1

व�च छ�दक नकम ि�शितदक �जकञकपिमतक vajra т, п - молния; алмаз; √chid (VII U. chinatti/chintte, p. chidyate, p.p. chinna) резать, отрезать; рассекать, отгрызать; chedaka - рассекающий; prajVAparamitA f - совершенство познания, запредельная мудрость; prajVA f - мудрость, знание; намерение, цель; pAramitA f - переход на другой берег, совершенное достижение, совершенная добродетель,

совершенство в ч.-л.,

॥नमो भगवतक आर�जकञकपिमतकत॥

एव मक �तम। एदिसमन समछ भगवकन �कवसतक िवहपित सम जछतवनछऽनकथिञण�सकपकमछ

samaya m – встреча, общение, взаимопонимание, уговор, соглашение, закон, правило, обычай, договор, наставление, время, срок;

bhagavant – счастливый, благодатный, благословенный, блаженный, прекрасный; эпитет богов (букв. «обладающий долей»);

SrAvastI f - город к северу от Ганги, древняя столица Кошалы; vi√har – отделять, освобождать; гулять, бродить, скитаться, проводить время; Ā наслаждаться; anAthapiN]ada - имя собств. богатый купец, построивший в лесу Джета монастырь, в котором Будда с

учениками жил в период летних дождей; ArAma т - роща, сад; место для приятного времяпровождения;

महतक िभकससछन सकथ� �ो�शिभ�भकशततत सब�लत� बोिधस�वतमरहकस�वतत। bhikXu т - нищенствующий монах, отшельник; saWgha m - большое количество, множество, объединение, союз, общество, община; sArtha т - отряд, группа, множество; saMbahula - очень многочисленный, изобильный, полный ч.-л.; boddhisattva т - находящийся на пути к достижению совершенного знания, букв. "просветленное

существо"; mahAsattva т - великий святой, великий мудрец; великодушный, благородный;

अथ खल भगवकन ञवकरदकलसमछ िनवकस ञक�चीवपमक�क �कवसतत महकनगपत िञणक �किवकत। pUrvAhNa m - первая половина дня (с 6 до 12 часов); время до полудня; nivAsaya - одевать, одеваться; pAtra п - сосуд, чаша; cIvara n - монашеское одеяние; лохмотья нищего; A√dA (A-dA) - брать, получать; piN]a п - поминальная жертвенная лепешка, рисовый шарик; пища, еда, пропитание;

अथ खल भगवकन �कवसतत महकनगपत िञणक च�पतवक दतभ�दतत ञ�क��िञणञकत�िततकातत ञक�चीवप �ितशकम ञक�ौ �ककष

bhakta-kRtya n - приготовление пищи; pAta т (buddh.) - получение, приобретение; prat√ikram - приходить назад, возвращаться; уменьшаться, снижаться; prati√Sam caus. - приводить в порядок, класть на место; pra√kXal X. - умывать, мыть;

ायी�त�ज� एवकसनछ ञरदमकभभ ऋज दक �िणधक �ितमखत समितमञसथकथ। ni√Xad - садиться, опускаться; prajVapta - устроенный, приготовленный; paryaWka т - кровать, постель; поза со скрещенными ногами;

2

A√bhuj - сгибать, гнуть; Rju - прямой, правильный; praNidhA - распространять, растягивать, направлять; pratimukha - предстоящий, противостоящий; upa√sthA caus. - останавливать, обращать, приближать;

अथ खल सब�लक िभकवो छन भगवकसतछनोञसतकमन। upa-saM√kram (upasaMkrAmati P./upasaMkramate Ā.) - ступать, подходить, переходить;

उञसतम भगवतत ञक�ौ िशपोिभपिभवा भगवात ि�ष��िकणीदत एदकातछ ायी�न॥१॥ abhi√vand - почтительно приветствовать, оказывать честь; pradakXiNI √kar - почтительно обходить слева направо вокруг человека или божества; ekAnte т уединенное место (ekAntatas - в стороне);

2 तछन खल ञनत समछनकषमकन सभितसतसकमछव ञयर� सिनञिततोऽभतसिनयणणत।

AyuXmant - здоровый, долговечный, почтенный (в обращении к царю или почитаемому лицу); subhUti - имя собств. ученик Будды; pariXad (buddh. parXad) f - собрание, публика (в драме); saW-ni√pat - встречаться, сталкиваться; saWnipatita - прибывший, встретившийся, появившийся;

अथ खषवकषमकन सभित�तथककसनक�छदकसम�पकसग दतवक aWsa m - плечо; uttarAsaWga m - верхняя одежда;

�िकण जकनमणल ञिथ�क �ित�कथ छन भगवकसतछनका�ल �णम भगवातमछत�वोचत- jAnu m, n, jAnu-maN]ala n - колено;

आ�� भगवन, ञपमक�� सगत, कव�छव तथकगतछनकहरतक समयसबबछन बोिधस�वक महकस�वक अनञ�पगहीतकत ञपमछणकन�हछण।

AScarya - чудесный, удивительный; п чудо, изумление, удивление; sugata - мирно ушедший, почтенный; (buddh.) достигший блаженства; m наставник, Будда; tathAgata - "так пришедший"; поступающий так, ведущий себя подобным образом; Будда Шакьямуни;

последователи Будды; arhant - заслуживающий, достойный; т - уважаемое лицо, знаменитость; samyak-saMbuddha - достигший полного просветления; anu-pari√grah (buddh.) - оказывать внимание, проявлять благосклонность, выражать одобрение; anugraha т милость, любезность, одолжение; услужливость, угодливость;

आ�� भगवन कव�छव तथकगतछनकहरतक समयसबबछन बोिधस�वक महकस�वकत ञपीिा�तकत ञपमक ञपीा�नक। parIndita - подаренный, преподнесенный, обрадованный; parIndana n - дар, вознаграждение;

ततदथ भगवन बोिधस�वकनस�िसथतछन दलञ�छण वक दल�िह�क वक सथकत� दथ �ितञ�� दथ िच� ��हीत�म ?

yAna n - путешествие; средство передвижения, повозка, колесница; (buddh.) религиозное учение; saM-pra√sthA - отправляться в путь, уезжать; prati√pad IV Ā - достигать, происходить, делать, узнавать, понимать, считать; pra√grah - держать, удерживать;

एवम�छ भगवकनकषमात सभितमछत�वोचत- सकध सकध सभतछ, एवमछततसभतछ, एवमछतथक व�िस।

3

अनञ�पगहीतकसतथकगतछन बोिधस�वक महकस�वकत ञपमछणकन�हछण। ञपीिा�तकसतथकगतछन बोिधस�वक महकस�वकत ञपमक ञपीा�नक। तछन िह सभतछ शण, सकध च स� च मनिस द�, भकियषछऽह तछ-

suX[hu adv. - правильно, красиво; manasi √kar - помнить; размышлять, обдумывать;

थक बोिधस�वकनस�िसथतछन सथकत� थक �ितञ�� थक िच� ��हीत�म। एव भगवन इतकषमकन सभितभरगवतत �त�ौयीत॥२॥

3 भगवकनसतत�वोचत-इह सभतछ बोिधस�वकनस�िसथतछनतव िच�मतञक�ित�म- कवातत सभतछ स�वकत स�वधकतौ स�वस�हछण सगहीतक अणजक वक जपकजक वक ससवछ�जक वक औञञक�दक वक �िञणो वक अ�िञणो वक सिजनो वक असिजनो वक नतवसिजनो नकसिजनो वक, कवकन दि�तस�वधकतत �जकथमकनत �जकथतछ, तछ च मक सव�ऽनञिधशछयछ िनवकरणधकतौ ञ�पिनवकरञित�कत।

dhAtu m - элемент, составная часть; (buddh.) психо-физические составные элементы личности...; мир, вид существования;

saW√grah - собирать, запасать; saWgraha m - получение, собирание; количество, совокупность, величина; jarAyuja - живородящий; saWsvedaja - рожденные из пота, насекомые-паразиты; aupapAduka - саморожденный; saWjVA f - сознание, осознание; восприятие; память, чувства; представление, мысленный образ; naivasaWjVin - 4 класса бесплотных божеств; pra√jVApaya - указывать, показывать; вызывать, приглашать; upadhi m - добавление, дополнение; условие, свойство, отличительная черта; pari-nir√vApaya - приводить к полному освобождению\к окончательной нирване;

एवमञ�पमकणकनिञ स�वकन ञ�पिनवकरथ न दि�तस�वत ञ�पिनवकरिञतो भवित। ततदस हछतोत ? parimA - измерять;

