σμού Θεσσαλονίκης 1986. 10. Το από 24.4.85 Π. Δ/γμα: «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμού

της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορι­σμός όρων και περιορισμών δόμησής τους».

11. Το από 21.3.84 Π. Δlγμα: << " /δρυση, επέκταση, εκσυγχρονισμός, συγχώνευση και μετεγκατάσταση Βιομηχανιών, Βιοτεχνιών και αποθηκών μέσα στα όρια τον ηπειρωτικού τμήματος τον Νομού Αττικής και των νησιών Σαλαμίνας και Αίγινας».

ΧΩΡΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΚΛΑΔΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥ:Ξ:ΗΣ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Τομέας Χωροταξικού και Πολεοδομικού Προγραμματισμού και Σχεδιασμού, Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ.

Εισηγητής: Γρηγόρης Καυκαλάς, ΑΜ.

1. Ολοκλήρωση και παραγωγικά σvστήματα Σχετικά με την έννοια της ολοκλήρωσης θα πρέπει να διευ­

κρινιστεί εξ αρχής ότι δεν αναφέρεται στην ορθόδοξη αντίληψη

της γεωγραφικής διεύρυνσης της αγοράς και της ενοποίησης

των πολιτικών (π.χ. ευρωπαϊκή ολοκλήρωση) που αναμένεται να

επιτευχθεί μέσω της σταδιακής απελευθέρωσης των συντελε­

στών της παραγωγής. Αντi.θετα, αναφέρεται στην εσωτερική

συνοχή του παραγωγικού συστήματος στα διάφορα γεωγραφικά

επίπεδα και στηρίζεται στην έννοια της διαίρεσης της εργασίας. Με αυτή την έννοια η ορθόδοξη αντίληψη περί ολοκλήρωσης

δεν είναι παρά μια ειδική μορφή ολοκλήρωσης που δεν ενδιαφέ­

ρεται για τη συγκρισιμότητα και την εσωτερική συνοχή των επι­

μέρους εθνικών και περιφερειακών παραγωγικών συστημάτων

ή δομών. Δηλαδή. παρά την ευρύτητα των σχετικών διαδικασιών

και φαινομένων, η ορθόδοξη άποψη αποτελεί μια θεωρητική

συρρίκνωση του περιεχομένου της έννοιας της ολοκλήρωσης.

Η συνεχής διαφοροποίηση και αναδιάρθρωση των παραγωγι­

κών δραστηριοτήτων για την παραγωγή συγκεκριμένων προϊό­

ντων οδηγεί στον διαχωρισμό και το σχημuτισμό των διαφόρων

κλάδων στα πλαίσια της κοινωνικής διαίρεσης της εργασίας.

Ταυτόχρονα όμως η αυτονόμηση των κλάδων δεν οδηγεί σε πλήρη και οριστικό διαχωρισμό των αντίστοιχων δραστηριοτή­

των που παραμtνουν συνδεδεμένες μέσω της ανταλλαγής των

προϊόντων τους στην αγορά. Με άλλα λόγια, η κοινιuνικ1i διαίρε­

ση της εργασίας συνοδεύεται από μια παράλληλη διαδικασία

επανασύνδεσης των κλάδων που γεωγραφικά συμπίπτει με την

tκταση της αγοράς και των ανταλλαγών. Αντίστοιχα, στο εσωτε­

ρικό των επί μέρους παραγωγικών μονάδων οι διάφορες δραστηριότητες διαχωρίζονται σε μια σειρά σταδίων για την

παραγωγή του συγκεκριμένου προϊόντος. 11 διαδικασία αυτή αποτελεί την τεχνική διαίρεση της εργασίας. · Οπως και προη­γούμενα. ανεξάρτητα από το πόσο αυτόνομα μπορούν να εκτε­

λεστούν, οι επί μέρους εργασίες παραμένουν συνδεδεμένες

μέσα από τον ενιαίο προγραμματισμό και τον ουσιαστικό έλεγχο της παραγωγικής διαδικασίας στο επίπεδο της επιχείρησης και

της παραγωγικής μονάδας.

