ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑΜΑΘΗΜΑ 3

1) Για ποιο λόγο η Πεντηκοστή κατέχει κεντρική θέση στη ζωή και στην ιστορία της εκκλησίας και του κόσμου ολόκληρου;

Την μέρα της Πεντηκοστής με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος οι απλοί και φοβισμένοι ψαράδες-μαθητές του Χριστού μεταμορφώθηκαν σε θαρραλέους κήρυκες του Ευαγγελίου. Έτσι μπήκαν τα θεμέλια της ιστορικής πορείας της Εκκλησίας που με το έργο της άρχισε σταδιακά να αγιάζει και να μεταμορφώνει τους ανθρώπους και την ιστορία του κόσμου. Οι άνθρωποι μαθαίνουν να αλλάζουν τον εαυτό τους, να αγαπούν και να θυσιάζονται για τους συνανθρώπους τους, να βλέπουν σε όλο τον κόσμο τη δημιουργία του Θεού. Από εκείνη τη μέρα το Άγιο Πνεύμα καθοδηγεί την Εκκλησία και δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να γνωρίσουν την αλήθεια. Και αυτή η αλήθεια είναι ο Χριστός και ο νέος τρόπος ζωής που προτείνει στους ανθρώπους.

ΜΑΘΗΜΑ 41) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα γνωρίσματα της πρώτης χριστιανικής

κοινότητας των Ιεροσολύμων που την κατέστησαν πρότυπο με διαχρονική εμβέλεια;

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της πρώτης χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων είναι:

• Η πίστη στο Χριστό που μπορούσε να αλλάξει τους ανθρώπους και την κοινωνία.• Όλοι ήταν αφοσιωμένοι στη διδασκαλία των αποστόλων • Όλοι ήταν αφοσιωμένοι στην μεταξύ τους ενότητα στην τέλεση της Θείας Ευχαριστίας

και στην προσευχή• Η αγάπη μεταξύ τους ήταν πολύ δυνατή• Πίστευαν ότι όλα τα αγαθά ήταν κοινά (κοινοχρησία)

• Κάθε βράδυ συγκεντρώνονταν σε σπίτια, έτρωγαν το δείπνο τους «Αγάπες» και τελούσαν τη Θεία Ευχαριστία

2) Γιατί εμφανίστηκαν προβλήματα μέσα στην κοινότητα;Τα πρώτα προβλήματα μέσα στην κοινότητα που απαιτούσαν άμεση αντιμετώπιση άρχισαν να εμφανίζονται εξαιτίας της διαφορετικής νοοτροπίας ανάμεσα στους ελληνιστές και του ιουαδαϊστές.

ΜΑΘΗΜΑ 7 ΣΟΣ1) Γιατί η Αποστολική σύνοδος αποτελεί υπόδειγμα για τις μετέπειτα συνόδους

της εκκλησίας;Η σημασία της είναι μεγάλη λόγω του τρόπου με το οποίο λειτούργησε αλλά και της απόφασης που έλαβε. Συμμετείχαν όλα τα μέλη και αποφάσισαν όλοι μαζί. Φανερώθηκε ο δημοκρατικός τρόπος λειτουργίας της έτσι. Ακόμα, παρόλο που η πλειονότητα των μελών ήταν ιουδαϊκής καταγωγής δεν έμειναν μόνο στις ιουδαϊκές τους αντιλήψεις προσκολλημένοι. Το πιο σημαντικό στοιχείο ήταν η απόφαση, στην οποία δηλώνεται ότι η τελική θέση διαμορφώθηκε μέσα από τη συνεργασία των Πιστών με το Άγιο Πνεύμα. Ο θεσμός των Συνόδων έγινε ο εγγυητής της διδασκαλίας και των αποφάσεων της εκκλησίας. Η πίστη ότι τις συλλογικές αποφάσεις τις καθοδηγούσε το Άγιο Πνεύμα έδινε τη βεβαιότητα ότι η Εκκλησία δε θα απομακρυνόταν από τον προορισμό της. Η Αποστολική σύνοδος αποτελεί το παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η Εκκλησία μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα και θέματα που απαιτούν λύση σε οικουμενικό επίπεδο και για τη σημερινή εποχή.

ΜΑΘΗΜΑ 81) Το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου στην Αθήνα.

