5ο ΓΕΛ Ιλίου -Περιβαλλοντική ομάδα 2013-2014

Η βιομηχανία στην Ελλάδα – χτες και σήμερα

Τι ορίζουμε άραγε ως βιομηχανία;

Βιομηχανία ορίζεται το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων οι οποίες παράγουν υλικά αγαθά μέσα

από επεξεργασία και αξιοποίηση πρώτων υλών και υπηρεσιών.

Χάρη στην βιομηχανική επανάσταση υπήρξαν αλλαγές στον τρόπο παραγωγής και στα κοινωνικά, οικονομικά,

πολιτικά και πολιτιστικά θεμέλια των κρατών.

Έτσι, οι κοινωνίες αυτών των κρατών βίωσαν το φαινόμενο ‘του πολιτισμού της μηχανής’.

Βιομηχανική Επανάσταση

Ξεκινά στη Μεγάλη Βρετανία 18ο αιώνα και σταδιακά επεκτείνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη

Διαρκεί περίπου έναν αιώνα 1760-1860

Οι ιδέες του Διαφωτισμού αποτελούν το προπύργιο της Βιομηχανικής Επανάστασης όπου αποκτούν υλικό περιεχόμενο.

Χαρακτηριστικά της επανάστασης H εκτεταμένη χρήση νέων τεχνικών μέσων που περιόριζαν

τη χειρωνακτική εργασία, αυξάνοντας την παραγωγή και μειώνοντας το κόστος των προϊόντων.

H αξιοποίηση νέων μορφών ενέργειας.

H εφαρμογή καινοτομιών στη μεταλλουργία.

H ανάδειξη του εργοστασίου ως του βασικού τόπου παραγωγής, όπου συγκεντρώνεται η πλειοψηφία των εργατών.

Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης.

Οι εργάτες Ατυχήματα και ασθένειες.

Πολλές ώρες εργασίας, αλλά χαμηλοί μισθοί.

Οργάνωση απεργιών και ίδρυση συνδικάτων με στόχο την εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών εργασίας.

Οι βιομήχανοι Παίρνουν δάνεια και

ενώνουν τα κεφάλαια τους προκειμένου να χτίσουν εργοστάσια.

Δημιουργούν οικονομικές

αυτοκρατορίες Η αστική τάξη των

επιχειρηματιών θριαμβεύει.

Οι πρόδρομοι της βιομηχανίας, η οικοτεχνία και αργότερα η βιοτεχνία έχουν τις ρίζες τους στο μακρινό

πολιτιστικό παρελθόν.

Οι πρώτες βιομηχανίες είναι

συνήθως επεξεργασία και

εξευγενισμός των αγροτικών προϊόντων.

Πως εξελίσσεται η βιομηχανία στην Ελλάδα από την επανάσταση του 1821 και μετά

Το σύνολο του αγροτικού πληθυσμού διατηρούσε τις θεμελιώδης

κοινωνικές δομές που είχε πριν την επανάσταση. Η ελληνική

οικονομία βασιζόταν κυρίως στην αγροτική παραγωγή. Το ελληνικό

κράτος εθνικοποίησε τις οθωμανικές γαίες, αλλά αφού έδωσε λίγες

από αυτές σε πρώην αγωνιστές, κράτησε γι’ αυτό σχεδόν το σύνολο

στη δική του ιδιοκτησία και επέτρεψε τη μεταβίβαση των γαιών

μεταξύ των ιδιωτών, επιβάλλοντας φόρους.

Ο αγροτικός πληθυσμός μετά την επανάσταση χαρακτηριζότανε από

παραγωγική ένδεια και πιο πολύ στο ζωικό κεφάλαιο. Γρήγορα όμως,

αποκαταστάθηκε και μαζί με την κτηνοτροφία, ανοδική πορεία πήρε

και η γεωργία.

Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους ως το 1884 στον τόπο μας δεν υπήρχε βιομηχανία. Από το 1884 οι κυβερνήσεις άρχισαν να παίρνουν προστατευτικά μέτρα για τα ντόπια βιομηχανικά προϊόντα.Η αύξηση του πληθυσμού και η προσάρτηση νέων εδαφών ευνόησε την εξέλιξη της βιομηχανίας μας. Από το 1910 ως το 1914 κι έπειτα ήταν η εποχή της άνθησης της βιομηχανίας. Ουσιαστικά η εκβιομηχάνιση της Ελλάδας αρχίζει μετά το τέλος του πρώτου παγκόσμιου πολέμου. Κατά την τελευταία δεκαετία, πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η ελληνική βιομηχανία σημείωσε πρόοδο, γιατί επιβλήθηκαν απαγορευτικοί δεσμοί στα βιομηχανικά προϊόντα που έρχονταν απ' έξω.

Τα είδη της βιομηχανίας

ΥφαντουργίαΜεταλλουργική Βιομηχανία

Ναυπηγική ΒιομηχανίαΒιομηχανία Τροφίμων

Χημική ΒιομηχανίαΚαπνοβιομηχανία

Βιομηχανία Οικοδομικών Υλικών

ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΤις βιομηχανίες επεξεργασίας μετάλλων τις διακρίνουμε σε δυο κατηγορίες: τις βασικές μεταλλουργικές βιομηχανίες ,που

επεξεργάζονται την πρώτη ύλη, και τις μεταποιητικές μεταλλουργικές βιομηχανίες, που επεξεργάζονται σε τελική

φάση τα προϊόντα των βασικών μεταλλουργικών βιομηχανιών.

Οι βασικές μεταλλουργικές βιομηχανίες έχουν ιδρυθεί εκεί όπου υπάρχουν μεταλλεύματα. Μια τέτοια μεγάλη

βιομηχανία, είναι η βιομηχανία αλουμινίου, που έχει ιδρυθεί στην παραλία Διστόμου, όπου επεξεργάζεται τους βωξίτες.

ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ Διακρίνουμε τις μεγάλες

κατασκευαστικές ναυπηγικές βιομηχανίες, όπως είναι τα Ναυπηγεία

του Σκαραμαγκά, της Ελευσίνας και της Σύρου.

Οι ναυπηγικές βιομηχανίες απασχολούν χιλιάδες άτομα σε εργατικό, τεχνικό και

υπαλληλικό προσωπικό.

ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑΣτη χώρα μας η υφαντική βιομηχανία είναι από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής

βιομηχανίας. Τα προϊόντα κατέχουν την πρώτη θέση στις ελληνικές εξαγωγές. Για την

κατασκευή τους χρησιμοποιούνται φυσικές υφαντικές ύλες (π.χ. βαμβάκι, μετάξι, μαλλί) και τεχνητά υποκατάστατά τους (π.χ. τεχνητό μαλλί

ή μετάξι) .

Υφαντουργία είναι η βιομηχανία κατασκευής υφασμάτων, μια από τις αρχαιότερες τέχνες της ανθρωπότητας.