Οι παρατηρήσεις αυτές επιτρέπουν να θεωρήσουμε ότι η διαί-

ρεση -της εργασίας συνοδεύεται από μια παράλληλη διαδικασία ολοκλήρωσης. Η επανασύνδεση των κλάδων μέσω της αγοράς και των τεχνικών σταδίων μέσω της επιχείρησης, αποτελούν δύο

πλευρές της διαδικασίας ολοκλήρωσης, -την κοινωνική και την

τεχνική αντίστοιχα. Η ουσιαστική διαφορά ανάμεσά τους

βρίσκεται στο γεγονός ότι ενώ στην πρώτη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με κάποια σχέση ανάμεσα σε ξεχωριστούς παραγω­

γούς ή/και καταναλωτές, στη δεύτερη έχουμε την επικάλυψη

της κατοχής των μέσων παραγωγής και του ελέγχου της παρα­

γωγικής διαδικασίας. Μαζί, οι δύο διαδικασίες κοινωνικής και

τεχνικής Όλοκλήρωσης, συγκροτούν τη διαδικασία λειτουργικής

ολοκλήρωσης του συνολικού παραγωγικού συστήματος. Είναι αυτές οι τεχνικο-οικονομικές διασυνδέσεις που επιτρέπουν,

παρά τον αρχικό διαχωρισμό, την διατήρηση της συνοχής του παραγωγικού συστήματος.

Οι γεωγραφικές διαστάσεις αυτών των διαδικασιών δεν δεσμεύονται από τα ε6νικά και περιφερειακά σύνορα, αλλά ακοΧου6ούν τις χωροθετικές απαιτήσεις της παραγωγής και των ανταλλαγών. Ωστόσο, καθώς οι διαφορετικοί κλάδοι και τα

επιμέρους στάδια της παραγωγής κατέχουν ιδιαίτερες θέσεις εγκατάστασης, δημιουργείται μια συγκεκριμένη χωρική διαίρε­ση της εργασίας που εκφράζεται με την γεωγραφική κατανομή

των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Το πλέγμα των διασυνδέ­

σεων που αντιστοιχούν στις λειτουργικές μορφές της ολοκλή­

ρωσης που αναφέραμε προηγούμενα, την κοινωνική και την

τεχνική , συνδέει παράλληλα και τις διάφορες θέσεις εγκατάστα­

σης της παραγωγής σε μια διαδικασία χωρικής ή τοπικής ολο­

κλήρωσης .

Η έννοια της τοπικής ολοκλήρωσης των περιφερειακών παρα­

γωγικών συστημάτων, όπως παρουσιάζεται εδώ, επιτρέπει την κατανόηση της δημιουργίας και των τάσεων μετασχηματισμού

των περιφερειακ<i>ν δομών και προβλημάτων. Επίσης παραπέ­μπει στις διαδικασίες που διαμορφώνουν τόσο τα ευρύτερα πλαίσια λειτουργίας του όλου κοινωνικού σχηματισμού όσο και

τις συγκεκριμένες κάθε φορά συνθήκες διαφοροποίησης και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα κάδε περιφέρειας. Τα σημεία κλειδιά που δα πρέπει να τονιστούν ιδιαίτερα εδώ είναι η σημασία της κλαδικής συγκρότησης του παραγωγικού συστήματος, της πληρότητας των κλαδικών κυκλωμάτων, των τεχνικο-οικονομι­κών διασυνδέσεων των τοπικά εγκα-ταστημένων παραγωγικών

δραστηριοτήτων, αλλά βέβαια και η σχέση των παραπάνω με το πολιτικο-κοινωνικό πλαίσιο της περιφέρειας.

71

2 . Το γενικό πλαίσιο της περιφερειακής ανάπτυξης

Η περιφερειακή οργάνωση της ελληνικής οικονομίας αποτελεί

το βασικό πλαίσιο προκειμένου να κατανοηf}ούν οι διαφορο­

ποιήσεις των τοπικών παραγωγικών συστημάτων, οι τάσεις

μετασχηματισμού και οι προοπτικές ανάπτυξης. Εδώ Οα ανα­

φερΟούν συνοπτικά και σχηματικά ορισμένα βασικά χαρακτηρι­στικά του γενικού αυτού πλαισίου κατά την τελευταία 20ετία. Περίοδος ωρίμανσης της κρίσης 1967-1974: Πρόκειται για

περίοδο ωρίμανσης της παγκόσμιας κρίσης που κορυφώνεται το

1973. Η περίοδος σηματοδοτεί το τέλος της μακράς μεταπολε­μικής περιόδου οικονομικής επέκτασης και την εξάντληση του

