6ο Γ.Ε.Λ. ΖΩΓΡΑΦΟΥ Ερευνητική εργασία – Πρόγραμμα 3

Ζωγράφου

Φεβρουάριος 2013 - Απρίλιος 2013

3

Η βία στα γήπεδα ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α΄ Λυκείου (ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3) Β΄ τετράμηνο 2012-2013 Μαθητές:

1. Ακαλίδης Γεώργιος [Α1] 2. Βασιλάκης Γεώργιος 3. Βασιλάκης Μανούσος 4. Βέσιος Γιώργος 5. Βιέστα Άρης 6. Θεριανός Αθανάσιος [Α2] 7. Μάγγελ Όλγα [Α3] 8. Μάργας Γεράσιμος 9. Ναούμ Φωτεινή 10. Ντερβίσι Μάρβη 11. Ντούσης Ευάγγελος 12. Σουρβατζή Αγγελική [Α4] 13. Στεφανής Ζάννες 14. Στεφανής Ιωάννης 15. Ταβαντζή Μιχαέλα 16. Τριανταφύλλου Ελευθέριος 17. Τσέλιος Χρήστος 18. Τσουμάνης Δημήτριος 19. Φραγκάκης Δημήτριος 20.Χουχουλής Νικόλαος

Εξώφυλλο: Ακαλίδης Γεώργιος - Μάγγελ Όλγα Τεχνική επεξεργασία: Στεφανής Ζάννες Υπεύθυνος καθηγητής: Δημήτρης Παπαγεωργάκης

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αυτή η εργασία προήλθε από δουλειά περιορισμένων διδακτικών ωρών, λόγω των αρκετών χαμένων μαθημάτων Παρά τις λίγες ώρες δουλειάς μας, καταφέραμε να ολοκληρώσουμε τον αρχικό μας σκοπό: τη διερεύνηση της γηπεδικής βίας μέσα από παραδείγματα και πραγματικά γεγονότα, που αναλύσαμε με όσο το δυνατόν περισσότερη ακρίβεια. Αυτή η έρευνα έγινε στο πλαίσιο της ερευνητικής εργασίας «Η Βία στα Γήπεδα», που αφορούσε μαθητές της Α’ Λυκείου του 6ου ΓΕΛ Ζωγράφου. Το θέμα του προγράμματος φάνηκε ενδιαφέρον στην συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών, μιας και η επιλογή του προήλθε από ψηφοφορία. Επίσης, η γηπεδική βία είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο που πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να εξηγήσουν, πόσο μάλλον να βρουν τρόπους αντιμετώπισης κι έτσι, σκεφτήκαμε πως θα κέντριζε το ενδιαφέρον των συμμαθητών μας μία τέτοια προσπάθεια. Καθώς υπήρχαν πολλοί τομείς που έπρεπε να καλύψουμε, χωριστήκαμε σε 5 ομάδες. Σε κάθε ομάδα είχαν ανατεθεί κάθε φορά συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Αφού γινόταν η παρουσίαση του υλικού από τον υπεύθυνο κάθε ομάδας, ο οποίος ήταν διαφορετικός κάθε εβδομάδα, στην ολομέλεια γινόταν καταγραφή των στοιχείων και σύμπτυξή τους. Λόγω του εύρους της εργασίας που έπρεπε να υλοποιήσουμε, το πρώτο πράγμα που κάναμε, αφού χωριστήκαμε σε ομάδες, ήταν να θέσουμε τα ερευνητικά ερωτήματα, που ήταν τα εξής:

1. Τι είναι βία; 2. Έχει ιστορία η βία στα γήπεδα και ποιες οι μορφές της στα γήπεδα; 3. Ποιες είναι οι αιτίες της βίας στα γήπεδα; 4. Ποιες είναι οι συνέπειες της βίας στα γήπεδα; 5. Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης;

Μετά από συζήτηση και αφού αποφασίσαμε τι θα κάνει ο καθένας, στρωθήκαμε στη δουλειά. Χωρίσαμε τη γηπεδική βία σε 5 κεφάλαια:

1. Ορισμός της γηπεδικής βίας - Μορφές 2. Η ιστορία 3. Αιτίες που δημιουργούν τη βία στα γήπεδα 4. Συνέπειες γηπεδικής βίας 5. Τρόποι Αντιμετώπισης

Η κύρια πηγή των πληροφοριών μας ήταν το διαδίκτυο και τα σχετικά λεξικά. Σημαντικό ρόλο στην ολοκλήρωση της εργασίας μας έπαιξε η ύπαρξη του ημερολογίου, ενός τετραδίου όπου ο κάθε μαθητής έγραφε τι συνέβη σε κάθε διδακτική ώρα και ποιες υποχρεώσεις είχε αναλάβει. Έτσι είχαμε μία ολοκληρωμένη εικόνα για τις εργασίες που έπρεπε να υλοποιήσουμε.

5

Α. ΓΗΠΕΔΙΚΗ ΒΙΑ - ΜΟΡΦΕΣ 1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ (ΓΕΝΙΚΑ)1 Κατά καιρούς έχουν δοθεί πολλοί ορισμοί της βίας. Εμείς επιλέξαμε τους παρακάτω:

Βία ονομάζουμε την ακραία μορφή δύναμης. Βία ονομάζεται η χρήση φυσικών ή ψυχολογικών μέσων που αποσκοπούν να

κάμψουν την αντίσταση κάποιου προσώπου που δέχεται μια εντολή και αρνείται να υπακούσει.

2. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ-ΓΗΠΕΔΙΚΗΣ ΒΙΑΣ2 Η διαφορά μεταξύ γηπεδικής βίας και εν γένει βίας είναι ελάχιστη, αφού η γηπεδική βία είναι υποσύνολο της γενικής βίας. Η ιδιαιτερότητα είναι ότι η γηπεδική βία πραγματοποιείται κυρίως σε γηπεδικούς χώρους και οι θύτες ή τα θύματα είναι κυρίως αθλητές, προπονητές, φίλαθλοι, παράγοντες (δηλαδή μέλη του Δ.Σ ή πρόεδροι των ομάδων) ή διαιτητές. 3. ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΑ ΓΗΠΕΔΑ3 Α. ΥΛΙΚΉ, ΣΩΜΑΤΙΚΉ ΒΙΑ. Υλική/σωματική βία μπορούν να θεωρηθούν τα πάντα: Από ένα χαστούκι μέχρι μια βαριά σωματική βλάβη, συμπεριλαμβάνοντας καθετί που προξενεί πόνο, τραυματισμό, ακρωτηριασμό. Τη βιώνουν, ζωντανά, όσοι πηγαίνουν στο γήπεδο. Παράγεται σωματικά, αλλά και με διάφορα μέσα (π.χ. υλικά αντικείμενα, όπως ρόπαλα, σίδερα, κλπ) από οργανωμένους φανατικούς οπαδούς των ομάδων, και ενισχύεται ηθικά (παρά τις διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου) από τους παράγοντες των αθλητικών ομάδων.

Σκηνές σωματικής βίας ανάμεσα σε οπαδούς Β. ΛΕΚΤΙΚΉ ΒΙΑ Φωνές, βρισιές, εξευτελισμοί (με στόχο το ίδιο το θύμα ή και οικείους του). Σε αυτήν ανήκει και η φραστική βία που ασκούν μεταξύ τους (και προς τους παίκτες της αντίπαλης ομάδας αλλά και προς τους αστυνομικούς) οι αλληλοσυγκρουόμενοι οπαδοί των ομάδων. Είναι σύνηθες φαινόμενο στα γήπεδα.

1 Για τον ορισμό της βίας συμβουλευτήκαμε την Βικιπαίδεια και το βιβλίο Δ.Γ. Τσαούσης, Χρηστικό Λεξικό Κοινωνιολογίας , εκδ.Gutenberg, Αθήνα 1989. 2 Για τις διαφορές ανάμεσα στη γενική και τη γηπεδική βία συμβουλευτήκαμε τη Βικιπαίδεια. 3 Για τις μορφές της γηπεδικής βίας συμβουλευτήκαμε τις ιστοσελίδες: http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=386747, http://www.sapphogr.net/support/via/morfes.html

6

Οπαδοί ασκούν έντονη λεκτική βία εναντίον αστυνομικών

Γ. ΑΠΕΙΛΕΣ, ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΙ, ΕΚΒΙΑΣΜΟΙ Απειλές βίας ή πρόκλησης κάθε είδους κακού στον απειλούμενο (αθλητή, διαιτητή, φίλαθλο ή προπονητή), ή σε άλλους οικείους του (παιδιά, οικογένεια, κλπ).

Οπαδός απειλεί τον τερματοφύλακα του Άρη Μιχάλη Σιφάκη Δ. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΒΙΑ Υποτιμητικές συμπεριφορές, ταπείνωση, σοβαρή ψυχολογική βλάβη (ιδιαίτερα σε μακρόχρονη ή και έντονη έκθεση). Διαρκές κριτικάρισμα, υποτίμηση και κοροϊδίες (εαυτού, οικογένειας κ.ά.). Προσπάθειες εξευτελισμού, υπονόμευση της αυτο-εκτίμησης. Ασκείται κυρίως σε παίκτες ή προπονητές.

Σκηνές ψυχολογικής βίας οπαδών εναντίον των παικτών της αντίπαλης ομάδας Ε. ΒΙΑ ΕΠΊ ΤΩΝ ΘΕΣΜΏΝ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΊΑΣ. Φαινόμενο κατ’ εξοχήν ελληνικό. Πρόκειται για βία που ασκείται με δύο τρόπους· αφενός με τον εξαναγκασμό, από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις (Π.Α.Ε., Κ.Α.Ε. κλπ), παροχής από την Πολιτεία δωρεάν αστυνομικής προστασίας για την ομαλή

7

διεξαγωγή των εργασιών τους· αφετέρου με την εξώθηση φαύλων (χαιρόντων βουλευτικής ασυλίας) υπουργών σε χαριστική απόσβεση ή «ρύθμιση» των χρεών τους προς το Δημόσιο. ΣΤ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΒΙΑ. Σχετίζεται με τη διαφθορά. Συνήθως αφορά τους διαιτητές που πλησιάζονται από παράγοντες ομάδων, οι οποίοι τους εξαναγκάζουν να σφυρίξουν στον αγώνα υπέρ της ομάδας τους έναντι χρηματικής ή άλλης αμοιβής, ασχέτως αν οι διαιτητές θέλουν ή όχι την αμοιβή αυτή.