Όταν ο Απόστολος Παύλος έφτασε στην Αθήνα βρήκε στην αγορά της πόλης ένα βωμό με την επιγραφή «Στον Άγνωστο Θεό». Ανέβηκε στο βήμα του Αρείου Πάγου και μίλησε στους Αθηναίους για τον αληθινό Θεό, την παρέμβασή τους στην ανθρώπινη ιστορία και την Ανάστασή του. Επειδή οι Αθηναίοι δεν μπορούσαν να δεχτούν ότι το σώμα που γι’ αυτούς ήταν η φυλακή της ψυχής ήταν δυνατόν να αναστηθεί, ενοχλήθηκαν. Τον απέρριψαν οι περισσότεροι, μια μικρή ομάδα όμως πίστεψε και ανάμεσά τους ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και η Δάμαρις και έτσι σχηματίστηκε η πρώτη χριστιανική Εκκλησία στην Αθήνα.

ΜΑΘΗΜΑ 9 ΣΟΣ1) Για ποιους λόγους οι εθνικοί καταδίωξαν τους Χριστιανούς;

Το ρωμαϊκό κράτος στην αρχή αδιαφόρησε για το Χριστιανισμό. Όμως βλέποντας την ραγδαία του εξάπλωση και ότι τις ανώτερες θέσεις στην κοινωνία τους τις είχαν χριστιανοί θορυβήθηκαν και πρώτοι αντέδρασαν οι εκπρόσωποι του εθνικού ιερατείου γιατί έχασαν το σεβασμό που απολάμβαναν μέχρι τότε αλλά και περιορίζονταν τα οικονομικά τους οφέλη από τις προσφορές των πιστών και από τις θυσίες. Ακόμα, ένας μεγάλος αριθμός επαγγελματιών που είχε οικονομικά συμφέροντα από την εθνική λατρεία

1

(αγαλματοποιοί, οικοδόμοι κ.λ.π.) αντιμετώπιζε προβλήματα. Αυτές οι ομάδες κατηγόρησαν τους χριστιανούς για αθεΐα και για εγκληματικές πράξεις και άρχισαν τις πρώτες διώξεις. Όσοι χριστιανοί αρνούνταν την αυτοκρατορική λατρεία οδηγούνταν στο μαρτύριο. Επίσης, η αύξηση του πληθυσμού των χριστιανών και το νέο ήθος που πρόβαλλαν με τη ζωή τους στις ανθρώπινες σχέσεις, αντιμετωπίστηκαν ως κίνδυνος για το ρωμαϊκό κράτος.

2) Γιατί, παρά τις διώξεις, ο Χριστιανισμός επιβίωσε και εξαπλώθηκε παντού;Οι διωγμοί δεν κατάφεραν να εξαφανίσουν το χριστιανισμό. Κατά την περίοδο των διωγμών, η αγάπη, η ενότητα και η αυτοθυσία των χριστιανών έκαναν τρομερή εντύπωση στους εθνικούς. Σε αντίθεση με την διαφθορά, την παρακμή και την αναλγησία που υπήρχε στην κοινωνία τους, υπήρχε μια οικογένεια που μπορούσε να τους ξαναδώσει την χαμένη τους ανθρωπιά, αφού οι χριστιανοί προσδοκούσαν ένα Νέο Κόσμο που ενδιαφερόταν έμπρακτα για τον πόνο και την δυστυχία των ανθρώπων. Αυτά τα στοιχεία της ζωής των χριστιανών προσήλκυαν περισσότερους πιστούς και έτσι ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε παντού.

ΜΑΘΗΜΑ 101) Τι ήταν οι κατακόμβες;

Οι κατακόμβες ήταν υπόγειες πολυδαίδαλες σήραγγες που χρησιμοποιούνταν σαν τόποι λατρείας την εποχή των διωγμών των χριστιανών από τους Ρωμαίους. Στις κατακόμβες οι χριστιανοί με κίνδυνο της ζωής τους διατηρούσαν και ενδυνάμωναν αυτή την πίστη. Μπορούσαν να φτάσουν σε μήκος πολλών χιλιομέτρων. Μερικά μεγαλύτερα κοιλώματα χρησιμοποιούνταν και σαν οικογενειακοί τάφοι, και ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες. Οι κατακόμβες είναι ένα διαχρονικό σύμβολο ηρωισμού: εκεί μέσα οι διωκόμενοι χριστιανοί βρήκαν τη δύναμη και τη στήριξη από το Θεό να αντιμετωπίσουν τους διωγμούς.