δυναμισμού του μοντέλου ανάπτυξης που είχε σαν βάση τις μεγάλες, συνήf}ως πολυεΟνικές, επενδύσεις και την μαζική και τυποποιημένη παραγωγή. Η ελληνική οικονομία υφίσταται τις

συνέπειες της κρίσης μέσα σε ένα πλαίσιο Οεσμικής και πολιτι­

κής αβεβαιότητας που συνεχίζεται μέχρι την πτώση της δικτα­

τορίας το 1974. Κατά την περίοδο αυτή, κα6ώς οι διαδικασίες που σημάδεψαν τη δεκαετία του 1960 (αστικοποίηση , μετανά­

στευση, εισβολή ξένου κεφάλαιου) σταδιακά περιορίζονται,

εγκαινιάζεται ουσιαστικά η προσπάθεια επιβολής ενός αυταρ­

χικού εκσυγχρονισμού που επιχειρεί να επιβάλλει η δικτατορία, χωρίς όμως να μπορεί να εξασφαλίσει την απαραίτητη συναίνε­ση για την εδραίωσή του. Σχετικά με την ρύθμιση του περιφε­

ρειακού χώρου επικρατεί η αντίληψη ότι η περιφερειακή και η

ε6νική ανάπτυξη αποτελούν προσθετικές διαδικασίες και ότι

δεν απαιτούνται ιδιαίτερα μέτρα. Ωστόσο κάτω από την πίεση

της πραγματικότητας εμφανίζονται τα πρώτα συστηματικά μέτρα περιφερειακής πολιτικής, που όμως αδυνατούν να αντα­

ποκριθούν στις ανάγκες και απαιτήσεις της ωριμάζουσας κρίσης.

Περίοδος κρίσης και αναδιάρθρωσης [975-1 981 : Κυριαρχεί η προσπάθεια προσαρμογής στην κρίση με αναδιάρθρωση του κεφάλαιου σε παγκόσμια και εθνική κλίμακα. Ειδικότερα για

την Ελλάδα οι τάσεις αυτές συνδυάζονται με την προσπάfiεια

ανανέωσης του κοινωνικού συμβολαίου και επανασυγκρότησης

του ηγεμονικού μπλοκ εξουσίας μετά την πτι;)ση της δικτατο­ρίας το 197 4 αλλά και την προοπτική πλήρους ένταξης στην ΕΟΚ . Η περιφερειακή πολιτική προσανατολίζεται στη διευκό­

λυνση της αναδιάρθρωσης και την απορρόφηση των διαρθρω­τικών προβλημάτων της κρίσης, καθώς επίσης και στην εξισορ­

ρόπηση των γεωγραψ ικών ανισοτήτων και την βελτίωση των

γενικών συνδηκων παραγωγής με την παροχή υποδομών στις

περιφέρειες.

Περίοδος προσαρμογής και αναβάθμισης 1981-1986: Σε παγκόσμια κλίμακα υπάρχουν σημάδια μιας αργής ανάκαμψης ενώ σε εθνική κλίμακα κυριαρχεί η προσπάΟεια διαχείρισης της κρίσης με βασικούς άξονες την προσαρμογή στις συνθήκες ανταγωνισμού της ΕΟΚ και την αναβάΟμιση του εΟνικού παρα­

γωγικού συστήματος στα πλαίσια της διε6νούς διαίρεσης της εργασδίας με σκοπό την ενίσχυση της ε6νικής και περιφερεια­κής αυτοδυναμίας. Τα παραπάνω αποτελούν βασικά στοιχεία ενός νέου ηγεμονικού σχεδίου που σηματοδοτείται από την πλήρη ένταξη στην ΕΟΚ και την άνοδο στην εξουσία του

ΠΑΣΟΚ το 1981. Η περιφερειακή πολιτική προσανατολίζεται στην αποσυγκέντρωση των δραστηριοτήτων και στην ενίσχυση

των τοπικών πρωτοβουλιών που συνοδεύεται ανάλογα από τη

Οεσμική αναβάδμιση της τοπικής και περιφερειακής διοίκησης

και τη χρηματοδότηση συνεταιριστικών, τοπικών και μικτών

επενδύσεων. Η πολιτική αυτή συνεπάγεται σημαντικές συγ­κρούσεις καθώς ενεργοποιεί πραγματικές και ιδεολογικές αντι-

72

παραθέσεις συμφερόντων.

