9. Ç Êñ ίóç ôïõ 19324 Αυγούστου 1936 Ο Ιωάννης Μεταξάς...

29

Εκπαιδευτικός Οργανισμός

δ. τσιαρας & σια ε.ε.

9. Ç Êñίóç ôïõ 1932

Ç äéåèíÞò êñßóç Ýðëçîå ôçí ÅëëÜäá óå ìéá ðåñßïäï ïéêïíïìéêÞò åõçìåñßáò. Ç

ðßóôç ó' Ýíá êáëýôåñï ìÝëëïí êõñéáñ÷ïýóå, ïé ðëçãÝò ðïõ åß÷áí ðñïêáëÝóåé ôá ãå-ãïíüôá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1920 åðïõëþíïíôáí êáé ôï âéïôéêü åðßðåäï áíÝâáéíå. Ç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç áíôéìåôþðéóå ôçí êñßóç åîáíôëþíôáò ôá áðïèÝìáôá ÷ñõóïý êáé óõíáëëÜãìáôïò ôçò ÷þñáò. Ôçí Üíïéîç ôïõ 1932 áíåóôÜëç ç ìåôáôñåøéìüôçôá ôïõ åèíéêïý íïìßóìáôïò êáé ç åîõðçñÝôçóç ôùí åèíéêþí äáíåßùí. Ç êõâÝñíçóç åöÜñìïóå ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ éó÷õñïý êñáôéêïý ðáñåìâáôéóìïý, éäßùò óôéò åîùôåñéêÝò óõíáëëáãÝò, êáé ôïõ ðñïóôáôåõôéóìïý óôï÷åýïíôáò óôçí áõôÜñêåéá ôçò ÷þñáò. Ç ïéêïíïìßá ôçò ÅëëÜäáò Þôáí ðëÝïí êëåéóôÞ.

Óôï åîùôåñéêü åìðüñéï åöáñìüóôçêå ç ìÝèïäïò "êëÞñéãê". Ïé äéåèíåßò óõíáëëá-ãÝò

ãßíïíôáé ðëÝïí ìå äéáêñáôéêÝò óõìöùíßåò ìå ôç äéáäéêáóßá ôçò áíôáëëáãÞò éóüôéìùí ðñïúüíôùí. Ôï ãåãïíüò áõôü åß÷å êáé èåôéêÞ êáé áñíçôéêÞ ðëåõñÜ ãéá ôçí Åë-ëÜäá, ç ïðïßá åß÷å åëëåéììáôéêü åîùôåñéêü éóïæýãéï ðëçñùìþí. ÌÝóá áð' áõôÞí ôçí êñßóç äçìéïõñãÞèçêáí éó÷õñÜ óõãêåíôñùôéêÜ êñÜôç, ôá ïðïßá åõíïïýóáí ôçí áíÜäåéîç óõãêåíôñùôéêþí êõâåñíÞóåùí óå Üëëá åõñùðáúêÜ êñÜôç. Ïé öáóéóôéêÝò Þ äéêôáôïñéêÝò êõâåñíÞóåéò óôçí Åõñþðç, êáôÜ ôç äåêáåôßá ôïõ 1930, ðëÞèáéíáí. Óôéò 4 Áõãïýóôïõ 1936 ï ðñùèõðïõñãüò ÉùÜííçò ÌåôáîÜò, õðïóôçñéæüìåíïò áðü ôï ðáëÜôé, åðÝâáëå äéêôáôïñéêü êáèåóôþò.

Êýñéá óçìåßá * Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης του 1929 έφτασαν στην Ελλάδα σε

μια εποχή οικονομικής ευημερίας που οι πληγές της δεκαετίας του 1920 είχαν επουλωθεί και το βιοτικό επίπεδο είχε ανεβεί. Η οικονομική κρίση έπληξε την οικονομία, το εξωτερικό εμπόριο και την πολιτική ζωή.

Ó×ÇÌÁÔÉÊÇ ÁÍÁÐÁÑÁÓÔÁÓÇ

Äåêáåôßá 1920

¢íïäïò âéïôéêïý åðéðÝäïõ ÅëëÜäáò, äéåèíÞò êñßóç

Åðéðôþóåéò áðü ïéêïíïìéêÞ êñßóç: åîÜíôëçóç áðïèåìÜôùí ÷ñõóïý êáé óõíáëëÜãìáôïò ÷þñáò

¢íïéîç 1932 áíáóôïëÞ ìåôáôñåøéìüôçôáò åèíéêïý íïìßóìáôïò, åîõðçñÝôçóçò åîùôåñé-êþí äáíåßùí ÌÝôñá êõâÝñíçóçò

30



ðïëéôéêÞ éó÷õñïý êñáôéêïý ðáñåìâáôéóìïý (åîùôåñéêÝò óõíáëëáãÝò) ðñïóôáôåõôéóìüò áõôÜñêåéá ÷þñáò

ÁðïôÝëåóìá êëåéóôÞ ïéêïíïìßá ÷þñáò

Åðéðôþóåéò ëüãù êñßóçò åîùôåñéêïý åìðïñßïõ ìÝèïäïò "êëÞñéãê" (åîùôåñ. åìðüñéï)

äéáêñáôéêÝò óõìöùíßåò: äéáäéêáóßá áíôáëëáãÞò éóüôéìùí ðñïúüíôùí

ÅëëÜäá: åëëåéììáôéêü åîùôåñéêü éóïæýãéï ðëçñùìþí

Åðéðôþóåéò óå ðïëéôéêü åðßðåäï éó÷õñÜ óõãêåíôñùôéêÜ êñÜôç, öáóéóôéêÝò Þ äéêôáôïñéêÝò êõâåñíÞóåéò (Åõñþðç)

4 Áõãïýóôïõ 1936: äéêôáôïñßá ÌåôáîÜ

Ìíçìïíéêüò ÷ñïíïëïãéêüò ðßíáêáò (Άνοιξη) 1932 Αναστέλλεται η μετατρεψιμότητα του εθνικού

νομίσματος και η εξυπηρέτηση των εξωτερικών δανείων.

4 Αυγούστου 1936 Ο Ιωάννης Μεταξάς επιβάλλει δικτατορικό καθεστώς.

1. Ðïéåò Þôáí ïé óõíÝðåéåò ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò ôïõ 1932 óôçí

åóùôåñéêÞ ïéêïíïìéêÞ æùÞ ôçò ÅëëÜäáò ;

Την άνοιξη του 1932 η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να αποφύγει την αναστολή της μετατρεψιμότητας του εθνικού νομίσματος, καθώς και την αναστολή εξυπηρέτησης των εξωτερικών δανείων. Εγκαινιάστηκε μια περίοδος ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού στα οικονομικά ζητήματα, ιδιαίτερα στις εξωτερικές συναλλαγές και μια πολιτική προστατευτισμού, με σκοπό την αυτάρκεια της χώρας. Η Ελλάδα μπήκε με τη σειρά της στο χώρο της κλειστής οικονομίας, όπου οι συναλλαγές καθορίζονταν περισσότερο από γραφειοκρατικές διαδικασίες παρά από ελεύθερες οικονομικές συμφωνίες.