Ταπητουργία

Η ταπητουργία αποτελεί

ιδιαίτερο κλάδο της

υφαντουργίας από επίπεδο

οικοτεχνίας και βιοτεχνίας μέχρι και

σύγχρονης βιομηχανίας.

Ο κλάδος της ταπητουργίας προσέλκυσε γηγενής επιχειρηματίες ,οικονομικούς παράγοντες και

τράπεζες όπου εκμεταλλεύτηκαν την τεχνογνωσία και δημιούργησαν μεγάλες εταιρίες. Η ανάπτυξη

της ταπητουργίας βοήθησε τους πρόσφυγες στην επαγγελματική αποκατάσταση. Στα εργοστάσια δούλευαν κυρίως νεαρές γυναίκες. Οι άνδρες

απασχολούνταν στις οικοδομικές εργασίες για την ίδρυση του οικισμού και των εργοστασίων στην

βιομηχανική ζώνη.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Στον κλάδο αυτό ανήκουν: οι βιομηχανίες τροφίμων, οι αλευρόμυλοι, τα εργοστάσια παραγωγής ζάχαρης,

διάφορα άλλα εργοστάσια παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων κλπ. Οι γεωργικές βιομηχανίες βρίσκονται

στην επαρχία και προσφέρουν εποχιακή συμπληρωματική απασχόληση στους αγρότες και στα μέλη των οικογενειών

τους.

Οι βιομηχανίες ειδών διατροφής παρουσιάζουν μεγάλη ανάπτυξη και χρησιμοποιούν σαν πρώτες ύλες τα γεωργικά και τα κτηνοτροφικά μας προϊόντα.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΧΗΜΙΚΩΝ Τα μεγάλα διυλιστήρια

πετρελαίου στον Ασπρόπυργο, στην

Ελευσίνα, στους Αγίους Θεοδώρους και στη Θεσσαλονίκη είναι

βασικοί οικονομικοί παράγοντες και βοήθησαν

στην Εθνική μας Οικονομία.

Γρήγορη ανάπτυξη παρουσιάστηκε στον κλάδο παραγωγής λιπασμάτων, πλαστικών και φαρμακευτικών προϊόντων.

ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΟ καπνός είναι ένα από τα βασικά ελληνικά προϊόντα, είναι εξαιρετικής

ποιότητας και περιζήτητα στις εξωτερικές αγορές.

Καπνεργοστάσια βρίσκονται στην Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη, την Καλαμάτα, Αγρίνιο και σε πολλά

κέντρα παραγωγής καπνού.

Τα προϊόντα της ελληνικής καπνοβιομηχανίας επαρκούν για την εσωτερική κατανάλωση και γίνεται και εξαγωγή σε

σημαντικές ποσότητες.

Καπνεργοστάσιο(Σεπόλια) Ογκώδες, επιβλητικό,

χρωματισμένο, σημείο αναφοράς στην περιοχή.

Συνδέεται με ιστορία

δύσκολων εποχών,

πολέμων και

οικονομικής ανέχειας.

Ο καπνός αποτέλεσε

σπουδαία καλλιέργεια

της ελληνικής

υπαίθρου.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

Στις βιομηχανίες οικοδομικών υλικών υπάγονται τα εργοστάσια, που παράγουν καθετί που χρειάζεται στις οικοδομές και τα διάφορα άλλα έργα. Τα εργοστάσια οικοδομικών υλικών συνήθως βρίσκονται κοντά στις μεγάλες πόλεις.

Η σημαντικότερη βιομηχανία είναι των τσιμέντων που τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει εκπληκτική ανάπτυξη με τεράστια παραγωγή, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να είναι σήμερα μια από τις πρώτες τσιμεντοπαραγωγούς χώρες του κόσμου, κάνοντας τεράστιες εξαγωγές τσιμέντου.

Η Βιομηχανική Κληρονομιά του Αιγαίου

Νησιά του Αιγαίου. Ένας τόπος που δεν φημίζεται μόνο για τον

τουρισμό του και τις όμορφες παραλίες, αλλά και για την πλούσια

βιομηχανική αρχιτεκτονική κληρονομιά του από τα παλαιότερα χρόνια

έως και τις μέρες μας. Η εκβιομηχάνιση των νησιών αυτών έγινε πιο

αισθητή από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά.

Στα νησιά του Νότιου Αιγαίου υπάρχουν βιοτεχνικές μονάδες

παραδοσιακής τεχνογνωσίας για παράδειγμα την κεραμοποιία στην

Σίφνο. Ωστόσο, υπήρχε και μια σημαντική παρουσία στο Αρχιπέλαγος

που είχε η ναυπηγική. Στα μέσα του 19ου αιώνα η μεταλλευτική

δραστηριότητα με χαρακτηριστικές περιπτώσεις τα θειωρυχεία της

Μήλου, τα μεταλλεία σμύριδας στη Νάξο και του σιδήρου στη Σέριφο.

Επίσης, ένα πολύ σημαντικό και θα λέγαμε πρωταγωνιστικό ρόλο είχε

το ιστορικό Νεώριο, ένα από τα ναυπηγεία - μηχανουργεία της

Ελλάδας σε αντίθεση με τη βιομηχανική ζώνη που υπήρχαν τα

κλωστοϋφαντουργεία και τα μηχανουργεία.

Tο 1880-1912 μερικά νησιά όπως η Λέσβος, η Σάμος και η Χίος είχαν

το κατάλληλο πληθυσμό και τις πρώτες ύλες για να οργανώσουν την

κατεργασία του δέρματος, την επεξεργασία της ελιάς, την

καπνοβιομηχανία, τη σαπωνοποιία, την οινοποιία και τέλος τη

ναυπηγική.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι νησιώτες επιχειρηματίες

μεταφέρθηκαν στον Πειραιά που γνώρισε μια δυναμική βιομηχανική

ανάπτυξη. Ενώ η βιομηχανία στα νησιά και ιδιαίτερα στο ανατολικό

Αιγαίο οδηγήθηκε στη παρακμή.

Σε κάθε περίπτωση, η αρχιτεκτονική των βιομηχανικών κτιρίων είναι

καθαρά ορθολογική, όπου η φόρμα ακολουθεί τη λειτουργία. Κατά την

πρώιμη περίοδο της εκβιομηχάνισης, η σαπωνοποίηση λάμβανε

χώρα σε ένα μικρό βοηθητικό χώρο των ελαιοτριβείων. Μετά το 1880,

άρχισαν να χτίζονται τα πρώτα μεγάλα σαπωνοποιεία. Τα πολλά και

επιμήκη παράθυρα που χαρακτηρίζουν τις όψεις αυτών των

βιομηχανικών κτηρίων, ήταν απαραίτητα για τη στερεοποίηση της

ρευστής μάζας του σαπουνιού.