Παράγοντας πριν από το σφύριγμα του αγώνα

4. ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΗΠΕΔΙΚΗΣ ΒΙΑΣ Τον τελευταίο μήνα (15 Μαρτίου - 15 Απριλίου 2013) τον γύρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης έκαναν ορισμένα επεισόδια τα οποία πραγματοποιήθηκαν σε γηπεδικούς χώρους. Στις 30 Μαρτίου στο Βόλο, στο Final 4 του Κυπέλλου Γυναικείου μπάσκετ, ξεκίνησαν άγριες συμπλοκές μεταξύ των οπαδών και των τεσσάρων ομάδων, δηλαδή του Παναθηναϊκού, του ΠΑΟΚ, του Αθηναϊκού και του Πρωτέα. Η αστυνομία παρενέβη και έκανε προσαγωγές σε διάφορα σημεία της πόλης, οι οποίες έφτασαν τις 53. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το ραντεβού ήταν γνωστό στα στέκια των οπαδών, αλλά η αστυνομία δε γνώριζε τίποτα. Οι φανατικοί οπαδοί δε δίστασαν ακόμα και σε γυναικείο πρωτάθλημα να προβούν σε υλική και σωματική βία διαταράσσοντας το πνεύμα του αθλητισμού για μία ακόμα φορά. Στις 14 Απριλίου στο μεγάλο αγώνα μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού για το πρωτάθλημα της Super League έγιναν μεγάλα επεισόδια. Με την άφιξη της ομάδας του Παναθηναϊκού στο γήπεδο Καραϊσκάκη, οι ερυθρόλευκοι οπαδοί επιτέθηκαν στο πούλμαν στο οποίο μετέβαινε η ομάδα πετώντας πέτρες και διάφορα άλλα αντικείμενα. Οι αστυνομικές δυνάμεις απάντησαν με χρήση δακρυγόνων κάνοντας την ατμόσφαιρα έξω από το γήπεδο λίγη ώρα πριν από την έναρξη του αγώνα αποπνικτική. Εκτός όμως από τις υλικές καταστροφές εκείνης της ημέρας και τις συγκρούσεις μεταξύ οπαδών και της αστυνομίας ένας δημοσιογράφος χτυπήθηκε σοβαρά στα πλευρά και του κλάπηκε η κάμερα.

Μορφές της Βίας

Υλική-Σωματική Λεκτική Απειλές-Εκφοβισμοί-Εκβιασμοί

Ψυχολογική Βία επί των θεσμών της πολιτείας

Οικονομική

8

Την ίδια ημέρα σε ένα άλλο γήπεδο, στον αγώνα μεταξύ της ΑΕΚ και του Πανθρακικού, έγιναν ορισμένα επεισόδια τα οποία επηρέασαν κατά πολύ την ΑΕΚ. Συγκεκριμένα, όταν το σκορ έγινε 0-1 με τον Πανθρακικό να προηγείται, οπαδοί της ΑΕΚ όρμησαν στο γήπεδο αναγκάζοντας το διαιτητή να διακόψει τον αγώνα. Η ομάδα τιμωρήθηκε με μηδενισμό και ο Πανθρακικός νίκησε τον αγώνα. Στον αγώνα Χάντμπολ Α κατηγορίας μεταξύ Ιωνικού Νέας Φιλαδέλφειας και ΔΙΚΕΑ παίκτες, φίλαθλοι και παράγοντες της μίας ομάδας ενεπλάκησαν σε καβγά. Μετά τη λήξη του αγώνα ο αθλητής του ΔΙΚΕΑ προκάλεσε τον αντίπαλο του, με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν έναν καβγά, στο τέλος του οποίου ενεπλάκησαν και άλλοι φίλαθλοι. Αστυνομική δύναμη στο γήπεδο δεν υπήρχε και έτσι οι συμπλοκές συνεχίστηκαν για αρκετή ώρα. Ο τεχνικός του Ιωνικού προσπάθησε να ηρεμήσει τα πνεύματα μεταξύ των εμπλεκόμενων αλλά ο ίδιος χτυπήθηκε και δέχτηκε πολλές …δαγκωματιές! Ορισμένα επεισόδια όμως μερικές φορές ξεπερνούν τα όρια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ένας παλαιότερος αγώνας στο γήπεδο του Πανελληνίου. Κατά τη διάρκεια του αγώνα εισέβαλαν γύρω στα 20 άτομα μέσα στο γήπεδο και κατευθύνθηκαν προς τους φιλοξενούμενους φιλάθλους της αντίπαλης ομάδας. Επιτέθηκαν στους λιγοστούς φιλάθλους τραυματίζοντας σοβαρά δύο από αυτούς. Μεταφέρθηκαν και οι δύο στο νοσοκομείο έχοντας ο ένας τραυματιστεί σοβαρά στο χέρι από μαχαίρι και ο άλλος έχοντας χτυπηθεί σοβαρά με γροθιές. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως η βία στα γήπεδα στην οποία αναφερόμαστε και στις μορφές που μπορεί να πάρει δεν είναι μόνο περιγραφές και ορισμοί. Ορισμένοι «φίλαθλοι» εκμεταλλεύονται τις καταστάσεις, τον χώρο στον οποίο βρίσκονται και τον κόσμο προς όφελος τους, προκαλώντας πολλές φασαρίες οι οποίες μπορούν να έχουν και τραγικό τέλος. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η βία στο γήπεδο έχει πολλές μορφές, όλες όμως εξίσου επικίνδυνες.

9

Β. ΙΣΤΟΡΙΑ

1. Η αρχή και η εξέλιξη του φαινομένου της γηπεδικής βίας4 Το φαινόμενο της βίας στα γήπεδα σε οργανωμένο επίπεδο δεν είναι καθόλου πρόσφατο, μιας και η γηπεδική βία λέγεται ότι ξεκίνησε στην Αγγλία, (γι’ αυτό κι ο όρος «χουλιγκανισμός») στα τέλη το 19ου αιώνα, όταν άνθρωποι που χαρακτηρίζονταν σκληροί προκαλούσαν αναταραχές. Χρονολογικά η βία στα γήπεδα τοποθετείται λίγο μετά την οργάνωση της σύγχρονης μορφής του ποδοσφαίρου στην Αγγλία (περί το 1863) κι έπειτα στην Ευρώπη. Τη δεκαετία του 1960 ο χουλιγκανισμός υπήρξε πολύ σοβαρό πρόβλημα. Μία σειρά πολλαπλών γεγονότων γηπεδικής βίας (π.χ. τραγωδίες Χέιζελ και Χίλσμπορο) οδήγησε την Αγγλική κυβέρνηση να φτιάξει έναν νόμο, ο οποίος απαγόρευε την είσοδο αυτών των ατόμων στους αγωνιστικούς χώρους. Επίσης, η αστυνομία θα συλλάμβανε όποιον φίλαθλο έμοιαζε με skinhead5 ή φορούσε φθηνά ρούχα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι «χούλιγκανς» να αλλάξουν το στυλ ντυσίματός τους και να αρχίζουν να φορούν ακριβά και επώνυμα ρούχα. Από πλευράς εθνικοτήτων, οι Άγγλοι και οι Γερμανοί οπαδοί είχαν μια μακροχρόνια αντιπαλότητα που κορυφώθηκε στα τέλη του 1980, με αποτέλεσμα να έχουν τη χειρότερη φήμη μέχρι τα τέλη του 1990. Μετά από διάφορες πολιτικές μεταρρυθμίσεις πάνω στο θέμα, τη σκυτάλη πήραν άλλοι λαοί, μεταξύ των οποίων οι Έλληνες και οι Λατινοαμερικάνοι.

