ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ VI Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus: sic enim liberi esse possumus. ΜΑΘΗΜΑ XIII Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt. Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit. ΘΕΜΑ 1Ο Να αποδώσετε στα νέα ελληνικά το παραπάνω κείµενο

(8 µονάδες) ΘΕΜΑ 2Ο α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται σε κάθε περίπτωση: Legum: αφαιρετική ενικού και πληθυντικού Stellarum: δοτική ενικού και πληθυντικού Artes: γενική και αιτιατική πληθυντικού Metum: δοτική ενικού και αφαιρετική πληθυντικού β. Να κλιθούν οι συνεκφορές corpora nostra, illustrem victoriam

(2 µονάδες) ΘΕΜΑ 3Ο Να αναγνωρίσετε το είδος των αντωνυµιών του δεύτερου αποσπάσµατος (ΜΑΘΗΜΑ XIII) και να τις κλίνετε σε ενικό και πληθυντικό στο γένος που βρίσκονται

(2 µονάδες) ΘΕΜΑ 4Ο α. stat, possumus, misit: να γίνει χρονική αντικατάσταση στους τύπους β. dederunt: να γράψετε τα απαρέµφατα της ενεργητικής φωνής σε όλους τους χρόνους

γ. vicerat: να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήµατος στη µέση φωνή και να κάνετε χρονική αντικατάσταση στο β’ πληθυντικό πρόσωπο

(3 µονάδες) ΘΕΜΑ 5Ο α. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις των δύο αποσπασµάτων β. Να µετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στην παρακάτω πρόταση: Eo modo exercitum alacrem in pugnam misit

(4 µονάδες) ΘΕΜΑ 6Ο Πού οφείλονται οι οµοιότητες µεταξύ ελληνικής και λατινικής γλώσσας;

(1 µονάδα)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1ου ∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1Ο ΜΑΘΗΜΑ VI : Όπως τα σώµατά µας χωρίς νου, έτσι και η πολιτεία χωρίς νόµο δεν µπορεί να σταθεί. Οι αρχές είναι υπηρέτες των νόµων, οι δικαστές ερµηνευτές των νόµων, τελικά όλοι είµαστε υπηρέτες των νόµων: γιατί έτσι µπορούµε να είµαστε ελεύθεροι. ΜΑΘΗΜΑ XIII : Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος πραγµατεύτηκε για τη φύση του ουρανού και για τη στάση και τις κινήσεις των αστεριών και της σελήνης και µε αυτόν τον τρόπο έστειλε το στρατό πρόθυµο στη µάχη. Έτσι, οι ελευθέριες τέχνες του Γάλλου οδήγησαν στην περίλαµπρη εκείνη Παυλιανή νίκη. Επειδή εκείνος νίκησε το φόβο του Ρωµαϊκού στρατού, ο στρατηγός µπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους ΘΕΜΑ 2Ο

α. lege / legibus stellae / stellis artium / artes & artis metui / metibus β. Nom Corpus nostrum Corpora nostra Gen Corporis nostri Corporum nostrorum Dat Corpori nostro Corporibus nostris Acc Corpus nostrum Corpora nostra Voc ------------- ------------ Abl Corpore nostro Corporibus nostris Nom Illustris victoria Illustres victoriae Gen Illustris victoriae Illustrium victoriarum Dat Illustri victoriae Illustribus victoriis Acc Illustrem victoriam Illustres victorias Voc Illustris victoria Illustres victoriae Abl Illustri victoria Illustribus victoriis