Η Λέσβος είναι η πρώτη περιοχή όπου εφαρμόστηκαν έργα

αποκατάστασης και επανάχρησης βιομηχανικών κτισμάτων

Η κατάλληλη έκταση των νησιών σε συνδυασμό με την ύπαρξη πρώτων υλών ευνόησαν τη ανάπτυξη της βιομηχανίας. Στα νησιά αυτά λειτουργού-σαν και λειτουργούν καπνο-βιομηχανία, σαπωνοποιία, οινοποιία, ναυπηγία κ.α.

Η σημαντικότερη όλων αυτών είναι η

κατεργασία δέρματος στην Σάμο

και στην Χίο.

Η Σέριφος, η Νάξος, η Σίφνος, η Λέσβος, η

Σάμος, και η Χίος είναι ορισμένα εκ των

σημαντικότερων νησιών αυτών που στήριξαν την οικονομική τους δράση

στον τομέα αυτό.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΕΛΕΥΣΙΝΑ

• Το 1875 ιδρύεται το Σαπωνοποιείο Χαριλάου. Στην Ελευσίνα τους οδήγησε η λειτουργία κάποιων οικιακών βιοτεχνιών σαπουνιού. Το προϊόν μεταφερόταν πολύ εύκολα με πλοία ως την Πάτρα, τη Σύρο και τον Πειραιά. Το 1895 η παραγωγή έφθανε τους 600 τόνους, από τους οποίους οι 175 εξάγονται σε χώρες της Μεσογείου. Ο "Σάπων Ελευσίνος" συναγωνίζεται το γαλλικό. Όταν πρωτολειτούργησε απασχολούσε 20 εργάτες. Το 1900 είχε 90 από τους οποίους 10 γυναίκες. Το 1928 είχε περίπου 250. Η λειτουργία του σταμάτησε στη δεκαετία του 1960.

• Το 1892 ιδρύθηκε το δεύτερο Σαπωνοποιείο από τους Χατζημελέτη - Χατζηηλία. Απασχολούσε 10 εργάτες. Έκλεισε το 1922.

Σαπωνοποιεία

• Το 1900 ο Επαμ. Χαρίλαος σε συνεργασία με τον Λέοντα Οικονομίδη ιδρύουν την "Οινοποιητική- Οινοπνευματική Εταιρεία Χαρίλαος και Σία", που το 1906 ήταν από τις σημαντικότερες βιομηχανικές μονάδες.

• Το 1906 άλλαξε ονομασία σε "Ελληνική Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων", το γνωστό Βότρυς. Παρήγαγε κρασιά, οινόπνευμα και κονιάκ. Πρώτη ύλη χρησιμοποιούσε τη σταφίδα. Το 1929 είχε περισσότερους από 250 εργαζόμενους. Η λειτουργία του σταμάτησε το 1986.

Οινοπνευματοειδή

• Το 1922 ιδρύθηκε η Ανώνυμος Εταιρεία Οινοπνευματοποιίας, ο

γνωστός ΚΡΟΝΟΣ. Η εταιρεία λειτουργούσε από το 1911 με έδρα τον

Πειραιά. Προϊόν παραγωγής ήταν το οινόπνευμα και χρησιμοποιούσε

σαν πρώτη ύλη τα σταφύλια. Το 1928 είχε 250 - 300 εργαζόμενους.

Το 1970 είχε περίπου 150. Έκλεισε το 1986.

ΚΡΟΝΟΣ

• Το 1902 η "Εταιρεία Χατζηκυριάκου - Ζαχαρίου και Σία" ιδρύει το πρώτο ελληνικό εργοστάσιο τσιμέντου, με ετήσια παραγωγή 18.000 τόνους. Το 1911 παίρνει την επίσημη ονομασία Ανώνυμος Εταιρεία Τσιμέντου ‘’Ο ΤΙΤΑΝ». Το 1928 απασχολούνται 400 άτομα και έφθασαν τα 1.300 στην περίοδο ακμής. Σήμερα η λειτουργία του έχει περιορισθεί στην παραγωγή λευκού τσιμέντου. Η κύρια παραγωγή έχει μεταφερθεί στο εργοστάσιο Καμαρίου.

Τσιμεντοβιομηχανίες

• Το 1925 ιδρύθηκε από τον Μενέλαο Σακελαρίου, η πρώτη βιομηχανία βερνικοχρωμάτων στην Ελλάδα , με την επωνυμία Χημικό Εργοστάσιο Χρωμάτων και Βερνικιών "ΙΡΙΣ" Ε. Ε. - Μενέλαος Σακελαρίου και Σία.

• Πρώτη ύλη το ρετσίνι. Περίοδος ακμής η δεκαετία του 1950. Έκλεισε λίγο πριν το 1970.

Εργοστάσιο βερνικοχρωμάτων

• Στην αρχή της δεκαετίας του 1930 υπήρχαν τρία κεραμοποιίας (Καμίνια):

-Το Κεραμοποιείο Ιωάννη Πατάλα.

-Το Κεραμοποιείο Θανασουλόπουλου. Λειτούργησε μέχρι το 1935. Ήταν το μεγαλύτερο και απασχολούσε 40 - 50 άτομα και περιστασιακά έφθανε τα 100.

-Το Κεραμοποιείο Παπαγεωργίου. Σταμάτησαν τη λειτουργία τους στο τέλος της δεκαετίας του 1950, γιατί δεν υπήρχε πια πρώτη ύλη στην Ελευσίνα.

Εργοστάσιο κεραμοποιίας

• Το 1953 αρχίζει η λειτουργία της Χαλυβουργικής Α. Ε. Το ξεκίνημα της επιχείρησης έγινε το 1925, όταν ο ιδρυτής Θ. Αγγελόπουλος και τα παιδιά του ασκούσαν εμπόριο σιδήρου.

• Το 1932 η έδρα ήταν στον Πειραιά και είχε την επωνυμία "Ελληνικά Συρματουργεία Θ. Αγγελόπουλος και Υιοί". Η Χαλυβουργική ξεκίνησε με 600 περίπου εργαζόμενους και στη δεκαετία του 1970 έφθασε τους 2.700

Χαλυβουργία

• Το 1955 ιδρύεται η "Ελαιουργική - Κεντρική Συνεταιριστική Ένωσις

Ελαιοπαραγωγών Ελλάδος".

• Το πρώτο εργοστάσιο λειτούργησε στην παραλία, εκεί όπου λειτουργούσε το

σαπωνοποιείο Χατζημελέτη.

•

Ελαιοπαραγωγή

• Το 1969 αρχίζουν τη λειτουργία τους τα ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μέχρι το 1975 απασχολούσε περίπου 300 άτομα. Κατόπιν έρχεται στην ιδιοκτησία του Ελληνικού δημοσίου. Το 1992 ιδιωτικοποιείται πάλι.

Ναυπηγεία

• Την ίδια περίοδο ιδρύονται, στην ευρύτερη περιοχή του Θριάσιου, τα Διυλιστήρια Ασπροπύργου, δίπλα τους η ΠΕΤΡΟΓΚΑΖ, η βιομηχανία ΧΑΛΥΨ και τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά.

