7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι...

91
7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ 7.1 Κοινωνίες με ή χωρίς κρατική οργάνωση - Θεωρητική προσέγγιση 7.1.1 Μορφές εξουσίας 7.1.2 Συγκρότηση του έθνους-κράτους και συστήματα διακυβέρνησης 7.2 Κοινωνικές βάσεις της εξουσίας 7.3 Πολιτική συμπεριφορά και κοινωνικοί παράγοντες που την επηρεάζουν 7.3.1 Πολιτικά κόμματα 7.3.2 Ομάδες συμφερόντων 7.3.4 Πολιτική και εκλογική συμπεριφορά 7.4 Πολιτική αλλοτρίωση

Transcript of 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι...

Page 1: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

7.1 Κοινωνίες με ή χωρίς κρατική οργάνωση - Θεωρητική προσέγγιση7.1.1 Μορφές εξουσίας7.1.2 Συγκρότηση του έθνους-κράτους και συστήματα διακυβέρνησης7.2 Κοινωνικές βάσεις της εξουσίας7.3 Πολιτική συμπεριφορά και κοινωνικοί παράγοντες που την επηρεάζουν7.3.1 Πολιτικά κόμματα7.3.2 Ομάδες συμφερόντων7.3.4 Πολιτική και εκλογική συμπεριφορά7.4 Πολιτική αλλοτρίωση

Page 2: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Εισαγωγή

• Η κοινωνιολογία, η ιστορία, αλλά και η κοινωνική ανθρωπολογία έχουν συμβάλει με τις μελέτες τους στη διατύπωση συμπερασμάτων σχετικά με την πολιτική οργάνωση, την ύπαρξη ή την ανυπαρξία σύνθετων κρατικών δομών, συστημάτων διακυβέρνησης, γραφειοκρατίας κ.ά. σε διάφορες κοινωνίες του παρελθόντος ή του παρόντος.

Page 3: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.1. Κοινωνίες με ή χωρίς κρατική οργάνωση - Θεωρητική προσέγγιση

Page 4: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Κοινωνίες χωρίς κρατική οργάνωση• Αρχηγός

– αρμοδιότητα η επίλυση των διαφορών ανάμεσα στα μέλη της φυλής ή ανάμεσα στις οικογένειες.

– δεν διέθετε κανένα μέσο επιβολής της τάξης (π.χ. όπως η σημερινή αστυνομία).

– διέθετε μόνο αναγνωρισμένο γόητρο, για να διατηρήσει τη συνοχή ανάμεσα στα μέλη της φυλής του.

– εκπληρώνει το ρόλο του ειρηνοποιού με τον προφορικό λόγο (εντολές).

• ο αρχηγός είχε δύναμη ή εξουσία;Τζερόνιμο, αρχηγός της φυλής των Απάτσι, 1907

Page 5: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πίνακας 7.1. Χαρακτηριστικά των κοινωνιών με ή χωρίς κρατική δομή

Page 6: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Δύναμη και εξουσία• έννοια της δύναμης

διακρίνεται από την έννοια της εξουσίας

• δύναμη : – Στοιχείο όλων των κοινωνικών

σχέσεων – Είναι η ικανότητα των ατόμων

ή των ομάδων να επιβάλουν τη θέλησή τους ή να εκφράσουν τα συμφέροντα τους (διαμαρτυρία, πίεση, απεργία κ.ά.).

• Εξουσία– Είναι η νόμιμη χρήση της βίας – συνήθως ασκείται από μέρους

του κράτους

Page 7: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η δύναμη κατά τον Βέμπερ• Δύναμη– ικανότητα άσκησης

ελέγχου της συμπεριφοράς.

• άνθρωποι που – παρακινούν τα πλήθη– επηρεάζουν ή αλλάζουν

τις απόψεις των ακροατών τους

– «δίνουν ταυτότητα» σε ένα κοινωνικά ανομοιογενές πλήθος

– είναι προσωπικότητες που ασκούν μεγάλη επιρροή.

Page 8: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα
Page 9: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Κοινωνική επιβολή ή εξουσία κατά τον Βέμπερ

• κοινωνική επιβολή ή εξουσία– Απαιτεί χρήση βίας (καταναγκασμού) ή την

απειλή χρήσης βίας για την άσκηση ελέγχου.

– στις οργανωμένες δυτικές κοινωνίες η χρήση φυσικής βίας από ιδιώτη ή ομάδα είναι παράνομη.

– Μόνο η κεντρική πολιτική αρχή (κράτος) και οι μηχανισμοί της (αστυνομία κλπ) νομιμοποιείται να ασκήσει βία

– το κράτος κατέχει το μονοπώλιο της έννομης βίας.

• Ορισμός κράτους κατά Βέμπερ : – «κοινότητα των ανθρώπων η οποία αξιώνει

(αποτελεσματικά) το μονοπώλιο στη χρήση της νόμιμης φυσικής βίας μέσα σε ένα ορισμένο έδαφος»

Page 10: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

• «..όπως επισήμανε ο Βέμπερ το κύρος του κράτους είναι τεράστιο. Από όλες τις κοινότητες είναι η μόνη στην οποία παρέχεται στις μέρες μας η νόμιμη εξουσία πάνω στη ζωή, το θάνατο και την ελευθερία...Σε περίοδο ειρήνης είναι ο σημαντικότερος οικονομικός επιχειρηματίας και ο ισχυρότερος ιθύνων για να επιβάλλει φόρους στους πολίτες. Σε περίοδο πολέμου έχει την απεριόριστη κατοχή όλων των οικονομικών αγαθών στα οποία έχει πρόσβαση...»(Christian de Montibert, 2000:110) .

Page 11: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

• «..το κράτος οικοδομείται πάνω σε ένα αίσθημα συντροφικότητας. Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα ενότητας, που κάνει αυτούς που κατακλύζονται από αυτό να νιώθουν ότι είναι φίλοι και συγγενείς. Αυτό το αίσθημα είναι διττό. Είναι η συνείδηση ότι ανήκει κανείς στο ίδιο είδος, η οποία αφενός δένει δυνατά μεταξύ τους όσους την έχουν ώστε υπερισχύει όλων των διαφορών που προκύπτουν από τις οικονομικές συγκρούσεις ή τις κοινωνικές διαβαθμίσεις, και αφετέρου τους χωρίζει από όσους δεν ανήκουν στο ίδιο "είδος". Είναι η επιθυμία να μην ανήκει κανείς σε άλλη ομάδα. Η ύπαρξη αυτού του αισθήματος συντροφικότητας είναι το θεμέλιο ενός σταθερού δημοκρατικού κράτους»(C. Geertz, 2003: 257).

