπιστεύει. Ή ισχυρή υπόθεση της Αεροπορίας ήτανπώς ο κύριος παράγων πίσω από κάθε αναφορά Α.Τ.Ι.Α(εκτός από μερικά καταφανή κόλπα και μερικά ψευ-δαισθήσεις) ήταν ο λάθος προσδιορισμός ενός κοινούαντικειμένου ή ενός φυσικού φαινομένου. Έ τ σ ι απλάτα θεωρούσε όλα.

Τώρα, με καθυστέρηση 18 ετών, ή Αεροπορίακαι ή Αμερικανική Επιστήμη αρχίζουν να προσπα-θούν, για πρώτη φορά, στ' αλήθεια, να ανακαλύψουντί, αν υπάρχει κάτι, μπορούμε να πιστεύουμε για τους«ιπτάμενους δίσκους».

J. Allen Hynek

11

Διεθνής Βιβλιοπαρουσίαση

Τζών Νάπιερ : Bigfoot (Μεγάλο Πόδι) Εκ-δόσεις Abacus, Λονδίνο, 208 σελίδες, 12εικόνες, 1,25 στερλίνες.

Ό Απαίσιος Χιονάνθρωπος είναι ενα από ταδημοφιλή τέρατα της σύγχρονης μυθολογίας. Όσκοπός του συγγραφέα σαν ανθρωπολόγου είναι ναξεχωρίσει τή λογική από το θρύλο. Μελέτησε προ-σεκτικά τις περιπτώσεις εμφάνισης του «Γέτι» σταΙμαλάια και χρησιμοποιώντας παλιά και ενδιαφέ-ροντα φολκλορικά παραμύθια μας δίνει μια γοη-τευτική προφορική διάγνωση για την περίπτωση.

Ιον Χοβάνα, Τζούλιαν Ούέβερμπεργκ: Ufo frombehind the Iron Curtain «ΑΤΙΑ» πίσω από το Σι-δηρούν Παραπέτασμα) Εκδόσεις Souvenir press,Λονδίνο, 2,50 στερλίνες.

Δέκα εκατομμύρια δέντρα καταστράφηκαν σεμια στιγμή στή Σιβηρία: Πυρηνική έκρηξη; Στά1908; Οί συγγραφείς συγκέντρωσαν στοιχεία γιαένα σωρό ανεξήγητα συμβάντα σ' όλο τον κόσμοκαι μας δίνουν την πρώτη αναφορά για εμφανίσειςαγνώστων ιπταμένων αντικειμένων πίσω άπ' το Σι-δηρούν Παραπέτασμα αφότου το ανατολικό μπλοκσταμάτησε να μεταδίδει είδήσεις με τέτοιο θέμαστα 1968. Το διάγραμμα είναι παράλληλο με τοδυτικό και μένει παρά να ξεκαθαριστεί τί πράμαείναι αυτά τα ΑΤΙΑ....

Χένρυ Μπλέηκ : Talking With Horses (Μιλώνταςμε τ' άλογα) Εκδόσεις Souvenir press, Λονδίνο,εικονογραφημένο, 3,00 στερλίνες. Μετά από 40χρόνια ζωής μαζί τους, ο συγγραφέας δίνει ένα «λε-ξικό» για τή συνομιλία, την επικοινωνία με τ' ά-λογα. Ό δεσμός ανάμεσα σ' άλογα και τον άνθρωποείναι τόσο παλιός και μοναδικός ώστε μπορούμενα τον πιστέψουμε. Έξ άλλου, το σύστημα λειτουρ-γεί....

Έρικ και Κραίγκ Ούμλαντ : Mystery of the An-cients — Early Spacemen and the Mayas (Μυστήριοτων αρχαίων—Πρώτοι διαστημάνθρωποι και Μά-γιας) Εκδόσεις Souvenir press, Λονδίνο, εικονο-γραφημένο, 3,25 στερλίνες.

Οι Μάγιας εξετάζονται σαν επιζώντες από μιαδιαστημική αποστολή της οποίας ή προσπάθεια νααποικίσει τή Γή έδώ και 40 χιλιάδες χρόνια απέτυχε.Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι αυτοί οι εξωγήινοιεξερευνητές ίσως να ετοιμάζουν μιαν αποστολήδιάσωσης που θά είχε καταστροφικά αποτελέσματαπάνω στή γή.

Κριστίν Χάρτλευ: A case for Reincarnation (Μιάπερίπτωση μετενσάρκωσης) Εκδόσεις Robert Hale,Λονδίνο, 2,00 στερλίνες. Ή συγγραφέας μας λέειπώς παρά τή θέληση της στην αρχή, κατέληξε να

πιστέψει στή μετενσάρκωση. Αναφέρει διασημό-τητες από Ανατολή και Δύση, καθώς και μια περι-γραφή από τις προηγούμενες ζωές της. Παρά τοεπεισοδιακό θέμα του, το βιβλίο αυτό είναι γραμμένοπροσεκτικά και μας μαθαίνει τί είναι αυτό που μαςέκανε αυτό που είμαστε και πώς να χρησιμοποιούμετα συμβάντα του παρελθόντος σαν μαθήματα γιατην τωρινή μας ζωή.

Χιού Χόνορ: The new Golden Land (Ή νέα Γήτης Επαγγελίας) Εκδόσεις Allen Lane, Λονδίνο,312 σελίδες, 352 εικόνες, 12 στερλ. Αναδρομή 200ετών στις εντυπώσεις που προξενεί ή Αμερική στηνευρωπαϊκή αντίληψη. Υπάρχουν αναπαραστάσειςαπό ζωγραφιές των πρώτων αποίκων μέχρι έργατου Πικάσσο που συνοδεύονται από λογοτεχνικάντοκουμέντα από τον Σαίξπηρ μέχρι τον ΚάρλΜαρξ.

Άντόν Έρεντσβαϊγκ : Ordnung im Chaos (Τάξηστο Χάος) Εκδόσεις Kindler. Μόναχο, 314 σελίδεςΑυτή ή γοητευτική παρουσίαση μιας ψυχοαναλυ-τικής αισθητικής κάνει αυτό το βιβλίο ενα από ταπιό έξυπνα που γράφτηκαν ποτέ για την καλλιτε-χνική δημιουργικότητα. Γιά πρώτη φορά οι πολ-λαπλές δυνάμεις που ενεργούν για να βάλουν κά-ποια τάξη και να κρατήσουν κάτω άπ' τον έλεγχοτους το φαινομενικό χάος του υποσυνείδητου γίνο-νται σαφείς χάρη στα ίδια τους τα αποτελέσματα.

Κρίστοφερ Μάκ Ιντος: Eliphas Levi and theFrench Cultural Revolution (Ό Έλίφας Λεβί καιή γαλλική μορφωτική επανάσταση) Εκδόσεις Ri-der Books. Λονδίνο, εικονογραφημένο, 3,50 στερ-λίνες. Ό Έλίφας Λεβί είναι μια άπ' τις προσωπι-κότητες - κλειδιά του δυτικού αποκρυφισμού κιαυτή είναι ή πρώτη πλήρης μελέτη για τή ζωή καιτην εργασία του. Γιά όσους άσχολούνται με το παρά-δοξο και το εξωτικό, αυτό το βιβλίο είναι μια πλού-σια πηγή για υλικό. Γιά όσους ενδιαφέρονται σο-βαρά για την ιστορία και την εφαρμογή της μαγείαςείναι απαραίτητο.

Κάμιλ Ζβέλεμπιλ . The Poets of the Powers (Οιποιητές των δυνάμεων) Εκδόσεις Rider Books, 1,50στερλ. Έδώ και 2.000 χρόνια, ή φυλή των Ταμίλ,στή νότια Ινδία, συνεισφέρει στην Ινδική γλυπτική,μουσική, χορό και φιλολογία και, στην ομάδα πουλέγεται Σίδδας, σε ψυχοκινητικά κατορθώματα.Είναι γνωστοί σαν «ποιητές των δυνάμεων» και τοβιβλίο αυτό περιγράφει την απήχηση που έχουν οικαταπληκτικές τους Ικανότητες στή θρησκεία, τήφιλοσοφία, το γιόγκα, την ιατρική και την αλχη-μεία.

12

Φανταστική εικόνα του Δία και ενός δο-ρυφόρου του όπως θά φαίνεται άττό πα-ρατηρητή που βρίσκεται σε άλλο δορυ-φόρο του.

Επειδή ο Δίας απέχει τόσο πολύ από τον Ήλιο,δηλαδή πάνω από το πενταπλάσιο της απόστασης τηςΓης από τον Ήλιο, δέχεται μόνο το 1 /27 της ηλιακήςακτινοβολίας που δέχεται ή Γη. Αυτό σημαίνει οτι οΠρωτοπόρος-10 δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει τοφως του Ήλιου για να παράγει την εσωτερική κινη-τήρια δύναμη του, γιατί οι ηλιακές κυψέλες του θά έ-πρεπε να είναι πολύ μεγάλες. Αντί γι' αυτές χρησιμο-ποίησε δύο θερμοηλεκτρικές γεννήτριες ραδιοϊσοτόπουπου είχαν για καύσιμο ύλη πλουτόνιο 238 που απέδι-δαν περίπου 140 Βάτ ηλεκτρικής ενεργείας κατά τονχρόνο που περνούσε κοντά στον πλανήτη.

Μιά άλλη συνέπεια της μεγάλης απόστασης απότην όποια θά γίνονταν οι παρατηρήσεις, ήταν ότι οχρόνος επιστροφής των ραδιοσωμάτων επικοινωνίαςθά ήταν 92 λεπτά όταν ο Πρωτοπόρος 10 θά έφθανεστο Δία, ένώ το διαστημόπλοιο επιταχυνόταν με ανώ-τατη ταχύτητα 132.000 χιλιομέτρων την ώρα στο πι-δίο της μεγίστης έλξης του Δία. Κατά τή διαδρομή κον-τά στον πλανήτη, τα κρίσιμα συμβάντα της συνάντη-σης θά διαδέχονταν το ένα το άλλο, εξαιρετικά γρήγο-ρα. Αυτό σήμαινε ότι το όχημα έπρεπε να μπορεί ναλειτουργεί με πλήρη αυτοματισμό κατά τή διάρκειατης συνάντησης και ελάχιστα να στηρίζεται σε εντο-λές από τή Γη.

Ή κυριότερη αβεβαιότητα της αποστολής ήταν ανο Πρωτοπόρος-10 θά μπορούσε να επιζήσει μέσαστην παγιδευμένη ακτινοβολία του Δία και μάλιστα 6από τα 11 όργανα στην ανοχή του βάρους τους, των33 κιλών, για τα επιστημονικά πειράματα που θά έ-κτελούσαν στή χαρτογράφηση της ακτινοβολίας τουπεριβάλλοντος του Δία. Ό π ω ς αποδείχτηκε, ή έμφα-ση για τις μετρήσεις ακτινοβολίας ήταν τελείως δικαιο-λογημένη. Καθώς το όχημα πλησίασε σε απόσταση 10άκτίνων (715.000 χιλιομέτρων) από τον Δία, οι επι-στήμονες παρατήρησαν ότι ή ένταση της ακτινοβολίαςάρχισε να διπλασιάζεται κάθε 10 ώρες. Αυτό οδήγησετους αρμοδίους στο φόβο ότι το όχημα θά πάθαινε με-γάλη ζημιά από την ακτινοβολία και ότι δεν θά μπο-

Με το δεύτερο αυτό τμήμα τε-λειώνει το θαυμάσιο άρθρο τουHenry I. Simmons. Γιά την έρευνατης εξωγήινης ζωής επιφυλάσ-σουμε στο επόμενο τεύχος έναμοναδικό άρθρο του Κάρλ Σάγ-καν.

ρούσε να επιζήσει στο σημείο της μεγαλύτερης προ-σέγγισης, οπότε θά περνούσε κοντά του με τή μεγα-λύτερη ταχύτητα.

«Περάσαμε μια βραδιά γεμάτη αγωνία», είπε οΔρ Γ. Φίλιους, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρ-νιας, του οποίου ή ανιχνευτική συσκευή πάνω στονΠρωτοπόρο 10 κατέγραψε την ακραία ένταση 13.000.000 ηλεκτρονίων ανά τετραγωνικό εκατοστό με ενέρ-γειες πάνω από 50.000.000 ήλεκτρονιοβόλτ, που μπο-ρούσαν να διαπεράσουν αρκετά εκατοστά ορειχάλκου.«Αγωνιούσαμε να δούμε αν θά επιζήσει το διαστημό-πλοιο και μόλις που τα κατάφερε. Ή τροχιά του ήταντόσο κοντά στον πλανήτη, όσο περισσότερο μπορού-σαμε να την πάμε».

Αυτό που έσωσε την αποστολή ήταν το γεγονόςότι τα ενεργητικά πρωτόνια-εκείνα που έχουν φόρτιση50.000.000 βολτ ή και περισσότερο- που φθάνουν στοανώτατο σημείο του περίπου τέσσερα μόνο εκατομμύ-ρια στο δευτερόλεπτο, δηλαδή το πενταπλάσιο περί-που από την ένταση που συναντούμε στις παγιδευμέ-νες ζώνες ακτινοβολίας της Γης, περιορίστηκαν πολύστον μαγνητικό ισημερινό του Δία. Λόγω της ιδιάζου-σας διαμόρφωσης των ζωνών ακτινοβολίας του Δία,ο Πρωτοπόρος-10 «είδε» αυτά τα ανώτατα σημείακατά διαλείμματα στή διάρκεια της πτήσης του μέσαστην εξωτερική μαγνητόσφαιρα του Δία και δεν βομ-βαρδίστηκε συνεχώς έως ότου πλησίασε περίπου 700.000 χιλιόμετρα από τον πλανήτη.

Βάσει παρατηρήσεων με ραδιοτηλεσκόπια από τήΓη είχε γίνει αντιληπτή ή ύπαρξη παγιδευμένης ακτι-νοβολίας από τον Δία, εδώ και κάμποσα χρόνια. Ά π 'αυτές τις πληροφορίες, οι επιστήμονες κατέγραψαν κα-τά προσέγγιση την ένταση και τή διεύθυνση του μα-γνητικού πεδίου του. Ή πτήση του Πρωτοπόρου-10επιβεβαίωσε και εκλέπτυνε αυτές τις τιμές. Βρήκεότι ο Δίας είχε διπολικό μαγνητικό πεδίο όπως ή Γη,αν και το έννοούμε με αντίθετη έννοια, δηλαδή ο βό-ρειος μαγνητικός πόλος του Δία σημειώνεται προςΝότον. Το κέντρο του δίπολου είναι αρκετά άπομα-

13

κρυσμένο από το γεωμετρικό κέντρο του Δία περίπου2/10 της αχτίνας του (14.000 χιλιόμετρα) ώς προς τοεπίπεδο του ισημερινού και 1 /ΙΟ ακτίνας (7.000 χιλιό-μετρα) προς Βορρά του επιπέδου του ισημερινού. Τομαγνητικό δίπολο της Γης είναι παρόμοια μετατοπι-σμένο ώς προς το γεωμετρικό κέντρο της άλλα μόνοκατά 10 χιλιόμετρα.

Αν και το μαγνητικό πεδίο του Δία έχει μια μέσηένταση περίπου 4 Γκάους περίπου το όκταπλάσιο τηςγήινης, ή μετάθεση του δίπολου από το κέντρο του πλα-νήτη σημαίνει ότι το μαγνητικό πεδίο είναι μάλλον«λοφώδες» στην επιφάνεια, κυμαινόμενο από 2 μέχρι15 Γκάους. Ό άξονας του δίπολου του Δία παρουσιά-ζει κλίση περίπου 15° ώς προς τον άξονα περιστροφήςτου Δία, ή έχει περίπου την ίδια κλίση που συναντάμεστο μαγνητικό πεδίο της Γης, αλλά λόγω της μεγαλύ-τερης έντασης του και του πολύ μεγαλύτερου όγκουτου το πεδίο του Δία έχει περίπου 20.000 φορές με-γαλύτερη ροπή από το πεδίο της Γης.

Ή τεράστια έκταση του μαγνητικού πεδίου τουΔία έγινε αντιληπτή για πρώτη φορά όταν ο Πρωτο-πόρος-10 πέρασε την τροχειά του Δία στή φωτιζό-μενη πλευρά του ένώ βρισκόταν ακόμη 108 ακτίνες(7.700.000 χιλιόμετρα) μακριά από τον πλανήτη. Αυτόσήμαινε ότι το εκτεταμένο μαγνητικό πεδίο άπέκρουετον ηλιακό άνεμο πολύ εντονότερα άπ' ότι είχε υπο-ψιαστεί κανείς και οι επιστήμονες κατάλαβαν σύντο-μα ότι, όπως το έθεσε ο Δρ Τζών Σίμπσον του Πανε-πιστημίου του Σικάγου, έβλεπαν ένα νέο συνδυασμόφυσικών φαινομένων που ξέραμε ότι υπήρχαν αλλά ταόποια ήσαν κρυμμένα στους άλλους πλανήτες.

Οι μετρήσεις του Πρωτοπόρου 10 αποκάλυψαν ότιο Δίας έχει δύο διαφορετικές περιοχές στή μαγνητό-σφαιρά του. Εντός 10 άκτίνων (περίπου 700.000 χι-λιομέτρων) το μαγνητικό πεδίο και τα σωμάτια πουπαγιδεύτηκαν σ' αυτό, συμπεριφέρονται με τον τρόποπου συναντούμε στή μαγνητόσφαιρα της Γης. Αλλά,στην εξωτερική ζώνη, λειτουργεί ένας διαφορετικόςμηχανισμός παγίδευσης. Αποδείχτηκε ότι ή πολύγρήγορη περιστροφή του Δία προέκτεινε πολύ τις γραμ-μές του μαγνητικού πεδίου προς τα έξω με τή μορφήενός λεπτού και επιμήκους μαγνητοδίσκου. Ό εξωτε-ρικός αυτός δίσκος περιστρέφεται σε συγχρονισμό μετον Δία και άποκλείνει πάνω και κάτω σαν το γείσοενός καπέλου σε δυνατό άνεμο. Τά φορτισμένα σωμα-τίδια τα παγιδευμένα μέσα του δημιουργούν τις μεγά-λες ροές που συνάντησε ο Πρωτοπόρος σε διάστημα 10ωρών κατά το ταξίδι του προς το εσωτερικό του δί-σκου. Επειδή ο μαγνητοδίσκος ήταν προσανατολι-σμένος περίπου προς τον μετατιθέμενο μαγνητικό ιση-μερινό του Δία, ο μαγνητοδίσκος και τα παγιδευμένασωμάτια του σημειώνονταν πάνω και κάτω στην ει-σερχομένη τροχιά του διαστημοπλοίου, παρέχον-τας τις κυκλικές μετρούμενες τιμές.

Ή μεταγενέστερη μελέτη αυτής της εξωτερικήςζώνης ή «διαταρασσόμενου πεδίου» όπως το ονομάζουνοι επιστήμονες, αποκάλυψε ότι υπάρχει ένας πελώριοςδακτύλιος ήλεκτρικού ρεύματος μέσα στο μαγνητοδί-σκο που περιβάλλει τον πλανήτη. Πρωτόνια και ηλε-κτρόνια στρέφονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα γύρω απότον πλανήτη σε αντίθετες κατευθύνσεις μέσα σ' αύτητή ζώνη ρεύματος. Και, όταν ο εξωτερικός μαγνητο-δίσκος του Δία συμπιέζεται προς τα μέσα από αυξη-μένη πίεση ήλιακού ανέμου (όπως συνέβη μία φοράκατά την πτήση του Πρωτοπόρου-10 προς το εσωτε-ρικό του πλανήτη), ομάδες μορίων επιταχύνονται προς

14

μεγαλύτερες ενέργειες και ξεφεύγουν από τον μαγνη-τικό περιορισμό τους.

Στήν πραγματικότητα, φαίνεται πώς ή εξωτερικήπεριοχή της μαγνητόσφαιρας του Δία συμπεριφέρεταισαν γιγαντιαίο κυκλοτρώνιο και πώς ο Δίας είναι έναςσημαντικός πομπός σωματίων προς το πλανητικό μαςσύστημα που έρχεται δεύτερος μόλις, μετά τον ίδιο τονΉλιο. Μιά νέα ανάλυση αποκάλυψε ότι ο Πρωτοπό-ρος -10 ανακάλυψε πράγματι εκρήξεις φορτισμένωνσωματίων που προέρχονται από τον Δία, πάνω από έξιμήνες πριν φτάσει το διαστημόπλοιο στον πλανήτη,από απόσταση 160.000.000 χιλιομ. περίπου. Το εκ-πληκτικότερο είναι ότι εξετάσεις παλαιοτέρων στοι-χείων διαστημοπλοίων που εκτοξεύτηκαν πριν από 10χρόνια σε τροχιά μεγάλου ύψους γύρω από τή Γη, απο-κάλυψαν ότι παρατηρήθηκαν διαφορές σωματιδιακέςεκρήξεις άσχετες με την ηλιακή δραστηριότητα, πουπαρατηρήθηκαν όταν ο Δίας και ή Γη ήταν εύθυγραμι-σμένοι στήν ίδια ακτινική κατεύθυνση του ήλιακού μα-γνητικού πεδίου. Έτσι, φαίνεται ότι ο Δίας είναι ικα-νός να οδηγεί τα σωμάτια βαθιά μέσα στο εσωτερικότου πλανητικού συστήματος, αντίθετα προς την κατεύ-θυνση του ήλιακού ανέμου.

Γιά τον απλό παρατηρητή, οι πιο θεαματικές φω-τογραφίες που έστειλε ο Πρωτοπόρος -10 ήταν οι έγ-χρωμες φωτογραφίες των περιδινουμένων νεφών τουπου πήρε όταν πέρασε κοντά από τον πλανήτη. Ανκαι δεν μπορούσε να περιλάβει τηλεοπτικές συσκευέςλόγω του περιστροφικού τρόπου σταθεροποίησης του,το μικρό αυτό όχημα ήταν εξοπλισμένο με μια «έξυ-πνη» συσκευή παρατήρησης που κατέγραφε επαναλη-πτικά μια λωρίδα του Δία στήν κάθε περιστροφή του,για να καταγράψει στήν επομένη σειρά παρατηρήσεωντην επομένη λωρίδα του πλανήτη κ.ο.κ. Τά στοιχείατης παρατήρησης στέλνονταν τηλεμετρικώς στή Γη μεμορφή ψηφίων και μετά από την αποκρυπτογράφησηκαι ενίσχυση με ηλεκτρονικό υπολογιστή αποκάλυψανσυνεχόμενες εικόνες του πλανήτη κατά τρόπο που ποτέπριν δεν είδαν ανθρώπινα μάτια και με τόσο καθαρέςλεπτομέρειες που κανένα τηλεσκόπιο από τή Γη δεν θάμπορούσε να επιτύχει. Αποκαλύπτουν την περίφημη«ερυθρά κηλίδα» που είναι τριπλάσια της Γης και φαί-νεται σαν γιγαντιαία μάζα νεφών, θερμότερη στο κέν-τρο και ψυχρότερη στήν περιφέρεια, καθώς και μια μι-κρότερη κηλίδα στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη.Υπάρχουν και άλλες «θερμικές περιοχές» στή δυνα-

μική του ατμόσφαιρα. Είναι λαμπροί πυρήνες που υ-ψώνονται πάνω από τις σκοτεινές ζώνες των νεφών καιάκολουθούν πίσω τους μικροί θύσανοι λαμπρού αερίου,πράγμα που σημαίνει ότι περιστρέφονται ταχύτερα ά-πό τις ίδιες τις ζώνες των νεφών. Είναι φανερό ότι ήατμόσφαιρα του Δία όπως και ή μαγνητόσφαιρα τουείναι δυναμική όπως υπέδειξαν μελέτες που έγιναν ά-πό τή Γη και ότι επενεργούν διεργασίες μεταφοράς ε-νεργείας σ' εκείνη την παράξενη, ύπέρπυκνη ατμόσφαι-ρα, πολύ πέρα από την επιστημονική κατανόησης

Μελέτες της ατμόσφαιρας του Δία που έγιναν στουπεριώδες του φάσματος αποκάλυψαν ότι αποτελείταιαπό υδρογόνο (82%), ήλιο (17%) και ή υπόλοιπη (1%)από άλλα μόρια, όπως άνθρακα και άζωτο, τα όποιασχηματίζουν τις ενώσεις που αποκαλύφτηκαν στα ανώ-τερα στρώματα νεφών, δηλαδή αμμωνία (ΝΗ3) και με-θάνιο (CH4). Φαίνεται λοιπόν, ότι ο Δίας μοιάζει πολύμε μια ανεξάντλητη πηγή ηλιακών στοιχείων. Αυτό εί-ναι ένα κλειδί, γιατί θέτει περιορισμούς στους τρόπουςμε τους οποίους συμπυκνώθηκε ο Δίας από το άρχέγο-

νο ηλιακό νεφέλωμα, τή φύση της εσωτερικής του δο-μής και την πιθανή πηγή του ισχυρού μαγνητικού πε-δίου.

Ή θερμοκρασία του Δία κοντά στις κορυφές τωννεφών του, όπως προσδιορίστηκε από ραδιομετρικέςπαρατηρήσεις από τή Γη είναι πάρα πολύ χαμηλή. Αυ-τό επιβεβαιώθηκε άπο τον ραδιομετρητή του Πρωτο-πόρου-10 που κατέγραψε μια μέση θερμοκρασία σ' ο-λόκληρο τον πλανήτη-145 °C, 40 χιλιόμετρα περίπουπάνω από τα σύνεφα, κυμαινόμενη από -147 °C πάνωαπό τις λαμπρές ζώνες νεφών και μέχρι -140 °C πάνωαπό τις «θερμότερες» σκοτεινόχρωμες ζώνες.

Και όμως, το πείραμα διάλειψης των ραδιοσημάτων,που έγινε καθώς ο Πρωτοπόρος-10 πέρασε πίσω απότον Δία, και το ραδιοσήμα του που άγγιξε την κορυφήτης ατμοσφαίρας του πριν εξαφανιστεί, αποκάλυψετην ύπαρξη ενός καταπληκτικού νέου φαινομένου-ότιδηλαδή εκατοντάδες χιλιόμετρα πάνω από τις κορυφέςτων νεφών υπάρχει ένα στρώμα «θερμής» αναστροφήςόπου ή θερμοκρασία ανεβαίνει πάνω από το 0°C. Δενείναι σαφές τί ακριβώς είναι αυτό. Είναι πιθανό να ή-ταν ένα στρώμα σκόνης ή μόρια αεροζόλ (σταγονίδιααιωρούμενα) το οποία απορρόφησαν ηλιακή ακτινο-βολία του ορατού φάσματος και τα οποία δεν είναι δυ-νατόν να επισκευαστούν με μεθόδους που χρησιμοποι-ούν μικροκύματα.

Έ ν α από τα πιό περίεργα χαρακτηριστικά του Δίαείναι το γεγονός ότι, αντίθετα προς τους άλλους πλα-νήτες, ακτινοβολεί από όση δέχεται από τον Ήλιο. Όραδιομετρητής του Πρωτοπόρου-10 ανακάλυψε ότι οΔίας εκπέμπει 2,5 φορές περισσότερη θερμότητα άπ'όση του προσφέρει ο Ήλιος. Δεν είναι γνωστό πώς α-κριβώς παράγει τόση θερμότητα ο Δίας. Αν και με-ρικά μοντέλα του έσωτερικού του πλανήτη δέχονταιότι ο Δίας έχει έναν θερμό και ρευστό πυρήνα με θερ-μοκρασία που ξεπερνά τους 10.000°C, αυτή ή θερμο-κρασία είναι πολύ χαμηλή για να μπορέσει να «δη-μιουργήσει» θερμοπυρηνικές αντιδράσεις σαν εκείνεςπου προμηθεύουν καύσιμη ύλη τον Ήλιο. Υπάρχει πι-θανότητα, πώς αν και ο Δίας φαίνεται ότι βρίσκεταισε στατική ισορροπία, όμως συστέλλεται ακόμη μεπολύ βραδύ ρυθμό. Σύμφωνα με υπολογισμούς που έ-γιναν, μια μείωση της διαμέτρου του κατά 1 χιλιοστότον χρόνο, θ' απελευθέρωνε αρκετή ενέργεια που δικαιο-λογεί την παραγωγή της θερμότητας του.

Πολλές φορές ονομάζουμε τον Δία «αποτυχημένοάστρο» έξ αιτίας του μεγάλου μεγέθους του. Ε ν ώ καιτο μικρότερο ακόμη ενεργό άστρο απαιτεί περίπου 30έως 40 φορές μεγαλύτερη μάζα από τον Δία για να δη-μιουργήσει τις εσωτερικές πιέσεις και θερμοκρασίεςώστε να προκαλέσει αντιδράσεις σύντηξης (θερμο-πυρηνικές αντιδράσεις) αυτό που κεντρίζει το ενδιαφέ-ρον των θεωρητικών είναι ή ιδέα ότι ο Δίας, έν αντιθέ-σει προς τους άλλους χημικά διαφοροποιημένους πλα-νήτες και δορυφόρους, αντιπροσωπεύει μια ύπο-συμπύκνωση του αρχικού ήλιακού νεφελώματος.Είναι δυνατόν να έγινε αυτό από μια ελκτική αστάθειαμεγάλης κλίμακας στο νέφος σκόνης και αερίου πουαποτελούσε το ηλιακό μας σύστημα πριν από 4,6 δισε-κατομμύρια χρόνια περίπου. Πιστεύεται ότι μια παρό-μοια διαδικασία ευθύνεται για το σχηματισμό διμερών(διπλών) αστρικών συστημάτων, άλλα στην περίπτω-ση του Δία δεν πρόσφερε αρκετή μάζα στον Δία για νασχηματιστεί δεύτερο άστρο στο ηλιακό μας σύστημα.Άν συνέβαινε κάτι τέτοιο βέβαια, είναι μάλλον άπί-θανον αν θά υπήρχαμε εδώ σήμερα για να εξερευνούμε

" Αλλη φωτογραφία του Δία από τον Πρω-τοπόρο 10

το ηλιακό μας σύστημα ή ακόμα αν θά υπήρχαν άλλοιπλανήτες για να έξευρευνήσουμε.

Αν και ο Δίας δεν υπήρχε καμιά πιθανότητα να γί-νει ένα ανεξάρτητο άστρο, πάντως φαίνεται βέβαιο πώςήταν πολύ θερμός κατά τα τελευταία στάδια της κατάρ-ρευσης του. Οι τέσσερεις μεγάλοι εσωτερικοί δορυφό-ροι του μειώνονται συστηματικά ως προς την πυκνό-τητα από τή Ίώ μέχρι την Καλλιστώ, πράγμα που ση-μαίνει ότι τα ελαφρά και πτητικά στοιχεία τους απω-θήθηκαν λόγω της θερμότητας από την αρχέγονη μά-ζα του, όπως ακριβώς οι υψηλές θερμοκρασίες απο-γύμνωσαν τούς γεωειδείς πλανήτες από τα ίδια αυτάελαφρότερα υλικά αφήνοντας τους με σημαντικά με-γαλύτερες πυκνότητες από τους εξωτερικούς πλανή-τες.

Οί δορυφόροι του Δία έχουν τόσο ενδιαφέρον όσοκαι ο ίδιος ο πλανήτης. Ονομάζονται δορυφόροι τουΓαλιλαίου, γιατί τους ανακάλυψε το 1609 σε μια απότις πρώτες χρήσεις του τηλεσκοπίου. Αυτοί οι δορυ-φόροι περιφέρονται γύρω από τον Δία, σχεδόν στοισημερινό επίπεδο του και σε τέτοιες αποστάσεις με-ταξύ τους, ώστε είναι πιθανόν να σχηματίστηκαν απότο ίδιο καταρρέον νέφος σκόνης και αερίου που δημιούρ-γησε και τον ίδιο τον Δία.

Δύο τουλάχιστον από τους δορυφόρους του Γαλι-λαίου, ο Γανυμήδης και ή Ί ώ , είναι γνωστό σήμερα.ότι έχουν ατμόσφαιρες. Στήν περίπτωση της Ίούς, οΠρωτοπόρος-10 πέρασε για λίγο πάνω της. Οί διακυ-μάνσεις στα ραδιοσήματά του καθώς άγγιξαν το σώ-μα του δορυφόρου, αποκάλυψαν ότι ή Ίώ όχι μόνονέχει λεπτή ατμόσφαιρα αλλά και ιονόσφαιρα που είναικαλός αγωγός. Πιστεύεται ότι αυτό το στρώμα φορ-τισμένων σωματίων (ιονόσφαιρα) που περιβάλλει τηνΊώ ίσως να χρησιμεύει σαν «αλεξικέραυνο» για τις έν-τονες ηλεκτρικές εκκενώσεις που πιστεύται ότι ευθύ

15

Ό Πρωτοπόρος 10, είναι το πρώτο δια-στημόπλοιο που χρησιμοποίησε πυρηνι-κή ενέργεια

νονται για περιοδικές και εντονότατες εκπομπές ρα-διοθορύβου που προέρχονται από τον Δία και είναι ίσεςσε ισχύ με αρκετές βόμβες υδρογόνου.

Ο Πρωτοπόρος-10 ανακάλυψε επίσης κι ένα λα-μπρό νέφος ατομικού υδρογόνου που εκτείνεται απότον Δία προς την τροχιά της Ίούς και προχωρεί μέχριτο 1 /3 της απόστασης της τροχιάς της. Ε π ί πλέον οΠρωτοπόρος-10 ανακάλυψε και σαφή «βαθουλώματα»στις ομάδες των ενεργητικών πρωτονίων κοντά στηντροχιά της Ίούς. Πιστεύεται ότι ο δορυφόρος αυ-τός ίσως να έλκει τα πρωτόνια της εσωτερικής ζώνηςακτινοβολίας του Δία, μετατρέποντας τα σε ουδέτεραάτομα υδρογόνου, ή λάμψη των οποίων, που παρατή-ρησε ο Πρωτοπόρος -10, ίσως να είναι άλλως υδρογό-νο που συνοδεύει την Ίώ στις περιφορές της γύρω ά-πό τον πλανήτη σε 1,7 ήμερες.

Άλλη προσφορά του Πρωτοπόρου-10 είναι οι α-κριβέστερες μετρήσεις όσον άφορα την κατανομή τηςμάζας στο σύστημα του Δία. Γι' άλλη μια φορά ή Ίώαποτέλεσε μεγάλη έκλπηξη. Ή μάζα της «αυξήθηκε»περίπου κατά 2 0 % από μια τιμή 0,99 σεληνιακών μα-ζών σε 1,22 περίπου. Γενικά οι μάζες των δορυφόρωντου Δία είναι γνωστές τώρα με μεγαλύτερη ακρίβειατου 1% κι αυτή ή ανακάλυψη θά επιτρέψει στα δια-στημόπλοια του μέλλοντος να εκμεταλλευτούν τον βα-θμό έλξης των τεσσάρων μεγαλυτέρων δορυφόρων τουγια να μεταβάλλουν την τροχιά τους κατά τή διάρ-κεια παρατεταμένων τροχειακών αποστολών στον Δία.Ομοίως, ή εκπληκτική ανακάλυψη του στρώματοςθερμικής αναστροφής πολύ πάνω από τις κορυφές τωννεφών του Δία, φαίνεται να σημαίνει ότι αυτός ο πλα-νήτης έχει μια σχετικά θερμή και εκτεταμένη ατμό-σφαιρα υδρογόνου, άγνωστη πριν που θά μπορούσε ναμελετηθεί με οχήματα χρησιμοποιώντας τή σημερινήτεχνολογία.

Το δίδυμο όχημα του Πρωτοπόρου-10, δηλαδή οΠρωτοπόρος-11, θά ωφεληθεί πολύ από τις νέες γνώ-σεις για τή διαμόρφωση των ζωνών ακτινοβολίας τουπλανήτη αύτού. Ακριβώς όπως ο Μάρινερ 10 χρησι-μοποίησε το πεδίο έλξης της Αφροδίτης για να φθά-σει στον Έρμή, έτσι και ο Πρωτοπόρος-11 θά χρησι-μοποιήσει την έλξη του Δία για να στρέψει την τροχιάτου πίσω, δια μέσου του ήλιακού συστήματος προς τονΚρόνο. Περνώντας περίπου 32.000 χιλιόμετρα από τα

όρια του πλανήτη κατά την πτήση του κοντά σ' αυτόν,τον Δεκέμβριο του 1974, επρόκειτο να εισέλθει σε νέατροχιά για να το έρθει κοντά στον Κρόνο για κοντινήπτήση εκεί τον Σεπτέμβριο του 1979. Άν και ή τρο-χιά αύτη μπορεί να το εκθέσει σε ακτινοβολία εντονό-τερη από εκείνη που κατέγραψε ο Πρωτοπόρος-10,έν τούτοις θά παραμείνει έκτος του μαγνητικού ίσημε-ρινού του Δία όπου περιορίζεται ή εντονότερη ακτι-νοβολία ώστε ή ολική ποσότητα της να μην ξεπερνά τα500.000 RAD, όση ήταν εκείνη που συνάντησε ο Πρω-τοπόρος-10 και άντεξε.

Αν και το κυριότερο μέρος της αποστολής τελείω-σε, ο Πρωτοπόρος-10 συνεχίζει να στέλνει χρήσιμαστοιχεία για τα σωματίδια και τα πεδία που συναντάστο εξωτερικό μέρος του πλανητικού μας συστήματος.Λόγω της πρόσθετης ενεργείας που δόθηκε σ' αυτό τοόχημα κατά το πέρασμα του καντά από τον Δία, βρίσκεται τώρα σε τέτοια τροχιά που θά του επιτρέψει ναξεφύγει από το πλανητικό μας σύστημα και να το ο-δηγήσει στο διαστρικό διάστημα. Ή επικοινωνία μετο διαστημόπλοιο μπορεί να συνεχιστεί ώσπου να φτά-σει στην τροχιά του πλανήτη Ούρανού τον οποίο θάπροσπεράσει το 1979. Μετά θά προσπεράσει τον Πλού-τωνα που είναι ο περισσότερο απομακρυσμένος πλα-νήτης, κατά το 1987 και κατόπιν θά περιπλανηθεί προςτα έ'ξω, ανάμεσα στ' άστρα, προς την κατεύθυνση τουάστερισμού Ταύρου.

Επειδή είναι το πρώτο ανθρώπινο καρασκεύασμαπου θά ξεφύγει από το δικό μας πλανητικό σύστημα,ή ΝΑΣΑ θεώρησε σωστό να τοποθετήσει μία μικρήχρυσή πλάκα πάνω στο διαστημόπλοιο που περιέχειενα μήνυμα για οποιονδήποτε ανώτερο τεχνικά πολι-τισμό που ίσως το βρει. Μιά χαραγμένη εικόνα δείχ-νει τον πλανήτη προέλευσης του Πρωτοπόρου-10 καιαπεικονίζει την θέσι του ήλιακού μας συστήματος μέ-σα στο Γαλαξία μας. Στό περίγραμμα του διαστημο-πλοίου υπάρχει ή εικόνα ενός άντρα και μιας γυναίκας.Το χέρι του άντρα είναι υψωμένο σε μια χειρονομίακαλής θέλησης.

Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν θά μπορέσει ποτέ έναεξωγήινο όν να αποκρυπτογραφήσει το απλό μήνυματου Πρωτοπόρου-10. Άλλωστε ή σημερινή επιστήμηπιέζεται πολύ να επινοήσει συναφή μοντέλα για να ε-ξηγήσει την πληθώρα στοιχείων που μας έρχονται απότους πλανήτες και σε μερικές περιπτώσεις τα νέα στοι-χεία φαίνεται να προχωρούν γρηγορότερα από τις ιδέεςτων θεωρητικών.

Αν νομίζει κανείς ότι ή εξερεύνηση του ήλια-κού συστήματος παρέχει γρήγορες κι εύκολες α-παντήσεις στα μυστήρια της γένεσης και της εξέλιξηςτου, ας λάβει υπόψη του την περίπτωση της Σελήνης.Σήμερα αυτό το κοντινό ουράνιο σώμα φαίνεται πολύπιο αινιγματικό άπ' ότι φαινόταν πριν από 10 χρόνια,δηλαδή πριν πατήσει ο άνθρωπος σ' αυτή. Μετά απόέξευρευνήσεις με διαστημόπλοια τύπου Απόλλων στηνεπιφάνεια του και την αποστολή στο Γη πλέον των 500κιλών σεληνιακών δειγμάτων εδάφους, ή Σελήνη έφερεσε δύσκολη θέση τους θεωρητικούς των πλανητών πουπροσπαθούν να την εξηγήσουν, λόγω του περίπλοκουπου παρουσιάζει. Χωρίς σίδηρο και σχεδόν χωρίς ελα-φρά στοιχεία όπως το υδρογόνο και το οξυγόνο, αλλάπολύ πλούσια σε δύτικτα υλικά, ή Σελήνη είναι τόσοδιαφορετική από τή Γη ώστε είναι δύσκολο να άντι-ληφθούμε πώς θά μπορούσε να είχε σχηματιστεί σαήναπόσταση που απέχει ή Γη από τον Ήλιο. Άν οι ση-μερινές θεωρίες για τή συμπύκνωση του ήλιακού νε-

16

φελώματος είναι ορθές μόνο κατά προσέγγιση, ή Σε-λήνη θα πρέπει να σχηματίστηκε βαθιά μέσα στηντροχιά του Ερμή, υπό συνθήκες πολύ υψηλής θερμο-κρασίας. Αλλά αν έτσι είναι το πράγμα, πώς μπόρεσενα φύγει από την κλειστή εκείνη τροχιά ; Κι αν βρήκεαρκετή ενέργεια για να το κάνει αυτό, πώς μπόρεσενα αίχμαλωτιστεί από τη Γή ;

Με παρόμοιο τρόπο, ή λεπτομερής χαρτογράφησητου Αρη που έγινε από το διαστημόπλοιο Μάρινερ-9που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη το 1975,αποκάλυψε το καταπληκτικό γεγονός ότι ο Άρης είναισχεδόν «δύο πλανήτες συσσωματωμένοι σε έναν». Δη-λαδή έχει ένα νότιο ημισφαίριο με πολλούς κρατήρεςπου μοιάζει με τή Σελήνη και ένα βόρειο περισσότεροομαλό με λιγότερους κρατήρες. Κοντά στον ισημερινόυπάρχουν μεγάλες ηφαιστιογενείς λεκάνες (σαν πυ-θμένες θαλασσών), μια στενή κοιλάδα 4,000 χιλιομέ-τρων, σαν εκείνη που χωρίζει την Αφρική από την Α-μερική, και σοβαρές ενδείξεις ότι κάποτε κυλούσε εκείάφθονο νερό σε ρευστή κατάσταση. Αλλά αν αυτός οπλανήτης είχε κάποτε ατμόσφαιρα για να διατηρήσεινερό σε ρευστή κατάσταση, πώς μπόρεσαν να επιζή-σουν οι αρχαίοι κρατήρες; Όσον άφορα τις μεγάλεςδιαφορές μεταξύ των δύο ημισφαιρίων του πλανήτη,ένας απορημένος γεωλόγος έκανε την παρατήρηση ότιείναι σαν κάποιο κατακλυσμιαίο συμβάν να ύψωσε ταελαφρά στρώματα της επιφανείας από το βόρειο ημι-σφαίριο του Άρη και να πέταξε αυτό το υλικό στο νό-τιο ημισφαίριο. Πώς ακριβώς όλα αυτά τα διαφορετι-κά χαρακτηριστικά της επιφανείας του συνέχονταιμεταξύ τους, είναι άλλο μυστήριο προς το παρόν. Καιείναι πιθανόν να παραμείνει μυστήριο ώσπου να καθο-ριστεί ή συνέχεια και οι περιστάσεις του σχηματισμούτους.

Ό π ω ς συχνά συνβαίνει στην επιστήμη, μια απάν-τηση σ' ένα ερώτημα προκαλεί δέκα πιο δύσκολα ερω-τήματα. Ε ν ώ μάθαμε πολλά για το πλανητικό μας σύ-στημα σε 10 χρόνια εξερεύνησης του διαστήματος,βρισκόμαστε ακόμη πολύ μακριά από το να ερμηνεύ-

σουμε τα σημαντικά μυστήρια του πως κατάφερε ναεξελιχτεί από ένα απέραντο νέφος σκόνης και αερίουστή σημερινή του κατάσταση.

Και όμως είναι ζήτημα γενικού ενδιαφέροντος γιαόλη την ανθρωπότητα να μάθει τις απαντήσεις σ' αυτάτα δύσκολα ερωτήματα κι ακόμη ότι οι έρευνες για νααπαντήσουμε θά πρέπει να διεξάγονται με βάση τή συ-νεργασία. Οι ΗΠΑ και ή ΕΣΣΔ ανταλλάσσουν πλη-ροφορίες για να βοηθήσουν ή μία την άλλη στην προσε-δάφιση διαστημοπλοίων στον Άρη. Ελπίζουμε ότι ήπείρα που απέκτησε ή ΕΣΣΔ με τις αποστολές προ-σεδάφισης στον Άρη το 1974 θά συμβάλλουν στιςπροσπάθειες των ΗΠΑ να προσεδαφίσει δύο διαστη-μόπλοια τύπου Βίκιγκ τον Μάρτιο 1976. Αλλά ο Ά-ρης είναι ο μόνος κοντινός πλανήτης στο πλανητικό μαςσύστημα με τόσο μεγάλη ποικιλία στοιχείων. Γιά ναέξευρευνήσουμε όλους τους πλανήτες, θά χρειαστούνμεγάλες επενδύσεις χρημάτων και ταλέντων. Εϊναι πι-θανόν ότι κανένα κράτος μόνο του δεν θά μπορέσει ναεκτελέσει αυτό το έργο, και ότι θά χρειαστεί μια κοι-νή επιχείρηση με τή συνεργασία ταλέντων και ή συμ-παραστάτη πολλών κρατών.

Henry I. Simmons

Ό Πρωτοπόρος 11 σχέδιο όταν θά περ-νά κοντά στον Κρόνο

17

ΜΕΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΑPeter Kolosimo

Ηπερίφημη τηλεπαρουσιάστριαχαμογελά στα εκατομμύριατων θαυμαστών της και δεί-

χνει στο βάθος της οθόνης δύο αντι-κείμενα που μοιάζουν σαν μεγάλασυρτάρια ατσάλινα, γεμάτα κουμ-πιά, λαμπάκια, παραθυράκια απόπλεξιγκλάς, που μέσα τους σχημα-τίζονται στίγματα, γραμμές καιδιάφορα έγχρωμα γεωμετρικά σχή-ματα.

«Απόψε, αναγγέλλει, είμαστεστην τελική αναμέτρηση. Αν δενέχετε ακόμα στείλει την παλμοψή-φο σας, βιαστείτε. Φτάνει να πατή-σετε μία ή δύο φορές το κίτρινο κουμ-πί, πάνω δεξιά, στον πίνακα ελέγ-χου σας.