सचछतसभतछ बोिधस�वस स�वसजक �वत�त, न स बोिधस�व इित व��त। ततदस हछतोत ? sacet (buddh.) - если; иначе, или же, иным способом;

न स सभतछ बोिधस�वो व��ो स स�वसजक �वत�त, जीवसजक वक ञ�लसजक वक �वत�त॥३॥ jIva - живой; т живое существо, душа; pudgala m - душа, личность;

4 अिञ त खल ञनत सभतछ न बोिधस�वछन वसत�िति�तछन �कन �कत�म,

vastu n - вещь, предмет, материя; prati√X[hA - стоять, покоиться, основываться;

न �िचत�िति�तछन �कन �कत�म। न �ञ�िति�तछन �कन �कत�म। न शब�गाधपसस�स�धम�य �िति�तछन �कन �कत�म।

Sabda т – звук, слово, речь, название, изречение; gandha т, п – запах; rasa т – сок, жидкость, суть, сердцевина, вкус, чувство, поэт. переживание, настроение; страсть,

удовольствие, наслаждение, радость;

4

spraX[avya п - осязаемое (p.n. от √sparS); прикосновение, осязание; dharma m – положение, состояние, правило, закон, законность, долг, обязанность, религия,

нравственное достоинство, благочестие, праведность; здесь - элементарная единица психики субъекта, носитель одного качества;

एव िह सभतछ बोिधस�वछन महकस�वछन �कन �कत� थक न िनिम�सजककमिञ �ितित�छत। ततदस हछतोत ? nimitta п - цель, причина; знак, предзнаменование; (buddh.) внешняя особенность, характерная черта,

индивидуальная особенность;

त सभतछ बोिधस�वोऽ�िति�तो �कन ��कित, तस सभतछ ञणसदाधस न सदप �मकणम�हीतम। puNya-skahdha т - количество добродетелей, накопленные заслуги; sukara - легкий; Acc. adv. легко; ud√grah - поднимать, уносить; предоставлять, описывать; признавать; buddh. постигать, овладевать;

त�तद मासछ सभतछ सदप ञवरसक �िश आदकशस �मकणम�हीतम ? सभितपकह-नो ही� भगवन। भगवकनकह एव �िकणञि�मो�पकस अध ऊधव� �िगव�क समातकाशस �क सदपमकदकशस �मकणम�हीतम ?

vidiS - расходящийся во все стороны; f промежуточная часть света (юго-восток, северо-запад и т.д.); samantAt adv. кругом, во все стороны, со всех сторон;

सभितपकह-नो ही� भगवन। भगवकनकह-एवमछव सभतछ ो बोिधस�वोऽ�िति�तो �कन ��कित, तस सभतछ ञणसदाधस न सदप �मकणम�हीतम। एव िह सभतछ बोिधस�वकनस�िसथतछन �कन �कत� थक न िनिम�सजककमिञ �ितित�छत॥४॥

5

त�तद मासछ सभतछ लकणसञ�क तथकगतो �स�त ? saMpad f - успех, удача; полнота, совершенство, красота; судьба, доля;

सभितपकह-नो ही� भगवन। न लकणसञ�क तथकगतो �स�त। ततदस हछतोत ? क सक भगवन लकणसञ�थकगतछन भकियतक सतवकलकणसञत। एवम�छ भगवकनकषमात सभितमछत�वोचत कवतसभतछ लकणसञत तकवामयक, कव�लकणसञत तकव� मयछित िह लकणकलकणतसतथकगतो �स�त॥५॥

mRXA adv. напрасно, обманчиво; buddh. mRXa m, n - ложь, обман;

6 एवम�छ आषमकन सभितभरगवातमछत�वोचत- अिसत भगवन। दछ िचतस�वक भिवषातनकगतछऽधविन ञि�मछ दकलछ ञि�मछ समछ ञि�मकक ञ�शतक

anAgata - неприбывший; будущий, ненаступивший; adhvan т - путь, путешествие, длина, пространство; время;

सबमरिव�लोञदकलछ वतरमकनछ, छ इमछषवछव�ञछय स�कातञ�छय भकषमकणछय भतसजकमतञक�िषिात। vipralopa т - разрушение, уничтожение, истребление; sUtrAnta m - сутра; ut√pAdaya - производить, изготовлять; побуждать, волновать;

5

अिञ त खल ञनत सभतछ भिवषातनकगतछऽधविन बोिधस�वक महकस�वकत ञि�मछ दकलछ ञि�मछ समछ ञि�मकक ञ�शतक सबमरिव�लोञछ वतरमकनछ गणवातत शीलवातत �जकवात� भिवषिात,

SIla n - поведение, нрав, (хороший) характер; нравственность, добродетель;

छ इमछषवछव�ञछय स�कातञ�छय भकषमकणछय भतसजकमतञक�िषिात। न खल ञनसतछ सभतछ बोिधस�वक महकस�वक एदबबञरञकिसतक भिवषिात, नतदबबकवपोिञतदशलमलक भिवषिात।

paryupAs (pari-upa√As) - садиться вокруг, окружать; поклоняться, почитать; paryupAsita - уважаемый, почитаемый; ava√ropaya buddh. - сажать; kuSala-mUla n - buddh. корень заслуг (обычно pl., как правило их три: alobha неалчность , adveXa

невраждебность, amoha незамутненность (сознания);

अिञ त खल ञनत सभतछ अनछदबबशतसह�ञरञकिसतक अनछदबबशतसह�कवपोिञतदशलमलकसतछ बोिधस�वक महकस�वक भिवषिात, छ इमछषवछव�ञछय स�कातञ�छय भकषमकणछय एदिच��सक�मिञ �ितलथसातछ। ye imeṣv-evaṁ-rūpeṣu sūtra-

prati√labh - достигать, приобретать, получать;

जकतकसतछ सभतछ तथकगतछन बबजकनछन, �सकसतछ सभतछ तथकगतछन बबचकयक, बबकसतछ सभतछ तथकगतछन। सव� तछ सभतछ अ�मछमसखछ ञणसदाध �सिवषिात �ित�हीषिात। ततदस हछतोत ?

saW√khyA - подсчитывать; p.n. saWkhyeya - исчислимый; pra√sU - производить, порождать; приводить в движение;

न िह सभतछ तछयक बोिधस�वकनक महकस�वकनकमकतमसजक �वतरतछ, न स�वसजक, न जीवसजक, न ञ�लसजक �वतरतछ। jIva - живой, т живое существо, душа; pudgala m - тело; душа, личность;

नकिञ तछयक सभतछ बोिधस�वकनक महकस�वकनक धमरसजक �वतरतछ। एव नकधमरसजक। नकिञ तछयक सभतछ सजक नकसजक �वतरतछ। ततदस हछतोत ? सचछतसभतछ तछयक बोिधस�वकनक महकस�वकनक धमरसजक �वत�त, स एव तछयकमकतम�कहो भवछत, स�व�कहो जीव�कहत ञ�ल�कहो भवछत।

grAha т - акула, крокодил; название, упоминание; buddh. понятие, представление, концепция;

सचछ�धमरसजक �वत�त, स एव तछयकमकतम�कहो भवछत, स�व�कहो जीव�कहत ञ�ल�कह इित। ततदस हछतोत ? न खल ञनत सभतछ बोिधस�वछन महकस�वछन धमर उ�हीत�ो नकधमरत। तसमक� तथकगतछन सधक वकगभकियतक-

saWdhAya abs. - buddh. в связи с ч.-л., по отношению к ч.-л.;

दोलोञम धमरञकरमकजकनि�धRमकर एव �हकत�कत �कगछवकधमकर इित॥६॥ kola, kaula m - лодка, плот; paryAya т - путь, средство, метод; buddh. систематизация, классификация; pra√hA - убегать, исчезать; покидать, отказываться; переставать, положить конец ч.-л.; prAk adv. - перед, впереди; раньше, прежде; к востоку; во-первых; отныне;

6

7 ञनपञप भगवकनकषमात सभितमछत�वोचत- त�तद मासछ सभतछ, अिसत स दि�बम� सतथकगतछनकन�पक समयसबोिध�पतिभसबबत, दि��क धमरसतथकगतछन �छिशतत ?

anuttarA-samyak-saMbodhi f - совершенное полное просветление; abhi-saM√budh - достигать просветления; √deSaya buddh. - учить, наставлять;

एवम�छ आषमकन सभितभरगवातमछत�वोचत- थकह भगवन भगवतो भकियतसकथरमकजकनकिम, नकिसत स दि�बम� सतथकगतछन अन�पक समयसबोिध�पतिभसबबत, नकिसत धम� सतथकगतछन �छिशतत। ततदस हछतोत ? ोऽसौ तथकगतछन धम�ऽिभसबबो �छिशतो वक, अ�क�त सोऽनिभलथत।

abhi√lap - говорить о ч.-л.;