ΘΕΜΑ 3Ο

Eo : δεικτική αντωνυµία, αφαιρετική ενικού, αρσενικού γένους Nom: is ei/ ii/ i Gen : eius eorum Dat : ei eis / iis / is Acc: eum eos Voc: ------------- Abl: eo eis / iis / is Illam:δεικτική αντωνυµία, αιτιατική ενικού, θηλυκού γένους Nom: illa illae Gen : illius illarum Dat : illi illis Acc : illam illas Voc: ------------- Abl : illa illis Ille:δεικτική αντωνυµία, ονοµαστική ενικού, αρσενικού γένους Nom: ille illi Gen : illius illorum Dat : illi illis Acc : illum illos Voc: ------------- Abl : illo illis ΘΕΜΑ 4Ο α. Ενεσ: stat possumus mittit Παρατ: stabat poteramus mittebat Μέλ: stabit poterimus mittet Πρκµ: stetit potuimus misit Υπρσ: steterat potueramus miserat Σ. Μέλ:steterit potuerimus miserit β. Ενεσ:dare Μέλ: daturum – am – um esse daturos – as – a esse Πρκµ: dedisse γ. Vincor – victus sum – vinci Ενεσ: vincimini Παρατ: vincebamini Μέλ: vincemini Πρκµ: victi – ae – a estis Υπρσ: victi – ae – a eratis Σ. Μέλ: victi – ae – a eritis

ΘΕΜΑ 5Ο

α. Ut corpora nostra sine mente (non stant) : απλή παραβολική πρόταση Quia ille metum exercitus Romani vicerat : δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση β. Eo modo exercitus alacer in pugnam a Gallo missus est ΘΕΜΑ 6Ο Υπάρχουν πολλές οµοιότητες µεταξύ της Ελληνικής και της Λατινικής Γλώσσας. Αυτές οφείλονται σε πολλούς λόγους όπως η κοινή ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, τα γλωσσικά και πολιτιστικά δάνεια του ελληνικού πολιτισµού στις περιοχές που είχαν ιδρυθεί ελληνικές αποικίες και η κατάκτηση των Ελλήνων από τους Ρωµαίους. Το λατινικό αλφάβητο αποτελεί παραλλαγή του ελληνικού

∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ VII Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. Milites his verbis admonet: “Hostes advertare audio; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis;” ΜΑΘΗΜΑ XII “Mi pater” respondit illa “Persa periit”. Perierat enim catellus eo nomine, quem puella multum amabat. Tum pater Tertiae dixit “omen accipio”. Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi animo praesumpsit. ΜΑΘΗΜΑ XVIII Hercules boves Geryonis ex Hispaniae in eum locum adduxisse dicitur, ubi postea Romulus urbem Romam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse. ΘΕΜΑ 1Ο Να αποδώσετε στα νέα ελληνικά το παραπάνω κείµενο

(8 µονάδες) ΘΕΜΑ 2Ο α. Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ακόλουθων τύπων σε ενικό και πληθυντικό: verbis, speculatores, omen, spem β. Να κλίνετε τα ονόµατα vim, boves γ. Να κλιθούν οι συνεκφορές: legatos omnes, mi pater, eum locum

(4 µονάδες) ΘΕΜΑ 3Ο α. Να κλιθεί ο µέλλοντας και ο υπερσυντέλικος των τύπων: iubet, audio , accipio,dicitur β. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους τύπους: nuntiant, praesumpsit, fertur γ. adduxisse: να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρηµατικού τύπου και να τον κλίνετε στο χρόνο που αυτός βρίσκεται

(4 µονάδες) ΘΕΜΑ 4Ο α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις υπογραµµισµένες λέξεις

β. Να αλλάξει η σύνταξη των ακολούθων προτάσεων σε απαρεµφατική µε εξάρτηση από τα παθητικά ρήµατα dicor, nuntior:

• Legati omnes frumentum in castra important • ____________________________________ • Puella catellum multum amat • ____________________________________