Page 12: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η δημιουργία του κράτους κατά τον Βέμπερ

• δημιουργία του κράτους = διαδικασία συνεχούς ορθολογικοποίησης, με χαρακτηριστικά :1. Συγκρότηση σώματος μόνιμων και ειδικών

υπαλλήλων (γραφειοκρατία)2. ορισμός μόνιμων διαδικασιών διαχείρισης και

ελέγχου3. προσδιορισμός μιας εμφανούς ιεραρχίας

αρμοδιοτήτων.

Page 13: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το κράτος κατά τον Α. Κοντ και τον Κ. Μαρξ

• Κοντ :– κράτος = αποτέλεσμα της αύξησης του

μεγέθους των κοινωνιών και της πολυπλοκότητάς τους (όσο πιο μεγάλες πληθυσμιακά είναι οι κοινωνίες τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχουν από σύνθετες δομές διοίκησης).

• Μαρξ : – γένεση του κράτους οφείλεται στη

διαφοροποίηση της κοινωνίας, στο διαχωρισμό αυτών που κατέχουν τα μέσα παραγωγής και ιδιοποιούνται το κέρδος από αυτούς που το μόνο που κατέχουν είναι η δύναμη της εργασίας τους.

– το κράτος υπηρετεί τους οικονομικά κυρίαρχους, όποια και αν είναι η μορφή διακυβέρνησής του (δημοκρατία, μοναρχία κτλ.).

Page 14: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.1.1 Μορφές εξουσίας

Page 15: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

• Η κοινωνιολογία μελετά έννοιες όπως…– Η πολιτική κυριαρχία– Ο πολιτικός ανταγωνισμός – Η εξουσία– Οι τρόποι λειτουργίας μιας δημοκρατίας.

Page 16: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Απόψεις του Βέμπερ για τη δημοκρατία και την πολιτική

• Βέμπερ μελέτησε το δημοκρατικό πολίτευμα• Κριτική:

1. στο επίκεντρο της πολιτικής ο ανταγωνισμός, η επιβολή, ο αγώνας («Πολιτική σημαίνει αγώνας»)

2. Δεν ερεύνησε επαρκώς τον αποκλεισμό ικανών υποψήφιων λόγω έλλειψης επιρροής (στο κοινό ή στα Μ.Μ.Ε.).

• Η συζήτηση συνεχίζεται

Page 17: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Οι τρεις τύποι (νομιμοποίησης της) εξουσίας κατά τον Βέμπερ

Τύποι εξουσίας

παραδοσιακή

χαρισματική

ορθολογική

Page 18: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η παραδοσιακή εξουσία1. φυλετικές κοινωνίες - εκτεταμένες

οικογένειες αγροτικής κοινωνίας– Αρχηγός (πατέρας-αρχηγός):

Øδεν εκλέγεται Øνομιμότητα από το εθιμικό δίκαιο (συνήθειες - παραδόσεις).

2. Κράτη μοναρχικά– Βασιλιάς:

• 18ος αι : – «ελέω Θεού» βασιλείς– Ειρηνική μεταβίβαση εξουσίας στους απόγονους

του βασιλιά.

• Σήμερα : – Ευρώπη (Αγγλία, Ισπανία, Βέλγιο κτλ.) οι βασιλείς

δεν ασκούν πραγματική εξουσία. – Σε άλλες χώρες (Ιορδανία, Μαρόκο) οι βασιλείς

έχουν ουσιαστικές αρμοδιότητες.

Page 19: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η χαρισματική εξουσία• βασίζεται σε μια εξαιρετική

προσωπικότητα που διαθέτει το «χάρισμα», τον ηρωισμό ή τις ηγετικές ικανότητες.

• υπάρχει στη δύναμη «...της συναισθηματικής αφοσίωσης στο πρόσωπο του κυρίου και τα χαρίσματά του, ιδιαίτερα στις υπερφυσικές του ικανότητες.,.τον ηρωισμό του, τη δύναμη του πνεύματος ή του λόγου του...» (M. G. Schmidt, 2000:211).

• Χαρακτηριστικός τύπος ηγέτη – Προφήτης– ήρωας πολέμου– δημαγωγός.

• ασκείται από ένα πρόσωπο• πολύ δύσκολο να τη μεταβιβάσει σε

άλλο

Page 20: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η χαρισματική εξουσία/2• Θεμελιώνεται αποκλειστικά

– στην εμπιστοσύνη της κοινωνίας : αναγνωρίζει τον χαρισματικό ηγέτη

– στη συνεχή «επιβεβαίωση» του χαρίσματος, της ικανότητας να καθοδηγεί και να πείθει τους «οπαδούς» του - όταν πάψει η επιβεβαίωση η εξουσία καταρρέει.

• Στα σύγχρονα έθνη-κράτη μια χαρισματική προσωπικότητα από μόνη της δεν παρέχει μια σταθερή βάση δύναμης.

• Παραδείγματα χαρισματικών ηγετών– Τζον Φ. Κένεντυ– Μάρτιν Λούθερ Κινγκ– Νέλσον Μαντέλα– Φιντέλ Κάστρο

Page 21: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η ορθολογική εξουσία• στηρίζεται στη «νομιμότητα» των

θεσμοθετημένων και από κοινού συμφωνημένων νομικών ρυθμίσεων

• η δύναμη περισσότερο στα «γραφεία» παρά στα πρόσωπα που τα στελεχώνουν (τους γραφειοκράτες). – όσοι κατέχουν μια κυβερνητική θέση

λειτουργούν στη βάση συγκεκριμένων νόμων, κανόνων και ρόλων.

– Π.χ. Όταν εκλέγεται νέος πρόεδρος της δημοκρατίας, ο απερχόμενος γίνεται ιδιώτης / χάνει τα προνόμια του.

• Η άσκηση των καθηκόντων γίνεται εντός των νόμιμων ορίων - δε συγχωρείται κατάχρηση εξουσίας. – πρόεδροι, πρωθυπουργοί κλπ έχασαν τη

θέση τους λόγω υπέρβασης των ορίων της νομιμότητας.

Page 22: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.1.2 Συγκρότηση του έθνους-κράτους και συστήματα διακυβέρνησης

Page 23: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Εξεταζόμενα θέματα

1. Έθνος2. Κράτος 3. Συστήματα διακυβέρνησης.

Page 24: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Τι είναι έθνος;• Τι είναι έθνος ;• ποια τα κριτήρια για

τον προσδιορισμό του; – λαός που κατοικεί στον

ίδιο χώρο;– γλώσσα που μιλιέται

από μια κοινότητα ανθρώπων;

– θέληση των ομάδων να υπάρχουν ως κοινότητες;

– κοινή ιστορία ;

Page 25: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η έννοια του έθνους : οι διαφορετικοί ορισμοί

1. Γαλλική Επανάσταση – έθνος = λαός : • ελεύθερη ένωση • με κοινά πολιτικά δικαιώματα • όλων όσοι διαμένουν στην

εδαφική περιοχή που συγκροτεί το κράτος,

• ανεξαρτήτως θρησκείας, καταγωγής ή ακόμη και γλώσσας,

• το έθνος συμπεριλαμβάνει τις μειονότητες.