न स धम� नकधमरत। ततदस हछतोत ? अससदत�भकिवतक �करञ�लकत॥७॥

asaWskRta - необусловленный; неограниченный, не созданный совокупностью мысленных образов (saWskAra);

prabhAvita - сильный, могущественный;

8 भगवकनकह- त�तद मासछ सभतछ त दि�तदलञ�ो वक दल�िहतक वक इम ि�सकह�महकसकह� लोदधकत स�प�ञ�पञण� दतवक

lokadhAtu m, f - мир, вселенная;

तथकगतछभोऽहर�त समयसबबछभो �कन �कत, अिञ न स दलञ�ो वक दल�िहतक वक ततोिन�कन ब� ञणसदाध �सनकत।

nidAna n - причина, основание;

सभितपकह-ब� भगवन, ब� सगत स दलञ�ो वक दल�िहतक वक ततोिन�कन ञणसदाध �सनकत। ततदस हछतोत ोऽसौ भगवन ञणसदाधसतथकगतछन भकियतत, असदाधत स तथकगतछन भकियतत। तसमक�थकगतो भकयतछ- ञणसदाधत ञणसदाध इित। भगवकनकह-� खल ञनत सभतछ दलञ�ो वक दल�िहतक वक इम ि�सकह�महकसकह� लोदधकत स�प�ञ�पञण� दतवक तथकगतछभोऽहर�त समयसबबछभो �कन �कत, � इतो धमरञकरक�ातश�तषञक�दकमिञ गकथकमदग� ञपछभो िवसतपछण �छशछत स�दकशछत,

gAtha m - песня; стих, строфа; вид стихотворного размера; saMprakASaya caus.- освещать, разъяснять, раскрывать;

अमछव ततोिन�कन ब�तप ञणसदाध �सनक��मछमसखछम। ततदस हछतोत ? अतोिनजकरतक िह सभतछ तथकगतकनकमहरतक समयसबबकनकमन�पक समयसबोिधत,

nirjAtA buddh. - появившийся, возникший;

अतोिनजकरतक� बबक भगवातत। ततदस हछतोत ?

7

बबधमकर बबधमकर इित सभतछ अबबधमकर�तव तछ तथकगतछन भकियतकत। तछनोचातछ बबधमकर इित॥८॥

9 त�तद मासछ सभतछ अिञ न �ोतआञ�सतव भवित-मक �ोतआञि�फल �क�िमित?

srotApanna, buddh. srotaApanna - всупивший в поток, (ведущий к нирване); обращенный; srotApatti, buddh. srotaApatti f - вхождение в поток (ведущий к нирване); обращение; A√pad (p.p. Apanna) - входить, подходить, доходить до ч.-л.; случаться, происходить; достигать;

सभितपकह-नो ही� भगवन। न �ोतआञ�सतव भवित-मक �ोतआञि�फल �क�िमित। ततदस हछतोत ? न िह स भगवन दिचबमरमकञ�त, तछनोचतछ �ोतआञ� इित। न �ञमकञ�ो न शब�कन न गाधकन न पसकन न स�स�कन धमकरनकञ�त। तछनोचतछ �ोतआञ� इित। सचछ�गवन �ोतआञ�सतव भवछत- मक �ोतआञि�फल �क�िमित, स एव तसकतम�कहो भवछत, स�व�कहो जीव�कहत ञ�ल�कहो भवछ�ित॥ भगवकनकह- त�तद मासछ सभतछ अिञ न सद�कगकिमन एव भवित-मक सद�कगकिमफल �क�िमित ?

sakRdAgamin - "приходящий (лишь) однажды"; тот, кто воплотится еще один раз;

सभितपकह-नो ही� भगवन। न सद�कगकिमन एव भवित-मक सद�कगकिमफल �क�िमित। ततदस हछतोत ? न िह स दि�बम� त सद�कगकिमतवमकञ�त। तछनोचतछ सद�कगकमीित॥ भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ अिञ न अनकगकिमन एव भवित-मकनकगकिमफल �क�िमित ?

anAgamin - не приходящий, невозвращающийся;

सभितपकह-नो ही� भगवन। न अनकगकिमन एव भवित-मक अनकगकिमफल �क�िमित। ततदस हछतोत ? न िह स भगवन दि�बम� ोऽनकगकिमतवमकञ�त। तछनोचतछ अनकगकमीित॥ भगवकनकह- त�तद मासछ सभतछ अिञ न अहरत एव भवित-मक अहर�व �क�िमित ? सभितपकह-नो ही� भगवन। नकहरत एव भवित-मक अहर�व �क�िमित। ततदस हछतोत ? न िह स भगवन दि�बम� ोऽहर�कम। तछनोचतछ-अहरि�ित। सचछ�गवन अहरत एव भवछत-मक अहर�व �क�िमित, स एव तसकतम�कहो भवछत, स�व�कहो जीव�कहत ञ�ल�कहो भवछत। ततदस हछतोत ? अहमिसम भगवसतथकगतछनकहरतक समयसबबछन अपणकिवहक�पणकम�ो िन��सत।

agrya - первый, лучший; raNa m - страсть, грех, порок; araNAvihArin - непорочно живущий, свободный от порока;

अहमिसम भगवन अहरन वीतपकगत। न च मछ भगव�छव भवित- अहर�समह वीतपकग इित। सचछामम भगव�छव भवछत-मक अहर�व �क�िमित, न मक तथकगतो �कद�पष�पणकिवहक�पणकम�त सभितत दलञ�ो न �िचि�हपित,

vy-A√kar - разделять, объяснять; buddh. предсказывать;

तछनोचतछ अपणकिवहकपी अपणकिवहकपीित॥९॥

8

10 भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ-अिसत स दि�बम� सतथकगतछन �ीञदपस तथकगतसकहरत-समयसबबसकिातदक�दगहीतत?

dIpaWkara - имя собств. первый из будд прошлого; antikAd adv. - от;

सभितपकह- नो ही� भगवन। नकिसत स दि�बम� सतथकगतछन �ीञदपस तथकगतसकहरतत समयसबबसकिातदक�दगहीतत॥ भगवकनकह-त दि�तसभतछ बोिधस�व एव व�छत-अह कछ��हकन िनषञक�िषकमीित, स िवतथ व�छत। ततदस हछतोत ?

(buddha)-kXetra т - поле Будды; вселенная или система миров, где обитает Будда; vyUha т - buddh. проявление, приведение в порядок, украшение; niX√pAdaya caus.- создавать, выполнять, завершать, улучшать; vitatha - ложный, неверный, ненужный;

कछ��हकत कछ��हक इित सभतछ अ�हकसतछ तथकगतछन भकियतकत। तछनोचातछ कछ��हक इित। तसमक��ह सभतछ बोिधस�वछन महकस�वछन एवम�िति�त िच�मतञक�ित� � �िचत�िति�त िच�मतञक�ित�म। न �ञ�िति�त िच�मतञक�ित� न शब�गाधपसस�स�धमर�िति�त िच�मतञक�ित�म। तथकिञ नकम सभतछ ञ�यो भवछ�ञछतदको महकदको �सतव �ञ आतमभकवत सकत तथकिञ नकम समछ�त ञवरतपकजत।

tadyathA-api nAma adv. - так, как если бы. AtmabhAva m - buddh. тело; отдельная личность, самость; sumeru т - имя собств. мифическая золотая гора, за которую заходит солнце;

त�तद मासछ सभतछ अिञ न महकन स आतमभकवो भवछत ? सभितपकह-महकन स भगवकन, महकन सगत स आतमभकवो भवछत। ततदस हछतोत ? आतमभकव आतमभकव इित भगवन न भकवत स तथकगतछन भकियतत। तछनोचत आतमभकव इित। न िह भगवन स भकवो नकभकवत। तछनोचतछ आतमभकव इित॥१०॥

11 भगवकनकह- त�तद मासछ सभतछ-कवतो गगकक महकनक वकलदकसतकवत एव गगकनो भवछत ?

vAlukA f - песок;

तकस क वकलदकत, अिञ न तक बहवो भवछत ? सभितपकह-तक एव तकव�गवन बहवो गगकनो भवछत, �कगछव कसतकस गगकन�ीय वकलदकत।

prAg eva adv. buddh. - тем более, много больше, что уж говорить о ч.-л.; прежде;

भगवकनकह- आपोचकिम तछ सभतछ, �ितवछ�किम तछ। A√rocaya - просвещать;

कवतसतकस गगकन�ीय वकलदक भवछसतकवतो लोदधकतन दि��छव �ी वक ञ�यो वक स�प�ञ�पञण� दतवक तथकगतछभोऽहर�त समयसबबछभो �कन �कत, तत �द मासछ सभतछ-अिञ न सक �ी वक ञ�यो वक ततोिन�कन ब� ञणसदाध �सनकत ?