ΜΑΘΗΜΑ 12 ΣΟΣ1) Τι γνωρίζετε για το Διάταγμα των Μεδιολάνων, από ποιους συντάχτηκε, πότε

και γιατί;Το διάταγμα αυτό πήρε το όνομά του από την πόλη της Ιταλίας, τα Μεδιόλανα. Εκδόθηκε το 313 μ.Χ. από τους συναυτοκράτορες Μεγάλο Κωνσταντίνο και Λικίνιο. Σύμφωνα με αυτό κατοχυρώθηκε για πρώτη φορά στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία η πλήρης ανεξιθρησκία. Έτσι οι χριστιανοί μπορούσαν πλέον να τελούν ανεμπόδιστα τη θρησκεία τους. Η σημασία του διατάγματος είναι μεγάλη γιατί αποτέλεσε τη δικαίωση των αγώνων των μαρτύρων της πίστης και έβαλε τέλος στους διωγμούς εναντίον των χριστιανών οι οποίοι γίνονταν πλέον ελεύθεροι και ισότιμοι πολίτες του κράτους.

ΜΑΘΗΜΑ 131) Ποιες είναι οι επιδράσεις του χριστιανισμού στον Ελληνισμό;

Ο Χριστιανισμός δεν πήρε μόνο πολιτισμικά αγαθά από τον Ελληνισμό αλλά και πρόσφερε με την πνευματικότητά του το «καινό» μήνυμα στην ελληνική σκέψη.

•Ξεπεράστηκε η απρόσωπη αντίληψη της ελληνικής φιλοσοφίας για το Θεό. Οι σχέσεις Θεού και ανθρώπου παίρνουν προσωπικό και δυναμικό χαρακτήρα. Ο Θεός σαρκώνεται και πάσχει, ανασταίνεται και σώζει τους ανθρώπους. Είναι Θεάνθρωπος συνομιλεί και συναναστρέφεται με τον άνθρωπο, χωρίς να χάσει τη θεϊκή του φύση.

•Η αντίληψη της χριστιανικής πίστης για τον κόσμο διαφέρει από αυτήν της ελληνικής σκέψης, η οποία είναι θεμελιωμένη στη μοίρα που καθορίζεται είτε από τη φύση είτε από τους θεούς. Ο κόσμος στον Χριστιανισμό είναι δημιούργημα του Θεού, έχει αρχή και τέλος. Το μέλλον στον Χριστιανισμό δεν είναι προδιαγεγραμμένο από το Θεό. Ο Χριστιανισμός απαλλάσσει τον άνθρωπο από τις δεισιδαιμονίες και έτσι είναι ελεύθερος να επικοινωνεί με τη θέλησή του με τον Θεό.

•Στην Ιστορία δεν υπάρχει η κυκλική αντίληψη που είχαν οι αρχαίοι γι’ αυτήν αλλά είναι μια ευθύγραμμη πορεία που οδηγεί προς ένα καινούργιο κόσμο τη Βασιλεία του Θεού. Στην ιστορία κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα και μάλιστα είναι συνυπεύθυνος με το Θεό για τον κόσμο.

•Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα, εικόνα του Θεού. Σώμα και ψυχή αποτελούν μια αδιάσπαστη ενότητα. Η σωτηρία του ανθρώπου με την ανάσταση νεκρών αναφέρεται και στο σώμα. Το ανθρώπινο σώμα είναι ναός του Θεού και έτσι το πνεύμα παύει να περιφρονεί την ύλη που ως τότε θεωρούνταν κατώτερη.

•Οι χριστιανικές αρετές της αγάπης, της καλοσύνης και της ανιδιοτέλειας προστέθηκαν στις αξίες του κλασικού Ελληνισμού, ανανέωσαν και οργάνωσαν την κοινωνία.

•Το πνεύμα της οικουμενικότητας που φέρνει ο Χριστιανισμός ξεπερνά τα γεωγραφικά και πολιτιστικά όρια του ελληνικού κόσμου. Ανατρέπονται προκαταλήψεις και διακρίσεις, αφού ο Θεός είναι Πατέρας όλων των ανθρώπων και όλοι σαν παιδιά του είναι ίσοι απέναντί του.