Στιγμιότυπα από επεισόδια που έλαβαν χώρα σε ποδοσφαιρικό αγώνα του ελληνικού πρωταθλήματος. Μπορούμε εύκολα να συμπεράνουμε πως το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα οι οπαδοί υποκινούν εξάρσεις βίας και επιτυγχάνουν την επικράτηση της ομάδας τους

4 Πηγές: Contra.gr ( http://www.contra.gr/incoming/article987143.ece ) 5 Ομάδα νέων ηλικιακά ανθρώπων της εργατικής τάξης, η οποία δημιουργήθηκε στο Λονδίνο τη δεκαετία του ’60 κι αργότερα εξαπλώθηκε και σε άλλες χώρες. Ονομάστηκαν έτσι λόγω των ξυρισμένων κεφαλιών τους, ενώ με το πέρασμα των χρόνων ο όρος αυτός απέκτησε πολιτικές προεκτάσεις.

10

μέσω αυτών είναι ‘φυσιολογικό’, πόσο μάλλον όταν η πολιτεία μένει αμέτοχη μη λαμβάνοντας μέτρα για να αποφθεχθούν τέτοια σκηνικά. 2. Σημαντικοί σταθμοί 2.1. Η βία στην Ευρώπη: Λίβερπουλ-Γιουβέντους, Μάιος 1985 Το Μάιο του 1985 πανίσχυρη Λίβερπουλ και η Γιουβέντους φτάνουν στον τελικό της κορυφαίας διασυλλογικής διοργάνωσης. Ο φόβος για επεισόδια είναι μεγάλος, αλλά σε καμία περίπτωση ικανός να αλλάξει την απόφαση της ΟΥΕΦΑ να διεξαχθεί ο τελικός στο απαρχαιωμένο στάδιο "Χέιζελ", το οποίο είχε χτιστεί στις Βρυξέλλες το 1930. Το στάδιο ήταν κατάμεστο από 60.000 θεατές. Περίπου 25.000 φίλαθλοι προέρχονταν από κάθε ομάδα, ενώ οι υπόλοιπες θέσεις ανήκαν στην "ουδέτερη" ζώνη. Σε αυτήν την περιοχή, όμως, υπήρχαν αρκετοί φίλοι της Γιουβέντους, λόγω της μεγάλης παρουσίας Ιταλών μεταναστών στο Βέλγιο. Σημειώνεται ότι σε αυτόν το χώρο υπήρχαν και φίλοι των "ρεντς", οπαδών της Λίβερπουλ, αλλά πολύ λίγοι. Περίπου μία ώρα πριν από τη σέντρα, οπαδοί της Λίβερπουλ πέρασαν το διαχωριστικό και επιτέθηκαν στους οπαδούς της Γιουβέντους στην "ουδέτερη" ζώνη. Ορισμένοι Ιταλοί αντεπιτέθηκαν. Για αρκετά λεπτά, καθίσματα και άλλα αντικείμενα είχαν δημιουργήσει μία… νοητή γέφυρα στα δύο "στρατόπεδα". Λίγο πριν από τη σέντρα, δεκάδες οπαδοί της Λίβερπουλ προσέγγισαν ακόμα περισσότερο τους αντίπαλους οπαδούς, με αποτέλεσμα ολόκληρη η μάζα των φιλάθλων της Γιουβέντους να προσπαθεί να ξεφύγει από την επίθεση των Άγγλων. Τα σπασμένα καθίσματα και τα σκαλιά δεν βοηθούσαν την κατάσταση και ορισμένοι θεατές σκόνταψαν. Αρκετοί στοιβάχτηκαν σε έναν τοίχο στο τέλος της εξέδρας, η οποία δεν άντεξε το βάρος και κατέρρευσε. Δεκάδες άνθρωποι παγιδεύτηκαν κάτω από τα συντρίμμια, τη στιγμή που εκατοντάδες περνούσαν από πάνω τους για να σωθούν. Τριάντα εννέα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, εκ των οποίων 32 Ιταλοί, τέσσερις Βέλγοι, δύο Γάλλοι και ένας Ιρλανδός. Περισσότεροι από 350 τραυματίστηκαν. Την ώρα που δεκάδες ανθρώπινα σώματα βρίσκονταν στο έδαφος, ορισμένοι Ιταλοί επεδίωξαν εκδίκηση και έτρεξαν προς το μέρος των φιλάθλων της Λίβερπουλ. Η Αστυνομία προσπάθησε να σταματήσει αυτήν την επίθεση και οι τηλεοπτικές εικόνες έδειξαν τις μάχες που ακολούθησαν. Μεταξύ αυτών, ένας Ιταλός να απειλεί με επαναληπτική καραμπίνα έναν αστυνομικό! Η Λίβερπουλ, υπόλογη στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο, έπρεπε να υποστεί σοβαρές κυρώσεις. Στις 31 Μαΐου, η πρωθυπουργός της Βρετανίας, Μάργκαρετ Θάτσερ, πιέζει την αγγλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία να αποσύρει τους αγγλικούς συλλόγους από τις διεθνείς διοργανώσεις. Δύο μέρες αργότερα, η ΟΥΕΦΑ τους αποβάλλει από τις διοργανώσεις της για "αδιευκρίνιστο χρονικό διάστημα". Στις 6 Ιουνίου η ΦΙΦΑ επεκτείνει την ποινή σε κάθε ματς παγκοσμίως, αλλά τελικώς μία εβδομάδα αργότερα επιτρέπεται στους Άγγλους να δίνουν διεθνή φιλικά. Η ποινή δεν αφορούσε την εθνική Αγγλίας.