Page 26: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η έννοια του έθνους : οι διαφορετικοί ορισμοί / 2

• κίνημα του Ρομαντισμού (Γερμανία 19ος αι.)

• έθνος = κοινό παρελθόν– Το κοινό παρελθόν, η

ιστορία και η κοινή παράδοση συνδέουν τα μέλη μιας εθνικής κοινότητας.

– Η ιδιότητα του πολίτη στο πλαίσιο αυτής της κοινότητας σφυρηλατείται μέσα από την κοινή καταγωγή και την ιστορία.

Page 27: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το έθνος-κράτος• δε σχετίζεται με : – αρχαίες πόλεις-κράτη (π.χ. Αρχαία Αθήνα) – φέουδα (δυτικο-ευρωπαϊκός μεσαίωνας : ηγεμόνας

– εκμετάλλευση δουλοπαροίκων)• 13ος - 15ος αι. στη Δυτική Ευρώπη : αρχή

γένεσης του κράτους ως τριπλή αντίδραση– στους ηγεμόνες βασιλείς– την εκκλησιαστική δύναμη – τους φεουδάρχες.

Page 28: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το έθνος-κράτος/2• «κράτος» : νέος τύπος πολιτικής

έκφρασης (ο όρος μετά το 15ο αιώνα), προκύπτει με : – Την επικράτηση του ηγεμόνα-βασιλιά πάνω

στους φεουδάρχες– Την ανάπτυξη της αστικής τάξης• προωθεί το ενιαίο συγκεντρωτικό έθνος-κράτος • Διευρύνει την επιβολή της στο οικονομικό και το

πολιτικό επίπεδο.

Page 29: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Οι 4 «γενιές» εθνών - κρατών

• Πρώτη «γενιά» – διαμορφώθηκαν το 19ο αιώνα -

αντίδραση στις φεουδαρχικές δομές

– αρχή των υπηκοοτήτων (π.χ. Γάλλος).

• Δεύτερη «γενιά» – εμφανίζεται κατά τον 20ό αιώνα

(μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) στα ερείπια της Γερμανικής, της Αυστροουγγρικής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

– Νέα κράτη Μεσοπολέμου• Άλλα αντιστοιχούσαν σε παλιά έθνη • Άλλα «κατασκευάστηκαν» με πιο

σύνθετες δομές (Γιουγκοσλαβία=ομοσπονδίαεπιμέρους «κρατών»)

Page 30: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία ιδρύθηκε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και αποτελείτο από τα κράτη : 1. Σλοβενία2. Κροατία3. Σερβία4. Βοσνία- Ερζεγοβίνη5. Μακεδονία

Page 31: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Οι 4 «γενιές» εθνών - κρατών

• Τρίτη «γενιά» – εμφανίζεται από το 1945 (μετά

τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο) και μετά το τέλος της αποικιοκρατίας

– δεν προηγείται το έθνος του κράτους, αλλά το κράτος έχει ως έργο την οικοδόμηση του έθνους (π.χ. Αλγερία).

• Τέταρτη «γενιά» – προήλθε από την κατάρρευση

των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού από το 1989 και μετά (π.χ. Ρωσία, Ουκρανία, Γεωργία, Λευκορωσία, Καζακστάν, Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία, Κροατία κτλ.).

Page 32: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η συγκρότηση του ελληνικού κράτους

• Ελλάδα– 1830 : ίδρυση– Σταδιακή εδαφική επέκταση

• 1864 : Επτάνησα• 1881 : Θεσσαλία• 1912 -13 : Ν. Ήπειρος,

Μακεδονία, νησιά Αν. Αιγαίου, Κρήτη)

• 1947 : προσάρτηση Δωδεκανήσων (Συνθήκη Παρισίων)

• Η διαδικασία δημιουργίας κρατών συνεχίζεται σε πολλά μέρη του κόσμου

• υπάρχουν ακόμη έθνη που διεκδικούν την εδαφική και κρατική τους υπόσταση (π.χ. Παλαιστίνη).

Page 33: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η έννοια της διακυβέρνησης• Ερωτήματα:

– Ποιος κυβερνά στο κράτος ; – τι σημαίνει διακυβέρνηση; – Μπορούν οι πάντες να κυβερνήσουν;

• Η έννοια της διακυβέρνησης : – άλλαξε περιεχόμενο στο πέρασμα των αιώνων λόγω κοινωνικών

και οικονομικών διαδικασιών.• Η σημασία της εμφάνισης του χριστιανισμού

– τομή στη σκέψη της πολιτικής επιστήμης – χριστιανισμός : άρνηση της πολιτικής και κοσμικής εξουσίας– πρωτεία στο πνεύμα και στην ύπαρξη του Θεού

Page 34: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η Δημοκρατία• δημοκρατία (δήμος+κράτος)

– σύστημα διακυβέρνησης στα σύγχρονα κράτη – προϋποθέτει τη διαρκή συμμετοχή του πολίτη

• Μορφές δημοκρατίας1. άμεση δημοκρατία

• αρχική εκδοχή (Αρχαία Ελλάδα) • συμμετοχή όλων των ελεύθερων πολιτών στη λήψη

των αποφάσεων2. αντιπροσωπευτική δημοκρατία

• Σύγχρονη εκδοχή : Στα σύγχρονα πολυπληθή και πολυπολιτισμικά κράτη ανεφάρμοστη η άμεση

• πολιτική μορφή διακυβέρνησης στην οποία ο λαός ασκεί έμμεσα την εξουσία διά των εκλεγμένων αντιπροσώπων του.

– η λαϊκή βούληση αποτυπώνεται με εκλογές και δημοψηφίσματα (μορφή άμεσης δημοκρατίας).

– Χαρακτηριστικά της ιδεώδους δημοκρατίας :1. αρχή αντιπροσώπευσης,2. διοίκηση που υπηρετεί τη γενική βούληση,3. διαφάνεια στην άσκηση της εξουσίας,4. διάκριση των εξουσιών (νομοθετική, εκτελεστική και

δικαστική).

Page 35: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ο ολοκληρωτισμός• στον αντίθετο πόλο από τη

δημοκρατία • μόνο ένας, ο κυβερνήτης, κατέχει

απόλυτη δύναμη και δυνατότητα ελέγχου όλης της κοινωνίας.

• Χαρακτηριστικά ολοκληρωτισμού : 1. Επιβολή συγκεκριμένης ιδεολογίας,2. ύπαρξη μονοκομματισμού,3. ύπαρξη ενός οργανωμένου σχεδίου

εκφοβισμού των πολιτών,4. απόλυτος έλεγχος του στρατού,5. απόλυτος έλεγχος των μέσων

επικοινωνίας,6. ελεγχόμενη και προγραμματισμένη

από το κράτος οικονομία.