ΜΑΘΗΜΑ 141) Τι είναι αίρεση και τι γνωρίζετε για τα αίτια των αιρέσεων;

Αίρεση στην εκκλησιαστική γλώσσα ονομάζεται η επιλογή ενός μέρους από το σύνολο της εκκλησιαστικής διδασκαλίας και η εμμονή σ’ αυτό ενός ή περισσοτέρων μελών της

2

εκκλησίας. Με αυτή την επιλογή οι αιρετικοί απομακρύνθηκαν από τη δογματική διδασκαλία και την πίστη της Εκκλησίας. Αιτίες των αιρέσεων: 1) Μια από τις αιτίες είναι ο εγωισμός, η αλαζονεία και η προσπάθειά του ανθρώπου να ερμηνεύσει την αλήθεια του Θεού με τη βοήθεια της λογικής. Συνέπεια αυτού είναι ότι ο άνθρωπος απορρίπτει όσες αλήθειες δεν μπορεί να κατανοήσει. 2) Άλλη αιτία είναι η προσπάθεια εισαγωγής παραδόσεων και αντιλήψεων από άλλες θρησκείες για να ερμηνεύσει την αλήθεια του Θεού.

ΜΑΘΗΜΑ 161) Μέγας Βασίλειος.

Ο Μ. Βασίλειος θεωρούσε τον άνθρωπο κοινωνικό ον και έδινε σημασία στις κοινωνικές του σχέσεις. Η κοινωνική ζωή στο Χριστιανισμό κατά το Μ. Βασίλειο, είναι η εφαρμογή της αγάπη του Θεού στις ανθρώπινες σχέσεις. Όπως ο Θεός αγαπάει τους ανθρώπους έτσι και κάθε άνθρωπος οφείλει ν αγαπάει τον άλλο. Μέσα στην κοινωνία διαμορφώνονται σχέσεις αγάπης. Ο Μ. Βασίλειος πρόβαλε τις αρχές της κοινοκτημοσύνης και της αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων. Και η εργασία δεν πρέπει να αποβλέπει στο ατομικό συμφέρον. Καθένας πρέπει να εργάζεται νύχτα και μέρα για να βοηθάει αυτούς που έχουν ανάγκη. Η τέλεια κοινωνία κατά το Μ. Βασίλειο προέρχεται από την πνευματική αλλαγή του ανθρώπου.Ο Μ. Βασίλειος βοηθούσε τους ανθρώπους που έπασχαν. Καταδίκαζε όσους εκμεταλλεύονταν τους συνανθρώπους τους και πλούτιζαν από τις συμφορές των άλλων. Καυτηρίαζε την ακόρεστη επιθυμία για πλουτισμό. Κατέκρινε τις διακρίσεις ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο Μ. Βασίλειος οργάνωσε το μοναχικό βίο. Η ενότητα των μοναχών και η σύμπνοια που πρέπει να τους διακατέχει προβλήθηκαν από το Μ. Βασίλειο και για την κοινωνική ζωή στις πόλεις.

ΜΑΘΗΜΑ 17 ΣΟΣ1) Τι είναι άσκηση στην εκκλησιαστική γλώσσα και τι ξέρετε για την ασκητική

ζωή στην Εκκλησία;Άσκηση είναι ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στον εγωισμό και τα πάθη του και είναι ένα από τα μέσα για την ένωση του ανθρώπου με το Θεό. Η άσκηση σαν τρόπος χριστιανικής ζωής είναι χρέος όλων των ανθρώπων είναι μοναχοί είτε κοσμικοί-λαϊκοί. Ο σκοπός της άσκησης είναι κοινός και στους κοσμικούς και στους ασκητές. Είτε κάποιος αποφασίσει να ζήσει σε μοναστήρι είτε μέσα στην κοινωνία, η ταπείνωση, η μετάνοια, η νηστεία, η συνεχής προσευχή, ο αγώνας για την πνευματική ολοκλήρωση, η υπέρβαση του εγωισμού και η απόκτηση της αυτογνωσίας είναι κοινές ασκητικές μέθοδοι. Ιδιαίτερα η αγάπη προς τον πλησίον οφείλει να είναι έμπρακτη όταν αγωνίζονται για την ειρήνη, το δίκαιο και την ελευθερία του ανθρώπου.

ΜΑΘΗΜΑ 18 ΣΟΣ1) Τι ξέρετε για την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο;

Η Γ΄ Οικουμενική σύνοδος το 413 μ.Χ. καταδίκασε την αίρεση του Νεστορίου που διακήρυττε την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Η Σύνοδος αποφάσισε ότι ο Κύριος είχε δύο φύσεις, τη θεία και την ανθρώπινη, ενωμένες στο ένα πρόσωπό Του. Η Παναγία γέννησε τον Υιό του Θεού και έδωσε σάρκα στον Θεάνθρωπο Ιησού. Από τη στιγμή της σύλληψής του εκ Πνεύματος Αγίου είναι πλήρης Θεός και πλήρης άνθρωπος. Αυτόν γέννησε η Μαρία και γι’ αυτό ονομάζεται Θεοτόκος. (Νεστοριανισμός)