Το 1973 έρχεται να προστεθεί η ΠΕΤΡΟΛΑ Α. Ε. Καταλαμβάνει χώρο 1.800 στρεμμάτων. Έχει 84 δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαιοειδών, συνολικού όγκου 3.600 κυβικών μέτρων.

• Τα απόβλητα του εργοστασίου, δίνουν τη χαριστική βολή σε θάλασσα και αέρα της περιοχής.

Διυλιστήρια

Στη δεκαετία του 1980 και του 1990, πολλές από τις υπάρχουσες βιομηχανίες κλείνουν και ανοίγουν άλλες, συνήθως πιο μικρές. Στη θέση των εργοστασίων παραγωγής έρχονται αποθηκευτικοί χώροι, οι οποίοι αναπτύσσονται σε χώρους, στη βόρεια πλευρά της πόλης, κοντά στην Αττική Οδό.

Τελευταίες Εξελίξεις

Τα χρόνια της "επιφανειακής ευημερίας" εμφανίζονται τα πρώτα

κρούσματα ρύπανσης. Η θάλασσα ρυπαίνεται από πετρέλαιο, που τα

πλοία ξεφόρτωναν για την τροφοδοσία των εργοστασίων. Το πρόβλημα

επισημαίνει με ψήφισμά του το κοινοτικό συμβούλιο στις 28 / 6 / 1938,

που ζητούσε από την κυβέρνηση να πάρει μέτρα. Συνέχεια στο ψήφισμα

δεν υπήρξε. Η ρύπανση της πόλης είχε αρχίσει.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ

• Η βιομηχανική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε στη Νέα Ιωνία αποτελεί σημαντικό σταθμό στη βιομηχανική ιστορία της Αττικής, αλλά και της χώρας. Η τοποθεσία των Ποδαράδων διέθετε συνθήκες (νερό, επικοινωνία με το κέντρο και ελεύθερους χώρους) κατάλληλες για την εγκατάσταση κλωστοϋφαντουργικών δραστηριοτήτων, όπως πλυντήριο ερίων και εργοστάσιο μεταξουργίας, που λειτουργούσαν στην περιοχή από το 1919. Μήτρα της πρώιμης αυτής εγκατάστασης υπήρξε η Ελληνική Εριουργία Α.Ε. του Νικολάου Κυρκίνη, η οποία λειτουργούσε στα σημερινά Άνω Πατήσια και υποδέχτηκε κύματα προσφύγων του 1922.

Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή συνέβαλαν αφενός στην ανάπτυξη των εργοστασίων της ταπητουργίας σε βιομηχανικό επίπεδο και, αφετέρου στη διάχυση της βιομηχανίας στην ευρύτερη περιοχή. Μετά τη σύντομη άνθηση της ταπητουργίας και την παρακμή της το 1929, το σύνολο σχεδόν των εγκαταστάσεων στράφηκε στη βαμβακουργία και άλλους τομείς της κλωστοϋφαντουργίας. Τα μεγάλα εργοστάσια και οι μικρότερες βιοτεχνίες που τα πλαισίωναν, εξακτινωμένα πλέον στους γύρω προσφυγικούς συνοικισμούς Ν. Φιλαδέλφεια, Νέα Χαλκηδόνα και Νέο Ηράκλειο, δημιούργησαν μια τεράστια βιομηχανική πόλη, η οποία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο συγκέντρωσε μεγάλο όγκο της εργατικής εσωτερικής μετανάστευσης.

Μετά το 1980, με την αποβιομηχάνιση της χώρας και τη στροφή στο εμπόριο, οι βιομηχανικές ζώνες υπέστησαν δραματικές πιέσεις από τις σύγχρονες οικιστικές ανάγκες. Η φυσιογνωμία της Νέας Ιωνίας ως προσφυγικού οικισμού έχει αλλοιωθεί και το βιομηχανικό της απόθεμα έχει δραματικά μειωθεί.

Το παράδειγμά της, ως κέντρου της κλωστοϋφαντουργίας της Αθήνας, είναι ευνοϊκό και για τη μελέτη της προσφοράς των προσφύγων στην οικονομική ζωή του τόπου, συνδεδεμένη άρρηκτα με την ανάπτυξη της βιομηχανίας στη χώρα.

Η αναγνώριση, προστασία και ανάδειξη των τελευταίων υλικών καταλοίπων του βιομηχανικού της παρελθόντος, ως μνημείων της δουλειάς και ως πολιτιστικών αγαθών, ενδείκνυται να ενταχθούν σε προγράμματα της αυτοδιοίκησης. Με τον τρόπο αυτό, δύνανται να λειτουργήσουν ως μοχλός ανάπτυξης της τοπικής κοινωνίας και να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πολιτών, όσον αφορά την ιστορική τους συνείδηση και την ποιότητα της ζωής τους.

Στη Ν. Ιωνία, στο χώρο όπου μέχρι πρότινος υπήρχαν τα ερειπωμένα κτίρια της περίφημης «Ανατολικής Ταπητουργίας», της πρώτης βιομηχανίας χαλιών στην Ελλάδα, σήμερα έχει απομείνει μια αλάνα να θυμίζει τις προσφυγικές ρίζες των κατοίκων της πόλης.

Βιομηχανική ανάπτυξη στη Θεσσαλονίκη

Για τη Θεσσαλονίκη των 23 αιώνων η βιομηχανία είναι μια πρόσφατη δραστηριότητα 130 χρόνων. Πρώτα

εγκαθίστανται οι σιδηροδρομικές γραμμές, συγκαταλέγονται επίσης οι εγκαταστάσεις φωταέριου

(1888 – 1890), η λειτουργία τροχιοδρόμων και η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Μέχρι το 1912 η

Θεσσαλονίκη προικίζεται με 33 μεγάλες βιομηχανικές μονάδες απο τις οποίες οι τρεις ( Αλλατίνι, Ζυθοποιείο

Όλυμπος, Νηματουργεία Σαία ).

Τις μελέτες των κτιρίων υπογράφουν συνήθως

γνωστοί μηχανικοί, όπως ο Ιταλός αρχιτέκτονας Vitaliano Poselli. Στη

δεκαετία του 1880 δημιουργείται στα δυτικά

της πόλης η πρώτη βιομηχανική ζώνη. Η

περίοδος μετά το 1912, ιδιαίτερα δε μετά το 1922 και καθ’ όλη τη διάρκεια του μεσοπόλεμου, θα

αναδείξει τη Θεσσαλονίκη σε βιομηχανικό κέντρο της Βόρειας Ελλάδας.

Μεταξύ αυτών μηχανουργεία,

βιομηχανίες χαρτιού και χημικών προϊόντων.