9

सभितपकह-ब� भगवन, ब� सगत �ी वक ञ�यो वक ततोिन�कन ञणसदाध �सनक��मछमसखछम। भगवकनकह- � खल ञनत सभतछ �ी वक ञ�यो वक तकवतो लोदधकतन स�प�ञ�पञण� दतवक तथकगतछभोऽहर�त समयसबबछभो �कन �कत, � दलञ�ो वक दल�िहतक वक इतो धमरञकरक�ातश�तषञक�दकमिञ गकथकमदग� ञपछभो �छशछत स�दकशछत, अमछव ततोिन�कन ब�तप ञणसदाध �सनक��मछमसखछम॥११॥

12 अिञ त खल ञनत सभतछ िसमन ञिथवी��छशछ इतो धमरञकरक�ातश�तषञक�दकमिञ गकथकमदग� भकषछत वक स�दकशछत वक, स ञिथवी��छश�ततभतो भवछत स�छवमकनयकसपस लोदस,

caitya m, n - место поклонения; надгробие, ступа, храм;

दत ञनवकर�ो छ इम धमरञकर सदलसमक� धकपिषिात वकचिषिात ञरवकथसिात, kaH punar vAda buddh. - что уж говорить о ч.-л.; много больше; √dhAraya - нести, удерживать, владеть, иметь, сохранять, переносить; buddh. - выдержать, быть

способным; paryavAp (pari-ava√Ap) buddh. - овладевать, понимать;

ञपछभ� िवसतपछण स�दकशिषिात। ञपमछण तछ सभतछ आ��ण समावकगतक भिवषिात। aScarya - чудесный; п чудо; samanvAgata buddh. - сопровождаемый, наделенный;

त�सम� सभतछ ञिथवी��छशछ शकसतक िवहपतातपकातपो वक िवजग�सथकनीत॥१२॥ SAstar buddh. - учитель, особенно Будда;

13 एवम�छ आषमकन सभितभरगवातमछत�वोचत- दो नकम अ भगवन धमरञकरत, दथ चतन धकपकिम ? एवम�छ भगवकनकषमात सभितमछत�वोचत- �जकञकपिमतक नकमक सभतछ धमरञकरत। एव चतन धकप। ततदस हछतोत ? तव सभतछ �जकञकपिमतक तथकगतछन भकियतक, सतव अञकपिमतक तथकगतछन भकियतक। तछनोचतछ �जकञकपिमतछित॥ त�तद मासछ सभतछ-अिञ न अिसत स दि�बम� सतथकगतछन भकियतत ? सभितपकह-नो ही� भगवन। नकिसत स दि�बम� सतथकगतछन भकियतत॥ भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ-कवत ि�सकह�महकसकह�छ लोदधकतौ ञिथवीपजत दि�त, त�� भवछत ?

rajas n - пыль; мрак, туман; атмосфера;

सभितपकह-ब� भगवन, ब� सगत ञिथवीपजो भवछत। ततदस हछतोत ? ��गवन ञिथवीपजसतथकगतछन भकियतम, अपजसत�गवसतथकगतछन भकियतम। तछनोचतछ ञिथवीपज इित।

ोऽथसौ लोदधकतसतथकगतछन भकियतत, अधकतत स तथकगतछन भकियतत। तछनोचतछ लोदधकत�पित॥ भगवकनकह- त�तद मासछ सभतछ �क��शामहकञ�यलकणतसतथकगतोऽहरन समयसबबो �स�त ?

lakXaNa п знак, признак, примета;

सभितपकह-नो ही� भगवन। �क��शामहकञ�यलकणतसतथकगतोऽहरन समयसबबो �स�त। ततदस हछतोत ?

10

किन िह तकिन भगवन �क��शामहकञ�यलकणकिन तथकगतछन भकियतकिन, अलकणकिन तकिन भगवसतथकगतछन भकियतकिन। तछनोचातछ �क��शामहकञ�यलकणकनीित॥ भगवकनकह-� खल ञनत सभतछ �ी वक ञ�यो वक �नछ �नछ गगकन�ीवकलदकसमकनकतमभकवकन ञ�पतजछत, एव ञ�पतजन गगकन�ीवकलदकसमकन दषञकसतकनकतमभकवकन ञ�पतजछत, � इतो धमरञकरक�ातश�तषञक�दकमिञ गकथकमदग� ञपछभो �छशछत स�दकशछत, अमछव ततोिन�कन ब�तप ञणसदाध �सनक��मछमसखछम॥१३॥

14 अथ खषवकषमकन सभितधरमरवछगछनक�िण �कम�त।

vega m - сила, напор, натиск, стремительность; волнение, возбуждение;

सोऽ�िण �मभ भगवातमछत�वोचत-आ�� भगवन, ञपमक�� सगत, pra√marj - стирать, очищать, удалять;

कव� धमरञकरसतथकगतछन भकियतोऽ�कनस�िसथतकनक स�वकनकमथकर, �छ�कनस�िसथतकनकमथकर, तो मछ भगवन जकनमतञ�म। न मक भगवन जकतवछव�ञो धमरञकरत �तञवरत।

jAtu adv. возможно, когда-либо; na jAtu - никогда;

ञपमछण तछ भगवन आ��ण समावकगतक बोिधस�वक भिवषिात, छ इह स�छ भकषमकणछ �तवक भतसजकमतञक�िषिात। ततदस हछतोत ? क चतयक भगवन भतसजक, सतव अभतसजक। तसमक�थकगतो भकयतछ भतसजक भतसजछित॥ न मम भगवन आ�� �हिमम धमरञकर भकषमकणमवदषञकिम अिधमचछ।

ava√kalpaya buddh. - верить; adhi√muc buddh. - жаждать ч.-л., интересоваться, посвящать себя ч.-л., быть расположенным к ч.-л.,

сосредотачиваться;

छऽिञ तछ भगवन स�वक भिवषातनकगतछऽधविन ञि�मछ दकलछ ञि�मछ समछ ञि�मकक ञ�शतक सबमरिव�लोञछ वतरमकनछ, छ इम भगवन धमरञकरम�हीषिात धकपिषिात वकचिषिात ञरवकथसिात, ञपछभ� िवसतपछण स�दकशिषिात, तछ ञपमक��ण समावकगतक भिवषिात। अिञ त खल ञनभरगवन न तछयकमकतमसजक �व�तषतछ, न स�वसजक न जीवसजक न ञ�लसजक �व�तषतछ, नकिञ तछयक दकिचतसजक नकसजक �वतरतछ। ततदस हछतोत ? क सक भगवन आतमसजक, सतवकसजक। क स�वसजक जीवसजक ञ�लसजक, सतवकसजक। ततदस हछतोत ? सवरसजकञगतक िह बबक भगवातत॥

एवम�छ भगवकनकषमात सभितमछत�वोचत-एवमछतत सभतछ, एवमछतत।

ञपमक�रसमावकगतकसतछ स�वक भिवषिात, छ इह सभतछ स�छ भकषमकणछ नोT�िसषिात न स�िसषिात न

स�कसमकञतसातछ। ततदस हछतोत ? ut√tras - бояться, пугаться; saW√tras - задрожать, испугаться, ужаснуться; saWtrAsa т - страх, ужас перед ч.-л.;

11

ञपमञकपिमतछ सभतछ तथकगतछन भकियतक �तकञकपिमतक। yad uta buddh. - а именно, то есть;

क च सभतछ तथकगतत ञपमञकपिमतक भकयतछ, तकमञ�पमकणक अिञ बबक भगवातो भकयातछ। तछनोचातछ ञपमञकपिमतछित॥ अिञ त खल ञनत सभतछ क तथकगतस ककिातञकपिमतक, सतव अञकपिमतक। ततदस हछतोत ?

kXAnti f - терпение, терпимость;

�क मछ सभतछ दिलपकजक अग�तगमकसकाच ततसीत, नकसीामछ तिसमन समछ आतमसजक वक स�वसजक वक जीवसजक वक ञ�लसजक वक, नकिञ मछ दकिचतसजक वक असजक वक बभव। ततदस हछतोत ?

kali-rAjan buddh. - злой царь; (от kali - зло, порок); pratyaWga n - небольшая часть тела; часть, раздел; √chid VII U. - резать, отрезать;