3. Περιφερειακή οργάνωση της βιομ,ηχανίας Στη συνέχεια της εισήγησης Οα δούμε ορισμένα βασικά χαρα­

κτηριστικά των περιφερειακών παραγωγικών συστημάτων στη Βόρεια Ελλάδα που είναι το αποτέλεσμα της προσαρμογής του στις συνθήκες και προϋποδέσεις του γενικού πλαισίου. Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι ένα περιφερειακό ή τοπικό παραγωγικό σύστημα αποτελεί ένα ιδιαίτερα σύνδετο πραγματικό αντικείμε­

νο που δεν μ πορεί να γίνει εύκολα κατανοητό δεωρητικά και να συστηματοποιηθεί, μετρηδεί και ποσοτικοποιηθεί. Ο εντοπι·

σμός της δομής και του χαρακτήρα του είναι ωστόσο κάτι ποι·

επιβάλλεται από τις ίδιες τις ανάγκες του προγραμματισμού .

Υποθέτουμε εδιiJ ότι το περιεχόμενο του παραγωγικού συστή­

ματος εξαρτάται από την ποσοτική παρουσία και τον ποιοτικό χαρακτήρα των διαφόρων τομέων και κλάδων καθώς και τις εσωτερ ικές και εξωτερικές διασυνδέσεις τους . Lε κάδε περί­πτωση πάντως οι προοπτικές και οι προυποθέσεις ανάπτυξης μιας περιφέρειας εξαρτώνται από τον βαΟμό ολοκλήρωσης του

παραγωγικού της συστήματος. Ο βαθμός ολοκλήρωσης των παραγωγικών της δομών προσδιορίζει και τον τρόπο με τον

οποίο η περιφέρεια εντάσσεται στην εθνική και διεΟνή διαίρεση της εργασίας.

Συνοπτικά αναψέρουμε εδώ. θυμίζοντας και τις αρχικές παρατηρήσεις της εισήγησης, ότι ο βαθμός ολοκλήρωσης μπορεί

να προσδιοριστεί με βάση την ύπαρξη ή όχι κενων στην κοινω­

νική και τεχνική διαίρεση της εργασίας (δηλαδή στο επίπεδο της

λειτουργικής ολοκλήρωσης) που εκφράζονται σαν κενά στην χωρική διαίρεση της εργασίας (δηλαδή στο επίπεδο της χωρικής

ολοκλήρωσης). Με δεδομένο αυτό τον προσδιορισμό. τα παρα­

γωγικά συστήματα των περιφερειών μπορούν να χαρακτηρι­

στοίιν από την άποψη της περιφερειακής ολοκλήρωσης ως εξής:

Πολυκλαδικtς περιοχtς με προσανατολισμό σε

κλάδους καθετοποιημtνους

Πρόκειται για περιοχές όπου εμφανίζονται οι περισσότεροι

κλάδοι της εδνικής βιομηχανίας και ιδιαίτερα οι κλάδοι που

είναι οι πλέον καΟετοποιημένοι στα πλαίσια του τοπικού ή

εθνικού συστήματος. Με τον τρόπο αυτό αυτές οι περιοχές δια­θέτουν τις προϋποθέσεις για κάθετες και οριζόντιες διασυνδέ­σεις στα πλαίσια του τοπικού και του εΟνικο ίι συστήματος. Από

την άλλη μεριά όμως παρουσιάζουν εντονότερα ορισμένες διαρ-

6ρωτικές αδυναμίες του εδνικοίι συστήματος, όπως για παρά­δειν.μα την εξάρτηση από τις εισαγωγές σε βασικούς κλάδους. Ο λόγος γ ια κάτι τέτοιο είναι ότι οι πλέον καθετοποιημένοι κλάδοι είναι κυρίως ορισμένοι παραδοσιακοί κλάδοι όπως τα Τρόφιμα,

Ποτά, Καπνός. Παπούτσια. Ρούχα, · Επιπλα, Υφαντουργία, Δέρμα-Γούνα . Λατομικά προϊόντα. Το γεγονός αυτό δα επέτρε­

πε μια επιλεκτική και διαφοροποιημένη σε κλαδικό επίπεδο

αναπτυξιακή στρατηγική που δα οδηγούσε στη δημιουργία

σημαντικών βιομηχανικών κέντρων . Στη Βόρεια Ελλάδα περιο­

χές με τέτοια χαρακτηριστικά είναι κυρίως οι περιοχές Σερρών

και Καβάλας που αποτελούν σημαντικά διαφοροποιημένα κέντρα βιομηχανικής δραστηριότητας με αξιόλογη συμμετοχή

(περίπου 1,2%) στη συνολική βιομηχανική απασχ6ληση της

χώρας.