«Σας υπενθυμίζουμε, ότι άνάμε-'σα στα δώρα μας, περιλαμβάνεταικαι ή εκδρομή για δύο άτομα στονΆ ρ η με παραμονή 3 βδομάδες, σταθαυμάσια θερμοκήπια της Σελήνηςκαι ενα υποβρύχιο πανοραμικό τα-ξίδι, ανάμεσα στις κυριότερες υπο-βρύχιες πόλεις των ωκεανών μας.

«Εύχομαι σε όλους σας καλή τύχη.

»Τώρα σας παρουσιάζω τις δύοτελευταίες μελωδίες «Μαύρος Γα-λαξίας», του ΡΜΣ 101, ερμηνεύει οΡΟ 12 και «Μαζί σου πάνω στονΠλούτωνα ή πυρά μου κοκκινίζει»του ΡΜΣ 60 που ερμηνεύει ο ΡΟ3.Καλή διασκέδαση».

Και το θέαμα αρχίζει. Κύβοι, όρ-θογώνια, αστέρες, γαλαξίες, ενα βα-θύ μαύρο με ανταύγειες μπλε, μεδιερχόμενους μικρούς ασημένιουςμετεωρίτες κ.λπ.

Ρ κατά Ρ, ρομπότ εναντίον ρομ-πότ. Στό διαγωνισμό μας ακριβώςτόσο οι συνθέτες όσο και οι ερμη-νευτές είναι μηχανές.

ΡΜΣ σημαίνει: Ρομπότ Μουσι-κο-Συνθέτης.

ΡΟ σημαίνει: Ρομπότ Ορχή-στρα.

Επιστημονική φαντασία; Ισως.Ό μ ω ς δεν σας αναγγέλουμε κάτικαινούριο ώστε να συνοδεύεται απόμικρό δύσπιστο άνασήκωμα τωνώμων.

Σήμερα έχουμε πια ήλεκτρονι-κούς εγκεφάλους ικανούς να συνθέ-

18

Ο Πέτερ Κολοζίμο μας έχει συνηθίσει σε απρόοπταάρθρα. Η μελλοντολογία του που παρουσιάζεταιέχει την ομορφιά της φανταστικής (;), εξέλιξης πα-τροπαράδοτων και παγιωμένων καταστάσεων της ε-ποχής μας. Μιά ματιά στο μέλλον λοιπόν...

σουν μουσικά κομμάτια, που δεν εί-ναι καθόλου ευκαταφρόνητα, και μη-χανές ικανές να τα ερμηνεύουν μεμεγάλη μαεστρία. Και δεν είναι κα-θόλου απίθανο οι συνθέτες αυτοί οιπαράξενοι και οι εκτελεστές τουςνα αποκτήσουν αύριο φανατικούςοπαδούς.

Ή «Μελλοντολογία» αυτή ή νέαεπιστήμη που με τις υπάρχουσεςβάσεις προβλέπει την ανάπτυξη σεόλους τους τομείς της γνώσης καιτης ακουστικής μας, μας λέει:

— Τροφοδοτούμε τα αρχεία τωνμελλοντολόγων με κάθε σχετική τά-ση στην εξέλιξη της μουσικής, σύμ-φωνα με τα γούτσα του κοινού φυ-σικά, και μας αποκαλύπτεται, ότιμόνο για λίγα ακόμα χρόνια, θά δια-σκεδάζουμε με τα πατροπαράδοτατραγούδια μας, αύριο οι προτιμή-σεις των νέων, θά προσανατολιστούνπρος αυτό το νέο είδος μελωδίας,εντελώς νέο είδος, που εξηγήσαμεπιο πάνω,

Οί διάσημες φωνές θα «δύσουν»και θα καταλήξουν στο ίδιο χρυσό

μουσείο, που έχουν κατασταλάξειαπό καιρό και ανασύρονται για τηνευχαρίστηση μόνο μερικών, οι ρο-μάντζες και οι λυρικές όπερες.

Θά είναι λοιπόν ο ΡΟ12 ο νικη-τής του Ύπερτραγουδιού 2.000.Και με ποιες νέες προοπτικές επι-τυχίας θά προσπαθήσει ο πρωτοπό-ρος ΡΟ3 να του πάρει τα πρωτεία.

Μεταβλητές εικόνες

Προσαρμοσμένοι όπως είμαστεσήμερα στο σύγχρονο μουσικό κό-σμο μας, δεν μπορούμε να κάνουμεπροβλέψεις. Εκείνο που μπορούμενα κάνουμε, είναι να συνηθίζουμεστην ιδέα μιας τρισδιάστατης τη-λεόρασης, όπου οι εικόνες δεν θάεμφανίζονται πια σε μια οθόνη, άλ-λα μεταξύ οροφής και πατώματος,σε μια «γωνιά» που προτιμάμε.

Αυτό το νέο σύστημα που αναμε-ταδίδει τις εικόνες, μας πηγαίνειλίγο πίσω στο χρόνο, στο έτος 1950,όπου μερικά παράξενα φαινόμεναέκαναν την εμφάνιση τους σε εναάμερικανικό άτομικό εργαστήριο.

Σχέδιο που παριστάνει τον κύκλο ζωής του πλανήτημας. Είναι ένα από τα συναρπαστικότερα σχέδια πουέγιναν ποτέ. Θά μπορέσουμε να φωτογραφήσουμετο απώτατο παρελθόν της γης και την εξέλιξη της μετην βοήθεια της εκπληκτικής "χρονοσυσκευής". Με-ρικοί ερευνητές είναι σίγουροι γι' αυτό και στηρίζον-ται σε βάσεις κάθε άλλο παρά φανταστικές.

Ό μηχανικός Έμίλ Ντρονέ (αριστερά) εξηγεί στογάλλο συγγραφέα Ρομπέρ Σαρού τα Βασικά στοιχείατης "μηχανής του χρόνου"

Οί επιστήμονες είδαν ξαφνικά ναεμφανίζονται μπροστά τους στοναέρα, μεταβλητές εικόνες θολές στηναρχή όλο και πιο καθαρές αργότερα·Οι εικόνες αυτές χωρίς αμφιβολία,έδειχναν πρόσωπα ανθρώπων, ενώακούγονταν, ταυτόχρονα, ακατα-νόητα μουρμουρητά, λέξεις, φρά-σεις και, περισσότερο, επιστημονι-κοί όροι.

«Μάλλον σκεπτικιστές από φύσητους», γράφει ο Ρομπέρ Σαρού, «οιεπιστήμονες άρχισαν μια εκτεταμέ-νη έρευνα που τους οδήγησε αν όχισε μια τέλεια εξήγηση του φαινο-μένου, τουλάχιστον στην αναγνώρι-ση της πηγής του. Δεν υπάρχει αμ-φιβολία ότι όλες οι λέξεις, που α-κούστηκαν, είχαν συζητηθεί σε μιααίθουσα δίπλα στο εργαστήριο, πουγινόταν ένα συνέδριο «κεκλεισμέ-νων των θυρών». Σέ καμιά άλλη πε-ρίπτωση δεν μπορούσε να ακουστείτο παραμικρό. Ό σ ο για το εικόνες,άνηκαν σ' αυτούς που πήραν μέροςστή συζήτηση».

Έγινε, λοιπόν, μία μεταφορά ει-κόνων και ήχων, χάρη σε μια μέθοδοανάλογη με αύτη της τηλεόρασης,χωρίς όμως να χρησιμοποιηθούνμηχανήματα, πομποί και δέκτες ό-πως γίνεται μέχρι σήμερα.

Επειδή δεν μπορούσαν να εξη-γήσουν το φαινόμενο διαφορετικά, οιεπιστήμονες σκέφτηκαν, ότι τα πο-λύ ισχυρά ηλεκτρικά πεδία, πουσχηματίζονται στο εργαστήριο χρη-σίμευαν σαν «βάση» για τη μετα-φορά των φωτονίων και των ηχητι-κών κυμάτων. Έ ν α είδος «υλο-ποίησης».

Ά π ό τότε πολλοί επιστήμονες,κάνουν έρευνες για να ανακαλύψουντο «κλειδί» των φαινομένων αυτών,που θά μας ανοίξει νέους φανταστι-κούς δρόμους στον τομέα των τηλε-πικοινωνιών. Στή Γαλλία, ορισμέ-νοι θέλουν να φτάσουν ώς τή «ζων-

τανή εγγραφή» αυτών των οραμά-των με τή δημιουργία των «φαντα-σμάτων-λέηζερ». «Δεν χρειάζεταινα είμαστε φυσικοί», γράφει ακόμαο Σαρού, «για να γνωρίζουμε ότι,το φώς έχει μια βαρύτητα και ότι ταμόρια που το αποτελούν, τα φωτό-νια, έχουν βάρος, ίσως πάρα πολύελάχιστο αλλά πραγματικό».

Ή εικόνα ενός ζωντανού όντος,λοιπόν έχει μάζα πάρα πολύ μικρή,κάπου μηδέν γραμμάρια, κόμμα, πολ-λά μηδενικά και τον αριθμό 1.

Το λέηζερ μπορεί να πολλαπλα-σιάσει χιλιάδες φορές τα φωτόνιατης εικόνας, έτσι ώστε αυτή να απο-κτήσει αρκετά γραμμάρια αν όχιαρκετά κιλά.

Ό μηχανικός Έμίλ Ντρονέ, υπο-λογίζει ότι ένα «φάντασμα» πουδημιουργείται με τον τρόπο αυτόαπό τις ακτίνες λέηζερ, θά πρέπεινα ζυγίζει γύρω στα τρία κιλά με πά-χος σχεδόν μηδαμινό ! Η πυκνότητατου θά ήταν ανάλογη προς την πυ-κνότητα κόλλας και ή θερμότητα τουκοντά στους εκατό χιλιάδες βα-θμούς, πράγμα που σημαίνει ότι τοχαριτωμένο σκιάχτρο θά μπορούσενα «λιώσει» οποιοδήποτε αντικείμε-νο βρισκόταν σε ακτίνα δέκα μέτρων.

Ό Ντρονέ σκέπτεται, παρ' όλααυτά ότι το πείραμα μπορεί να πρα-γματοποιηθεί με τή βοήθεια του

ψυχρού φωτός. Ή μεγαλύτερη ό-μως δυσκολία που παρουσιάζεται,είναι ότι ή υλοποιημένη εικόνα θάείχε πολύ σύντομη διάρκεια γιατί θάδιαλυόταν πολύ γρήγορα στην ατμό-σφαιρα λόγω της ελάχιστης βαρύ-τητας της. Αλλά υπάρχει και έναάλλο αίνιγμα. Άραγε αυτά τα βα-ριά φαντάσματα θά έχουν ψυχή, ευ-φυία, ζωή ή θά είναι νεκρές εικό-νες; Ή άραγε το πείραμα δεν θάείναι κατά κάποιο τρόπο επικίνδυ-νο για το άτομο, που θά του έχει«κλαπεί» ή εικόνα;

Εξωγήινα μηνύματα

Θά μπορούσε ίσως να συμβεί κάτιτο εξωφρενικό ακόμα και σε μιακοινότατη οθόνη. Θά μπορούσε νασυμβεί κατά σύμπτωση (με όλουςαυτούς τους δορυφόρους που τριγυ-ρίζουν άφθονοι στον ουρανό) και θάέπρεπε σίγουρα να είχε συμβεί αν τοκοντινό διάστημα ταραζόταν απόπλήθος διερχόμενων διαστημό-πλοιων, που προέρχονται από εκα-τοντάδες αστρικά σώματα, όπως υ-ποστηρίζουν μερικοί εμπνευστές α-νόητων θεωριών.

Όλοι αυτοί θά έπρεπε να άρκούν-ται στα «μεσάζοντα πορτραίτα»των ομοϊδεατών τους, «όλα ωραία,αγγελικά, με μακριά μαλλιά», ό-πως εμφανίζονται με τηλεπάθεια σε

19

ένα πολύ κλειστό κύκλο, ανώτερωνδιανοιών. Αυτό σημαίνει ότι «τα ου-ράνια πλάσματα» κατοικούν μόνοστο μυαλό των φίλων τους γιατί τό-σο εξελιγμένες φυλές, που θα διά-σχιζαν το σύμπαν από τη μια άκρηστην άλλη πάνω σε «τέλεια διαστη-μόπλοια», δεν θα βασίζονταν οπωσ-δήποτε στην τηλεπάθεια για να επι-κοινωνήσουν με τον έξω κόσμο.

Αυτό δεν σημαίνει, ότι είμαστεμόνοι στο σύμπαν. Αντίθετα θά ήτανανόητο να το υποθέσουμε.

Ό Γαλαξίας μας, γράφει ο κα-θηγητής Ό τ τ ο Στρούβε του Πανε-πιστημίου της Καλλιφορνίας, απο-τελείται από εκατό δισεκατοαμύ-.ρια αστερισμούς. Ένας στους δέκαπλαισιώνεται οπωσδήποτε από πλα-νήτες. Αν ένας μόνο από αυτούς τουςπλανήτες προσφέρει ευνοϊκές συν-θήκες για ζωή, έχουμε στο Γαλαξίαμας δέκα δισεκατομμύρια αστρικάσώματα βιολογικά γόνιμα. Όλεςοι μορφές ζωής δεν έχουν αναγκα-στικά και νοημοσύνη. Το πνεύμα εί-ναι ένα σπάνιο δώρο του σύμπαν-τος, ώστε μόνο το ένα στα χίλια ήτο ένα στις δέκα χιλιάδες από αυ-τούς που κατοικούν σ' αυτούς τουςκόσμους να έχουν πνεύμα. Αλλάκαι έτσι αν έχουν τα πράγματα, οΓαλαξίας θά πρέπει να φιλοξενείαπό δέκα έως εκατό εκατομμύριαπλανήτες που κατοικούνται από όν-τα με τις δικές μας ακριβώς προ-οπτικές ώς προς την πνευματικέςεξέλιξη. Και άς μη ξεχνούμε, ότιυπάρχουν δισεκατομμύρια γαλαξίες.

Ό μ ω ς , θά καταφέρουμε να γνω-ρίσουμε αυτούς τους άγνωστους«αδελφούς» μας του απείρου;

Ασφαλώς όχι μετά δέκα ή είκο-σι χρόνια, υποστηρίζουν οι απαι-σιόδοξοι, ούτε μετά εκατό ούτε με-τά χίλια. Τώρα πιά έχουμε τή βε-βαιότητα, ότι στο δικό μας ηλιακόσύστημα δεν υπάρχουν λογικά όν-τα, και οι αποστάσεις που μας χω-ρίζουν από τους άλλους αστερισμούςείναι αποθαρρυντικές. Γνωρίζουμεότι ο ΑΛΦΑ του Κενταύρου και το61 του Κύκνου π.χ. έχουν πλανήτες,αλλά ο πιο κοντινός μας λάμπει σεαπόσταση 3 ή 4 έτη φωτός ενώ οάλλος σε απόσταση 11 έτη φωτός.

Ας πάμε όμως για λίγο στο σο-βιετικό διαστημόπλοιο Βένους 4.Έ χ ε ι καλύψει μέσα σε 129 μέρες320 εκατομμύρια χιλιόμετρα με τα-χύτητα 40.000 χιλιόμετρα τή ώρα.Άς υποθέσουμε ότι έχουμε διαστη-μόπλοια δέκα φορές ταχύτερα απόαυτό, δηλαδή ότι τρέχουν με 400χιλιάδες χιλιόμετρα την ώρα. Γι-να φθάσουμε στο Άλφα του Κενά

20

ταύρου με αυτά θά ταξιδεύουμε 11χιλιάδες χρόνια!! !

Αν μπορέσουμε ποτέ να μετα-τρέψουμε σε πραγματικότητα το ό-νειρο του μεγάλου ειδικού των πυ-ραύλων Ευγένιου Σένγκερ και ναπραγματοποιήσουμε τή φωτονικήώθηση, οι αστροναύτες μας θά τα-ξιδεύουν στο διάστημα με ταχύτητα,που θά πλησιάζει την ταχύτητα τουφωτός.

Θά πρέπει όμως να περιμένουμεπολύ ακόμα, για να σφίξουμε ταχέρια (ή τους πλοκάμους) των α-δελφών μας του σύμπαντος. Δεν εί-ναι όμως καθόλου όνειρο, το ότιίσως μια μέρα μπορέσουμε να τους-θαυμάσουμε, έχοντας τα πόδια γε-ρά πάνω στη γη μας, καθισμένοιμπροστά στην τηλεόραση μας καιβλέποντας να εμφανίζονται σε πρώ-το πλάνο γιγάντιες αστρικές μάζεςκαι μια φανταστική αγγελία: «Χρο-νόρασις» (Όρασις του Χρόνου).

Πριν λίγα ακόμα χρόνια, ή προ-οπτική να αναμεταδοθούν εικόνεςτης Σελήνης ή κίνηση τεχνητών δο-ρυφόρων γύρω από τή γη, οι αστρο-ναύτες, που θά «κολυμπούσαν» στοδιάστημα ή θά χοροπηδούσαν πάνωστή σκόνη του φυσικού δορυφόρουμας, μας γέμιζε με δέος. Ό μ ω ς σελίγο θά μπορούμε να ρίξουμε μιακοντινή ματιά στους απομονωμέ-νους ορίζοντες του Ά ρ η , θά διεισ-δύσουμε στα σύνεφα της Αφροδίτηςκαι θά πάμε μακρύτερα, θά εξερευ-νήσουμε τα σύνορα του ηλιακού μαςσυστήματος.

Και μετά; Θά μπορέσουμε μετάνα πραγματοποιήσουμε το μεγάλοάλμα, που μας χωρίζει από τονΆλφα του Κενταύρου; Ας μη τρέ-φουμε τόσες αυταπάτες. Ας χαρού-με όμως με τή σκέψη για κάτι πουθά μας αποκαλύψει οράματα ακόμαπιο μακρινά, πιο φανταστικά.

Ας θυμηθούμε την ιστορία τουCTA 102.

Τόν Απρίλιο του 1965 τρεις σο-βιετικοί επιστήμονες έκφράσαν στην«Αστρονομική Εφημερίδα» τηςΜόσχας την πεποίθηση τους, ότι ταραδιοσήματα που συνέλαβαν από το«κοσμικό αντικείμενο», όπως τοονόμασαν, δεν ήταν φυσικές ακτινο-βολίες, αλλά καθαρές εκπομπές μεισχύ μεγαλύτερη από οποιαδήποτεμέχρι σήμερα γνωρίζει ο άνθρωπος,και με σκοπό να προσελκύσουν τηνπροσοχή άλλων λογικών όντων.

Εξετάζοντας αυτά τα μηνύματατου CTA 102 και άλλων ουρανίωνσωμάτων μερικοί επιστήμονες ανα-ρωτήθηκαν, αν οι εκπομπές αυτέςδεν θά μπορούσαν να μεταφραστούν

σε εικόνες και προσπάθησαν να τοανακαλύψουν.

Ά π ό τα διαστρικά μηνύματα ούτεο εξυπνότερος από τους ερευνητέςεπιστήμονες δεν θά μπορούσε ναβγάλει νόημα. Ό μ ω ς δεν έχουμεηλεκτρονικούς εγκέφαλους που είναιίκανοί να μελετήσουν και να δώσουναποτέλεσμα με απίστευτη ταχύτη-τα; Αν λάβουμε υπόψη ότι στοντομέα αυτόν ή Σοβιετική Ένωσηυπερτερεί από τα άλλα κράτη (οι σο-βιετικές ραδιοφωνικές συσκευές στηνπαγκόσμια έκθεση των Βρυξελλώνέλαβαν 25 βραβεία, και ανάμεσατους 6 φορές το πολυθρύλητο ΓκράνΠρί), τότε θά πρέπει να δεχθούμε,χωρίς κανένα δισταγμό τις δηλώ-σεις του ραδιοαστρονόμου Νικο-λάι Κορντάσεφ, που πιστεύει ότιστο μέλλον θά μπορέσουμε να ερ-μηνεύσουμε τα κοσμικά μηνύματα.

Τί θά παρουσιαστεί τότε στις ο-θόνες των τηλεοράσεων μας; Εφιαλ-τικά τοπία, εκρήξεις μετάλλων πουστερεοποιούνται και γίνονται βου-νά, λειβάδια με παράξενα χόρτα, ψη-λά σαν τριόροφα σπίτια, όντα όμοιαμε γιγάντια έντομα, πλάσματα πουδεν μπορούμε να φανταστούμε ούτεστα πιο τρελά όνειρά μας.

Οτιδήποτε και αν παρουσια-στεί στις οθόνες μας, δεν θά είναιγια μας, παρά ο απόηχος ενός πολύμακρινού παρελθόντος. Στήν περί-πτωση του αστρικού σώματος, πουγι' αυτό μιλούν οι σοβιετικοί επι-στήμονες, τα βουνά θά έχουν ισο-πεδωθεί από την καταστροφικήδράση των στοιχείων της ατμόσφαι-ρας, τα λειβάδια θά έχουν χαθεί καιτα όντα που μας έστειλαν το μήνυ-μα θά αναπαύονται από πολλές χι-λιετίες στις σαρκοφάγους τους.Γιατί ο CTA 102 βρίσκεται στατελικά σύνορα του Γαλαξία μας σεάπόστασι 5 εκατομμυρίων ετώνφωτός από τή σφαίρα που κατοι-κούμε. Επομένως, για να φθάσουνσε μας οι εικόνες αυτές, θά πρέπεινα ταξιδεύουν 5 εκατομμύρια χρόνιακάνοντας μας έτσι να γυρίσουμε μεένα τεράστιο άλμα πίσω στο διά-στημα και στο χρόνο.

Γιά σας «ξένοι»

Άς ακολουθήσουμε μια περίπο-λο διαστημοπλοίων που κατευθύ-νονται σε ένα μακρινό πλανήτη. Ό-λα λειτουργούν στήν εντέλεια. Στήναίθουσα τηλεπικοινωνιών σε ένααπό τα διαστημόπλοια μία ομάδαπου εκτελεί βάρδια, επικοινωνεί συ-νεχώς με τις άλλες μονάδες και πα-ρατηρεί την περιοχή που διασχίζειαυτή τή στιγμή.

Η περίφημη "άλογοκεφαλή" στον Α-στερισμό του ωρίωνα. Φαίνεται σαν ναθέλει να μας μιλήσει για τις φανταστικέςμορφές ζωής και νοημοσύνης μέσα ατόΣύμπαν.

Ξαφνικά, οι οθόνες δεν αναμετα-δίδουν πια ούτε πρόσωπα ούτε ά-στρα ούτε πλανήτες. Μια στιγμιαίαδιακοπή και ξαφνικά ή απροσδόκη-τη εμφάνιση εικόνων που κόβει τηνανάσα των παρατηρητών: Μιά σφαί-ρα σε ήμίρευστη κατάσταση που στησυνέχεια στερεοποιείται, ο σχημα-τισμός της ατμόσφαιρας ή γένεσητων πρώτων μορφών ζωής, ή έξέ-λιξή τους, ή εμφάνιση καλυβόσπι-των, οικίσκων, ωραίων πόλεων.

Μιά φωνή συλλαβίζει αργά, μα-κρόσυρτα σε μιαν άγνωστη γλώσσα,μερικές φράσεις που μεταφρασμέ-νες άπο τους ειδικούς, λένε περίπουτα εξής: «Άγνωστοι απευθυνόμα-στε σε σας, βέβαιοι ότι, όταν κατορ-θώσετε να ταξιδέψετε στους δια-στημικούς ωκεανούς, και λάβετε τομήνυμα μας, θά μπορέσετε να κα-ταλάβετε και μας. Σέ λίγο θά φτά-σετε στο ηλιακό σύστημα, που διοι-κεί ή φυλή μας. Δεν ξέρουμε, αν,όταν λάβετε το μήνυμα μας, θά ζού-με ακόμα, γιατί προερχόμαστε απόπολύ παλαιό γένος, που συνεχώς εκ-φυλίζεται. Παρ' όλα αυτά επιθυ-μούμε να γνωρίσετε την ιστορία τουπλανήτη μας, που ίσως μοιάζει μετου δικού σας πλανήτη. Γι' αυτό τολόγο ένας ειδικά εξοπλισμένος τε-χνητός δορυφόρος θά στέλνει σε συ-νεχείς εκπομπές τις εικόνες, πουίσως παίρνετε τώρα». Ποιοί θάμπορούσαν να ήταν οι εμπνευστέςτου παράξενου αύτού μηνύματος;Ίσως οι άνθρωποι.

Ένας Αμερικανός ερευνητής, έ-χει από τώρα προτείνει τή δημιουρ-γία ενός τέτοιου δορυφόρου (που οίδιος ονόμασε Βιβλιοθηκοφάρο) μεπροορισμό να διαφυλάξει και να ανα-μεταδίδει παντοτινά σχεδόν, τρο-φοδοτούμενος από την κοσμική ενέρ-γεια την ιστορία του πλανήτη μας.

Γιά την κατασκευή του, ο Αμε-ρικανός επιστήμονας σκέπτεται ναχρησιμοποιήσει ορισμένες κινημα-τογραφικές τεχνικές μεθόδους βα-σιζόμενος πάνω σε γνωστές θεω-ρίες. Ό μ ω ς θά μπορούσε ίσως ναγίνει κάτι καλύτερο:

Νά φωτογραφηθεί, δηλαδή, τοαυθεντικό παρελθόν της γης.

Πώς; Κάνοντας ένα ταξίδι πίσωστο χρόνο. Ό σ ο ακατανόητη και ανμας φαίνεται αυτή ή ιδέα, ο μηχανι-κός Ντρονέ, φαίνεται βρήκε τοντρόπο να την κάνει πραγματικότη-τα, στέλνοντας ένα διαστημόπλοιοστο σημείο ακριβώς που βρισκότανή Γη πριν δύο, δέκα ή εκατό χιλιά-δες χρόνια και συγχρονίζοντας το

ραντάρ του μεταβλητής συχνότηταςμε το χρονόκυμα, της έποχής εκεί-νης.

Ή ιδέα αυτή τεχνικώς κρίθηκεότι μπορεί να πραγματοποιηθεί απότο Εθνικό Κέντρο Ερευνών τηςΓαλλίας.

Ό μηχανικός Ντρονέ βρήκε μά-λιστα και υποστηρικτή και χρημα-τοδότη, έτοιμο να αναλάβει την απί-στευτη αύτη σταυροφορία (τον δι-σεκατομμυριούχο Ούίλλιαμ, βασι-λιά των διαμαντιών). Ό μ ω ς καιέδώ υπάρχει μια μικρή δυσκολία, τοότι ή επιστροφή στο παρελθόν είναιεντελώς αδύνατη.

Θα μιλήσουμε με τον Δάντη;

Ό μ ω ς τί σημασία μπορεί να έχεικατά βάθος; Το διαστημόπλοιο τουΝτρονέ δεν πρέπει αναγκαστικά ναέχει και ανθρώπινο πλήρωμα. Θάμπορούσε να «χαθεί» σε πάρα πολύμακρινές εποχές και (αφού ξεπερα-στεί ή δυσκολία και προσαρμοστείτο φράγμα του χρόνου στα ραδιο-κύματα) να μας στέλνει εικόνες. Θάπαρακολουθήσουμε έτσι στην πρα-γματικότητα τή γέννηση της Γηςκαι την εξέλιξη της.

Θά κατορθώσουμε να δούμε τονΚαίσαρα να πέφτει νεκρός από ταχτυπήματα των συνομωτών, τονΔάντη να άπαγγέλει τους στίχουςτου, τον Κολόμβο να ανακαλύπτειτο «Νέο Κόσμο»;

Μέ την εφεύρεση του Γάλλου μη-χανικού δεν θά είναι τόσο εύκολο ναγίνουν όλα αυτά γιατί θά χρειαστείυπολογισμός απόλυτης ακρίβειαςστο συντονισμό χρόνου και σύμπαν-τος, πράγμα σχεδόν αδύνατο για έναόργανο που «κατευθύνεται από τομέλλον».

Ό μ ω ς , θά μας είναι ευκολότερονα ανατρέξουμε στο «αρχειοβιντεό-

φωνο», τή συσκευή που εφεύρε ο σο-βιετικός επιστήμονας Άλεξάντρ Βο-λεγκόφ, που χάρη σ' αυτήν, όχι μό-νο θα μπορέσουμε να θαυμάσουμετους μεγάλους του παρελθόντος, αλ-λά και να συνομιλήσουμε μαζί τους.

«Έχοντας την περιγραφή, γράμ-ματα, φωτογραφίες και κάθε είδοςστοιχεία», γράφει ο ίδιος ο επιστή-μονας στην εφημερίδα «Νεντέλια»,«θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμεπάλι την εικόνα του προσώπου, πουμας ενδιαφέρει, και να επιχειρή-σουμε ένα τρόπο συνομιλίας με τηβοήθεια ηλεκτρονικού εγκεφάλου,που θα κατασκευαστεί για το σκο-πό αυτό».

Το άρχειοβιντεόφωνο, τελειο-ποιημένο, θα γίνει — κατά τον Βο-λεγκόφ — ένα έπιπλο καθημερινήςσχεδόν χρήσης που θά συνδέεταιίσως με την τηλεόραση.

Γιά το Βενεδικτίνο όμως μοναχό,πατέρα Πελλεγκρίνο Μ. Έρνέττι,της Μονής Άγιου Γεωργίου τηςΒενετίας, δεν χρειάζονται κάν στοι-χεία.

«Στόν αέρα» υποστηρίζει, «τί-ποτα δεν καταστρέφεται και δεν χά-νεται. Στα σώματα όπως και στιςφωνές, αντιστοιχεί ένα κύμα ακα-τάλυτο, άφθαρτο, πανταχού παρόν,που δεν μοιάζει και δεν συγχέεταιμε κανένα άλλο».

Επομένως, το πρόβλημα είναινα εφευρεθεί ένα όργανο, που να εί-ναι ικανό να συλλαμβάνει αυτά ταμυστηριώδη κύματα.

Άν μπορέσουμε να φθάσουμε ώςεκεί, σ' αύτη τη θαυμάσια τελειό-τητα, τότε ο Λόγος και το Πρόσω-πο του Χριστού, θά ξαναγυρίσουνσε μας. Το ίδιο θά συμβεί για οποιο-δήποτε άνθρωπο, που πέρασε απότή Γη.

Πήτερ Κολοζίμο

21

ΠΩΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΤΗΚΑΝ0 Ι

ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΟΙ

Κατά τα μέσα της κρητιδικήςπεριόδου, δηλαδή, πριν 80εκατομμύρια χρόνια, υπήρ-

χαν πάνω στή γη εκατοντάδες είδηδεινοσαύρων. Όλα αυτά τα είδηυπάγονται σε 14 οικογένειες, απότις όποιες οι δύο ήταν διάφορα εί-δη σαρκοφάγων δεινοσαύρων καιοι υπόλοιπες αποτελούνταν απόδεινοσαύρους φυτοφάγους. Όλεςαυτές οι ποικιλίες των φυτοφάγωνκαι σαρκοφάγων δεινοσαύρων,εκτός από ένα ολιγάριθμο είδοςδεινοσαύρων, ήταν γιγάντια ζώαπου ζύγιζαν πάνω από 2-3 τόν-νους.

Κατόπιν ο αριθμός και των ει-δών και των οικογενειών των δει-νοσαύρων άρχισε να λιγοστεύει.Στά τελευταία, μάλιστα, πέντε εκα-τομμύρια χρόνια της κρητιδικηςπεριόδου αυτό το προτσές επιτα-χύνεται και, όπως διαπιστώθηκεαπό την επιστήμη, οι φυτοφάγοιδεινόσαυροι εξαφανίστηκαν γρη-γορότερα από τους σαρκοφάγους.Τέλος, πριν από 65 εκατομμύριαχρόνια, αυτά τα γιγάντια ερπετάείχαν εξαφανιστεί.

22

— Σέ ποιες όμως αιτίες οφείλεταιαυτή ή βαθμιαία παρακμή και ήοριστική εξαφάνιση των δεινο-σαύρων ;

Πολλοί παλαιοντολόγοι υποστη-ρίζουν ότι κύρια αιτία ήταν ή αλ-λαγή του κλίματος. Οί δεινόσαυροιείχαν ανάγκη για να ζήσουν απόθερμό κλίμα. Ή εξέλιξη τους συν-τελέστηκε σε κλιματολογικές συν-θήκες πάρα πολύ διαφορετικές απότις σημερινές.

Ή μέση ετήσια θερμοκρασίαστή Γή ήταν μεγαλύτερη από τήσημερινή.. Και σε τέτοιες βόρειεςπεριοχές της Γής, όπως ή Αλάσκα,το κλίμα τότε ήταν σχεδόν τροπικόκαι κατά τή διάρκεια του έτους ήθερμοκρασία ήταν παντού περίπουή ίδια και δεν υπήρχαν τόσο μεγά-λες διαφορές ανάμεσα στις εποχέςτου έτους, όπως συμβαίνει στήσημερινή εποχή.

Πριν από ογδόντα περίπου, εκα-τομμύρια χρόνια, όταν οι δεινό-σαυροι άρχισαν να εξαφανίζονταιαπό το πρόσωπο της Γής, ή θρε-μοκρασία, σ' όλο τον κόσμο, άρ-χισε σιγά - σιγά να κατεβαίνει.

Στόν πίνακα αυτό του Τσέχου καλλιτέχ-νη Ζντένικ Μπουριάν απεικονίζεται μιασυνάντηση σαρκοφάγου δεινόσαυρου,του κερατόσαυρου με φυτοφάγους δει-νόσαυρους, στεγόσαυρους. Αυτά τα τέ-ρατα έζησαν στή Βόρειο Αμερική πριναπό 140 χρόνια περίπου. Ο κρεατόσαυ-ρος, όπως φαίνεται στο σχέδιο του Τσέ-χου καλλιτέχνη, δεν αποφάσισε να επιτε-θεί κατά των ενηλίκων στεγόσαυρων,ενώ με τα μικρά τους τα 'βγάλε πέρα. Σέαπολιθώματα έχουν βρεθεί οστά τους μείχνη των δοντιών σαρκοβόρων δεινόσαυ-ρων.

Παρ' όλ' αυτά όμως ακόμα και σεβόρειο γεωγραφικό πλάτος 50°,άνευρέθηκαν πάρα πολλά απολι-θωμένα λείψανα δεινοσαύρων, πουέζησαν κατά τα τέλη της κρητι-δικης περιόδου. Όπως φαίνεταικαι στην εποχή που οι δεινόσαυροιεξαφανίζονταν, στόν πλανήτη μαςυπήρχαν πολλές περιοχές με αρκε-τά υψηλή και σταθερή θερμοκρα-σία.

Τήν αιτία της εξαφάνισης από τοπρόσωπο της Γής των δεινοσαύ-ρων προσπάθησαν να την εξηγή-σουν οι επιστήμονες και με διά-φορες ακόμα θεωρίες και υποθέ-σεις. Ένα όμως γεγονός παρέ-μεινε τελείως,σχεδόν, απαρατήρητο:ότι ή εξαφάνιση των δεινοσαύρωνσυνέπεσε με την εμφάνιση και τηνεξάπλωση των φανερόγαμων φυ-τών.

Όπως είναι γνωστό, τα γιγάν-τια αυτά ερπετά ήταν κυρίως φυτο-φάγα και ή εμφάνιση στη Γή αυτήςτης νέας κατηγορίας φυτών είναιδυνατό να είχε σ' αυτά επιβλαβείςεπιδράσεις.

Όπως σημειώσαμε παραπάνω ό-λοι, σχεδόν, οι δεινόσαυροι ήτανπολύ μεγάλα ζώα. Αυτό σημαίνει,πρώτ' άπ' όλα, ότι ο πολλαπλα-σιασμός τους και ή ικανότηταπροσαρμογής τους στις συνεχώςμεταβαλλόμενες συνθήκες του πε-ριβάλλοντος, γίνονταν με αργούςρυθμούς. Δεύτερο, είχαν ανάγκηαπό πολύ μεγάλες ποσότητες τρο-φής. Ένας υπολογισμός που έγινε,έδειξε ότι ένας δεινόσαυρος, πουζύγιζε πέντε τόννους, για να τρα-φεί χρειαζόταν να καταβροχθίζειδιακόσια κιλά χορτάρι την ημέρακαι επόμενα χρειάζονταν για ναβοσκήσει κάθε χρόνο, μια έκτασηπου αναλογεί σε είκοσι, περίπου,τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Είναι φανερό ότι για να ικανο-ποιηθεί αυτή ή όρεξη των δεινό-σαυρων, για να ικανοποιηθούν αυ-τές οι μεγάλες ανάγκες τους σε

φυτική τροφή, οποιαδήποτε μετα-βολή στή χημική σύνθεση τωνφυτικών ζωοτροφών δεν ήταν δυ-νατό να αφήσει άθικτα αυτά ταγιγάντια ζώα, που τρέφονταν μ'αυτά τα φυτά.

Σέ συνέχεια, στο προτσές τηςεξέλιξης έγιναν πολλές αλλαγέςστην ποικιλομορφία και στην πο-λυπλοκότητα της σύνθεσης τωνφυτικών ενώσεων. Τέτοιες αλλαγέςέδωσαν τή δυνατότητα στις νέεςποικιλίες φυτών που εμφανίστη-καν, στα νέα είδη φυτών, να συνα-γωνιστούν με επιτυχία τα παλιό-τερα είδη φυτών μέσα στις μετα-βαλλόμενες συνθήκες του οικο-λογικού συστήματος.

Ποιες όμως επιβλαβείς ουσίες,που δεν υπήρχαν στα κατώτεραείδη φυτών, εμφανίστηκαν σταανώτερα φυτικά είδη, στα Φανε-ρόγαμα, στα ανθοφόρα ; Στή δια-δικασία της εξέλιξης πολλά φυτάαπόκτησαν την ικανότητα να πα-ράγουν διάφορες προστατευτικέςουσίες, όπως π.χ. την ταννίνη καιτα άλκαλοειδή. Αυτές οι πικρέςή δηλητηριώδεις ουσίες έπρεπενα φόβιζαν τα φυτοφάγα ζώα καινα προστάτευαν τα φυτά από τήβουλημία των γιγάντιων ερπετών.

Ή ταννίνη έχει γεύση στιφήσαν τα άγουρα μήλα, που σε υψηλόβαθμό πυκνότητας περιέχουν αυτέςτις ουσίες. Ή ταννίνη και όλεςαυτές οι ουσίες εμποδίζουν τηναφομοίωση των λευκωμάτων καιδυσκολεύουν τή δραστηριότητατων ενζύμων και το πλεόνασμα, ήπληθώρα τους, προσβάλλει το ση-

κώτι. Δημιουργεί ηπατική κρίση.Τά άλκαλοειδή είναι ενώσεις

με γεύση πικρή και προκαλοϋν πο-λύ μεγαλύτερες φυσιολογικές επι-δράσεις. Όρισμένα, μάλιστα, απ'αυτά τα άλκαλοειδή, όπως ή στρυ-χνίνη, είναι πολύ δηλητηριώδη.Άλλα, όπως παραδείγματος χάρη,ή μορφίνη προκαλοϋν διάφορεςψυχικές καταστάσεις. Άλλες άλ-καλοειδεΐς ουσίες επιδρούν κατάτρόπο επιβλαβή στην αναπαρα-γωγή και την κληρονομικότητα.

Άλκαλοειδεΐς ουσίες δεν ανευ-ρίσκονται, σχεδόν καθόλου, σταφυτά που δεν έχουν άνθη, που δενανήκουν στην τάξη των Φανερό-γαμων. Στά φυτά αυτής της κατη-γορίας και οι ταννίνες συναντιόν-ται σπάνια. Και οι δύο όμως αυτέςκατηγορίες προστατευτικών ενώ-σεων, δηλαδή, ή ταννίνη και ταάλκαλοειδή, είναι πολύ διαδεδο-μένες στα ανώτερα είδη φυτών, σταΦανερόγαμα.

Με τις μεγάλες ποσότητες τρο-φής που καταβρόχθιζαν οι δεινό-σαυροι είναι πολύ αμφίβολο ανμπορούσαν να ξεχωρίσουν, όπωςκαι τα σημερινά φυτοφάγα θηλα-στικά, μόνο τις καλές τροφές, ταμη δηλητηριώδη φυτά. Οί δεινό-σαυροι δεν ήταν δυνατό να αίσθαν-θούν τα άλκαλοειδή σε μικρέςδόσεις. Είναι φανερό ότι ή θανα-τηφόρα δόση για το δεινόσαυροήταν 40 - 50 γραμμάρια άλκαλοει-δών. Και αυτή την ποσότητα άλ-καλοειδών πλήρως και δίχως να τοαντιληφθεί μπορουσε να τή συγ-κεντρώσει στα διακόσια κιλά της

καθημερινής του μερίδας.Όρισμένα ευρήματα δείχνουν

ότι στους δεινόσαυρους, κατά τατέλη της βασιλείας τους πάνω στήΓή, αυξήθηκε ή συχνότητα τωνφυσιολογικών τους διαταραχών.Κι αυτό μαρτυρεί ή αύξηση τωνδιαστάσεων του υποθαλάμου τους,αλλά και όρισμένα απολιθώματαδεινοσαύρων βρέθηκαν κουβαρια-σμένα, γεγονός που φέρνει στήσκέψη τή δηλητηρίαση τους απόάλκαλοειδεΐς ουσίες. Ανακοινώ-θηκε ταυτόχρονα κι ενα πιο σημαν-τικό γεγονός, μια πιό αξιόλογηανακάλυψη. Διαπιστώθηκε ότι μί-κραινε το πάχος του περιβλήματοςτων αυγών του δεινόσαυρου. Αυτότο γεγονός θυμίζει την επίδρασητου εντομοκτόνου DDT στο τσό-φλι των αυγών των πουλιών πουυπάρχουν στή σημερινή εποχή(γιατί το δηλητήριο επιδρά στήσύνθεση του ασβεστίου, που υπάρ-χει στο τσόφλι των αυγών).

Τή μείωση του άριθμού των φυ-τοφάγων δεινοσαύρων επακολού-θησε και ή μείωση και εξαφάνιση,σε συνέχεια, και των σαρκοβόρωνγιγάντιων ερπετών, γιατί οι ειρη-νικοί, χορτοφάγοι συγγενείς τουςάποτελουσαν τή βασική τους τρο-φή.

Ύστερα από όλα αυτά μπορούμενα συμπεράνουμε ότι ή εξαφάνισητων δεινοσαύρων ήταν το αποτέ-λεσμα της «χημικής επίθεσης» τωνΦανερόγαμων φυτών.

Τ. SYEIN

ΗΤΑΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΑΠΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ Ο ΠΤΕΡΟΣΑΥΡΟΣΣτό Τέξας (ΗΠΑ) άνευρέθηκαν

τ' απολιθωμένα λείψανα του μεγα-λύτερου από τα γνωστά, ώς τα σή-μερα, ιπτάμενα ερπετά, του πτερό-σαυρου. Το άνοιγμα των φτερώντου διαπιστώθηκε ότι ήταν μεγα-λύτερο από 15 μέτρα. Αυτό το γι-γάντιο ερπετό έζησε πριν από 60εκατομμύρια χρόνια, περίπου. Οίειδικοί υποθέτουν ότι ένα τέρας μετέτοια φτερά δεν μπορούσε ν' ανυ-ψωθεί στον αέρα από ίσιο μέρος.Υποστηρίζουν ότι για να πετάξειαυτό το ίπτάμενο ερπετό πρέπει ναριχνόταν στον αέρα από υψηλό μέ-ρος, από γκρεμνό.

Αντίθετα, οι γεωλόγοι, αφού με-λέτησαν το μέρος όπου ανακαλύ-φθηκαν τ' απολιθώματα του πτερό-σαυρου, υποστήριξαν ότι κατά τηνεποχή που έζησαν αυτά τα ίπτάμεναερπετά, σ' αυτά τα μέρη δεν υπήρ-

χαν μεγάλα υψώματα από τα οποίαοι πτερόσαυροι μπορούσαν «να πά-ρουν φόρα» για να πετάξουν.

Ακόμα δεν λύθηκε και το πρό-βλημα για το τί τρώγανε για νατραφούν αυτά τα «πουλάκια». Συ-νήθως θεωρούν ότι αυτά τα ίπτάμε-να ερπετά τρέφονταν με ψάρια.Πάντοτε, όμως, σύμφωνα με τιςμαρτυρίες των γεωλόγων, στο μα-κρινό παρελθόν στην περιοχή αυ-τή δεν υπήρχαν λίμνες ή άλλα στε-κούμενα νερά, πλούσια σε ψάρια.Οι παλαιοντολόγοι τώρα πιστεύουνότι ο πτερόσαυρος ήταν δυνατό νατρεφόταν με ψοφίμια, με τα πτώ-ματα άλλων ερπετών.

Ή ανακάλυψη των απολιθωμά-των του Πτερόσαυρου έγινε από τονΝτούγκλας Αόουσον, φοιτητή τουΠανεπιστημίου της Καλιφόρνιας.

Παρουσιάζονται οι σιλουέτες του γιγάν-τιου Πτερόσαυρου, που έζησε πριν από60 εκατομμύρια χρόνια, και ενός σύγ-χρονου αμερικανικού αεροπλάνου τουF-4

23

22 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑΕπέστρεψαν στη Γη οι αστροναύτες του διαστημο-

πλοίου Άπόλλων, μετά την ιστορική συνάντηση τουςμε τους κοσμοναύτες του διαστημοπλοίου Σογιούζ.Κατά τη διάρκεια των λίγων ημερών της παραμονήςτους σε περιγήινη τροχιά, οι τρεις αστροναύτες έξε-τέλεσαν συνολικά 22 επιστημονικά πειράματα. Ταπειράματα, αυτά αφορούσαν κυρίως την πραγματο-ποίηση παρατηρήσεων στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλάκαι σε άλλες περιοχές της Γης.

Ό π ω ς έξηγούν επιστήμονες στο έδώ Κέντρο Παρα-κολούθησης Διαστημοπλοίων της ΝΑΣΑ, οι ανω-τέρω παρατηρήσεις των αστροναυτών του διαστημο-πλοίου Απόλλων θα βοηθήσουν στη μελέτη και προ-ώθηση πολλών επιστημονικών θεμάτων, όπως π.χ. οισεισμοί, ή επέκταση των ερήμων, οι μετεωρολογικέςδιαμορφώσεις, ή επισήμανση περιοχών πλουσίων σειχθύς. τα ώκεανικά ρεύματα και ή ανεύρεση πηγώνγλυκού νερού. Οι παρατηρήσεις αυτές διεξήχθησαντόσο με γυμνό οφθαλμό όσο και με φωτογραφικές λή-ψεις με ποικίλα φίλμ, ευαίσθητα σε διαφορετικές ακτι-νοβολίες.