Page 36: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Δικτατορία και αυταρχικό σύστημα• δικτατορία :

– Μορφή ολοκληρωτικού καθεστώτος – αυταρχικό σύστημα διακυβέρνησης– στηρίζεται στη βία

• Το αυταρχικό σύστημα διακυβέρνησης – δεν απέχει από τον ολοκληρωτισμό – ένας κυβερνήτης (όχι απαραίτητα

αιρετός) – επιτρέπει έναν βαθμό ατομικής

ελευθερίας– δεν επιτρέπει λαϊκή συμμετοχή στη

διακυβέρνηση– Παράδειγμα αυταρχικού ηγέτη : ο

Σάχης της Περσίας.

Page 37: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Επισημάνσεις για την κατάταξη των συστημάτων διακυβέρνησης

• Η κατάταξη των συστημάτων διακυβέρνησης δεν είναι απόλυτη. – στοιχεία κάποιου συστήματος

διακυβέρνησης μπορεί να ενυπάρχουν σε άλλο σύστημα

• Ρ. Μίκελς– στοιχεία αυταρχισμού μπορεί

να εμφανιστούν και σε δημοκρατικά συστήματα διακυβέρνησης ή και αντίστροφα• Π.χ. δημοψήφισμα υπέρ ή κατά

της μοναρχίας που διεξήχθη το 1973 κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στην Ελλάδα.

Page 38: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.2. Κοινωνικές βάσεις της εξουσίας

Page 39: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Αντιπροσωπευτική δημοκρατία : πραγματικότητα ή επίφαση;

• Αντιπροσωπευτική δημοκρατία :– εκφράζεται η λαϊκή βούληση; – παίρνουν όλοι μέρος στη λήψη των αποφάσεων ;– ασκούν όλοι εξουσία; – πραγματικότητα ή επίφαση;

• τρεις θεωρητικές προσεγγίσεις για την εξουσία στις δημοκρατικές κοινωνίες και τον έλεγχο που ασκεί

1. μοντέλο των ελίτ2. το πλουραλιστικό μοντέλο 3. το μαρξιστικό μοντέλο.

Page 40: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το μοντέλο των ελίτ• εκπρόσωποι : Β. Παρέτο, Ρ.

Μίκελς, Τσ.Ρ. Μιλς. • Β. Παρέτο

– ελίτ : οι πρώτοι, οι διαλεχτοί, οι άριστοι μιας κατηγορίας προσώπων.

• Τσ.Ρ. Μιλς– πολιτική ελίτ:

• ηγετική ομάδα • κύριος φορέας άσκησης της

πολιτικής εξουσίας • περιλαμβάνει

– όσους παίρνουν τις πολιτικές αποφάσεις

– όσους ασκούν αντιπολίτευση και εκφράζουν κατεστημένα συμφέροντα (βλ. πίνακα 7.2).

Page 41: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πίνακας 7.2. Επαγγελματική απασχόληση της κύριας και της δευτερεύουσας κυβερνητικής ελίτ της

Ελλάδας (1974-2001)

1. Βουλευτές της Ν.Δ. και του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που χρημάτισαν υπουργοί, αναπληρωτές υπουργοί ή υφυπουργοί τρεις ή περισσότερες φορές κατά την περίοδο 1974-2001. Το 82,7% κατέλαβαν αξίωμα υπουργού.2. Βουλευτές της Ν.Δ. και του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που χρημάτισαν υπουργοί, αναπληρωτές υπουργοί ή υφυπουργοί για λιγότερες από τρεις θητείες κατά την περίοδο 1974-2001. Το 28,5% κατέλαβαν αξίωμα υπουργού.

Page 42: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το μοντέλο των ελίτ /2• οικονομική ελίτ– διευθυντές μεγάλων

επιχειρήσεων– μεγαλομέτοχοι – υψηλόβαθμα στελέχη

εργοδοτικών οργανώσεων• ομάδα πίεσης στην πολιτική

ελίτ με στόχο την υπεράσπιση των συμφερόντων της

• αν τα συμφέροντα της απειλούνται, μπορεί να ανατρέψει την κυβέρνηση

Page 43: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το μοντέλο των ελίτ /3• στρατιωτική ελίτ

– ανώτερα στελέχη ένοπλων δυνάμεων, σωμάτων ασφαλείας, αστυνομίας.

– σημαντικός ρόλος : ιθύνουσα ελίτ.• Οι ηγέτες των τριών ελίτ :

– επικοινωνούν μεταξύ τους – Αλληλοδιαπλέκονται– τα συμφέροντά τους είναι ταυτόσημα

• μη εκλεγμένη ολιγαρχία (εκτός πολιτικής ελίτ)– λαμβάνει όλες τις πολιτικές αποφάσεις – κατευθύνει το εθνικό πεπρωμένο.

Page 44: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το μοντέλο των ελίτ /4• Το μοντέλο των ελίτ

– αφορά κυρίως την αμερικανική κοινωνία – δείχνει την καθολική κυριαρχία του οικονομικού παράγοντα πάνω

στον πολιτικό. – μετασχηματίζει την πολιτική σε διαχείριση τεχνοδιοικητικής φύσεως

• τεχνοκράτες : – σύμβουλοι σε κυβερνητικά γραφεία – προτείνουν επίλυση διάφορων κοινωνικών προβλημάτων με βάση

οικονομικά δεδομένα– Παραγνωρίζουν τις κοινωνικές ανάγκες και τις επιπτώσεις στη ζωή των

πολιτών. • Με το μοντέλο των ελίτ

– δεν εκφράζεται η λαϊκή βούληση– μεθοδεύεται η πρόσβαση οργανωμένων συμφερόντων και ισχυρών

οικονομικών παραγόντων στην κυβέρνηση• άμεσα : διαπλοκή - σύμπλευση στρατιωτικού μηχανισμού με τη βιομηχανία

όπλων και από κοινού διαμόρφωση αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής).• έμμεσα

Page 45: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το πλουραλιστικό μοντέλο• σύγχρονες κοινωνίες

– συγκρούσεις – διαφορετικοί τρόποι ζωής – κινήματα, κόμματα, ενώσεις ανταγωνίζονται για επιρροή

• πλουραλιστικό μοντέλο – οι πολιτικές αποφάσεις αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων και

συμβιβασμών ανάμεσα στις διαφορετικές ενώσεις /ομάδες συμφερόντων.

– Η δύναμη : • δεν κατέχεται ολόκληρη από καμία ομάδα• διαχέεται σε ολόκληρη την κοινωνία.