2) Τι ξέρετε για την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο;Το 451 μ.Χ. συγκαλείται η Δ΄ Οικουμενική σύνοδος η οποία καταδίκασε την αίρεση του αρχιμανδρίτη Ευτυχή (Ευτυχιανισμός –μονοφυσιτισμός) που υποστήριζε φτάνοντας στο άλλο άκρο με το Νεστόριο, ότι η ανθρώπινη φύση του Χριστού απορροφήθηκε μέσα στη θεία και επομένως ο Ιησούς είχε μόνο μία φύση τη θεϊκή. Η Σύνοδος καταδίκασε το μονοφυσιτισμό και διατύπωσε τον «όρο» ότι η ένωση των δύο φύσεων του έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε η κάθε φύση να διατηρεί τις ιδιότητές της και να είναι ενωμένες σε ένα πρόσωπο και μια υπόσταση.

3) Τι κοινό και ποια διαφορά είχαν οι αποφάσεις των Γ΄ και Δ΄ Οικουμενικών Συνόδων;

Η Γ΄ η Δ΄ Οικουμενικές Σύνοδοι όρισαν ότι στο πρόσωπο του Ιησού έχουμε την ένωση του θεού με τον άνθρωπο. Αυτή η ένωση της θείας και της ανθρώπινης φύσης δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να έχει αληθινή και άμεση σχέση με τον Θεό, να ενωθεί μαζί του και να σωθεί. Ο Θεός με την σάρκωσή του δεν χάνει τίποτα απολύτως από τη θεία φύση και παραμένει πλήρης. Το ίδιο συμβαίνει και με την ανθρώπινη φύση του που δεν καταστρέφεται μέσα στη θεία φύση. Γι’ αυτό ο Χριστός είναι και πλήρης άνθρωπος.

ΜΑΘΗΜΑ 191) Τι ξέρετε για την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο;

Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος έγινε στη Νίκαια της Βιθυνίας το 787. Η Σύνοδος καταδικάζει την εικονομαχία ως αίρεση και δέχεται την απόδοση τιμής στις εικόνες, οι οποίες αναστηλώνονται. Βασική θέση της συνόδου ήταν: «η γαρ της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει». Δηλαδή, οι εικόνες προσκυνούνται τιμητικά και η τιμή αναφέρεται στο

3

εικονιζόμενο πρόσωπο και όχι στα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένη η εικόνα. Η ενανθρώπιση του Θεού στο πρόσωπο του Ιησού μας επιτρέπει την απεικόνισή του. Η άρνηση της απεικόνισης του Χριστού αποτελεί άρνηση της ενανθρώπισης του Θεού και κατά συνέπεια υποτίμηση του ανθρώπου και της ύλης. Αντίθετα, η ενανθρώπιση του Θεού οδηγεί την ανθρώπινη φύση στη θέωση και καθαγιάζει την ύλη. Γι’ αυτό και η τιμή στα πρόσωπα των αγίων είναι και τιμή στην ανθρώπινη φύση.

ΜΑΘΗΜΑ 221) Τι γνωρίζετε για το ιεραποστολικό έργο του Κύριλλου και του Μεθόδιου;

Οι δυο ιεραπόστολοι γνώριζαν τη σλάβικη γλώσσα. Οι Μοραβοί, δεν είχαν αλφάβητο και η μετάδοση της χριστιανικής πίστης μόνο με τον προφορικό λόγο εγκυμονούσε κινδύνους. Ο Κύριλλος δημιούργησε το πρώτο σλαβικό αλφάβητο, το οποίο ονομάζεται «γλαγολιτικό». Αργότερα απλουστεύτηκε, έγινε πιο εύχρηστο και ονομάστηκε «κυρίλλειο». Στο καινούργιο αλφάβητο μεταφράστηκαν η Αγία Γραφή και η Θεία Λειτουργία. Οι δύο ιεραπόστολοι σεβόμενοι την πολιτιστική ταυτότητα των λαών που εκχριστιανίστηκαν φρόντισαν ώστε η νεοσύστατη σλαβική Εκκλησία να παραμείνει ανεξάρτητη.