Στό επιστημονικό τους έργο βοήθησαν τους άστρο-ναύτες. επιστήμονες και τεχνικοί σε όλον τον κόσμο.«Λόγω του αυξημένου διεθνούς ενδιαφέροντος για τημελέτη της Γης από το Διάστημα», λέει ο Δρ Φα-ρούκ "Αλ-Μπάζ. κορυφαίος επιστήμονας του Σμιθ-σονείου Ινστιτούτου, «εξασφαλίσαμε την ευρύτερηεπιστημονική υποστήριξη και οποιαδήποτε άλλη ανά-λογη διαστημική αποστολή». Πρόσθεσε δε, ότι τουςάστροναύτες του Απόλλων υποστήριξαν, με στενήσυνεργασία και μετρήσεις, εννέα αεροσκάφη, εννέαπλοία και εξι ομάδες επιστημόνων. Οί εμπειρογνώ-μονες, που συνειργάστηκαν στην προσπάθεια, έκαμανπαρατηρήσεις σε 60 σημεία της Υδρογείου, παράλλη-λα με παρατηρήσεις του ιδίου του διαστημοπλοίουστα σημεία αυτά. Τά αποτελέσματα της όλης εργα-σίας θα τεθούν στη διάθεση της διεθνούς επιστημονι-κής κοινότητας.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών τηςπτήσης τους, οι άστροναύτες παρατήρησαν ορισμένεςπροκαθορισμένες περιοχές, κυρίως στην Ευρώπη.

Μεταξύ των περιοχών αυτών συγκαταλέγονται οιΆλπεις, το Δέλτα του ποταμού Δούναβη, τα στενάτης Μάγχης, τα στενά του Γιβραλτάρ και οι μεγάλεςγεωλογικές ρωγμές στην Ανατολική Τουρκία.

Έκτός από τις ανωτέρω γεωλογικές παρατηρή-σεις, οι άστροναύτες του Απόλλων πραγματοποίη-σαν και μία σειρά παρατηρήσεων γύρω από τή μόλυν-ση του γήινου περιβάλλοντος. Μεταξύ αυτών σημαν-τική θέση κατέχουν οι παρατηρήσεις των πετρελαιο-κηλίδων στους ωκεανούς, οι παρατηρήσεις της μόλυν-σης των υδάτων του Δούναβη και οι παρατηρήσειςτης μόλυνσης της ατμοσφαίρας σε ορισμένες περιοχές.

Σημαντικό μέρος του όλου επιστημονικού έργου,που προσέφερε το πλήρωμα του διαστημοπλοίου Α-πόλλων, υπήρξαν οι παρατηρήσεις που έγιναν σε συ-νεργασία με βρεταννική ωκεανογραφική ομάδα. Σκο-πός των παρατηρήσεων αυτών είναι ή επισήμανσητης πορείας του επιλεγομένου Γκολφ Στρήμ, στονΑτλαντικό και στην Βόρειο Θάλασσα. Οί ωκεανο-γράφοι ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να καθορίσουν τα όριατου Γκολφ Στρήμ για να δουν αν έχει τούτο καμία σχέ-ση με τή διάβρωση των εδαφών στή βορειοδυτικήΕυρώπη. Ή μελέτη αυτή θά έχει επίσης ευεργετικόαντίκτυπο στή ναυτιλία και την αλιεία. Τά ρεύματατου είδους αύτοϋ μεταφέρουν θρεπτικές ουσίες για ταψάρια και έτσι επηρεάζουν άμεσα τή διαμόρφωση τωντόπων συγκέντρωσης των ύδροβιολογικών οργανι-σμών. Άς σημειωθή ότι οι άστροναύτες είναι σε θέ-ση να βλέπουν από το διάστημα τις συγκεντρώσειςμικροσκοπικών ύδροβιολογικών οργανισμών (πλαγ-κτόν), οι οποίες επιφέρουν αλλοίωση στο χρωματισμότων ωκεανών.

Τέλος, μια άλλη κατηγορία παρατηρήσεων, πουπραγματοποίησαν οι άστροναύτες του Απόλλων, έχεισχέση με τα ρεύματα και τους στροβίλους στο χώροτης Μεσογείου. Στό πλαίσιο των παρατηρήσεωναυτών οι αστροναύτες μελέτησαν επίσης την επίδρα-ση των εισροών γλυκού νερού στή Μεσόγειο, από τηνοποία ελπίζεται να βγουν ενδιαφέροντα συμπεράσμα-τα για την ύδροβιολογική κατάσταση στή Μεσόγειοκαι τις δυνατότητες της μεσογειακής αλιείας.

Μιά φωτογραφία σταλμένη στο περιοδικό απότον ιδιαίτερο γραμματέα του Έριχ φόν Νταίνι-κεν ειδικά για τα "ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝ-ΤΟΣ". Το περιοδικό ήλθε σ' επαφή μαζί του γιαπαρουσίαση άρθρων του διάσημου ελβετού αλ-λά δυστυχώς ο " Εριχ φόν Νταίνικεν είναι πολύαπασχολημένος. Μάς ευχαρίστησε για την πρό-ταση που του κάναμε και μας έδωσε "κάποιες"πληροφορίες που θά συναρπάσουν τους ανα-γνώστες του. Θά αναφέρουμε σχετικά όταν θαέχουν ωριμάσει οι ενέργειες μας. ΥπομονήΔύο αστροναύτες: ο σημερινός και ο άλλος απότα βάθη της προϊστορίας. Μιά εικόνα αξίζει όσοχίλιες λέξεις, και τί λέξεις!!

24

ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝΟΙ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣΤΩΝ

ΛΟΦΩΝGeorge E. Stuart

Το μυστικό των λόφων αποκαλύφθηκε.Με το δεύτερο και τελευταίο αυτό τμή-μα ολοκληρώνεται ή μελέτη για τους πε-ρίεργους αυτούς λοφίσκους που υπάρ-χουν άφθονοι στην Β. Αμερική.

Ό ανθρώπινος μόχθος τιμή στο νεκρό

Μια εποχή τέλειωνε ενώ το Πόβερτυ Πόιντ ζούσε.Ανήκε στην αρχαϊκή περίοδο της ήμι-τακτοποιημέ-νης ζωής και της επιδέξιας τεχνικής. Στό μέλλον βρι-σκόταν μια εποχή όπου ο άνθρωπος θά ήταν πιο στενάσυνδεδεμένος με τή γή. Περίπου την εποχή που γκρε-μιζόταν ο ορίζοντας 2 του Κόστερ, προχωρημένοι πο-λιτισμοί θά ύψωναν τους ταφικούς λόφους, κατά μήκοςτης άνω κοιλάδας του Οχάιο. Άπό την Ινδιάνα ώςτή Δυτική Βιρτζίνια, εκατοντάδες από κωνικούς σω-ρούς σκόνης γέμισαν την κοιλάδα του Οχάιο. Ό πρώ-τος πολιτισμός της περιόδου των ταφικών λόφων εκ-τείνεται από το 1.000 ώς το 300 π.Χ. και παίρνει τοονομά του από ένα μεγάλο λόφο στην περιοχή Άντένακοντά στο Τσίλικοθ του Οχάιο. Ή Άντένα φαίνεταινα είχε μια παγιωμένη προκατάληψη στην απόδοση

Ανατινάσσοντας ένα ταφικό λόφο οι κυνηγοί θησαυρώνσχεδόν εξάλειψαν ένα σπουδαίο κεφάλαιο της Ινδιάνικηςπροϊστορίας στο Σπάϊρο της Οκλαχόμα στα 1935. Άν οιαρχαιολόγοι είχαν ανοίξει το λόφο, θά μπορούσαν να πουνπολλά για τον πολιτισμό από τή θέση και τή σχέση τωνκομματιών. Οι ερασιτέχνες πούλησαν χειράμαξες με φορτίααπό κατασκευάσματα, συμπεριλαμβάνοντας και όστρακαεγχάρακτα από κοχύλια όπως αυτά. Τά θραύσματα, σήμερασε μουσείο 1200 μίλια μακριά, δείχνουν ντυμένους ανθρώ-πους κωπηλατώντας σε μια σχεδία. (5 ίντσες ψηλό Ινστι-τούτο SMITHSONIAN). Οι αρχαιολόγοι στο Μουσείο PEA-BODY του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ καθώρισαν τή συγ-γένεια αυτών των 2 τημάτων, που φαίνονται έδώ για πρώτηφορά ενωμένα. Ένα άλλο κοχύλι του Σπάϊρο, διατηρημένοάθικτα, απεικονίζει ένα πολεμιστή με στολή αετού.

Δύο φανταστικές μορφές, οι πέτρινες πίπες, πάνω αντα-νακλούν την επιδεξιότητα των δημιουργών τους περισσό-τερο πρίν από 1500 χρόνια. Ή ανακάλυψη πολλών εκατον-τάδων από τελικά σκαλισμένες πίπες υποδηλώνει τή σπου-δαιότητα του τυπικού του καπνίσματος. Ένα ζωηρό πουλί-πιθανόν γεράκι (Ιστορική Εταιρεία Οχάιο) και καστόρι(Ινστιτούτο GILCREASE Αμερικανικής Ιστορίας και Τέχ-νης, TULSA), με μαργαριτάρια γλυκού νερού για μάτια,μπορούσε να γίνει το κάπνισμα από την κοίλη εξέδρα. Ηουρά του γερακιού που πετάει (κάτω) και τώρα ελλείπει,χρησίμευε σαν στέλεχος

τιμών στο θάνατο. Άπό που προήλθε ή προκατάληψηαύτη; Πιθανόν, ήταν γηγενής. Ισως ήρθε από τηνΚεντρική Αμερική. Όποια κι αν ήταν ή πηγή της,υπήρξε, γιατί οι περισσότεροι λόφοι της Άντενα πε-ριέχουν πολλούς τάφους. Μερικές κατασκευές πλησιά-ζουν αληθινά σε μνημειώδη ύψη, όπως ο 70 πόδιαυψηλός λόφος Γκραίηβ Κρήηκ που βρίσκεται τώραστην κάτω πόλη του Μάουντσβιλλ, στή Δυτική Βιρ-τζίνια. Φαίνεται ότι εντυπωσιακές τελετές συνόδευαντην αριστοκρατία της Άντενα στους επιμήκεις τάφουςή στις δεξαμενές των χωμάτινων κρεματορίων. Έ ν ακάλυμμα κεφαλιού από κέρατα έλαφιού, που βρέθηκεσε μια από τις 54 ταφικές θέσεις στο Κρέσαπ Μάουντστή Δυτική Βιρτζίνια, αναπαριστά εικόνες ανθρώπων.που προΐσταντο σε μια ιεροτελεστία με φωτιές πάνωσ' ένα κώνο ύψους 15 πόδια. Κατά τόν 2ον π.Χ. αιώνα,ένας νέος πολιτισμός — Hopewell — εμφανίστηκεστην κοιλάδα του Οχάιο. Έλκοντας την τεχνοτροπίατου, την ταφική λατρεία και την πρακτική της κατα-σκευής λόφων από την Άντενα, επεξεργάστηκε όλααυτά φθάνοντας στο ζενίθ του πολιτισμού της περιό-δου των ταφικών λόφων.

26

Το εμπόριο διασχίζει τή μισή ήπειρο

Όπως πολλά λείψανα του πολιτισμού της Άντενακαταστράφηκαν, έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος εξαφά-νισε πολλά από την εποχή Hopewell. Κάποτε, μιαμεγάλη οκταγωνική χωμάτινη κατασκευή στο Newark,του Οχάιο, αποτελούσε τμήμα του μεγαλύτερου τα-φικού κέντρου στην περιοχή Hopewell. Μια έγκατά-σταση γκολφ κατέχει σήμερα 52 στρέμματα της περιο-χής και ή οικοδομική δραστηριότητα έχει καταστρέ-ψει το μεγαλύτερο μέρος από το υπόλοιπο. Μέσα απόενα γιγαντιαίο εμπορικό δίκτυο, ή ταφική λατρείατου Hopewell διατήρησε τον χαρακτήρα της και επέ-δρασε στή Βορειοανατολική Αμερική. Δρόμοι συ-ναλλαγής ενίσχυσαν τή χώρα, εφοδιάζοντας τους τε-χνίτες με ακατέργαστα υλικά, για τα πολυτελή στοι-χεία που γέμιζαν τους τάφους των λόφων. Εξετάζον-τας την έκταση εκείνου του εμπορίου, Όψιδιανός, κομ-μένος σε μεγάλες τελετουργικές λεπίδες, ανακαλύφθηκεσε ειδικά σημεία των βράχων στο Νάσιοναλ Πάρκ τουΓέλλονστοουν, περισσότερο από 100 μίλια μακριά.Ανάγλυφοι θώρακες, στολίδια για αυτιά και τελετουρ-γικά όπλα ήσαν σφυρηλατημένα από όγκους χαλκούαπό τις βόρειες Μεγάλες Λίμνες. Φύλλα μίκας από ταΝότια Άπαλλάχια κόπηκαν σε σχήματα χεριού, νύχιαπουλιών, ζώων και ανθρώπων χωρίς κε-φάλι. Και από το Gulf Coast ήρθαν όστρακα για ναγίνουν στολίδια. Αυτό το εμπόριο ήταν αναμφίβολααμοιβαίο. Ή αλάνθαστη σφραγίδα της ταφικής λα-τρείας του Hopewell φαίνεται σε πολλούς εν αναπτύξειπολιτισμούς στα νοτιανατολικά. Ή περιοχή Marks-ville στή Λουϊζιάνα παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητεςμ' εκείνη του Οχάιο. Τά αγγεία του μιμούνται ταεγχάρακτα αντικείμενα του Hopewell. Ά π ό τηνπεριοχή Marksville στή Γεωργία ώς το Crystal Ri-ver στο Gulf Coast στή Φλώριντα, ερευνητές βρήκανμορφές Hopewell ή χάλκινα στολίδια, μαζί με εργα-λεία κατασκευασμένα από πυρίτη λίθο από τα νότιατου Οχάιο.

Ό πολιτισμός Hopewell παρήκμασε μετά το 500μ.Χ. Καταφανώς οι τελευταίοι αιώνες της περιόδουτων ταφικών λόφων ήσαν ταραγμένοι, γιατί τα τελε-τουργικά κέντρα, του Οχάιο εγκαταλείφθηκαν γιαοχυρωμένες θέσεις στις κορυφές των λόφων. Εναντίονποίου ήταν οχυρωμένες; Οί αρχαιολόγοι δεν ξέρουν.

Άλλοι πολιτισμοί εμφανίστηκαν για να γεμίσουντο κενό. Στό Wisconsin και τμήματα του Illinois, Iowaκαι Minnesota, ο μυστηριώδης πολιτισμός των ομοιο-μάτων λόφων έλαμψε σύντομα και εξαφανίστηκε, αφή-νοντας ομάδες λόφων σε σχήματα ανθρώπων και ζώων.Ό πολιτισμός Weeden Island της Φλώριντα — ονο-μάστηκε για ένα νησί στο Tampa Bay — προσάρμοσετις έκλείπουσες μεθόδους Hopewell σε κάτι μοναδικάδικό του. Τά ομοιώματα αγγείων δεν έδωσαν για πολύκαμιά πρόφαση, ότι ήταν τίποτε άλλο παρά τελετουρ-γικά στολίδια, γιατί τα σώματα των αγγείων περι-είχαν διακοσμημένα κομμάτια, που τα καθιστούσανάχρηστα σαν δοχεία. Αν και ουσιαστικοί, οι μέθοδοιπου αντικατέστησαν το Hopewell ήσαν αθέατοι. ΌΔρ Στέφεν Ούίλλιαμς, του Πανεπιστημίου του Χάρ-βαρντ τους χαρακτήρισε σαν «οι καλοί γκρίζοι πολι-τισμοί».

Μητρόπολη δίπλα στο ΜισσισιπήΑλλά μια Ινδιάνικη αναγέννηση βρισκόταν στο

δρόμο. Γύρω στα 700 μ.Χ. κατά τή διάρκεια της πε-ριόδου του ορίζοντα 2 του Κόστερ, ένας έντονος, καλά

οργανωμένος τρόπος ζωής εμφανίστηκε. Πήρε το όνο-μά του από την κοιλάδα του ποταμού, όπου βρέθηκαντα περισσότερα υπολείμματα του. Ό πολιτισμός τουΜισσισιπή μετασχημάτισε την ανατολή κατά τηνδιάρκεια της χιλιετούς περιόδου των Ναών Λόφων.Η αλλαγή στον τρόπο ζωής ήταν τόσο τελειωτική,ώστε οι αρχαιολόγοι υποπτεύονται ότι ήταν κάτι πε-ρισσότερο από ένα κύμα από νέες ιδέες, που έφτασανστις παλιές εγκαταστάσεις. Έκεί θα μπορούσε κάλ-λιστα να υπήρξε ένας νέος οργασμός σιταριού ή νέοιάνθρωποι, που ήρθαν για να κτίσουν οχυρωμένες αγρο-τικές κοινότητες σε περιοχές που είχαν κατοικηθείπριν από απλούς πολιτισμούς. Η καλλιέργεια του σι-ταριού ήταν το κυριότερο γεγονός στή ζωή του Μισ-σισιπή. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν εκατοντάδες τσάπεςαπό πυρίτη λίθο, οι λεπίδες τους γυαλισμένες σχεδόνσαν καθρέφτης έλαμπαν από τη μεγάλη χρήση. Πολύσυχνά, επιμελημένες οχυρώσεις εμφανίστηκαν γύρωαπό τα χωριά του Μισσισιπή, γιατί όταν οι πόροι τηςζωής στηρίζονται πάνω σ' έναν αγρό από σιτάρι, μάλ-λον, παρά σ' ένα δάσος ή ένα ποτάμι, τότε το έδαφοςαυτό πρέπει να υπερασπίζεται. Οι λόφοι του Μισσισι-πή ήσαν όμοιοι με τους παλιούς ταφικούς λόφους Ηο-pewell. Ηταν πεπλατυσμένες στην κορυφή βάσειςγια ναούς, τακτοποιημένες συμμετρικά γύρω από ανοι-κτές εκτάσεις. Και κανείς δεν είναι πιο εντυπωσιακόςαπό εκείνους, που βρέθηκαν σε μια κοιλάδα 50 μίλιανότια της περιοχής Κόστερ. Ανασκαφές εκεί τις τε-λευταίες δεκαετίες, αποκάλυψαν πολλά για τον πολι-τισμό του Μισσισιπή. Κοντά στο Άλτον του Ίλλι-νόις, ο ποταμός Μισσισιπής συμπληρώνει μια γωνιώδηπρος ανατολάς φορά, στρέφεται απότομα για να συ-ναντήσει τον Μισούρη και εξακολουθεί προς τα νότιατο ταξίδι του. Μεταξύ της απότομης ασβεστολιθικήςπλαγίας και της όχθης του ποταμού απέναντι από τοΣαίν Λούις βρίσκεται μια πεδιάδα από προσχώσειςγνωστή σαν Αμέρικαν Μπόττονς — 175 μίλια έκτασηαπό πλούσια ιλύ, μαζί με ρυάκια και λείψανα από τιςπαλιές δαιδαλοειδείς στροφές του Μισσισιπή. «Απόμια άποψη» λέει ο Δρ. Μέλβιν Φάουλερ του Πανεπι-στημίου Wisconsin-Milwauker «όλος ο AmericanBottons είναι μια πλατιά περιοχή του Μισσισιπή.Πρακτικά, κάθε κορυφή του εδάφους, που εξέχει πάνωαπό την κοιλάδα, περιέχει ενδείξεις για την κατοχήαπό τον πολιτισμό του Μισσισιπή. Κάποτε μια πόλημε 26 λόφους βρισκόταν σ' ό,τι αποτελεί σήμερα τηνκάτω πόλη του Σαίν Λούις. Μιά άλλη κοινότητα — ίσωςευρύτερη — κατείχε έδαφος, που είναι σήμερα μέροςτου άνατολικού Σαίν Λούις στο Ίλλινόις. Και υπήρ-χαν και άλλες. Ακόμη και σήμερα ο Monks Mound(Λόφος των καλογήρων) — ή μεγαλύτερη αρχαίακατασκευή στις Ηνωμένες Πολιτείες — κυριαρχείστο τοπίο.

Ανθρώπινα χέρια σηκώνουν έναν κραταιό λόφο

Παίρνοντας το όνομά του από μια αποικία Trap-pist, που καλλιέργησε το χώμα, γύρω στα 1800, οMonks Mound (Λόφος των καλογήρων) καλύπτει 16στρέματα του Cahokia Mounds State Park, κοντάστο ανατολικό Σαίν Λούϊς. Υψώνεται σε 4 επίπεδα, σεύψος 100 πόδια. Ανέβηκα συχνά στο Monks Mound.Κάθε φορά είχα το συναίσθημα της εμπειρίας που κα-τείχε στον περιηγητή Henry Brackeuridge, που επι-σκέφθηκε την περιοχή στα 1811 και την περιέγραψεσαν ένα «τεράστιο μνημείο της αρχαιότητας». Πρα-γματικά τόσο τεράστιο, που πολλοί παρατηρητές πρό-

28

Άγριο ράμφος προεξέχει από ένα θραύσμα οστράκου, πουβρέθηκε στή περιοχή Spiro της Οκλαχόμα. Πουλιά ως σύμ-βολα έπαιξαν ένα μεγάλο ρόλο σε πολλούς πρώιμους Ιν-διάνικους πολιτισμούς ( 5 1/2 ίντσες μακρύ Μουσείο Storallεπιστήμης και Ιστορίας, Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα).

τειναν ότι θά πρέπει τουλάχιστον έν μέρει, να είναιφυσικός λόφος. Ό χ ι όμως, σύμφωνα με τα πειράμα-τα που έγιναν εκεί στα 1967 από τον Nelson Reedτου Πανεπιστημίου Ουώσιγκτον στο Σαίν Λούις καιάλλους. «Πήραμε 11 πυρήνες καθ' όλο το μήκος απότο άγονο έδαφος» μού είπε ο κ. Ρήντ «αυτοί έδειξανότι όχι μόνον ο Monks Mound είναι εντελώς ανθρώ-πινο κατασκεύασμα-αλλά και κάθε τι που υψωνόταντουλάχιστον σε 14 στάδια τριγύρω,, μεταξύ του 900και 1100 μ.Χ.».

Κάποτε ο Monks Mound αντίκρισε μιαν Ινδιάνικηπόλη από 100 ώς 120 τεχνητούς λόφους: πεπλατυ-σμένες στην κορυφή κατασκευές, τυπικές της εποχής,περιέβαλαν εξοχές, που πρέπει να ήσαν ταφικοί χώροι,και κορυφές αντικειμένων, που κατά τα φαινόμεναήσαν ορόσημα. Ή θέα από την κορυφή είναι διαφορε-τική σήμερα. Μιά λεωφόρος περνάει πίσω από το λό-φο και μια άλλη διασχίζει στενά την μπροστινή πλα-γιά του. Δύο μίλια δυτικά, προς τον ομιχλώδη ουρανότου Σαίν Λούις ένα συγκρότημα καταστημάτων, έχειαντικαταστήσει το Powell Mound, που όριζε το δυ-τικό άκρο της Cahokia. Προς τα ανατολικά, πυκνάκτισμένα καταστήματα και σπίτια στο γειτονικό Col-Iinsville απλώθηκαν στην περιοχή. Μόνον το κεντρι-

κό τμήμα αφέθηκε, οπού 40 λόφοι κηρύχθηκαν διατη-ρητέοι από την πολιτεία του Ίλλινόις. Αλλά όταν στέ-κομαι στην κορυφή του Monks Mound, στο μυαλό μουσχηματίζεται μια διαφορετική εικόνα. Εκατοντάδεςσπίτια με καλάμινες στέγες βρίσκονταν εκεί, μερικάαπ' αυτά κτισμένα στους πεπλατυσμένους λόφους.Ανάμεσα σε πολλά άπ' τα σπίτια βρίσκονταν κήποιμε σιτάρι και φασόλια. Ιδρωμένοι άνδρες σήκωναντις τσάπες από πυρίτη λίθο για να καλλιεργήσουν τοπλούσιο μαύρο έδαφος. Έκεί κοντά, αγγειοπλάστεςαναμείγνυαν την υγρή άργιλλο του ποταμού με σπα-σμένα όστρακα, έπειτα αναμόρφωναν τή μάζα με επι-δέξια χέρια σε δοχεία και ομοιώματα. Μιά σειρά άν-θρώπων, λυγίζοντας κάτω από το φορτίο με τα γεμάτακαλάθια κινείται προς τον ανεγειρόμενο λόφο.

Κυκλικές θέσεις προστίθενται στο μυστήριο

Ή συνεχιζόμενη ανασκαφή πρόσθεσε νέες διαστά-σεις στην Cahokia, τα τελευταία λίγα χρόνια. Οιαρχαιολόγοι ανακάλυψαν «ξύλινους φράκτες», τέλειουςκύκλους, όπου ατόφια σε κανονικά διαστήματα τμή-ματα εξείχαν άπ' τα επίπεδα. Ποιος ήταν ο σκοπόςτους; Ό ακριβής προσανατολισμός σε σχέση με ένακεντρικό σημείο που ήταν ελαφρά έκτος κέντρου, εΐση-γείται ότι θά πρέπει να χρησιμοποιούνταν σαν στα-θμοί αστρονομικών παρατηρήσεων. Όταν ένα μέλοςτης αριστοκρατίας της Cahokia πέθαινε, δεν πή-γαινε με άδεια χέρια στον κάτω κόσμο. Στόν τα-φικό λόφο 72, μια χαμηλή έξοχη, στόν μεγαλύτεροαπό βορρά προς νότο άξονα της περιοχής, ο'ι αρχαιο-λόγοι έμαθαν πόσο επεξεργασμένες θά μπορούσαν ναείναι οι προετοιμασίες.

Μυστικά κρατώνται σιωπηλά ανάμεσα σ'αυτά τα κόκκαλα. Οι επισκέπτες στοΜουσείο DICKSON MOUNDS του Ιλλι-νόις, μελετούν τα εκθέματα νεκροτα-φείου μιας κοινότητας ενός 800 χρόνωνναού-λόφου. Φωτεινές έγχρωμες δέσμεςσέ μια καταγραμμένη διάλεξη έδειχναν234 σκελετούς και τα συνοδεύοντα κτε-ρίσματα. Τά λείψανα τοποθετήθηκαν α-κριβώς όπως ανακαλύφτηκαν. Έτσι οιαρχαιολόγοι συνέχισαν να αναπλάθουντην ιστορία αυτών των μακρυνών χρό-νων, βαθμιαία συμπληρώνοντας τις λε-πτομέρειες από αντικείμενα που είχαναπομείνει.

Ή κεντρική μορφή εκεί — ίσως ένας αρχηγός ήένας ιερέας — ήταν θαμμένος μέσα σε ένα κάλυμμαφτιασμένο από 12.000 όστράκινες χάνδρες. Υπήρ-χαν πολλές προσφορές, γυαλισμένες πέτρες, κιλά απόακατέργαστη μίκα, θήκες για βέλη και τα σώματα6 υπηρετών, που σίγουρα σκοτώθηκαν για να συνο-δεύσουν τον κύριο τους στο ταξίδι του. Κοντά βρί-σκονταν περισσότερα σώματα — 53 γυναικεία — σεέναν ομαδικό τάφο. Αυτός ο φόνος των δούλων δεί-χνει ότι ή κεντρική μορφή στο λόφο 72 θά πρέπεινα ήταν πραγματικά μια σπουδαία προσωπικότητα.

Επεξεργασμένα κεραμικά, ωραίες εργασίες στηνπέτρα και προσεκτικά έκτυπα φύλλα χαλκοϋ, πουβρέθηκαν στην Cahokia, δείχνουν ότι οι τεχνίτες τηςήταν σπεσιαλίστες. Έτσι, στο ύψος της ή τοποθε-σία κατείχε το μεγαλύτερο μέρος από συστατικά ενόςπραγματικά αστικού κέντρου, όπως ομαδικοί οικι-σμοί, ανθρώπων μοναδικών στην τέχνη και ίσως στηνεπιστήμη και μία κοινωνία άκαμπτα διηραιμένη σετάξεις. Βόρεια, στο κεντρικό Wisconsin ο πολιτι-σμός του Μισσισιπή απλώθηκε και στο Οχάιο καιστις κοιλάδες του Τένεσυ. Πολλά στοιχεία του έφθα-σαν στη Γεωργία, Αλαμπάμα και Β. Καρολίνα. ΤοΣπάιρο στην Οκλαχόμα, του οποίου ο λόφος Graigκαταστράφηκε από κυνηγούς θησαυρών — είναι μιαπεριοχή της Βόρειας Μισσισιπιανής λατρείας. Το ίδιοείναι και το Etowal στη Γεωργία, όπου βοήθησανα αποκαλυφθούν τα μαρμάρινα αγάλματα το 1954,και το Moundville στην Αλαμπάμα, όπου πολ-λές αρχαίες κατασκευές έπιζούν ακόμα. Ή τέχνηστο Σπάιρο, Etowal και Moundville — όστρακα εγχά-ρακτα, με θεούς, ζώα και ανθρώπους - πουλιά, και

Κλειδί για την ευημερία της Cahokia μέ-λος μιας απλής τσάπας από πυρίτη λίθο,σύμφωνα με τον Δρ. Μέλβιν Φόουλερ,τον κύριο ερευνητή της θέσεως. Συνδε-δεμένο σε ξύλινη λαβή, το εργαλείο εξα-σφάλιζε την ικανοποιητική καλλιέργειατων αγρών.

29

ΝΕΑ ΚΑΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣΡομπότ φαλάκρας

Λαμπιόνια αναβοσβήνουν, δείκτες και βελόνεςπηγαινοέρχονται στα καντράν των ρολογιών,γύρω γύρω μηχανές παράξενες, ακαταλαβίστι-κες μας περιτριγυρίζουν, βρισκόμαστε στο ΗΑ-ARINSTITUT του Μονάχου. Προ πάντων μη με-ταφράζεται "Κομμωτήριο", μας εξηγεί ο διευ-θυντής, πήτε το "Ινστιτούτο Μαλλιών" ή ακό-μα καλύτερα "Ινστιτούτο βιοκοσμητολογίας".

Ή βιοκοσμητολογία είναι —καθώς μας βεβαι-ώνουν— μια νέα θαυματουργή μέθοδος κατάτης φαλάκρας. Ή βασική της αρχή είναι απλή:Ό φαλακρός γίνεται φαλακρός γιατί το τριχω-τό μέρος της κεφαλής του δεν δέχεται τή σωστήποσότητα υγρών, έχει δηλαδή ελαττωματικήκυκλοφορία. Άν του θεραπεύσουμε το κυκλο-φοριακό σύστημα, τα μαλλιά του ξαναφυτρώ-νουν.

Αλλά τότε, τι χρειάζονται όλα αυτά τα όργα-να, όλα τα περίπλοκα μηχανήματα; Μερικάχρησιμεύουν στην ανάλυση του τριχωτού δέρ-ματος και άλλα στην τόνωση της κυκλοφορίαςτου αίματος.

Τά αποτελέσματα; 90% επιτυχία. Τά μαλλιάζωντανεύουν και συχνά εμφανίζονται σε κεφά-λια απογυμνωμένα έδώ και πολλά χρόνια, βέ-βαια, είναι υποχρεωτική ή θεραπεία για δυότρεις μήνες με τουλάχιστον τρεις επισκέψειςτην εβδομάδα από 20 λεπτά τή φορά.Οσοι πιστοί προσέλθετε!...

Καρδιακό μασσάζ με μπαλλόνι

Αυτή ή νέα τεχνική τελειοποιήθηκε από ισρα-ηλινούς γιατρούς. Το 1929, ο Γερμανός γιατρόςΒέρνερ Φόρσμαν (που πήρε και βραβείο Νόμ-πελ γι' αυτό το επίτευγμα του) τοποθέτησεμέσα σε μια φλέβα του μπράτσου του έναν κα-

θετήρα (ένα ευλύγιστο και κούφιο σωληνάκι)που κατόρθωσε να "σπρώξει" μέχρι την ίδιατου καρδιά. Στήν άλλη άκρη του σωλήνα, οιΙσραηλινοί καρδιολόγοι σκέφτηκαν να τοποθε-τήσουν ένα μπαλλόνι ελαστικό που θά είχε έτσιάμεσο αντίκτυπο στήν καρδιακή χώρα.

Η διαστολή και συστολή του μπαλλονιού, μετον εξωτερικό έλεγχο του χειρούργου, αντιστοι-χούν περίπου σ' ένα μασσάζ της καρδιάς. Οιέρευνες πάνω σε πειραματόζωα είναι ήδη προ-χωρημένες. Υπάρχει ελπίδα ότι το θαυματουρ-γό μπαλλόνι θά αντικαταστήσει κάποτε το χέριτου χειρούργου που χρειαζόταν μέχρι σήμεραγια να αναζωογονούνται με το άμεσο μασσάζ οιαδύναμες καρδιές.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του είναι ότι δενθά χρειάζονται πιά χειρουργικές επεμβάσειςστον θώρακα των ασθενών.

Τά σαλιγκάρια συνεισφέρουν στή μελέτητων ρευματισμών

Το βρεταννικό ινστιτούτο για τή μελέτη τωνρευματισμών χρηματοδοτεί τις έρευνες τουΔρος Τζέφφρεϋ Μέκ του Πανεπιστημίου τουΣέφφελντ. Ο Δρ. Μέκ ειδικεύεται στα σαλιγκά-ρια. Και ειδικότερα στή σύνθεση της κολλαγή-νης στα σαλιγκάρια. Ή κολλαγήνη είναι μιαπρωτείνη που παίζει σημαντικό ρόλο στή δια-μόρφωση των οστών και των συναφών ιστών.Α π ό πολύν καιρό, είναι γνωστό ότι οι ανωμα-λίες στους ιστούς αυτούς έχουν συχνά σχέση μετους ρευματισμούς. Μέ τή διαφορά ότι είναιεντελώς άγνωστη ή διαδικασία σύνθεσης τηςκολλαγήνης στον οργανισμό μας. Εντούτοις οΔρ Μέκ παρατήρησε ότι τα κύτταρα των σαλιγ-καριών παράγουν μεγάλες ποσότητες κολλα-γήνης το χειμώνα, ενώ δεν παράγουν σχεδόνκαθόλου το καλοκαίρι. Μήπως ή παραγωγήτης κολλαγήνης εξαρτάται απ' τη θερμοκρασία;Τά πειράματα συνεχίζονται και ίσως καταλή-ξουν σε κανένα καινούριο φάρμακο για τουςρευματισμούς.

λατρευτικοί πελέκεις με λαβές και λεπίδες, σκαλισμέ-νοι από απλή πέτρα — μαρτυρούν για την τεχνοτρο-πία της Νότιας Λατρείας. Μερικά σύμβολα, ιδιαί-τερα κτενοειδείς ηλιακοί δίσκοι και σταυροί, συναν-τιώνται πάλι και πάλι σε όστρακα, πέτρα και χαλκόαπό την Cahokia ώς την Florida.

Ό άνθρωπος κτίζει ό,τι χάθηκε πρίν

Ό πολιτισμός του Μισσισιπή άρχισε να δύεικατά το 1500. Οί πρώτοι Ευρωπαίοι εξερευνητέςμας προσφέρουν σύντομες επισκοπήσεις της Μισ-σισιπιανής λαμπρότητας. Ό Garcilas de la Vagas,χρονογράφος της αποστολής Desoto (1539 - 1542)άφησε αυτήν την περιγραφή ενός ναού στο SavannahRiver: «Ή οροφή από τους τοίχους επάνω, ήτανστολισμένη όπως ή σκεπή εξωτερικά, με σχέδια απόδστρακα διάσπαρτα με σειρές μαργαριτάρια... Ανά-μεσα σ' αυτές τις διακοσμήσεις υπήρχαν μεγάλα κα-λύμματα κεφαλής από φτερά με διαφορετικά χρώ-ματα... ήταν ένα ευχάριστο θέαμα να το βλέπει κα-νείς». Αυτή ή σκηνή απέχει πολύ από την πιο πεζήεικόνα που παρουσιάστηκε από τα κατασκευάσματατης αρχαϊκής περιόδου, που βρέθηκαν κάτω από το

30

Βόρειο αγρό του Ίλλινόις. Αλλά μαζί αποκάλυψανένα σπουδαίο γεγονός: οι αρχαίοι πολιτισμοί τηςΒ. Αμερικής δεν μπορούν να θεωρηθούν σαν μεμο-νωμένα επεισόδια στο χρόνο ή στον τόπο. Ό χώροςτης αρχαϊκής περιόδου, παρουσιαζόμενος από τονορίζοντα 6 του Κόστερ ήταν ένα κεφάλαιο σ' έναντρόπο ζωής, που αναπτύχθηκε κατά μήκος των ανα-τολικών κοιλάδων του ποταμού και έθεσε τή βάσηγια όσα οι άνθρωποι του Desoto είδαν σχεδόν 40αιώνες αργότερα... Υπομονετικά οι αρχαιολόγοι συν-δύασαν μεταξύ τους αυτό το μακρύ σκοτεινό έπος.

Κενά και σπασμένα τεμάχια αγγείων, μαυρισμέ-νοι σπόροι και μικροσκοπικά τεμάχια από γύρη, βοη-θούν τόσο βέβαια όσο και οι θεαματικές μαρμάρινεςεικόνες από το Etowah. Και πιθανόν κάπου βρίσκε-ται ένας άλλος καλυμμένος λόφος — ένας άλλος SpiroMound με τις ταφές του ανέπαφες και άθικτες. Εάνείναι έτσι, ας ελπίσουμε ότι αυτοί που θά τον ανα-καλύψουν θά είναι έμπειροι αρχαιολόγοι που θά μπο-ρούν να βγάλουν άπ' αυτόν το μεγαλύτερο θησαυρόόλων — ένα ακόμα κεφάλαιο στήν αναδυόμενη ιστο-ρία του Ινδιάνικου παρελθόντος της Βορείου Αμε-ρικής.

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΚΟΣΜΩΝ

στα ιχνη ενοςκαταποντισμενου κοσμουGy. Tarande

Κάποιες αρχαίες παραδόσεις αναφέρουν ότι,στην εποχή του Αστερισμού των Διδύμων,ξέσπασε κατακλυσμός πάνω στην ήπειρο Μου.

Τότε, ο Ειρηνικός Ωκεανός καταβρόχθισε έναν πο-λιτισμό που ήταν τόσο προηγμένος όσο και ο δι-κός μας. Μερικοί επιζήσαντες κατέφυγαν στή Νό-τια Αμερική, στην Αυστραλία, στή Νέα Καληδο-νία και σε ορισμένα νησιά όπου βρήκαν φιλό-ξενα αραξαβόλια.

Οι θεόσοφοι πιστεύουν ότι μερικοί μύστες, πουήρθαν από τον πλανήτη Αφροδίτη, οι «Άρχον-τες της Φλόγας», απόθεσαν τή σφραγίδα τους πάνωστα είκοσι εφτά χιλιάδες χρόνια της εποχής τουΤαύρου. Ό κατακλυσμός που εξαφάνισε την Ατλαν-τίδα έβαλε τέλος στή βασιλεία τους. Ή γνώση πο-ρεύτηκε προς τον Ηλιο, προς την Ανατολή, καιή Μεγάλη Σοφία κατέφυγε στην Αίγυπτο. Τότε,από το Ζωδιακό Κύκλο ξεπρόβαλε ο Κριός, καιμερικούς αίώνες αργότερα ή μονοθεϊστική θρη-σκεία του Μωυσή ρίζωσε στή Μέση Ανατολή.

Ή εποχή των Ιχθύων πλησιάζει τώρα στο τέλοςτης, και δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότιφτάσαμε στην παραμονή ενός νέου κατακλυσμού.Αυτός θά πλήξει συγκεκριμένα την Ευρώπη, πουή ονομασία της σημαίνει: «Αφιερωμένη στο πύρ»...

Ανακαλύψεις στα νησιά

Ό Έντγκαρ Κάις, διάσημος Αμερικανός οραμα-τιστής, ισχυριζόταν πώς τα λείψανα της Άτλαν-τίδας διατηρούνται ακόμα κάπου κοντά στα νη-σιά Μπαχάμας.

Τόν Όκτώβριο του 1970, ο υποβρύχιος εξερευ-νητής Ντιμίτρι Ρεμπικόφ και ο αρχαιολόγος Μάν-σον Βαλαντίν ανακάλυψαν μια καταποντισμένη πο-λιτεία στ' ανοιχτά του νησιού Μπιμίνι (των Μπα-χάμας) γεγονός που όπως είναι ευνόητο, χαροποίη-σε τους τελευταίους οπαδούς του Κάις. Χάρη σεμια υπερμοντέρνα φωτογραφική τεχνική, εμφανί-στηκε πάνω στο φιλμ ένα συγκρότημα τοίχων μή-κους πολλών εκατοντάδων μέτρων.

Μιά ομάδα του αμερικάνικου πανεπιστημίου τουΜαϊάμι, με επικεφαλής τον δόκτορα Μιλάνι, έκανεπολλές καταδύσεις στην περιοχή της ανακάλυψης.Αφού μελέτησαν τους πελώριους ογκόλιθους που

συνθέτουν το συγκρότημα, οι επιστήμονες διαβεβαίω-σαν ότι πρόκειται για οχυρώσεις ηλικίας άνω των

Νέος συνεργάτης μας ο Γάλλος ιστορι-κός-φιλόλογος Γκύ Ταράντ μας παρου-σιάζει ένα συναρπαστικό κείμενο. Θάακολουθήσουν αργότερα και άλλα έξ'ίσου ενδιαφέροντα.

" Ενα από τα λιγώτερο γνωστά, αλλά εξίσου θαυμάσιο, έργοτου διάσημου καλλιτέχνη της Νυρεμβέργης ΆλμπρεχτΝτύρερ. Ενας γέρος Τρίτωνας απαγάγει μια από τις πενήν-τα κόρες του Δαναού μετά από διαταγή του Ποσειδώνα τηνστιγμή που αυτή λουζόταν στον ποταμό μαζί με τέσσεριςαδελφές. Η εικόνα αυτή δείχνει έντονα την άμεση επιρροήτων μυθολογικών ή όχι θεμάτων που είχαν σχέση με την θά-λασσα. (Πάβια, Συλλογή Μαλασπίνα)

31

δέκα χιλιάδων ετών. Μέ την ατέρμονη σοφία της,ή Μεγάλη Φύση, κατόρθωσε να διασώσει τα αρχαιό-τερα αρχεία του κόσμου, και τα παραδίδει με φειδώστους ερευνητές εκείνους που άναζητοϋν με πάθοςτην αλήθεια.

Όλα τα μυστικά του παρελθόντος μας φυλάγον-ται ζηλότυπα, χωρίς αμφιβολία, στα απάτητα σκο-τεινά βάθη της Νότιας Αμερικής. Τά πιό παλιάαρχεία της οικουμένης προστατεύονται με τις «ασπί-δες του χρόνου» μέσα σε τόπους ειδικά διαρυθμι-σμένους, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να γλυτώνουν απότην καταστροφή των βαρβάρων και από τις δια-βρωτικές επιδράσεις των αιώνων.

Τίποτα δεν μας εμποδίζει να πιστέψουμε ότι, πριναπό δεκαπέντε ή είκοσι χιλιάδες χρόνια, δεν υπήρχεούτε ένα δάσος στή Νότια Αμερική. Ή οργιώδηςκαι αχαλίνωτη βλάστηση που παρατηρούμε σήμεραπιθανό να προήλθε από μια τεχνητή καλλιέργεια.Δεν αποκλείεται, οι σοφοί του τόπου ν' αποφασί-σουν ν' απαγορεύσουν στους απογόνους τους τηνεπικοινωνία με γνώσεις επικίνδυνες, και να υψώ-σουν ένα ανυπέρβλητο φράγμα γύρω από μια απέ-ραντη «ίερή ζώνη».

Τά μυστικά της «Πράσινης Κόλασης»

Ό Αμερικανός εξερευνητής Ζέν Σαβουά ανακά-λυψε στο δάσος του Λίμπερταντ, βόρεια της Λίμα,τα ερείπια μιας προκολομβιανής πόλης που μοιάζειμε την Μάτσου-Πίτσου, το περίφημο εκείνο οχυρό.Τά λείψανα αυτά, που καλύπτουν μιαν επιφάνειαείκοσι τετραγωνικών χιλιομέτρων, προέρχονται μάλ-λον από τους Μάγιας ή τους Άζτέκους. Είναι γε-μάτα από σκαλιστές παραστάσεις ζώων, όπως καιτα ερείπια του Γιουκατάν.

Κατά τον ίδιο τρόπο, στή Νικαράγουα, στην καρ-διά της «Πράσινης Κόλασης» βρέθηκαν τα κατά-λοιπα ενός αρχαίου πολιτισμού. Στό νομό Κοντά-λες, σε απόσταση 80 χιλιομέτρων από τή Γιουγ-κάλπα, οι αρχαιολόγοι έκπλαγήκανε όταν ανακά-λυψαν κάτι πελώρια είδωλα από χρωματιστές πέτρεςκαθώς και δέκατεσσερεις μισοκαταστραμμένες πυρα-μίδες, που φαίνονται σά να είχαν κάποιον θρησκευ-τικό προορισμό. Οί επιστήμονες της Νικαράγουαςέκτιμήσανε σε ύψιστο βαθμό την εντυπωσιακή αυτήανακάλυψη.

Ειδικοί ερευνητές, που μελετούν τα κύματα ενέρ-γειας, ισχυρίζονται πώς οι δέκατεσσερεις αυτές πυ-ραμίδες, χρησίμευαν για γραμμή άμυνας. Εκπέμ-πουν ακτίνες γονιμότητας, φορτίζουν τα φυτά καιτους προκαλούν τέτοιες μεταβολές ώστε τα καθι-στούν γιγαντιαία.

Μούμιες εξι χιλιάδων χρόνων

Στίς αρχές του 1969, μια αργεντινή επιστημονικήαποστολή έφερε σε φως οχτώ μούμιες και άλλααρχαιολογικά κατάλοιπα ηλικίας έξι χιλιάδων χρό-νων, στην περιοχή της Κορντιλεράνα - ντέ - Λός -Μορίλος (στην επαρχία Σάν Ζουάν).

Πρόκειται για πτώματα τεσσάρων εφήβων και τεσ-σάρων παιδιών. Οί μούμιες ήσαν τυλιγμένες σευφάσματα διακοσμημένα με ένα πλήθος από σύμ-βολα. Ό καθηγητής Ούρτσάγκα, που μελέτησε τιςμούμιες προσεκτικά και ποικιλόμορφα, φρονεί πώςή διαδικασία της μουμιοποίησης έγινε «έν ζωή».

32

Κατά τή διάρκεια της επιθανάτιας αγωνίας του,ανάγκαζαν τον ετοιμοθάνατο να πάρει τή στάσηεμβρύου. Θά παραδινόταν για την αιωνιότητα σταχέρια του Χάρου, θά ξαναγύριζε στα σπλάχνα τηςΜητέρας Γής παίρνοντας πάλι το σχήμα που είχεκατά την κύηση.

Ένα είδος ρεβυθιού αναμιγνυόταν με κάποια ταρι-χευτική ύλη, και έδιναν το μίγμα στον ψυχορρα-γούντα, που μεθούσε. Το υγρό αυτό μεταδιδόταν,αστραπιαία σχεδόν, στα κινητικά κέντρα από τιςφλέβες και τις αρτηρίες. Ό ταριχευτής επενέβαινεόταν ακόμα το «υποκείμενο» βρισκόταν σε κωμα-τώδη κατάσταση, και αυτό σίγουρα είναι ή αιτίαπου σε ορισμένες μούμιες τα χαρακτηριστικά τουςφαίνονται παραμορφωμένα από τον τρόμο και τηναγωνία... Το μακάβριο τούτο έθιμο αποτελούσε τηνεσχάτη ιεροτελεστία που άνοιγε το δρόμο προς τηναιώνια δόξα. Αποτελούσε όμως ακόμα και έναντρόπο να εγκλειστεί στο κουφάρι του νεκρού κά-ποια μαγική δύναμη.