सचछामछ सभतछ तिसमन समछ आतमसजक अभिवषत, �कञक�सजकिञ मछ तिसमन समछऽभिवषत। vyApAda m - buddh. злоба;

सचछतस�वसजक जीवसजक ञ�लसजकभिवषत, �कञक�सजकिञ मछ तिसमन समछऽभिवषत। ततदस हछतोत ? अिभजकनकमह सभतछ अतीतछऽधविन ञ� जकितशतकिन �ह ककिातवक�ी ऋियपभवम। त�किञ मछ नकतमसजक बभव, न स�वसजक, न जीवसजक, न ञ�लसजक बभव। तसमक��ह सभतछ बोिधस�वछन महकस�वछन सवरसजक िववजरितवक अन�पकक समयसबोधौ िच�मतञक�ित�म।

न �ञ�िति�त िच�मतञक�ित�म, न शब�गाधपसस�स�धमर�िति�त िच�मतञक�ित�म, न धमर�िति�त िच�मतञक�ित�म, नकधमर�िति�त िच�मतञक�ित�म, न �िचत�िति�त िच�मतञक�ित�म। ततदस हछतोत ? त�िति�त त�छवक�िति�तम। तसमक�छव तथकगतो भकयतछ-अ�िति�तछन बोिधस�वछन �कन �कत�म। न �ञशब�गाधपससञशरधमर�िति�तछन �कन �कत�म॥

अिञ त खल ञनत सभतछ बोिधस�वछन एव�ञो �कनञ�पतकगत दतर�त सवरस�वकनकमथकर। ततदस हछतोत ? parityAga m - отказ, отречение, оставление, покидание;

क चतयक सभतछ स�वसजक, सतव असजक। एव तछ सवरस�वकसतथकगतछन भकियतकसत एव अस�वकत। ततदस हछतोत ? भतवक�ी सभतछ तथकगतत, सतवक�ी तथकवक�ी अनाथकवक�ी तथकगतत, न िवतथवक�ी तथकगतत॥

tathAvAdin - говорящий только правду;

अिञ त खल ञनत सभतछ सतथकगतछन धम�ऽिभसबबो �छिशतो िनधकतत, न त� सत न मयक। abhisaMbuddha buddh. - просветленный, изученный, очень искусный; ni√dhyA - наблюдать, понимать, сосредоточенно размышлять, помнить;

तथकिञ नकम सभतछ ञ�योऽाधदकप�िवसो न �दिच�िञ ञशछत, एव वसतञिततो बोिधस�वो �स�ो ो वसतञिततो �कन ञ�पतजित।

tadyathApi (nAma) buddh.- также как и; vastu-patita - ставший реальным, воплощенный;

12

तथकिञ नकम सभतछ चकषमकन ञ�यत �भकतकक पक�ौ स�ऽभ�तछ नकनिवधकिन �ञकिण ञशछत, एवमवसतञिततो बोिधस�वो �स�ो ोऽवसतञिततो �कन ञ�पतजित॥

prabhAta n - рассвет, наступление дня;

अिञ त खल ञनत सभतछ छ दलञ�क वक दल�िहतपो वक इम धमरञकरम�हीषिात धकपिषिात वकचिषिात ञरवकथसिात, ञपछभ� िवसतपछण स�दकशिषिात, जकतकसतछ सभतछ तथकगतछन बबजकनछन, �सकसतछ सभतछ तथकगतछन बबचकयक, बबकसतछ तथकगतछन। सव� तछ सभतछ स�वक अ�मछमसखछ ञणसदाध �सिवषिात �ित�हीषिात॥१४॥

15

� खल ञनत सभतछ �ी वक ञ�यो वक ञवकरदकलसमछ गगकन�ीवकलदकसमकनकतमभकवकन ञ�पतजछत, एव मधकहनदकलसमछ गगकन�ीवकलदकसमकनकतमभकवकन ञ�पतजछत, सककहनदकलसमछ गगकन�ीवकलदकसमकनकतमभकवकन ञ�पतजछत, अनछन ञकरछण ब�िन दषञदो��िनतशतसह�कणकतमभकवकन ञ�पतजछत,

ko[i f - десять миллионов, высшая степень; остриё, вершина; niyuta п - большое число, миллион; kalpa m - правило, обряд; отрезок времени; мировой период в 4320 млн. лет;

�छम धमरञकर �तवक न �ितिकञछत, अमछव ततोिन�कन ब�तप ञणसदाध �सनक��मछमसखछम, दत ञनवकर�ो ो िलिखतवक उदगीकबकपछ�कचछतञरवककत, ञपछभ� िवसतपछण स�दकशछत॥ अिञ त खल ञनत सभतछ अिचातोऽतषोऽ धमरञकरत। अ च सभतछ धमरञकरसतथकगतछन भकियतोऽ�कनस�िसथतकनक स�वकनकमथकर, �छ�कनस�िसथतकनक स�वकनकमथकर। छ इम धमरञकरम�हीषिात धकपिषिात वकचिषिात ञरवकथसिात, ञपछभ� िवसतपछण स�दकशिषिात, जकतकसतछ सभतछ तथकगतछन बबजकनछन, �सकसतछ सभतछ तथकगतछन बबचकयक, बबकसतछ तथकगतछन। सव� तछ सभतछ स�वक अ�मछछण ञणसदाधछन समावकगतक भिवषिात। अिचातछनकतषछनकमकथछनकञ�पमकणछन ञणसदाधछन समावकगतक भिवषिात।

amApya (p.n. caus. mApya) buddh. - неизмеримый, громадный, несметный;

सव� तछ सभतछ स�वकत समकशछन बो�ध धकपिषिात वचिषिात ञरवकथसिात। ततदस हछतोत ? samAWSa т - равная часть, равная доля; samAWSena adv. в равных долях, в равных частях;

न िह शय सभतछ अ धमरञकरो हीनकिधमि�दत त स�वतत �ोतम, नकतम�िसदत नर स�व�िसदत नर जीव�िसदत नर ञ�ल�िसदत त।

adhimuktika buddh. - имеющий большой интерес, увлеченный; dRX[ika - имеющий взгляды или воззрения на ч.-л. (зачастую ложные);

नकबोिधस�व�ितजत स�वतत शयम धमरञकरत �ोत वक उ�हीत वक धकपित वक वकचित वक ञरवक� वक। नछ� सथकन िवतछ॥

pratijVA f - согласие, обещание; sthAna buddh. - тема, предмет, дело; обстоятельство; возможность;

13

अिञ त खल ञनत सभतछ � ञिथवी��छशछ इ� स� �दशिषतछ, ञजनीत स ञिथवी��छशो भिवषित स�छवमकनयकसपस लोदस। वा�नीत ��िकणी� स ञिथवी��छशो भिवषित, चततभतत स ञिथवी��छशो भिवषित॥१५॥

pradakXiNIya buddh. - почитаемый обходом вокруг по часовой стрелке;

16

अिञ त छ तछ सभतछ दलञ�क वक दल�िहतपो वक इमकनछव�ञकन स�कातकन�हीषिात धकपिषिात वकचिषिात ञरवकथसिात, ोिनश� मनिसद�पषिात,

evaM-rUpa - такой, подобный; sutrAnta buddh. - сутра;

yoniSas adv. - полностью, основательно, до конца;

ञपछभ� िवसतपछण स�दकशिषिात, तछ ञ�पभतक भिवषिात, सञ�पभतक� भिवषिात। ततदस हछतोत ? paribhUta - побежденный, подавленный, униженный, презираемый;

किन च तछयक सभतछ स�वकनक ञौवरजिामदकाशभकिन दमकरिण दतकाञकसवतरनीकिन, apAya m - вред, ущерб, упадок, разрушение; buddh. неблагоприятное состояние - перерождение в аду,

среди голодных духов или среди животных;

�स एव धम� ञ�पभततक तकिन ञौवरजिामदकाशभकिन दमकरिण कञिषिात, बबबो�ध चकन�कथसिात॥ paribhutatA f - унижение, умаление;

अिभजकनकमह सभतछ अतीतछऽधवासखछतत दषञतपसखछतपत�ञदपस तथकगतसकहरतत समयसबबस ञपछण ञपतपछण चतपशीितबबदो��िनतशतसह�कणभवन छ मकपकिगतकत, आपकग न िवपकिगतकत।

pareNa adv.- перед, далеко в прошлом; A√rAgaya buddh. - достигать, получать; удовлетворять, радовать, угождать; vi√rAgaya buddh. - быть нерасположенным к к.-л., отворачиваться, отклонять, избегать;