11

Σε ανάμνηση των τραγικών γεγονότων στο Χέιζελ 2.2. Η βία στην Ελλάδα: Λάρισα-ΠΑΟΚ 26/10/1986 Ο καθηγητής Χαράλαμπος Μπλιώνας από το Λουτρό Ελασσόνας ήταν ο πρώτος νεκρός από φωτοβολίδα στα ελληνικά γήπεδα. Στις 26 Οκτωβρίου 1986 ο Μπλιώνας άφησε την τελευταία του πνοή στην εξέδρα του γηπέδου Αλκαζάρ πριν από τον αγώνα ΑΕΛ-ΠΑΟΚ. Την πιο ήσυχη γωνιά του γηπέδου δίπλα στη θύρα 1 είχε διαλέξει ο άτυχος φίλαθλος για να παρακολουθήσει τον αγώνα. Καθόταν μόνος, απομονωμένος από τους άλλους φιλάθλους της Λάρισας. Σαράντα πέντε λεπτά πριν από την έναρξη του αγώνα από την πλευρά των οπαδών του ΠΑΟΚ ρίχτηκαν τρεις φωτοβολίδες. Οι δύο έπεσαν στο έδαφος. Η τρίτη ήταν μοιραία. Χτύπησε στο κιγκλίδωμα, εξοστρακίστηκε και καρφώθηκε στο λαιμό του Χαράλαμπου Μπλιώνα. Ο Μπλιώνας είχε ήδη πεθάνει όταν έφθασε στο νοσοκομείο.

«Ημέρα μνήμης η σημερινή για την ΑΕΛ, αφού συμπληρώνονται 26 χρόνια από το θάνατο του φιλάθλου της ομάδας μας, Χαράλαμπου Μπλιώνα, ο οποίος έχασε τη ζωή του στις εξέδρες του Σταδίου

Αλκαζάρ χτυπημένος από φωτοβολίδα. Ένα γεγονός που σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορία της ΑΕΛ και έγινε η αιτία για να παραμείνει ζωντανό ένα διαχρονικό μήνυμα. Ένα μήνυμα που ζητάει από όλους μας να σταθούμε συνειδητά, με πράξεις, απέναντι στη βία και, ταυτόχρονα, να υπερασπίσουμε με όλες μας τις δυνάμεις την ΑΕΛ, το ποδόσφαιρο και όλα όσα αγαπάμε σε αυτό». (ανακοίνωση της ΠΑΕ ΑΕΛ)

2.3. Βία στη γειτονιά μας: Αστέρας Ζωγράφου - Θύελλα Αγίου Δημητρίου (10/3/2013)6 Με το τελευταίο σφύριγμα του αγώνα οι παίκτες των δύο ομάδων συνεπλάκησαν, τα επεισόδια γενικεύτηκαν και στην εξέδρα, οχτώ άτομα εισέβαλαν στον αγωνιστικό

6 http://www.inews.gr/14/epeisodiako-diplo-i-thyella.htm

12

χώρο (ο ένας κρατώντας αιχμηρό αντικείμενο) και επιτέθηκαν σε παίκτες και παράγοντες της Θύελλας. Το όλο σκηνικό κράτησε περισσότερο από δέκα λεπτά μέχρι που έκανε την εμφάνισή της η αστυνομία, για να πάρει τότε τέλος. Αξίζει να σημειωθεί πως ένας φίλαθλος των φιλοξενούμενων (που ξυλοκοπήθηκε) μεταφέρθηκε στο ΚΑΤ για τις πρώτες βοήθειες. Για την ιστορία: η Θύελλα Αγίου Δημητρίου επιβλήθηκε του Αστέρα Ζωγράφου με 2-0 στέλνοντάς τον πιο κοντά στη Β' κατηγορία της Αθήνας της νέας περιόδου.

2.3. Βία στο σχολείο μας: 5ο ΓΕΛ Ζωγράφου - 6ο ΓΕΛ Ζωγράφου (Μάρτιος 2013) Στον σχολικό αγώνα ανάμεσα στο 5ο και στο 6ο Λύκειο Ζωγράφου συνέβησαν επεισόδια, στα οποία όμως δεν ενεπλάκησαν οι μαθητές-παίχτες. Αρχικά ένας μαθητής του 6ου Λυκείου Ζωγράφου ύστερα από λανθασμένη, κατά την γνώμη του, υπόδειξη του επόπτη έτρεξε προς αυτόν με σκοπό να διαμαρτυρηθεί. Τότε έγινε λεκτική συμπλοκή μεταξύ του επόπτη και του μαθητή, με αποτέλεσμα να εισβάλουν στον αγωνιστικό χώρο γονείς και να γίνει μεγάλη φασαρία. Ένας εκ των γονέων λίγο έλειψε να πιαστεί στα χέρια με τον επόπτη, αλλά ύστερα από την επέμβαση των ψυχραιμότερων τα πνεύματα ηρέμησαν κι ο διαιτητής σφύριξε την λήξη του αγώνα.