(4 µονάδες)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2ου ∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1Ο ΜΑΘΗΜΑ VII : Όλους τους διοικητές των λεγεώνων διατάζει να εισάγουν δηµητριακά στο στρατόπεδο. Τους στρατιώτες µε αυτά τα λόγια συµβουλεύει: « Ακούω ότι οι εχθροί πλησιάζουν˙ οι κατάσκοποί µας ανακοινώνουν ότι εκείνοι είναι κοντά. Οφείλετε να φυλάγεστε από τη δύναµη των εχθρών˙» ΜΑΘΗΜΑ XII : «Πατέρα µου», απάντησε εκείνη, «ο Πέρσης πέθανε». Είχε πεθάνει, πραγµατικά, σκυλάκι µε αυτό το όνοµα, το οποίο η κοπέλα αγαπούσε πολύ. Τότε ο πατέρας είπε στην Τέρτια: «∆έχοµαι τον οιωνό». Έτσι, από τυχαίο λόγο ένιωσε προκαταβολικά στην ψυχή την ελπίδα του ένδοξου θριάµβου ΜΑΘΗΜΑ XVIII : Ο Ηρακλής λέγεται ότι οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία σε εκείνο τον τόπο, όπου αργότερα ο Ρωµύλος ίδρυσε την πόλη Ρώµη. Κοντά στον Τίβερη ποταµό ο Ηρακλής λέγεται ότι ξεκούρασε τα βόδια και ότι ο ίδιος κουρασµένος από το δρόµο εκεί κοιµήθηκε. ΘΕΜΑ 2Ο α. Gen : verbi verborum speculatoris speculatorum Dat : verbo verbis speculatori speculatoribus Acc : verbum verba speculatorem speculatores Abl : verbo verbis speculatore speculatoribus Gen : ominis ominum spei ------- Dat : omini ominibus spei ------- Acc : omen omina spem spes Abl : omine ominibus spe ------- β. Nom: vis vires bos boves Gen : ---- virium bovis boum/bovum Dat : ---- viribus bovi bobus/ bubus Acc : vim vires/viris bovem boves Voc: ---- vires bos boves Abl : vi viribus bove bobus/bubus γ. Nom Legatus omnis Legati omnes Gen Legati omnis Legatorum omnium Dat Legato omni Legatis omnibus Acc Legatum omnem Legatos omnes Voc Legate omnis Legati omnes Abl Legato omni Legatis omnibus

Nom Meus pater Mei patres Gen Mei patris Meorum partum Dat Meo patri Meis patribus Acc Meum patrem Meos patres Voc Mi pater -------- Abl Meo patre Meis patribus Nom Is locus Ea loca Gen Eius loci Eorum locorum Dat Ei loco Eis / iis/ is locis Acc Eum locum Ea loca Voc ------ ----- Abl Eo loco Eis/ iis/ is locis ΘΕΜΑ 3Ο α. Μέλλοντας Iubebo Audiam Accipiam Dicar Iubebis Audies Accipies Diceris Iubebit Audiet Accipiet Dicetur Iubebimus Audiemus Accipiemus Dicemur Iubebitis Audietis Accipietis Dicemini Iubebunt Audient Accipient Dicentur

Υπερσυντέλικος Iusseram Audiveram Acceperam Dictus eram Iusseras Audiveras Acceperas Dictus eras Iusserat Audiverat Acceperat Dictus erat Iusseramus Audiveramus Acceperamus Dicti eramus Iusseratis Audiveratis Acceperatis Dicti eratis Iusserant Audiverant Acceperant Dicti erant β. Ενεσ: nuntiant praesumit fertur Παρατ: nuntiabant praesumebat ferebatur Μέλ: nuntiabunt praesumet feretur Πρκµ: nuntiaverunt praesumpsit latus est Υπρσ: nuntiaverant praesumpserat latus erat Σ. Μέλ:nuntiaverint praesumpserit latus erit γ. adduco – adduxi – adductum – adducere adduxi adduxisti adduxit adduximus adduxistis adduxerunt / adduxere

ΘΕΜΑ 4Ο α. Nomine: αφαιρετική της ιδιότητας omen: αντικείµενο του ρήµατος accipio triumphi: γενική αντικειµενική από το spem Romam: παράθεση στο urbem Boves: αντικείµενο του ειδικού απαρεµφάτου refecisse Fessus: αιτιολογική µετοχή υποκείµενο µετοχής : ipse β.