– θεωρητικοί :• Ρ. Νταλ• Ρ. Αρόν• Τζ. Γκαλμπρέιθ

Page 46: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το πλουραλιστικό μοντέλο/2• η δύναμη διαχέεται σε διάφορους τομείς– Πνευματικό – Στρατιωτικό – Οικονομικό - πολιτικό -

διοικητικό

• Οι ελίτ των τομέων – είτε συνεργάζονται είτε ανταγωνίζεται ο ένας τον άλλον – εκφράζουν αιτήματα και πιέσεις της κοινωνικής βάσης

• Κάθε ελίτ – Μπορεί να ασκήσει βέτο– να ανατρέψει τις αποφάσεις των άλλων.

Page 47: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το πλουραλιστικό μοντέλο/3• η εξουσία

– δεν ασκείται μόνο από μια διευθυντική τάξη (το επίπεδο Α της πυραμίδας του Μιλς)

– Ασκείται από τις ελίτ των διαφόρων τομέων : διανοούμενοι, συγγραφείς, επιστήμονες, αρχηγοί στρατού /αστυνομίας, ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής, ηγέτες εργατικών συνδικάτων /πολιτικών κομμάτων, ανώτατοι διοικητικοί υπάλληλοι.

• Στα πλουραλιστικά πολιτικά συστήματα οι έχοντες εξουσία / οι διάφορες ομάδες συμφερόντων – χαλιναγωγούνται από τους νόμους– ελέγχονται θεσμικά από το κράτος– απολαμβάνουν ένα υψηλό ποσοστό αυτονομίας.

Page 48: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η πυραμίδα της δύναμης του Μιλς«Με αυτό το σχήμα αποδίδουμε την πυραμίδα της δύναμης του Τσ.Ρ. Μιλς, που περιλαμβάνει τρία επίπεδα. Το Α επίπεδο δείχνει την ομάδα που αποτελείται από την κυβέρνηση, τους στρατιωτικούς και τους διευθυντές μεγάλων επιχειρήσεων. Το Β δείχνει τις διάφορες ομάδες συμφερόντων που κατέχουν ένα μέσο επίπεδο δύναμης. Το Γ επίπεδο δείχνει τη «μαζική κοινωνία», το λαό, που έχει τη λιγότερη δύναμη και ελέγχεται από τα πάνω» (R.G. Braungart, 1976:225).

Page 49: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

«Κράτος υπηρετεί τα συμφέροντα όλων και όχι μόνο αυτά της οικονομικής ελίτ».

«Οι Γκλιρ και Όρλεανς [Αμερικανοί κοινωνιολόγοι] γράφουν:"το κράτος είναι μια διακριτή οργάνωση υπεύθυνη για τηντάξη στην κοινωνία... υπηρετεί τα συμφέροντα όλων και όχιμόνο αυτά της οικονομικής ελίτ". Στην πραγματικότητα οιεπιχειρηματίες αντιμετωπίζουν τους αξιωματούχους τηςκυβέρνησης ως θανάσιμους εχθρούς και όχι ως εκτελεστικάόργανά τους. Η ύπαρξη του κράτους είναι μια αναγκαία αλλάόχι ελέγξιμη συνθήκη για την ύπαρξη των επιχειρήσεων τους.Οι επιχειρηματίες είναι επιφυλακτικοί με την κυβέρνηση, ανκαι εξαναγκάζονται να συνδιαλαγούν μαζί της για τηνπροώθηση των συμφερόντων τους... Η ισχύς τωνεπιχειρηματιών πάνω στην κυβέρνηση...συνδέεται με τηχρήση του τεχνολογικού μονοπωλίου αλλά και με τονεπηρεασμό του εκλογικού σώματος...» (B. Chasin και G.Chasin, 1974:42).

Page 50: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το μαρξιστικό μοντέλο• η ελιτίστικη και η πλουραλιστική άποψη – συγκαλύπτουν την πραγματικότητα – ενισχύουν την αυταπάτη της ύπαρξης αυτόνομου

πολιτικού πεδίου.• Μαρξ : το κράτος – υπηρετεί τα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων – Με τους θεσμικούς μηχανισμούς καταστολής ασκεί

εξουσία στα εργατικά στρώματα. – κυριότεροι μηχανισμοί καταστολής του κράτους

• αστυνομία, στρατός, δικαστήρια, φυλακές.

Page 51: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Το μαρξιστικό μοντέλο/2• Μεταγενέστεροι μαρξιστές (Λ. Αλτουσέρ 1918-1990)

– ιδεολογικοί μηχανισμοί καταστολής – Αναπαράγουν την κυρίαρχη ιδεολογία– δημόσιοι ή ιδιωτικοί– πειθώ και προπαγάνδα– Οι κυριότεροι : σχολείο, οικογένεια, κοινωνική ασφάλεια, έλεγχος

ανηλίκων παραβατών • πολιτικός ιδεολογικός μηχανισμός : κόμματα• ιδεολογικός μηχανισμός πληροφόρησης του κοινού : Τύπος,

ραδιόφωνο, τηλεόραση κτλ. • ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους

– Αναπαράγουν κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις – Δημιουργήθηκαν επειδή οι μηχανισμοί καταστολής δεν αρκούν για να

διασφαλίσουν την ηγεμονία της κυρίαρχης τάξης (Λ. Αλτουσέρ)

Page 52: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

«Η εξουσία είναι διάχυτη στην κοινωνία»

• «O Φουκώ (M. Foucault, 1926-1984) ισχυρίζεται ότι η εξουσία δεν αποτελεί κτήμα του ατόμου, μιας κοινωνικής ομάδας ή μιας κοινωνικής τάξης, αλλά κυκλοφορεί μέσα από το κοινωνικό σώμα. Είναι διάχυτη στην κοινωνία μέσα από μια μορφή οργάνωσης, όπου εμπλέκονται όλα τα άτομα, συνίσταται σε τεχνικές που καθυποτάσσουν το σώμα, εξουσιάζουν τις κινήσεις και υπαγορεύουν τρόπους συμπεριφοράς. Εξουσία, λόγος και γνώση είναι τόσο στενά συνδεδεμένα στοιχεία, ώστε ο Φουκώ μιλά για το σύμπλεγμα εξουσίας/γνώσης. Η γνώση παράγει εξουσία και η εξουσία δεν μπορεί να ασκείται χωρίς την ύπαρξη της γνώσης. Από τη σκοπιά αυτή ο Φουκώ θεωρεί ότι η εξουσία δεν έχει μόνο αρνητικό χαρακτήρα (ως καταπίεση, περιορισμός, απαγόρευση), αλλά είναι συγχρόνως παραγωγική με την έννοια ότι κατασκευάζει νέα αντικείμενα γνώσης, νέους λόγους περί αλήθειας»(Μ. Πετμεζίδου, 2003:25).