� मक सभतछ तछ बबक भगवात आपकिगतकत, आपकग न िवपकिगतकत, � ञि�मछ दकलछ ञि�मछ समछ ञि�मकक ञ�शतक सबमरिव�लोञदकलछ वतरमकनछ इमकनछव�ञकन स�कातकन�हीषिात धकपिषिात वकचिषिात ञरवकथसिात, ञपछभ� िवसतपछण स�दकशिषिात, अस खल ञनत सभतछ ञणसदाधसकिातदक�सौ ञौवरदत ञणसदाधत शततमीमिञ दलक नोञतित,

paurvaka buddh. - прежний, давний; kalA f - маленькая часть ч.-л., небольшой отрезок времени; искусство, мастерство; upe (upa√i) - подходить, достигать;

सह�तमीमिञ शतसह�तमीमिञ दो��तमीमिञ दो��शततमीमिञ दो��शतसह�तमीमिञ दो��िनतशतसह�तमीमिञ। सखकमिञ दलकमिञ गणनकमिञ उञमकमिञ उञिनय�मिञ कव�ौञममिञ न कमतछ॥

saWkhyA f - цифра, число; upamA f - сравнение, подобие, сходство; upaniXad f buddh. - причина; ступень; сходство, подобие, сопоставление, сравнение; aupamya n - сходство, равенство, сравнение, аналогия;

14

सचछतञनत सभतछ तछयक दलञ�कणक दल�िहतणक वक अह ञणसदाध भकयछम, कव�छ दलञ�क वक दल�िहतपो वक तिसमन समछ ञणसदाध �सिवषिात, �ित�हीषिात, उामक� स�वक अन�कि��िवकछञ वक गच छत।

unmAda m - безумие, сумасшествие; citta-vikXepa m - рассеянность, потеря сознания;

अिञ त खल ञनत सभतछ अिचातोऽतषोऽ धमरञकरसतथकगतछन भकियतत। अस अिचात एव िवञकदत �ितदकिकत�त॥१६॥

vipAka m - приготовление пищи, созревание; результат, следствие, последствие, награда; prati√kaWkX - желать, стремиться;

17

अथ खषवकषमकन सभितभरगवातमछत�वोचत-दथ भगवन बोिधस�वकनस�िसथतछन सथकत�म, दथ �ितञ��म, दथ िच� ��हीत�म ?

saM-pra√sthA - отправляться в путь, уезжать; prati√pad IV Ā - достигать, происходить, делать, узнавать, понимать, считать; pra√grah - держать, удерживать;

भगवकनकह-इह सभतछ बोिधस�वकनस�िसथतछन एव िच�मतञक�ित�म- सव� स�वक मक अनञिधशछयछ िनवकरणधकतौ ञ�पिनवकरञित�कत।

upadhi m - добавление, дополнение; условие, свойство, отличительная черта; pari-nir√vApaya - приводить к полному освобождению\к окончательной нирване;

एव स स�वकन ञ�पिनवकरथ न दि�तस�वत ञ�पिनवकरिञतो भवित। ततदस हछतोत ? सचछतसभतछ बोिधस�वस स�वसजक �वत�त, न स बोिधस�व इित व��त। जीवसजक वक कवतञ�लसजक वक �वत�त, न स बोिधस�व इित व��त। ततदस हछतोत ? नकिसत सभतछ स दि�बम� ो बोिधस�वकनस�िसथतो नकम॥ त�तद मासछ सभतछ अिसत स दि�बम� सतथकगतछन �ीञदपस तथकगतसकिातदक�न�पक समयसबोिधमिभसबबत ? एवम�छ आषमकन सभितभरगवातमछत�वोचत- थकह भगवतो भकियतसकथरमकजकनकिम, नकिसत स भगवन दि�बम� सतथकगतछन �ीञदपस तथकगतसकहरतत समयसबबसकिातदक�न�पक समयसबोिधमिभसबबत। एवम�छ भगवकनकषमात सभितमछत�वोचत-एवमछततसभतछ, एवमछतत। नकिसत सभतछ स दि�बम� सतथकगतछन �ीञदपस तथकगतसकहरतत समयसबबसकिातदक�न�पक समयसबोिधमिभसबबत। सचछतञनत सभतछ दि�बमरसतथकगतछनकिभसबबोऽभिवषत, न मक �ीञदपसतथकगतो �कद�पषत-

vy-A√kar - разделять, объяснять; buddh. предсказывать;

भिवषिस तव मकणव अनकगतछऽधविन शकयमिननकरम तथकगतोऽहरन समयसबब इित। mANava m - юноша, мальчик;

समक��ह सभतछ तथकगतछनकहरतक समयसबबछन नकिसत स दि�बम� ोऽन�पक समयसबोिधमिभसबबत, तसमक�ह �ीञदपछण तथकगतछन �कदतत- भिवषिस तव मकणव अनकगतछऽधविन शकयमिननकरम तथकगतोऽहरन समयसबबत। ततदस हछतोत ?

15

तथकगत इित सभतछ भततथकतकक एत�िधवचनम। adhivacana n - название, обозначение; tathAtA f - действительность, реальность, подлинная реальность; истина; положение вещей;

तथकगत इित सभतछ अनतञक�धमरतकक एत�िधवचनम। anutpAda m - невозникновение, отсутствие эффекта; dharmatA f - суть, неотъемлемая природа, правильность; обычное состояние;

तथकगत इित सभतछ धम�च छ�सतत�िधवचनम। तथकगत इित सभतछ अतातकनतञ�सतत�िधवचनम। ततदस हछतोत ?

atyanta - бесконечный, неограниченный, запредельный, совершенный;

एय सभतछ अनतञक�ो त ञपमकथरत। त दि�तसभतछ एव व�छत-तथकगतछनकहरतक समयसबबछन अन�पक समयसबोिधपिभसबबछित, स िवतथ व�छत।

vitatha - ложный, неверный, ненужный, бесполезный;

अभकचकीत मक स सभतछ असतोदगहीतछन। ततदस हछतोत- ? abhy-A√cakX - смотреть, говорить;

नकिसत सभतछ स दि�बम� सतथकगतछन अन�पक समयसबोिधमिभसबबत। � सभतछ तथकगतछन धम�ऽिभसबबो �छिशतो वक त� न सत न मयक। तसमक�थकगतो भकयतछ-सवरधमकर बबधमकर इित। ततदस हछतोत ? सवरधमकर इित सभतछ अधमकरसतथकगतछन भकियतकत। तसमक�चातछ सवरधमकर बबधमकर इित॥ तथकिञ नकम सभतछ ञ�यो भवछ�ञछतदको महकदकत ?

tadyathApi (nAma) buddh.- также как и;

आषमकन सभितपकह- ोऽसौ भगवसतथकगतछन ञ�यो भकियत उञछतदको महकदक इित, अदकत स भगवसतथकगतछन भकियतत। तछनोचतछ उञछतदको महकदक इित॥ भगवकनकह -एवमछततसभतछ। ो बोिधस�व एव व�छत-अह स�वकन ञ�पिनवकरञिषकमीित, न स बोिधस�व इित व��त। ततदस हछतोत ? अिसत सभतछ स दि�बम� ो बोिधस�वो नकम ? सभितपकह-नो ही� भगवन। नकिसत स दि�बम� ो बोिधस�वो नकम। भगवकनकह- स�वकत स�वक इित सभतछ अस�वकसतछ तथकगतछन भकियतकत, तछनोचातछ स�वक इित। तसमक�थकगतो भकयतछ-िनपकतमकनत सवरधमकर िनजवक िनषञोयक िनषञ�लकत सवरधमकर इित॥

poXa m buddh. - личность, индивидуальность, душа;

त सभतछ बोिधस�व एव व�छत- अह कछ��हकि�षञक�िषकमीित, स िवतथ व�छत। ततदस हछतोत ? कछ��हकत कछ��हक इित सभतछ अ�हकसतछ तथकगतछन भकियतकत। तछनोचातछ कछ��हक इित॥ त सभतछ बोिधस�वो िनपकतमकनो धमकर िनपकतमकनो धमकर इतिधमचतछ, तथकगतछनकहरतक समयसबबछन बोिधस�वो महकस�व इतकखकतत॥१७॥

adhi√muc buddh. - жаждать ч.-л., интересоваться, посвящать себя ч.-л., быть расположенным к ч.-л., сосредотачиваться;

16

18

भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ-सिवतछ तथकगतस मकसचकत ? saM√vid VI - находить; pass. существовать;

सभितपकह- एवमछत�गवन, सिवतछ तथकगतस मकसचकत। भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ सिवतछ तथकगतस �� चकत ? सभितपकह-एवमछत�गवन, सिवतछ तथकगतस �� चकत। भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ सिवतछ तथकगतस �जकचकत ? सभितपकह-एवमछत�गवन, सिवतछ तथकगतस �जकचकत। भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ सिवतछ तथकगतस धमरचकत ?