• Legati omnes frumentum in castra importare nuntiantur • Puella catellum multum amare dicitur

∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ X Populos feroces contundet, mores eis imponet et moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneae filius, regnum ab Lavinio transferet et Albam Lognam muniet. ΜΑΘΗΜΑ XIV Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effegiei mortui. ΜΑΘΗΜΑ XVI Repente post tergum equitatus cernitur; cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; eis equites occorrunt. Fit magna caedes. ΘΕΜΑ 1Ο Να αποδώσετε στα νέα ελληνικά το παραπάνω κείµενο

(8 µονάδες) ΘΕΜΑ 2Ο α. Να γράψετε τους τύπους στον άλλον αριθµό: mores magnitudinis facie mortui terga β. Να κλιθούν οι παρακάτω συνεκφορές στον αριθµό που βρίσκονται: populos feroces, species horrenda, magna caedes γ. Να κλιθούν τα ονόµατα: Aeneam, Iulus

(3 µονάδες) ΘΕΜΑ 3Ο α. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους τύπους: feres, muniet, dederat, fit β. Να κλιθούν οι τύποι στο χρόνο που σας δίνονται: condet, venire, cernitur, fit

(3 µονάδες) ΘΕΜΑ 4Ο α. Να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση στην περίοδο: Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda

β. Να µετατρέψετε τη σύνταξη από ενεργητική σε παθητική και το αντίστροφο στις παρακάτω προτάσεις: Tu Aeneam ad caelum feres Repente post tergum equitatus cernitur Fit magna caedes

(4 µονάδες) ΘΕΜΑ 5Ο Ποια διαίρεση της ρωµαϊκής λογοτεχνίας θεωρείται σήµερα αντιεπιστηµονική και γιατί; Ποιες διαιρέσεις χρησιµοποιούνται σήµερα;

(2 µονάδες)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 3ου ∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1Ο ΜΑΘΗΜΑ X: Άγριους λαούς θα συντρίψει, ήθη σε αυτούς θα επιβάλει και τείχη θα χτίσει. Εσύ τον Αινεία θα αποθεώσεις. Αργότερα, ο Ίουλος, ο γιος του Αινεία, θα µεταφέρει το βασίλειο από το Λαβίνιο και την Άλβα Λόνγκα θα ιδρύσει. ΜΑΘΗΜΑ XIV: Εκεί µόλις είχε παραδώσει την ταραγµένη του ψυχή στον ύπνο, όταν ξαφνικά εµφανίστηκε σε αυτόν φρικτή µορφή. Νόµιζε ότι ερχόταν σε αυτόν άνθρωπος πελωρίου µεγέθους και µε βρώµικο πρόσωπο, όµοιος µε οµοίωµα νεκρού. ΜΑΘΗΜΑ XVI: Ξαφνικά, από τα νώτα εµφανίζεται το ιππικό˙ οι κοόρτες πλησιάζουν˙ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα και φεύγουν˙ σε αυτούς επιτίθενται οι ιππείς. Γίνεται µεγάλη σφαγή. ΘΕΜΑ 2Ο α. Mores : morem magnitudinis : magnitudinum facie : -------- mortui : mortuorum terga : tergum β. Nom: populi feroces species horrenda Gen : populorum ferocium speciei horrendae Dat : populis ferocibus speciei horrendae Acc : populos feroces speciem horrendam Voc: populi feroces species horrenda Abl : populis ferocibus specie horrenda Nom: magna caedes Gen : magnae caedis Dat : magnae caedi Acc : magnam caedem Voc: magna caedes Abl : magna caede γ. Nom: Aeneas Iulus Gen : Aeneae Iuli Dat : Aeneae Iulo Acc : Aeneam / Aenean Iulum Voc: Aenea Iule Abl : Aenea Iulo