Οι σχολικοί αγώνες πρωτίστως στοχεύουν στη χαρά της συμμετοχής των αθλητών και των φιλάθλων και στη βιωματική προώθηση της Δια Βίου Άθλησης, του φίλαθλου πνεύματος και του σεβασμού του αντιπάλου. (Αρ.Πρωτ.132722/Γ4/25-10-2012/ΥΠΑΙΘΠΑ)

13

Γ. ΑΙΤΙΕΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΤΗ ΒΙΑ ΣΤΑ ΓΗΠΕΔΑ Καθημερινά βλέπουμε διάφορα κρούσματα βίας σε πολλά γήπεδα της Ελλάδας. Τα αίτια είναι διάφορα και οι απόψεις πάρα πολλές. Μέσα από τρεις συνεντεύξεις7 που μελετήσαμε, χωρίσαμε τα αίτια σε τέσσερις κατηγορίες. 1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΆ ΑΊΤΙΑ. Ο προπονητής του Πιερικού (Κώστας Σορώτος) αναφέρεται στο θέμα αυτό και επισημαίνει ως βασικό αίτιο την έλλειψη αθλητικής παιδείας και κουλτούρας. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του προπονητή, «άλλη αίτια είναι η παντελής έλλειψη αθλητικής παιδείας και κουλτούρας» και επείγει, κατά την γνώμη του, η καθιέρωση μαθήματος αθλητικής παιδείας στα σχολεία, έτσι ώστε η επόμενη γενιά φιλάθλων και οπαδών να είναι πολύ καλύτερη και πιο πολιτισμένη από την ήδη υπάρχουσα. Ένα δεύτερο αίτιο της βίας στα γήπεδα είναι η ατιμωρησία των φυσικών και ηθικών αυτουργών. Αυτό φαίνεται μέσα από τα λόγια του προπονητή: «επόμενη αιτία είναι η παντελής ατιμωρησία των φυσικών αλλά και ηθικών αυτουργών παράνομων ενεργειών. Δεν μπορεί τα γήπεδα να είναι εστίες ποινικών αδικημάτων που μένουν

7 ΚΩΣΤΑΣ ΣΟΡΩΤΟΣ: Προπονητής του Πιερικού Αρχέλαου στο μπάσκετ – Ημερ. Συνέντευξης: 14/2/2011. ΠΗΓΗ: http://olymposgr.wordpress.com (BIA-H ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ)

Κώστας Σορώτος ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΣΣΑΛΗΣ: Παλαίμαχος ποδοσφαιριστής. Αγωνίστηκε αρχικά με τον Ολυμπιακό και στη συνέχεια με τον Άρη, οπότε και σταμάτησε το 2007- Ημερ. Συνέντευξης: 21/1/2013. ΠΗΓΗ: http://aridaianews.blogspot.gr/2013/01/aridaia_news21.html

Πέτρος Πασσαλής ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΛΟΪΖΟΥ: Κοινωνιολόγος, έχει ασχοληθεί με τη βία στα γήπεδα σε βάθος - Ημερ. Συνέντευξης: 2/3/2003. ΠΗΓΗ: http://athlitikipoed.tripod.com/arthra_apopsis1.htm (Γνωρίζουμε τη βία ;)

14

προκλητικά ατιμώρητα και που η αστυνομία δεν κάνει το καθήκον της, δεν κάνει αυτό για το όποιο στο κάτω κάτω υπάρχει και είναι ο ρόλος της και που όταν το κάνει λοιδορείται και εξυβρίζεται όχι μόνο από όλο το γήπεδο, αλλά και από τις διοικήσεις των εμπλεκόμενων σωματείων, που για αυτές ποτέ δεν φταίνε οι χουλιγκάνοι τους, αλλά πάντα όλοι οι άλλοι, εκτός από αυτούς». Μεγάλο ρόλο στη βία των γηπέδων παίζουν οι παράγοντες των ομάδων, οι διαιτητές και οι δημοσιογράφοι, όπου ο καθένας από τη μεριά του μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του, «παράγοντες που θεωρούν ύψιστο καθήκον να δημιουργήσουν συνθήκες ζούγκλας στο εντός έδρας παιχνίδι για να το κερδίσουν, αφού έχουμε έναν αθλητισμό που το αποτέλεσμα είναι το αποκλειστικό ζητούμενο, και μετά θα πηγαίνουν στο καφενείο να περηφανεύονται και να ψηλώνουν 2-3 πόντους. Διαιτητές που μπαίνουν σε ένα γήπεδο, όχι για να απονείμουν δικαιοσύνη, αλλά για να εκπληρώσουν υποχρεώσεις και για να καθορίσουν τις δίκες τους καριέρες, των ημετέρων και των άλλων, των παρακατιανών. Δημοσιογράφοι που με πρωτοσέλιδα ντροπής και αλητείας εξάπτουν τα πιο άγρια ένστικτα των οπαδών και τους στέλνουν σε μάχες ντοπαρισμένους και τυφλωμένους με άγριο φανατισμό. Μετά όταν γίνει το κακό, το παίζουν εισαγγελείς και κριτές των πάντων ξεχνώντας τις δίκες τους βαριές ευθύνες». Τέλος, αναφέρει ως αίτιο της βίας στα γήπεδα το γεγονός ότι ο Έλληνας οπαδός είναι ευχαριστημένος μόνο όταν κερδίσει η ομάδα του. Συγκεκριμένα, δηλώνει ότι «ο Έλληνας οπαδός αγαπάει παθολογικά μόνο τη νίκη και, όταν δεν έρχεται αυτή, θεωρεί ως καθήκον και υποχρέωσή του να κάνει την οποιαδήποτε ασχήμια, με σκοπό να δείξει πως αυτός αγαπάει την ομάδα και όχι οι προδότες παίκτες και προπονητές». Στη συνέντευξή του ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Πέτρος Πασσαλής θεωρεί ως αίτιο της γηπεδικής βίας την έλλειψη προσπαθειών εξάλειψης αυτού του φαινομένου. Συγκεκριμένα δηλώνει: «Το ποιος φταίει έχει τη μικρότερη σημασία, το σημαντικότερο όλων είναι να μην υπάρχουν τέτοια περιστατικά και να γίνουν προσπάθειες ώστε αυτά τα περιστατικά να εξαλειφούν τελείως, αν είναι δυνατόν». Η κοινωνιολόγος Χριστίνα Λοΐζου αποδίδει την εξάπλωση του φαινομένου της βίας στα γήπεδα στο ρόλο των ΜΜΕ και στη μεγάλη συμβολή του Ίντερνετ, όπου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση και προβολή σε βίαια περιστατικά με προκλητικές δηλώσεις, έχοντας ως αποτέλεσμα να εξάπτει το φανατισμό των οπαδών. Ειδικότερα αναφέρει: «Είναι πρώτα η τεχνολογική ανάπτυξη. Παρακολουθώντας κάποιος τηλεόραση -η δυνατότητα στις μέρες μας να παρακολουθούμε τι γίνεται παγκόσμια ανήκει σε όλους- βλέπει τις σκηνές βίας που διαδραματίζονται από τους οργανωμένους οπαδούς ομάδων σε άλλες χώρες και προσπαθεί να τους μιμηθεί. Αυτό το πράγμα δεν γινόταν τόσο συχνά τα προηγούμενα χρόνια, αφού δεν υπήρχε τέτοια δυνατότητα επαφής με τα παγκοσμίως διαδραματιζόμενα. Ένα άλλο πολύ σημαντικό μέσο για την ανάπτυξη του φαινομένου είναι το «Ίντερνετ». Είναι απίστευτο αυτό που διαπιστώνει κανείς όταν μπει στο διαδίκτυο και παρακολουθήσει την ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των οπαδών των ομάδων. Το τι βρισίδι πέφτει και το τι φωτογραφίες μπορεί να αντικρύσει το ανθρώπινο μάτι δεν λέγεται. Το δε χειρότερο είναι ότι , αυτό το μέσο είναι αδύνατο να ελεγχθεί». 2. ΑΤΟΜΙΚΆ ΑΊΤΙΑ Ο προπονητής Κώστας Σορώτος θεωρεί πως ένα αίτιο είναι «η παντελής έλλειψη αυτοκριτικής από όλους όσοι εμπλέκονται στον αθλητισμό. Πάντα οι άλλοι φταίνε, ποτέ εμείς. Πάντα, όταν οι δικοί μας κάνουν τις αλητείες, τις βαφτίζουμε μαγκιές και καμαρώνουμε, όταν τις κάνουν οι άλλοι, είναι τραμπουκισμοί και κόλαση».