ΦιξΤο ζυθοποιείο Φιξ που είχε ιδρυθεί από τους Μισραχή και

Φερνάντεζ άρχισε να λειτουργεί στα 1893. Στη συνέχεια

επεκτείνει τις εγκαταστάσεις του και μετατρέπεται σε

ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ζυθοποιείο

Όλυμπος». Η ιστορία του σήματος Φιξ ταυτίζεται με την

ανάρρηση στο θρόνο του νεοσύστατου ελληνικού βασιλείου

του Βαυαρού πρίγκιπα Όθωνα Βίτελσμπαζ το 1835.

Ο Ιωάννης Φιξ έφτιαξε το 1864 το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής μπίρας στη χώρα. Εκείνη τη περίοδο το

εργοστάσιο εκτός από μπίρα Φιξ, παρήγαγε τη ρετσίνα «Πλάκα» και άλλα αναψυκτικά όπως

το «ταμ-ταμ»

Υφανέτ

Το μεγαλύτερο κλωστοϋφαντουργικό συγκρότημα στην περιοχή Παπάφη. Η μεγάλη ανάπτυξη και η κερδοφορία του

οφείλεται από το ότι ανέλαβε για είκοσι χρόνια την αποκλειστική προμήθεια του ελληνικού στρατού με είδη

ιματισμού.

Μύλος Χατζηγιαννάκη Ιδρυτής ήταν ο πρόσφυγας από την ανατολική Θράκη, Γεώργιος Χατζηγιαννάκης, που συνεταιρίστηκε με τον

επίσης Θρακιώτη πρόσφυγα Μιλτιάδη Αλτιναλμάζη ιδρύοντας την εταιρεία

«Αλτιναλμάζης – Χατζηγιαννάκης».

Το εργοστάσιο παρήγαγε 70 τόνους αλεύρι την ημέρα, σιμιγδάλι για τα μεγάλα

μακαρονοποιεία, καθώς και διάφορα προϊόντα για

κτηνοτροφία.

Πολυεθνικό σήμα της συμπρωτεύουσας και σημείο αναφοράς στα Βαλκάνια. Πρόκειται ίσως για την παλιότερη επιχειρηματική

«φίρμα» στον ελλαδικό χώρο. Η αφετηρία της χάνεται κάπου στην Ισπανία και η διαδρομή της περιδιαβαίνει τρεις αιώνες ιστορίας. Η

λειτουργία της είναι ταυτισμένη με την ιστορική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης.

Αλλατίνι

Η βασική δραστηριότητα τους ήταν το εμπόριο των σιτηρών, του καπνού και των μεταλλευμάτων. Το 1898 όμως ο μύλος

καταστρέφεται από πυρκαγιά. Στη δεκαετία του ’30 διπλασιάζεται η αλεστική ικανότητα του μύλου φθάνοντας τους

374 τόνους την ημέρα. Ήταν τότε ο μεγαλύτερος μύλος των Βαλκανίων. Στο διάστημα της κατοχής η επιχείρηση συνεχίζει

να λειτουργεί.

Ανεπτυγμένη Βιομηχανία συνεπάγεται Ρύπανση

Τα εργοστάσια με τη συνεχή λειτουργία τους παράγουν όλο και περισσότερους ρύπους, οι οποίοι επιβαρύνουν σε μεγάλο βαθμό την ατμόσφαιρα.

Με το πέρασμα των χρόνων ιδρύονται οργανισμοί με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και την λειτουργία των βιομηχανιών με τρόπους φιλικότερους προς το περιβάλλον.

Ένα από τα αποτελέσματα της ανάπτυξης της Βιομηχανίας : Τεχνητό

περιβάλλον

Με το πέρασμα του χρόνου, το περιβάλλον έχει υποστεί διάφορες αλλαγές. Πλέον, δεν υπάρχει μόνο φυσικό περιβάλλον, αλλά και

τεχνητό .

Στα παλαιότερα χρόνια ,οι άνθρωποι στις πόλεις και στα χωριά ,ένιωθαν την ατμόσφαιρα και τον αέρα καθαρό και αψεγάδιαστο. Στις μέρες μας, η τεχνολογική πρόοδος συνέβαλλε στη διαφοροποίηση του

περιβάλλοντος.

Τα μέσα και οι τρόποι καλλιέργειας της γης, πήραν άλλες μορφές: κατασκευάστηκαν νέες οικοδομές μεγάλοι δρόμοι κι άλλα έργα.

Το τεχνητό περιβάλλον Η εμφάνιση της Βιομηχανίας άλλαξε το περιβάλλον, προς το χειρότερο. Τα βιομηχανικά απόβλητα προκάλεσαν ρύπανση της

γύρω περιοχής. Η πρόοδος και η ανάπτυξη του βιομηχανικού κόσμου αλλοίωσε την μορφή του περιβάλλοντος σε τέτοιο

βαθμό, ώστε να γίνει μέχρι και απειλητικό για τη ζωή, καθώς και την επιβίωση διαφόρων οικοσυστημάτων.

Παρ’ όλα αυτά, οι βιομηχανικές μονάδες, όπως πχ. η Χαλυβουργική συνεχίζει ακάθεκτη το έργο της αυξάνοντας τα

ποσοστά κακοποίησης του περιβάλλοντος.

Οδός ΠειραιώςΠρόκειται για ένα γνωστό

κεντρικό δρόμο της Αθήνας, στον οποίο ιδιαίτερη

σημασία προσδίδουν οι μεγάλες βιομηχανίες και τα

εργοστάσια ή αλλιώς φάμπρικες από τη

γερμανική λέξη Fabrik. Βέβαια αξίζει πως πολλά από αυτά τα κτήρια έχουν διαφοροποιηθεί σε μεγάλο

βαθμό.

Ορισμένα εκ των σημαντικότερων κτηρίων και εργοστασίων είναι τα Ελληνικά Υφαντήρια, η

Καπνοβιομηχανία και οικοδομήματα με ιδιαίτερη πνευματική αξία όπως το πολιτιστικό

κέντρο “Ελληνικός Κόσμος” και το Ορφανοτροφείο Χατζηκώστα.

Η ιστορική εξέλιξη της Πειραιώς

Η ιστορική εξέλιξη της Πειραιώς ταυτίζεται με την ανάπτυξη της Αθήνας και του Πειραιά μέσα σε 170 χρόνια. Από το 1831 έγιναν προσπάθειες για την

δημιουργία ενός μνημειώδους μέλλον για την Οδό. Χαρακτηριστικοί ήταν οι Σταμάτης Κλεάνθης και

Εδουάρδος Σάουμπερτ που σχεδίασαν μια μεγαλειώδη εκκίνηση από την σημερινή πλατεία

Ομονοίας και τέλος θα είχε στην πλατεία Καραϊσκάκη.

Φρένο στα όνειρα τους έβαλε ο Λεοφόν Κλεντζέ με τον ερχομό του το 1834. Έγιναν μεγάλες αλλαγές στον

πυρήνα του σχεδίου. Στην σημερινή πλατεία Κουμουνδούρου επρόκειτο να χτιστούν ναός,

ταχυδρομείο, χρηματιστήριο και μέγαρο της αστυνομίας.