ΘΕΜΑ 3Ο α. Ενεσ: fers munit dat fit Παρατ: ferebas muniebat dabat fiebat Μέλ: feres muniet dabit fiet Πρκµ: tulisti munivit dedit facta est Υπρσ: tuleres muniverat dederat facta erat Σ. Μέλ: tuleris muniverit dederit facta erit β. condam venio cernor fio condes venis cerneris fis condet venit cernitur fit condemus venimus cernimur fimus condetis venitis cernimini fitis condent veniunt cernuntur fiunt ΘΕΜΑ 4Ο α. Ibi vix animum sollicitum somno dederat: κύρια πρόταση dederat: ρήµα ille: εννοούµενο υποκείµενο ρήµατος animum: άµεσο αντικείµενο του ρήµατος somno: έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος sollicitum: επιθετικός προσδιορισµός στο animum Ibi : επιρρηµατικός προσδιορισµός του τόπου Vix: επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου cum repente apparuit ei species horrenda: δευτερεύουσα χρονική πρόταση cum: χρονικός σύνδεσµος, αντίστροφος cum apparuit: ρήµα species: υποκείµενο ρήµατος horrenda: επιθετικός προσδιορισµός στο species ei : αντικείµενο του ρήµατος repente : επιρρηµατικός προσδιορισµός του τρόπου β.

Aeneas a te ad caelum fertur Repente post tergum milites equitatum cernunt Equites magnam caedem faciunt

ΘΕΜΑ 5Ο Υπάρχουν τρεις διαφορετικές διαιρέσεις της ρωµαϊκής λογοτεχνίας:

i. Η αριστοκρατική αξιολόγηση Χρυσός αιώνας Αργυρός αιώνας, κ.ο.κ

ii. Η περιγραφική διαίρεση Αρχαϊκή εποχή (ως το 100 πΧ) Κλασική εποχή ( 100 πΧ – 14 µΧ) Μετακλασική εποχή ( ως τα µέσα του 3ου αιώνα µΧ) Ύστερη αρχαιότητα

iii. Η διαίρεση µε ιστορικά κριτήρια ∆ηµοκρατική εποχή Αυγούστεια εποχή Αυτοκρατορική εποχή (πρώιµη, µέση, ύστερη)

Από τις τρεις αυτές διαιρέσεις, σήµερα η πρώτη απορρίπτεται ως αντιεπιστηµονική, αφού σε κάθε περίοδο υπήρχαν τόσο εξαίρετοι, όσο και κατώτεροι λογοτέχνες.

∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ [ ΠΡΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗ]

ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ V Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat. ΜΑΘΗΜΑ XV Vinum a mercatoribus ad se importari non sinunt, quod ea re, ut arbitrantur, remollescunt homines atque effeminantur. ΜΑΘΗΜΑ XVII Alius alia de causa discendere cupiebat. Nonnulli pudore adducti remanebant. Hi neque vultum fingere neque lacrimas tenere poterant; abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum familiaribus suis commune periculum miserabantur. ΘΕΜΑ 1Ο Να αποδώσετε στα νέα ελληνικά το παραπάνω κείµενο

(8 µονάδες) ΘΕΜΑ 2Ο α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

δοτική ενικού και πληθυντικού ουσιαστικών Α’ κλίσης στο γ’ απόσπασµα

αφαιρετική ενικού και αιτιατικής πληθυντικού ουσιαστικών Β’ κλίσης στο α’ απόσπασµα

β. Να κλιθούν οι συνεκφορές ea re, familiaribus suis, commune periculum

(3 µονάδες) ΘΕΜΑ 3Ο Να κλιθούν οι αντωνυµίες του τρίτου αποσπάσµατος

(2 µονάδες)

ΘΕΜΑ 4Ο α. Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των τύπων στη µέση φωνή και να τους κλίνετε στο χρόνο που δίνονται: habebat, sinunt β. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους τύπους: cupiebat, poterant, miserabantur

(3 µονάδες)

ΘΕΜΑ 5Ο α. Να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του πρώτου αποσπάσµατος β. Να αλλάξει η σύνταξη των ακολούθων προτάσεων σε απαρεµφατική µε εξάρτηση από το παθητικό ρήµα dicor

Ea re remollescunt homines ______________________________________ Nonnulli pudore adducti remanebant ______________________________________

(4 µονάδες)