Άπό τις τεχνικές της ταρίχευσης, ελάχιστες έχουνφτάσει σε τέτοια τελειότητα. Τά υφάσματα αποστει-ρώνονταν τόσο τέλεια, ώστε τα κομμάτια τους,ακόμα και αν τοποθετηθοϋν μέσα σε ποικίλες συν-θήκες καλλιέργειας, ακόμα και αν έξεταστοϋν βα-κτηριολογικά δεν δημιουργούν καμιά και κανε-νός είδους μικροβιακή παροικία.

Ένα μήνυμα για αύριο

Οί γνώστες του προκολομβιανού μυστικισμού βε-βαιώνουν πώς τα σχέδια πάνω σε τούτα τα σάβαναεμπεριέχουν κάποιο μήνυμα προοριζόμενο για τομέλλον. Άπό ορισμένες ενδείξεις τους, διαφαίνε-ται πώς αποσκοπούν στην επαναφορά της ζωής.Ισως μερικά όντα, που ζήσανε πριν από εξήντα

αίώνες, να ξαναζωντανέψουν τώρα και να μας φα-νερώσουν τα μυστικά τους. Τότε το περίφημο μυθι-στόρημα «Ή Νύχτα των Χρόνων» του Μπεργιάβελθά γινόταν πραγματικότητα, θά βλέπαμε μπροστάμας ανθρώπους που ζήσαν στή νοτιοαμερικανικήήπειρο και θά τους ακούγαμε να μας περιγράφουντην καθημερινή ζωή κατά τή μακρινή εκείνη εποχή.

Οί επιστήμονες έμειναν κατάπληκτοι όταν δια-πίστωσαν ότι σε πολλές μούμιες, που δεν έχουνυποστεί καμιά καταστροφή, διατηρούνταν άθι-κ τ α ο εγκέφαλος, ή παρεγκεφαλίδα και ο ραχι-κός βολβός. Γνωρίζοντας τις προηγούμενες έρευ-νες που συντελούνται σήμερα πάνω στα χρωμο-σώματα-μνήμες καθώς και στα ριβονουκλεϊκά οξέα,μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, στο κοντινό μέλ-λον, θά είναι δυνατό να μεταγγίσουμε σε ένανάνθρωπο της εποχής μας τις «αναμνήσεις» ενόςάλλου, άσχετα άν οι δυό αυτοί άνθρωποι είναισύγχρονοι ή αν ο ένας έζησε πριν από καμιά δεκα-ριά αιώνες. Ίσως με τον τρόπο αυτό να «αναβιώ-σουν» οι μούμιες της Κορντιλεράνα-ντέ-Λός-Μορί-λος, και να μας διηγηθούν με ξένα στόματα τήλησμονημένη ιστορία της καταγωγής τους.

Οί κόρες του Βιρακόχα

Πριν από δέκα περίπου αιώνες, υπήρχαν στο Πε-ρού ωραιότατες γυναίκες με λευκή επιδερμίδα, μεξανθά μαλλιά και μεγάλα φωτεινά μάτια. Ζούσανεσ' ένα χωριουδάκι, στις ακτές του Ειρηνικού, καιλατρεύονταν σαν θεές.

Ό δόκτορας Όσκαρ Ούρτσάγκα, καθηγητής στήσχολή Σάν Φερνάντο του Έθνικού Πανεπιστημίουτου Σαν Μάρκος, μελετά τώρα τις μούμιες τους πουβρέθηκαν σε αμμώδεις τάφρους και που πιστοποιουντην παρουσία τους στην Αμερική, πολλές εκατον-τάδες χρόνια πριν την εκεί άφιξη των Ισπανώνκατακτητών. Το εύρημα τούτο προκάλεσε σύγχυσηστούς ιστορικούς, γιατί ίσαμε σήμερα πίστευαν πώςμόνο μετά τον ερχομό των Ευρωπαίων στην Άμερι-κή εμφανίστηκε στή χώρα εκείνη ή λευκή φυλή.

Από τις μούμιες αυτές συμπεραίνουμε πώς λευ-κές πριγκήπισσες ανήκαν πράγματι στή λευκή φυ-λή και πώς αποκλείεται τα μαλλιά τους να είναιξανθά επειδή ξέβαψαν απ' τον ήλιο. Θεωρείται βέ-βαιο ότι οι χρυσόμαλλες τούτες βαλκυρίες κατά-γονται από τον Βιρακόχα, τον λευκό θεό που ταπαλιά χρόνια κυβερνούσε τή νοτιοαμερικανική ήπει-ρο. Σύμφωνα με τους αρχαίους θρύλους, ο μύστηςεκείνος είχε έρθει άπ' τον πλανήτη Αφροδίτη. Κατάτην πρό των Ινκας περίοδο, οι ύπήκοοί του αποί-κησαν το μέρος αυτό της υδρογείου, κομίζονταςεκεί την ειρήνη και έναν απαράμιλλο πολιτισμό.

Το ζωγραφισμένο βουνό

Τρεις εξερευνητές, ο δόκτορας Σαλομόν Βιλθές,καθηγητής Όριελ Μάρα Τόρο και ο δόκτορας

Φερνάντες, ανακάλυψαν στή Σιέρα ντέ λός Τόρες,κοντά στή Λίπα της επαρχίας Κουτέρβο του Περού,ένα βραχώδες τοίχωμα σκεπασμένο ολόκληρο μεαινιγματικές επιγραφές. Οί άγνωστοι καλλιτέχνεςκατασκεύασαν έδώ, πάνω στο βράχο, ενα είδος με-γάλου εξώστη, και σκάλισαν βαθιά την πολύ σκληρήπέτρα. Προστάτευσαν έτσι άπ' τον αέρα και τήβροχή μια μακριά λεία επιφάνεια που τή χάραξανκαι τή ζωγράφισαν με μια ολόκληρη σειρά απόσήματα, σχέδια και απλοποιημένα σώματα.

Οί γραμμές, λίγο ή πολύ παχιές, λίγο ή πολύεπιμήκεις, φαίνονται σά να σχηματίζουν ένα δυα-δικό αλφάβητο, που τέμνεται από ανθρώπινες καιζωικές μορφές. Το «μήνυμα» τούτο είναι συνθεμένοκατά τέτοιο τρόπο ώστε δεν υπάρχει όμοιό τουούτε στο Περού ούτε σ' ολόκληρη την Αμερική.Αποτελεί κληρονομιά που μας δόθηκε από κάποιοναρχαίο πολιτισμό, τελείως άγνωστο σήμερα.

Οί ζωγραφιές και τα σκαλίσματα της Λίπα σχη-ματίζουν ένα αλφάβητο που οι ειδικοί γραφολόγοιπροσπαθούν να το αποκρυπτογραφήσουν. Δεν απο-κλείουν την πιθανότητα το αλφάβητο αυτό να χρη-σιμοποιήθηκε από τους λευκούς που αποίκισαν τηνΑμαζονία.

Μύθοι και παραδόσεις γέμισαν τα θαλάσσια ταξίδια δίνον-τας του συναρπαστική γοητεία. Δύο γκραβούρες από πα-λαιά βιβλία ταξιδιωτικών εντυπώσεων.

Δρόμος στο παρθένο δάσος

Το πυκνό δάσος της Άμαζονίας αντιστέκεται καιαποκρούει με επιτυχία πάντα κάθε απόπειρα εισβο-λής. Έν τούτοις ο Αμερικανός αρχαιολόγος ΖένΣαβουά φρονεί ότι κάτοικοι προγενέστεροι τωνΙνκας είχαν αποικίσει ολόκληρη αυτή την περιοχή

και κατασκεύασαν δρόμους κατά μήκος του ΡίοΜαρανιόν. Ό Σαβουά βρήκε, στην καρδιά του απέ-ραντου δάσους, ενα ανάχωμα από πέτρες και γι-γαντιαίες πλάκες που του αποκάλυψαν έναν πλα-κόστρωτο δρόμο χαραγμένο ανάμεσα στο παρθένοδάσος. Ό δρόμος αυτός — αφού πρέπει να τον άπο-καλούμε έτσι — προχωρούσε μέσα στην πράσινηκόλαση δημιουργώντας διάφορα βοηθητικά παρα-κλάδια που εισχωρούσαν βαθιά στον δρυμό.

Αυτή ή οδός προσπέλασης με τή μοντέρνα χά-ραξη κατασκευάστηκε άραγε κάτω από την αγκάλητων μεγάλων δέντρων που σχηματίζουν έναν πρα-γματικό φυτικό θόλο ή μήπως τα δέντρα τούτακάλυψαν το οδικό έργο μετά την αποπεράτωση του;Νά ένα ερώτημα στο οποίο με μεγάλο ενδιαφέροναναμένεται να δοθεί μια απάντηση. Αγνοούμε τε-λείως τή βαρυσήμαντη γνώση των λαών που προη-γήθηκαν των Ινκας. Το μέλλον, ίσως να μας τηναποκαλύψει. Και τότε, με έκπληξη, για να μην πούμεδέος, θά διαπιστώσουμε ότι ορισμένοι άνθρωποι,θεματοφύλακες μιας σοφίας σβησμένης από το χρό-νο και χαμένης σε μια ζώνη τρομακτικά εχθρική,οικοδόμησαν παλιά πάνω σε μια ολόκληρη ήπειρο,που το μεγαλύτερο τμήμα της είναι σήμερα απρό-σιτο, έναν πολιτισμό με διαστάσεις θεϊκές.

Ή μεγάλη ανθρώπινη περιπέτεια, που άρχισε πρό-σφατα με την κατάκτηση του Διαστήματος, θά έπρε-πε λογικά να ακολουθηθεί από μια πολύ πιό λεπτο-μερειακή εξερεύνηση του πλανήτη μας. Γιατί αυτόκρύβει ακόμα ζηλότυπα πολλά μυστήρια που σχε-τίζονται με την άγνωστη ιστορία των ανθρώπων.

Όταν ή Σαχάρα βρισκόταν στο Νότιο Πόλο

Τόν Ιανουάριο του 1970, έντεκα γεωλόγοι απόδιαφορετικές χώρες, επιδόθηκαν σε συντονισμένημελέτη του υπεδάφους, στα νοτιοανατολικά τηςΑλγερίας. Τά πορίσματα των ερευνών τους ανα-κοινώθηκαν δημόσια μερικούς μήνες αργότερα,κατά την ετήσια σύσκεψη της Αμερικανικής Γεω-φυσικής Ένωσης. Οί επιστήμονες εκείνοι υπήρ-

33

ξαν κατηγορηματικοί: ο χώρος που σήμερα απο-τελεί τή Σαχάρα, βρισκόταν, πριν από τετρακό-σια πενήντα εκατομμύρια χρόνια, στον Νότιο Πό-λο. Όλη τούτη ή απέραντη έκταση ήταν σκεπα-σμένη με πάγους. Κάτω από την άμμο της άγονηςερήμου, οι γεωλόγοι ανακάλυψαν πάνω στο βράχομεγάλα παράλληλα αυλάκια, μήκους πολλών εκα-τοντάδων χιλιομέτρων, που δε μπορεί να δημιουρ-γήθηκαν παρά μόνο από την επενέργεια των πάγων,έτσι όπως αυτή συντελείται στην πολική περιοχή.Ό δόκτορας Φαίμπριτζ, γεωλόγος στο Πανεπιστή-μιο της Κολούμπια, είναι βέβαιος ότι ή ζώνη, πουβρισκόταν στο Νότιο Πόλο κατά την ΣιλούρειοΠερίοδο, αποτελεί σήμερα την κεντρική Σαχάρα.

Ή μετατόπιση αυτή μπορεί να ερμηνευτεί με τή«θεωρία της εκτροπής των ηπείρων» καθώς επίσηςκαι με τή «θεωρία της αντίστροφης φοράς» στηνπεριστροφή του πλανήτη μας, ή οποία, πρέπει νατο παραδεχτούμε, δεν έχει γίνει ευρύτατα αποδε-κτή από τους επιστήμονες. Οί φαντασμαγορικέςαυτές αναστατώσεις, που αλλοίωσαν τελείως τή δο-μή και τή μορφή του πλανήτη μας, επιφυλάσσουνστους κυνηγούς του παράδοξου πολλές συναρπα-στικές αποκαλύψεις. Έτσι, οι κατασκευαστές τουμετρό, στο Χάρκοβο της Ουκρανίας, κατά την εκτέ-λεση των υπογείων εργασιών τους, φέραν στην επι-φάνεια ενα μεγάλο απολιθωμένο ψάρι που το παρέ-δωσαν στο τοπικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Οίεπιστήμονες αποφάνθηκαν πώς το απολίθωμα εκείνοήταν κάποιο θαλάσσιο ψάρι που έμεινε θαμμένοστο χώμα επί τριάντα εκατομμύρια χρόνια. Το ψάριδιατηρότανε θαυμάσια και είχε λέπια αστραφτερά.

Οι επιζήσαντες του Κατακλυσμού

Ό Μπερνάρ Έβελμάν, διδάκτορας ζωολογικώνεπιστημών, δεν διστάζει να δηλώσει: «Στά πελάγημας ζούνε ακόμα άγνωστα σε μας ζώα τόσο μεγάλαόσο ήσαν οι δεινόσαυροι... Ακόμα και στή Γαλλία,σε ορισμένες ανεξερεύνητες λόχμες, υπάρχουν πα-νάρχαια ζώα...».

'Η διαβεβαίωση δεν είναι αφελής και ο σοφόςαυτός δικαιώνεται απόλυτα από πρόσφατες παρατη-ρήσεις. Έτσι, κατά τα τέλη Φεβρουαρίου 1969, κά-ποιο θαλάσσιο τέρας έκβράστηκε κοντά στο χω-ριουδάκι Τεκολουέλα, στον Κόλπο του Μεξικό. Οίψαράδες της περιοχής κομμάτιασαν το γιγαντιαίοζώο που είχε μήκος 23 μέτρων και ζύγιζε πάνω από15 τόννους, ενώ πάνω στο κεφάλι του υπήρχε ένακέρατο μήκους τριών μέτρων. Πολλοί επιστήμονεςπήγαν να το μελετήσουν, μά έφυγαν με ένα σωρόάλυτα προβλήματα. Οί ειδικοί πάλι ζήτησαν ένανπολύ μεγάλο γερανό, που ανήκε σε κάποια εται-ρία πετρελαίων και μεταφέρανε το πελώριο ζώοστο Ταμπίκο.

Κατά τή γνώμη του δόκτορα Μπερνάρντο Βίλατου Έθνικού Πανεπιστημίου του Μεξικό, το μεγα-θήριο θά πρέπει να ήταν ηλικίας πενήντα χιλιάδωνχρόνων. Θά είχε αποκλειστεί μέσα σε κάποιο παγό-βουνο του Άρκτικοϋ Ωκεανού που έπλεε προς τοΝότο, και θ' απελευθερώθηκε όταν ο πάγος έλιωσε.Κατ' άλλους, το ζώο ζούσε μέσα σε κάποιο θαλάσ-σιο σπήλαιο που βρίσκεται σε μεγάλο βάθος, καιανέβηκε στην επιφάνεια για να πεθάνει σε εχθρικήζώνη. όταν πιά «ξύπνησε» από τις γεωτρήσεις πουγίνονταν στον Κόλπο του Μεξικό.

Δυο ψαράδες του Τεκολουέλα, ο Τζερόνιμο Βίρακαι φ Πλάτων Άγκιλάρι, ισχυρίστηκαν πώς το θη-ρίο ζούσε ακόμα όταν ξέπεσε στην ακρογιαλιά. Όσοιβιολόγοι το είδαν μείνανε σύμφωνοι στην άποψηότι, από τότε που οι άνθρωποι θυμούνται, ποτέ δενέτυχε ν' αντικρίσουν παρόμοιο ζώο.

Τά θαλάσσια χάη κρύβουν μορφές ζωής ελάχι-στα γνωστές. Γι' αυτό το λόγο, το θαλάσσιο φίδιδεν πρέπει να θεωρηθεί σαν μια κακόγουστη δημο-σιογραφική επινόηση. Δέ μπορούμε ν' αρνηθούμετην ύπαρξη του, προπαντός μάλιστα σήμερα πουβρήκαμε ζωντανούς κοιλάκανθους και που έγκυροιεπιστήμονες του δώσανε την πομπώδη ονομασία: «με-γοφίας».

Στίς αρχές Δεκεμβρίου 1968, τα σοβιετικά φαλαι-νοθηρικά κυνήγησαν κάτι γιγαντιαία «θαλάσσια φί-δια» στον Ανταρκτικό. Οί μεγοφίες αυτοί επιση-μάνθηκαν από τους πιλότους ελικοπτέρων που συ-νόδευαν το στολίσκο. Τά δυό θαλάσσια μεγαθήριαείχανε μήκος 15 μέτρων, και παρατηρήθηκαν μεκυάλια από ύψος 30 μέτρων. Τά φίδια ήσαν καστα-νόχρωμα και το σώμα τους είχε πλάτος ενός με-

τρου. Το ένα είχε «ξαπλώσει» ξένοιαστο στον αφρότης θάλασσας.

Στό Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας υπο-βλήθηκε μια σχετική αναφορά. Επειδή όμως δεσυνοδευόταν από φωτογραφική τεκμηρίωση, οι επι-στήμονες του ιδρύματος δε μπόρεσαν ν' άποφαν-θούν πάνω στο θέμα.

Θαλάσσια φίδια και τέρατα

Άπό την εποχή του βιβλικού Λεβιάθαν, που απότο στόμα του εκτόξευε φλόγες ικανές να κάνουντή θάλασσα να βράζει σαν καζάνι, έχουν γίνει ίσαμεσήμερα πάνω από εξακόσιες αναφορές για θαλάσ-σια τέρατα, από τις οποίες οι 162 έγιναν κατά τον18ο και 19ο αιώνα. Ή γνωστότερη από τις αναφο-ρές αυτές ανάγεται στον 16ο αιώνα και περιγράφειένα θαλάσσιο τέρας μήκους 60 μέτρων, που περι-φερόταν στις ακτές της Νορβηγίας. Το 1808, στηνπαραλία του νησιού Στρόνσα, του αρχιπελάγουςτων Όρκάδων, της Σκωτίας, βρέθηκε ψόφιο το πα-ράξενο θαλάσσιο ζώο που είχε μήκος 16 μέτρων,μακρύ λεπτό λαιμό και τρία ζευγάρια πόδια. Ήράχη αύτού του «θαλάσσιου θηρίου» καλυπτόταναπό τρίχωμα μήκους 25 εκατοστών.

Στις 6 Αυγούστου 1848, το απόγευμα, ένας σημαιο-φόρος της βρετανικής κορβέτας «Δαίδαλος» είδεενα μακρύ σώμα με κεφάλι φιδιού, που περνούσεπολύ κοντά στο σκάφος. Ειδοποίησε αμέσως τον

34

πλοίαρχο και τότε οι δυό τους μαζί με τον δίοποκαι τρεις ναύτες παρακολούθησαν με το τηλεσκό-πιο το αλλόκοτο ζώο. Ή αναφορά πάνω στο περι-στατικό αυτό βρίσκεται ακόμα στο Ναυαρχείο.

Το 1883, στον Κόλπο της Καλιφόρνιας, ο πλοίαρ-χος Τζώρτζ Χόουπ συνάντησε πολλές φορές, σεστιγμές διαύγειας του νερού, ενα τέρας που έμοιαζερέ άλιγάτορα, μά που είχε λαιμό πολύ πιο μακρύκαι πτερύγια αντί για πόδια. Έκανε κάτι σχέδιατου ζώου αυτού, που καταπλήξανε τον επιστημο-νικό κόσμο. Και πράγματι, τα καθαρά εκείνα σχέ-δια παρίσταναν έναν πληστόσαυρο, το μεγαθήριοτούτο που έζησε τον Δευτερογενή Αιώνα, δηλαδήπριν από ενα δισεκατομμύριο χρόνια...

Κατά τή διάρκεια μιας περιήγησης που οργανώ-θηκε το 1903, δεκάδες επιβάτες είδαν το «μεγάλοφίδι» στον Ατλαντικό, κοντά στην Ισλανδία, σεμικρή απόσταση από τις ακτές την Μαίην. Στήνίδια περιοχή το 1905, ο στρατηγός Μέριαν παρα-κολούθησε για αρκετή ώρα το «τέρας» που το κε-φάλι του έβγαινε έξω από το νερό, και που σύμ-φωνα με την περιγραφή του μάρτυρα, είχε λαιμόμήκους 25 εκατοστών περίπου.

Αλλη παραλλαγή του υδρόβιου φιδιού αποτελείτο «Τέρας του Σάν Κλεμέντε» που το είδανε πολ-λοί ναυτικοί στον Ειρηνικό. Ή τελευταία λεπτο-μερειακή αναφορά πάνω σ' αυτό έγινε το 1920. Τοζώο τούτο έχει την εμφάνιση διαβόλου: κεφάλικαλυμμένο με χοντρή προβιά και με δυό προεξέ-χοντα μάτια που απέχουν μεταξύ τους κάπου δώ-δεκα εκατοστά και που είναι πιό στρογγυλά καιπιό ογκώδη από τα μάτια της φάλαινας.

Στίς 2 Φεβρουαρίου 1925, το γαλλικό φορτηγό«Σαιν Φρανσουά - Ξαβιέ», πλησίαζε στα παράλιατης Αυστραλίας, στο λιμάνι Πόρτ Στέφενς ότανοι Κινέζοι ναύτες αρχίσανε να ουρλιάζουν: «Νά οδράκος» Έπί δέκα περίπου λεπτά το σπάνιο εκείνοζώο συνόδευσε το σκάφος, προς μεγάλη έκπληξητου πληρώματος. Ό αρχιμηχανικός ζωγράφισε τοναπροσδόκητο συνοδό, ένώ μια αναλυτική αναφοράκατατέθηκε στο Ωκεανογραφικό Ίνστιττούτο τηςΙνδοκίνας. Άπ' αυτήν μαθαίνουμε πώς το τέραςείχε κεφάλι καμήλας, στήν κορυφή ενός ευλύγι-στου λαιμού μήκους 2,50 περίπου. Το σώμα τουήταν χοντρό σαν κρασοβάρελο. Χωριζόταν σε πέντεδακτυλίους, και πάνω στον τέταρτο στεκόταν όρθιοένα πτερύγιο μήκους 1,50 μ. περίπου. Το χρώματου ήταν σχεδόν κίτρινο, το δέρμα του λείο καιτο πτερύγιο μαυριδερό κάπως.

Ένας στεγόσαυρος, κατάλοιπο του Δευτερογε-νοϋς Αιώνα, επισημάνθηκε το 1949, σε ένα έλοςκλεισμένο ανάμεσα σε δυό οροπέδια στα βουνάΣτέρεν της Νέας Γουινέας, από κάποιον φωτογράφοπου λεγότανε Μίλερ. Ό άνθρωπος αυτός δεν είχειδέα Παλαιοντολογίας, και συνεπώς όταν το περιέ-γραψε αποκλείεται να επηρεάστηκε από αναγνώ-σεις βιβλίων.

Σειρήνες και δελφίνια

το μοναδικό μέλος του σώματος τελειώνει σε ουρά.Στό Κολλέγιο της Γαλλίας, ο καθηγητής Ε. Βόλφ

ακτινοβόλησε ορισμένες εμβρυακές ζώνες στο αυγότης κότας, και προκάλεσε κάτι τέτοιες παραμορφώ-σεις. Δεν αποκλείεται τα ξαδέρφια μας τα δελφίνια,με την αναμφισβήτητη νόηση τους, να άνήκουνε σεκάποια ανθρώπινη φυλή που να μεταμορφώθηκε κά-τω από την ολέθρια επίδραση μιας ατομικής ακτινο-βολίας φυσικής ή τεχνητής.

Οί σειρήνες και οι θαλάσσιοι άντρες κέντριζανανέκαθεν το ενδιαφέρον του πλήθους, τόσο ώστε καισήμερα ακόμα στα λαϊκά πανηγύρια βλέπουμε απο-μιμήσεις παρόμοιων θρυλικών όντων εκτεθειμένεςμέσα σε παράγκες. Τά κάλπικα τούτα τέρατα είναιφτιαγμένα από δέρματα γιγαντιαίων σαλαχιών καιέχουνε κεφάλι πιθήκου...

Περιγραφές σειρήνων υπάρχουν από την πιό βα-θιά αρχαιότητα. Ό Όβίδιος λέει πώς ήσαν μισές γυ-ναίκες, μισές πουλιά και πώς οι φτερούγες τους άπο-τελιόνταν από μαλαματένιο πανί. Ετυμολογικά, ήλέξη «σειρήνα» παράγεται από τή λέξη «σειρήν»(γόησσα). Τά μελωδικά τραγούδια των Σειρήνων ανά-γκασαν τον Οδυσσέα να βουλώσει τ' αφτιά των ναυ-τών του, ένώ ο ίδιος διέταξε να τον δέσουν στο κα-τάρτι, επειδή οι υπάρξεις αυτές ξεπλάνευαν τους άν-τρες και τους τρώγαν.

Ό Ιησουίτης πάτερ Κιρσέρ, εφευρέτης του «πα-νοράματος» και ένα από τα λαμπρότερα πνεύματα του17ου αιώνα, μελέτησε επισταμένα το θέμα των Σει-ρήνων. Τά σχετικά κείμενα που μας άφησε έχουνμέγιστο έναδαφέρον, γιατί ο επιστήμονας αυτός γρά-φει «... το ψάρι-γυναίκα της Βραζιλίας ονομάστηκεέτσι από τους Ισπανούς, επειδή έχει κεφάλι γυναί-κας και σώμα ψαριού». Και αλλού: «Αυτό το ψάρ-γυναίκα αποκαλείται από τους ξένους Ντουγιόν».

Το Ντουγιόν είναι στήν πραγματικότητα το «ντουγ-κόνγκ» που, όπως και ή φώκια, ανήκει στήν οικο-γένεια των σειρηνοειδών. Αυτά τα θαλάσσια μαστο-φόρα, που γίνανε σπανιότατα, έχουνε ογκώδες κρα-νίο, πρόσωπο στρογγυλό και χοντρά βλέφαρα. Τάαρσενικά είναι δασύτριχα, ένώ τα θηλυκά καμαρώ-νουν για τα πλούσια στήθη τους. Έχουν ουρά ορι-ζόντια και όχι κάθετη όπως τα άλλα ψάρια.

Ο μεταμορφωμένος άνθρωπος της Μπέλ-Ίλ

Ή συμμελία και σειρηνομελία είναι παραμορφω-τικές καταστάσεις του ανθρωπίνου σώματος, σπά-νιες ευτυχώς, μά που οι γιατροί τις γνωρίζουνε καλά.Στήν πρώτη, το κάτω μέρος του σώματος καταλή-γει σε έναν μόνο μηρό, οι κνήμες και τα πόδια συγ-χωνεύονται, οι φτέρνες είναι μπροστά. Στή δεύτερη

Τά ίερά κείμενα, ακριβώς όπως οι πανάρχαιες πα-ραδόσεις μας πληροφορούν πώς ένας ολόκληρος κό-σμος που γεννήθηκε άπ' το νερό καταστράφηκε πάλιαπ' αυτό (Δεύτερη Επιστολή του Πέτρου, 3 /5, 6,7).

«Λέγουν όμως αυτά διότι, έξ αιτίας της θεληματι-κής τυφλώσεως τους διαφεύγει τούτο, ότι δηλαδή οιουρανοί υπήρχον πρό πολλού, εξ αρχής της δημι-ουργίας, καθώς και η γή, η οποία έγινε και υπάρχειδιά του παντοδυνάμου λόγου του Θεού, άφού από τονερό έβγήκε και εν μέσω των θαλασσών έστηρίχθη.Μέ το νερό δε και με τον παραστατικόν λόγον τουΘεού έγινεν ο κατακλυσμός και ή γή με τους κατοί-κους της κατεστράφη πλημμυρισθείσα από τα νερά.Οί δε σημερινοί ουρανοί και ή γή διά του αύτού προ-στατευτικού λόγου του Θεού είναι αποταμιευμένοικαι φυλαγμένοι διά το πυρ, και διατηρούνται διάτην ήμέραν της κρίσεως, ή οποία θα είναι και ήμερακαταστροφής των ασεβών».

Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι κάποια αν-θρώπινη φυλή υδρόβια ή αμφίβια κατοικούσε παλιά

35

τα βάθη των ωκεανών, ένώ ταυτόχρονα κατασκεύαζεπάνω σε ορισμένα νησιά, ανύπαρκτα σήμερα, κτί-σματα στέρεα και πολύ σημαντικά. Ελάχιστα πρά-γματα γνωρίζουμε ακόμα για τις ένάλιες αβύσσους,και είμαστε βέβαιοι ότι μια συστηματική εξερεύνη-ση της πέμπτης ηπείρου θά μας παρουσίαζε πολλέςεκπλήξεις. Ό άνθρωπος, όπως τον βλέπουμε σήμερα,προήλθε από μια μακρόχρονη εξέλιξη, που άρχισενα συντελείται στην καρδιά των ωκεανών.

Άν δώσουμε σε έναν άνθρωπο μεγάλη ποσότηταινσουλίνης, θά του δημιουργήσουμε υπογλυκαιμία,με αποτέλεσμα να εξαλειφθεί το ζάχαρο στο αίματου και να λιποθυμήσει αμέσως. Υπάρχουν επίσηςαιφνίδιες υπογλυκαιμίες που οφείλονται σε ορισμέ-νες διαταραχές του μεταβολισμού. Γιά να συνέλθει τολιποθυμισμένο άτομο, χρειάζεται να μεταβιβάσουμεστο αίμα του μια κανονική δόση γλυκόζης. Ό ασθε-νής τότε σπαρταράει σαν το ψάρι και επί μερικά δευ-τερόλεπτα φαίνεται σαν να έχει επανέλθει σε μιαμορφή ζωής όμοια με έκείνην που του είχαν κληρο-δοτήσει οι μακρικοί του πρόγονοι: μπαίνουν σε κί-νηση τα χρωμοσώματα-μνήμες.

Τόν 17ον αιώνα, ο λόγιος δούκας του Ρέτς, πουείχε μάθει από τον Σαίντ-Άμάν και από τον Σεζαρέτην απέραντη γνώση και τή βαθιά σοφία του Περέςέγραψε στον τελευταίο για να τον πληροφορήσει πά-νω σε κάτι παράξενα γεγονότα που διαδραματίζοντανστο νησί του. Σέ μια μακροσκελέστατη επιστολή, μεχρονολογία 25 Μαρτίου 1636, που φυλάγεται στοΑίξ, στή βιβλιοθήκη Μεζάν, (άρ. 1209, σελ. 99 59)ο δούκας του περιγράφει λεπτομερώς την εμφάνισηστήΜπέλ-Ιλ ενός θαλάσσιου ανθρώπου. Άς τον αφή-σουμε όμως να μιλήσει ο ίδιος :

«Μιά μέρα, ο κοινοτάρχης του Σωζόν ειδοποιή-θηκε από κάτι ψαράδες του νησιού ότι στή θάλασσα,στον κάβο Πουλαίν που βρίσκεται βορειοδυτικά,παρουσιάστηκε ένας «θαλάσσιος άνδρας» όπως τονείπανε. Αυτός, που τριάντα ολόκληρα χρόνια κυβερ-νούσε καράβια και είχε φάει τή θάλασσα με το κου-τάλι, γέλασε σαν τους άκουσε και διέταξε να πληρο-φορήσουν τους κάτοικους της δικής του κοινότηταςμά και των άλλων κοινοτήτων ότι, αν το ψάρι εκείνοπαρουσιαστεί πάλι, να κάνουνε τ' αδύνατα δυνατάγια να το πιάσουν στα δίχτυα τους, κι όποιος λοιπόντο τσακώσει θά πάρει σίγουρα απ' τον αφέντη τόσαλεφτά που θά 'χει να περάσει όλη του τή ζωή, περισ-σότερα δηλαδή απ' όσο αξίζουνε ή ψαρόβαρκα καιτα δίχτυα του.

Δεν πέρασαν δυό μέρες από τότε που άνακαινώθηκετο μήνυμα, και ο κοινοτάρχης ειδοποιήθηκε πώς οθαλάσσιος άντρας βρισκόταν πάνω σ' έναν βράχο,σ' ενα άραξοβόλι που λέγεται Άρμπόν, στα δυτικάπαράλια, μά πώς ήταν αδύνατο να τον ζυγώσουνε μεψαρόβαρκα.

»Και τούτο γιατί όλες οι βάρκες εκείνη την ώραήσαν στο ψάρεμα και δεν υπήρχε μήτε μια στο λιμάνιτης Σωζόν. Τότε ο κοινοτάρχης αποφάσισε να πάειμε τα πόδια γιαλό-γιαλό, για να τον δει τουλάχιστον,και πήγε πράγματι, κι ενα σωρό κάτοικοι τον ακο-λούθησαν.

»Ό θαλάσσιος άντρας ήταν κείνη τή στιγμή πάνωστο βράχο, στή λιακάδα, και φαινόταν σαν καθισμέ-νος. Επειδή οι περίεργοι στέκονταν σε μεγάλο ύψοςπάνω άπ' την ακρογιαλιά, δεν μπόρεσαν να διακρί-νουν το κομμάτι του κορμιού που βρισκόταν μέσαστο νερό. Eίδαν όμως εκείνο που βρισκόταν άπ'

έξω, την κοιλιά, τον αφαλό, το στέρνο, το κεφάλι,τα μπράτσα και τα χέρια, όλα πολύ κανονικά, εκτόςάπ' τα χέρια του που ήσαν υπερβολικά μεγάλα καιάσπρα από μέσα, ένώ τα μπράτσα του ήσαν κάπωςκοντά. Το σώμα του ήταν χοντρό σαν κρασοβάρελο,και τα υπόλοιπα μέλη του ανάλογα.

»Τά μαλλιά του φτάναν ίσαμε τους ώμους του καιήταν λιπαρά και ξασπρισμένα. Όμοια και τα γένειατου, που φτάνανε ίσαμε το στομάχι του. Τά μάτια τουπολύ μεγάλα και ψυχρά. Ή επιδερμίδα του ούτε ά-σπρη, ούτε μελαψή, μά φαινόταν πολύ τραχιά. Δενκατάφεραν ωστόσο να σιγουρευτούν αν οι γοφοί του,οι γάμπες του και τα πόδια του ήσαν ανθρώπινα ήσχημάτιζαν ουρά ψαριού, μόλο που μερικοί βεβαιώ-νουν το δεύτερο.

»Είδαν όμως καθαρά πώς το μεσοκνήμιο φαινότανχοντρό περισσότερο από ένα πόδι, και πώς ή πλάτητου, το πάνω μέρος των χεριών του και τα μπράτσατου είχαν χρώμα γκριζωπό, χωρίς λέπια.

»Τήν άλλη μέρα, ο καπετάνιος Λέλ, που ήταν συ-νάμα και κοινοτάρχης της Σωζόν, αρμάτωσε όλεςτις ψαροπούλες, μπήκε ο ίδιος επικεφαλής, και πήγεμε τούτο το τσούρμο να πιάσουν με τα δίχτυα τονθαλάσσιο άντρα. Αυτός τους άφησε να πλησιάσουνόσο θέλαν κι έδειχνε μάλιστα σά να χαιρόταν πουέβλεπε τους άντρες και τις γυναίκες, προπαντός ό-σους φορούσαν χρωματιστά ρούχα. Γιατί μερικές φο-ρές χτύπησε τα χέρια του τόνα πάνω στ' άλλο, κι έκα-νε κάτι σά σφύριγμα που έμοιαζε με γέλιο.

»Οί ψαράδες λοιπόν τον τύλιξαν με τα δίχτυα τους,αλλά καθώς πήγαν να τον πιάσουν για να τον φορ-τώσουν σε μια ψαρόβαρκα, αυτός τα ξέσκισε χωρίςκαμιά δυσκολία, βούτηξε στή θάλασσα και απομα-κρύνθηκε. Μιά βάρκα τον κυνήγησε και κάποιος τουπέταξε καμάκι, οπότε εκείνος άπλωσε το ενα του χέριστην κουπαστή και αναποδογύρισε με μιας το σκά-φος. Ευτυχώς το πλήρωμα σώθηκε, μά οι άλλοι τρο-μοκρατήθηκαν τόσο που όσα και να τους έλεγε ο κα-πετάνιος δεν κατάφερε να τους πείσει να επιστρέ-ψουν.

»Ξαναφανερώθηκε μετά, πολλές, φορές επί 15 με 20μέρες, άλλα τόσο ανοιχτά, στο πέλαγος ή σε σημείατόσο απρόσιτα ώστε κανείς δεν μπορούσε να τοντουφεκίσει. Τελικά, μια μέρα ξεθαρρεύτηκε, πλη-σίασε και στάθηκε σ' έναν κάβο που λέγεται ΠαλιόςΠύργος. Ό καπετάνιος ειδοποιήθηκε πάλι, σούρ-θηκε κοντά του όσο αθόρυβα μπορούσε και τουέριξε ένα σμπάρο. Εκείνος, θές πληγώθηκε, θές όχι,βούτηξε παρευθύς στή θάλασσα και δεν ξαναφάνηκεπιά από τότε.

»Τήν ίδια εποχή που γίνονταν αυτά στή Μπέλ-Ίλ,μέρα μεσημέρι, είδαν έναν παρόμοιο άντρα, μόνοπου τούτος δεν είχε διόλου γενιάδα, παρά μακριάμαλλιά, και πώς αντί για γάμπες είχε δυό ψαροου-ρές σαν του σολομού. Καθόταν πάνω σ' έναν βράχοπου λέγεται Μπενιγκέ και που βρίσκεται ανάμεσαστο βράχο Τενιύλ και το ακρωτήρι του νησιούΟύάτ, προς τα δυτικά...».

Οί θαλάσσιοι άντρες εξοντώνονται

Τόν 16ο αιώνα, ένας Άγγλος πλοίαρχος, που γύ-ριζε από ψάρεμα φάλαινας στή Γροιλανδία, ανέφερεότι το πλήρωμα του σκότωσε πολλούς θαλάσσιουςάντρες με τριχωτό δέρμα, που βουτούσαν και ξανά-βγαιναν γύρω στο καράβι, χρησιμοποιώντας κάτι

36

συσκευές σκεπασμένες με προβιές. Οί ναύτες πιάσανέναν απ' αυτούς, τον βάλαν μέσα σ' ένα είδος βάρκαςφτιαγμένης με τομάρι θαλάσσιου σκύλου και τον

αιχμαλώτισαν, αλλά τον είδαν σε λίγο να πεθαίνειαπό βαθιά μελαγχολία. Λέγαν λοιπόν μετά πώς ο θα-

λάσσιος εκείνος άντρας είχε γάμπες σαν τις δικέςτους. Στήν πραγματικότητα, τα τέρατα αυτά, αυτοίοι θαλάσσιοι άντρες ήταν Εσκιμώοι καλυμμένοι μετομάρια αρκούδας και φώκιας.

Ό πλοίαρχος Λίλ, επειδή δε μπόρεσε να συλλάβειτον θαλάσσιο άντρα, στο ακρωτήριο Βιέ Σατώ, επι-χείρησε να τον σκοτώσει με πυροβόλο όπλο, χωρίςνα κάνει καμιά βαθύτερη σκέψη. Έναν αιώνα πριναπ' αυτόν, οι Άγγλοι ναύτες δολοφόνησαν τους Έ-σκιμώους που βγήκαν να τους υποδεχτούν. Εμείςάραγε τί θά κάναμε σήμερα αν αντικρίζαμε παρόμοιαόντα που να προβάλλουν ξαφνικά απ' τή θάλασσανα πηγαίνουν ν' αναπαυτούν στις άκρογιαλές μας ;Χωρίς αμφιβολία, το ίδιο θά κάναμε—αλίμονο.

Θαλάσσιοι θεοί και θαλάσσιοι άνθρωποι

Ό ιστορικός Βηρωσός1, αναφέρει πως οι Σουμέ-ριοι τιμούσαν ένθερμα έναν ημίθεο που τή νύχταέμενε στο πέλαγος, σε μια κάποια απόσταση απ' τηνακτή, και τή μέρα έβγαινε στή στεριά. ΛεγότανεΌάννης, και ή λατρεία του διατηρήθηκε επί αίω-νες. Έξ άλλου, αρχαιολογικά ευρήματα διάσπαρταπαντού σχεδόν στή Δύση και στήν Ανατολή μας δη-μιουργούν την πεποίθηση πώς, πριν από χιλιάδεςχρόνια, οι θαλάσσιοι άνθρωποι λατρεύονταν όπωςακριβώς οι θεοί.

Στή Βρετάννη, υπάρχουν αρχαία μονολιθικά συγ-κροτήματα γνωστά με την ονομασία «ιππείς καιοφιοειδή». Παριστάνουν κατά κανόνα έναν ιππέαπου καλπάζει καβάλα στο άλογο του και που βοηθιέ-ται ή ενθαρρύνεται από ένα τέρας. Ή πρώτη ομάδαανακαλύφθηκε το 1855, στο Φινιστέρ, στο χωριόΓκελέν-αν-Μπριέκ. Σήμερα φυλάγεται στο Μου-σείο τής Νομαρχίας. Το σύμπλεγμα τούτο, ύψουςδύο περίπου μέτρων, εικονίζει έναν έφιππο άντρα μετον κορμό στητό και με τους μηρούς να καταλήγουνεσε ο ύ ρ ά φ ι δ ι ο ύ . Το άλογο στέκει στα πισινάτου πόδια, μά είναι ακρωτηριασμένο, χωρίς κεφάλι,χωρίς πόδια, και χωρίς ουρά.

Ένα άλλο σύμπλεγμα από «ιππέα και όφιοειδές»βρέθηκε το ίδιο έτος σε μικρή απόσταση άπ' το πα-λιό άββαεΐο του Κερλό, και μεταφέρθηκε κατόπινστη μεσαιωνική έπαυλη Κεραβάλ-αν-Πλομελέν.Είναι άθικτο και φιλοτεχνημένο σε τοπικό γρανίτη.Ό ιππέας φορεί έναν μανδύα που κυματίζει και πουσκεπάζει τους μηρούς του. Το τρίτο σύμπλεγμα τηςΒρετάννης προέρχεται από τον περίβολο του παρεκ-κλησίου Σαιν Ματέ-αν-Πλουαρέ (Βόρειος Ακτή).Είναι κι αυτό ακρωτηριασμένο : το όφιοειδές τέραςδεν έχει κεφάλι. Το βάθρο, το άλογο και το όφιοειδέςείναι σκαλισμένα σε μονοκόμματη πέτρα. Εδώ το

Στό σύγραμμά του «Τά κατηραμένα βιβλία» (εκδόσειςΓ ΑΙ LU). Ό Ζάκ Μπερζιέ παρατηρεί: Στό σύνολο τουτο έργο του Βηρωσού μας βάζει σε σοβαρές σκέψεις. ΟΒηρωσός, βαβυλώνιος ιερέας, πρόσφυγας στήν Έλλάδα, μαςάφησε ένα κείμενο όπου περιγράφει τή συνάντηση του μεεξωγήινα όντα: πρόκειται για τους μυστηριώδεις Άπκαλλουςπου μοιάζανε με ψάρια, που ζούσαν μέσα σε σκάφανδρακαι που μεταδώσανε στους ανθρώπους τις πρώτες επιστημο-νικές γνώσεις,

Θαλάσσια τέρατα, φίδια και δράκοντες, ζώα της άββύσσουπου έρχονται στήν επιφάνεια για να σκορπίσουν τον τρόμοκαι την καταστροφή. Η επιστήμη θά ανακαλύψει κάποτε ανόλα αυτά τα πλάσματα του μύθου έχουν κάποια υπόστασηπραγματική.

τέρας μοιάζει με γυναίκα ξαπλωμένη πάνω στουςγοφούς της, που προεκτείνονται σχηματίζοντας φί-δοουρές. Το άλογο είναι βαρύ και ογκώδες, όπωςεκείνα του Γκελέν και του Κερλό. Όλες αυτές οι πε-ρίεργες εικονογραφικές παραστάσεις επιβεβαιώνουντην ύπαρξη κάποιας λατρείας, που το τελετουργικότης παραμένει για μας άγνωστο.

Μέσα σε μια θριαμβευτική αποθέωση, το «τέρας»υποβαστάζει το άλογο, το κατ' εξοχήν ηλιακό σύμ-βολο. Οί ακρωτηριασμοί που τα ευρήματα τούτα έ-χουν υποστεί προέρχονται ασφαλώς από ανθρώπους.Οί ειδωλολατρικές θρησκείες αντιστάθηκαν έπί πολύδιάστημα στή διείσδυση του Χριστιανισμού και έτσι,όταν πιά οι μαθητές του Ίησού επικράτησαν στήΒρετάννη, επιδόθηκαν με εικονοκλαστικό μένοςστήν καταστροφή των υλικών στοιχείων που εκφρά-ζανε την ειδωλολατρεία.

Ένα σύμπλεγμα όμοιο με κείνα που αναφέραμεπιό πάνω, υπάρχει στή Γερμανία, στή Στουτγάρδη.Έξ άλλου, με μεγάλη μας έκπληξη ανακαλύφθηκεμια παρόμοια σχεδόν συμβολική αναπαράσταση στουπέρθυρο μιας πύλης στή Λεωφόρο 16ης Σεπτεμ-βρίου, στήν Τάνδη, στις Παραθαλάσσιες Άλπεις.

Αλλά και οι Έτρούσκοι φαίνεται πώς γνώριζαναυτές τις μυστηριώδεις θαλάσσιες υπάρξεις και τιςαναπαραστήσανε σε αγγεία και σε ανάγλυφα. Το σχέ-διο τούτο κοσμεί έναν αμφορέα που φυλάγεται στήΡώμη, στο Εθνικό Μουσείο της Βίλα Τζούλια. Οεικονιζόμενος θά μπορούσε αξιόλογα να είναι ξάδελ-φος του θαλάσσιου ανθρώπου της Μπέ-Ίλ.

Γκυ Ταράντ

37

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΑΦΡΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥΣ

Solas Boncompagni

Ημυθική ήπειρος, ή Αφρι-κή, φυλάει σημαντικούς θη-σαυρούς κρυμμένους μέχρι

τώρα και ίσως να κρύβει ακόμα τομεγαλύτερο μυστικό για τον άν-θρωπο : το μυστικό της προέλευσηςτου. Φαίνεται ότι τώρα πια αυτό τομυστικό θά πρέπει να αναζητηθείστην Ανατολική Αφρική, εκεί όπουο ανθρωπολόγος Λήκυ ανακάλυψετο κρανίο ενός «Proconsul Africa-nus», ο οποίος χρονολογικά τοπο-θετείται στα είκοσι με τριάνταεκατομμύρια χρόνια (Εικ. 1). Έ-κείνος ο ανθρωπίδης δεν μπορούσεπαρά να είναι κάτι παραπάνω απόένα μέτρο. Αύτη ή ανθρωπολογικήανακάλυψη και ή επόμενη που οφεί-λεται στον καθηγητή Μπράιαν Πάτ-τερσον του Πανεπιστημίου του Χάρ-βαρντ και που πραγματοποιήθηκεκοντά στη λίμνη Ροδόλφο, έκαναντελευταία μερικούς μελετητές ναυποθέσουν ότι ο αδαμικός παράδει-σος βρισκόταν σ' αυτή την άγριαπεριοχή και να φανταστούν τουςπρωτόπλαστους άδαμίτες με σκούροδέρμα.