Page 53: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.3. Πολιτική συμπεριφορά και κοινωνικοί παράγοντες που την

επηρεάζουν

Page 54: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Εισαγωγικά : κόμματα και ομάδες συμφερόντων

• πολιτικά κόμματα - ομάδες συμφερόντων – λειτουργούν στο πλαίσιο των κοινοβουλευτικών

συστημάτων– προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες για το δίκαιο των

αιτημάτων και των απόψεων τους. • κόμματα– πυλώνες της δημοκρατίας– συμμετέχουν

• στο σχηματισμό κυβέρνησης • στη διαμόρφωση της πολιτικής βούλησης

– Κυβέρνηση στηρίζεται στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία (στο κόμμα που πλειοψηφεί στη Βουλή)

Page 55: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.3.1 Πολιτικά κόμματα

Page 56: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

• σύγχρονο πολιτικό κόμμα :– οργάνωση, μορφή πολιτικής

δράσης οργανωμένης στη βάση συμφωνημένων αρχών

– επιδιώκει την ανάληψη της διακυβέρνησης.

• Μπολ και Πέτερς : τα πολιτικά κόμματα διακρίνονται από τρία στοιχεία:

1. κοινός στόχος = κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας ακόμα και σε συνεργασία με άλλα κόμματα,

2. ένας βαθμός οργάνωσης3. κάποια στοιχεία

εξωκοινοβουλευτικής υποστήριξης (συνδικάτα, κινήματα).

Page 57: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

• Εξέλιξη πολιτικών κομμάτων συμπορεύεται με την εξέλιξη της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

• Η συμβολή των κομμάτων1. πολιτική διαπαιδαγώγηση2. πολιτική ενεργοποίηση ατόμων και ομάδων 3. Κύριοι χώροι παραγωγής και μεταβίβασης πολιτικών

ηθών4. πολιτική κοινωνικοποίηση5. διαμεσολαβητής μεταξύ κοινωνίας και εξουσίας6. σταθεροποιητικοί μηχανισμοί του πολιτικού

συστήματος7. επεξεργάζονται, μορφοποιούν και μετατρέπουν τη

λαϊκή βούληση σε πολιτικό λόγο = τα αιτήματα του λαού (ή έστω μιας μερίδας του) μετατρέπονται σε πολιτικές αποφάσεις.

Page 58: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ελληνικά κόμματα στις εθνικές και ευρωπαϊκές εκλογές 2004

Εκλογές 2004 • Κόμματα στο εθνικό Κοινοβούλιο (βλ. γράφημα

7.1). – Νέα Δημοκρατία– Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα– Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας – Συνασπισμός της Αριστεράς των Κινημάτων και της

Οικολογίας• Κόμματα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (βλ.

πίνακα 7.3).– τα παραπάνω και ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός

Page 59: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Γράφημα 7.1. Εθνικές εκλογές 2004 -Ποσοστιαία κατανομή ψήφων και εδρών

Page 60: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πίνακας 7.3. Αποτελέσματα ευρωεκλογών 2004

Page 61: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Εθνικές εκλογές 2019 Κατανομή ψήφων και εδρών

Page 62: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ο κομματικός έλεγχος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών

• μία από τις κυριότερες δυσλειτουργίες του πολιτικού συστήματα είναι η ….

• Επέκταση κομματικής επιρροής και ελέγχου σε κινήματα /συλλογικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών– συνδικαλιστικές παρατάξεις– γυναικείες οργανώσεις– κινήματα ειρήνης

• κάθε κόμμα «έχει» τη δική του γυναικεία οργάνωση ή το δικό του κίνημα ειρήνης

• στόχος των κομμάτων – η διεύρυνση της εκλογικής τους βάσης – η διασφάλιση της ιδεολογικής

ταυτότητας των μελών τους.

Page 63: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.3.2 Ομάδες συμφερόντων

Page 64: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ομάδες συμφερόντων : είδη• Άλλες μορφές

οργανωμένης πολιτικής δράσης (εκτός κομμάτων): – ομάδες πίεσης – ομάδες συμφερόντων – λόμπι

• Σχετικές θεωρίες στο πλαίσιο του πλουραλιστικούμοντέλου εξουσίας.

Page 65: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Γλωσσάρι

• λόμπι: Ομάδα προσώπων που αναπτύσσουν την πολιτική τους δράση στους προθαλάμους (lobby) του κοινοβουλίου ή των γραφείων των πολιτικών και επηρεάζουν παρασκηνιακά τις πολιτικές αποφάσεις.

Page 66: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ομάδες συμφερόντων

• Χαρακτηριστικά : 1. Συνεκτικές κοινωνικές ομάδες 2. Δραστηριοποιούνται οργανωμένα 3. Σκοπός η προώθηση αιτημάτων και

συμφερόντων. 4. Ασκούν πίεση / επιρροή κατά τις διαδικασίες

λήψης πολιτικών αποφάσεων.

Page 67: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ομάδες συμφερόντων και ομάδες γνώμης

• «ομάδες συμφερόντων»– προώθηση συμφερόντων στη

βάση κοινών αντικειμενικών χαρακτηριστικών (π.χ. εργατικά συνδικάτα)

• «ομάδες γνώμης» : – προώθηση αιτημάτων στη

βάση κοινών αξιών και αντιλήψεων (π.χ. ενώσεις καταναλωτών - οικολογικές οργανώσεις)

Page 68: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ομάδες πίεσης• διαφορές από τα πολιτικά κόμματα:

– δε στοχεύουν άμεσα στην κατάκτηση της εξουσίας• όμως μπορούν να μετεξελιχτούν σε κόμματα (π.χ. Κόμμα Πρασίνων

στη Γερμανία αρχικά ήταν οικολογική ομάδα)– δεν ασχολούνται με ευρύτερα πολιτικά θέματα

• Άλλα χαρακτηριστικά– συνομιλούν με την εξουσία για θέματα που αφορούν

νομοθετικές δραστηριότητες – Χρησιμοποιούν διάφορες στρατηγικές που ανάλογα με το

πολιτικό πλαίσιο και τη φύση του αιτήματος.• αποκλεισμός δρόμων• Διαμαρτυρίες• τηλεοπτικά μηνύματα κλπ

• Ομοιότητες με πολιτικά κόμματα – διαμορφώνουν πολιτικές στάσεις – κοινωνικοποιούν πολιτικά το άτομο – Το άτομο (ως εργαζόμενος, καταναλωτής, κάτοικος, πολύτεκνος

κτλ.) προασπίζεται τα ατομικά και κοινωνικά συμφέροντά του– Καθορίζουν την ποιότητα της συμμετοχής και της εκλογικής

συμπεριφοράς του πολίτη.