dharmacakXus п - око учения, понимание и проникновение в суть учения;

सभितपकह-एवमछत�गवन, सिवतछ तथकगतस धमरचकत। भगवकनकह- त�तद मासछ सभतछ सिवतछ तथकगतस बबचकत ? सभितपकह-एवमछत�गवन, सिवतछ तथकगतस बबचकत। भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ कवातो गगकक महकनक वकलदकत, अिञ न तक वकलदकसतथकगतछन भकियतकत ? सभितपकह-एवमछत�गवन, एवमछतत सगत। भकियतकसतथकगतछन वकलदकत। भगवकनकह-त�तद मासछ सभतछ कवतो गगकक महकनक वकलदकत, तकवत एव गगकनो भवछत, तकस वक वकलदकत, तकवात� लोदधकतवो भवछत, दि��हवसतछ लोदधकतवो भवछत ? सभितपकह-एवमछत�गवन, एवमछतत सगत। बहवसतछ लोदधकतवो भवछत। भगवकनकह-कवातत सभतछ तछय लोदधकतय स�वकत, तछयकमह नकनकभकवक िच�धकपक �जकनकिम। ततदस हछतोत ?

cittadhArA f buddh. - поток сознания; nAnabhAva buddh. - различный, многообразный;

िच�धकपक िच�धकपछित सभतछ अधकपतयक तथकगतछन भकियतक, तछनोचतछ िच�धकपछित। ततदस हछतोत ? अतीत सभतछ िच� नोञलभतछ। अनकगत िच� नोञलभतछ। �ततञ� िच� नोञलभतछ॥१८॥

atIta - прошедший, минувший; upa√labh - находить; достигать, знать, воспринимать; pratyutpanna - настоящий; готовый; воспроизведенный;

19

त�तद मासछ सभतछ त दि�तदलञ�ो वक दल�िहतक वक इम ि�सकह�महकसकह� लोदधकत स�प�ञ�पञण� दतवक तथकगतछभोऽहर�त समयसबबछभो �कन �कत, अिञ न स दलञ�ो वक दल�िहतक वक ततोिन�कन ब� ञणसदाध �सनकत ? सभितपकह- ब� भगवन, ब� सगत। भगवकनकह-एवमछततसभतछ, एवमछतत। ब� स दलञ�ो वक दल�िहतक वक ततोिन�कन ञणसदाध �सनक��मछमसखछम। ततदस हछतोत ? ञणसदाधत ञणसदाध इित सभतछ असदाधत स तथकगतछन भकियतत। तछनोचतछ ञणसदाध इित। सचछत ञनत सभतछ ञणसदाधोऽभिवषत, न तथकगतोऽभकियषत ञणसदाधत ञणसदाध इित॥१९॥

17

20

त�तद मासछ सभतछ �ञदकञ�पिनषञ�क तथकगतो �स�त ? pariniXpatti f buddh. - совершенство;

सभितपकह-नो ही� भगवन। न �ञदकञ�पिनषञ�क तथकगतो �स�त। ततदस हछतोत ? �ञदकञ�पिनषञ�ी �ञदकञ�पिनषञि��पित भगवन अञ�पिनषञि�पछयक तथकगतछन भकियतक। तछनोचतछ �ञदकञ�पिनषञि��पित॥ भगवकनकह- त�तद मासछ सभतछ लकणसञ�क तथकगतो �स�त ? सभितपकह-नो ही� भगवकन। न लकणसञ�क तथकगतो �स�त। ततदस हछतोत ? तयक भगवन लकणसञ�थकगतछन भकियतक, अलकणसञ�छयक तथकगतछन भकियतक। तछनोचतछ लकणसञ�ित॥२०॥

21

भगवकनकह- त�तद मासछ सभतछ अिञ न तथकगतस तव भवित-मक धम� �छिशत इित ? सभितपकह-नो ही� भगवन तथकगतसतव भवित-मक धम� �छिशत इित। भगवकनकह-त सभतछ एव व�छत- तथकगतछन धम� �छिशत इित, स िवतथ व�छत। अभकचकीत मक स सभतछ असतोदगहीतछन। ततदस हछतोत ? धमर�छशनक धमर�छशनछित सभतछ नकिसत स दि�बम� ो धमर�छशनक नकमोञलभतछ॥

deSanA f buddh. - наставление, поучение, проповедь; исповедь;

एवम�छ आषमकन सभितभरगवातमछत�वोचत-अिसत भगवन दछ िचतस�वक भिवषातनकगतछऽधविन ञि�मछ दकलछ ञि�मछ समछ ञि�मकक ञ�शतक सबमरिव�लोञछ वतरमकनछ, इमकनछव�ञकन धमकरन �तवक अिभ�बकसिात।

abhiSrad√dhA - верить;

भगवकनकह- न तछ सभतछ स�वक नकस�वकत। ततदस हछतोत ? स�वकत स�वक इित सभतछ सव� तछ सभतछ अस�वकसतथकगतछन भकियतकत। तछनोचातछ स�वक इित॥२१॥

22

त�तद मासछ सभतछ-अिञ न अिसत स दि�बमरत, सतथकगतछनकन�पक समयसबोिधमिभसबबत ? आषमकन सभितपकह-नो ही� भगवन। नकिसत स भगवन दि�बम� सतथकगतछनकन�पक समयसबोिधमिभसबबत। भगवकनकह-एवमछततसभतछ, एवमछतत। अणपिञ त� धम� न सिवतछ नोञलभतछ। तछनोचतछ अन�पक समयसबोिध�पित॥२२॥

aNu - маленький, тонкий;

23 अिञ त खल ञनत सभतछ समत स धम� न त� दि�ि�यमत। तछनोचतछ अन�पक समयसबोिध�पित। िनपकतमतवछन िनतस�वतवछन िनजवतवछन िनषञ�लतवछन समक सक अन�पक समयसबोिधत सव�त दशलतधरम�पिभसबधतछ। ततदस हछतोत ? दशलक धमकरत दशलक धमकर इित सभतछ अधमकर�तव तछ तथकगतछन भकियतकत। तछनोचातछ दशलक धमकर इित॥२३॥

kuSala - правильный, здоровый, хороший, благоприятный;

18

24

� खल ञनत सभतछ �ी वक ञ�यो वक कवाति�सकह�महकसकह�छ लोदधकतौ समछपवत ञवरतपकजकनत, तकवतो पकशीन स�कनक प�कनकमिभस�त तथकगतछभोऽहर�त समयसबबछभो �कन �कत, � दलञ�ो वक दल�िहतक वक इतत �जकञकपिमतकक धमरञकरक�ातश�तषञक�दकमिञ गकथकमदग� ञपछभो �छशछत, अस सभतछ ञणसदाधस असौ ञौवरदत ञणसदाधत शततमीमिञ दलक नोञतित, कव�ञिनय�मिञ न कमतछ॥२४॥

upaniXad f buddh.- основа; сопоставление, сравнение; √kXam U I - терпеть; прощать; buddh - быть достойным, казаться хорошим;

25

त�तद मासछ सभतछ-अिञ न तथकगतसतव भवित-मक स�वकत ञ�पमोिचतक इित? parimuc - освобождать, отпускать на волю;

न खल ञनत सभतछ एव �स�म। ततदस हछतोत ? नकिसत सभतछ दि�तस�वो सतथकगतछन ञ�पमोिचतत। � ञनत सभतछ दि�तस�वोऽभिवषसतथकगतछन ञ�पमोिचतत सकत, स एव तथकगतसकतम�कहोऽभिवषत, स�व�कहो जीव�कहत ञ�ल�कहोऽभिवषत। आतम�कह इित सभतछ अ�कह एय तथकगतछन भकियतत। स च बकलञथगजनत�दगहीतत।

bAla - юный, молодой; неразвитый, несведущий, глупый; т ребенок, детеныш; pRthag-jana - простой человек, обычный человек;

बकलञथगजनक इित सभतछ अजनक एव तछ तथकगतछन भकियतकत। तछनोचातछ बकलञथगजनक इित॥२५॥

26 त�तद मासछ सभतछ-लकणसञ�क तथकगतो �स�त ? सभितपकह-नो ही� भगवन। थकह भगवतो भकियतसकथरमकजकनकिम, न लकणसञ�क तथकगतो �स�त। भगवकनकह-सकध सकध सभतछ, एवमछततसभतछ, एवमछतथक व�िस। न लकणसञ�क तथकगतो �स�त। ततदस हछतोत ? सचछतञनत सभतछ लकणसञ�क तथकगतो �स�ोऽभिवषत, पकजकिञ चतवत तथकगतोऽभिवषत।

cakravartin m - (букв. поворачивающий колесо) верховный царь, совершенный правитель;