Οι κλειπεολόγοι, που δεν απο-κλείουν ότι στο παρελθόν υπήρξανσυναντήσεις ανάμεσα σε όντα προερ-χόμενα απ' το διάστημα (ανθρω-ποειδή) και γήινους, αναζητούν τιςλεγόμενες περιοχές προσγείωσης καιτις υποτιθέμενες περιοχές εξάπλω-σης, θεωρώντας ότι θά πρέπει νασυνέβηκαν πραγματικοί διαπλανη-τικοί αποικισμοί. Ένας άπ' αυτούςτους αποικισμούς θά πρέπει να έγινεπρος τις κοντινές ή και γειτονικέςφυλές, δημιουργώντας μια περιοχήεξάπλωσης με προοδευτικά μετα-ναστευτικά ρεύματα μεγάλης ιστο-ρικής σημασίας για τους πολιτισμούςπου ίσως να δημιουργήθηκαν άπ'αυτήν ακριβώς την κατάσταση.

Έ ν α απ' αυτά τα μεταναστευτικάρεύματα, το πρώτο που έγινε γνω-στό και από τα πιο ενδιαφέροντα.είναι το λεγόμενο αιθιοπικοσαχα-

1. Ο ανθρωπολόγος Λούις Λήκυ και τοκρανίο του HOMO HABILIS που ανακάλυ-ψε ο ίδιος στην ισημερινή Αφρική.

38

Ή αρχαία ιστορία πρέπει να ενημερωθεί: ο αιγυπτιακός καισουμεριακός πολιτισμός θά αφήσουν τή θέση τους σε μυστηριώ-δεις αρχαίους αφρικανικούς πολιτισμούς— Υποτιθέμενες περιο-χές προσγείωσης και συνάντησης ανθρωποειδών και γήινων—Οι"αδαμίτες" είχαν σκούρο δέρμα;—Τά πρώτα άφροασιατικά ρεύ-ματα. Εκπληρώνοντας την επιθυμία πολλών αναγνωστών μαςαρχίσαμε ήδη (τεύχος 10) μια μεγάλη κλειπεολογική μελέτηπλαισιωμένη από αυθεντικές φωτογραφίες. Μιά σοβαρή και τεκ-μηριωμένη με πλούσια βιβλιογραφία του Ιταλού συνεργάτη μας.

ριανό, που ονομάζεται έτσι διότιπροέρχεται ακριβώς από την αρχαίαγη των Αιθιόπων. Αυτό το ρεύμα,ξεκινώντας από μια μεγάλη περιοχήπου αντιστοιχεί με τή σημερινήπεριοχή των μεγάλων λιμνών τηςανατολικής Αφρικής και ακολου-θώντας τον μέχρι τότε άγνωστορουν του Λευκού Νείλου, ο οποίοςόπως και τώρα διέσχιζε τή γη τουΣουδάν, πιθανόν να κατευθύνθηκεπρος τή Θάλασσα της Σαχάρας,διότι ο Λευκός Νείλος, αφού δεχό-ταν τα νερά του Κυανού Νείλου, θάέπρεπε να χύνεται σ' αυτή την τερά-στια εσωτερική θάλασσα που κά-λυπτε πολλά χαμηλά εδάφη, ταοποία, τώρα, άποτελούν την έρημοτης Σαχάρας. Αυτή ή περιοχή θάπρέπει να ήταν ιδιαίτερα ελκυστικήτόσο για το εύκρατο κλίμα της όσοκαι για την πλούσια χλωρίδα καιπανίδα της.

Ένα άλλο μεταναστευτικό ρευμα,προερχόμενο επίσης άπ' την αρχαίαΑιθιοπία, θά πρέπει να κατευθύνθη-κε προς το νότιο τμήμα της αραβικήςχερσονήσου και θά συνέχισε πιοβόρεια δημιουργώντας μεγάλης ι-στορικής σημασίας αποικίες στιςμυθικές περιοχές της Μεσοποτα-μίας, του Ινδού και του Όφίρ, οιόποιες όταν κάλυψαν την ινδικήχερσόνησο και τή νήσο Κευλάνηθά αποτέλεσαν, σύμφωνα με τουςκλειπεολόγους, μιαν άλλη πιθανήμεγάλη περιοχή προσγείωσης καιεξάπλωσης.

Μιά τρίτη μετανάστευση, λιγό-τερο σημαντική, θά πρέπει να κα-τευθύνθηκε, τέλος, προς τή νότιαΑφρική.

Ας εξετάσουμε τώρα τί στοιχείαθά μπορούσαν να υποστηρίξουν όσααναφέραμε μέχρι εδώ. Ας ξεκι-νήσουμε άπ' την Αιθιοπία.

Οι αρχαίοι θεωρούσαν αυτή τηχώρα «γη των θαυμάτων, των τε-ράτων, των απίστευτων γεγονότων,μια χώρα απομακρυσμένη, απομονω-μένη και μυθική, κατοικημένη απόόντα χωρίς κεφάλι ή με παράξενακεφάλια ζώων, από σάτυρους, ετε-ρογενή κτήνη, ονοκενταύρους μεσώμα όνου και κεφάλι ανθρώπου(ας θυμηθούμε την προέλευση τουμύθου των κενταύρων και των τερα-τωδών γυιών των γιγάντων, που εμ-φανίζονται σ' όλες τις λογοτεχνίεςτων αρχαιότερων πολιτισμών τηςΜέσης Ανατολής), καμηλοπαρδά-λεις που, με το βλέμμα και την ανα-πνοή τους, σκότωναν τους ανθρώ-πους (ας σκεφτούμε το μύθο τωνδράκων της ανατολής)»(1).

Αναπαράσταση ιερής αιγυπτιακής αγε-λάδας. Ανάμεσα στά ψηλά κερατά τηςυπάρχει ένας δίσκος που θυμίζει τηνηλιακή λατρεία. Οι κλειπεολόγοι ταυτί-ζουν την ύπαρξη αυτών των συμβόλωνπου ζωγραφίζονται ακόμα και στα σώμα-τα των ζώων με την κοσμική προέλευσητων πρωτοτύπων που τα ενέπνευσαν καιπου αργότερα εξαπλώθηκαν στις διάφο-ρες ηπείρους

Ακόμα και σήμερα υπάρχει στηΡουάντα μια φυλή γιγάντων πουέχει ανάστημα πάνω από δύο μέτρακαι που ζει ανάμεσα στους μπαντούκαι κολακεύεται ότι έχει πανάρχαιηκαταγωγή. Αυτοί οι γίγαντες έχουνεπίσης ένα ζώο που έχει κέρατα πολύπιο μεγάλα και κυλινδρικά απ' τοφυσικό, και θυμίζει τα κέρατα πουαναπαριστάνονται στο κεφάλι τηςτης αιγύπτιας θεάς Ισιδας ή στοκεφάλι του βοός Ά π ι (Ει. 2, 3 και4). Πολλοί θρύλοι και παραδόσεις, ηίδια η θηριομορφική λατρεία, καθώςκαι η λατρεία των άστρων που συ-ναντάμε στους αρχαίους λαούς τηςΛιβύης, τους Αιγυπτίους, τους Ε-βραίους, τους Φοίνικες, τους Χιττί-τες, τους Πέρσες και άλλους λαούςτης Μεσοποταμίας, θα μπορούσαννα είχαν την καταγωγή τους στα«Βουνά της Σελήνης» αυτής τηςαρχαίας αφρικανικής γης, όπου λα-τρεύονταν οι διάφορες φάσεις τουδορυφόρου μας, οι διάφορες θέσειςτου ήλιου στον οποίο έδιναν διά-φορα επίθετα (ας θυμηθούμε τηλατρεία του ήλιου καθώς και μερι-κές επιτύμβιες στήλες της Μεσο-ποταμίας στις όποίες, στο πάνω

39

4. Η Ισις σε νεανική ηλικία παρουσιά-ζεται έχοντας στα κεφάλι δύο ψηλά κέ-ρατα αγελάδας και ανάμεσα τους τον η-λιακό δίσκο.

μέρος, συχνά αναπαριστάνονται δύοτρία άστρα με διάφορα σύμβολα —Είκ. 5).

Σίγουρα, κάποιο αρχέγονο ατα-βιστικό ένστικτο σπρώχνει τον Σο-λομώντα να συναντήσει τη Βασίλισ-σα του Σαβά, για να γεννηθεί, σύμ-φωνα με το θρύλο, εκείνος ο Με-νελίκ ο Α' που ίδρυσε την αυτοκρα-τορία του Άξουμ και που πήρεμαζί του απ' την Ιερουσαλήμ τηναγία κιβωτό και τους πίνακες τουΜωυσή, βάζοντας τα θεμέλια μιαςμακρόχρονης δυναστείας Σιμιτώνβασιλιάδων. Οι Έλληνες συγγρα-φείς θεωρούσαν τους Αιθίοπες σαντους πιο δίκαιους και τέλειους άν-θρώπους της γης, τους οποίους συμ-παθούσαν πάρα πολύ οι θεοί (μελίγα λόγια, μια φυλή εκλεκτών, σαντήν εβραϊκή). Ό ίδιος ο όρος«Αιθίοπες» σημαίνει «άνθρωποι μεκαμμένο πρόσωπο», πράγμα πουμας θυμίζει τους πρωτόπλαστους«αδαμικούς» με το σκούρο δέρμα,τους οποίους αναφέραμε παραπάνω.Οι Αιγύπτιοι άφησαν πολλά στοι-χεία για τις πολλαπλές επαφές τουςμε τους κατοίκους της Κουσού (Αι-θίοπες), μιας πόλης που αναφέρεταιστα ιερογλυφικά μνημεία, όπως εξ-άλλου οι εβραίοι προφήτες και ταάσσυριοβαβυλωνιακά έγγραφα ανα-φέρουν την Κούς (Αιθιοπία).

Πολύ πιο ενδιαφέρουσες πληρο-φορίες μπορούμε να βρούμε στις«Ιστορίες» του Ηρόδοτου. «Ο Καμ-βύσης συνέλαβε την ιδέα μιαςαποστολής ενάντια στους Μα-κρόβιους Αιθίοπες, που κατοικούνστή Λιβύη πέρα άπ' τή νότια θά-λασσα. . . Αποφάσισε να στείλειανιχνευτές με τή διαταγή να εξα-κριβώσουν αν είν' αλήθεια ότι υπάρ-χει σ' αυτό το λαό, όπως λένε, τοΤραπέζι του Ήλιου. Και ορίστε. ..τί πράγμα είναι. . . Υπάρχει σ' έναπροάστειο της πόλης ένα λιβάδιγεμάτο ψημένα κρέατα, άπ' όλωνειδών τα ζώα, όπου, τή νύχτα,κάθε πολίτης που κατέχει κάποιοαξίωμα κανονίζει να στείλουν τακρέατα και, την ήμερα, όποιος θέλειμπορεί να πάει να φάει».

Ηταν, στην πραγματικότητα, μιακυριολεκτικά αληθινή θυσία στή Σε-λήνη και τον Ήλιο και από τέτοιεςθυσίες ζώων ή ιστορία των αρχαίωνλαών της Μεσογείου είναι γεμάτη.«Κι αυτοί οι Αιθίοπες —λένε πώς—είναι οι πιο ψηλοί και πιό ωραίοιάπ' όλους τους ανθρώπους» προ-σθέτει ο Έλληνας ιστορικός, χωρίςνα παραλείψει να αναφέρει ότι ή«λατρεία των νεκρών τους μοιάζειπολύ με την αιγυπτιακή. Οί τάφοι

των Αιθιόπων, που λένε πώς είναιαπό κρύσταλλο (ίσως αλάτι ορυ-κτό) ετοιμάζονται ως έξης : άφούαποξηράνουν το πτώμα (διαδικασίαπου μοιάζει πολύ με τή μουμιοποίη-ση) το τυλίγουν ολόκληρο με γύψοκαι μετά το ζωγραφίζουν, προσπα-θώντας να μιμηθούν όσο καλύτεραγίνεται τα χαρακτηριστικά του νε-κρού» (ας θυμηθούμε τα εκμαγείαπου γινόντουσαν στα καπάκια πουσκέπαζαν τις αιγυπτιακές μούμιεςκαθώς και την πλούσια διακόσμησητων σαρκοφάγων — Είκ. 6). Τελι-κά, τον έκλειναν σε μια κούφια στή-λη από κρύσταλλο, τον οποίο βρί-σκουν άφθονο σε σπηλιές και πουδουλεύεται εύκολα. Και το πτώμα,από μέσα από τή διαφανή στήληι

3. Το ζώο που άναπαραστάνεται σ' αυτότο χρυσό κύπελλο του Καλάρ Ντάστ(Περσία), του 13ου αιώνα π.Χ., περίπου,παρουσιάζει στυλιζαρισμένες σβάστικεςσε διάφορα σημεία του σώματος του.

φαίνεται προς τα έξω : δεν έχεικαμιά άσχημη μυρωδιά, δεν πα-ρουσιάζει τίποτα το δυσάρεστο και,ή στήλη, όπως κι ο νεκρός, είναιορατή άπ' όλες τις μεριές. . . Έναχρόνο μετά, τή βγάζουν άπ' το σπί-τι και την τοποθετούν στα περίχω-ρα της πόλης»(2). Αργότερα, οιΑιγύπτιοι θα ονομάσουν αυτή τή«στήλη» που έχει μετατραπεί σεσαρκοφάγο, με διάφορα ονόματαδιότι, σαν «ηλιακή βάρκα», τή θεω-ρούσαν σαν ένα μέσο για να φτάνουνστή «Ντουάτ», δηλαδή, τή χώρατων νεκρών, το υπερπέραν. Και ή«ηλιακή βάρκα» τους άλλαζε όνομασύμφωνα με τή θέση που είχε στονουρανό (μεσκέτ, μαντέτ, σεκτέτ)και την περιγράφανε σαν «γυάλινηκαμπίνα». Ό κρυστάλλινος τάφοςλοιπόν είναι αυτό που αργότερα θάγινόταν ή αιγυπτιακή σαρκοφάγος:ή βάρκα για τή Ντουάτ. Αργότερα,οι Άραβες έδωσαν στον τάφο τοόνομα «μαστάμπα».

40

Έξ άλλου, ή παράδοση αναφέρεικαι κάποιον Μέμνονα, βασιλιά τωνΑιθιόπων της Ασίας, σύμφωνα μεμερικούς, η της Αφρικής σύμφωναμε άλλους, σε ανάμνηση του οποίουστήθηκε στη νεκρούπολη του Θηβώντο ένα από τα δύο κολοσσιαία αγάλ-ματα που υπάρχουν ίσαμε σήμερα.

Ό Άβας Μπρέιγ του Κολλέζ ντεΦρανς «είναι εντελώς σίγουρος ότι ήαφρικανική ήπειρος έπαιξε σημαντι-κό ρόλο στη δημιουργία του ανθρώ-πινου γένους και της ανθρώπινης συ-νείδησης» (3). Ό παλαιοντολόγοςκαθηγητής Άραμπούργκ βεβαίωνεήδη στα 1947: «οπωσδήποτε στηνΑφρική πρέπει πιά να στραφεί τοενδιαφέρον όσων προσπαθούν να λύ-τουν το πρόβλημα της προέλευσηςτου ανθρώπου». (4). Κι ακόμα : Τάαποτολέσματα των ανακαλύψεωνπροκάλεσαν μιαν υποχρεωτική καιριζική τροποποίηση των προηγούμε-νων θεωριών και έδωσαν στην Αφρι-κή μια θέση πρώτου μεγέθους όσονάφορα στην ιστορία της προέλευσηςτου ανθρώπου». Παλαιοντολόγοι, αρ-χαιολόγοι και κλειπεολόγοι ελπίζουννα βρουν μαζί με τα αρχαιότερα ίχνηανθρώπινης παρουσίας και κάτι και-νούριο πάνω στο μυστικό της προέ-λευσης μας, διότι δεν υπάρχει πιά αμ-φιβολία πώς «ή Αφρική υπήρξε ήπρώτη έδρα των Πριμάτων γενικάκαι λίκνο του ανθρωπίνου γένους ει-δικότερα. . . Το συμπέρασμα βγαί-νει άπ' το ότι, κέντρο εξέλιξης καιεξάπλωσης ερπετών στή Δευτερογε-νή Περίοδο, θηλαστικών στην Τριτο-γενή Περίοδο, θά υπήρξε και λίκνοτης ανθρωπότητας» (5). Και ορίστετέλος μια σαφής διαβεβαίωση της υ-πόθεσής μας για τα μεταναστευτικά

ρεύματα που ξεκίνησαν άπ' το, κέν-τρο της Αφρικής, μια διαβεβαίωσηπου μας δίνει ο νοτιοαφρικανικός κα-θηγητής Κ. Βαν Ριέτ Λέβε : «Σάνμελετητής της προϊστορίας βλέπωτον άνθρωπο να αναπτύσσεται αργά,αφού πρωτοδημιουργήθηκε, στο ο-μοιογενές κλίμα που υπήρχε εκείνητην εποχή στην Αφρική, ώσπου, με-τά από πολλές χιλιετίες και μεγάλαβάσανα και κακουχίες, φτάνει στηνΕυρώπη προς το Βορρά, στην Ασίαπρος την Ανατολή και το Ακρωτήριπρος τον Νότο. . . Προτείνω αυτήτή θεωρία χωρίς κανένα δισταγμό»(6). Αυτό υποστηρίχτηκε κι από τονΆβα Μπρέιγ όταν, σε μιαδιήγηση του, ανέφερε ότι ή Αφρική,φαίνεται όλο και πιο πιθανό πώς, όχιμόνο γνώρισε στάδια πρωτογόνωνπολιτισμών αντίστοιχων με τους ευ-ρωπαϊκούς και τους μικρασιατικούς,αλλά ίσως και να υπήρξε το λίκνοπολλών απ' αυτούς τους πολιτισμούςπου, με την εξάπλωση τους και ταπαρακλάδια τους έφτασαν στους κλα-σικούς πολιτισμούς του Βορρα»(7).

Είναι λοιπόν φανερό, πώς, αν καιόσα αναφέραμε μέχρι τώρα δεν είναιπαρά φρούτο μιας πρωτοπορειακήςιστορικής μελέτης σε αναζήτηση πιοαξιόπιστης μαρτυρίας, μπορούμεπάντως να συμπεράνουμε ότι δεν εί-ναι μακριά ο καιρός όπου ή ανθρώπι-νη ιστορία θά πρέπει να ενημερωθείστά σημεία που αναφέρονται στουςαρχαίους πολιτισμούς της Εγγύς Ά-νατολής και στο πρόβλημα της προ-έλευσης του ανθρώπου. Πριν άπ' τοναιγυπτιακό και σουμερικό πολιτισμόπου θεωρούνται αρχαιότεροι θά πρέ-πει να τοποθετηθούν οι πολιτισμοίτης Ανατολικής Αφρικής και του

6. Χρυσή σαρκοφάγος της μούμιας τουΤουτανκάμεν με πολύτιμους λίθους.

πανάρχαιου τεράστιου λεκανοπεδίουτης Σαχάρας.

Solas Boncompagni

1) «Μεγάλη Εκλαϊκευμένη Εγκυκλο-παίδεια SONZOGNO», Μιλάνο, Λήμμα :Αιθιοπία.

2) ΗΡΟΔΟΤΟΣ : «Ιστορίες», Βι-βλίο Γ' Κεφ. XX, XXIV

3) EUGENE GUERNIER : «Ήεισφορά της Αφρικής στην ανθρώπινη σκέ-ψη», σελ. 12, SANZONI, Φλωρεντία.

4) ARAMBOURG: «Βιολογικά Χρο-νικά», έτος 1947, Τ. 23, τεύχη 11,12.

5) ARAMBOURG : «Επιστημονι-κή Επιθεώρηση», Αριθ. 3289, τεύχος 2,LXXXVIII, σελ. 77-82, από 15-2-1948.

6) C. VAN RIET LOEWE: «Προϊ-στορία και Άνθρωπότητες» άπο την «Νο-τιοαφρικανική Επιστημονική Επιθεώρη-ση», Τ. 47, σελ. 3 από 11-8-1951, Γιο-χάνεσμπουργκ.

7) ABBE BREUIL : «ΦιλολογικάΝέα», 5-4-1951.

5 Στήλη με αναπαράσταση του τελευταίου βασιληά της Βα-βυλωνίας την ώρα που λατρεύει τα άστρα (Σελήνη, Α-φροδίτη, Ήλιος). Ή σεληνιακή θεότητα υπήρξε αντικεί-μενο λατρείας για πολύν καιρά μετά την πτώση της

Βαβυλώνας. Το φτερωτό σύμβολο θά χρησιμοποιηθεί αργό-τερα, λιγότερο στυλιζαρισμένο, από τους Άσσύριους,σαν αναπαράσταση του θεου τους Ασσούρ μ' ένα γυα-λιστερό κυκλικό φωτοστέφανο που κατεβαίνει. Οι Μαζ-δεϊστές τη χρησιμοποίησαν για ν' αντικαταστήσουν τοθεό τους Αχουρα-Μάζδα.

41

ΟΤΑΝ ΓΕΝΙΟΤΑΝ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΚΑΙ

Αν και του λείπουν στοιχεία και ντοκουμένταγι' αυτό, ο σύγχρονος άνθρωπος δε δυσκο-λεύεται να φανταστεί τα συναισθήματα του

πρωτόγονου ανθρώπου ο οποίος, από μια χούφτα λά-σπη, κατάφερε να φτιάξει, δια πρώτη φορά, ένα άξε-στο και ακατέργαστο σχήμα που, κατά κάποιον τρό-πο, θύμιζε ένα αντικείμενο άπ' το περιβάλλον του.Θα πρέπει να τον κατέλαβε ένα συναίσθημα δύναμηςκαι κυριαρχίας πάνω στα πράγματα. Αυτό το συναί-σθημα δεν τον εγκατέλειψε ποτέ πιά, άλλα μεγάλωνεπροοδευτικά, καθώς αυξάνονταν οι γνώσεις του καικυριαρχούσε, όχι πιά μόνο στο άμεσο περιβάλλον του,αλλά και στην ίδια τη φύση.

Καμιά διαφορά, λοιπόν, ανάμεσα στη συγκίνησητου πρωτόγονου που έσφιγγε στα δάχτυλα του μιαχούφτα λάσπη και στον έπιστήμανα που σκύβει πάνωστο μηχάνημα καταγραφής της πορείας ενός απελευ-θερωμένου ούδετερονίου. Αλλά, την ίδια ακριβώς στι-γμή, μαζί με το συναίσθημα αυξανόμενης κυριαρχίαςπάνω στο υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, γεννήθηκε ο προ-βληματισμός και ή έρευνα. Αν μια χούφτα λάσπημπορούσε να πάρει κάποιο σχήμα, ένας βώλος χώ-μα με νερό, θα μπορούσε να πάρει μορφές χρήσιμεςστή ζωή. Άν το χέρι μπορούσε να φτιάξει άργιλλο,ένα σκληρό αντικείμενο που θά χτυπιόταν πάνω σ' έναάλλο, θά μπορούσε να του τροποποιήσει το περίγραμ-μα, ώσπου να γίνει χρήσιμο για κάποια άπ' τις πρω-ταρχικές ανάγκες, τροφή, άμυνα, καταφύγιο.Ό φόβος της φύσης

Μέ την πρώτη εμπειρία, γεννιέται ή τεχνική και,σχεδόν αμέσως μετά, ο συλλογισμός, δηλαδή, ή αρχήτης επιστήμης. Σ' όλα αυτά, πρέπει να προσθέσουμετο φόβο των στοιχείων της φύσης, το φόβο των χαρα-κτηριστικών του αμέσου περιβάλλοντος, που μεταμορ-φώνονται σε θρησκευτικές ανάγκες και στή μυθο-ποίηση του άγνωστου και ανεξήγητου. Ολόκληρη ήφύση πέφτει στους ώμους του ανθρώπου : τα δάση, ταηφαίστεια, οι παγετώνες, τα μετεωρολολογικά φαι-νόμενα με βροντές, αστραπές και βροχές. Και τουςσεισμούς που ζωντανεύουν την ύλη, αυτήν που φαινο-νικά δεν κουνιόταν. Τίποτα δεν ευνοεί περισσότεροτη δημιουργία ενός αρχέγονου πανθεϊσμού και φετι-χισμού- μπρος στους οποίους ο άνθρωπος σκύβει το

42

ΜΥΘΟΣΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΤΗΣΑΛΧΗΜΕΙΑΣΜιά εξίσου έγκυρη έρευνα του συνεργάτη μαςDino Orlandi που ερευνώντας τις πηγές της ιστο-ρίας παρουσιάζει τα στοιχεία εκείνα που θά μάςβοηθήσουν να εκτιμήσουμε την προσφορά τηςαλχημείας. Η ταύτιση του ανθρώπου με τήμεταλλαγή των μετάλλων, τοποθέτησε την αλ-χημεία πέρα από τή λογική της ολικής έρευνας,εξυψώνοντας την πάνω άπ' το επίπεδο της εμ-πειρικής και προκαταρκτικής φάσης της σύγ-χρονης φυσικής και χημείας.

κεφάλι από την αδυναμία του να κυριαρχήσει πάνω σεδυνάμεις που ξεφεύγουν άπ' τον έλεγχο του και πουκαταλήγει να θεοποιήσει και να λατρέψει. Παραμένειόμως, σαν μόνιμος φορέας προόδου, ή ικανότητα του ναχρησιμοποιεί όλο και περισσότερο όσα του προσφέρειή φύση για να καλυτερέψει τις συνθήκες της ζωής του.

Μετά την εμπειρία της κατεργασίας του λίθου, πουγίνεται όλο και καλύτερος, όλο και πιο χρήσιμος γιατις καθημερινές ανάγκες, ο πρωτόγονος άνθρωπος βρί-σκει άλλα σώματα, που αντιδρούν διαφορετικά στήδιαδικασία της κατεργασίας και που εκτιμάει περισσό-τερο άπ' τις πέτρες. Είναι τα μέταλλα, που βρίσκονταιστην επιφάνεια της γης, άπ' τα πιο ευγενή ώς τα πιόευτελή που παρουσιάζει ή φύση, λιωμένα και ενωμέναάπ' τις μεγάλες πυρκαγιές, τεκμήρια αδιάσειστα τωνκεραυνών και της πυρακτωμένης λάβας που ξεχύνεταιάπ' τα αναρίθμητα ηφαίστεια. Χαλκός, ψευδάργυροςκαι άλλα, σα μίγματα συμπτωματικά, δημιουργημέ-να από μόνα τους, μέχρι που ή παρατήρηση και οσυλλογισμός που έχουν πιά αναπτυχθεί μετά τις πρώ-τες συμπτωματικές εμπειρίες, προσπαθούν να δημιουρ-γήσουν τεχνητά τις φυσικές συνθήκες κάτω απ' τιςοποίες παρατηρήθηκε το φαινόμενο. Γεννιούνται οιπρώτοι κλίβανοι, τα πρώτα χυτήρια.Oι ουράνιες πέτρες

Ό τελευταίος παγετώνας τέλειωσε προ ολίγου,σιγά σιγά ή ανθρώπινη κοινωνία έξελίσσεται προςνέους τρόπους ζωής και οικονομίας. Οι τρωγλοδύτεςανοίγουν το δρόμο στους παραθαλάσσιους, στους πα-ραλίμνιους, στους νομάδες. Είναι οι ιδανικές συνθήκεςγια συγκεντρώσεις, για κοινοποιήσεις έμπειριών. Μα-ζί με τα ορυκτά που προσφέρει ή γη, προστίθενται κιάλλα άπ' τον ουρανό, με τις πτώσεις των μετε-ωριτών, που ήταν αναρίθμητες στην περίοδοτων μετεωρολογικών αναταραχών τις όποιες θα πρέ-πει να προκάλεσε ή παρέκκλιση του γήινου άξονα και

οι όποιες συνεχίστηκαν σε πιό πρόσφατες εποχές (ήτελευταία θα πρέπει να συνέβει εδώ και 7 με 9.000χρόνια). Αυτές οι μυστηριώδεις ουράνιες πέτρες, πουπεριέχουν μάλιστα και σιδηρούχα μεταλλεύματα πε-ρισσότερο ή λιγότερο καθαρά, όχι μόνο αποτελούν τηναρχέγονη σιδηρουργία (είναι αξιοσημείωτο ότι σταλατινικά ή ρίζα «sider» σημαίνει αστρικός και μ'αυτή την ετυμολογία χρησιμοποιείται σ' όλες τιςλατινογενείς γλώσσες) αλλά και δικαιολογούν τον ιερόχαρακτήρα που δόθηκε αμέσως στην κατεργασία τουσιδήρου. Μέ βάση αυτόν τον ιερό χαρακτήρα, όλατα μέταλλα ενώνονται μέσα σε μια γενική θεωρία πουτοποθετεί αυτόν που τα κατεργάζεται σ' ένα επίπεδοδιαφορετικό από τους άλλους ανθρώπους. Δημιουρ-γείται ένας από τους πρώτους κλειστούς κύκλουςειδικευμένων τεχνικών, στους οποίους δίνεται, σχεδόνασυναίσθητα, ιερός χαρακτήρας. Ιερά είναι τα εργα-λεία κατεργασίας των μετάλλων και ιερή ή οικοδόμησητων εργαστηρίων και ή κατασκευή των κλιβάνων, τωνοποίων το μυστικό μεταδίνεται από γενιά σε γενιά,από πατέρα σε γιό. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια απότις πρώτες μυητικές εταιρίες που, στη διαμόρφωσητης, παρουσιάζει πρώτα τεχνικά χαρακτήρα και μετάτελετουργικό. Σύμφωνα με τον Έλιάντ μεταξύ τηςέκτης και της πέμπτης χιλιετίας π.Χ., ταυτόχρονα μετη νεολιθική εποχή, αναπτύσσεται ή περίοδος της κα-τεργασίας του χαλκού με σφυρηλάτηση και λείανση,δηλαδή, με τις μεθόδους κατεργασίες του λίθου καιτων οστών. Χρειάζεται να φτάσουμε στα 4.000—3.500π.Χ. (περίοδοι Άλ Ούμπέιντ και Ούρούκ) για να βρου-με θερμική κατεργασία του μετάλλου, πρώτα με απλήθέρμανση και μετά με τήξη. Αυτές οι παρατηρήσειςμας βάζουν σε σκέψεις αν λάβουμε υπόψη μας το ση-μαντικό χρονικό διάστημα των 2.000 ετών και άνω,που μεσολαβεί άπ' την αρχή της χρησιμοποίησης τουχαλκού μέχρι τη φάση της τεχνικής κατεργασίας του.Οί αμέτρητες παρατηρήσεις που θά μπόρεσε να κάνεισ' αυτή την περίοδο ο πρωτόγονος άνθρωπος σχετικάμε τή συμπεριφορά του χαλκού όταν βρίσκεται κοντάσε πηγές θερμότητας που, όπως είπαμε προηγουμέ-νως, μπορούσαν να είναι μεγάλες πυρές κατασκηνώ-σεων που άναβαν τις νύχτες για να προστατευτούνάπ' τα ζώα. ή χείμαρροι λάβας που κατέβαιναν άπ'τα πολυάριθμα ήφαίστεια που υπάρχουν σ' όλα τα

Το ελάφι και ο μονόκερως, σύμβολα του πνεύμα-τος και της ψυχής της πρωταρχικής ύλης μέσα στο"ερμητικό δάσος".

σημεία της γης, αντιπροσωπεύουν ένα από τα πιόαδιάσειστα αποδεικτικά στοιχεία της ικανότητος τηςανθρώπινης σκέψης παρόλα τα εμπόδια και τις δυ-σκολίες που παρουσίαζαν οι προλήψεις και οι δεισι-δαιμονίες σ' ένα τομέα σαν κι αυτόν, της καθαρής τε-χνικής έρευνας. Το ίδιο φαινόμενο παρουσιάζεται καιμε την ανακάλυψη του σιδήρου, με τη διαφορά ότι οιπηγές της προέλευσης του (μετεωρικές και γήινες)υπογραμμίζουν το θρησκευτικό χαρακτήρα που έχουνοι διάφορες φάσεις της χρησιμοποίησης του. Προτούαρχίσουν να άναζητούν το σίδηρο σκάβοντας τή γη, ήαπλή αναζήτηση του στην επιφάνεια κάνει τους εργά-τες να μετακινούνται από ένα σημείο σε άλλο. Είναιή πιό παράξενη μορφή νομαδισμού που, με τή μετα-κίνηση άπ' το 'να μέρος στ' άλλο, φέρνει σ' επαφήδιάφορους λαούς που έχουν για κοινό παρονομαστήτον εκπολιτισμό και την πρόοδο με τον κοινό στόχονα βελτιώσουν την οικονομία και τις συνθήκες τηςζωής τους, αλλά συγχρόνως και να μεταλαμπαδεύ-σουν τελετουργικά και δοξασίες σε όλο και περισσό-τερους ανθρώπους. Οί νομάδες σιδηρουργοί που έφτα-ναν σε περιοχές πλούσιες σε μεταλλεύματα, χρειάστη-καν υποχρεωτικά να προσλάβουν συμπληρωματικάεργατικά χέρια από την ίδια την περιοχή. Είναι εύκο-λο να καταλάβουμε πώς οι καινούριοι αυτοί εργάτες,μόλις μάθαιναν τα μυστικά της τέχνης, τα σφετερι-ζόντουσαν πολύ γρήγορα, αυξάνοντας έτσι τον αριθμότων οπαδών της μυητικής εταιρίας στην κατεργασίατων μετάλλων, ή δημιουργώντας παρακλάδια που σή-μερα θά μπορούσαν να όνομαστούν νέες σχολές. Μέαυτό τον τρόπο γεννιούνται οι βασικές αρχές της αλ-χημείας. Δεν υπάρχει ακόμα αύτη ή ονομασία, ούτεείναι γνωστός ο φιλοσοφικός της στόχος από θεωρη-τικής πλευράς, αλλά ή βασική διαδικασία μετατροπήςακατέργαστης ουσίας σε χρήσιμη ύλη με τελετουργίεςθρησκευτικού χαρακτήρα είναι φανερή.Ή μαγεία των μετάλλων

Οί μυθολογίες, οι τελετουργίες, οι διαδικασίες καιοι μυστικές συνεδρίες με θέμα την κατεργασία, είναιαναμφίβολα οι πρώτες άλχημιστικές παραδόσεις. Σί-γουρα, τα ορυκτά μετεωρικής προέλευσης θά έδωσαν—λόγω της φύσης και της καταγωγής τους—τις πρώ-τες βάσεις για να σκεφτεί ο άνθρωπος ότι ή ύλη έχειμία και μοναδική πηγή και ότι υπάρχει πιθανότηταεπιστροφής σ' αυτήν. Αυτή ή σκέψη υπήρξε ο οδηγόςγια να γραφτεί ολόκληρο το τεχνομυστηριοφιλοσοφι-κό έργο που, αργότερα, έγινε γνωστό με το όνομα αλ-χημεία.

Τά τελετουργικά και οι μυστικές ιερουργίες τηςκατεργασίας των μετάλλων αυξήθηκαν τόσο πολύ,ώστε μερικοί από τους εργάτες αύτης της πρώτης βιο-τεχνίας των ανθρώπων ένιωσαν την ανάγκη να εμβα-θύνουν περισσότερο στην έννοια του τελετουργικού καιστους φιλοσοφικούς συλλογισμούς που περιείχε, φτά-νοντας έτσι στο σημείο να αποχωριστούν σχεδόν ολο-κληρωτικά από τους πρακτικούς ή χειρωνακτικούς αλ-χημιστές και να δημιουργήσουν έναν πυρήνα που αν-τιστοιχεί περίπου με μία πρώτη ομάδα επιστημόνων.Αυτοί έχουν διαφορετικά ονόματα ανάλογα με τουςλαούς, άλλα όποιαδόποτε κι αν είν' αυτά, έχουν γιακοινό παρονομαστή τον όρο «γνώση», δηλαδή, «μά-γοι». Μέ τις εργασίες αυτών των πρώτων ερευνητών,τα μέταλλα παίρνουν διάφορες έννοιες και αξίες οιόποιες, αργότερα, στην ιστορική περίοδο, κωδικο-ποιούνται με δήθεν επιστημονικούς όρους αλλά που,στην πραγματικότητα, ανήκουν στον τομέα της δο-

43

Μεταμόρφωση της πρωταρχικής ύλης μέσα στοάλχημιστικό "όχημα". Ή σαλαμάνδρα, σύμβολοτης αρχής του πυρός, το φιλοσοφικό θειάφι.

ξασίας και της πρόληψης. Εκτός άπ' όσα μας ανα-φέρει ο W. Perry για τα ήθη και έθιμα των Μπιλ(που ήταν μια πανάρχαιη φυλή της Ινδίας, της οποίαςορισμένες συνήθειες υποδηλώνουν προαρειανή εθνικήκαταγωγή και για τους οποίους λένε ότι είχαν μιαειδική τελετή στή διάρκεια της οποίας σημάδευανμε τα τόξα τους τον ουρανό ρίχνοντας βέλη που είχανμεταλλικές αιχμές που έπαιρναν από άλλες γειτονικέςφυλές) ο ιερός χαρακτήρας που δόθηκε στα μέταλλακαι, ειδικότερα, στο σίδερο, έκανε τους μεταγενέ-στερους να προσδώσουν στα μέταλλα ιδιαίτερες ικα-νότητες και αρετές. Και μάλιστα, το μετεωρικό σίδε-ρο, χάρη στην ουράνια προέλευση του, παρουσιάζεταιμε εντελώς μαγικό χαρακτήρα κι αυτή τή φορά, λέγον-τας μαγικό, εννοούμε τελετουργικό και «εσωτερικό».Οί σπονδές των Μπίλ που γινόντουσαν προς τον ου-ρανό πάνω σε σιδερένιες αιχμές, δεν έχουν καμιάδεισιδαιμονική ή φετιχιστική σημασία, άλλα μάλλοντην πρόθεση να προσφέρουν στον ουρανό δώρα, χρη-σιμοποιώντας ένα «όχημα» που αρχικά προέρχεταιάπ' τον ουρανό. Δηλαδή, επέστρεφαν πίσω το δώρο,προσθέτοντας ένα ευχαριστώ.

Ακόμα μέχρι τις μέρες μας, οι Βεδουίνοι τουΣινά προσδίδουν στο μετεωρικό σίδερο πολύ ιδιαί-τερες αρετές, σε σημείο που διατηρούν την παλιάδεισιδαιμονία των παραδόσεων που λένε ότι όποιοςέχει στην κατοχή του σπαθί ή άλλο όπλο φτιαγμένοαπό τέτοιο σίδερο, είναι άτρωτος στή διάρκεια τηςμάχης (Jenings - Bramley, «The Beduins of theSinai», 1906). Σύμφωνα με τον Έλιάντ, αυτή ηδοξασία θα μπορούσε να είναι κατάλοιπο μιας ατα-βιστικής μυθολογίας, όταν το σίδερο που χρησιμο-ποιούσαν ήταν μόνο μετεωρικό και, χάρη στην εξω-γήινη προέλευση του, του προσέδιδαν ιδιαίτερα χαρα-κτηριστικά, με την υποστήριξη μάλιστα ανθρώπων

44

που είχαν το χάρισμα των υπερφυσικών δυνάμεωνκαι ικανοτήτων σαν κι αυτούς που αναφέρονται σεόλες τις κοσμογονικές παραδόσεις όλων των λαώνΌ ιερός χαρακτήρας του σιδήρου

Σέ μια εποχή πολύ κοντινή σε μας και σε λαούςπου ήδη βρισκόντουσαν σε μια προχωρημένη φάσηπολιτιστικής ανάπτυξης, ο Πλίνιος ο πρεσβύτεροςέγραφε ότι το σίδερο είναι περίφημο φάρμακο για τα«noxia medicamenta», δηλαδή, τα δηλητήρια καιγια τις νυκτερινές εφιδρώσεις (Adversus NocturnasLimphationes). Ή ίδια δοξασία βρίσκεται ξανάστην Τουρκία, στην Περσία, στην Ινδία και, τέλος,στους Νταγιάκι. Μέχρι το 1907, ο Γκόλντζιερ συγ-κέντρωσε πάρα πολλά ντοκουμέντα σχετικά με τήχρήση του σιδήρου σαν φάρμακου για τα δαιμόνια.Το 1927, ο Σέλιγκμανν διπλασίασε αυτή τή συλλογήντοκουμέντων και, ιδιαίτερα, σχετικά με τή χρήσητης τελετουργικής μάχαιρας. Ακόμα και στή βορειο-νατολική Ευρώπη το σίδερο χρησιμοποιείται, σύμ-φωνα με την κοινή δοξασία, σαν φάρμακο για όσουςαρρωσταίνουν από κακοκαιρίες, ή που τους έχουνκάνει μάγια ή που τους πιάνει το μάτι. Ένώ αυτήκαθαυτή ή μυθολογία του σιδήρου αρχίζει να χάνεισιγά σιγά την ισχύ της, για να εξαφανιστεί σχεδόνολότελα, ανήκουστες προλήψεις μένουν ριζωμένεςστις λαϊκές συνήθειες και συνεχίζονται μέχρι το πολύπρόσφατο παρελθόν. Ό ιερός χαρακτήρας του σιδή-ρου, που παρατηρείται στις φυλές που διατηρήθηκανήμιπρωτόγονες μέχρι τις αρχές του αιώνα μας, είναιπολύ εύκολο να τεκμηριωθεί. Έδώ, μπορούμε νασυναντήσουμε —όπως, εξ άλλου, και σ' άλλα τελε-τουργικά στοιχεία— μια διπλή υπόσταση στή φύσητου σιδήρου, δηλαδή, μια δύναμη θετική και ευεργε-τική που αντισταθμίζεται από ταυτόσημες αρνητικέςκαι κακοποιές δυνάμεις. Αυτό ίσως να συμβαίνειδιότι το σίδερο εκτός του ότι συνέτεινε στην ανάπτυξητου πολιτισμού με τή βελτίωση των συνθηκών και τιςδιευκολύνσεις που πρόσφερε στή γεωργία, κουβα-λάει μαζί του και την ανάμνηση των πολέμων και τωνσφαγών, που έγιναν πιό βίαιες μετά την ανακάλυψητου. Επιστρέφοντας σε όσα λέγαμε για τα ντοκουμένταπου μπορούν να βρεθούν στις μισοάγριες φυλές τωναρχών του αιώνα μας, θα αναφέρουμε μερικά παρα-δείγματα.

Γιά τους Ούά Τσάγκα, το σίδερο έχει μαγικέςιδιότητες, ενάντιες στή ζωή και την ειρήνη, και ταεργαλεία που χρησιμοποιούνται για την κατεργασίατου θεωρούνται έμψυχα και θαυματουργά όντα, όχιμόνο ικανά να κατεργαστούν το σίδερο μόνα τουςαλλά σε σημείο που να υποχρεώνουν το σιδηρουργόνα δουλεύει με τον τρόπο που αυτά έπιθυμουν. ΣτήνΑγκόλα, το σφυρί λατρεύεται για εντελώς αντίθετεςαιτίες : πράγματι, πιστεύουν ότι είναι φορέας ευημε-ρίας και πλούτου διότι χρησιμεύει στή σφυρηλάτησητων αγροτικών εργαλείων. Οί Όργκόβε. που δενκατεργάζονται ούτε γνωρίζουν το σίδερο, λατρεύουντα φυσερά των γειτονικών φυλών που το γνωρίζουν.Το ίδιο συμβαίνει και με τους Μοσεντζέρι και τουςΜπα-Σακάτε που λατρεύουν το φυσερό, διότι υπο-στηρίζουν ότι εκεί ακριβώς βρίσκεται ή αξιοπρέπειατου σιδηρουργού. Σ' όλα αυτά βλέπουμε πώς ή αμφίρ-ροπη μαγεία των λίθινων όπλων μετατοπίστηκε, αυ-ξημένη, στα μέταλλα.Το «μεγάλο μυστήριο»

Ακολουθώντας τα ίχνη των προφορικών προ-λήψεων ή και των γραπτών ντοκουμέντων, η ανά-

πτυξη των εννοιών της κουλτούρας του σιδήρου απόαποκρυφιστικής πλευράς, μας προσφέρει όλο και

περισσότερα σημεία επαφής και παραλληλισμού μετις σύγχρονες αντιλήψεις περί πρακτικής και θεωρη-τικής αλχημείας. Ό π ω ς αναφέραμε και παραπάνω,στο μυθολογικό στάδιο της αλχημείας συμπληρώνεταιή μεταμόρφωση από την απλή τεχνική επεξεργασίαστο φιλοσοφικό συλλογισμό. Άν λάβουμε υπόψη μαςαυτή την άποψη, μπορούμε να καταλάβουμε γιατίοι άνθρωποι φαντάστηκαν τους θεούς της καταιγί-δας ή της ευφορίας με μορφή σιδηρουργών. Ό Τ' ου -ζέν στο Κουάνγκ Σί προσφέρουν στο θεό Ντάντισεν -Σάν κατσίκες για να χρησιμοποιήσει τα κρανία τουςσαν αμόνια και να σφυρηλατήσει ανάμεσα στα κερατάτους φωτεινές αστραπές και γυαλιστερό χαλάζι που,όταν πέσουν στή γη, θα τρομοκρατήσουν τα δαιμόνια.Αυτή ή θεότητα αντιστοιχεί με τον θιβετιανό Ντάμ -Κάν, ή Ντόρζε - Λέζες που κι αυτός είναι σιδηρουρ-γός της πανάρχαιης προβουδιστικής αύτόχθονης θρη-σκείας του Θιβέτ και του οποίου ή λατρεία σχετίζεταιμε τις καταιγίδες, τή γεωργία και τα ελάφια.