31



2. Ðïéåò Þôáí ïé óõíÝðåéåò ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò óôï åîùôåñéêü åëëçíé-

êü åìðüñéï ;

Στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε προοδευτικά η μέθοδος του διακανονισμού "κλήριγκ". Οι διεθνείς συναλλαγές δε γίνονταν δηλαδή με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντισαν να ισοσκελίσουν την αξία των εισαγωγών με την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών.

Για μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου οι συναλλαγές με το εξωτερικό

ήταν έντονα ελλειμματικές, η διαδικασία αυτή εκτός από αρνητικά στοιχεία είχε και θετικά.

3. Ðïéåò Þôáí ïé óõíÝðåéåò ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1930

óôï äéåèíÝò áëëÜ êáé åëëçíéêü ðïëéôéêü ðåäßï ;

Τα ισχυρά συγκεντρωτικά κράτη που αναδείχθηκαν μέσα απ' αυτές τις διαδικασίες, προκαλούσαν την ανάδειξη και την κυριαρχία ολοκληρωτικών κινημάτων και καθεστώτων σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Καθώς προχωρούσε η δεκαετία της κρίσης, η δεκαετία του 1930, ολοένα και περισσότερα κράτη αποκτούσαν δικτατορικά ή φασιστικά καθεστώτα.

Η Ελλάδα δεν ξέφυγε από το γενικό κανόνα. Στις 4 Αυγούστου 1936,

ο Ιωάννης Μεταξάς, με την ανοχή του παλατιού, προχώρησε στην κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και στην επιβολή δικτατορίας.

êëÞñéãê

(ïéêïí.) Óýóôçìá åîüöëçóçò ìåôáîý êñáôþí ìÝóù ôùí ôñáðåæþí, ìå ôïí áìïéâáßï óõìøçöéóìü ôùí áðáéôÞóåùí êáé ôùí ïöåéëþí êáé ôçí êáôáâïëÞ óå óõíÜëëáãìá ìüíï ôçò äéáöïñÜò ðïõ ðñïêýðôåé.

Ëßãá Ëüãéá ãéá ôá Ðñüóùðá

32



ÌåôáîÜò ÉùÜííçò : Óôñáôéùôéêüò êáé ðïëéôéêüò ðïõ ç äñÜóç ôïõ êÜëõøå óçìáíôéêü ìÝñïò ôçò íåïåëëçíéêÞò éóôïñßáò ôïõ ðñþôïõ ìéóïý ôïõ 20ïý áé., ãåííÞèçêå óôçí ÉèÜêç óôéò 12/24 Áðñéëßïõ 1871 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá óôéò 29 Éáíïõáñßïõ 1941. Ôçí 4ç Áõãïýóôïõ 1936 ï âáóéëéÜò Ãåþñãéïò ï Â' áðïäÝ÷ôçêå ôçí åéóÞãçóç ôïõ ÌåôáîÜ êáé ç äéêôáôïñßá êçñý÷èçêå. Åßíáé âÝâáéï üôé ðïëëïß åéóçãïýíôáí óôïí âáóéëéÜ Ãåþñãéï Â' ôç äéêôáôïñßá ùò áíáðüöåõêôç ëýóç. åêåßíïò, ùóôüóï, ðñïÝâáëëå áíôßóôáóç êáé ìå äõóöïñßá ôåëéêÜ êÜìöèçêå óôçí ðßåóç ôïõ ÌåôáîÜ, ï ïðïßïò äÞëùíå üôé äéáöïñåôéêÜ ôïõ Þôáí åíôåëþò áäýíáôï íá óõíå÷ßóåé íá êõâåñíÜ. Ï ëüãïò ôïí ïðïßï åðéêáëÝóôçêå ï ÌåôáîÜò Þôáí êõñßùò üôé ç åîÝëéîç ôçò áíÞóõ÷çò äéåèíïýò êáôÜóôáóçò áðáéôïýóå Ýãêáéñç óôñáôéùôéêÞ ðñïðáñáóêåõÞ, ç ïðïßá äåí áöïñïýóå ìüíï óôïí õëéêü åîïðëéóìü, áëëÜ êáé óôçí åîáóöÜëéóç ôçò øõ÷éêÞò åíüôçôáò ôïõ óôñáôïý êáé ôçò ðåéèáñ÷ßáò. Ï ÌåôáîÜò äåí óõíÜíôçóå óïâáñÞ áíôßäñá-óç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéêôáôïñßáò. Ç ôåôñáåôßá ðïëéôéêÞò áóôÜèåéáò, óôñá-ôéùôéêþí êéíçìÜôùí êáé ïîýôçôáò ðáèþí ðïõ ðñïçãÞèçêå åß÷áí ïäçãÞóåé óôïí êÜìáôï ôïõ ëáïý.

Ï ÌåôáîÜò êáôÝâáëå êÜèå ðñïóðÜèåéá ãéá ôç äéáôÞñçóç ó÷Ýóåùí êáëÞò

ãåé-ôïíßáò ìå ôéò üìïñåò ÷þñåò êáé óôåíüôåñùí äåóìþí ìå ôçí Ôïõñêßá. Üëëï æÞôçìá áí üëåò åêåßíåò ïé ðñïóðÜèåéåò äåí áðÝäùóáí óå ôßðïôá êáôÜ ôçí êñßóéìç ðåñßïäï. Ï ðüëåìïò âñßóêåé ôïí ÌåôáîÜ óôçí áñ÷Þ êáé ôçí 28ç Ïêôùâñßïõ 1940 åßíáé áõôüò ï ïðïßïò ëÝåé ôï "Ï×É" óôïõò Éôáëïýò. Ôçí 29ç Éáíïõáñßïõ 1941 ðÝèáíå ýóôåñá áðü óýíôïìç áóèÝíåéá.

33



ÅñùôÞóåéò ÁíÜðôõîçò 1. Ποια ήταν τα αίτια της ευρωπαϊκής αγροτικής μεταρρύθμισης

στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αι. ; 2. Πώς αντιμετωπίστηκε στην Ελλάδα το πρόβλημα της έγγειας

ιδιοκτησίας την περίοδο 1821-1828 ; Να γίνει συγκριτική παράθεση με άλλα ευρωπαϊκά ή βαλκανικά κράτη.