Ποια η αξία της Πειραιώς σήμερα;

Στις μέρες μας η Πειραιώς λειτουργεί για τους περισσότερους από εμάς ως ένας

απλός, κοινός και καθημερινός αυτοκινητόδρομος. Χρησιμεύει μόνο στη μετακίνηση μας και χάνεται η πραγματική

αξία του. Παραμένει λοιπόν ένας συνηθισμένος, μποτιλιαρισμένος δρόμος.

Απαραίτητη η μελέτη των εναπομενουσών βιομηχανιών της Οδού

Η μελέτη των εναπομενουσών βιομηχανιών της Οδού Πειραιώς επιβάλλεται διότι υπάρχουν σχέσεις μεταξύ

κληρονομιάς και φορέα ενώ αντίθετα όλοι οι υπόλοιποι φορείς έχουν συμβουλευτικό ρόλο. Εξειδικεύοντας

λοιπόν στη βιομηχανική δραστηριότητα, παρατηρούμε ότι στην περιοχή έχουν παραμείνει μόνο μία

μεταλλουργική βιομηχανία, μία ελαιουργική και δύο σοκολατοβιομηχανίες

Η παρουσία τους είναι πολύ σημαντική γιατί κατορθώνουν να διατηρούν στο σήμερα ένα κομμάτι του παρελθόντος. Αποτελούν

τη ζώσα βιομηχανική κληρονομιά της Οδού.

Η δυνατότητα επίσκεψης ως μέσο διαφήμισης

Σε ελαιουργική βιομηχανία πραγματοποιούνται επισκέψεις από σχολεία.

Η εταιρεία ΒΙΟΧΑΛΚΟ (μεταλλουργική βιομηχανία) έχει ιδρύσει το Ελληνικό Κέντρο και Έρευνας Μετάλλων (ΕΛΚΕΜΕ) το οποίο είναι ένα σύγχρονο ερευνητικό

κέντρο και ζωντανό μουσείο.

Στον τομέα παραγωγής τροφίμων δραστηριοποιούνται δύο βιομηχανίες, οι “Παυλίδης” και “ΙΟΝ”, και οι δύο για

παραγωγή ζάχαρης και σοκολάτας.

Τέλος, ειδική αναφορά χρειάζεται η εταιρεία ΒΙΣ (Βιομηχανία Συσκευασιών). Στο χώρο αυτό έλαβε χώρα

έκθεση εικαστικών.

Βιομηχανική κληρονομιά

• Σύμφωνα με τη «Χάρτα του Nizhny Tagil» που υιοθετήθηκε από το TICCIH2, «η βιομηχανική κληρονομιά είναι τα κατάλοιπα του βιομηχανικού πολιτισμού που έχουν ιστορική, τεχνολογική, κοινωνική, αρχιτεκτονική ή επιστημονική αξία και μπορεί να περιλαμβάνουν από κτίρια και μηχανήματα, μέχρι χώρους μεταποίησης και διύλισης, καθώς και χώρους κοινωνικών δραστηριοτήτων σχετικών με τη βιομηχανία».

• Μέσω της κατανόησης της βιομηχανικής κληρονομιάς κατοχυρώνονται η ιστορική γνώση και η κατανόηση της σύγχρονης κοινωνικής ιστορίας. Επομένως, εκτός από ιστορική και κοινωνική αξία, ως τμήμα της καθημερινής ζωής των ανθρώπων, έχει επίσης τεχνολογική και επιστημονική αξία στην ιστορία της μεταποίησης, της μηχανικής και των κατασκευών, αλλά και αισθητική αξία σχετική με την ποιότητα της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού.

Στην πράξη, η θεσμοθέτηση μνημείων ή η προστασία αρχιτεκτονικών έργων δηλώνει την πρόθεση του ανθρώπου να διατηρήσει κάτι στο χρόνο και στο χώρο και επομένως στη μνήμη. Εξάλλου, η λέξη μνημείο παραπέμπει ετυμολογικά στη μνήμη και σημασιολογικά στη λειτουργία διέγερσης της μνήμης. Τα βιομηχανικά κτίσματα, μνημεία αλλοτινών εποχών, αποτελούν βασικό γνώρισμα της πόλης και φέρουν την ιστορία του τόπου και των κατοίκων της. Η πόλη θεωρείται ως ο τόπος όπου καταγράφεται η συλλογική μνήμη των λαών. «Η συλλογική μνήμη αποτελεί ένα από τα κυριότερα στοιχεία μετασχηματισμού της πόλης, λειτουργώντας φυσικά μέσα από το κοινωνικό σύνολο. Η μνήμη γίνεται το νήμα που διαπερνάει όλη την πολύπλοκη δομή της πόλης», αναφέρει ο Aldo Rossi.

Η επαναχρησιμοποίηση του βιομηχανικού μνημείου εξυπηρετεί κοινωνικές ανάγκες που συνδέονται με τη ταυτότητα των λαών και τη διαιώνιση σημαντικών γεγονότων. Τα βιομηχανικά κτίρια του παρελθόντος αποτελούν μαρτυρία της εκβιομηχάνισης και διηγούνται τον τρόπο παραγωγής και τις συνθήκες εργασίας σε κάθε περίοδο.

Αυτή η πραγματικότητα, για μεγάλες εργατικές μάζες του πληθυσμού, προσδιόρισε τον χαρακτήρα ολόκληρων περιοχών αντιπροσωπεύοντας ένα μεγάλο τμήμα της ιστορίας μιας πόλης.

Σήμερα, είναι έντονο το αίσθημα κοινωνικής ευαισθησίας μπροστά σε ένα ερειπωμένο εργοστάσιο, μία σκουριασμένη ατμομηχανή και μια παλιά καμινάδα.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της κρίσης στον τομέα της βιομηχανικής παραγωγής στην Ελλάδα, που επέφεραν ριζικές αλλαγές και συνέπειες τόσο στην οικονομία, όσο και στην κοινωνία. Η κρίση έγινε αισθητή με ξεχωριστή οξύτητα πρώτα στον Πειραιά, όπου το πλήγμα ήταν βαρύ.

Τα ελληνικά βιομηχανικά συγκροτήματα που διασώθηκαν, αποκαταστάθηκαν και απέκτησαν νέες χρήσεις. Συνοπτικά, αναφέρονται το Εργοστάσιο Αεριόφωτος της Αθήνας γνωστό πλέον ως Γκάζι και το Πιλοποιείο Πουλόπουλου στα Πετράλωνα, που λειτουργούν ως πολιτιστικοί χώροι. Το συγκρότημα της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου, το οποίο έχει μετατραπεί σε Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου.

Στην Ερμούπολη της Σύρου λειτουργεί το Μουσείο Βιομηχανικής Κληρονομιάς στα παλιά εργοστάσια Καστιμαντή, Αναιρούση, Βελισσαρόπουλου και Κορνηλάκη.