Πολυκλαδικtς με προσανατολισμό σε κλάδους

μη-καθετοποιημtνους

Οι ;τεριοχές αυτές χαρακτηρίζονται από την παρουσία των περισσότερων κλάδων του εθνικού συστήματος αλλά με εντονό-

τερη την παρουσια κλάδων μη-καθετοποιημένων στα πλαίσια

του τοπικού ή εθνικού συστήματος. Λόγω των γενικών χαρα­κτηριστικών της ελληνικής βιομηχανίας. οι κλάδοι αυτοί παρου­σιάζουν συχνά αξιόλογο δυναμισμό και έχουν κρίσιμη στρατη­γική σημασία για την βιομηχανική ανάπτυξη . Οι περιοχές αυτές

μπορούν στα πλαίσια της κατάλληλης αναπτυξιακής στρατηγι­

κής να εξελιχfiούν σε διαφοροποιημένα δυναμικά κέντρα

ε{)νιχής και διε{)νούς ακτινοβολίας. Θα πρέπει όμως να τονιστεί

ότι οι εξελίξεις στους νέους και δυναμικούς κλάδους δεν συνε­πάγονται αναγκαστικά αύξηση της συνοχής του τοπικού συστή­

ματος καθώς συνδέονται με τις διεθνείς εξελίξεις στους αντί­στοιχους κλάδους. Στη Βόρεια Ελλάδα κέντρο αυτής της κατη­

γορίας αποτελεί μόνο η περιοχή Θεσσαλονμίχης που συγκεν­

τρώνοντας πάνω από το 121.1\1 της συνολικής βιομηχανικής απα­

σχόλησης της χώρας έχει κεντρική στρατηγική σημασία και για το συνολικό εθνικό σύστημα.

Ολιyο-κλαδικές με προσανατολισμό σε καθετοποιημένους κλάδους

Πρόκειται για περιοχές με σημαντική ειδίκευση σε έναν περιορισμένο αριθμό συνήθως παραδοσιακών κλάδων. σημαντι­

κά καθετοποιημένων τουλάχιστον στο εθνικό επίπεδο. Π αρα­δείγματα τέτοιων κλάδων είναι αυτοί που αφοροίιν την επεξερ­

γασία γεωργικών προϊόντων, τα ρούχα, τα παπούτσια. το δέρμα

και η γούνα, τα υφαντουργικά . 11 συγκέντρωση και ειδίκευση αυτών των χαρακτηριστικών σε μια περιοχή την κάνει από τη

μια μεριά ευαίσθητη στη συγκυρία των συγκεκριμένων κλάδων

και από την άλλη ικανοποιητικά ανταγωνιστική και με δυνατό­

τητες παραπέρα επέκτασης της εθνικής και διεδνο1)ς ανταγωνι­

στικότητας των προϊόντων τους λόγω της παράδοσης και ειδί­

κευσης του εργατικού δυναμιχοίι και του παραγωγικού συστή­

ματος. Στη Βόρεια Ελλάδα ξεχωρίζουν οι νομοί Ημαθίας και Πέλλας (με ειδίκευση στην Υφαντουργία Και τα Τρόφιμα) και

Καστοριάς (με ειδίκευση στη ΓοίJνα) σαν κέντρα αυτής της

κατηγορίας με σιιμμετοχή πάνω από 1 % στη συνολική βιομηχα-

νιχή απασχόληση της χώρας.

Ολιyο-κλαδικές με προσανατολισμό σε

μη-καθετοποιημένους ι<λάδους

Στην τελευταία αυτή κατηγορία ανήκουν περιοχές οι οποίες

παρουσιάζουν αξιόλογη ειδίκευση σε κλάδους μη-χαθετο,ωιη­

μένους στο επίπεδο του εθνικού παραγωγικού συστήματος. Πρόκειται για περιοχές που λόγω της φύσης της ελληνικής

βιομηχανίας στηρίζονται σε ορισμένα συγκριτικά πλεονεκτήμα­

τα για την ανάπτυξη στρατηγικών κλάδων με προοπτικές κάλυ­

ψης της εΟνιχής αγοράς και ενδεχόμενα με προοπτικές επέκτα­

σης στον διεθνή χώρο. Στη Βόρεια Ελλάδα μια τέτοια περιοχή είναι ο νομός Κοζάνης με πάνω από 1 % συμμετοχή στη συνολι­κή παρουσία στους κλάδους των Χημικών και τα Παράγωγα