3. Ποια ήταν τα αίτια για την εμφάνιση της μεγάλης ιδιοκτησίας

μετά το 1864 ; 4. Τι γνωρίζετε για τους νόμους του 1907 που αφορούσαν το

αγροτικό ζήτημα και ποιας εφαρμογής έτυχαν ; 5. Ποιες ήταν οι συνέπειες από την αγροτική μεταρρύθμιση του

1917 στα αμέσως μετά τον πόλεμο χρόνια ; 6. Πότε απαντώνται στην Ελλάδα οι πρώτες σοσιαλιστικές

ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις ; Ποια τα αίτια της μικρής πολιτικής και κοινωνικής επιρροής τους κατά την ίδια περίοδο ;

7. Πότε επικράτησε η πολιτική αντίληψη του βενιζελισμού και

τι αυτή πρέσβευε ; 8. Να καταγράψετε τα θετικά αποτελέσματα των Βαλκανικών

πολέμων για την Ελλάδα. 9. Ποιος διαδέχθηκε την κυβέρνηση Βενιζέλου στις εκλογές του

1920 και ποια η νομισματική πολιτική που εφαρμόστηκε προκειμένου να αντιμετωπιστεί το δημοσιονομικό αδιέξοδο του 1922 ;

10. Ποια θετικά στοιχεία εμφανίζει η ελληνική οικονομία κατά

την περίοδο 1919-1939 ; 11. Τι γνωρίζετε για την επίλυση του υδρευτικού προβλήματος

της Αθήνας ; 12. Για ποιο λόγο το ελληνικό κράτος προχώρησε στην ίδρυση

κεντρικής κρατικής τράπεζας το 1927 ; 13. Ποιες ήταν οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης του 1932

στο εξωτερικό ελληνικό εμπόριο ;

34



ÅñùôÞóåéò ÐïëëáðëÞò ÅðéëïãÞò

1. Οι εντάσεις στο αγροτικό ζήτημα οδήγησαν στην ψήφιση νόμων το :

á. 1864 â. 1881 ã. 1907 ä. 1917

2. Η πιο σημαντική σύγκρουση για το αγροτικό ζήτημα έγινε : á. στην Αττική â. στην Εύβοια ã. στο Κιλελέρ ä. στην Άρτα

το : á. 1908 â. 1909 ã. 1910 ä. 1911

3. Η κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης το :

á. 1907 â. 1910 ã. 1914 ä. 1917

4. Προς το τέλος του Α' Παγκοσμίου πολέμου ιδρύθηκε : á. το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος â. η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος

(Γ.Σ.Ε.Ε.) ã. το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ελλάδος

(Σ.Ε.Κ.Ε.) ä. η Γ.Σ.Ε.Ε. και το Σ.Ε.Κ.Ε.

5. Οι πρώτες καθαρά εργατικές εξεγέρσεις εκδηλώθηκαν : á. στη Θεσσαλονίκη â. στην Ερμούπολη ã. στο Κιλελέρ ä. στο Λαύριο

το :

35



á. 1896 â. 1906 ã. 1911 ä. 1918

6. Μεγάλα δάνεια προς την Ελλάδα εγκρίθηκαν από :

á. τη Γαλλία â. τη Μεγάλη Βρετανία ã. τις ΗΠΑ ä. όλες τις παραπάνω

7. Η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα κατά την περίοδο :

á. 1910-1922 â. 1922-1936 ã. 1907-1917 ä. 1890-1910

8. Το 1911 τα έσοδα του προϋπολογισμού ήταν : á. 181.000.000 δρχ. â. 240.000.000 δρχ. ã. 150.000.000 δρχ. ä. 300.000.000 δρχ.

9. Τα δημοσιονομικά δεδομένα έφθασαν σε πλήρες αδιέξοδο το:

á. Νοέμβριο του 1922 â. Μάιο του 1922 ã. Μάρτιο του 1922 ä. Φεβρουάριο του 1923

10. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή έφτασαν στο ελληνικό κράτος :

á. 610.000 Έλληνες πρόσφυγες â. 45.000 Αρμένιοι πρόσφυγες ã. 1.230.000 Έλληνες και 45.000 Αρμένιοι

πρόσφυγες ä. 800.000 Έλληνες πρόσφυγες

11. Το πείραμα της "διχοτόμησης της δραχμής" επαναλήφθηκε το :

á. 1926 â. 1936 ã. 1923

36



ä. 1924

12. Τη λύση του υδρευτικού προβλήματος της Αθήνας ανέλαβε : á. η ιταλική εταιρεία Σερπιέρι â. η γαλλική εταιρεία Ρου ã. η αμερικανική εταιρεία Ουλέν ä. η βρετανική εταιρεία Πάουερ

το : á. 1921 â. 1923 ã. 1925 ä. 1927

13. Η Τράπεζα της Ελλάδος ιδρύθηκε : á. τον Ιανουάριο του 1927 â. το Μάιο του 1927 ã. το Δεκέμβριο του 1927 ä. το Μάιο του 1928

και λειτούργησε : á. τον Ιούνιο του ίδιου έτους â. ένα χρόνο αργότερα ã. δύο χρόνια αργότερα ä. στις αρχές του 1932

14. Η κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και η δικτατορία επιβλήθηκε από τον Ι.Μεταξά το :

á. 1930 â. 1934 ã. 1936 ä. 1939

15. Ως αγροτική μεταρρύθμιση θεωρείται : á. η δημιουργία μεγάλων ιδιοκτησιών γης â. η στήριξη της οικονομίας του κράτους στη

γεωργία ã. ο χωρισμός των αξιοποιήσιμων εδαφών σε

μικρές ιδιοκτησίες ä. η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην

εκμετάλλευση της γης

16. Οι μεγαλοϊδιοκτήτες της Θεσσαλίας προσπάθησαν να επιβάλουν υψηλούς δασμούς στο εισαγόμενο από τη Ρωσία σιτάρι, επειδή :

37



á. επιδίωκαν υψηλότερες τιμές με στόχο τη κερδοσκοπία

â. είχαν ως πρώτη επιλογή την εγχώρια παραγωγή του προϊόντος

ã. υπήρχε πρόβλημα μεταφοράς του ä. η παραγωγή της χώρας κάλυπτε πλήρως τις

ανάγκες του πληθυσμού

17. Η ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας κρίθηκε απαραίτητη : á. για να διακανονιστούν τα χρέη των

μικροϊδιοκτητών â. για να αποταμιεύουν οι αγρότες χρήματα σε

έναν δικό τους φορέα ã. για να διευκολύνονται οι μικροϊδιοκτήτες στην

εμπορευματοποίηση της παραγωγής τους ä. για να κερδοσκοπούν οι λίγοι τσιφλικάδες

18. Η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία εργατικού κινήματος επειδή :

á. ήταν η μεγαλύτερη πόλη του κράτους â. ήταν πόλη με κοσμοπολίτικο προσανατολισμό

σε ιδέες ã. είχε κατοίκους που προέρχονταν από όλη την

Ευρώπη ä. ήταν ο συνδετικός κρίκος Ευρώπης και Ασίας

19. Η πολιτική του βενιζελισμού στον οικονομικό τομέα : á. αντιπροσώπευε τους λίγους και ισχυρούς â. επιδίωκε δανεισμό από χώρες της δυτικής

Ευρώπης ã. προωθούσε επενδύσεις στο εξωτερικό ä. θεωρούσε το κράτος ως τον κύριο φορέα

ανάπτυξης

20. Το κέρδος της Ελλάδας από τους Βαλκανικούς πολέμους ήταν :

á. η προσάρτηση πλούσιων εδαφών και πολυάριθμου πληθυσμού

â. οι συμφωνίες οικονομικού ενδιαφέροντος με άλλες βαλκανικές χώρες

ã. η γνωστοποίηση της ύπαρξής της σε όλη την Ευρώπη

ä. η απάντηση σε όσους δεν την υπολόγιζαν

38



21. Οι Σύμμαχοι απέσυραν την κάλυψη στο ελληνικό χαρτονόμισμα επειδή :

á. ήθελαν να πιέσουν την Ελλάδα να οδηγηθεί σε πόλεμο με την Οθωμανική αυτοκρατορία

â. αντέδρασαν στην οικονομική πολιτική του Βενιζέλου

ã. τα φιλοβασιλικά κόμματα αφού κέρδισαν τις εκλογές επανέφεραν το βασιλιά Κωνσταντίνο

ä. η Ελλάδα δεν ήθελε πια τη βοήθειά τους

ÅñùôÞóåéò ôýðïõ ´´Óùóôü-ËÜèïò´´

1. Η παραγωγική κυριαρχία του αγροτικού χώρου άρχισε να υποχωρεί λόγω της βιομηχανικής επανάστασης.