Το πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα στο Βόλο λειτουργεί πλέον ως Μουσείο Κεραμοποιίας.

Επιπλέον, στα παραδείγματα βιομηχανικών χώρων που διατηρήθηκαν και επαναχρησιμοποιήθηκαν περιλαμβάνονται πολλά σαπωνοποιεία και ελαιοτριβεία της Λέσβου, το κεντρικό αντλιοστάσιο της ΕΥΑΘ, ο ηλεκτρικός σταθμός της Σπάρτης και οι μπαρουτόμυλοι της Δημητσάνας.

Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ακόμη μνημεία, τα οποία ενώ είναι θεσμικά προστατευμένα δεν έχουν αποκατασταθεί.

Το Πιλοποιείο Πουλόπουλου στα Πετράλωνα. Σήμερα λειτουργεί ως κέντρο «Μελίνα Μερκούρη».

Σήμερα στο Πολιτιστικό κέντρο «Μελίνα Μερκούρη» υπάρχουν δυο μόνιμες εκθέσεις.

Πολιτιστικό κέντρο «Μελίνα Μερκούρη»- 1ος όροφος.

• Το "Οδοιπορικό της Αθήνας", στον 1ο όροφο στον οποίο βλέπει κανείς την Αθήνα του 19ου και μέσων του 20ου αιώνα μέσα από αναπαραστάσεις κτιρίων, σπιτιών, μαγαζιών και ανθρώπων.

Πολιτιστικό κέντρο «Μελίνα Μερκούρη»- 2ος όροφος.

• Το Μουσείο- θέατρο Σκιών "Χαρίδημος", βρίσκεται στον 2ο όροφο ,όπου από το Σεπτέμβριο του 2006 φιλοξενείται η πλούσια συλλογή της γνωστής οικογένειας Καραγκιοζοπαιχτών Χαριδήμου. Παρουσιάζονται πάνω από χίλια εκθέματα, όπως φιγούρες από δέρμα, χαρτόνι, ζελατίνη, χνάρια με μολύβι, πανόδετα χειρόγραφα βιβλία, πίνακες λαϊκής ζωγραφικής, φωτογραφικά ντοκουμέντα και άλλα από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Στον ίδιο χώρο πραγματοποιούνται επίσης δωρεάν παραστάσεις στα σχολεία καθώς και μαθήματα κατασκευής φιγούρας σε παιδιά και

ενήλικες σε εβδομαδιαία βάση.

Εργοστάσιο Αεριόφωτος – Γκάζι

Μετατροπή του εργοστασίου γκαζιού σε Τεχνόπολις

Το αθηναϊκό εργοστάσιο της Γαλλικής Εταιρείας Αεριόφωτος (κοινώς γκαζιού) ιδρύθηκε το 1857 για τον φωτισμό της πόλης σε μια εποχή που άρχισε να γίνεται ορατή η Βιομηχανική Επανάσταση στο ελληνικό κράτος.

•Η τοποθεσία που επιλέχθηκε βρισκόταν πάνω στον κύριο άξονα προς τον Πειραιά. Το Γκάζι ή αλλιώς Γκαζοχώρι αποτελούσε μια περιοχή που φιλοξενούσε οχλούσες δραστηριότητες και κατοικούνταν από χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Στις γειτονικές περιοχές και γενικότερα κατά μήκος της οδού Πειραιώς και μέχρι το λιμάνι δημιουργήθηκαν εργατικοί συνοικισμοί.

•Τα κτίσματα είναι κατασκευασμένα από λιθοδομή. Η όψη τους είναι επιχρισμένη, η στέγη είναι ξύλινη με φεγγίτες και έχουν επικάλυψη από βυζαντινά ή γαλλικά κεραμίδια και λαμαρίνα και εσωτερικά έχουν οροφή από μπαγδατί

Άποψη των αεριοφυλακίων πριν την αποκατάσταση

Το αεριοφυλάκιο 2 (Δ4) μετά την αποκατάσταση. Σήμερα φιλοξενεί εικαστικές εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις.

Αναγνωρίζοντας τα προβλήματα υποβάθμισης του Γκαζοχωρίου, προέκυψε η ανάγκη επαναπροσδιορισμού των χρήσεων γης, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης πόλης και ταυτόχρονα, να εναρμονίζεται με τα μνημεία της ευρύτερης περιοχής.

Το 1986 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού, με σκοπό να μετατραπεί σε μουσείο και χώρο πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Η ίδρυση του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου έρχεται να εμπλουτίσει το μουσειακό χάρτη της πόλης. Η Αθήνα υποδέχεται

το πρώτο βιομηχανικό μουσείο και ταυτόχρονα το πρώτο τεχνολογικό μουσείο.

Σήμερα, η Τεχνόπολις, είναι ένα ζωντανό μουσείο βιομηχανικής κληρονομιάς και τόπος διεξαγωγής πολιτιστικών δραστηριοτήτων ευρείας κλίμακας, όπως φεστιβάλ, συναυλίες, συνέδρια, συνεντεύξεις τύπου, θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, παιδικές εκδηλώσεις, και εικαστικές εκθέσεις. Ενεργό ρόλο στη σημερινή λειτουργία κατέχει και ο υπαίθριος χώρος του συγκροτήματος, που έχει διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να προσαρμόζεται στη κάθε χρήση.

Έτσι η Τεχνόπολη αποκτά διπλή λειτουργία, τόσο ως χώρος πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων όσο και ως το πρώτο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου που αρχίζει να διηγείται την ιστορία του και παρουσιάζει την τεχνολογία μιας άλλης εποχής. 

Η στρατηγική σχεδιασμού που ακολουθήθηκε ήταν η διατήρηση και μετατροπή του χώρου σε ζωντανό μουσείο της παραγωγής φωταερίου.

Τα κτίρια έχουν διατηρήσει την αρχική μορφολογία τους με πολύ μικρές επεμβάσεις, έτσι ώστε η νέα χρήση να μην θίγει τον χαρακτήρα του, αλλά αναδεικνύει την ιστορική του μνήμη

Κεντρική Αυλή Η αυλή του παλαιού εργοστασίου με τις επιβλητικές καμινάδες έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να φιλοξενεί συναυλίες και φεστιβάλ, θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, καθώς και παιδικές εκδηλώσεις.

Το Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου του Ε.Μ.Π., που στεγάζεται στις παλιές εγκαταστάσεις της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου.

Μετατροπή της αποθήκης φορτηγών σε Μουσείο Μπενάκη

• Το πολιτιστικό κέντρο του Μουσείου Μπενάκη βρίσκεται στην οδό Πειραιώς 138, όπως και το Γκάζι και η Σχολή Καλών Τεχνών, η οποία αποτελεί έναν από τους βασικούς νέους άξονες ανάπτυξης της Αθήνας. Διαμορφώνει έναν καινοτόμο πολυχώρο, όχι μόνο από αρχιτεκτονική και αισθητική άποψη, αλλά και από την άποψη της αναβάθμισης της ευρύτερης περιοχής.

