A Ρ Χ Α Ι Α Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ε Ι Α - Ε Λ Ε Ν Η Ε Υ Ρ Ι Π Ι Δ Η | 1

Επιμέλεια: Μαρία Μιχάλη http://blogs.sch.gr/m_michali/

A΄ στάσιμο [(στάσιμον < στάσις < ἵσταμαι). ]

Στάσιμα = «Κατά ποσόν» μέρη της τραγωδίας. Τραγούδια που ψάλει ο

Χορός, όταν έχει πάρει πια τη θέση του στην ορχήστρα. Τα άσματα αυτά

τραγουδιούνται από τα δύο μέρη του Χορού εναλλάξ και αντικριστά.

Αναλυτικά: η στροφή εκτελούνταν από το ένα ημιχόριο (= το μισό του

Χορού), η αντιστροφή από το άλλο ημιχόριο. Εμπνευσμένα από το επεισόδιο

που έχει προηγηθεί. Συνοδεύονταν από μικρές κινήσεις του Χορού (βλ.

Ιστορία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας σελ. 75).

Ο Χορός αποτελεί ένα «ομοιογενές και απρόσωπο» σύνολο.

Η κύρια λειτουργία [των µελών του Xορού] ήταν να τραγουδούν και να

ορχούνται, δηλ. να εκφράζουν µε κίνηση τα χορικά, που χωρίζουν τα

επεισόδια της τραγωδίας. […] Ο ορχούµενος Xορός βρισκόταν συνήθως σε

σχηµατισµό, ορθογώνιο ή κυκλικό.

Με τη χρησιµοποίηση των χεριών, των βραχιόνων, του σώµατος εξέφραζε τη

διάθεση, τα συναισθήµατα και το χαρακτήρα του τραγουδιού που συνόδευε.

[…] Ο ρόλος τους ήταν να ορχούνται και να ψάλουν κι όχι να είναι

φυσιολογικό, καθηµερινό, σκηνικό πλήθος.

Εικόνα 1 http://goo.gl/UcwkwX

Τα λυρικά στοιχεία του στασίμου

Ο χωρισμός σε στροφές και αντιστροφές

Ο πλούτος των εκφραστικών μέσων και η ποιητική χρήση της γλώσσας

[επίκληση στην αηδόνα-συχνή χρήση επιθέτων και συνθέτων: πυκνά,

γλυκοκέλαδο,κ.ά, προσωποποίηση: αηδόνας, θυμωμένοι άνεμοι,

παρομοίωση: σαν κεραυνός του Δία, μεταφορά: των θεών οι γνώμες να

πηδούν, κ.ά., εικόνες]

A Ρ Χ Α Ι Α Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ε Ι Α - Ε Λ Ε Ν Η Ε Υ Ρ Ι Π Ι Δ Η | 2

Επιμέλεια: Μαρία Μιχάλη http://blogs.sch.gr/m_michali/

Ο μύθος της αηδόνας: σύμφωνα με το μύθο, η αηδόνα αρχικά ήταν γυναίκα,

η Πρόκνη, κόρη του βασιλιά της Αθήνας Πανδίονα, που ο πατέρας της την

πάντρεψε με το βασιλιά της Θράκης Τηρέα. Ο Τηρέας όμως ερωτεύτηκε την

αδερφή της γυναίκας του τη Φιλομήλα, την οποία βίασε και για να μην τον

προδώσει της έκοψε τη γλώσσα. Η Φιλομήλα, όμως, κατάφερε να αποτυπώσει

πάνω στο κέντημα της τα γεγονότα και έτσι η Πρόκνη έμαθε την αλήθεια.

Τότε πήρε την αδερφή της και έφυγαν αλλά προηγουμένως εκδικήθηκε τον

άντρα της. Σκότωσε το γιο τους Ίτυ και τις σάρκες του παιδιού τους της

παράθεσε σε γεύμα. Μόλις το αντιλήφθηκε αυτό ο Τηρέας, καταδίωξε τις δύο

γυναίκες. Δεν πρόλαβε να τις πιάσει, γιατί ο Δίας τους μεταμόρφωσε όλους σε

πουλιά. Την Πρόκνη σε αηδόνα που με το πονεμένο τραγούδι της αιώνια

μοιρολογεί το γιο της, τη Φιλομήλα σε άλαλο χελιδόνι που βγάζει μόνο

άναρθρες κραυγές και τον Τηρέα σε τσαλαπετεινό.

Υπάρχουν κι άλλες εκδοχές: http://el.wikipedia.org/wiki/

Ο λειτουργικός ρόλος του Α΄ στασίμου:

Συνοψίζει ορισμένα βασικά θέματα [φύση-ρόλος των θεών-πόλεμος]

που έχουν αναφερθεί μέχρι τώρα, προβάλλοντας τις απόψεις του

Χορού και έμμεσα και του ποιητή.

Λειτουργεί ως στοιχείο επιβράδυνσης, εξασφαλίζοντας τον αναγκαίο

χρόνο που χρειάζεται ο ηθοποιός που υποδύεται την Ελένη, για να

αλλάξει προσωπείο και κουστούμι.

Τα στοιχεία που δείχνουν ότι πρόκειται για στάσιμο:

Η απουσία προσώπων και διαλόγου

Δεν υπάρχει εξέλιξη της υπόθεσης

Ο χωρισμός σε στροφές και αντιστροφές

Τα πλούσια εκφραστικά μέσα και η ποιητική χρήση της γλώσσας

Τα στοιχεία (περιεχομένου) που δείχνουν ότι πρόκειται για έργο του

Ευριπίδη:

Ο προβληματισμός και οι απόψεις για τη φύση και το ρόλο των θεών

Η καταδίκη του πολέμου

Βιβλιογραφία:

Βιβλίο εκπαιδευτικού

Η Ελένη του Ευριπίδη, εκδόσεις Μεταίχμιο