σωστό λάθος 2. Οι τσιφλικάδες της Θεσσαλίας βοήθησαν το κράτος στην

οργάνωση των καλλιεργειών σιταριού. σωστό λάθος

3. Οι συγκρούσεις στο Κιλελέρ το 1910 είχαν ως αιτία τη

διεύρυνση των βορείων συνόρων του ελληνικού κράτους. σωστό λάθος

4. Στα μεγάλα δημόσια έργα της περιόδου δούλεψαν πολλοί

εργάτες από το εξωτερικό. σωστό λάθος

5. Η Φεντερασιόν ήταν οργάνωση με εθνικιστικές ιδέες.

σωστό λάθος 6. Βασική προϋπόθεση για την εκπλήρωση της Μ. Ιδέας ήταν ο

εκσυγχρονισμός του κράτους. σωστό λάθος

7. Για να μπει η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο δανείστηκε

από τους Συμμάχους. σωστό λάθος

39



8. Στον ελληνικό χώρο το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας δε γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν σε άλλα ευρωπαϊκά και βαλκανικά κράτη.

σωστό λάθος 9. Το 1907 η κυβέρνηση του Ελ.Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη

αποφάσισε την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης. σωστό λάθος

10. Η αγροτική μεταρρύθμιση οδήγησε την αγροτική οικονομία

της χώρας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας. σωστό λάθος

11. Στο τέλος του 18ου αιώνα συναντάμε στην Ελλάδα

σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις. σωστό λάθος

12. Η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα με το τέλος

των Βαλκανικών πολέμων αποτέλεσε σταθμό για το εργατικό κίνημα.

σωστό λάθος 13. Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, τα μεγάλα προβλήματα

της Ελλάδας επιδεινώθηκαν. σωστό λάθος

14. Οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να μετριάσει τον

αντίκτυπο της αμερικανικής οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα εξάντλησαν τα αποθέματα συναλλάγματος και χρυσού στη χώρα.

σωστό λάθος 15. Το "κλήριγκ" ήταν τρόπος διακανονισμού των διεθνών

συναλλαγών.

σωστό λάθος 16. Στην περίοδο 1910-1922 η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή

πολεμική ετοιμότητα. σωστό λάθος

40



17. Η μετανάστευση στις ΗΠΑ κατά το 1910 ενίσχυσε την οικονομία της υπαίθρου μέσω των εμβασμάτων των μεταναστών.

σωστό λάθος 18. Το κόστος των Βαλκανικών πολέμων κλόνισε την εθνική

οικονομία.

σωστό λάθος 19. Το Νοέμβριο του 1920 ο Ελευθέριος Βενιζέλος έχασε τις

εκλογές και την εξουσία ανέλαβαν τα φιλοβασιλικά κόμματα. σωστό λάθος

20. Το Μάρτιο του 1922 το δημοσιονομικό αδιέξοδο

αντιμετωπίστηκε με νέο εξωτερικό δανεισμό. σωστό λάθος

21. Η άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα το 1922 ανέτρεψε

όλες τις ισορροπίες και τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

σωστό λάθος 22. Η Ελλάδα του μεσοπολέμου (1919-1939) είχε θετική

οικονομική πορεία.

σωστό λάθος 23. Οι πρόσφυγες είχαν φέρει μαζί τους τις γνώσεις και τον

πολιτισμό τους, καθώς και την εργατικότητά τους. σωστό λάθος

24. Η Τράπεζα της Ελλάδος άρχισε τη λειτουργία της το Μάιο του

1927.

σωστό λάθος 25. Η παγκόσμια οικονομική κρίση έφτασε στην Ελλάδα σε μια

εποχή "ευημερίας". σωστό λάθος

26. Η Ελλάδα το 1932 μπήκε με τη σειρά της στο χώρο της

κλειστής οικονομίας.

41



σωστό λάθος 27. Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε

δικτατορία στην Ελλάδα. σωστό λάθος

28. Τη λύση του υδρευτικού ζητήματος της Αθήνας ανέλαβε το

1925 η βρετανική εταιρεία Πάουερ. σωστό λάθος

ÅñùôÞóåéò áíïé÷ôïý ôýðïõ 1. ο Εθνικός Διχασμός :

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

................................................................................................. 2. το Αδριάνειο Υδραγωγείο :

.................................................................................................

................................................................................................. 3. η Μεγάλη Ιδέα :

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

................................................................................................. 4. η διχοτόμηση της δραχμής :

.................................................................................................

42



.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

................................................................................................. 5. το κλήριγκ :

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

ÅñùôÞóåéò Áîéïðïßçóçò ôùí Ðçãþí Á. 1. Στην περίοδο 1910-1922, η Ελλάδα :

α. βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα

β. είχε την πολιτική αντίληψη του βενιζελισμού

γ. είχε πλεονασματικούς προϋπολογισμούς

δ. διήγε υπό δικτατορικό καθεστώς

ε. είχε υπερπόντια μετανάστευση σε μεγάλες διαστάσεις

στ. είχε μειώσει σημαντικά την εμπιστοσύνη που είχε εμπνεύσει σε αγορές χρήματος και πιστώσεων

ζ. πραγματοποίησε αγροτική μεταρρύθμιση (1917)

2. Τι γνωρίζετε για την ελληνική παρουσία στα λιμάνια της

νότιας Ρωσίας της ίδιας περίπου περιόδου και για τα αιτήματα που αυτή πρέσβευε. Ποιες οι κοινωνικές συγκυρίες που καθιστούσαν πρόσφορο το έδαφος για τη Μεγάλη Ιδέα ;

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

43



.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

Â. 1. Πηγή 1 : Αγροτική μεταρρύθμιση του 1917 Εάν η ριζοσπαστική αγροτική μεταρρύθμιση του 1917 συνδέθηκε με

την από του 1909 ανάδειξη των μεσαίων στρωμάτων, αυτό πρέπει να εξηγηθεί από το ότι τα στρώματα αυτά υπήρξαν οι συνεπέστεροι, εντός της ελληνικής κοινωνίας, φορείς της αντίληψης του καπιταλισμού... Εξαιτίας αυτής ακριβώς της αντίληψής τους περί καπιταλισμού, τα στρώματα αυτά αισθάνθηκαν κατά τρόπο ιδιαιτέρως επαχθή το κοινωνικό βάρος των τσιφλικιών. Εκ παραλλήλου, τα ίδια κοινωνικά στρώματα ήταν σε θέση να διακρίνουν αφενός τις πραγματικές ιστορικές δυνατότητες, οι οποίες καθιστούν δυνατή τη διανομή των γαιών, και αφετέρου τα πλεονε-κτήματα που θ' αντλούσε εξ' αυτού του μέτρου η διαδικασία της ταχείας εκβιομηχάνισης. Υπ' αυτούς τους όρους, η αρχή της αγροτικής μεταρρύθμισης εξηγγέλθη στα 1917 στη Θεσσαλονίκη. Εντούτοις, το μέγιστο τμήμα αυτής της μεταρρύθμισης δεν πραγματοποιήθηκε παρά μόνο μετά το 1922.