तसमक� लकणसञ�क तथकगतो �स�त। आषमकन सभितभरगवातमछत�वोचत-थकह भगवतो भकियतसकथरमकजकनकिम, न लकणसञ�क तथकगतो �स�त॥ अथ खल भगवकसतसक वछलककिममछ गकथछ अभकयत- छ मक �ञछण चक�कक� मक सोयछण चकावगत।

ghoXa m - шум, крик, звук (речи); слух, молва; buddh. воззвание, провозглашение; िमथक�हकण�सतक न मक ��िात तछ जनकत॥१॥

prahANa п - оставление, покидание; buddh. размышление, обдумывание, созерцание; напряжение, усилие;

pra√sar - выступать вперед, направляться, распространяться, преобладать;

धमरतो बबो �स�ो धमरदकक िह नकदकत। nAyaka n - предводитель, вождь, повелитель, военачальник, герой (драмы);

19

धमरतक च न िवजछक न सक शयक िवजकिनतम॥२॥२६॥

27 त�तद मासछ सभतछ लकणसञ�क तथकगतछन अन�पक समयसबोिधपिभसबबक ? न खल ञनसतछ सभतछ एव �स�म। ततदस हछतोत ? न िह सभतछ लकणसञ�क तथकगतछन अन�पक समयसबोिधपिभसबबक सकत। न खल ञनसतछ सभतछ दि��छव व�छत-बोिधस�वकनस�िसथततत दसिचबमरस िवनकशत �ज�त उच छ�ो वछित।

pra√jVApaya - указывать, показывать; вызывать, приглашать;

न खल ञनसतछ सभतछ एव �स�म। ततदस हछतोत ? न बोिधस�वकनस�िसथततत दसिचबमरस िवनकशत �ज�ो नोच छ�त॥२७॥

28

� खल ञनत सभतछ दलञ�ो वक दल�िहतक वक गगकन�ीवकलदकसमकषलोदधकतन स�प�ञ�पञण� दतवक तथकगतछभोऽहर�त समयसबबछभो �कन �कत, � बोिधस�वो िनपकतमदछ षवनतञि�दछ य धम�य कक�ात �ितलभतछ, अमछव ततोिन�कन ब�तप ञणसदाध �सवछ��मछमसखछम।

nirAtmaka - лишенный самости, лишенный индивидуальности, безликий; anutpattika - (еще) не возникший; prati√labh - достигать, приобретать, получать;

न खल ञनत सभतछ बोिधस�वछन महकस�वछन ञणसदाधत ञ�प�हीत�त। parigrah - взять, овладеть; окружить, одеть; воспринять;

आषमकन सभितपकह- नन भगवन बोिधस�वछन ञणसदाधत ञ�प�हीत�त ? nanu - нет? конечно, несомненно;

भगवकनकह-ञ�प�हीत�त सभतछ नो �हीत�त। तछनोचतछ ञ�प�हीत� इित॥२८॥

29 अिञ त खल ञनत सभतछ त दि��छव व�छत-तथकगतो गचित वक आगचित वक ित�ित वक िनयी�ित वक, शयक वक दषञित, न मछ सभतछ (स) भकियतसकथरमकजकनकित। ततदस हछतोत ? तथकगत इित सभतछ उचतछ न �िच�तो न दति��कगतत। तछनोचतछ तथकगतोऽहरन समयसबब इित॥२९॥

30 � खल ञनत सभतछ दलञ�ो वक दल�िहतक वक कविात ि�सकह�महकसकह�छ लोदधकतौ ञिथवीपजकिस, तकवतक लोदधकतनकमछव�ञ म�य दकरत कव�छवमसखछछन वी�ण तथकिञ नकम ञपमकणसचत,

maXiM √kar - стереть в порошок, стереть в пыль; vIrya т - сила, мощь, мужество; геройство, храбрость (vIrya-pAramitA);

त�तद मासछ सभतछ-अिञ न ब�त स ञपमकणसचो भवछत ? सभितपकह-एवमछत�गवन, एवमछततसगत। ब�त स ञपमकणसचो भवछत। ततदस हछतोत ? सचछ�गवन ब�त ञपमकणसचोऽभिवषत, न भगवकनव�त-ञपमकणसच इित। ततदस हछतोत ? ोऽसौ भगवन ञपमकणसचसतथकगतछन भकियतत, असचत स तथकगतछन भकियतत। तछनोचतछ ञपमकणसच इित।

20

� तथकगतछन भकियति�सकह�महकसकह�ो लोदधकत�पित, अधकतत स तथकगतछन भकियतत। तछनोचतछ ि�सकह�महकसकह�ो लोदधकत�पित। ततदस हछतोत ? सचछ�गवन लोदधकतपभिवषत, स एव िञण�कहोऽभिवषत। �तव िञण�कहसतथकगतछन भकियतत, अ�कहत स तथकगतछन भकियतत। तछनोचतछ िञण�कह इित।

piN]a т шарик из муки или риса, приносимая в жертву теням усопших на поминках; плотный материальный объект, тело, остов;

भगवकनकह- िञण�कह�तव सभतछ अ�वहकपोऽनिभलकथत। avyavahAra buddh. - необсуждаемый, не поддающийся исследованию;

न स धम� नकधमरत। स च बकलञथगजनत�दगहीतत॥३०॥

31 ततदस हछतोत ? ो िह दि�तसभतछ एव व�छत-आतम�िससतथकगतछन भकियतक, स�व�िसजव�िसत ञ�ल�िससतथकगतछन भकियतक, अिञ न स सभतछ समगव�मकनो व�छत ?

dRX[i f - зрение, взор, глаз; взгляд, видение, мнение; проницательность, ум;

सभितपकह-नो ही� भगवन, नो ही� सगत, न समगव�मकनो व�छत। ततदस हछतोत ? क सक भगवन आतम�िससतथकगतछन भकियतक, अ�िसत सक तथकगतछन भकियतक। तछनोचतछ आतम�िस�पित॥ भगवकनकह-एव िह सभतछ बोिधस�वकनस�िसथतछन सवरधमकर जकत�क �स�क अिधमो��कत।

adhi√muc buddh. - жаждать ч.-л., интересоваться, посвящать себя ч.-л., быть расположенным к ч.-л., сосредотачиваться;

तथकच जकत�क �स�क अिधमो��कत, थक न धमरसजककमिञ �तञित�छ�कधमरसजककम। ततदस हछतोत ? praty-upa√sthA buddh.- прибегать к ч-л., опираться на ч-л., утверждать ч.-л.;

धमरसजक धमरसजछित सभतछ असजतयक तथकगतछन भकियतक। तछनोचतछ धमरसजछित॥३१॥

32 � खल ञनत सभतछ बोिधस�वो महकस�वोऽ�मछकनसखछकषलोदधकतन स�प�ञ�पञण� दतवक तथकगतछभोऽहर�त समयसबबछभो �कन �कत, � दलञ�ो वक दल�िहतक वक इतत �जकञकपिमतकक धमरञकरक�ातश�तषञक�दकमिञ गकथकमदग� धकपछाछशछ�कचछत ञरवककत, ञपछभ� िवसतपछण स�दकशछत, अमछव ततोिन�कन ब�तप ञणसदाध �सनक��मछमसखछम। दथ च स�दकशछत ? तथकदकशछ- तकपदक ितिमप �ीञो मककवशक बदब�म।

timira - мрачный; n темнота, мрак; dIpa m - свет; светильник; vaSya - подвластный, покорный, послушный; п - власть, сила; budbuda т - пузырь;

सव च िव�� च एव �स� ससदतम॥ vidyut - сияющий; п свет, свечение; f молния; abhra п, т - туча, воздушное пространство; saWskRta buddh. - обусловленный; ограниченный, созданный совокупностью мысленных образов

(saWskAra);

तथक �दकशछत, तछनोचतछ स�दकशछ�ित॥ इ�मवोच�गवकन आ�मनकत।

21

Attamanas - обрадованный, восхищенный;

सथिवपसभितसतछ च िभकिभकणञकसदोञकिसदकसतछ च बोिधस�वकत स�छवमकनयकसपगाधवर� लोदो भगवतो भकियतमभना�ि�ित॥३२॥

sthavira - старый, важный, знатный, почтенный, уважаемый; upAsaka т - мирской последователь, приверженец; abhi√nand - находить удовольствие, радоваться чему-либо (+acc.);

॥आरव�च छ�दक भगवती �जकञकपिमतक समक�क॥