Αν θελήσουμε να προεκτείνουμε αυτές τις μυθι-κές εικόνες, δηλαδή, αυτές με τους θεούς της καται-γίδας που «κεραυνοβολούν τή γη με πέτρες», θα βρού-με ότι έχουν για έμβλημα ένα δίκοπο σκερπάνι κιένα σφυρί. Γι' αυτούς, ή καταιγίδα είναι το σύμβολοτου γάμου του ούρανού με τή γή, και το μέταλλοπου τους είναι αφιερωμένο αποκτά τόση σημασίακαι προσωπικότητα, ώστε φτάνει να ταυτιστεί μ' έναστάδιο τελειοποίησης της ανθρώπινης φύσης. Σ' αυ-τόν τον ιστό πλέκεται ολόκληρη ή θεωρία της θεωρη-τικής αλχημείας ή οποία, ακολουθώντας το σύστηματης πρακτικής Αλχημείας όπου ή τεχνολογική έρευναέχει για σκοπό την ποιοτική βελτίωση των μετάλλωνκαι τον υπέρτατο εξευγενισμό τους σε χρυσάφι, θε-σπίζει διδάγματα που απευθύνονται στον άνθρωπο καιέχουν για τελικό σκοπό τή βελτίωση και τον εξευγε-νισμό του ίδιου του ανθρώπου. Βρισκόμαστε σ' ένακλίμα εντελώς γνωστικιστικό, προς το οποίο συγκλί-νουν όλες οι ανθρώπινες βλέψεις και ή δίψα για γνώσηπου χαρακτήρισε την προοδευτική ανάπτυξη τουHomo Sapiens. To φωτοστέφανο του μυστηρίου,που περιστοιχίζει τις συνταγές και τους τύπους, τιςπεριγραφές πειραμάτων και τις άναζητήσεις,την τεχνικήκαι τή διδασκαλία των δύο κλάδων της άλχημιστικήςκουλτούρας, το υπαγορεύει ή παράδοση, διά μέσουτων αιώνων, για να μπορέσει ν' αναπτυχθεί —παρό-λους τους διωγμούς και τις δυσκολίες— μια τέχνηπου κάλλιστα θά μπορούσε να ονομαστεί παράλληληεπιστήμη. Ή μυητική ατμόσφαιρα, ή οποία, ειδικάόσον άφορα στή λατρεία του σιδήρου, είναι από ιστο-ρικής πλευράς ή πρώτη έκφραση μυστικής εταιρίας,συνεχίζει, με τις διφορούμενες μεταφορικές και συμ-βολικές της έννοιες, να εγγυάται, μόνο σε ίσους απο-δείχνονται αντάξιοι της, την κατοχή των υπέρτατωνυπαρξιακών μυστικών —πρακτικών και θεωρητικών—δηλαδή, το «Μεγάλο Μυστικό». Ό π ω ς και στιςαρχές, το μυστικό της τήξης των μετάλλων μένειάγνωστο στή μεγάλη μάζα των ανθρώπων για νααποφευχθεί ή κατάχρηση του μεγαλύτερου στοιχείουδύναμης της εποχής εκείνης, δηλαδή του σιδήρου, οιίδιοι φόβοι υποχρεώνουν τους θεωρητικούς να περιο-ρίσουν σ' ένα κύκλο εκλεκτών, διαλεγμένων μέσα απότις δυσκολίες της μελέτης και της έρευνας, την απο-κλειστική δυνατότητα τελειοποίησης του ανθρώπουχρησιμοποιώντας πανάρχαιες γνώσεις και ικανότητες

που, σίγουρα, είχαν σε κάποιο απώτατο παρελθόν,καθώς και την κυριαρχία πάνω στην ενέργεια και τηνικανότητα μετατροπής της ύλης. Είναι φανερό πωςβρισκόμαστε μπροστά στο πιο θαυμάσιο σταυροδρόμιόπου διασταυρώνονται το ανθρώπινο πνεύμα και τοφυσικό περιβάλλον του ανθρώπου. Σταυροδρόμι όπουδημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε ή επιστήμη τηςαλχημείας.

Dino Orlandi

Ή Αληθινή Ύλη των Σοφών, "Ό Όνος Τίμω-νας". Πίσω από τον όνο υπάρχει ένα Κέρας της

Αμάλθειας που υποδηλώνει τους θησαυρούς πουπαράγει ή Πρώτη Ύλη.

45

ΑΘΑΝΑΣΙΑ : η ζωη αυριο

Caterina SerafinΜακροζωία γεμάτη δραστηριότητα—Μακρο-ζωία χωρίς φυσιολογική παρακμή—Το όνειροέγινε κιόλας πραγματικότητα για κάποιον, μιαπραγματικότητα που, δικαιωματικά, ανήκει σ'όλους.

Ενα βράδυ του Μαρτίου του1931, ο καθηγητής ΧάνςΝίχανς, διευθυντής ενός

έλβετικου νοσοκομείου, ξεκουρα-ζόταν μετά από μια κοπιαστική μέ-ρα δουλειάς, όταν το κουδούνι-σμα του τηλεφώνου τον σήκωσεαπό την πολυθρόνα του.

«Άκου», του είπε ένας συνάδελ-φος του φανερά ταραγμένος, «στηνκλινική μου συνέβη κάτι πραγμα-τικά δυσάρεστο. Ένας νεαρόςχειρουργός αφαίρεσε τον παραθυ-ρεοειδή μιας άσθενους, ή οποίααυτή τή στιγμή βρίσκεται με τετα-νικούς σπασμούς. Πιστεύεις ότιμπορουμε να δοκιμάσουμε μιαμεταμόσχευση αδένων ζώου;»

Ό Νίχανς ήταν ήδη διάσημοςαπό άλλες επιτυχίες του. Μιάτέτοια επέμβαση θά μπορουσενα βάλει σε κίνδυνο την ίδια τουτή φήμη. Και όμως το διακινδύ-νεψε. Και, εντελώς συμπτωματικά,πραγματοποίησε (όπως και στηνπερίπτωση του Φλέμινγκ με τηνπενικιλλίνη) μια μεγάλη ανακάλυ-ψη.

Δεν έκανε τή μεταμόσχευση πουή γυναίκα, ή οποία ήταν πιά ετοι-μοθάνατη, δεν θά μπορουσε ν'αντέξει, αλλά μια Ενεση κυττα-ρικού υγρού, κάτι που ποτέ πρινδεν είχε ξαναγίνει και που ο επι-στήμονας, σε μια στιγμή αναλα-μπής, σκέφτηκε να εφαρμόσει σαντελευταία λύση, με τόσο χαμηλέςπιθανότητες επιτυχίας που σχε-δόν δεν άξιζε τον κόπο.

Δέκα λεπτά αργότερα, οι πόνοιτης άσθενους ελαττώθηκαν καιμετά εξαφανίστηκαν εντελώς. Θάμπορουσε όμως να ζήσει; Και ανζουσε, για πόσον καιρό; Οί μέρεςπέρασαν και σ' όλο αυτό το διά-στημα ο γιατρός βρισκόταν σκυμ-μένος στο προσκέφαλο της άρ-ρωστης. Τελικά, ανακοινώθηκεότι αναμφισβήτητα είχε θεραπευ-τεί. Έτσι, ο ερευνητής αντιλή-φθηκε· πώς είχε δώσει μια μεγάληώθηση στην επιστήμη, ανακαλύ-πτοντας ότι ή μεταμόσχευση άδέ-

46

νων μπορουσε κάλλιστα να αντι-κατασταθεί από ενέσεις με κυττα-ρικά υγρά αδένων.

«Χρειάστηκε να πειραματιστώπολύν καιρό», δηλώνει ο ίδιος οκαθηγητής, «αλλά βεβαιώθηκαότι οι χημικές ουσίες, ναι μεν έπι-δρούν αμέσως, αλλά δεν έχουναποτέλεσμα διαρκείας, ένώ οι δι-κές μου κυτταρικές ενέσεις έπι-δρούν πιό αργά και διαρκούν.Οπωσδήποτε πρέπει να είμαστεπροσεκτικοί: οι ορμόνες πρέπεινα δίνονται σε ενέσεις συνεχώς,αλλά μια υπερβολική δόση μπορείνα σταματήσει τις ορμονικές εκ-κρίσεις. Άφθονες σεξουαλικέςορμόνες λόγου χάρη μπορούν ναπροκαλέσουν στείρωση, διότι οιαδένες που τις εκκρίνουν φυσιο-λογικά αδρανούν και πεθαίνουν».

Ή σύριγγα της νιότης

Ένα μεταγενέστερο επίτευγμαπραγματοποιήθηκε όταν μια με-γάλη γερμανική βιομηχανία φαρ-μάκων χρησιμοποίησε την ιδέατου Νίχανς και, μελετώντας την,ανακάλυψε πώς ακόμα και τα κύτ-ταρα που έχουν αφαιρεθεί σύμφωναμε μια ορισμένη διαδικασία έχουντην ίδια ακριβώς αποτελεσματι-κότητα με τα ζωντανά και, φυσικά,παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερηπρακτικότητα Γεννήθηκε έτσι τοπροϊόν Σ ι κ κ α σ έ λ λ που, μό-λις κυκλοφόρησε στο εμπόριο,προκάλεσε έντονες αντιδράσειςεναντίον του Έλβετού ερευνητήέκ μέρους συναδέλφων και αντα-γωνιστών. Ειπώθηκε ότι το προϊόναυτό (που δεν πρέπει να συγχέεταιμε τα χάπια και τα σιρόπια πουκυκλοφορούν λίγο παντου μισο-λαθραία και που όχι μόνο είναιεντελώς άχρηστα αλλά μπορεί ναείναι και βλαβερά) καθώς και ήκυτταρική θεραπεία γενικώς, προ-καλούν τρομερές αλλεργικές δια-ταραχές που μπορουν να επιφέρουντο θάνατο. Ή πραγματικότηταόμως ανέλαβε να διαψεύσει τις

αβάσιμες αυτές δηλώσεις. Ειπώ-θηκε ακόμα ότι όλη ή αποτελεσμα-τικότητα της «μεθόδου Νίχανς».βασιζόταν στην αυθυποβολή τωνασθενών. Ό επιστήμονας διέλυσεκαι αυτές τις φήμες κάνοντας εγ-χειρήσεις, με μεγάλη επιτυχία,πάνω σε ζώα, που, οπωσδήποτε,δεν υπόκεινται σε υποβολή ούτεαύθυποβάλλονται. Άπό την ημέ-ρα που τον κάλεσαν στο προσκέ-φαλο του Πίου IB', ο οποίος, γιατις υπηρεσίες που του πρόσφερετον έκανε μέλος της ΑκαδημίαςΕπιστημών του Βατικανού, ο κα-θηγητής Νίχανς επιβλήθηκε σ'όλο τον κόσμο σαν ενα είδος «θαυ-ματουργού γιατρού». Πολλά πρά-γματα ειπώθηκαν υπέρ ή κατάσχετικά με τή θεραπεία του καινομίζουμε πώς πρέπει ν' ακούσου-με τον ορισμό της θεραπείας αυ-τής την οποία έδωσε μια αυθεντίαστον επιστημονικό τομέα, ο πρόε-δρος της Αμερικανικής ΙατρικήςΈταιρίας, Ε. Β. Άσκευ : «Αυτή ήθεραπεία μπορεί, αν όχι να ξα-

' Ο Πώλ Νίχανς

"Γενετικό υλικό" σε ηλεκτρονικό μικρο-σκόπιο.

να δημιουργήσει, τουλάχιστον ναενισχύσει όργανα πειραγμένα ή κα-ταβλημένα, να ενεργοποιήσει τιςζωτικές λειτουργίες, να ξαναδώσεινεανικό σφρίγος».

Άν είναι γνωστή ή παραμονήτου καθηγητή Νίχανς στην ΑγίαΈδρα, οι άλλοι του ασθενείς δενείναι τόσο γνωστοί, γιατί προτι-μούν να το κρατουν μυστικό γιαδύο λόγους: πρώτα άπ' όλα διότιδεν θέλουν να παραδεχτούν δη-μόσια ότι ή εξαιρετική φόρμα στηνοποία βρίσκονται εξαρτάται απόκάτι που θά μπορούσαμε να ονο-μάσουμε συνεχείς εργασίες....άνακαινίσεως και, δεύτερον, γιανα μή δοθεί ή εντύπωση ότι ή «θε-ραπεία Νίχανς» με όλα της ταπλεονεκτήματα είναι προσιτή μό-νο σε όσους διαθέτουν πακτωλούςχρημάτων.

Λόγου χάρη, κυριαρχεί ή γνώμηότι ο Ούίνστον Τσώρτσιλ βαστιό-ταν τόσο καλά χάρη στα πούραποιότητας και στο εξαιρετικόούίσκυ, αλλά θά ήταν πιό σωστόνα λέγαμε ότι μάλλον χάρη στιςθεραπείες του καθηγητή Νίχανςμπορούσε να καπνίζει και να πίνει.Ό μεγάλος «Ούίννυ» είχε κυριο-λεκτικά σωθεί από τον Ελβετό με-λετητή και δεν έκρυβε την ευγνω-μοσύνη του.

Αντιθέτως, ο πρώην Γερμανόςκαγκελλάριος Κόνραντ Αντενά-ουερ είχε προσπαθήσει να αποσιω-πήσει το γεγονός διατάζοντας τονπροϊστάμενο του γραφείου τύπουτου να διαψεύσει ότι «υποβλήθηκεσε θεραπεία από τον καθηγητή Νί-

χανς», αν και ο επιστήμονας τονείχε επισκεφθεί συχνά το 1950.Εντούτοις, ο Άντενάουερ δενμπόρεσε να διαψεύσει οριστικάότι έκανε χρήση της γνωστής θε-ραπείας διότι στή Γερμανία, όπωςκαι αλλού, υπάρχουν εκατοντάδεςγιατροί που εφαρμόζουν αυτή τήμέθοδο.

Ούτε ο Τσάρλυ Τσάπλιν, πουγεννήθηκε το 1889, παραδέχτηκεποτέ την επέμβαση τής «σύριγ-γας της νιότης» χάρη στην οποίαδιατηρεί την εκπληκτική του ζωτι-κότητα, αλλά ούτε και διέψευσεόσα λέγονται γι' αυτό το θέμα. Έξάλλου, πως να το διαψεύσει αφούμένει στο Κορσιέρ της Ελβετίας,δυό βήματα σχεδόν από την ΓενικήΚλινική La Prairie του καθηγητήΝίχανς;

Από αδιακρισίες μιας καλήςπηγής, ξέρουμε ότι ή ίδια ή Μάρ-λέν Ντήτριχ (1904) καθώς και άλ-λες «περασμένες δόξες» του σινε-μά είναι ενθουσιώδεις αλλά σιω-πηλοί οπαδοί της «θεραπείας Νί-χανς». Μερικοί θέλουν να ανακα-τέψουν σ' αυτή την υπόθεση καιτην Γκρέτα Γκάρμπο αλλά δενξέρουμε σε τί στοιχεία βασίζονται.

Αντιθέτως, ξέρουμε ότι ανάμεσαστους διάσημους ασθενείς τουΈλβετου μελετητή υπάρχουν —ή υπήρχαν—ο πρώην πρόεδροςτων Ηνωμένων Πολιτειών Αϊζεν-χάουερ , ο δούκας και ή δούκισσατου Ούίνδσορ, ο μουσικός ΒίλχελμΦουρτβένγκλερ, ο συγγραφέαςΣώμερσετ Μώμ. Σχετικά μ' αυτόντον τελευταίο, ενας φίλος είπε:«Πριν αρχίσει τή θεραπεία, τοδέρμα του ήταν τόσο ζαρωμένοπου προξενούσε εντύπωση και,όταν μιλουσε, ή φωνή του ήταν

τόσο αδύναμη που νόμιζες πώςήταν ετοιμοθάνατος. Τρείς μήνεςμετά που άρχισε τή θεραπεία, έ-μοιαζε είκοσι χρόνια νεότερος».

«Μά έγώ δεν ξανανιώνω κανέ-ναν», αντιλέγει ο Νίχανς. «Έγώαναζωογονώ. Οί ικανότητες πουξαναβρίσκονται και ή επέκτασητης ζωής, είναι τα αποτελέσματατης θεραπείας».

Θά γίνουν όμορφοι

Είναι ακόμα κοινή δοξασία πώςή κυτταρική θεραπεία μπορεί ναεφαρμοστεί μόνο στην κλινική τουκαθηγητή Νίχανς και ότι — καθώςαναφέραμε προηγουμένως — είναιπροσιτή μόνο σε όσους έχουνφουσκωμένους λογαριασμούς στηντράπεζα. Τά πράγματα, πάντως,δεν είναι ακριβώς έτσι:

«Ή μέθοδος διατήρησης τουκυτταρικού υλικού», παρατηρείο είδικός Μιλανέζος γιατρός Ντο-μένικο Σαντονά, μοναδικός Ι-ταλός που είναι μέλος της Γερμα-νικής Ένωσης Κυτταρικής Θερα-πείας, «εφευρέθηκε από τον ίδιοτον Νίχανς το 1949 και τελειο-ποιήθηκε στα μεταγενέστερα χρό-νια. Αυτή ή μέθοδος βασίζεταιστην άμεση κατάψυξη κάτω απόπολύ χαμηλές θερμοκρασίες καιστην μετέπειτα μερική αποξή-ρανση σε κενό. Τά κύτταρα πουυφίστανται αυτή την επεξεργασίαδιατηρούν, χωρίς καμιά μεταβολή,τή δομή και τον βιοχημισμό τωνφρέσκων κυττάρων που μόλις έ-χουν αφαιρεθεί. Μ' αυτό τον τρό-πο, ή κυτταρική θεραπεία μπορείνα επεκτείνει σημαντικά τους το-μείς εφαρμογής, διότι προσφέρειστους γιατρούς συγχρόνως όργα-

47

νικά υλικά προερχόμενα από δια-φορετικά ζώα δίνοντας τους καιτή δυνατότητα να κάνουν εγχει-ρήσεις σε οποιοδήποτε περιβάλ-λον».

Αναφέρουμε τον διάσημο Μι-λανέζο ειδικό διότι πρόκειται γιαέναν πρωτοπόρο της κυτταροθερα-πείας στήν Ιταλία, το έργο τουοποίου δεν έχει να παρουσιάσει,παρά μόνο σημαντικές επιτυχίες.Επιτυχίες που θα θέλαμε να δούμενα πολλαπλασιάζονται, πράγμαπου θά γίνει εύκολα όταν πραγμα-τικά αποφασίσουμε να πολεμήσου-με την αδράνεια, την μοιροδοξίακαι την εσφαλμένη γνώμη ότι«ενάντια στα γερατειά δεν γίνεταιτίποτα».

Φυσικά, θά ήταν λάθος αν βλέ-παμε στην κυτταροθεραπεία εναείδος πανάκειας. Μπορουμε μά-λιστα να πούμε αμέσως ότι δεν έχεικαμία αποτελεσματικότητα στουςκακοήθεις όγκους, το διαβήτη,τις ασθένειες του νευρικού συστή-ματος, την παράλυση που όφείλε-

Μάρλεν Ντήτριχ: Οφείλει κι αυτή τανειάτα της στην "θεραπεία Νίχανς";

Μπαλντούρ, ο ηλιακός θεός της Έδδα,κόβει τα φρούτα του δέντρου της αθα-νασίας.

ται σε πολυομελίτιδα, τις επιπλο-κές της έγκεφαλιτιδας και ότιμπορεί να είναι βλαβερή αν εφαρ-μοσθεί σε μολυσματικές ασθένειες(φυματίωση, αφροδισιακά νοσή-ματα, ανεμοβλογιά, οστρακιά, δι-φθερίτη, κλπ.) και σε όλες τις, φλο-γώδεις και πυρετικές παθήσεις(σκωληκοειδίτη και πυρετικούςρευματισμούς λόγου χάρη). Αν-τιθέτως, είναι αναγνωρισμένο ότιη κυτταροθεραπεία μπορεί να κά-νει θαύματα σε πάρα πολλές περι-πτώσεις:

— Νεφρικές διαταραχές καιύπονεφρική αδυναμία, καταστάσειςεξαντλήσεως που οφείλονται σεδύσκολους τοκετούς, στείρωσηπου οφείλεται σε τραύματα τωνγεννητικών αδένων, διαταραχέςπου οφείλονται στον παρθυρεο-ειδή.

— Χρόνιες ηπατικές διαταρα-χές, αρτηριοσκλήρωση, κυκλο-φοριακές διαταραχές, χρόνιες δερ-ματικές ασθένειες.

— Διάφορες καρδιοαγγειακές πα-θήσεις,

Άφού παρατήρησε ότι ή κυτ-ταροθεραπεία αποδείχτηκε πολύαποτελεσματική και στα παιδιάπου υποφέρουν από εγκεφαλικάτραύματα και προβλήματα αναπτύ-ξεως, ο δόκτωρ Σαντονά υπογραμ-μίζει την θαυματουργή επίδρασητης «θεραπείας Νίχανς» στα «δύ-σκολα χρόνια». «Αποδείχτηκε σανσίγουρο και εντελώς ακίνδυνο μέσογια τή θεραπεία των διαταραχώνπου οφείλονται σε κλιματικές συν-θήκες και στο γήρας. Ανάμεσαστα πιο σημαντικά αποτελέσματα

σημειώνουμε την επαναδραστη-ριοποίηση της προσωπικότητας,την αυξημένη ικανότητα προσαρ-μογής, τή βελτιωμένη διατροφήτου δέρματος και των ύποδερμικώνιστών, τή βελτίωση της κυκλο-φορίας».

Κατά λογική συνέπεια, περιμέ-νουμε τώρα κι άλλες προόδουςστον τομέα της ιατρικής που ασχο-λείται με τα προβλήματα που επι-φέρουν τα γερατειά. Ας ελπίσου-με ότι αν πραγματοποιηθούν ση-μαντικές ανακαλύψεις, αυτές θάτεθούν στή διάθεση όλου του κό-σμου και δεν θά προσφέρονταιμόνο σε μια ορισμένη «αφρόκρε-μα». Και ας ελπίσουμε ακόμα ότιή εξέλιξη της τεχνολογικής μαςκοινωνίας δεν θά εκμηδενίσει τηναποτελεσματικότητα των πιθανώναυτών κατακτήσεων: Ήδη σήμεραβλέπουμε, στις μεγάλες πόλεις,επαγγελματίες σαραντάρηδες πουυποχρεώνονται να παίρνουν φάρ-μακα για να ξαναβρούν το σφρίγοςκαι την ευεξία που τους αφαίρεσεή αγχώδης αυτή ζωή.

Caterina Serafi

ΔΙΑΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥΑγαπητοί αναγνώστες, το περιοδικό στην

προσπάθεια του να εξυπηρέτηση καλλίτερατους αναγνώστες τους εκτός Αθηνών προτί-θεται να δημιουργήσει σε κάθε πόλη της χώ-ρας ένα κεντρικό παράρτημα (κάποιο βιβλιο-πωλείο) όπου οι αναγνώστες θά μπορούν άμε-σα να προμηθεύονται τα τεύχη, τους τόμους,καθώς και τα βιβλία του εκδοτικού οίκου"ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ".

Στήν στήλη αυτή θά δημοσιεύουμε κάθε μή-να τις νέες διευθύνσεις που θά προσθέτονταιγια τις αντίστοιχες πόλεις. Ετσι οι αναγνώ-

στες μας θά μπορούν να προμηθεύονται τατεύχη τους από τα εξής βιβλιοπωλεία:ΠΕΙΡΑΙΑ: Γ. Σωτηρόπουλος "Φωλιά του βι-βλίου". Κολοκοτρώνη 90, Τηλ. 425377ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Ε. Γ. Μπαρμπουνάκης, Αρι-στοτέλους 4, Τηλ. 228682

Οσοι ενδιαφέρονται να αναλάβουν την διά-θεση του περιοδικού ας επικοινωνήσουν με ταγραφεία του (με γράμμα ή τηλεφώνημα) στήν

Αθήνα, Πανεπιστημίου 56, 3ος όροφ. 19 γρ.ΤΗΛ. 600059

48

ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΣΤΟΥ ΑΠΙΘΑΝΟΥ

G. Cordesse

Ο καθηγητής G. Gordesse αναλύει με μοναδικήικανότητα την επιστημονική φαντασία δίνωντάςμας ένα θαυμάσιο κείμενο. Από που ξεκίνησεσε τί σκόπευε και που θα φτάσει το διήγημαεπιστημονικής φαντασίας. Το άρθρο αυτό είναιμια πραγματική συμβολή στην κατανόηση τουλογοτεχνικού αύτου είδους.

Η λογοτεχνική δημιουργία προυποθέτει διερ-γασίες που παραμένουν για πολλούς λόγουςμυστηριώδεις και αινιγματικές. Ή υπόθεση

της «Πριγκίπισσας ντέ Κλέβ», είπωμένη περιλη-πτικά, ελάχιστα διαφέρει από ένα λαϊκό μυθιστόρηματης πεντάρας. Ή δράση πολλών αριστουργημάτωντου ελισαβετιανού θεάτρου, δεν παρουσιάζει καμιάουσιαστική διαφορά με τα πιό συκοφαντημένα μελο-δράματα. Κι αν περιοριστείς στα διανοήματα, δύ-σκολο να ξεχωρίσεις το καλύτερο από το χειρότερο.

Ή ομοιότητα αυτή έχει το καλό να μας θυμίζει ότιπολλά λογοτεχνικά έργα, άνισα ποιοτικά μεταξύτους, κατέχουν ωστόσο ένα κοινό βάθος, αρχαϊκό ήμυθικό, το οποίο εξηγεί τή γοητεία λόγου χάρη πουάσκεί πάνω στο κοινό το λαϊκό μυθιστόρημα. Σ' ό,τιαφορά τα μυθιστορήματα έπιοτημονικής φαντασίας,τόσο οι ψελλισμοί των πρώτων περιοδικών όσο καιτα πιό φιλόδοξα έργα των συγχρόνων συγγραφέων,όλα αντλούν από μια ίδια πηγή. Σέ διάστημα μισούαιώνα έχει καθιερωθεί μια συλλογική μυθολογία,με βάση τα διαστημόπλοια, τους Άριανούς και ταρομπότ, που ανήκει τόσο στους συγγραφείς τηςπεντάρας, όσο και στους εκλεπτυσμένους καλλιτέ-

χνες. Πώς να εξηγήσει κανείς τή γοητεία που ασκείτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας; Γιατίορισμένα θέματα να έχουν μια ιδιαίτερη απήχηση στοσυναισθηματικό κόσμο του κοινου ;Ή εξερεύνηση του Σύμπαντος

Άν κοιτάξουμε την εικονογράφηση των έξω-φύλλων, που έπιδιώκουν να δελεάσουν τον αγοραστή,γρήγορα θά διαπιστώσουμε ότι το θέμα που επανα-λαμβάνεται συχνότερα είναι ή εξερεύνηση του Δια-στήματος. Γιατί αυτή ή Ιδιαίτερη προτίμηση; Μιάτέτοια εξερεύνηση προυποθέτει ταξίδι, περιπέτεια,προυποθέτει το άγνωστο, δηλαδή το μυστήριο, καιτή φυγή επίσης όμως τον κίνδυνο, την κατάκτηση,τή θέληση για επιβολή. Οί μακρινοί κόσμοι ερεθί-ζουν την περιέργεια του αναγνώστη, ή κατάκτησητους ικανοποιεί την επιθετικότητα του. Ή επιθυμίανα κατανικήσεις τα εμπόδια σε συνδυασμό με τηνιδέα του έσχατου στόχου που πρέπει να φτάσεις,προυποθέτει ότι το θέμα αυτό συγγενεύει με το αιώ-νιο μυητικό ταξίδι. Η τρεχάλα προς τα άστρο, είναιαπό μια άποψη, ή αναζήτηση του Γκράαλ. Ό εξε-ρευνητής είναι ο γενναίος ιππότης που, για να φτάσειστο σκοπό του, πρέπει να υπερπηδήσει μια σειράαπό δοκιμασίες. Στις λεπτομέρειες, ή αναζήτησημπορεί να ξεστρατίσει, το έπαθλο να είναι ευτελέ-στατο υλικό, σαν γενική εντύπωση ωστόσο παρα-μένει ή αναμονή της ανακάλυψης, του θαύματος, τηςαποκάλυψης. Ό Άρθρουρ Κλάρκ, στην ταινία πουγύρισε ο Στάνλευ Κιούμπρικ «2001, ή Οδύσσεια τουΔιαστήματος», έπιασε σωστά αυτή τή μυστικιστικήπλευρά του ταξιδιου, που επιφέρει μια πλήρη ανα-νέωση της προσωπικότητας, ένα θάνατο και μιαανάσταση, τή δημιουργία ενός καινούργιου ανθρώ-που ή μορφή του οποίου γεμίζει την οθόνη στο τέλοςτης προβολής. Έν αγνοία του κοινου αλλά καιπολλών συγγραφέων του ασφαλώς, το μυθιστόρημαεπιστημονικής φαντασίας ριζώνει την πρωτοτυπίατου στους αιώνιους μύθους.

Και στίς παραμικρότερες λεπτομέρειες ακόμα, οεξερευνητής του Διαστήματος αποκτά τα σύμβολατου γενναίου ίππότη : κράνος, πανοπλία, πιστόλιμε ακτίνες θανάτου, που αντικαθιστά το μαγικό ξί-φος. Οί παλιοί γκρεμοί, τα βάραθρα και τα πυκνά

σκοτεινά δάση έχουν σε αντικατάσταση τους τονκαινούριο, εχθρικό στή ζωή διαπλανητικό διάκοσμο.Ό σ ο για τα τέρατα, τους αιώνιους αυτούς αντίπα-λους του ήρωα, κατέχουν την πρώτη θέση στα εξώ-φυλλα των περιοδικών : είναι οι «ξένοι» που προ-καλουν τρόμο και μίσος.Οι εξωγήινοι

Ό σ ο διαρκεί ή εξερευνητική αποστολή, ο άν-θρωπος αντιμετωπίζει τον τρομερό «ξένο» άγριωπόφύλακα του διαστημικού χώρου. Ό αγώνας αυτόςέξάπτει την επεκτατική επιθυμία του αναγνώστη,τή θέληση του για επιβολή. Το ουσιαστικό αυτόπρόσωπο επαναλαμβάνει τον παλιό μύθο του δράκουπου φυλάει το θησαυρό. Άπό την άλλη πλευρά καιστο μέτρο που ο καθένας από μας ρίχνει στον άλλοτο κομμάτι του έαυτού του που αρνιέται να παρα-δεχτεί, φορτώνουμε στον ξένο όλα τα κακά και ήεξόντωση α υ τ ο ύ του αποδιοπομπαίου τράγου, μαςεπιτρέπει να θανατώσουμε τον μέσα μας ΜίστερΧάυντ.

Καμιά φορά ο «ξένος» δεν καταδιώκεται πιάστους πλανήτες, αλλά παίρνει την πρωτοβουλία καιγίνεται αυτός εισβολέας στή μητέρα μας τή Γή, σύμ-φωνα προς το σενάριο που πρωτοσκέφτηκε ο Ουέλςστον «Πόλεμο των Κόσμων». Οί συγκινήσεις απότις οποίες περνά ο αναγνώστης δεν είναι τότε μικρό-τερες. Σαφέστατες είναι οι πολιτικοφυλετικές απη-χήσεις τους : αυτό που παίζεται είναι ή υπεράσπισητης πατρίδας, αλλά και της φυλής. Όταν διαβάζειή βλέπει τους «ξένους» να «σφάζουν τις γυναίκεςμας και τις μητέρες μας» τότε πιά επιτυγχάνεται ήκορύφωση της φρίκης: βρίσκεται μπροστά στήμόλυνση της φυλετικής γνησιότητας. Εύκολα ανα-γνωρίζει κανείς αυτές τις ενστικτώδεις, οργανικέςτρόπο τινά, αντιδράσεις και θαρρείς ότι στην εποχήτου «γκλόμπαλ βίλλατζ» του Μακλιουαν ευκολό-τερο είναι να μισήσεις τον «ξένο» του μυθιστορή-ματος επιστημονικής φαντασίας, από τους διάφορουςπαραδοσιακούς εχθρούς μας.

Οί απλουστευμένες αυτές διακρίσεις μεταξύ τουΚ α λ ο ύ και του Κακού, ξαναβρίσκονται σ' όλες τιςμορφές της λαϊκής λογοτεχνίας. Στίς ΗνωμένεςΠολιτείες, κατ' αναλογία προς το «ούέστερν» καιτην «σόουπ όπερα» —αισθηματικό σήριαλ—, ή επι-στημονική φαντασία της δεκαετίας του '30 βαφτί-στηκε «σπαίης όπερα» —διαστημικό ούέστερν—.Επιβάλλεται ωστόσο μια παρατήρηση : όπως στοούέστερν, που σημειώνεται αυτά τα χρόνια μια τάσηγια αποκατάσταση του Ινδιάνου, έτσι και ή Επιστη-μονική Φαντασία σημειώνει μια ανατροπή των άξιών:ο «ξένος» που ήταν πάντοτε τερατώδης, έχει γίνεισε ορισμένα έργα πιό δουλεμένα, ένα πρότυπο, έναςμεγάλος αδερφός, ένας ειρηνικός μέντορας που έρ-χεται με γενναιοψυχία να βγάλει τον άνθρωπο απότον σκοταδισμό του.Η συντέλεια του κόσμου

Κι άλλο ακόμα θέμα ασκεί ισχυρότατη γοητείαπάνω στή συλλογική ευαισθησία : ή ολοκληρωτικήκαταστροφή της Γής ή του ανθρωπίνου γένους.Έχει καταντήσει κοινός τόπος το να θεωρείται ήΕπιστημονική Φαντασία σαν αισιόδοξος πανηγυ-ρισμός του επιστημονικού μέλλοντος, ένώ ή πραγμα-τικότητα είναι πολύ πιά πολύπλοκη. Τά έργα πουσυγκλονίζουν τον αναγνώστη είναι αυτά που ξυπνούντον τρόμο, την ανασφάλεια ή το αίσθημα ενοχής. Ήκαταστροφή μπορεί να πάρει τή μορφή εισβολής

49

μεταλλαγής φυτού, ζώου ή ιού -το πρόσφατο μπέστσέλλερ του Μάκελ Κρατον «Ή παραλλαγή τηςΑνδρομέδας» δείχνει ότι το παμπάλαιο αυτό θέμαδεν έχασε τίποτε από τή γοητεία του— πτώσεωςαστεροειδούς, άτομικού πολέμου.

Πίσω από την ποικιλία των υποθέσεων, ξεχωρίζεικανείς τή μονιμότητα του μύθου της Συντέλειας τουΚόσμου. Στόν Μεγάλο Τρόμο του Έτους 1.000,στην Τελευταία Κρίση, στο μύθο των Σόδομων καιΓόμορων, ξαναβρίσκουμε τις ίδιες έννοιες ίεροσυ-λίας, άνευλάβειας και τιμωρίας που σχετίζονται μετο συλλογικό αμάρτημα. Ό άνθρωπος ξεχνά τονΔημιουργό του, ο μαθητευόμενος μάγος επιστήμοναςάμαρτάνει από ματαιοδοξία. Πάντοτε για αμάρτημαπρόκειται.

Οι θρησκευτικές ρίζες του θέματος είναι ακόμαεμφανέστερες σε μια συνηθέστατη παραλλαγή :όλοι οι άνθρωποι δεν εξοντώνονται στην καταστροφή.Κατορθώνουν και έπιζούν μερικοί—οι εκλεκτοί —και μετά από την κατάρρευση του παλιού ανόσιουπολιτισμού, μια νέα κοινότητα και πάλι σχηματίζεταπάνω σε υγιείς βάσεις, χάρη σε μια ανανέωση τηςπίστης. Στά αμερικάνικα πλαίσια, ή εξέλιξη αυτήεπαναλαμβάνει κατά γράμμα σχεδόν την περιπέτειατων Προσκυνητών—πρώτων πουριτανών αποίκωνστην Αμερική— που ίδρυσαν τον Νέο Κόσμο άφούυπέβαλαν την διαφθορά της Ευρώπης Κι' επειδή ήκατάκτηση του Διαστήματος επεκτείνει τον μύθοτης Γής της Επαγγελίας, και της παραδεισιακήςαγνότητας του αμερικάνικου πειράματος. Έτσι ταθέματα τα πιό γόνιμα είναι αυτά που ριζώνουν στήσυλλογική συνείδηση των Ηνωμένων Πολιτειών.Ό υπεράνθρωπος ή ο μεταπλαστός

Μιά άλλη σειρά θεμάτων ικανοποιεί πλήρως ταπαιδιάστικα όνειρα παντοδυναμίας. Στό πιό απλοϊκόεπίπεδο, ο Υπεράνθρωπος είναι το θέμα των «κόμικς»:Σούπερμαν, Άιρονμαν (σιδερένιος άνθρωπος), Ρά-μπερμαν (λαστιχένιος άνθρωπος). Το πολύ - πολύ ναδουμε στην Επιστημονική Φαντασία τις φυσικέςαυτές αρετές να τις άντικαθιστούν εφευρήματα πουεξασφαλίζουν την υπεροχή του ήρωα. Περισσότεροενδιαφέρον παρουσιάζουν ωστόσο οι ψυχικές δυνά-μεις : Το «Μάϊντ Κοντρόλ» (έλεγχος της Σκέψης)έγινε της μόδας με τα πειράματα του Δόκτορος Ράινκαι τους φίλους της «Έκτης Αίσθησης.» Κατά τηνάποψη τους ο ανθρώπινος έγκέφαλας περικλείειανεκμετάλλευτες δυνατότητες : τηλεπάθεια, προφη-τική ικανότητα, τή δύναμη να μετακινεί αντικεί-μενα έξ αποστάσεως, ή να μετακινείται ο ίδιος. . .Μιά αισιόδοξη άποψη τείνει να εξομοιώσει τοναναγνώστη με τον «μεταπλαστό» με τον μελλοντικόδηλαδή άνθρωπο, ένώ μια πιό απαισιόδοξη άποψηβλέπει τον μεταπλαστό διαφορετικό από τον σημε-ρινό άνθρωπο, ανώμαλο, μη φυσιολογικό — με ταδικά μας μέτρα φυσικά. Όπως θά το δουμε και για τορομπότ, το διφυές αυτό είναι θεμελιώδους σημασίας :εξομοίωση ή απόρριψη, σε καμιά όμως περίπτωσηαδιαφορία. Ή αναφορά στο θέμα αυτό, το τάχαφουτουριστικό, είναι στην πραγματικότητα έναςπρογονικός απόηχος.

Ανάμεσα στις ιδιομορφίες του μελλοντικούανθρώπου, ή αθανασία θά έπρεπε να καταλαμβάνει,αν όχι την πρώτη, πάντως μια καλή θέση στο μέτροπου ο θάνατος είναι ο μεγαλύτερος τρόμος. Κι όμωςτο θέμα αυτό δεν είναι ενα από τα πιό γόνιμα καιδίνει αφορμή σε αρνητικές μάλλον ερμηνείες : ήαθανασία συνδυάζεται έτσι με την μονοτονία, τηνανία ή και τον υπερπληθυσμό ακόμα.Ταξίδι στο χρόνο

Πρόκειται για έναν τομέα που παρουσιάζει ιδιαί-τερη γοητεία και μεγαλείο. Ή αλήθεια είναι ότιή προέκταση στο μέλλον αποτελεί την βάση τωνπερισσότερων έργων Επιστημονικής Φαντασίας.Άλλοτε, προκειμένου να μιλήσει για το μέλλον οσυγγραφέας έπρεπε να εφεύρει μια μηχανή που θάεξερευνούσε το χρόνο. Σήμερα, μεταφέρεται άπ'ευθείας σ' αυτόν, ύστερα από ένα είδος σιωπηρήςσυμφωνίας. Στίς περισσότερες περιπτώσεις λοιπόντο ταξίδι αποτελεί μέσον και όχι σκοπό. Στήν άντί-θετη περίπτωση, το ταξίδι-σκοπός δίνει αναγκαστικά

αφορμή σε δύσκολους και πολύπλοκους στοχασμούςπάνω στην ιστορική αιτιότητα. —πώς ν' αλλάξειςτην ιστορία— πάνω στα παράδοξα που ξεπηδούνμεταξύ αιτίας και αποτελέσματος— πώς να σκοτώ-σεις τον παππου σου χωρίς να σκοτωθείς ο ίδιος,οπότε δεν μπορείς πιά να σκοτώσεις τον παππουσου— πάνω στόν αιτιοκρατισμό, τους παράλληλουςκόσμους... Προκύπτουν, δηλαδή αναγκαστικά διά-φορες ασκήσεις της λογικής, καθαρά αφηρημένες,που περισσότερο απευθύνονται στή διανόηση παράστο συναίσθημα και μπορούν να προκαλέσουν αντι-δράσεις στο μεγάλο κοινό.

Υπογραμμίζοντας τα μεγάλα συγκινησιακά ελα-τήρια της Επιστημονικής Φαντασίας, δεν επιδιώ-κουμε να την υποβιβάσουμε. Τά καθαρά λαϊκά είδηαρκούνται σε μια απλότητα, που αποτελεί τή δύναμητους και την επιτυχία τους. Ή Επιστημονική Φαντα-σία απεναντίας, με τις βάσεις της που βυθίζονται ώςτις ρίζες της ψυχής και χωρίς τις όποιες δεν θά ήτανπαρά ανώφελος παραλογισμός, μπόρεσε να φτιάξειχάρη σ' ενα παιχνίδι ποικίλων συνδυασμών, έναευρύτατο ρεπερτόριο : τα πρωταρχικά θέματα γίνον-ται όλο και πιό πολύπλοκα, χάρη στή συνεργασίαόλων των συγγραφέων. Και προκειμένου ν' αποκτή-σουν μια ιδέα των δυνατοτήτων αυτών, καλό θά ήταννα μελετήσουμε, σαν παράδειγμα, την εξέλιξη πουακολούθησε το θέμα του «ρομπότ».Τά ρομπότ

Το θέμα αυτό, όπως και τα προηγούμενα, κρύβειπίσω από την φαινομενική επικαιρότητα του, μιαπαμπάλαιη προέλευση. Οί ρίζες του φτάνουν ώς τονεβραϊκό μύθο του Γολέμ. Ό προμηθεϊκός καινοτόμοςπου άψηφα τις απαγορεύσεις και, στο προκείμενο,πάει να εξομοιωθεί με το Θεό, δημιουργώντας έναπλάσμα κατ' ομοίωση του, πρέπει να τιμωρηθεί. Οίεικόνες των ρομπότ και άλλων ανθρωποειδών είναιλοιπόν τις περισσότερες φορές ολέθριες και επά-ρατες. Ό Καρέλ Τσαπέκ, που μας κληροδότησε τήλέξη ρομπότ —από το τσεχικό «ρομπότα» :εργασία— είχε δώσει και το βασικό σενάριο : τηνεξέγερση των ρομπότ. Το απλούστατο αυτό σχήμααλλά και πολύ δυνατό διαιωνίζεται ώς τή μέρα που οΙσαάκ Άσίμωφ καθιερώνει τους Τρεις Νόμους τηςΡομποτικής, που έχουν σαν προορισμό να καταρ-γήσουν την μονοτονία και την κοινοτοπία αυτής τηςεξέγερσης.

Άπό κει και πέρα το θέμα αρχίζει να πλουτίζεταιμε ταχύτατο ρυθμό, προπάντων μάλιστα με τή μελέτητων κοινωνικών επιπτώσεων που επιφέρει ή γενί-κευση των ρομπότ. Ξεπηδουν άπειρα προβλήματα,που κυρίως έχουν σχέση με τις ανθρώπινες προκατα-λήψεις και μια νέα παραλλαγή ρατσισμού. Ή ανα-μέτρηση ανθρώπων και ρομπότ σου δίνει την ευκαι-ρία ν' αναρωτηθείς πάνω στήν ουσία της ανθρώπινηςφύσης. Ό Άσίμωφ αναρωτιέται άν τα ρομπότ, χάρηστήν αφηρημένη ευφυία τους, δεν είναι ηθικά ανώ-τερα από τους ανθρώπους, που άγονται και φέρονταιαπό τυφλά πάθη. Ό Μπράντμπορυ απεναντίας, όρα-ματιζόμενος τους ανθρώπους αντικαταστημένους απόπιστά αντίγραφα του έαυτού τους, εφιστά την προσο-χή πάνω στήν άπανθρωποίηση των κοινωνικώνσχέσεων.

Αργότερα, ϋστερα από τις προόδους των διε-ρευνητών,τα ρομπότ υποκαθίστανται έν μέρει από τους«ύπερεγκεφάλους» : κι αυτοί, για μια ακόμα φοράερμηνεύονται από τους αισιόδοξους άλλοιώς, καιαλλιώς από τους απαισιόδοξους. Οι αισιόδοξοι τουςκαθιστουν προστάτες του ανθρώπου, ικανούς να τονπροφυλάξουν από τα ίδια του τα σφάλματα. Οι απαι-σιόδοξοι τους βλέπουν σαν τυραννικούς κι ολοκλη-ρωτικούς φρουρούς, που επιβάλλουν μια συντριπτικήομοιομορφία. Τέλος μια πιό πονηρή άποψη, τουΟυίλλιαμσον, συγκεκριμένα στο βιβλίο του «OiΑνθρωποειδείς», τους μεταμορφώνει σε υπερβολικάπρόθυμους υπηρέτες που γελοιοποιούν τον άνθρωποστερώντας τον από κάθε δραστηριότητα και πρωτο-βουλία όπως συμβαίνει με μερικές υπερβολικά εγωι-στικές μητέρες. Ή κατάληξη αυτής της κατάπτωσηςείναι μια κατάσταση άνθρωπου - έμβρυο που επι-πλέει παθητικά σε μια γυάλα και ερεθίζεται τεχνητά

50

από έναν Κεντρικό Διερευνητή Η γελοιογραφίαα υ τ ο ύ του σύγχρονου ανθρώπου έχει ομολογουμένωςαρκετή δύναμη.

Σέ μια τελευταία κατηγορία έργων, η σάτιρακορυφώνεται με την πλήρη εξαφάνιση του ανθρώπου,που παραχωρεί τή θέση του σε μηχανικούς πολιτι-σμούς από ρομπότ, ανθρωποειδή και διερευνητές. Όάνθρωπος δεν εξοντώνεται απ' αυτούς, αλλά χάνεταιαπό μόνος του στή γενική αδιαφορία. Οι επιθέσειςαυτές εναντίον του ανθρώπινου εγωισμού, που φτάνειτα όρια του άνθρωποκεντρισμού, βρίσκουν την απο-θέωσή τους στούς σαρκασμούς του Κούρτ Βάνεγκατ,που ισχυρίζεται στις «Σειρήνες του Τιτάνα» ότι όληή ίστορία της ανθρωπότητας δεν είναι παρά μια λε-πτομέρεια ενός παντοδύναμου γαλαξιακού πολιτισμούπου δημιούργησαν μηχανικά όντα.

Tο στοιχειώδες λοιπόν και πρωταρχικό θέμα τουρομπότ επιτρέπει άπειρες παραλλαγές πάνω σεψυχολογικά, ηθικά, κοινωνικά, ακόμα και φιλοσοφικάπροβλήματα. Το συνολικό αποτέλεσμα θυμίζει τήμελέτη ένος αντικειμένου, που είναι τοποθετημένοπάνω σε περιστρεφόμενο δίσκο και φωτίζεται μεδιακοπτόμενο τρόπο από προβολείς. Μ' αυτόν τοντρόπο πράγματι, οι συγγραφείς της ΕπιστημονικήςΦαντασίας κυνηγούν την ιδέα, που θά αναπτύξουν.Ανακαλύπτοντας μια νέα οπτική γωνία, γράφειςμια πρωτότυπη ιστορία. Μέ τον μόνιμο αυτό διά-λογο, το θέμα εξελίσσεται κι' αναπτύσσεται αδιά-κοπα προς όλο και πιό σύνθετες μορφές.Η αναζήτηση του αγνώστου

Η Επιστημονική Φαντασία μελετά το άγνωστοσ' όλους τους τομείς του : στο Διάστημα, στην κοινω-νία, στον ίδιο τον άνθρωπο.

— ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑΗ Επιστημονική Φαντασία επαναλαμβάνει,

μετατοπίζοντας τη στό μέλλον, την παράδοση τουφανταστικού ταξιδιού. Το ένα μετά το άλλο, μελε-τιούνται το διαστημόπλοιο, η αποστολή, η άφιξη καιη ανακάλυψη νέων γεωγραφικών χώρων, νέων μορ-φών φυτικής ζωής και πανίδος, η επαφή με όντα ανώ-τερης ή κατώτερης ή ίσης ευφυίας με τον άνθρωπο,οι σχέσεις με τα όντα αυτά, οι δυσχέρειες στήν έπι-κοινωνία μαζί τους, οι αμοιβαίες επιδράσεις.— ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Εξυπακούεται ότι τα θέματα δεν είναι αποκλει-στικά και συνυπάρχουν σ' ενα ίδιο έργο. Έτσι ήαφήγηση ενός μακροχρόνιου ταξιδιού με διαστημό-πλοιο δίνει αφορμή στή μελέτη μικροκοινωνιών. ΟιΦρίτς Λάιμπερ και Άλεξέι Πάνσιν φαντάζονταιακόμα και ιπτάμενες πολιτείες. Είτε τοποθετείταιστή Γή είτε στο Διάστημα, ή μελέτη των μελλοντι-κών κοινωνιών μπορεί να αγκαλιάσει όλους τουςτομείς Ενός ενδιαφέροντος στραμμένου αποκλει-στικά σχεδόν στην τεχνολογία —εκπληκτικές ε-φευρέσεις, γκάντζετς— ή «Κοινωνική ΕπιστημονικήΦαντασία» σε μυεί στις κοινωνικοπολιτικές συνέ-πειες της τεχνολογικές εξέλιξης στήν κατανάλωση,στην φτώχεια και στην αφθονία, στή διαφήμιση, στιςκοινωνικές τάξεις, στον τρόπο ζωής, στίς σχόλεςστην εργασία, στή θρησκεία, στην τέχνη, στις αξίες,στην εκπαίδευση κλπ. Οι πολιτικοί άντίχτυποιπροσελκύουν ιδιαίτερα την προσοχή : αναρχία,κομμουνισμός ανώτερης μορφής, θεμελιωμένος στηναφθονία, καθεστώς με κάστες, ολοκληρωτισμόςκαθοδήγηση των μαζών.

— ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣτό κέντρο αυτών των κοινωνιών και διαμορ-

φωμένος άπ' αυτές, βρίσκεται ο μελλοντικός άν-θρωπος. Εκφυλισμένος ή βελτιωμένος ανάλογα προςτις θέσεις του συγγραφέα, μπορεί να έχει, χάρη στηνεπιστήμη, ή τις συμπτωματικές μεταλλαγές, λογιών -λογιών μορφές και ιδιότητες : παραψυχικές ή σχιζο-φρενικές ή συλλογικές. Ή διάκριση μεταξύ των δύοφύλων μπορεί να καταργηθεί προς χάρη ενός έρμα-φροδιτισμού, άφου ή επιβίωση του είδους είναιοπωσδήποτε εξασφαλισμένη στα εργαστήρια ή οφεί-λεται στην αθανασία.

Μέ την επίδραση του Νέου Κύματος, ή εικόνααυτή του ανθρώπου συμπληρώνεται με πιό περίτε-

χνες ιδιότητες. Ο άνθρωπος πράγματι καλείταινα κάνει ανακαλύψεις όχι μόνο στο εξωτερικό διά-στημα, αλλά και στο εσωτερικό του διάστημα και οισυγγραφείς, κάτω από τή σαφή επίδραση της ψυχο-λογίας του βάθους, προσπαθούν να διεισδύσουν σ'αυτά μυστικά. Οι ρίζες της δημιουργικότητας, τηςφαντασίας, του ονείρου, του θρησκευτικού αισθή-ματος, του έρωτα, όλες οι μυστηριώδεις ζώνες τήςσυνείδησης γίνονται θέματα της ΕπιστημονικήςΦαντασίας. Στό μυθιστόρημα του «Ό Κύριος τουονείρου» ο Ζελάζνυ φαντάζεται ότι ένας ψυχίατροςτου μέλλοντος κατορθώνει να διεισδύει στον διανοη-τικό κόσμο των αρρώστων του και να μεταμορφώσειτις φαντασιώσεις τους σε βάρος της προσωπικής τουδιανοητικής ισορροπίας.

Απέχουμε πολύ λοιπόν από την ΕπιστημονικήΦαντασία της δεκαετίας του '30 που περιοριζότανστή λεπτομερέστατη περιγραφή των θαυμαστών«γκάνζετς». Όσοι επιμένουν πάνω στην έξακολου-θητικότητα του έπιστημονικού στοιχείου στηνΕπιστημονική Φαντασία, καταφεύγουν σε απατηλέςερμηνείες : τονίζουν ότι, από αποκλειστικά αφιερω-μένο στις λεγόμενες θετικές επιστήμες —στή φυσικήπερισσότερο παρά στα αφηρημένα μαθηματικά καιπροπάντων στην έφηρμοσμένη φυσική, στην αστρο-νομία, στήν αστροναυτική και στην ηλεκτρομηχα-νική— το σύγχρονο μυθιστόρημα επιστημονικήςφαντασίας πέρασε στην χρησιμοποίηση επιστημώνλιγότερο αυστηρών όπως είναι ή Βιολογία, ή και τωνθεωρητικών λεγομένων επιστημών, όπως είναι ήιστορία, ή Κοινωνιολογία κλπ.

Η ερμηνεία όμως αυτή δεν είναι ακόμα και τόσοπειστική γιατί κι ο χαρακτηρισμός της επιστήμηςακόμα από πολλούς αμφισβητείται προκειμένου νααποδοθεί στους κλάδους αυτούς. Πιό σωστό θά είναινα πουμε ότι ή Επιστημονική Φαντασία έχει παρα-μελήσει κάπως την επιστήμη από τή στιγμή που τοενδιαφέρον για τή μηχανή υποχώρησε στο ενδιαφέ-ρον για τον άνθρωπο. Μόλις ο άνθρωπος έγινε τοκύριο αντικείμενο μελέτης, το μέρος της επιστήμηςαμέσως μειώθηκε, για να μη πουμε ότι εξαφανίστηκεΈτσι ο «Κύριος του Φωτός», το μυθιστόρημα «ηρωι-κής φαντασίας» του Ζελάζνυ, είναι ολοκληρωτικάθεμελιωμένο πάνω σε ανατολίτικους μύθους καιθρησκείες, που ανάλογα προς τα συμφέροντα τουςχρησιμοποιούν στο μέλλον μια ομάδα μεταπλαστώνπροκειμένου να κυβερνήσουν έναν προληπτικόλαό. Ούτε προφητεία καμιά ούτε επιστήμη σ' αυτότο μυθιστόρημα, αλλά επαναχρησιμοποίηση μιαςγνωστής μυθολογίας. Ξαναβρίσκουμε εκεί οικείαθέματα : τον ατομικό πόλεμο, τή καταστροφή τουπλανήτη μας, την εξερεύνηση του Διαστήματος, τοναποικισμό ενός πλανήτη, τους «ξένους» και τους«μεταπλαστούς», πουθενά όμως δεν θά βρούμε τηνπρόβλεψη κάτω από οποιαδήποτε μορφή, έξ αιτίαςτης υπερβολικής απομάκρυνσης στο χρόνο και στοδιάστημα : ή Γή έχει πρό πολλού καταστραφεί και τομόνο στοιχείο έξακολουθητικότητας είναι ο άνθρω-πος και ή ανθρώπινη φύση.Το τέλος των προφητών

Αυτή στάθηκε ή κατάληξη μιας μακράς εξέλιξης.στή διάρκεια της οποίας όλο και λιγόστευαν οι προ-φητικές ιδιομορφίες του είδους. Ενώ ο Ούγκο Γκέρ-νασμπακ ήθελε να προμαντεύει την μελλοντική τε-χνολογία, με τή μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια, οισυγγραφείς που ακολούθησαν, με το να αναφέρονταισε πολύ πιό πολύπλοκες ανθρώπινες δραστηριότη-τες, υποχρεώθηκαν, παρά τή θέληση τους, να πάψουννα παρισταίνουν τους προφήτες και να προτείνουναπλές υποθέσεις. Ορισμένοι συγγραφείς, παίρνονταςπολύ στα σοβαρά τις προφητικές ικανότητες τους,κάθισαν να φτιάξουν αναντίρρητες χρονολογήσειςτου μέλλοντος. Ό Χλάιντλαϊν, λόγου χάρη, παιδεύ-τηκε επί πολλά χρόνια συνέχεια να περιλάβει σταδιάφορα έργα του αυτή την εξιστόρηση του μέλ-λοντος. Μπροστά στην ανάγκη όμως να χρωματίζειτην καθημερινή ζωή του μέλλοντος καταφεύγοντας σεαπόλυτα πραγματιστικές αναπτύξεις, από τις οποίεςέλειπε μυστήριο, γρήγορα υποχρεώθηκε ν' άπαλλα-

51

γεί απ' αυτό τον κλοιό και να δώσει ελεύθερη διέ-ξοδο στή φαντασία του. Την ίδια εποχή, πολλοί κρι-τικοί, υπερβολικά σχολαστικοί, που είχαν πάρει στασοβαρά φαίνεται τις προφητικές ιδιότητες της Επι-στημονικής Φαντασίας, εξέφραζαν τή λύπη τους, πουτα διάφορα οράματα του μέλλοντος έρχονταν σεάντίφαοη μεταξύ τους και πρότειναν να γίνει μιασυνεννόηση μεταξύ των συγγραφέων, ώστε να υιοθε-τήσουν μια για πάντα ένα και μόνο Ιστορικό μίτο.Ευτυχώς όμως, που ή εξουθενωτική αυτή ορθοδοξίαδεν επρόκειτο ποτέ να εφαρμοστεί.

Το τέλος της προφητικής μόδας, υπογραμμίζεταιμε την ολοένα και συχνότερη προσφυγή στουςπαράλληλους κόσμους. Οι κόσμοι αυτού είναι παρα-μορφωμένοι αντικαθρεφτισμοί του δ ι κ ο ύ μας και ήφαντασία του συγγραφέα απλώς αξιοποιεί τις υπάρ-χουσες διαφορές. Ή τεχνοτροπία αυτή του επιτρέπεικαι πάλι να είναι αδέσμευτος έναντι της πεζής καθη-μερινής μας πραγματικότητας. Ένώ όμως ή προέ-κταση στο μέλλον δημιουργεί εικασίες που, θεωρη-τικά, είναι πάντοτε πιθανές και συμπεριλαμβάνουνσυνεπώς ένα μικρό ποσοστό προφητείας, ή προέκτα-ση σ' ένα παράλληλο κόσμο κόβει τις γέφυρες με τονδικό μας. Αντί για μια προεικόνιση, έχουμε τώραμια αντίστιξη. Και σ' αυτή την κατηγορία πρέπει νατοποθετήσουμε την «ηρωική φαντασία» που συνδυά-ζει την θαυμαστή περιπέτεια με τή μαγεία, το σαδι-σμό και τή φυγή, και που, αυτά τα τελευταία χρόνια,χρησιμοποιήθηκε με τρόπο ιδιαίτερα ζωντανό, απόνεαρούς συγγραφείς : τους Ντελάνυ, Ρότζερ Ζελάζνυ,Ρόμπερτ Σίλβερμπεργκ.

Έτσι λοιπόν, ξεκινώντας αποθέματα και εικόνεςβαθύτατα ριζωμένες στή συλλογική ψυχή —το Διά-

στημα, ο «ξένος», ο «μεταπλαστός», ή συντέλεια τουκόσμου— ή Επιστημονική Φαντασία τα κατάφερενα εξελίσσεται συνεχώς, εγκαταλείποντας προοδευ-τικά την επιστήμη και την προφητεία, και υιοθετών-τας τη στράτευση και τη φιλοσοφική παρατήρηση.Η φιλοδοξία της και το πεδίο δράσης της επεκτά-θηκαν στο άπειρο. Όπως ή αρχαία φιλοσοφία, ισχυ-ρίζεται ότι κι' αυτή μελετά τώρα το ανθρώπινο φαι-νόμενο σ' όλες του τις λεπτομέρειες. Σάν όρια, δενέχει παρά μόνο αυτά που της επιβάλλει ή φαντασία.Και ή πρωτοτυπία της έγκειται στην απόλυτη ελευ-θερία που διαθέτει στην επεξεργασία των θεμάτωντης. Η ρεαλιστική θεωρία επέμενε ιδιαίτερα στηνπροσήλωση του συγγραφέα στο πραγματικό, ένώ ήΕπιστημονική Φαντασία τώρα χρησιμοποιεί στοέπακρο την απόσταση, την απομάκρυνση από τηνπραγματικότητα, τή φυγή. Γι' αυτό το λόγο επανει-λημμένα κατηγορήθηκε ότι αποτελεί Ενα απλό μέσοφυγής. Η τεχνική αυτή ωστόσο επιτρέπει επίσης στονσυγγραφέα να δραματοποιεί τα προβλήματα, να συμ-μετέχει, να καταγγέλει, να ασκεί κριτική, να προτεί-νει. Αυτά τα τελευταία είκοσι χρόνια, η Επιστημο-νική Φαντασία ασκεί ένα είδος πρωτότυπης και αυ-στηρής πολλές φορές κριτικής του πολιτισμού μας,ένώ τα βιβλία της φυγής σου δίνουν τή δυνατότητανα ξεχνάς τα δυσάρεστα προβλήματα. Κοιτάζει μεένα καινούριο μάτι όλα τα πράγματα και έχει κατ'επανάληψη δείξει ότι μπορεί ν' αποβεί ένα περίφημοόργανο σάτιρας και φιλοσοφικής ενατένισης. Σέμια περίοδο που ή ρεαλιστική λογοτεχνία δείχνεισημάδια κόπωσης, ή Επιστημονική Φαντασίασ' ότι καλύτερο διαθέτει, μπορεί ν' αποβεί έναςορρός νεότητας.

* τ α νεα βιβλια* ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΖΟΣκριτικη:

Μέ ικανοποίηση αναφέρουμε στους αναγνώ-στες μας την κυκλοφορία ενός βιβλίου τουεκδοτικού οίκου ΈΞΑΝΤΑΣ". Το βιβλίο τιτλο-φορείται: Ά ν θ ο λ ο γ ί α Επιστημονικής Φαντα-σίας" και είναι ο πρώτος τόμος μιας τρίτομηςανθολογίας. Τά διηγήματα που περιέχει είναιτων γνωστότερων συγγραφέων του είδους καιέκαναν αίσθηση όταν πρωτοπαρουσιάστηκαν.Περιέχει τα εξής διηγήματα: "Νύχτα" του Ι.Asimov, Άποχαιρετισμός στον Αφέντη" τουΗ. Bates, Άποστολή Σωτηρίας" του A.C. Clarke"Η έκλεκτή εποχή" του Η. Kuttner, "By His Boot-straps" του Heinlein, "Ό Γυρισμός του κυνη-γού" του R. Mckenna, ο Έιδικός" του R. Sheck-ley, Ό ρ ι α κ ό ς παράγων" του C.D. Simak, "Λη-σμονιά" του D.A. Stuart και "Μαύρος εξολο-θρευτής" του Α.Ε. Van Vogt σε σύνολο 445σελίδων.

Ή έκδοση της Ανθολογίας ΕπιστημονικήςΦαντασίας συμβάλλει στή γενικότερη προσπά-θεια που άρχισε από το περιοδικό μας ώστε ναγνωρίσει το ελληνικό αναγνωστικό κοινό τοθαυμάσιο αυτό λογοτεχνικό είδος. Το βιβλίοπεριέχει εισαγωγικό σημείωμα για το είδος τηςεπιστημονικής φαντασίας γραμμένο από τονΒασίλη Καλλιπολίτη και σύντομα βιογραφικάσημειώματα για κάθε συγγραφέα. Το δε εξώ-φυλλο κοσμεί ιδιαίτερα αξιόλογη σύνθεση τηςΓιώτας Καλιακμάνη.

Τά διηγήματα ανήκουν σ' αυτά της πρώτηςφάσης της επιστημονικής φαντασίας φάσειςπου θά καλυφθούν από τους επόμενους τό-μους. Σάν μια πρώτη προσπάθεια στον τομέααυτό είναι αρκετά ικανοποιητική. Η πείρα και ήποσότητα δε των εκδόσεων ΈΞΑΝΤΑΣ" πα-ρουσίασαν ένα τεχνικά άρτιο βιβλίο.

52

ΚΟΣΜΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Ellen Satton

"Ή επιστήμη δεν έχει πιά στή διάθεση της απόλυτες αλήθειες.Ακόμα και ή Φυσική, που οι νόμοι της ήταν κάποτε αχτύπητοι,

υποχρεώθηκε να υποκύψει στην ταπείνωση μιας Αρχής τηςΑβεβαιότητας. Μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα της αμφισβήτη-σης, αρχίσαμε ν' αμφιβάλλουμε ακόμα και για θεμελιώδεις αρχές,και ή παλιά διάκριση ανάμεσα ατό φυσικό και το υπερφυσικόέχασε πιά τή σημασία της".(LYALL WATSON "SUPERNATURE"—ΥΠΕΡΦΥΣΗ— εκδόσεις CO-RONET, Λονδίνο 1974)

Ο Δεύτερος Νόμος της Θερ-μοδυναμικής λέει ότι ήφυσική κατάσταση της ύ-

λης είναι το χάος, και όλα τα πρά-γματα τείνουν να φθαρούν και νακαταλήξουν στην απόλυτη αταξία.Οι ζωντανοί οργανισμοί δημιούρ-γησαν τάξη έκ του μηδενός αλλάπολεμάνε συνεχώς να κρατηθούνστή θέση τους για να μην ξαναβρε-θούν στην αταξία. Τροφοδοτού-νται με εξωτερικές πληροφορίεςκαι ενέργεια για να διατηρήσουντο σύστημα σε λειτουργία, κάνον-τας συνεχή ανταλλαγή της ύληςμε το περιβάλλον τους: κι αυτό εί-ναι το μυστικό της ζωής. Υπάρχεισυνεχής επικοινωνία όχι μόνο ανά-μεσα στους ζώντες οργανισμούςκαι το περιβάλλον τους, αλλά καιανάμεσα στους ζώντες οργανισμούςμεταξύ τους στα πλαίσια αυτού τουπεριβάλλοντος. Κάθε στοιχείο έ-χει άμεση σχέση με όλα τα άλλαστοιχεία και εμείς αποτελούμεμέρος του συνόλου.Κοσμικός νόμος και τάξη

Ά φ ο υ δημιουργηθεί, ή ζωή δια-τηρείται διαλέγοντας από το πε-ριβάλλον στοιχεία που της χρη-σιμεύουν σαν ενέργεια ή που τηςδίνουν πληροφορίες για την περαι-τέρω επιβίωση. Διατρέχοντας τονπλανήτη μας προς όλες τις κατευ-θύνσεις, είμαστε συνεχώς εκτεθει-μένοι σε μυριάδες κοσμικές δυνά-μεις. Τις περισσότερες άπ' αυτέςούτε τις αντιλαμβανόμαστε διότιείναι αρκετά σταθερές και διότι τιςσυνηθίσαμε. Μόνο όταν αρχίσουννα τροποποιουνται ή να διακυ-μαίνονται, αποκτούν μια κάποιααξία και αρχίζουμε να τις αντι-λαμβανόμαστε σ' ένα ορισμένοεπίπεδο της συνείδησης μας.Η γη

Οι κοσμικές δυνάμεις επαναλαμ-βάνονται σταθερά σε κυκλικές πε-ριόδους στις όποιες ή ζωή μαθαί-νει ν' αντιδρά. Ή κίνηση της γήςγύρω άπ' τον άξονά της δημιουρ-

γεί την ηλιακή ήμερα τών 24 ωρών,τή σεληνιακή ημέρα των 24,8 ωρών,καθώς και τις αστρικές ημέρεςπου μετρούν την κίνηση της γήςσε σχέση με τους απομακρυσμέ-νους απλανείς αστέρες.

Ή εναλλαγή της μέρας και τηςνύχτας που προκαλεί ο ήλιος, λέ-γεται ημερήσιος ή κυκλοτερής ρυ-θμός και ή επιρροή του πάνω στήζωή φαίνεται καθαρά σ' όλα ταεπίπεδα της, άπ' τους απλούς οργα-νισμούς μέχρι τον άνθρωπο, διό-τι διακανονίζει όλες τις δραστη-ριότητες: κίνηση, τροφή, ύπνο καιαναπαραγωγή. Ε κ τ ό ς άπ' τον ημε-ρήσιο ρυθμό υπάρχει και ο ετή-σιος ρυθμός που κρατάει περίπουένα χρόνο και επιτρέπει στουςζώντες οργανισμούς να προβλέ-πουν εποχιακές αλλαγές στο περι-βάλλον τους. Λέει στα πουλιά πότεείναι καιρός ν' αποδημήσουν, σταέντομα πότε να γεννήσουν αυγάπου να ζήσουν ώς το χειμώνα, σταθηλαστικά πότε ν' αλλάξουν τρί-χωμα, πότε ν' αποθηκεύσουν τρό-φιμα για το χειμώνα, ή να έτοιμα-στούν για τή χειμερία νάρκη.

Καθώς οι διάφορες μορφές ζωήςεξελίσσονταν πάνω στή γή, ταπερισσότερα προνόμια τα απέκτη-σαν όσοι οργανισμοί μπορούσαννα αντιληφθούν το περιβάλλοντους καλύτερα και ν' αντιδράσουνπιο σωστά στις πληροφορίες πουδεχόντουσαν. Το φώς, επειδή δια-τρέχει τεράστιες αποστάσεις πολύγρήγορα, είναι ίσως ή καλύτερηπηγή πληροφοριών που υπάρχεικαι, άπ' όλες τις κοσμικές δυνά-μεις, αυτό είναι που αντιλαμβά-νονται ευκολότερα οι ζώντες οργα-νισμοί.Η σελήνη

Τόν 17ον αίώνα, ο Ισαάκ Νεύ-των ανέπτυξε την παγκόσμια θεω-ρία του περί βαρύτητας, που λέειότι κάθε σώμα στο σύμπαν έλκειόλα τα άλλα σώματα με μια δύ-ναμη που εξαρτάται από τή μάζα

τους κι από τις αποστάσεις μεταξύτους. Η γή έλκει τή σελήνη μετόση δύναμη ώστε να τή διατηρείσε τροχιά και ή σελήνη έχει τοκατάλληλο μέγεθος για ν' αντιστέ-κεται στην έλξη της γής. Το νερόπάνω στή γή συμπεριφέρεται σανένα ασταθές και χαλαρό περίβλημαπου μετακινείται πέρα δώθε σεεντελώς κανονικά χρονικά διαστή-ματα καθώς ή σελήνη κινείται γύ-ρω άπ' τή γή.

Κάθε σταγόνα νερού στον ωκεα-νό υπακούει σ' αύτο το σεληνιακόρυθμό καθώς και κάθε πλάσμα πουζεί μέσα στή θάλασσα. Τά «παλιρ-ροιακά» ζώα που μεταφέρονται σ'εργαστήρια συνεχίζουν να συμπε-ριφέρονται με βάση κάποιο παλιρ-ροιακό ρυθμό. Κάτι στρείδια πουμεταφέρθηκαν άπ' το Λόνγκ Ά ι -λαντ στο Ήβανστον, κοντά στοΣικάγο, 180 μέτρα πάνω άπ' τηνεπιφάνεια της θάλασσας, κανόνι-σαν το ρυθμό τους με τέτοιο τρόποώστε ανοιγόκλειναν τις ώρες ακρι-βώς που ή παλίρροια πλημμύριζετο Ήβανστον, λές και βρισκόν-τουσαν ακόμα στην ακροθαλασ-σιά. Προσάρμοσαν δηλαδή τή συμ-περιφορά τους προς την έλξη πουασκεί ή βαρύτητα της σελήνης.

Μερικά θαλασσινά ζώα αντι-δρούν τόσο στο φώς της σελήνηςόσο και στα παλιρροιακά ρεύματα,έστω κι αν το φώς της σελήνηςείναι 300 χιλιάδες φορές ασθενέ-στερο απ' το φώς του ήλιου. Ακό-μα και χερσαία όντα, σαν κάτιτροπικά έντομα, συνδυάζουν ακρι-βώς την εποχή του πολλαπλασια-σμου τους με την πανσέληνο.

Πανάρχαιοι παράγοντες του πε-ριβάλλοντος — όπως οι θέσεις τηςσελήνης — συνεχίζουν να επηρεά-ζουν τή ζωή πάνω στή γή, ακόμακι αν δημιουργηθούν τεχνητές και«μόνιμες» συνθήκες σε εργαστή-ρια με το σκοπό να αποκόψουνοποιαδήποτε εξωτερική πληροφο-ρία. Οι βολβοί της πατάτας γνωρί-

53

ζουν τή θέση της σελήνης, ακόμακι αν αποξενωθούν από οποιονδή-ποτε εξωτερικό οπτικό ή βαρομε-τρικό ερεθισμό. Αυτές οι λεγόμε-νες «μόνιμες» συνθήκες εργαστη-ρίου δεν είναι καθόλου μόνιμες.Ένας από τους παράγοντες που θάμπορούσε να προμηθεύσει πληρο-φορίες σε φυλακισμένους ζώντεςοργανισμούς, σχετικά με την κατά-σταση του περιβάλλοντος έξω απ'το σφραγισμένο εργαστήριο, είναιοι μαγνητικές δυνάμεις που αντι-δρώντας στις εναλλαγές των θέ-σεων του ήλιου και της σελήνης,προκαλούν ανεπαίσθητες αλλαγές.Τα πρόσφατα αποτελέσματα τωνπειραμάτων που έγιναν με πολύαπλούς οργανισμούς καθώς και μεαρουραίους και ποντικούς, έπι-βεβαιώουν αυτή τή θεωρία.Ο ήλιος

Πιό πέρα άπ' τή γή και τον ήλιουπάρχει το διάστημα, που θεωρεί-ται πώς είναι κενό. Στήν πραγμα-τικότητα είναι γεμάτο από μια με-γάλη ποικιλία δυνάμεων, οι περισ-σότερες από τις όποιες φτάνουνμέχρι τή γή κι επηρεάζουν τή ζωήτου πλανήτη, ένώ είναι γνωστό πώςοι ισχυρότερες απ' αυτές προέρ-χονται απ' τον ήλιο. Οι ηλιακέςεκρήξεις καταστρέφουν 4 εκατομ-μύρια τόννους υδρογόνου το δευ-τερόλεπτο σε θερμοκρασίες 13 εκα-τομμυρίων βαθμών Κελσίου καιεκσφενδονίζουν πυκνές φλόγες σεαποστάσεις χιλιάδων μιλλίων μέ-σα στο διάστημα, όπου οι ηλιακοίάνεμοι τις διαλύουν. Τά φωτεινάσημεία που είναι διασκορπισμέναστο φάσμα του ηλίου προκαλούνεκρήξεις ακόμα πιό βίαιες κι έχουνσαν αποτέλεσμα τϊς κακοκαιρίεςστή γήινη ατμόσφαιρα και τις μα-γνητικές θύελλες και καταιγίδες.Το 1801, ο σέρ Τζών Χέρσελ άνα-κολυψε ότι αυτή ή δραστηριότητατων ηλιακών κηλίδων υπακούει σ'ένα κύκλο 11 ετών και επηρεάζειμια τεράστια ποικιλία πραγμάτων:από το πάχος των κύκλων που κάθεχρόνο προστίθενται στους κορ-μούς των δέντρων, μέχρι το ύψοςτου νερού στή Λίμνη Βικτώρια,από τον αριθμό των παγόβουνωνκαι τις ξηρασίες στήν Ινδία, μέ-χρι τους τρυγητούς για τα κρασιάτης Βουργουνδίας. Οι μετρήσειςαπολιθωμένων κοιτασμάτων που έ-γιναν στους πυθμένες πανάρχαιωνλιμνών δείχνουν ότι εδώ και 500εκατομμύρια χρόνια οι κύκλοι δρα-στηριότητας των ηλιακών κηλί-δων κρατούσαν επίσης 11 χρόνια.

Η Ηλεκτρομαγνητική επιρροή

54

του ήλιου και της σελήνης πάνωστή γή είναι ολοφάνερη. Ένα απότα στοιχεία που άσκουν τέτοιαεπιρροή ή που εκπέμπουν, ίσως,άλλες κοσμικές δυνάμεις, είναι τονερό, του οποίου ή ανώμαλη συμ-περιφορά ακόμα παραξενεύει τουςεπιστήμονες. Ή δυσκολία στήν

εξήγηση της οφείλεται στήν εξαι-ρετικά εύκαμπτη φύση του ατόμουτου υδρογόνου που είναι ένα απότα δύο συστατικά στοιχεία τουνερού. Άλλάζει συνεχώς, τόσο εύ-κολα και τόσο γρήγορα που, ανκανείς μπορούσε να το φωτογρα-φίσει με το κατάλληλο διάφραγμα,σίγουρα θά έδειχνε περιοχές σανπαγωμένες, ακόμα κι αν ήταν σ'ένα ποτήρι ζεστό νερό. Επειδήχρειάζεται ελάχιστη πίεση για ν'αλλαχτεί ή μορφή του, το νερόείναι το ιδανικό στοιχείο για ναμελετηθούν οι βιολογικές αντιδρά-σεις σε εξωτερικούς ερεθισμούς.

Στήν πραγματικότητα, όλες οιδιαδικασίες για τή δημιουργία ζωήςλαμβάνουν χώρα μέσα σε υγρόστοιχείο, ένώ το μεγαλύτερο μέροςτου οποιουδήποτε ζώντος όργανι-σμού αποτελείται από νερό (γιατον άνθρωπο ή αναλογία είναι 65%).Τά αποτελέσματα διαφόρων ερευ-νών δείχνουν ότι οι χημικές αντι-δράσεις που λαμβάνουν χώρα μέσασε νερό επηρεάζονται οπωσδήποτεαπό κοσμική δραστηριότητα, χάρηστήν υπερευαισθησία που έχει τονερό στα ηλεκτρομαγνητικά πε-δία. Μιά πρόσφατη επίδειξη επι-βεβαίωσε το επιχείρημα αυτό απο-δείχνοντας ότι το νερό είναι ιδιαί-τερα ασταθές (και συνεπώς πολύχρήσιμο για τή ζωή) μεταξύ των35 και 40 βαθμών Κελσίου, που«τυχαίνει να είναι» ή φυσική θερ-μοκρασία των περισσότερων ζώων,συμπεριλαμβανομένου και του αν-θρώπου.Άλλοι παράγοντες

Το ηλιακό σύστημα έχει άλλουςοκτώ πλανήτες που περιστρέφον-ται γύρω απ' τον ήλιο όπως ακρι-βώς και ή γή. Επηρεάζουν ο έναςτον άλλον και όλοι μαζί τον ήλιο,του οποίου ή λάμψη υφίσταται ά-μεση επιρροή όταν δύο ή περισ-σότεροι πλανήτες βρίσκονται σεδύο ορθές γωνίες (180°) σε σχέσημε τον ήλιο. Στήν πραγματικότηταή δραστηριότητα των ηλιακών κη-λίδων μπορεί να προβλεφθεί μεακρίβεια 93% λαμβάνοντας υπόψητή θέση των πλανητών σε σχέσημε τον ήλιο.

Άν οι πλανήτες επηρεάζουν τονήλιο, σίγουρα θά επηρεάζουν και

τή γή, πρό πάντων που εφτά άπαυτούς είναι πιό κοντά της παράστον ήλιο. Ή επιρροή των πλα-νητών μπορεί να οφείλεται έν μέ-ρει στις μακριές μαγνητοσφαιρικέςουρές που έχουν πίσω τους καθώςπερνάνε (ή γήινη ουρά μπορεί ναείναι παραπάνω από 5 εκατομμύ-ρια μίλλια μακριά) και από τιςοποίες οι κοσμικοί άνεμοι άπο-σπούν μόρια που εκσφενδονίζον-ται στο διάστημα.

Οι πλανήτες, καθώς και τα αλλάεκατό δισεκατομμύρια άστρα πουαποτελούν το γαλαξία μας, εκπέμ-πουν κοσμικές δυνάμεις που επη-ρεάζουν τή διαμόρφωση της ζωήςστή γή. Ή κοσμική ενέργεια μετή μορφή ακτινών ραίντγκεν, ηλεκ-τρικών και μαγνητικών φαινομέ-νων, ραδιενεργών ουσιών και ελκτι-κής ισχύος και βαρύτητας επιδράάμεσα σε όλες τις μορφές της ζωής.Αυτό σημαίνει πώς όλοι οι ζών-τες οργανισμοί βρίσκονται σε ανοι-χτό διάλογο με το σύμπαν, σε μιαελεύθερη ανταλλαγή πληροφοριώνπου ενώνει όλες τις μορφές τηςζωής για να δημιουργήσει έναν τε-ράστιο οργανισμό του οποίου μέ-ρος αποτελεί ο άνθρωπος.Ο άνθρωπος και το σύμπαν

Μόλις τώρα μαθαίνουμε πόσοσημαντικό ρόλο παίζουν οι ρυθμοίαυτοί της γής για την ευημερίατου ανθρώπου. Η θερμοκρασία τουσώματος μας ακολουθεί ένα κανο-νικό ημερήσιο διάγραμμα: αρχίζειν' ανεβαίνει με την ανατολή τουηλίου, φτάνει στο ζενίθ της στιςπρώτες ώρες του άπογέματος (μα-ζί με τους παλμούς της καρδίαςκαι την παραγωγή ούρων) και τέ-λος πέφτει στο χαμηλότερο έπί-πεδό της κατά τις 4 τα χαράματα.Αυτή την ώρα, το σώμα είναι πιόχαλαρωμένο παρά ποτέ και τα πε-ρισσότερα μωρά γεννιούνται αυτήπαρά οποιαδήποτε άλλη ώρα τηςημέρας.

Ένας μεγαλύτερος κύκλος, ετή-σιος, αποδεικνύεται από το γεγο-νός ότι τα παιδιά που γεννιούνταιτο Μάιο ζυγίζουν κατά μέσο όρο200 γραμμάρια περισσότερο απότα παιδιά που γεννιούνται τουςάλλους μήνες. Η διαφορά αυτήοφείλεται σε ετήσιες διακυμάνσειςστήν παραγωγή των ορμονών πουέχουν σχέση με την εγκυμοσύνη.Δηλαδή, έχουμε ακόμα και μειςεποχή αναπαραγωγής! Επίσης φαί-νεται ότι υπάρχει απόδειξη πώςόσοι γεννιούνται τους «καλούς» μή-νες έχουν έκ γενετής το δικαίωμαΣυνέχεια στή σελ. 62

ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΕΞΩΓΗΙΝΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝΣΤΟΝ ΓΑΛΑΞΙΑ ΜΑΣ

Μέ ιδιαίτερη ικανοποίηση για την στήλη παρου-σιάζουμε δύο νέες συνεργασίες αναγνωστών.Και οι δυό τους έχουν θέμα το διάστημα, γεγο-νός που σημαίνει ότι ή θετική έρευνα είναιανάγκη στον νεοέλληνα. Και έχει πολλά να μαςπεί ακόμα. Ό κ. Κούκουνας έχει σπουδάσειΚυβερνητική στην Αγγλία και υπήρξε για ενδιάστημα μαθητής του Κάρλ Σάγκαν με τονόποίο και αλληλογραφούσε. Το θαυμάσιο αυτόάρθρο τόσο σωστά δομημένο με την μαθηματι-κή σκέψη μας δίνει βάσιμες ελπίδες για τηνύπαρξη εξωγήινων φίλων στον γαλαξία μας.

Ν. ΚΟΥΚΟΥΝΑΒ. Sc. - Cybernetics

Ορωπου 63 - ΓαλάτσιΤηλ. 2774140

Έ κ ε ί ν ο ς που στή συζήτηση επαφίεται στηναυθεντία δεν χρησιμοποιεί το λογικό του αλλάτην μνήμη του".

ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ

Ημεγαλύτερη διανοητική επανάσταση τηςΑναγέννησης που για τή νίκη της πάλεψανο Κοπέρνικος και ο Γαλιλαίος και που γι'

αυτήν έχασε τή ζωή του ο Τζιορντάνο Μπρούνο,ήταν ή ιδέα ότι ή Γή είναι απλώς και μόνο ένας πλα-νήτης από τους πολλούς που υπάρχουν στο ηλιακόμας σύστημα. Ή δύναμη αυτής της ιδέας, δηλαδήή παραδοχή της κοσμικής μετριότητάς μας, ή σκέψηότι το περιβάλλον μας είναι λίγο ή πολύ τυπικόκαι σ' άλλες περιοχές του Σύμπαντος αποτέλεσε μίακινητήρια ιδέα προόδου.

Είναι σωστό ότι σήμερα πολλοί αστρονόμοι,βιολόγοι, φυσικοί, χημικοί και βιοχημικοί συμφω-νουν ότι το φαινόμενο που όνομάζομε ζωή δεν είναιμοναδικό στον πλανήτη αριθμό 3 (τή Γή) του ήλια-κου μας συστήματος.

Γιά να γίνουν υπολογισμοί και να έξαχθούν συ-μπεράσματα για την ύπαρξη εξωγήινων πολιτισμώνπρέπει να έχουν ένα χαρακτήρα αβεβαιότητας πουή παραδοχή της κοσμικής μας μετριότητας, σεπολλές περιπτώσεις, θά 'ναι ή μοναδική α-πάντηση όταν ή λεπτομερής επιστημονική έρευνααπέχει πολύ από τις σημερινές ερευνητικές ικανό-τητες της Επιστήμης. Ή εφαρμογή αυτής της γραμ-μής έρευνας σε περιοχές που είναι ακόμη άγνωστεςαποτελεί σήμερα μια πράξη πίστης. Μιας πίστης apriori που δεν βασίζεται σε απ' ευθείες ενδείξεις ήαποδείξεις αλλά σε υποθέσεις που περιέχουν πολλάκενά έξ αιτίας των σημερινών επιστημονικών έπι-πέδων.

Άλλη δυσκολία είναι και εκείνη του περιορισμούτων παραδειγμάτων που διαθέτουμε ώστε να μαςαναγκάζει να βασιζόμαστε κυρίως πάνω στή γήινηπείρα έτσι ο κίνδυνος λάθους στον υπολογισμόνα 'ναι μεγάλος. Όμως διαθέτουμε αρκετές ενδεί-ξεις που υποστηρίζουν αυτή την πίστη μας. Ότανσκεφτόσαστε ότι τα άτομα των στοιχείων της Γήςείναι όμοια με εκείνα που υπάρχουν σ' ενα Γαλαξίαπου απέχει 5 ή 10 δισεκατομμύρια χρόνια φωτός.Ότι οι ίδιες πυρηνικές αντιδράσεις και οι ίδιοινόμοι της Φυσικής κυβερνούν τις κινήσεις των άτό-μων σ' ολόκληρο το Σύμπαν. Ότι οι τυπικοί νόμοι

που διέπουν και περιγράφουν για παράδειγμα τηνέλξη μαζών σφαιρών μολύβδου μέσα σ' ένα εργα-στήριο πάνω στή Γή μπορούν να χρησιμοποιηθουνγια να προβλέψουν ακριβώς και τις κινήσεις τωνδυαδικών αστέρων ή την τροχιά της Σελήνης. Αυ-τή ή ολοφάνερη ομοιότητα των φυσικών φαινομέ-νων μέσα στο Σύμπαν μας οδηγεί στο συμπέρασμαμιας πιθανής πολλαπλής εμφάνισης ζωής σε διά-φορα σημεία του Σύμπαντος που γίνεται σχεδόνβεβαιότητα με την παραδοχή της κοσμικής μας με-τριότητας. Σε μια μελέτη υπολογισμού των πιθανο-τήτων υπάρξεως εξωγήινων πολιτισμών ή χρησι-μοποίηση της γήινης πείρας στον καθορισμότων παραγόντων δημιουργίας και εξέλιξης ζωής καιτεχνολογικού πολιτισμού είναι απαραίτητη αν καιπεριοριζόμαστε από την μοναδικότητα της.

Είναι φανερό ότι πάνω στην δημιουργία και εξέ-λιξη ζωής ένας παράγοντας που διαδραματίζει κα-θοριστικό ρόλο είναι ο χρόνος. Αυτό γίνεται αμέ-σως κατανοητό αν σκεφτουμαι ότι ή δημιουργίακαι εξέλιξη ζωής απαιτεί ένα ελάχιστο περιθώριοχρονικής διάρκειας ώστε να γίνει ικανή να εξελι-χτεί. Έτσι ένας υπολογισμός πιθανοτήτων ύπαρξηςεξωγήινων πολιτισμών θά περιέχει και τον παρά-γοντα της χρονικής απαίτησης για εξέλιξη.

Στό παράδειγμα της Γής υπολογίζεται ότι ή ζωήέχει παρουσιαστεί περίπου πριν 2.500 δισεκατομ-μύρια χρόνια με την μορφή των μονοκυτταρικώνοργανισμών που σταδιακά έφθασε διαμέσου μιαςεξελικτικής πορείας στις σημερινές μορφές ζωής,με επικεφαλής τον Άνθρωπο τον Σοφό (HomoSapiens). Στό σημερινό στάδιο έρεύνης μπορούμενα μιλάμε μόνο με πιθανότητες για τή δημιουργίαζωής στή Γή. Έτσι ξέρουμε ότι περίπου για 4,500δισεκατομμύρια χρόνια ο πλανήτης μας ήταν Ερη-μος και ότι μετά από 2,500 δισεκατ. χρόνια ήτανγεμάτος από μονοκύτταρους οργανισμούς.

Άν υποθέσουμε την πιθανότητα δημιουργίαςτου πρώτου αναπαραγωγικού συστήματος ζωήςστο πρωταρχικό (πρωτογενές) περιβάλλον της Γήςότι ήταν σε κάποιο προσδιορισμένο χρόνο 10-6

τότε ή πιθανότητα δημιουργίας ζωής που γίνεται

56

σε ένα οποιονδήποτε αιώνα αυτής της εποχής θάείναι:

10-6 χ 10 - 6= 10-4

ένας πάρα πολύ μικρός αριθμός. Όμως στα 109

χρόνια ή πιθανότητα δημιουργίας ζωής πλησιάζειτο 1 και μπορούμε να ύποστηρίξουμε τότε ότι ή δη-μιουργία ζωής ήταν ενα «αναγκαστικό» γεγονόςδηλαδή ένα πολύ πιθανό αποτέλεσμα των χημικώνδιεργασιών της πρωταρχικής Γης.

Άπό την άλλη πλευρά αν υποθέσουμε ότι ή πι-θανότητα δημιουργίας ζωής στή Γη ήταν 10-12

τότε ή πιθανότητα εμφάνισης ζωντανών συστημάτωνσε μία περίοδο 109 χρόνων είναι:

10-12 χ 10 - 2= 10-3

ένας τρομερά μικρός αριθμός. Σ' αυτή την περίπτωσησυμπεραίνουμε ότι ή δημιουργία ζωής ήταν έναπολύ απίθανο γεγονός και ότι ή ζωή δημιουργήθηκεαπό ένα παράξενο τερτίπι της τύχης. Αυτές οι δύοαπόψεις που αναφέραμε περικλείουν μία δόση αλη-θείας αν και ή μία είναι αντίθετη της άλλης και συνο-ψίζονται στο ερώτημα: ήταν ή ζωή στή Γή ενα «ανα-γκαστικό» ή ενα απίθανο γεγονός;

Ή μέθοδος και των δύο συλλογισμών δείχνει τοαπαραίτητο του παράγοντα χρόνου που απαιτείταιγια να γίνουν οι χημικές διεργασίες για την εμφά-νιση της ζωής. Έτσι ο χρόνος γίνεται καθοριστικόςπαράγοντας και στις δύο περιπτώσεις της τυχαίαςή αναγκαστικής εμφάνισης και εξέλιξης της ζωής.

Ένας αναλογικός συλλογισμός βασισμένος στιςδύο οροθετικές γραμμές μεταξύ των δύο αυτώναντιθέτων συμπερασμάτων που αναφέραμε, μπορείνα γίνει και για την εξέλιξη του πολιτισμού πουσυνοδεύει την διάνοια από το κατώτερο στο ανώ-τερο επίπεδο. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι στο πα-ράδειγμα, το μοναδικό που έχουμε, της Γής ο χρό-νος, ή τύχη (ή ή αναγκαιότητα της Φύσης) είναιυπεύθυνα για τή δημιουργία ζωής, διανοίας καιπολιτισμού. Αυτές τις διαπιστώσεις θα τις μεταφέ-ρουμε μελλοντικά και στον υπολογισμό μας για τηνπιθανότητα υπάρξεως εξωγήινων πολιτισμών στονΓαλαξία μας.

Ένα βασικό πρόβλημα που ή ανθρωπότητα ολό-κληρη αντιμετωπίζει, ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκό-σμιο Πόλεμο, είναι και ή απειλή ενός ατομικούολοκαυτώματος με άμεση συνέπεια την αυτοκατα-στροφή του πολιτισμού μας. Αυτό είναι ένα γεγο-νός που παρουσιάζεται σ' ένα ορισμένο στάδιοτης εξέλιξης του πολιτισμού μας που είναι σχεδόνταυτόχρονο με την απαρχή του ραδιοτηλεπικοι-νωνιακου σταδίου που χαρακτηρίζει την σημερινήφάση εξέλιξης του ανθρωπίνου πολιτισμού. Άναυτός ο κίνδυνος της αυτοκαταστροφής υπάρχεισε μας τότε δημιουργείται το ερώτημα: Μήπως εν-δέχεται να αποτελεί γενικό κανόνα ή απειλή αυτο-καταστροφής και σε κάθε άλλον πλανητικό πολι-τισμό; Ή απάντηση σ' αυτό το ερώτημα είναι πρω-ταρχικής σημασίας στον υπολογισμό της πιθανό-τητας ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών.

Θεμελιακό στοιχείο ύπαρξης πολιτισμού είναι ήανταλλαγή πληροφοριών που επιτρέπουν την διαι-ώνιση και εξέλιξη του. Αυτή ή αντίληψη είναι τόσοβασική ώστε πρόσφατα (μετά το 1948) δημιουργή-θηκε μία ολόκληρη επιστήμη που ασχολείται μ'αυτά τα προβλήματα και ονομάζεται Κυβερνητική.

Ό Σοβιετικός αστροφυσικός Ν.Σ. Καρντάσεβταξινόμησε τους πιθανούς τεχνολογικά αναπτυγμέ-

νους πολιτισμούς σύμφωνα με την δαπάνη ενεργείαςπου εχουν. Ή ταξινόμηση που έκανε είναι σε συνάρ-τηση με την εκπομπή και ανταλλαγή πληροφοριώνπου μας δίνει χρήσιμο συμπεράσματα για την έρευ-να της ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών. Σύμφωναμε τον Καρντάσεβ υπάρχουν τρεις κατηγορίες τε-χνολογικά αναπτυγμένων πολιτισμών:

Ι. Εκείνοι που βρίσκονται σ' ένα τεχνολογικόεπίπεδο αρκετά όμοιο με τον σημερινό γήινο πολι-τισμό. Το μέτρο της ολικής απορρόφησης ενεργείαςτους είναι περίπου 4χ 1019 εργια το δευτερόλεπτο.