Κ.Βεργόπουλου, Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα

Η κοινωνική ενσωμάτωση της γεωργίας, σσ.173-174

2. Πηγή 2 : Η αγροτική μεταρρύθμιση και ο συνακόλουθος τεμαχισμός της γης συνοδεύτηκαν από αύξηση επενδύσεων στην αγροτική παραγωγή, με τη μορφή πιστώσεων, και από την ταχεία εξέλιξη του συνεταιριστικού κινήματος, που αποσκοπούσε αφενός στην προστασία των μικρών παραγωγών και αφετέρου στη μεγαλύτερη ασφάλεια των επενδύσεων στην αγροτική οικονομία. Το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την οργάνωση των συνεταιρισμών δημιουργήθηκε το 1914.

Οι συνθήκες που δημιούργησε ο πόλεμος έδωσαν στο συνεταιριστικό κίνημα μεγάλη ώθηση. Τα προβλήματα που είχαν σχέση με τη διακίνηση προϊόντων, την παραδοσιακή εκμετάλλευση του μικρού παραγωγού από τους μεσάζοντες, την έλλειψη κεφαλαίων και τους τοκογλυφικούς όρους δανειοδότησης που επικρατούσαν στην ελεύθερη αγορά, έκαναν ακόμη πιο αισθητή την ανάγκη συλλογικής ασφάλειας που πρόσφεραν οι συνεταιρισμοί. Ιδιαίτερα η ανάγκη αυτή και η ρύθμιση πιστώσεων, έδωσαν ώθηση στο κίνημα το οποίο

44



ενθάρρυναν ταυτόχρονα και η κυβέρνηση και η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, που ήταν και το κυριότερο πιστωτικό ίδρυμα της χώρας.

3. Να παρουσιάσετε τις συγκυρίες μέσα στις οποίες

αποφασίστηκε η αγροτική μεταρρύθμιση του 1917, τα αποτελέσματα που είχε για την μικροαγροτική γεωργία και να σχολιάσετε τα μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της νέας κατάστασης.

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................

Ã. 1. Πηγή : Η αξιοσημείωτη βιομηχανική ανάπτυξη κατά τα έτη 1923-1938 έφερε την Ελλάδα στην πρώτη θέση των βιομηχανικών επιδόσεων σε παγκόσμια κλίμακα (πλην της Ιαπωνίας και της Ρωσίας). Η ελληνική βιομηχανία αναπτύχθηκε με βάση την ελληνική αγορά ασφαλώς, η ζήτηση όμως για ελληνικά προϊόντα συμπληρώθηκε από τις νέες αγορές που αναπτύχθηκαν στην περίοδο της διεθνούς κρίσεως, όχι στο κέντρο του διεθνούς συστήματος (Αγγλία, Γαλλία), αλλά σε παράκεντρες περιοχές (κεντρική Ευρώπη,

45



Βαλκάνια, Μέση Ανατολή). Τις παραδοσιακές αγορές αντικατέστησαν, αφενός οι νέες αγορές, με το μηχανισμό του κλήριγκ, και αφετέρου η αναπτυσσόμενη εγχώρια αγορά. Όμως ο μηχανισμός των συμ-ψηφιστικών ανταλλαγών είχε σαν συνέπεια οι νέες παράκεντρες αγορές να μη λειτουργούν πια όπως οι παραδοσιακές: εφόσον οι διεθνείς πληρωμές ενεργούνται, στα πλαίσια του κλήριγκ με το ίδιο το νόμισμα της χώρας που έκανε τις εξαγωγές, είναι προφανές ότι οι συμψηφιζόμενες εμπορικές ροές διαμορφώνονταν με βάση όχι την αγορά, αλλά τα υπό συμψηφισμό μεγέθη. Για το λόγο αυτό, σε τελευταία ανάλυση, η μόνη πραγματική αγορά για την ελληνική βιομηχανία ήταν εγχώρια.

2. Να καταγράψετε τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης

για την αποφυγή της κρίσης του 1932. Να παραθέσετε τις συνέπειες της κρίσης στο εξωτερικό ελληνικό εμπόριο (να διευκρινίσετε τον όρο "κλήριγκ" και τι επιπτώσεις είχε).

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

46



.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

1. Οι ραγδαίες εξελίξεις που γνώρισε ο σύγχρονος κόσμος στον οικονομικό τομέα άσκησαν σοβαρές πιέσεις στον αγροτικό χώρο. Ο τελευταίος κυριαρχούσε παραγωγικά αλλά και κοινωνικά στην ιστορία των ανθρώπινων πολιτισμών ως το 19ο αι. Με τη βιομηχανική επανάσταση, η κυριαρχία αυτή άρχισε προοδευτικά να υποχωρεί σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, οι οποίες συνοπτικά ονομάστηκαν "δυτικός κόσμος". Η Ευρώπη βρισκόταν ήδη ανάμεσα σ' αυτές, ενώ η Ελλάδα βάδιζε με ρυθμούς αργούς, "μεσογειακούς", προς την ίδια κατεύθυνση. Καθώς η κατοχή γης έπαυε προοδευτικά να είναι πηγή εξουσίας και κοινωνικού-ταξικού κύρους, άνοιξαν οι δρόμοι για την αγροτική μεταρρύθμιση. Την κατάργηση δηλαδή των μεγάλων ιδιοκτησιών και την κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, που ανταποκρίνονταν καλύτερα στις νέες παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες.

2. Στον ελληνικό χώρο, το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας δεν

γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν σε άλλα ευρωπαϊκά ή βαλκανικά κράτη. Η προοδευτική διανομή των εθνικών γαιών που προέκυψαν από τον επανασταστικό αγώνα του 1821-1828 δημιούργησε πλήθος αγροτών με μικρές ή μεσαίες ιδιοκτησίες. Τα λίγα εναπομείναντα "τσιφλίκια" στην Αττική και την Εύβοια δεν προκαλούσαν ιδιαίτερο πρόβλημα.

3. Η διεύρυνση του ελληνικού κράτους με τα Επτάνησα (1864), την

Άρτα και τη Θεσσαλία (1881) έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας. Τα "τσιφλίκια" της Θεσσαλίας αγοράστηκαν από πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού οι οποίοι, πέρα από το γεγονός ότι διατήρησαν τον αναχρονιστικό θεσμό των κολίγων, άσκησαν πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις για να κερδοσκοπήσουν από

47



την παραγωγή του σιταριού. Επιδίωξαν δηλαδή την επιβολή υψηλών δασμών στο εισαγόμενο από τη Ρωσία σιτάρι, ώστε να μπορούν να καθορίζουν όσο το δυνατόν υψηλότερες τιμές για το εγχώριο, προκαλώντας μάλιστα μερικές φορές και τεχνητές ελλείψεις.