Page 69: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.3.4 Πολιτική και εκλογική συμπεριφορά

Page 70: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Εκλογική και πολιτική συμπεριφορά

• εκλογική συμπεριφορά– κριτήρια με τα οποία επιλέγουμε το κόμμα που

ψηφίζουμε• πολιτική συμπεριφορά– Ο τρόπος με τον οποίο το άτομο εκφράζει,

δραστηριοποιείται και συμμετέχει ως πολίτης σε • συλλογικές διαδικασίες• Σωματεία και συλλόγους• εθελοντικές οργανώσεις• Λέσχες• κόμματα • εκλογικές διαδικασίες.

Page 71: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πολιτική κοινωνικοποίηση - πολιτική συμπεριφορά –πολιτική στάση

• πολιτική κοινωνικοποίηση– συνεχής διαδικασία διαμόρφωσης και

αλληλεπίδρασης πολιτικών αξιών, στάσεων, αναπαραστάσεων, συμπεριφορών που μεταβιβάζονται στα άτομα μέσω των θεσμών κοινωνικοποίησης (βλ. κεφάλαιο 3).

• Τα άτομα διαμορφώνουν συγκεκριμένη πολιτική στάση και πολιτική συμπεριφορά : συμμετοχή ή αποχή από τα πολιτικά πράγματα.

Page 72: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πολιτική στάση και εκλογική συμπεριφορά

• Παραδείγματα πολιτικής στάσης = απόψεις για – Προστασία δικαιωμάτων μειονοτήτων– χωρισμό εκκλησίας/κράτους– απαγόρευση ή νομιμοποίηση εκτρώσεων– κατάργηση ή καθιέρωση αναγραφής θρησκεύματος στις αστυνομικές

ταυτότητες– Νομιμοποίηση οικονομικών μεταναστών – ιδεολογική αυτο-τοποθέτηση των πολιτών (βλ. πίνακα 7.5).

• πολιτικές στάσεις – γενικότερο πλαίσιο που μπορεί να επηρεάσει (όχι απαραίτητα) την

εκλογική συμπεριφορά ενός ατόμου. • Παράδειγμα

– ένα άτομο με ρατσιστικές ιδέες δε θα ψηφίσει ένα κόμμα που ευαγγελίζεται τη νομιμοποίηση και την παροχή πολιτικών δικαιωμάτων στους μετανάστες

Page 73: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πίνακας 7.5. Πολιτική αυτο-τοποθέτηση των νέων, 15-29 ετών, κατά φύλο και περιοχή κατοικίας (%)

Page 74: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η διαμόρφωση της πολιτικής και εκλογικής συμπεριφοράς

• Κοινωνικοί παράγοντες.– Τα δημοκρατικά και πολυκομματικά συστήματα

διακυβέρνησης ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογικές διαδικασίες.

• Ατομικοί παράγοντες: – Φύλο– Ηλικία– μορφωτικό επίπεδο– Επάγγελμα – εργασία– κοινωνικο-οικονομική θέση– φιλοσοφικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις κτλ.

Page 75: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η διαμόρφωση της πολιτικής και εκλογικής συμπεριφοράς /2

• Παράδειγμα επίδρασης κοινωνικών παραγόντων στην πολιτική συμπεριφορά– Άνδρες 30-44 ετών πηγαίνουν συχνότερα σε

προεκλογικές πολιτικές συγκεντρώσεις– γυναικείο φύλο: μειωμένο ενδιαφέρον για τα κοινά

• ερμηνεία : – άνιση κατανομή κοινωνικών ρόλων / ευκαιριών μεταξύ

των δύο φύλων (αντικειμενικό κοινωνικό δεδομένο) – εσωτερίκευση της ανισότητας (ως μειονεξίας) από το

γυναικείο φύλο. – συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική συνδεδεμένη με

γενικότερες πρακτικές που αφορούν τις σχέσεις των δύο φύλων (π.χ. άνδρας στο καφενείο, γυναίκα στο σπίτι).

– Οι πρακτικές αυτές δεν είναι άσχετες με την ουσία της δημοκρατίας. «Ο εκδημοκρατισμός του ιδιωτικούαποτελεί προϋπόθεση για τον εκδημοκρατισμό του δημοσίου» (M. Παντελίδου-Μαλούτα, 2002:195).

Page 76: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πίνακας 7.6. Κατανομή του συνόλου των βουλευτών και των γυναικών βουλευτών στην Ελληνική Βουλή

κατά κόμμα (εκλογές 2004)

Page 77: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

7.4. Πολιτική αλλοτρίωση

Page 78: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η «πολιτική αλλοτρίωση» • αποξένωση και αδιαφορία

για τα πολιτικά• αίσθηση του ατόμου ότι η

συμμετοχή του στο πολιτικό γίγνεσθαι δε μετρά

• δυσπιστία έναντι των κυβερνώντων

• απομάκρυνση από τις πολιτικές διαδικασίες και τις πολιτικές εξελίξεις.

Page 79: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η «πολιτική αλλοτρίωση» / 2• Η πολιτική αλλοτρίωση

εκδηλώνεται στο επίπεδο – των στάσεων και των

αντιλήψεων των πολιτών

– συγκεκριμένης πολιτικής συμπεριφοράς • Αδρανοποίηση• αυτο-απομόνωση• Αδιαφορία• μη συμμετοχή σε

πολιτικές οργανώσεις, πολιτικά κόμματα και εκλογικές διαδικασίες

Page 80: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η «πολιτική αλλοτρίωση» / 3• Στάσεις και αντιλήψεις που υποδηλώνουν πολιτική

αλλοτρίωση1. «οι πολιτικοί ενδιαφέρονται μόνο για το βουλευτικό

θώκο»2. «όλα τα κόμματα είναι ίδια»3. «η ψήφος μου δε μετράει»4. «όλα αποφασίζονται στις Βρυξέλλες» 5. απόψεις των πολιτών για (εκτεταμένη) διαφθορά στα

δημόσια πράγματα (πίνακας 7.4)6. (χαμηλός) βαθμός εμπιστοσύνης των πολιτών στους

διάφορους θεσμούς.

Page 81: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πίνακας 7.4. Διαφθορά κατά χώρα και τομέα

Page 82: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Η πολιτική αλλοτρίωση των νέων1. τα κόμματα συγκεντρώνουν το χαμηλότερο βαθμό

εμπιστοσύνης.– Έρευνα Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς για τους νέους – Έρευνα Ευρω-βαρόμετρου (Δεκέμβριος 2004) στο γενικό

πληθυσμό 2. Το ποσοστό συμμετοχής των νέων στην «κοινωνία των

πολιτών» κυμαίνεται σε αρκετά χαμηλά επίπεδα– έρευνα Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (Τμήμα Επικοινωνίας

και Μ.Μ.Ε. του ΕΚΠΑ + ALCO, 2004-2005 -δείγμα 1.600 νέων 15-29 ετών) : 59,4% δε συμμετείχε καθόλου σε οργανώσεις (βλ.γράφημα 7.5).