15

Ο Πέτρος Πασσαλής αναφέρει ως αίτιο την κακή ψυχολογική κατάσταση των διαιτητών. Σύμφωνα με τα λόγια του: «Και οι διαιτητές μπορεί κάποια στιγμή να μην είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση». 3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΑΊΤΙΑ Ο Πέτρος Πασσαλής θεωρεί ως αίτιο της βίας στα γήπεδα τη δύσκολη οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας και αναφέρει: «Είναι δύσκολη η κατάσταση που ζούμε σαν χώρα. Αυτό δημιουργεί θέματα τόσο στους φιλάθλους που πηγαίνουν να παρακολουθήσουν έναν αγώνα και είναι τρελαμένοι από ό,τι έχει συμβεί στη ζωή τους, όσο και στους αθλητές που βρίσκονται μέσα στον αγωνιστικό χώρο». Επίσης, η κ. Λοΐζου υποστηρίζει ότι πολλές φορές τη βία στα γήπεδα την προκαλούν οι παράγοντες των ομάδων, ώστε να ανέβουν οικονομικά. Συγκεκριμένα, αναφέρει: «Ο πρόεδρος, για παράδειγμα, μιας ομάδας που έχει επενδύσει λεφτά στην ομάδα του, όταν κληθεί να πει την άποψή του για ένα γεγονός, σίγουρα αυτό που θα πει δεν θα είναι αντικειμενικό, αφού κοιτάει το συμφέρον της ομάδας του». 4. ΠΟΛΙΤΙΚΆ ΑΊΤΙΑ Πολλοί πολιτικοί παράγοντες συμβάλλουν στην εξάπλωση των περιστατικών της βίας στα γήπεδα. Για παράδειγμα, στη συνέντευξή του ο Κώστας Σορώτος αναφέρει: «σε κάθε κράτος συμφέρει να έχει έναν αποβλακωμένο και φανατισμένο με δευτερεύοντα πράγματα λαό, παρά να ασχολείται με αυτά που η κάθε εξουσία θέλει να περάσει όσο πιο ανώδυνα γίνεται».

Συμπλοκή οπαδών και αστυνομικών στις εξέδρες και τον αγωνιστικό χώρο του Ο.Α.Κ.Α

16

Δ. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΗΠΕΔΙΚΗΣ ΒΙΑΣ Ύστερα από έρευνα σε διάφορα βίντεο στο διαδίκτυο8 καταλήξαμε σε κάποια συμπεράσματα για τις συνέπειες της γηπεδικής βίας. Διαλέξαμε 2 βίντεο που θεωρήσαμε ότι περιγράφουν πλήρως τι μπορεί να προκαλέσει η βία στα γήπεδα. Στο πρώτο βίντεο9 περιγράφεται ένα περιστατικό που διαδραματίστηκε στις 29.8.2011 στα Πετράλωνα ανάμεσα σε οπαδούς του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού. Σύμφωνα με το βίντεο, προκλήθηκαν αρκετές ζημιές και τραυματισμοί. Απ’ τα επεισόδια τρεις νεαροί τραυματίστηκαν και διακομίστηκαν στο νοσοκομείο. Επίσης τα γειτονικά μαγαζιά και τα σταθμευμένα αυτοκίνητα υπέστησαν ζημιές. Το πρώτο βίντεο κλείνει με την αστυνομία να προσάγει τρία άτομα στην κρατική ασφάλεια.