4. Οι νόμοι του 1907 επέτρεψαν στην εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση να

απαλλοτριώνει μεγάλες ιδιοκτησίες, ώστε να μπορεί να τις διανέμει σε ακτήμονες. Η εφαρμογή τους αποδείχθηκε δύσκολη υπόθεση και οι τριβές που προκλήθηκαν προκάλεσαν συγκρούσεις, η πιο σημαντική από τις οποίες έγινε στο χωριό Κιλελέρ (1910). Οι εξελίξεις προχώρησαν αργά μέχρι το τέλος των Βαλκανικών πολέμων (1913), οπότε το ζήτημα έγινε πιο περίπλοκο, καθώς μέσα στα νέα όρια της χώρας υπήρχαν πλέον και μουσουλμάνοι ιδιοκτήτες μεγάλων εκτάσεων.

5. Με τα νομοθετήματα του 1917 έγινε δυνατή η απαλλοτρίωση των

μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών, σε μια εποχή που η ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων βρέθηκε στο επίκεντρο του ταξικού ενδιαφέροντος. Η αναδιανομή που έγινε έφτασε στο 85% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στη Μακεδονία και στο 68% στη Θεσσαλία. Στο σύνολο της καλλιεργήσιμης γης της χώρας το ποσοστό αυτό ανήλθε σε 40%. Μετά από λίγα χρόνια, κάτω από την πίεση του προσφυγικού ζη-τήματος, η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε και οδήγησε την αγροτική οικονομία της χώρας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας.

6. Στο τέλος του 19ου αιώνα συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές

ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις. Η πολιτική και κοινωνική τους επιρροή ήταν σαφώς μικρότερη από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινήματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές (π.χ. Βουλγαρία). Η απουσία μεγάλων σύγχρονων βιομηχανικών μονάδων οδήγησε σ' αυτήν την καθυστέρηση από κοινού με άλλους παράγοντες. Στα μεγάλα δημόσια έργα της περιόδου, σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού προερχόταν από το εξωτερικό (στη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου εργάστηκαν πολλοί Ιταλοί) ή ήταν πρόσκαιρης, βραχύχρονης απασχόλησης. Πιο σταθερό εργατικό δυναμικό δούλευε στις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, όπου και εκδηλώθηκαν οι πρώτες καθαρά εργατικές εξελίξεις (Λαύριο, 1896). Στον ιδεολογικό τομέα η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας εμπόδιζε την ανάπτυξη και διάδοση ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό περιεχόμενο.

7. Στον οικονομικό τομέα επικράτησε την περίοδο 1910-1922 ο

βενιζελισμός (η νέα πολιτική αντίληψη, που εκφράστηκε με τον Ελ.Βενιζέλο), σύμφωνα με τον οποίο το ελληνικό κράτος είναι

48



μοχλός έκφρασης και ανάπτυξης του ελληνισμού. Έπρεπε λοιπόν να επιδιώξει την ενσωμάτωση του εκτός των ελληνικών συνόρων ελληνισμού και, με ενιαία εθνική και κρατική υπόσταση, να διεκδικήσει μια θέση στο σύγχρονο τότε κόσμο. Αυτό απαιτούσε θεσμικό εκσυγχρονισμό, ώστε το κράτος να καταστεί αποτελεσματικό και αξιόπιστο, και προσήλωση στην ιδέα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους. Στην προσπάθειά του αυτή ο Βενιζέλος συσπείρωσε γύρω του μια δραστήρια αστική τάξη, που πλούτιζε από τις οικονομικές της δραστηριότητες στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου και είχε και πολιτικές φιλοδοξίες στις περιοχές δραστηριοποίησής της.

8. Το κόστος των Βαλκανικών πολέμων ήταν σημαντικό, δεν κλόνισε

όμως την εθνική οικονομία, όπως συνέβαινε με τις στρατιωτικές κινητοποιήσεις του 19ου αι. Η Ελλάδα βγήκε ιδιαίτερα κερδισμένη από τον πόλεμο. Απέκτησε πλούσιες περιοχές (Ήπειρο, Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, νησιά του Αιγαίου, Κρήτη) και εκατομμύρια νέους υπηκόους. Έτσι τα εδάφη της αυξήθηκαν κατά 70% περίπου (από 65.000 σε 108.000.000 τετρ.χλμ) και ο πληθυσμός της κατά 80% (από 2.700.000 σε 4.800.000 κατοίκους).

Η εδαφική αυτή αύξηση δημιούργησε νέες οικονομικές προοπτικές, καθώς τα νεοαποκτηθέντα εδάφη ήταν ως επί το πλείστον πεδινά και αρδευόμενα, πράγμα που δημιουργούσε άριστες προοπτικές για τη γεωργική παραγωγή. Η Ελλάδα έγινε πια υπολογίσιμη δύναμη και η εμπιστοσύνη που ενέπνεε στις αγορές χρήματος και πιστώσεων αυξήθηκε σημαντικά.

9. Το Νοέμβριο του 1920 η φιλοσυμμαχική κυβέρνηση του Βενιζέλου

έχασε τις εκλογές και την εξουσία ανέλαβαν τα φιλοβασιλικά κόμματα που έσπευσαν να επαναφέρουν τον ανεπιθύμητο στους συμμάχους βασιλιά Κωνσταντίνο. Οι Σύμμαχοι, σε αντίποινα, έσπευσαν να αποσύρουν την κάλυψη του χαρτονομίσματος και έτσι, ένα σημαντικό τμήμα της νομισματικής κυκλοφορίας βρέθηκε χωρίς αντίκρυσμα. Επιπλέον, από το 1918 και μετά, ο κρατικός ισολογισμός έκλεινε με παθητικό, ενώ ταυτόχρονα η παρουσία στη Μ.Ασία εξελίχθηκε σε σκληρό και δαπανηρό πόλεμο. Το Μάρτιο του 1922 τα δημοσιονομικά δεδομένα έφτασαν σε πλήρες αδιέξοδο, το οποίο αντιμετωπίστηκε με έναν απρόσμενο τρόπο: τη "διχοτόμηση της δραχμής". Τα χαρτονομίσματα κόπηκαν στη μέση και το κάθε μισό απέκτησε αξία ολόκληρου. Το μισό εκχωρήθηκε στο κράτος ως υποχρεωτικός δανεισμός με αντάλλαγμα ομόλογα 20ετούς διάρκειας. Η επιχείρηση στέφθηκε από επιτυχία, το κράτος απέκτησε 1.200.000.000 δραχμές και το πείραμα επαναλήφθηκε το 1926.