· Ανδραχα. 11 έλλειψη διαφοροποιημένης παραγωγικής βάσης και η υπερανάπτυξη συγκεκριμένων κλάδων σε αυτά τα κέντρα δεν επιτρέπει διεύρυνση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων

χωρίς προβλήματα εσωτερικού ανταγωνισμού και υπονόμευσης

των κυρίαρχων κλάδων. Λπό την άλλη μεριά πρόκειται για

περιοχές εξαιρετικά ευαίσ{)ητες στα προβλήματα της συγκυρίας

και τις ειδικές απαιτήσεις (υποδομές. επιβάρυνση περιβάλλο­ντος, ειδικεύσεις εργατικού δυναμιχσύ) των κλάδων στους

οποίους ειδικεύονται.

Η τυπολογία αυτή των περιφερειακών παραγωγικών συστη ­μάτων {)α πρέπει να συνοδεύεται από δευτερεύουσες υποθέ­σεις σχετικά με το τι ακριβώς σημαίνει για τις προοπτικές αυτο­

δύναμης περιφερειακής ανάπτυξης η ένταξη σε κάποια κατηγο­

ρία . Αυτό που μπορούμε εδώ να επισημάνουμε είναι το γεγονός

ότι η τυπολογία αυτή μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγμα­

τα. Ακόμη, η θέση μιας περιφέρειας στα πλαίσια αυτής της

τυπολογίας μπορεί να αλλάξει, στο μέτρο που η κινητικότητα

των επενδύσεων του χεφάλαιου από περιοχή σε περιοχή προσα­νατολίζεται με βάση τις νέες συνθήκες και ο βαθμός ολοκλή ­

ρωσης των διαφόρων περιφερειών μπορεί αντίστοιχα να μετα­

σχηματιστεί .

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ

ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών - Παράρτημα Θεσσαλονίκης Εισηγητής: Θωμάς Αγγελίδης, ΧΜ

Αγαπητοί ψίλοι και συνάδελφοι, Πριν μ:τω στο χί•ριο μέρος της εισήγησης θά{)ελα να χάνω

μερικές παρατηρήσεις που δείχνουν τις βασικές χατευ{)ύνσεις

που εμείς σαν ΚΜΕ βλέπουμε το πρόβλημα.

1. Αντίθετα με άλλες εισηγήσεις που αφορούν άλλους τομείς της βιομηχανικής δραστηριότητας η εισήγηση αυτή δεν έχει την

πολυτέλεια να παρουσιάσει πολλά τέτοια στοιχεία αποτέλεσμα της απαράδεκτης καθυστέρησης που υπάρχει μέχρι σήμερα στη

μελέτη των περιβαλλοντικών προβλημάτων της πόλης. Τα λίγα στοιχεία που υπάρχουν περιέχονται τόσο στην εισήγηση του

ΤΙ::Ε τμ. ΚΜ που ακούστηκε στην αρχή όσο και στην ειδική

μπροσοίιρα που έχει βγάλει το ΚΜ Ε και αρκετοί από σας έχετε πάρει. Κι επειδή ίσως τεθεί το ερώτημα του που θα βρεθούν οι πόροι για την πραγματοποίηση των μελετών που απαιτούνται

για να συγχεντρω{)ούν αυτά τα στοιχεία μέχρι σήμερα έχουν

διατεθεί αρκετά εκατομμύρια για την πραγματοποίηση τέτοιων

μελετών η απουσία όμως ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και

συντονισμού ανάμεσα στους φορείς που τις ανέλαβαν οδήγησε

σε αποτελέσματα που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν άμεσα στη

λήψη πρακτικών μέτρων.

2. Συνηθίζουμε όταν μ ετράμε το κόστος της αντιρρύπανσης

να το περιορίζουμε στο κόστος της εγκατάστασης και λειτουρ·

γίας των μονάδων αντιρρύπανσης χωρίς να συμπεριλαμβάνουμε σ· αυτό τις βραχυπρόt>εσμες και μαχροπρόfiεσμες t>ετιχές

οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Αυτό οφείλεται στο ότι

η βιομηχανία λειτουργώντας σχεδόν στο σύνολό της με ιδιωτικο­

οικονομικά κριτήρια ή στα πλαίσια της ατομικής ιδιοκτησίας

73