II. Εκείνοι οι πολιτισμοί που είναι ικανοί ναχρησιμοποιούν και να ενεργοποιούν ολόκληρητην εκπομπή ακτινοβολίας του άστρου τους. Ήχρησιμοποίηση ενεργείας συγκρίνεται με την φω-τεινότητα του δικού μας ηλίου που είναι περίπου4χ 1033 έργια το δευτερόλεπτο.

III. Εκείνοι οι πολιτισμοί που διαθέτουν δύναμησυγκρινόμενη με την φωτεινότητα ολοκλήρου τουγαλαξία τους, περίπου 4χ 1044 εργια το δευτερό-λεπτο.

Μ' αυτή την ταξινόμηση ο Καρντάσεβ εξετάζειτις πιθανότητες της κοσμικής επικοινωνίας από τηνάποψη των σημερινών δυνατοτήτων επικοινωνίας.Έτσι ένας πολιτισμός τύπου II μπορεί να εκπέμπειτα περιεχόμενα 100.000 βιβλίων μεσαίου μεγέθουςδιαμέσου του γαλαξία μέσα σ' ένα χρονικό διάστημα100 λεπτών. Θά απαιτηθούν φυσικά μερικές χιλιά-δες χρόνια για να ταξιδέψουν αυτά τα σήματα. Ήεκπομπή αυτή που σκοπεύει σ' ένα στόχο που απέχει10 εκατομμύρια χρόνια φωτός (μία τυπική διαγα-λαξιακή απόσταση) θά απαιτήσει μόνο λίγες βδο-μάδες.

Ένας πολιτισμός τύπου ΙΙΙ μπορεί να εκπέμπειτην ίδια πληροφορία σε απόσταση 10 δισεκατομ-μυρίων χρόνων φωτός (όσο περίπου ολόκληρη ήακτίνα του ορατού Σύμπαντος) μέσα σ' ένα χρόνοεκπομπής 3 δευτερολέπτων. Τά ταξίδι αυτό θά πάρειφυσικά 10 δισεκατομμύρια χρόνια.

Αυτές οι θεωρήσεις δείχνουν ότι τεράστιες, σχε-δόν απίστευτα μεγάλες, ποσότητες πληροφοριώνμπορούν να σταλλουν σε μεγάλες αποστάσεις,έάν φυσικά υπάρχουν τέτοιοι πολιτισμοί. Σήματαενός τύπου II πολιτισμού που βρίσκεται ανάμεσαστους κοντινότερους γαλαξίες ή ενός τύπου III πο-λιτισμού οπουδήποτε στο ορατό Σύμπαν (φυσικάμε την προυπόθεση ότι θά εκπέμπει από πολύ καιρό)θά 'ταν εύκολο να τα ανακαλύψουμε έάν ξέραμεπρος τα που να κοιτάξουμε.

Μέ τα πιό πάνω στοιχεία μία απόπειρα ύπολογι-σμού των πιθανοτήτων ύπαρξης εξωγήινων πολι-τισμών θά 'χε και πρακτική αξία πέρα από την κα-θαρά θεωρητική σημασία του. Έτσι οδηγούμαστεστον υπολογισμό του πιθανού αριθμού των τεχνο-λογικά τηλεπικοινωνιακών εξωγήινων πολιτισμώνπου βρίσκονται στον Γαλαξία μας. Ό περιορισμόςαυτός γίνεται επειδή ενδιαφερόμαστε να υπολογί-σουμε το αριθμό τους για μία πιθανή διαστρική επι-κοινωνία αποβλέποντας σε μία περισσότερο πρα-κτική αξία παρά θεωρητική.

Στόν υπολογισμό όμως υπάρχουν δύο κυρίως δυ-σκολίες:

α) ή τοποθέτηση της σωστής αριθμητικής αξίαςτων παραμέτρων του τύπου που θά σχηματίσουμεκαι,

β) ή σωστή εκλογή των παραμέτρων ή των πο-

57

σοτήτων.Ή πιστότητα των απαντήσεων μας θά άντικαθρε-

πτίζει αυτή την αβεβαιότητα μας. Έτσι αυτή ήανάλυση μας θά 'χει ένα αποκλειστικό πιθανολο-γικό χαρακτήρα. Ζητάμε να υπολογίσουμε τοναριθμό των υπαρχόντων γαλαξιακών πολιτισμώνπου βρίσκονται σε ένα τεχνολογικό επίπεδο ανώ-τερο ή τουλάχιστον ίδιο με το δικό μας. Ό αριθμόςτων πιθανών υπαρχόντων εξωγήινων πολιτισμώνπου μας ενδιαφέρουν και που διαθέτουν την ικανό-τητα διαστρικής επικοινωνίας μπορεί να εκφραστείμε την σχέση.

Κ = Α.π.γ.ρ.σ.τ.ΒΌπου :

Α : ο μέσος όρος της διάρκειας του χρόνου πουχρειάζεται για να σχηματιστεί ενα άστρο στον Γα-λαξία μας.

π : ο αριθμός των αστέρων που διαθέτουν πλανη-τικό σύστημα.

γ: ο μέσος αριθμός των πλανητών που διαθέτουνευνοϊκούς όρους για τον σχηματισμό ζωής.

ρ : ο αριθμός εκείνων των πλανητών από τους γπου εξελίσσεται ζωή πάνω σ' αυτούς.

σ: ο αριθμός των κατοικημένων πλανητών όπουδιαθέτουν διανοητική ζωή με μεταπλαστικές ικα-νότητες και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στηνιστορία του ηλίου αυτής της περιοχής.

τ : ο αριθμός των πλανητών εκείνων που κατοι-κουνται από λογικά όντα όπου εμφανίζεται έναςεξελιγμένος τεχνολογικά πολιτισμός (με την έν-νοια που ορίσαμε προηγουμένως) κατά τή διάρκειατης ύπαρξης του ηλίου της περιοχής τους.

Β : ο αριθμός που εκφράζει την διάρκεια ύπαρξηςτου τεχνολογικού πολιτισμοί).

Θά εξετάσουμε τώρα τον κάθε όρο αυτής τηςσχέσης ξεχωριστά και θά προσπαθήσουμε να τοπο-θετήσουμε την πιθανή ποσοτική αξία σ' αυτούςτους όρους.

Αφού υπάρχουν άστρα μέσα στην «κύρια ακο-λουθία» των αστέρων που έχουν μάζες ίδιες με τονΉλιο μας, ή κάπως μικρότερες, και συσχετίζονταιμε την ηλικία του Γαλαξία μας δεν είναι ή σημερινήδημιουργία τους που μας ενδιαφέρει αλλά ο μέσοςόρος δημιουργίας αστέρα κατά τή διάρκεια τηςζωής του Γαλαξία μας. Ό αριθμός των γνωστώνσε μας αστέρων του Γαλαξία μας είναι περίπου1011, από αυτούς οι περισσότεροι έχουν μάζες ίσεςή κάπως μικρότερες από τον Ήλιο μας, ή ηλικίατου Γαλαξία μας υπολογίζεται σε 1010 χρόνια. Έτσιένας απλώς υπολογισμός του μέσου όρου δημιουρ-γίας αστέρα θά 'ναι περίπου 10 άστρα τον χρόνο.Αυτός ο αριθμός συμπεριλαμβάνει και τα πιό πα-λαιά άστρα που έχουν δημιουργηθεί. Όμως από τηνάλλη πλευρά υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος αριθμόςαγνώστων αστέρων που έχουν μικρή μάζα και πουαν συμπεριληφθούν στον υπολογισμό θά αυξήσουντην τιμή του Α. Έτσι μας είναι αρκετό να παρα-δεχτούμε ότι Α = 10 αστέρια τον χρόνο.

Άπό τις συχνότητες των σκοτεινών συνόδων τωνπλησιέστερων αστεριών, από την θεωρία της αστρι-κής περιστροφής και από τις σημερινές θεωρίεςπου έξηγουν την δημιουργία του ήλιακού μας συ-στήματος διαπιστώνουμε το γεγονός ότι οι πλανή-τες φαίνεται ότι είναι πολύ συνηθισμένοι συνοδοίτων αστέρων της «κυρίας ακολουθίας» του Γαλαξίαμας. Ετσι μπορούμε να τοποθετήσουμε στο π το

1 δηλαδή π = 1 (βεβαιότητα).Προηγουμένως συζητήσαμε την υπόθεση σύμφωνα

με την οποία ή δημιουργία άναπαραγωμένων μο-ριακών συστημάτων είναι μία «αναγκαστική» δια-δικασία που πρέπει να συμβεί έξ αιτίας των φυσι-κών και χημικών όρων των πρωτογενών πλανητι-κών περιβαλλόντων. Έάν δοθεί αρκετός χρόνοςκαθώς και ενα περιβάλλον που δεν είναι τελείωςστατικό τότε ή εξέλιξη και ή ανάπτυξη συνθέτωνοργανισμών είναι αναπόφευκτη. Ή ανεύρεση ζωήςσ' άλλους πλανήτες θά επιβεβαιώσει αυτή την υπό-θεση. Πάντως στο δικό μας ηλιακό σύστημα η δη-μιουργία ζωής έγινε τουλάχιστον μία φορά και πι-θανώς περισσότερες. Έτσι τοποθετούμαι ρ = 1.

Το πρόβλημα της εξέλιξης της διανοίας είναι κά-πως δύσκολο να καθοριστεί. Η ιστορία του ανθρω-πίνου πολιτισμού καλύπτει μία περίοδο λιγότερηαπό 10-2 στην διάρκεια της όποιας ή Γή κατοικήθηκεαπό τα ανθρωποειδή και λιγώτερο από 10-5 τουγεωλογικού χρόνου, έτσι υιοθετούμαι το 10-1 γιατο σ.

Οι ίδιες δυσκολίες και απόψεις υπάρχουν στονκαθορισμό του τ. Ή εξέλιξη ενός τεχνολογικά ανα-πτυγμένου πολιτισμού φαίνεται ότι έχει μία μεγάληαριθμητική αξία έπίζησης (μέχρι βέβαια ενός ορι-σμένου σημείου) αλλά όμως σε κάθε περίπτωσητης ιστορίας του εξαρτάται από πολλά απίθαναγεγονότα που βλέπουμε ότι έχουν παρουσιαστείκαι στην Γή μόλις πρόσφατα (ατομικό ολοκαύτωμα,μόλυνση του περιβάλλοντος κ.δ.). Είναι κάπως απί-θανο ότι ή Γή θά αποτελεί εξαίρεση σε σχέση μετους άλλους τεχνολογικούς πολιτισμούς. Όπωςκαι προηγούμενα θεωρούμε ότι τ = 10-1.

Ό πολλαπλασιασμός όλων των παραμέτρων τηςσχέσης που εξετάσαμε μέχρι τώρα μας δίνει τοεξής:

Κ = 1 0 χ 1 χ 1 χ 1 χ 1 0 - 1 χ 1 0 - 1 χ Β = 10-1χΒΤο Β όπως αναφέραμε αντιπροσωπεύει τον μέσο

όρο ζωής των τεχνολογικών πολιτισμών που δια-θέτουν ενδιαφέρον και τα μέτρα για διαστρική επι-κοινωνία. Δεν υπάρχει κανένα γνωστό γήινο πα-ράδειγμα που να μας επιτρέπει να βάλουμε μία τιμήστο Β. Ό σημερινός τεχνολογικός πολιτισμός τηςΓής μόλις και στα τελευταία χρόνια της μέχρι τώ-ρα ιστορίας μας έχει φτάσει στο επικοινωνιακόστάδιο. Γιά το υπολογισμό του Β μπορούμε να υπο-θέσουμε δύο ακραίες περιπτώσεις, δηλαδή:

α) ο τεχνολογικός πολιτισμός καταστρέφεταιαμέσως μόλις φτάσει στο επικοινωνιακό στάδιο.Σ' αυτή την περίπτωση το Β θά 'ναι μικρότερο από102 χρόνια.

β) ο τεχνολογικός πολιτισμός μόλις φθάσει στοεπικοινωνιακό στάδιο μαθαίνει να ζει με τον εαυτότου. Άν επιζήσει περισσότερο από 102 χρόνια θά'ναι μετά πολύ απίθανο να αυτοκαταστραφεί. Σ'αυτή την περίπτωση ή ζωή του μπορεί να μετρηθείπάνω στην χρονολογική σκάλα της διαστρικήςεξέλιξης. Τότε το Β είναι μεγαλύτερο από 108 χρό-νια. Μπορούμε να φανταστούμαι κάπως πώς θά 'ναιμια τέτοια τεχνολογική κοινωνία. Θά εξασκεί αύ-τοεπιλογή των μελών της, οι μικρές εκείνες γενε-τικές αλλαγές που ίσως κάνουν τα άτομα ακατάλ-ληλα να ζουν μέσα σ' ένα τέτοιο τεχνολογικό πο-λιτισμό θά ελέγχονται. Ή τεχνολογία μιας τέτοιαςκοινωνίας θά 'ναι σίγουρα αρκετά ισχυρή για νααντιμετωπίσει τις γεωλογικές αλλαγές αν και στην

58

καταγωγή της εξαρτιόταν απ' αυτές. Φαίνεται απί-θανο ότι ένας τέτοιος αναπτυγμένος πολιτισμός πουπεριβάλλεται από ένα μεγάλο αριθμό ακμαίων καιτόσο διαφορετικών γαλαξιακών πολιτισμών θάοπισθοχωρήσει από το επικοινωνιακό του στάδιο.Αυτή είναι ή αιτία που μας κάνει να υποστηρίζουμεότι το Β εξαρτάται από το Κ.

Ό ερευνητής Φόν Χόερνερ πρότεινε και μία άλ-λη αιτία: Πιστεύει ότι τα μέσα για την απόκρουσημιας αυτοκαταστροφής βρίσκονται μέσα στο βα-σικό περιεχόμενο των αρχικών διαστρικών επικοι-νωνιών. Έάν το Κ είναι αρκετά μεγάλο οι τιμέςτων ρ, σ, και τ μπορεί νά'ναι ακόμη μεγαλύτερες.Υπάρχει δηλαδή ή πιθανότητα μια τυχαία διαστρική

επαφή να επιδράσει στή τιμή του τ.Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν βλέπουμε ότι οι

δύο υποθέσεις για το Β μικρότερο από 102 χρόνιαή μεγαλύτερο από 108 μας οδηγούν σε δύο διαφορε-τικές τιμές του Κ: ύπαρξη το ανώτερο μέχρι 10εξωγήινων επικοινωνιακών τεχνολογικών πολιτι-σμών μέσα στον Γαλαξία μας ή περισσοτέρων από107 . Στή πρώτη περίπτωση μπορεί να 'μαστέ ο μο-ναδικός υπάρχων πολιτισμός στή δεύτερη περί-πτωση ο Γαλαξίας μας θά πρέπει να 'ναι γεμάτοςαπό τέτοιους τεχνολογικούς πολιτισμούς. Ηδιαπίστωση είναι ότι ή τιμή του Κ εξαρτιέται βα-σικά από την άποψη μας για την διάρκεια της ύπαρ-ξης μιας τυπικής πολιτισμένης κοινωνίας.

Ισως να φαίνεται πιθανό ότι ένα ποσοστό άπ'αυτούς τους αναπτυγμένους τεχνολογικά πολιτι-σμούς μέσα στον Γαλαξία μας δεν αύτοκαταστρέ-φεται, δεν χάνει το ενδιαφέρον του για διαστρικήεπικοινωνία ούτε παθαίνει μεγάλες βιολογικές ήγεωλογικές καταστροφές και έτσι ο χρόνος ζωήςτου μετριέται με τον χρόνο της διαστρικής εξέλι-ξης. Τότε αν θεωρήσουμε ότι το Β = 107 εκφράζειτον μέσο όρο ζωής όλων των τεχνολογικών πολιτι-σμών που είναι μικρής ή μεγάλης διάρκειας ζωήςτότε αυτός ο αριθμός θά μας δίνει τον μέσο αριθμότων σημερινών αναπτυγμένων εξωγήινων τεχνολο-γικών πολιτισμών του Γαλαξία μας που θά είναι:Κ = 106.

Αυτό το αποτέλεσμα των συλλογισμών μας μαςλέει ότι περίπου το 0.001 % των αστέρων που βρί-σκονται στον ουρανό θά έχουν πλανήτη που φιλο-ξενεί έναν αναπτυγμένο εξωγήινο πολιτισμό. Ήπιό πιθανή μέση απόσταση για την ύπαρξη τηςπλησιέστερης εξωγήινης κοινωνίας θά 'ναι μερικέςεκατοντάδες χρόνια φωτός.

Άπό τον υπολογισμό που κάναμε παραπάνω χρη-

σιμοποιώντας πιθανότητες και μαθηματικό λογι-σμό, με κριτήρια αυστηρώς αντικειμενικά, παρμένααπό την σημερινή εικόνα που μας δίνουν οι επιστή-μες βλέπουμε ότι ή ύπαρξη εξωγήινων πολιτισμώνμαθηματικώς και θεωρητικώς είναι σίγουρο φαινό-μενο το οποίο περιμένει να γίνει πρακτικά αποδει-γμένο με την προβλεπομένη ανάπτυξη του ανθρω-πίνου τεχνολογικού επιπέδου.

Εδώ θά έπρεπε να κλείσουμε με την εξής παρα-τήρηση αναφορικά με τον αριθμό των υπαρχόντωνεξωγήινων πολιτισμών. Υπάρχει στην Κυβερνη-τική ένας όρος που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά«ανάστροφη σύνδεση» (Feedback Effect). Αυτό τοφαινόμενο είναι ή αύτοδιόρθωση ενός μηχανισμουδια μέσου πληροφοριών που λαμβάνει από τον εξω-τερικό κόσμο που επενεργεί. Έτσι λοιπόν και ήτιμή του Κ μπορεί να αλλάξει θεμελιακά σύμφωναμε τον ερευνητή Φον Χόερνερ. Αύτη ή διαπίστωσημπορεί να εξηγηθεί ως εξής:

Άν ο χρόνος αναμονής (ω) ενός σήματος προερ-χόμενου από ένα εξωγήινο πολιτισμό είναι μεγαλύ-τερος από τον Β (χρόνο ζωής του πολιτισμού μας)τότε δεν θά υπάρξει απάντηση και το ενδιαφέρονγια επικοινωνία τελικά θά χαθεί. Αλλά αν ο χρό-νος αναμονής (ω) είναι συγκριτικά πολύ μικρότεροςαπό το Β τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θά σημειωθείμια εποικοδομητική ανταλλαγή πληροφοριών.

Είναι γεγονός ότι θα 'ταν προς συμφέροντων επικοινωνούντων πολιτισμών να αυξήσουν τοχρόνο ζωής των πολιτισμών που έπικοινωνούν μα-ζύ τους, αν θά ήθελαν να συνεχίσουν αυτή την συν-διαλλαγή. Οι διάφοροι πολιτισμοί που είναι σκορ-πισμένοι στον Γαλαξία θά 'χουν αμοιβαίο συμφέ-ρον και βοήθεια από τις ραδιοεπικοινωνίες. Σάναποτέλεσμα ή αξία του Β σε κάθε πλανήτη αναμ-φισβήτητα θά αυξηθεί κατά ένα μεγάλο παράγοντα.

Πιστεύουμαι όμως ότι αν το ω ήταν μεγαλύτεροαπό το Β και ή συνδιαλλαγή γινόταν απλώς μονόλο-γος πάλι ή ανάστροφη σύνδεση θά ίσχυε. Κάθε πλη-ροφορία που θά έπαιρνε ένας πλανητικός πολιτισμόςθά βοηθούσε να άντιπαρέλθει τις δυσκολίες πουεμποδίζουν την εξέλιξη του. Έτσι το αποτέλεσμαθά 'ταν ή αύξηση του Β, δηλαδή ή αύξηση του χρό-νου ύπαρξης αύτού του πλανητικού πολιτισμού.

Αυτή ή παρατήρηση νομίζουμε ότι έχει μεγάλησημασία για τή Γή μας άφού έξασφαλίσεται ήαύξηση της διάρκειας ζωής του πολιτισμού μας.Άπό εκεί φαίνεται ότι πηγάζει και ή πρακτική πα-ρόρμηση του συνθήματος:

«Εμπρός για άλλους κόσμους!».

ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗ

Ζητάμε συγνώμη από τους κ.κ. συνεργάτες μας όσο και απότους αναγνώστες του περιοδικοί) για ορισμένα σφάλματα καιπαραλήψεις του προηγουμένου τεύχους. Σελ. 3, στήλη ΣΥΝ-ΕΡΓΑΤΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ, αντί Παλαιολόγος, διάβαζε Παλαι-ντολόγος. Το άρθρο: Νέα Mopiu κλπ. εργαψε ο James S.Trefil. Σελ. 32 στον πρόλογο έχει κατά λάθος προστεθεί ήφράση "..της μοριακής βιολογίας". Σελ. 49, στήλη τρίτηαράδα 6η από κάτω να προστεθεί "...κατά τις αρχαίες... δοξα-σίες" κλπ. Σελ. 50 στήλη 1η πάνω από την λέξη Η ΕΥΘΕΙΑ

να προστεθεί: "Άνακεφαλαιόνοντας αυτά που αναφέρθηκανέως έδώ μπορούμε να πουμε ότι:" κλπ. Σελ. 51 στήλη 1η αράδα27η από κάτω, μετά την φράση "4600 χρόνια πρίν" να προ-στεθεί: "από σήμερα που ακόμα διατηρείται στο πείσμα τουχρόνου μόνον αυτό..." κλπ. Σελ. 52 στήλη 1η, αράδα 10η απόπάνω, μετά την φράση "...ακριβώς 120 μοίρες," να προστεθεί:"δηλαδή ακριβώς το 1/3 του κύκλου". Επίσης οι εικόνες πουκοσμούν τα άρθρα του κ. Δημ. Λιάρου έχουν σχεδιαστεί απότην σύζυγο του. Ευχαριστούμε

59

ΝΕΑ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΙΚΟΥ ΜΑΣΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Ά λ λ η μία αξιόλογη άποψη για την δημιουργίατου πλανητικού μας συστήματος. Είναι βέβαιασυζητήσιμο το ποσοστό που έχει να είναι καισωστή, πράγμα που μόνο από ειδικούς μπορείνα κριθεί. Εδώ τονίζουμε το αξιόλογο της σύλ-ληψης της θεωρίας αυτής, προσπάθεια που μό-νο ενός θετικού επιστήμονα ή παιδεία και μόρ-φωση θά μπορούσε να συλλάβει.

ΑΓΓΕΛΟΥ ΜΩΡΑΪΤΙΔΗΠολιτικού ΜηχανικούΦερρών 20 - ' Αθήνα

Τηλ. 8221374

Από την ερευνά των καταμετρημένων απότους Αστρονόμους αποστάσεων των πλα-νητών από τον Ήλιο σε αστρονομικές μο-

νάδες, διαπιστώσαμε μια μαθηματική σχέση. Γιατή διαμόρφωση της λάβαμε σαν πρώτη παράμετρο0,40, την Οποία προσθέτουμε άλγεβρικώς στο γινό-μενο της δεύτερης παραμέτρου 0,30 έπί πολ-λαπλάσια του παράγοντος.

-20,0,+ 20,+ 21+ 22,+ 23,+ 24,+ 25,+ 26,+ 27

Τότε αναπτύσσεται μια μαθηματική σειρά και μεμεγαλύτερη ακρίβεια παρέχονται οι αποστάσειςτων πλανητών από τον Ήλιο. (Ώς άστρο-μονάδα,καλουμε τή μέση απόσταση της Γής από τον Ήλιο,ίση προς 150.000.000 χιλιόμετρα).

Παρατηρουμε ότι ή σειρά αυτή μας αποκαλύπτει:Μιαν αριθμητική πρόοδο των αποστάσεων ώς προςτους τέσσερεις πρώτους πλανήτες Ήφαιστο, Ερ-μή, Αφροδίτη, Γή που άντιστοιχουν με τα τέσσεραστοιχεία του κόσμου των αρχαίων Ελλήνων φιλο-σόφων.

Πυρ, Αήρ, Ύδωρ, ΓήΜιά γεωμετρική πρόοδο των αποστάσεων για

τους υπολοίπους Εξι πλανήτες Άρη, Αστεροειδείς,Δία, Κρόνο, Ουρανό, Πλούτωνα, πλην του Ποσει-δώνα, που δεν περιλαμβάνεται στην μαθηματικήσειρά, γιατί Εχουμε 0,40+ 0,30 x 26 = 19.600 A.M.ή απόσταση του Ουρανού και 0,40+ 0,30χ 27 =38.800 A.M. ή απόσταση του Πλούτωνα. Ή πραγ-γματική καταμετρημένη απόσταση του πλανήτηΠοσειδώνα 30,110 A.M. μας δίνεται από τον τύπο0,40+0,30χ 26,642 = 30,110 AM. Ή διερεύνησηλοιπόν της μαθηματικής σειράς μας αποκαλύπτει:

Α) Έναν Νέο Νόμο (εμπειρικό) των αποστά-σεων των πλανητών από τον Ήλιο σε Αστρονομι-κές μονάδες.

Β) Μίαν Νέα Κοσμογονική Θεωρία, την κά-τωθι :

Κατά το άπώτατον παρελθόν, ή αρχική ηλιακήπηγή, στην πορεία της, στις αχανείς εκτάσεις τουΔιαστήματος, θά έπλησίασε κάποιο άλλο άστρο- νεφέλωμα και με την επιρροή των ελκτικών δυ-νάμεων των δύο σωμάτων, δημιουργήθηκαν παλιρ-ροϊκές καταστάσεις και πάνω στην ηλιακή πηγήκαι στον αστέρα νεφελώματος.

α) Άπό την παλιρροϊκή προεξοχή της ΑρχικήςΉλιακής Πηγής, που διαμορφώθηκε σε σχήμα «ρά-κους» σχηματίστηκαν οι τέσσαρες ώς ανωτέρωαναφερόμενοι πλανήτες (Πρόοδος Αριθμητική).

β) Άπό τον Αστέρα Νεφελώματος, που διαμορ-φώθηκε σε σχήμα «πούρου» ή «δίσκου» σχηματί-στηκαν οι υπόλοιποι ώς ανωτέρω έξι πλανήτες (Πρό-οδος Γεωμετρική).

60

γ) Άπό τον πλανήτη Ποσειδώνα. Έτσι Εχουμετρείς διαφορετικές πηγές του πλανητικου μας συ-στήματος: α) τον Ήλιο, β) το Άστέρωμα - Νεφέ-λωμα, γ) τον πλανήτην Ποσειδώνα.

Γ) Μιαν ύπόθεη για τον Πλανήτη Ποσειδώνα.Εξετάζοντας τις αποστάσεις των πλανητών,όπως

προκύπτουν από τή Μαθηματική σειρά παρατηρούμεότι παρουσιάζουν διαφορές, ώς προς τις καταμε-τρηθείσες από τους Αστρονόμους τις οποίες οιΑστρονόμοι άποκαλουν προσεγγίσεις.

Μέ την τοποθέτηση όμως αριθμητικών σημείων«σύν» ( + ) και «πλην» (-) στις διαφορές διαπιστώ-σαμε ότι δεν πρόκειται για προσεγγίσεις των απο-στάσεων αλλά για μετακινήσεις.

Ό πλανήτης Ποσειδώνας ο οποίος από την ανα-κάλυψη του έχει αναστατώσει τους Αστρονόμους,μεμονωμένος, πλανώμενος, διανύοντας την τροχιάτου στις εκτάσεις του διαστήματος, θά έφτανεστο πλανητικό μας σύστημα, πολύ καθυστερημέ-νος και μάλιστα μετά τή διαμόρφωση των άλλωνπλανητών, και συγκρατήθηκε από τις ελκτικές δυ-νάμεις του Ήλιακου Συστήματος, στον χώρο με-ταξύ των πλανητών Ούρανου και Πλούτωνα.

Παρουσιάζεται λοιπόν μια κοσμογονική ανατα-ραχή από την παρεμβολή του Ποσειδώνα, ή οποίαδίνει απάντηση σε πολλά ανεξερεύνητα μέχρι σή-μερα ερωτήματα της Αστρονομίας:

Έτσι:

1) H θέση και ή εκκεντρότητα του Πλούτωνα μεμετακίνηση (+ 0,80) της Άστρον. Μονάδος, πουσημαίνει ότι ο Πλανήτης Πλούτωνας εκτοπίστηκεπρός τα έξω του πλανητικου μας συστήματος.

2) Ή θέση του Ουρανού με μετακίνηση (-0,382)της Άστρον. Μονάδος, που σημαίνει ότι ο πλανήτηςΟυρανός εκτοπίστηκε προς τα μέσα στο πλανητικόμας σύστημα.

3) Ό πλανήτης Κρόνος με μετακίνηση (-0445)της Άστρον. Μονάδας και με περιορισμό των δα-κτυλίων του όταν έπαψε πιά να είναι ορατόςμε γυμνό οφθαλμό με την απώλεια μεγάλου τμήματοςτου περιβάλλοντος από τους δακτυλίους του. Έτσικαι ή δημιουργία του θρύλου στή Θεογονία τωνΑρχαίων Ελλήνων ότι ο Θεός Κρόνος, κατέτρωγετα παιδιά του, και μετά εκθρονίστηκε από τον Δίαγιατί έπαψε πιά να είναι ορατός.

4) Ή γρήγορη περιστροφή των μεγάλων πλανητώνΟύρανου 10' ώρ. 45', Κρόνου 10 ώρ. και 14', Δία9 ώρ. και 58'.

5) Ή διάσπαση του α ρ χ ι κ ο ύ πλανήτη στή θέσητου οποίου διαπιστώνουμε πλήθος αστεροειδών.

6) Ή προέλευση της Σελήνης, που λόγω τηςμεγάλης αναταραχής αποσπάστηκε από το συγκρό-τημα του Άρη, ο οποίος θά είχε πρωτύτερα τρείςδορυφόρους, τή Σελήνη, τον Δήμο και τον Φόβο,

και κατέληξε δορυφόρος της Γής.Σέ ενίσχυση αυτής της τελευταία; εκδοχής μας

βοηθούν ή πυκνότητα του Άρη (3,80), ή πυκνότητατης Σελήνης (3,346) και ή μεγάλη διαφορά της πυ-κνότητας της Γής (5,50), Αφροδίτης (5,10) και τουΕρμή (5,80). Επίσης το πορτοκαλί χρώμα μερικώνπετρωμάτων της Σελήνης, όπως διεπιστώθηκε απότους αστροναύτες, το ερυθρό χρώμα του Άρη, κα-ή ερυθρή κηλίδα του Δία συνηγορούν για την προέ-λευση τους από τον αστέρα - νεφέλωμα.

7) Ό ενδεχόμενος κατακλυσμός όπως αναφέρεταιαπό τον Μωϋσή, την Ελληνική Μυθολογία, τονΠλάτωνα και άλλους αρχαίους λαούς, που προήλθεαπό τεράστιο παλιρροϊκό κύμα των ωκεανών καιτης θάλασσας, και κάλυψε ολόκληρες εκτάσεις ξη-ράς και μόνον ορεινές περιοχές δεν κάλυψε, όπωςεξιστορεί και ο Αιγύπτιος ιερέας στον Σόλωνα.

8) Η εξαφάνιση του Ηφαίστου μέσα στην ακτι-νοβολία του Ήλιου, οπότε και έπαψε πιά να είναιορατός.

Άν υπάρχει και άλλος πλανήτης του Ήλιακούμας Συστήματος εκτός από τον Πλούτωνα, θά πρέ-πει να ελέγχεται με τή Μαθηματική αυτή σειρά, καισε απόσταση: 0,40+0,30 χ 2 8 = 77,60 A.M. εφό-σον βέβαια, προέρχεται από τον υπόψη άστέρα-νεφελώμα της γεωμετρικής προόδου.

61

να ζήσουν περισσότερο και να εί-ναι πιό έξυπνοι, ενώ το αντίθετοσυμβαίνει σ' όσους γεννιούνταιτους «κακούς» μήνες. (Στό νότιοημισφαίριο τα ίδια αποτελέσματαπαρατηρούνται ανάποδα).

Ό άνθρωπος και ή σελήνη

Ή σελήνη έχει τόσο στενή σχέ-ση με τις γεννήσεις που, σε πολ-λές περιοχές, λέγεται «ή μεγάλημαμμή». Οι στατιστικές που έγινανσε νοσοκομεία της Νέας Υόρκης,καθώς και σε κλινικές της βόρειαςκαι δυτικής Γερμανίας, δείχνουνότι οι περισσότερες γεννήσεις γί-νονται με πανσέληνο, ενώ οι λιγό-τερες με τή νέα σελήνη και ή σχε-τική καμπύλη ανεβαίνει και κατε-βαίνει ανάλογα, στα μεταξύ τουςδιαστήματα.

Βέβαια, ή γέννηση έχει άμεσησχέση με την εποχή της σύλλη-ψης. Ό Ευγένιος Τζόνας, άπ' τηνΤσεχοσλοβακία, ανακάλυψε πώς ήπερίοδος ώοπαραγωγής της γυναί-κας έχει σχέση με τή σελήνη καιή ικανότητα σύλληψης που έχειμια γυναίκα συμπίπτει με τή φάσητης σελήνης την εποχή που γεννή-θηκε ή ίδια. Σέ ορισμένες χώρεςτης Ευρώπης, δίνουν στις γυναί-κες διαγράμματα βασισμένα στηνπροσωπική τους σχέση με τή σε-λήνη, όπου σημειώνονται οι μέρεςπου είναι ευνοϊκές για σύλληψη.Οι υπολογισμοί αυτοί έχουν μιαναποτελεσματικότητα 98%, είτε χρη-σιμοποιούνται για γονιμοποίησηείτε όχι.

Ορισμένες προλήψεις λένε πώςή σελήνη ελέγχει την αιμορραγία

όπως ακριβώς ελέγχει τις παλίρ-ροιες και είναι κάτι που δεναποκλείεται. Ένας έλεγχος πουέγινε σε «αιμοπαθείς» έδειξε ση-μαντική αύξηση της αιμορραγίαςόταν είχε πανσέληνο και είναι πολ-λοί οι χειρούργοι που, τελευταία,προσπαθούν να συνδυάσουν τις σο-βαρές εγχειρήσεις που έχουν να κά-νουν με τις φάσεις της σελήνης,σε τρόπο που να αποφεύγονται πε-ριττοί κίνδυνοι.

Οι διευθυντές των ασύλων γιαψυχοπαθείς ξέρουν πώς τις νύχτεςπου έχει πανσέληνο είναι πιό πι-θανό να παρουσιαστεί ιδιαίτερηανησυχία στους ασθενείς και είναιγνωστό πώς έδώ και 200 χρόνιατα αγγλικά δικαστήρια δίκαζαν μεπερισσότερη επιείκεια αν τα εγκλή-ματα είχαν διαπραχθεί με πανσέ-ληνο.

Μέ βάση νευρολογικά και ψυχια-τρικά τεστ ανακαλύφθηκε πώς κάθεάνθρωπος, ανεξαιρέτως, παρουσιά-ζει ενα κυκλικό διάγραμμα στοηλεκτρικό δυναμικό του κεφαλιούκαι του στήθους, και όταν ή σελήνητροποποιεί το μαγνητικό πεδίο τηςγης, αυτή ή αλλαγή είναι αρκετήγια να προκαλέσει διαταραχές σεάτομα των οποίων ή πνευματικήισορροπία ήδη παρουσιάζει κά-ποια αστάθεια. Παράλληλα μ' αυ-τά, ορισμένες αμερικανικές εκθέ-σεις δείχνουν πώς τα εγκλήματαπου γίνονται με ισχυρά ψυχωτικάκίνητρα (όπως εμπρησμός, κλεπτο-μανία. τρελό οδήγημα, ανθρωπο-κτονίες σε κατάσταση μέθης, κλπ.),παρουσιάζονται πολύ πιό συχνάόταν έχει πανσέληνο, είτε την κρύ-

βουν τα σύνεφα είτε όχι.

Ο άνθρωπος και ο ήλιος

Άφου ή σελήνη έχει μια κάποιαεπίδραση στον άνθρωπο, δεν είναικαθόλου εκπληκτικό πώς ο ήλιοςτον επηρεάζει ακόμα περισσότερο.Ρώσοι επιστήμονες συγκέντρωσανστοιχεία που συνδυάζουν τις μεγά-λες επιδημίες διφθερίτιδας και χο-λέρας στην Ευρώπη, τον ρωσικότύφο, την επιδημία ευλογίας στοΣικάγο, με την αποκορύφωση τουκύκλου των 11 ετών των ηλιακώνκηλίδων. Ειπώθηκε μάλιστα ότι οιμεγάλες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις(όπως οι επαναστάσεις) είναι πιόπιθανό να συμβούν σε εποχές έντο-νης δραστηριότητας των ηλιακώνκηλίδων.

Οι ιαπωνικές και σοβιετικές έ-ρευνες τονίζουν ότι ή σύνθεση τουανθρώπινου αίματος (ή περιεκτι-κότητα σε λευκωματώδεις ουσίεςκαθώς και ο αριθμός των λεμφο-κυττάρων ανάμεσα στα λευκά αι-μοσφαίρια) επηρεάζεται από τήδραστηριότητα των ηλιακών κηλί-δων. Άλλες ασθένειες που έχουνάμεση σχέση με τις μαγνητικέςδιαταραχές που συμβαίνουν στονήλιο, είναι ή θρόμβωση, ή φυμα-τίωση και τα εμφράγματα του μυο-καρδίου. Το νευρικό σύστημα επη-ρεάζεται περισσότερο από ηλε-κτρικούς ερεθισμούς καθώς το απο-δείχνουν οι στατιστικές που κατα-γράφουν περισσότερα τροχαία δυ-στυχήματα και ατυχήματα στα ορυ-χεία μία ή δύο μέρες μετά τις ηλια-κές εκρήξεις.

ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ:ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΕΝΑ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΥΜΠΑΝ;

Έχουν περάσει πάνω από τρεις αιώνες από τότεπου ο Ισαάκ Νεύτων ανακάλυψε τους νόμους τηςκίνησης των ουράνιων σωμάτων. Άπό τότε είχεεδραιωθεί ή πεποίθηση πώς οι νόμοι αυτοί ίσχυανπαντού. Όμως, στην πολυπράγμονα εποχή μας, τοσύμπαν του Νεύτωνα φαίνεται και αυτό να κλονί-ζεται, ή τουλάχιστον να παρουσιάζεται σαν τοκατώφλι κάποιου άλλου σύμπαντος, που ακολουθείτελείως· δικούς του—και διαφορετικούς—νόμους.

Πραγματικά, από αστρονομικές παρατηρήσειςπροκύπτει ότι ορισμένα "αντικείμενα" στα άκρατου πεπερασμένου σύμπαντος κινούνται με ταχύτη-τα μεγαλύτερη του φωτός. Κάτι τέτοιο, όμως, αντι-βαίνει απόλυτα στους νόμους της φυσικής, όπωςτους γνωρίζουμε, και θέτει άφθονα κοσμολογικά,φυσικά και φιλοσοφικά ερωτήματα.

Αλλά το παράδοξο τούτο φαινόμενο δεν είναι τομόνο που παρατηρήθηκε τελευταία. Ή συμπεριφο-ρά ορισμένων "αντικειμένων" σε πολύ μακρινούς62

γαλαξίες εμφανίζεται τόσο ιδιόμορφη, ώστε αρκε-τοί επιστήμονες τείνουν να πιστέψουν ότι στιςπεριοχές αυτές τα άτομα της ύλης είναι πολύ ελα-φρότερα και συνεπώς οι νόμοι της έλξης πολύδιαφορετικοί από ό,τι αλλού στο σύμπαν. Έτσι καιπάλι γεννιέται το ερώτημα τί μπορεί να σημαίνειτούτο.

Ή απάντηση ορισμένων ειδικών είναι ότι ή ύλη,που εμφανίζει τις ιδιότητες αυτές, προέρχεται κυ-ριολεκτικά από ένα άλλο σύμπαν—από έναν κόσμοπου ευρίσκεται πιό μακριά από τον μακρινότερογαλαξία. Το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση τηςύλης, που φαίνεται να κινείται με ταχύτητα μεγαλύ-τερη του φωτός. Προφανώς, λέγουν οι οπαδοί τηςθεωρίας αυτής, το δικό μας σύμπαν συγκοινωνεί μετο άλλο, το τελείως αθέατο. Μέ άλλα λόγια γίνεταιμια ανταλλαγή ύλης μεταξύ του ενός και του άλλουσύμπαντος, ή δε ανταλλαγή αυτή προκαλεί τα περί-εργα φαινόμενα που επισημάνθηκαν.

TO ΤΕΛΟΣ

ΤΗΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

* Η μοίρα του ανθρώπου κρέμεται από την εκβασητης διαμάχης ανάμεσα στον μερικό ή ειδικευμένοκαι τον συνολικό ή γενικευμένο διανοητή. Τήνάποψη αυτή εξέφρασε ο διάσημος αρχιτέκτοναςΜπάκμινστερ Φούλλερ κατά την διάρκεια πρόσφα-της συνέντευξης του στην Νέα Υόρκη.

Ή ύπερειδίκευση, είπε ο Φούλλερ, οδηγεί σετρομερή άγνοια. Έτσι, ή μεγαλύτερη εφεύρεση τουκαιρού μας είναι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, οοποίος καθιστά τον ειδικό συνεχώς πιό παρωχημέ-νο και θά τον σπρώξη τελικά πίσω στην πληρότητα,την συνολικότητα και την σφαιρικότητα. Ό άν-θρωπος έχει δημιουργηθεί για να ασχολείται με τογενικό και όχι το ειδικό, είπε ο Φούλλερ. Γι' αυτόέγινε μοναδικός στο βασίλειο των ζώων.

Όπως είναι γνωστό, ή παγκόσμια φήμη τουΦούλλερ σαν μηχανικού και σχεδιαστή στηρίζεταιστον λεγόμενο γεωδαιτικό τρούλο του. Βασικά, οτρούλος αυτός είναι μια σφαίρα που πηγάζει απότην σύνδεση τετράεδρων πυραμίδων—με βάση τιςμαθηματικές αλήθειες ότι ή σφαίρα αποτελεί τηνπιό περιεκτική μορφή, με ελάχιστη επιφάνεια καιμε ισχυρότατη αντίσταση στην εσωτερική πίεση,ενώ ή τετράεδρη πυραμίδα αποτελεί την μορφή μετην πιό μικρή περιεκτικότητα, μεγίστη επιφάνειακαι ισχυρή αντίσταση στην εσωτερική πίεση.

Η ΟΛΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΓΛΥΠΤΙΚΗΣ

Θέλετε να βάλετε στο σπίτι σας την Αφροδίτητης Μήλου ή την Νίκη της Σαμοθράκης; Μπορείτε—κατά τον δρα Ράλφ Βύρκερ, μηχανικό και εμπει-ρογνώμονα στα ΛΑΙΗΖΕΡ—και μάλιστα χωρίς νααγοράσετε κάποιο αντίγραφο. Μπορείτε να βάλετεστο σπίτι σας το πρωτότυπο της Αφροδίτης ή τηςΝίκης, χωρίς να λεηλατήσετε το Λούβρο.

Ό δρ. Βύρκερ αναφερόταν στην γνωστή τεχνικήτης όλογραφίας, που ο ίδιος προσάρμοσε τελευταίαστις απαιτήσεις της πιστής απεικόνισης έργων γλυ-πτικής. Ό εμπειρογνώμονας δήλωσε συγκεκριμένακατά την διάρκεια συνέντευξης του στή Νέα Υόρ-κη ότι αξιοποίησε την τεχνική της όλογραφίαςγια την τριδιάστατη απεικόνιση του Ά γ ί ο υ Ιω-άννου Βαπτιστή" του Ντονατέλλο, με άριστα απο-

τελέσματα. Τόσο πιστή ήταν ή απεικόνιση αυτήμάλιστα, ώστε πολλοί θεαταί προσπάθησαν να αγγί-ξουν το "άγαλμα", κατά την πρώτη ανύποπτη πα-ρουσίαση της νέας τεχνικής.

Όπως είναι γνωστό, ή όλογραφία πραγματοποι-είται με την βοήθεια δύο δεσμίδων άκτίνων ΛΑΙΗ-ΖΕΡ, που προβάλλονται σε ειδικό χώρο, άφού άνα-κλαστουν πρώτα επάνω σε κάποιο αντικείμενο. Τάαποτελέσματα είναι μια τριδιάστατη εικόνα με από-λυτη πλαστικότητα. Μετακινούμενος ο θεατής απόθέση σε θέση μπορεί να θαυμάσει το αντικείμενοαπό όλες τις πλευρές του, σαν να βρικσόταν τούτοπραγματικά μπροστά του.

Ο δ. Βύρκερ νομίζει ότι, μετά την αξιοποίηση τηςτεχνικής αυτής στον τομέα της τέχνης, δημιουρ-γούνται οι προυποθέσεις για πολλά μουσεία καιπανεπιστήμια να παρουσιάζουν έργα τέχνης, που ναμη βρίσκονται στην κατοχή τους. Τούτο, νομίζει,θά είχε ευεργετικό αντίκτυπο στον τομέα της καλ-λιτεχνικής επιμόρφωσης.

ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΗ ΚΑΙ ΦΘΗΝΗ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Ό από καιρό αναμενόμενος πυρηνικός άναπαρα-γωγός αντιδραστήρας, που υπόσχεται φθηνή, άφθο-νη και καθαρή ηλεκτρική ενέργεια, προσεγγίζειστο στάδιο της πραγματοποίησης. Μετά από 20 έτηέρευνας, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να κατασκευάσουντον πρώτο τέτοιο αντιδραστήρα και να τον θέσουνσε λειτουργία πρίν από το 1980.

Οι άναπαραγωγοί αντιδραστήρες αντιπροσωπεύ-ουν την δεύτερη "γενιά" των εργοστασίων παραγω-γής ατομικής ενέργειας και ονομάζονται έτσι επει-δή παράγουν περισσότερη καύσιμη ύλη από όσηκαταναλίσκουν. Είναι σχεδιασμένοι για μια παρα-γωγή ηλεκτρικής ενεργείας αποδοτικότερη και"καθαρότερη", σε σύγκριση με τα συμβατικά ή πυ-ρηνοκίνητα ηλεκτροπαραγωγό εργοστάσια. Άλ-λος σκοπός τους είναι ή προστασία των αποθεμά-των ουρανίου, που απειλούνται με εξάντληση μέχριτο έτος 2.000.

Μέ τον ερχομό του επομένου αιώνα, οι άναπαρα-γωγοί αντιδραστήρες θά εξασφαλίζουν το 20-40%της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενεργείας. Δεν είναιλοιπόν περίεργο ότι ή ιστορική απόφαση για τηνκατασκευή του πρώτου τέτοιου αντιδραστήρα αναγ-γέλθηκε από τον δρα Τζέημς Σλέσινγκερ, Πρόεδροτης Επιτροπής Ατομικής Ενεργείας.

63