ΜΑΘΗΜΑ 26 ΣΟΣ1) Ποια ήταν τα αίτια του Σχίσματος των Εκκλησιών;

Οι αιτίες του σχίσματος των Εκκλησιών ήταν δογματικές και εκκλησιαστικές:Δογματικές: Στο «Σύμβολο της Πίστεως» η Δυτική Εκκλησία πρόσθεσε τη λέξη filioque (Το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του Υιού). Όμως αυτή η διπλή εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και από τον Πατέρα και από τον Υιό καταλύει το δόγμα της αγίας Τριάδας, γιατί κάθε πρόσωπό της είναι μοναδικό, ανεπανάληπτο και έχει τα δικά του χαρακτηριστικά (Ο Πατέρας είναι αγέννητος-άναρχος, ο Υιός γεννάται από τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα). Η ανάμιξη των αποκλειστικών αυτών ιδιοτήτων των προσώπων της Αγίας τριάδας δημιουργεί σύγχυση και ακυρώνει την κοινωνία τους στη βάση της ισότητας και της διαφοράς. Με την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και από τον Πατέρα και από τον Υιό δεν έχουμε μόνο διαρχία στην Αγία Τριάδα αλλά και μια υποτίμηση του αγίου Πνεύματος. Εκκλησιαστικές: Η Δυτική Εκκλησία αναγνώρισε το ιδιαίτερο πρωτείο του Πάπα σε θέματα διοίκησης και πίστης στην Εκκλησία, ο οποίος τείνει να αντικαταστήσει το συνοδικό σύστημα της εκκλησίας.

ΜΑΘΗΜΑ 27 ΣΟΣ1) Ποιες ήταν οι αντιθέσεις του Λούθηρου με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία;

Τον Μαρτίνο Λούθηρο τον απασχόλησε ιδιαίτερα η έννοια της δικαιοσύνης του Θεού, όπως διατυπώνεται στη διδασκαλία του αποστόλου Παύλου. Η Εκκλησία της Ρώμης ταύτιζε την θεία δικαιοσύνη με την ανθρώπινη, πολλές φορές επέβαλλε ποινές και πρόβαλλε την άποψη ότι η σωτηρία επιτυγχάνεται με την τιμωρία. Ο Λούθηρος υποστήριζε ότι ο δίκαιος Θεός επιδιώκει τη σωτηρία του ανθρώπου χωρίς αντάλλαγμα. Η σωτηρία ως δώρο του Θεού στον άνθρωπο εξαρτάται μόνο από την πίστη στον Χριστό και δεν επηρεάζεται από τις καλές πράξεις του ανθρώπου. Αντίθετα η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τόνιζε τη σημασία των καλών έργων. Δίδασκε ότι οι αγαθοεργίες μπορούν να εξασφαλίσουν άφεση αμαρτιών, άρα και σωτηρία. Επίσης υποστήριζε ότι οι άγιοι έχουν περίσσευμα καλών έργων και μπορούν να αντισταθμίσουν τις αμαρτίες άλλων ανθρώπων. Από το περίσσευμα το διαχειριζόταν ο Πάπας και έδινε τις παπικές αφέσεις (συγχωροχάρτια). Έτσι εξαγοράζονταν οι αμαρτίες όχι μόνο στην παρούσα ζωή αλλά και μετά θάνατον.

2) Ποιες ήταν οι ενέργειες του Λούθηρου;Ο Λούθηρος βλέποντας το μοναχό Τέτσελ που πωλούσε αφέσεις αμαρτιών του Πάπα για να συγκεντρώσει χρήματα για την ανοικοδόμηση του ναού του αγίου Πέτρου στη Ρώμη, θυροκόλλησε το 1517 στο μητροπολιτικό ναό της Βιτεμβέργης έγγραφο που περιείχε 95 θέσεις του. Στο έγγραφο, εκτός από το θέμα των συγχωροχαρτιών, καταδίκαζε και άλλες παπικές διδασκαλίες. Σκοπός του Λούθηρου ήταν η κάθαρση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από υπερβολές και καταχρήσεις. Οι 95 θέσεις κυκλοφόρησαν γρήγορα στη Γερμανία και βρήκαν απήχηση σε κληρικούς (κυρίως στους ουμανιστές) και σε μεγάλο μέρος του λαού. Το 1520 ο Πάπας ξέδωσε εναντίον του απόφαση (βούλα) με την οποία διέτασσε να καίγονται τα βιβλία του Λούθηρου, χαρακτήριζε αιρετικές πολλές από τις διδασκαλίες του και τον απειλούσε με αναθεματισμό αν δεν τις ανακαλούσε. Ο Λούθηρος έκαψε την παπική βούλα και αναθεματίστηκε από τον Πάπα και ο ίδιος και οι οπαδοί του.