Ζημιές στα σταθμευμένα αμάξια Στο δεύτερο βίντεο10 περιγράφεται επεισόδιο που έλαβε χώρα στο σιδηροδρομικό σταθμό του Φαλήρου. Η επίθεση ξεκίνησε ύστερα από ενέδρα που είχαν στήσει οπαδοί του Ολυμπιακού σε φιλάθλους της ΑΕΚ. Αυτή η επίθεση είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή δεκάδων αυτοκινήτων και το κάψιμο και την καταστροφή βαγονιών από τη ροπή μολότοφ και γενικά ένα πλήθος από λεηλασίες. Το λυπηρό όμως είναι πως δεν διαδραματίστηκαν μόνο υλικές καταστροφές αλλά και δεκάδες ανυποψίαστοι άνθρωποι τραυματίστηκαν και μάλιστα μια 24χρονη υπέστη εγκαύματα στα πόδια. Το σύνολο των καταστροφών ανέρχεται στις 100.000 δραχμές, σημαντικό ποσό εκείνης της εποχής.

Σκηνές από το δεύτερο βίντεο

8 Συγκεκριμένα τα βίντεο έχουν παρθεί από την ιστοσελίδα www.youtube.com 9 Όνομα βίντεο: «Gate7 Hools PETRALONA 29.8.2011 OPADOI TOU OLYMPIAKOY ESFAKSAN ALYPHTA panathinaikous» https://www.youtube.com/watch?v=vlnveOQb-b0 10 Όνομα βίντεο: «gate7 Hools Neo FalhroenedraThanatoustadysmoiraxanoumia», https://www.youtube.com/watch?v=hqjbnyRJ55U

17

Συνεπώς, η βία στα γήπεδα μπορεί να προκαλέσει:

1. υλικές ζημιές (π.χ. καταστροφή βιτρινών, χαράκωμα σταθμευμένων αυτοκινήτων)

2. τραυματισμούς όχι μόνο των εμπλεκομένων αλλά και ανυποψίαστων θυμάτων (π.χ. κατάγματα, εγκαύματα ή και απώλεια ζωής)

3. προσαγωγές των δραστών 4. ψυχολογικές συνέπειες (σοκ από μικρά παιδιά που βρίσκονται τυχαία εκεί που

ξεσπούν οι συμπλοκές των οπαδών) Γι’ αυτό λοιπόν η βία στα γήπεδα πρέπει να αντιμετωπίζεται, ώστε να μην έχουμε τέτοιες συνέπειες.

18

Ε. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Σκεφτόμαστε ότι οι τρόποι αντιμετώπισης έχουν να κάνουν περισσότερο με την πρόληψη παρά με την καταστολή. Έτσι προτείνουμε:

1. Να υπάρξει μια συντονισμένη προσπάθεια για μια «αθλητική παιδεία», δηλαδή να αναπτυχθεί συνείδηση στο πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε στα γήπεδα.

2. Επίσης, η Πολιτεία πρέπει να λάβει όλα τα μέτρα που θα αποτρέψουν τη βία στα γήπεδα.

19

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ …………………………………………………………...…………….. 4 Α. ΓΗΠΕΔΙΚΗ ΒΙΑ - ΜΟΡΦΕΣ ……………………………………………….. 5-8 1. Ορισμός της Βίας (Γενικά) ……………………….……………………….. 5 2. Διαφορές Γενικής - Γηπεδικής Βίας ………………………………………. 5 3. Μορφές της Βίας στα Γήπεδα …………………………..………………… 5 Α. Υλική, Σωματική Βία ………………………………..…………… 5 Β. Λεκτική Βία ………………………………………….…………… 5 Γ. Απειλές, Εκφοβισμοί, Εκβιασμοί …………………….…………… 6 Δ. Ψυχολογική Βία ………………………………………………..…. 6 Ε. Βία επί των Θεσμών της Πολιτείας ………………...…………….. 6 ΣΤ. Οικονομική Βία ……………………………………..…………… 7 4. Πρόσφατα Παραδείγματα Γηπεδικής βίας ………………………………... 7 5. Συμπεράσματα …………………………………………………………….. 8 Β. ΙΣΤΟΡΙΑ …………………………………………………………………….. 9-12 1. Η Αρχή και η Εξέλιξη του Φαινομένου της Γηπεδικής Βίας ……………... 9 2. Σημαντικοί Σταθμοί …………………………………...…………………. 10 2.1. Η Βία στην Ευρώπη: Λίβερπουλ-Γιουβέντους 1985 …………... 10 2.2. Η Βία στην Ελλάδα: Λάρισα-ΠΑΟΚ 1986 ………………...….. 11

2.3. Η Βία στη Γειτονιά μας: Αστέρας Ζωγράφου-Θύελλα Αγίου Δημητρίου 2013 …………………………… ………… 11 2.4. Η Βία στο Σχολείο μας: 5ο ΓΕΛ Ζωγράφου-6ο ΓΕΛ Ζωγράφου………………………………..………………………….. 12

Γ. ΑΙΤΙΕΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΤΗ ΒΙΑ ΣΤΑ ΓΗΠΕΔΑ ……………. 13-15 1. Κοινωνικά Αίτια …………………...…………………………………….. 13 2. Ατομικά Αίτια ………………………...………………………………….. 14 3. Οικονομικά Αίτια ………………………………..………………………..15 4. Πολιτικά αίτια …………………………………………………………… 15 Δ. ΣΥΜΕΠΕΙΕΣ ΓΗΠΕΔΙΚΗΣ ΒΙΑΣ …………………………….………. 16-17 Ε. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ………………………………………………. 18 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ …………………………………………………………….…… 19