49



10. Η Ελλάδα του μεσοπολέμου (1919-1939), παρά το κόστος της μικρασιατικής συμφοράς, είχε αποκτήσει μια σειρά από πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν τη θετική οικονομική της πορεία. Σε αντίθεση με πολλά γειτονικά της κράτη είχε ομογενοποιηθεί εθνικά, καθώς οι μειονότητες αντιπροσώπευαν πλέον λιγότερο του 7% του συνολικού πληθυσμού. Είχε ολοκληρώσει την αγροτική της μεταρρύθμιση και είχε προωθήσει την αστικοποίησή της: το 1/3 του πληθυσμού ζούσε πλέον σε μεγάλα αστικά κέντρα. Ταυτόχρονα, κάτω από το βάρος των πιέσεων είχε βελτιώσει τις υποδομές της και είχε υιοθετήσει αναπτυξιακές πολιτικές. Με λίγα λόγια είχε λύσει πολλά από τα προβλήματα που εξακολούθησαν για πολύ καιρό να ταλανίζουν τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη. Τέλος, στα θετικά στοιχεία εντάσσεται και η συγκέντρωση των Ελλήνων στα πλαίσια του εθνικού τους κράτους και η εξάλειψη του ελληνικού κοσμοπολιτισμού που συχνά υπήρξε αιτία για να αντιμετωπίζεται η Ελλάδα ως δευτερεύον πεδίο ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων. Η ανάπτυξη της Ελλάδας ενδιέφερε πλέον όλους τους Έλληνες.

Εξάλλου, και οι πρόσφυγες με την άφιξή τους στην Ελλάδα φέρνουν μαζί τους τις γνώσεις και τον πολιτισμό τους καθώς και μια ισχυρή διάθεση για εργασία με στόχο να ξαναδημιουργήσουν αυτά που έχασαν μέσα στην καταστροφή.

11. Το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας ξεπέρασε με την έλευση

των προσφύγων το 1.000.000 κατοίκους και φυσικά δεν μπορούσε πλέον να υδρεύεται με το χρονολογούμενο από τους ρωμαϊκούς χρόνους Αδριάνειο Υδραγωγείο. Τη λύση του ζητήματος ανέλαβε το 1925 η αμερικανική εταιρεία ΟΥΛΕΝ, με την κατασκευή του φράγματος και της τεχνητής λίμνης του Μαραθώνα.

12. Το 1927, με αφορμή το αίτημα της Ελλάδας στην Κοινωνία των

Εθνών για παροχή πρόσθετου δανείου, τέθηκε το ζήτημα της δημιουργίας μιας κεντρικής κρατικής τράπεζας, που θα αναλάμβανε τη διαχείριση των χρεών, την έκδοση χαρτονομίσματος και την ενιαία εφαρμογή της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής. Παρά τις αντιδράσεις της Εθνικής Τράπεζας και κάτω από την πίεση των ξένων συμβούλων, το Μάιο του 1927 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε τη λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα.

13. Στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε προοδευτικά η μέθοδος του

διακανονισμού "κλήριγκ". Οι διεθνείς συναλλαγές δεν γίνονταν, δηλαδή, με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντισαν να ισοσκελίσουν την αξία των εισαγωγών με την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών.

50



Για μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου οι συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν έντονα ελλειμ-ματικές, η διαδικασία αυτή, πέρα από τα αρνητικά, είχε και θετικά στοιχεία.

1. γ. 1907 2. γ. στο Κιλελέρ γ. 1910 3. δ. 1917 4. β. η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (Γ.Σ.Ε.Ε.) 5. δ. στο Λαύριο α. 1896 6. δ. όλες τις παραπάνω 7. α. 1910-1922 8. β. 240.000.000 δρχ. 9. γ. Μάρτιο του 1922 10. γ. 1.230.000 Έλληνες και 45.000 Αρμένιοι πρόσφυγες 11. α. 1926 12. γ. η αμερικανική εταιρεία Ουλέν γ. 1925 13. β. το Μάιο του 1927 β. ένα χρόνο αργότερα 14. γ. 1936 15. γ. ο χωρισμός των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές ιδιοκτησίες 16. α. επιδίωκαν υψηλότερες τιμές με στόχο την κερδοσκοπία 17. γ. για να διευκολύνονται οι μικροϊδιοκτήτες στην

εμπορευματοποίηση της παραγωγής τους 18. β. ήταν πόλη με κοσμοπολίτικο προσανατολισμό σε ιδέες 19. δ. θεωρούσε το κράτος ως τον κύριο φορέα ανάπτυξης 20. α. η προσάρτηση πλούσιων εδαφών και πολυάριθμου πληθυσμού 21. γ. τα φιλοβασιλικά κόμματα αφού κέρδισαν τις εκλογές επανέφεραν

το βασιλιά Κωνσταντίνο

1. Σωστό 8. Σωστό 15. Σωστό 22. Σωστό 2. Λάθος 9. Λάθος 16. Σωστό 23. Σωστό 3. Λάθος 10. Σωστό 17. Σωστό 24. Λάθος 4. Σωστό 11. Λάθος 18. Λάθος 25. Σωστό 5. Λάθος 12. Σωστό 19. Σωστό 26. Σωστό 6. Σωστό 13. Λάθος 20. Λάθος 27. Σωστό 7. Σωστό 14. Σωστό 21. Σωστό 28. Λάθος

51



1. ο Εθνικός διχασμός : Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη διαίρεση του ελληνικού λαού σε βενιζελικούς και βασιλικούς (Κωνσταντινικούς) κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου. Το 1916 εκδηλώθηκαν δύο τάσεις εξωτερικής πολιτικής. Ο Βενιζέλος είχε ταχθεί υπέρ της εξόδου της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Τριπλής Συνεννόησης (Αντάντ), ενώ ο Κωνσταντίνος πίστευε ότι συμφέρον της Ελλάδας ήταν να παραμείνει ουδέτερη -γεγονός που ευνοούσε τη Γερμανία. Οι αντίρροπες αυτές τάσεις της εξωτερικής πολιτικής δημιούργησαν βαρύ πολιτικό κλίμα και οδήγησαν στον διχασμό, ο οποίος εντάθηκε κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας και είχε καταστρεπτικά αποτελέσματα για την εθνική μας ζωή.

2. το Αδριάνειο Υδραγωγείο : Υδραγωγείο που κατασκεύασε ο ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός την περίοδο που ήταν αυτοκράτορας (117-138 μ.Χ.).

3. η Μεγάλη Ιδέα : Έτσι ονομάστηκε η εθνική ιδεολογία του ελληνισμού κατά την περίοδο 1840-1922. Για τους Έλληνες της ελεύθερης πατρίδας αυτή η ιδεολογία σήμαινε ότι ο ύψιστος εθνικός στόχος ήταν η απελευθέρωση των τουρκοκρατούμενων ακόμη ελληνικών περιοχών (Θεσσαλίας, Ηπείρου, Μακεδονίας, Θράκης, νησιών του Αιγαίου, Κρήτης, Κύπρου). Για τους αλύτρωτους Έλληνες Μεγάλη Ιδέα σήμαινε επιθυμία και επιδίωξη ένωσης με το ελεύθερο ελληνικό κράτος.

4. η διχοτόμηση της δραχμής : Η κοπή της δραχμής στη μέση που πραγματοποιήθηκε το Μάρτιο του 1922, κατά την οποία το κάθε μισό απέκτησε αξία ολόκληρου. Το μισό εκχωρήθηκε στο κράτος με αντάλλαγμα ομόλογα 20ετούς διάρκειας. Η επιχείρηση στέφθηκε από επιτυχία, το κράτος απέκτησε 1.200.000.000 δραχμές και το πείραμα επαναλήφθηκε το 1926. Φυσικά, ο νομισματικός αυτός ελιγμός δεν στάθηκε ικανός να προλάβει τη Μικρασιατική καταστροφή και τις βαρύτατες συνέπειές της.