ΜΑΘΗΜΑ 281) Ποια η θέση και η σημασία της Βίβλου στη ζωή και στη σκέψη των πιστών;

Από τις δύο πηγές της χριστιανικής πίστης, η Αγία γραφή θεωρήθηκε μοναδικό κριτήριο της αλήθειας που εγγυάται τη σωστή βίωση της πίστης και έχει κεντρική θέση στη ζωή της εκκλησίας.

ΜΑΘΗΜΑ 29 ΣΟΣ

4

1) Ποια ήταν η αντίδραση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μετά την επικράτηση της Μεταρρύθμισης;

Τα μέτρα που πήρε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για να αντιμετωπίσει τη Μεταρρύθμιση ονομάζονται Αντιμεταρρύθμιση. Το κυριότερο από αυτά ήταν η σύγκληση της Συνόδου του Τριδέντο. Με αυτή τη σύνοδο προβλήθηκε η ρωμαιοκαθολική διδασκαλία σε αντιδιαστολή με την προτεσταντική και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αναγνώρισε ως δόγματα πολλές μέχρι τότε θεολογικές απόψεις. Ως απάντηση στους προτεστάντες που απέρριψαν την Ιερή Παράδοση, τονίστηκε το ισόκυρο της Αγίας Γραφής και της Ιερής Παράδοσης. Η Σύνοδος επιβεβαίωση ότι ο Πάπας συγκεντρώνει κάθε εξουσία και αυθεντία και ότι όλοι οι πιστοί του οφείλουν υποταγή. Δέχτηκε το καθαρτήριο πυρ και τον αποκλεισμό των λαϊκών από το ποτήριο της Θείας Ευχαριστίας. Όρισε να δίνουν άφεση αμαρτιών μόνο οι κληρικοί, επιβάλλοντας ποινές, και επισημοποίησε τη χρήση των αγαλμάτων, εκτός από τις εικόνες μέσα στους ναούς.

ΜΑΘΗΜΑ 301) Τι γνωρίζετε για τον εξισλαμισμό, τους νεομάρτυρες και τους εθνομάρτυρες;

Οι Οθωμανοί λόγω θρησκευτικού φανατισμού αλλά και για λόγους κυριαρχίας εξισλάμιζαν βίαια τους υπόδουλους. Κάποιοι χριστιανοί άλλαζαν πίστη, προκειμένου να ανέλθουν κοινωνικά και οικονομικά. Άλλοι ασπάζονταν επιφανειακά το Ισλάμ, ενώ κρυφά συνέχιζαν την ορθόδοξη πίστη και ζωή ως κρυπτοχριστιανοί. Η θέση τους ήταν δύσκολη και γι’ αυτό η Εκκλησία τους αντιμετώπισε με κατανόηση. Όταν η κρυφή του πίστη γινόταν φανερή κατέληγαν στο μαρτύριο και στο θάνατο. Έτσι εμφανίστηκαν οι νεομάρτυρες που προέρχονταν από τους κρυπτοχριστιανούς αλλά και από όσους άντρες και γυναίκες ομολογούσαν φανερά την πίστη τους. από τις τάξεις του κλήρου. Προέρχονταν και πολλοί εθνομάρτυρες. Ονομάζονταν έτσι, εκτός από τους λαϊκούς αγωνιστές και όσοι κληρικοί πριν κατά τη διάρκεια αλλά και μετά από την επανάσταση του 1821, θυσίασαν τη ζωή τους για την πατρίδα συμμετέχοντας σε πολλές συγκρούσεις (Αθανάσιος Διάκος, Παπαφλέσσας κ.λ.π.).

ΜΑΘΗΜΑ 311) Ποιες ήταν οι εξελίξεις για την Ελλάδα μετά την αναγνώριση του

Πατριαρχείου ως Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδας; Το 1850 το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης αναγνώρισε την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος. Περιλάμβανε μόνο την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και τις Κυκλάδες. Οι άλλες περιοχές Επτάνησα, και οι ονομαζόμενες «Νέες Χώρες» δηλαδή η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Θράκη και τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου προστέθηκαν μετά την απελευθέρωσή τους σταδιακά, ύστερα από πατριαρχική έγκριση. Από το 1913 η Κρήτη αποτελεί ημιαυτόνομη Εκκλησία που εξαρτάται πνευματικά από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Τα Δωδεκάνησα που ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος το 1947, υπάγονται μέχρι σήμερα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπως και το Άγιο Όρος που είναι αυτοδιοίκητο.2) Ποιες είναι οι Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος σήμερα και πώς