– Έρευνα Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (1997) : 58%– μεταγενέστερη έρευνα Ευρωβαρόμετρου (2001) : 63%.

Page 83: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ερώτηση: Έχεις ή είχες κατά τον τελευταίο χρόνο σχέση με τα είδη συλλόγων που θα

σου διαβάσω; (% που απάντησαν Ναι/Όχι ή Δεν έχουν/Έχουν)

Πηγή: Έρευνα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (2005:149).

«το ποσοστό αυτό [της Ελλάδας] είναι αναμφισβήτητα υψηλό και τοποθετείται στο ένα άκρο της συνολικής ευρωπαϊκής εικόνας. Στο άλλο άκρο βρίσκονται χώρες όπως η Σουηδία, όπου λιγότερο από ένα πέμπτο των νέων δηλώνουν ότι δε συμμετέχουν σε καμία δραστηριότητα αυτού του τύπου. Από την άποψη αυτή η έρευνά μας επιβεβαιώνει την ύπαρξη μιας ισχυρής διαιρετικής τομής Βορρά/Νότου όσον αφορά τη σχέση των νέων με φορείς της κοινωνίας των πολιτών: οι νέοι των χωρών της Νότιας Ευρώπης δε δραστηριοποιούνται ιδιαίτερα στο πεδίο της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών που λαμβάνει τη μορφή κοινωνικών και πολιτικών ενώσεων, ακόμα και αθλητικών συλλόγων» (Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 2005:149-150).

Page 84: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Ερώτηση: Έχεις ή είχες κατά τον τελευταίο χρόνο σχέση με τα είδη συλλόγων που θα

σου διαβάσω; (% που απάντησαν Ναι/Όχι ή Δεν έχουν/Έχουν)

Πηγή: Έρευνα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (2005:149).

τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής των νέων σε οργανώσεις αυτού του τύπου ίσως να μη σχετίζονται με την έλλειψη κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης, αλλά με το γεγονός ότι οι νέοι αφιερώνουν το χρόνο και την ενεργητικότητά τους στην οικογένεια και στη φιλική παρέα, που θεωρούνται τα σημαντικότερα πράγματα στη ζωή τους.

Page 85: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Τα αίτια της πολιτικής αλλοτρίωσης• συνθετότητα των σύγχρονων

κοινωνιών + παγκοσμιοποίηση + υπερκρατικοί θεσμοί + δημιουργία διεθνών κέντρων λήψης αποφάσεων Øμειώνουν την αμεσότητα της

επικοινωνίας μεταξύ των κυβερνώντων και των πολιτών

Ø επιτείνουν την αλλοτρίωση.• σύγχρονος καταναλωτισμός• καριερισμός/επαγγελματισμός

(έντονος σε περιόδους ανεργίας και ύφεσης-ανταγωνισμός μεγαλύτερος)

Page 86: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Τα αίτια της πολιτικής αλλοτρίωσης/2• Παθογένειες του

ελληνικού κράτους : ρουσφέτι - «μέσο» (πελατειακές σχέσεις)– ενισχύουν την

αλλοτρίωση – δε συνάδουν με κράτος

δικαίου– Ευθύνη έχουν και οι

φορείς εξουσίας και οι πολίτες (αποδέκτες).

– ανοχή στην παρανομία και την ανομία (συνενοχή).

«..το ρουσφέτι ισοδυναμεί με την καταπάτηση θεμελιωδών αρχών του ισχύοντος δημοκρατικού Συντάγματος, όπως είναι η ισονομία και η απορρέουσα από αυτήν ίση πρόσβαση όλων των πολιτών στα δημόσια αξιώματα. Ισοδυναμεί δηλαδή με παράνομη κατανομή εξουσίας και καταπάτηση δικαιωμάτων και ως εκ τούτου με ιδιοποίηση του δημοσίου αγαθού από άτομα ή ομάδες που κατέχουν θέσεις ισχύος...» (Ε. Μπάλιας, 2000: 96).

Page 87: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

• Ν. Μπόμπιο (Bobbio N.) – η δημοκρατία είναι η κατ' εξοχήν μορφή

διακυβέρνησης που βασίζεται στους νόμους. – Από τη στιγμή που ένα δημοκρατικό καθεστώς

παραβλέπει αυτή την αρχή, μεταστρέφεται πολύ γρήγορα από δημοκρατία σε μια αυταρχική μορφή εξουσίας.

Page 88: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πώς αντιμετωπίζεται η πολιτική αλλοτρίωση;

• Από το κράτος : – πολιτικές για κράτος

δικαίου και ανάκτηση εμπιστοσύνης πολιτών• πραγματικός έλεγχος

της διαπλοκής• εξάλειψη των

πελατειακών σχέσεων • καθιέρωση της

αξιοκρατίας

Page 89: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πώς αντιμετωπίζεται η πολιτική αλλοτρίωση; /2

• Από τους ίδιους τους πολίτες– Εγκατάλειψη αντιλήψεων («η

ψήφος μου δε μετράει») που επιτρέπουν στις ελίτ να προωθήσουν τα συμφέροντα των λίγων.

– Παράδειγμα• στο σχολείο κάθε μαθητής /μαθήτρια

συμμετέχει στις εκλογές των συμβουλίων για να εκλεγεί ο ικανότερος / ικανότερη που θα διαμεσολαβεί μεταξύ της διεύθυνσης του σχολείου και των μαθητών

• στην κοινωνία επιβάλλεται η συμμετοχή όλων στις πολιτικές διαδικασίες, ώστε να εκφράζονται με μεγαλύτερη δύναμη τα αιτήματα των πολιτών

Page 90: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Πώς αντιμετωπίζεται η πολιτική αλλοτρίωση; /3

• Η δημοκρατία βιώνεται αρχικά στην οικογένεια. – συζητήσεις– επιλύονται προβλήματα– αποτρέπονται συγκρούσεις – διατυπώνονται αιτήματα

προς τους γονείς. – ισότιμη για αγόρια και

κορίτσια συμμετοχή στις οικιακές εργασίες = προστάδιο για ισότιμη συμμετοχή στις πολιτικές διαδικασίες.

Page 91: 7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ …...2019/10/07  · Τι είναι αυτό το αίσθημα; ...είναι ένα συλλογικό αίσθημα

Επίλογος• διαρκής συμμετοχή των πολιτών στις

πολιτικές διαδικασίες (οργανώσεις, κόμματα, εκλογές κτλ.) – επιτακτική στις σύγχρονες αντιπροσωπευτικές

δημοκρατίες – ελέγχεται η εξουσία – κατοχυρώνεται στην πράξη η αντιπροσωπευτική

δημοκρατία.