Γενική άποψη του Μουσείου Μπενάκη από την οδό Πειραιώς

Μετατροπή της αποθήκης φορτηγών σε Μουσείο Μπενάκη  

 

Το συγκεκριμένο κτίσμα ανήκει στην κατηγορία των κτιρίων που δεν χρήζουν προστασίας και παρ’ όλα αυτά αποκαταστάθηκε και αξιοποιήθηκε με στόχο τη μετατροπή του σε μουσείο. Πρόκειται για ένα παλιό βιομηχανικό τριώροφο κτίριο, που άλλοτε ήταν αποθήκη και χώρος στάθμευσης φορτηγών.

Μετατροπή της αποθήκης φορτηγών σε Μουσείο Μπενάκη

• Το παλιό κτίριο διέθετε τετραγωνική κάτοψη με εσωτερικό τετράγωνο αίθριο, ήταν κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα και οι πληρώσεις ήταν από επιχρισμένη οπτοπλινθοδομή με μεγάλα ανοίγματα στις όψεις.

• Η τυπολογία του βιομηχανικού κτίσματος, με το κεντρικό αίθριο και το περιμετρικό κτίριο, καθώς επίσης και οι χώροι με τα μεγάλα ύψη που είχαν την δυνατότητα να φέρουν τεράστια φορτία, ευνόησαν τη μετατροπή του σε χώρο μουσείου και πολιτιστικών - καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Παρ’ όλα αυτά, το Μουσείο Μπενάκη δε διατηρεί τις όψεις του παλιού κτιρίου και δε θυμίζει σε τίποτα την αρχική δομή του.

Το νέο μουσείο Μπενάκη αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα στον ελληνικό χώρο, όπου το παλιό βιομηχανικό κτίριο έχει υποστεί αισθητές αλλαγές και αλλοιώσεις. Το νέο κέλυφος είναι προκλητικά διαφορετικό και δε διατηρεί μορφολογικά κανένα στοιχείο του παλιού κτιρίου, δίνοντας έτσι την αίσθηση της ολοκληρωτικής αλλαγής, παρ’ όλο που διατηρούνται η τυπολογία και τα ύψη των ορόφων.

Ωστόσο, κατά πολλούς θεωρείται ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα νέα αρχιτεκτονήματα της Αθήνας, ένα αφαιρετικό κατασκεύασμα βιομηχανικού ύφους. Η χωροθέτησή του στον άξονα της οδού Πειραιώς έχει σηματοδοτήσει μια νέα εποχή στον χαρακτήρα του ευρύτερου κέντρου της πόλης. Η οδός Πειραιώς αλλάζει διαρκώς τα τελευταία χρόνια, με νέα κτίρια που χτίζονται, αλλά κυρίως με τα παλιά, βιομηχανικά που μετασχηματίζονται.

“..Εμείς διαμορφώνουμε τα κτίρια μας. Στη συνέχεια, αυτά διαμορφώνουν εμάς...”

Ουίνστον Τσώρτσιλ

Το σαπωνοποιείο Ξυπτερά στο Πλωμάρι Λέσβου.

Το χρωματουργείο Κατσιμαντή στην Ερμούπολη. Σήμερα στεγάζει το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης.

Η βιομηχανική αρχιτεκτονική κληρονομιά

αποτελεί ένα σημαντικό αλλά και

παραγνωρισμένο κομμάτι της νεοελληνικής

μας παράδοσης και συνείδησης. Επιπλέον ο

αρχιτεκτονικός πλούτος της μορφής και των

υλικών τους τα καθιστά μοναδικά δείγματα

πολυμορφία και ανθρώπινου μέτρου.

Η δεύτερη ζωή ενός εργοστασίου

Σήμερα πολλοί φορείς επικεντρώνονται στην μετατροπή

παλαιών βιομηχανικών κτιρίων σε πολιτιστικούς χώρους.

Ένας από τους βασικότερους σκοπούς της επανάχρησης

βιομηχανικών κτιρίων είναι η προβολή και η ανάδειξη της

τοπικής ταυτότητας, της ιστορικής σημασίας και αξίας.

Όσο αναφορά τις προϋποθέσεις για την επίτευξη μιας

τέτοιας ενέργειας απαραίτητη είναι η έρευνα, η γνωριμία, η

εμβάθυνση στην ιστορία του βιομηχανικού κτιρίου.

Τα εργοστάσια και οι βιομηχανίες διαφοροποιήθηκαν, η κατασκευή τους άλλαξε .Σε ορισμένες περιπτώσεις

έχουν χρησιμοποιηθεί και για διαφορετικούς σκοπούς από εκείνους για τους οποίους χτίστηκαν.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα ρεύμα αξιοποίησης όλων αυτών των ιστορικών βιομηχανιών.

Οι εσωτερικοί χώροι διαφοροποιούνται και λειτουργούν ξανά ως βιομηχανίες ή ως κάτι

διαφορετικό ανάλογα πάντα με την επιθυμία και τις ανάγκες του κόσμου.

Ένα παλιό εργοστάσιο ντομάτας στη Σαντορίνη γίνεται ηφαίστειο πολιτισμού

Το παλιό καπνεργοστάσιο λειτουργεί ως Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων

Επίσκεψη στο πεδίο

1.Στο εργοστάσιο της Ηλεκτρικής Εταιρίας που έχει μετατραπεί σε Μουσείο Ελιάς και Λαδιού στη Σπάρτη

• Το εργοστάσιο Αλλατίνη παραμένει εγκαταλελειμμένο στη Θεσσαλονίκη

2.Στο εργοστάσιο Αλλατίνι που παραμένει εγκαταλελειμμένο στη Θεσσαλονίκη

3. Επίσκεψη στο Μύλο Μάρκου που έχει μετατραπεί σε Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας

4. Επίσκεψη στο εργοστάσιο ΕΨΑ στο Βόλο

5. Σε αλευρόμυλο στη Μεσσηνία

6.Σε ελαιοτριβείο στη Μεσσηνία

Συμπληρώνοντας τα φύλλα εργασίας στην Καλαμάτα

Συμπληρώνοντας τα φύλλα εργασίας στην Καλαμάτα

Συμπληρώνοντας τα φύλλα εργασίας στην Πιερία

Συμπληρώνοντας τα φύλλα εργασίας στην Πιερία

Η περιβαλλοντική ομάδα και η Β΄ τάξη

στη Μεσσηνία 15-17/3/2014

Η περιβαλλοντική ομάδα

5 – 8 Απριλίου 2014

Πιερία

Οι καθηγητές του Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Βαγιάνης Δημήτρης

Μαντζουράνη Παναγιώτα

Ντεγιάννη Κατερίνα

Παναγιωτοπούλου Μαρίνα

Χαμηλοθώρη Μαρία