5. το κλήριγκ : Σύστημα εξόφλησης μεταξύ κρατών μέσω των τραπεζών, με τον αμοιβαίο συμψηφισμό των απαιτήσεων και των οφειλών και την καταβολή σε συνάλλαγμα μόνο της διαφοράς που προκύπτει.

Á. 1. α. βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα

52



β. είχε την πολιτική αντίληψη του βενιζελισμού γ. είχε πλεονασματικούς προϋπολογισμούς ε. είχε υπερπόντια μετανάστευση σε μεγάλες διαστάσεις ζ. πραγματοποίησε αγροτική μεταρρύθμιση (1917)

2. Κατά την περίοδο αυτή, υπήρχε μια ισχυρή ελληνική οικονομική παρουσία στα λιμάνια της Νότιας Ρωσίας, στη λεκάνη του Δούναβη και το εσωτερικό της Ρουμανίας, στον Πόντο και τα μικρασιατικά παράλια, στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, τη Θεσσαλονίκη, την Αίγυπτο, το Σουδάν, την Αλεξάνδρεια. Όλος αυτός ο πλούτος μπορούσε να διασφαλιστεί μόνο μέσα από τη δημιουργία ενός ισχυρού εθνικού κέντρου, μιας περιφερειακής δύναμης ικανής να παρεμβαίνει και να προστατεύει τα συμφέροντα των πολιτών της. Επρόκειτο για ένα αίτημα αρκετά κρίσιμο, σε μια εποχή κατά την οποία πολλά εθνικιστικά κινήματα έκαναν αισθητή την παρουσία τους. Για τους λόγους αυτούς η Μεγάλη Ιδέα και οι προϋποθέσεις της -ο εκσυγχρονισμός του κράτους- αποτέλεσαν ισχυρά ιδεολογικά, πολιτικά και οικονομικά ερείσματα για τη διεκδίκηση της Μεγάλης Ελλάδας με πιθανότητες επιτυχίας.

Â. 3. Το 1917 η κυβέρνηση του Ελ.Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε

την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης. Ο στόχος ήταν διπλός: αφενός η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές και αφετέρου η αποκατάσταση των προσφύγων και η πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο. Με βάση αυτά τα νομοθετήματα η απαλλοτρίωση των μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών έγινε δυνατή στα αμέσως μετά το πόλεμο χρόνια, όταν η ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων βρέθηκε στο επίκεντρο του κρατικού ενδιαφέροντος.

Η αναδιανομή που έγινε έφτασε στο 85% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στη Μακεδονία και στο 68% στη Θεσσαλία. Στο σύνολο της καλλιεργήσιμης γης της χώρας το ποσοστό αυτό ανήλθε σε 40%. Μετά από λίγα χρόνια, κάτω από την πίεση του προσφυγικού προβλήματος, η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε και οδήγησε την αγροτική οικονομία της χώρας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας. Με τη σειρά της η νέα κατάσταση δημιούργησε νέα προβλήματα. Οι μικροκαλλιεργητές δυσκολεύονταν να εμπορευματοποιήσουν την παραγωγή τους και έπε-φταν συχνά θύματα των εμπόρων. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση προωθήθηκε η ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας, κρατικών οργανισμών παρέμβασης και παραγωγικών συνεταιρισμών. Το αγροτικό ζήτημα απέκτησε έτσι νέο περιεχόμενο, χωρίς να προκαλέσει τις εντάσεις που γνώρισαν άλλα κράτη της Ευρώπης (Ισπανία, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.λ.π.).

53



Παράλληλα, λόγω της αγροτικής μεταρρύθμισης και του συνακόλουθου τεμαχισμού της γης επήλθε αύξηση επενδύσεων στην αγροτική παραγωγή, με τη μορφή πιστώσεων, γεγονός που έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη του συνεταιριστικού κινήματος. Ωστόσο ποικίλοι παράγοντες όπως τα προβλήματα που είχαν σχέση με την διακίνηση προϊόντων, την έλλειψη κεφαλαίων, τους τοκογλυφικούς όρους δανειοδότησης που επικρατούσαν στην ελεύθερη αγορά, έκαναν αισθητή την ανάγκη ασφάλειας που πρόσφεραν οι συνεταιρισμοί. Προς την ίδια κατεύθυνση συνετέλεσαν η ενθάρρυνση εκ μέρους της κυβέρνησης για την ίδρυση πιστωτικού ιδρύματος στη χώρα.

Ã. 2. Οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να αποτρέψει την κρίση

εξάντλησαν τα αποθέματα της χώρας σε χρυσό και συνάλλαγμα. Την άνοιξη του 1932, όμως, η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να αποφύγει την αναστολή της μετατρεψιμότητας του εθνικού νομίσματος, καθώς και την αναστολή εξυπηρέτησης των εξωτερικών δανείων. Έτσι εγκαινιάστηκε μια περίοδος ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού στα οικονομικά ζητήματα, ιδιαίτερα στις εξωτερικές συναλλαγές, και μια πολιτική προστατευτισμού, με σκοπό την αυτάρκεια της χώρας. Η Ελλάδα μπήκε με τη σειρά της στο χώρο της κλειστής οικονομίας, όπου οι συναλλαγές καθορίζονταν περισσότερο από γραφειοκρατικές διαδικασίες παρά από ελεύθερες οικονομικές συμφωνίες.

Στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε προοδευτικά η μέθοδος του διακανονισμού "κλήριγκ". Πρόκειται για ένα σύστημα εξόφλησης μεταξύ των κρατών, μέσω τραπεζών, με τον αμοιβαίο συμψηφισμό των απαιτήσεων και των οφειλών και την καταβολή σε συνάλλαγμα μόνο της διαφοράς που προκύπτει. Οι διεθνείς συναλλαγές δε γίνονταν, δηλαδή, με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντισαν να ισοσκελίσουν την αξία των εισαγωγών με την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών. Για μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου οι συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν έντονα ελλειμματικές, η διαδικασία αυτή, πέρα από τα αρνητικά, είχε και θετικά στοιχεία.

Τις παραδοσιακές αγορές αντικατέστησαν οι νέες αγορές αλλά και η αναπτυσσόμενη εγχώρια αγορά. Επιπλέον, ο μηχανισμός των συμψηφιστικών ανταλλαγών είχε και συνέπεια οι νέες παράκεντρες αγορές να μη λειτουργούν πια όπως οι παραδοσιακές : εφόσον οι διεθνείς πληρωμές ενεργούνταν στα πλαίσια του κλήριγκ με το ίδιο το νόμισμα της χώρας που έκανε τις εξαγωγές, είναι προφανές ότι οι συμψηφιζόμενες εμπορικές ροές διαμορφώνονταν με βάση όχι την αγορά, αλλά τα υπό συμψηφισμό μεγέθη.

9. Ç Êñ ίóç ôïõ 19324 Αυγούστου 1936 Ο Ιωάννης Μεταξάς...

Documents

Transcript of 9. Ç Êñ ίóç ôïõ 19324 Αυγούστου 1936 Ο Ιωάννης Μεταξάς...