διοικούνται;Σήμερα στην αυτοκέφαλη Εκκλησία ανήκουν πάνω από 80 μητροπόλεις. Οι μητροπολίτες τους μαζί με τον αρχιεπίσκοπο αποτελούν την Ιερά Σύνοδο, , το ανώτατο όργανο της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδας. Οι μητροπόλεις χωρίζονται σε ενορίες στις οποίες λειτουργούν ιδρύματα, ορφανοτροφεία, βιβλιοθήκες, στέγες γερόντων και κατηχητικά σχολεία. Η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι εκκλησιαστικός οργανισμός που σκοπό έχει να οργανώνει το κήρυγμα, να καταρτίζει και να επιβλέπει τους ιεροκήρυκες, τους εξομολόγους, τους κατηχητές και τα κατηχητικά σχολεία, την ιεραποστολή στο εξωτερικό. Ασχολείται επίσης με τις εκδόσεις θεολογικών έργων και εκκλησιαστικών εντύπων. Από το 1989 λειτουργεί ραδιοφωνικός σταθμός της Εκκλησίας της Ελλάδος.

ΜΑΘΗΜΑ 321) Ποιες ήταν οι κυριότερες αλλαγές από τις αποφάσεις της συνόδου του

Βατικανού;Οι κυριότερες αλλαγές από τις αποφάσεις της Β΄ Συνόδου του Βατικανού είναι:

•Η κατάργηση της λατινικής γλώσσας στη λατρεία και η υιοθέτηση της γλώσσας της κάθε χώρας.

•Η μεγαλύτερη προσέγγιση και κατανόηση των άλλων χριστιανικών Ομολογιών και των άλλων θρησκειών.

•Η θέση των λαϊκών και κυρίως της γυναίκας στην Εκκλησία, καθώς και το δικαίωμα όλων στην εργασία.Όλα αυτά υπήρξαν μια μεγάλη καινοτομία. Παρόλα αυτά, κάποιες προτάσεις για άλλες αλλαγές στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δεν έγιναν αποδεκτές από τη σύνοδο.

ΜΑΘΗΜΑ 331) Τι διδάσκει ο Προτεσταντισμός σχετικά με τη σωτηρία του ανθρώπου;

5

Ο Λούθηρος απέρριψε κάθε δυνατότητα συνεργασίας του ανθρώπου με το Θεό στο έργο της σωτηρίας, γι’ αυτό και ο Προτεσταντισμός δεν δέχεται τιμή προς το πρόσωπο της Θεοτόκου. Θεωρεί ότι ο άνθρωπος σώζεται μόνο από τη χάρη του Θεού και όχι από τα έργα του. Πιστεύει ότι μεγάλη συμβολή στη σωτηρία του ανθρώπου έχει η μετάνοια, ως πράξη συνειδητοποίησης της αθλιότητας της ανθρώπινης ζωής και ως εμπιστοσύνη στο έλεος του Θεού.

ΜΑΘΗΜΑ 34 ΣΟΣ1) Ποιος είναι ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη σύγχρονη

ορθοδοξία;Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης είναι η Εκκλησία-μητέρα προς την οποία οφείλουν όλες οι υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες να τρέφουν σεβασμό. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο πραγματώνει την ύψιστη αλήθεια του ορθόδοξου ήθους: σέβεται την ιδιαιτερότητα της κάθε τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ασκεί πνευματική και όχι κοσμική εξουσία. Πάντως, οι ορθόδοξοι στο σημερινό κόσμο τόσο απέναντι στους ετερόδοξους όσο και απέναντι στους αλλόθρησκους, οφείλουν να κινηθούν με άξονα το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο αποτελεί το «συντονιστή» και «εγγυητή» της Ορθοδοξίας στο σύγχρονο κόσμο.

ΜΑΘΗΜΑ 351) Ποιοι είναι οι στόχοι του Παγκόσμιου Συμβουλίου των Εκκλησιών;

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών επιδίδεται σε ποικίλες δραστηριότητες με σκοπό την προσέγγιση των Εκκλησιών (σύγκληση συνεδρίων και παρεμβάσεις σε θέματα κοινωνικού ενδιαφέροντος) και η συμμετοχή της Ορθόδοξης Εκκλησίας σ’ αυτές είναι εντονότατη. Το 1952 φαίνεται η πρώτη θετική συνέπεια της ίδρυσης του Π.Σ.Ε., όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας Α΄ εγκαινιάζει με εγκύκλιο επιστολή το διάλογο της αγάπης με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

6