5. ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕIΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤIΑ

Επιμέλεια Αληγιάννη ΒαρβάραΠΕΡΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ http://barali.weebly.com/

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (800-479 π.Χ.)

 ΣόλωναςΣημαντικός

Αθηναίος νομοθέτης, φιλόσοφος , ποιητής και ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας

Αντίγραφο ρωμαϊκών χρόνων, το οποίο πιστεύεται ότι εικονίζει τον Σόλωνα τον Αθηναίο, έναν από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας  (Νεάπολη, Εθνικό Μουσείο). ☺ Ποιοι ήταν οι άλλοι έξι σοφοί;

Οι Επτά σοφοί Θαλής ο ΜιλήσιοςΠιττακός ο ΜυτιληναίοςΒίας ο ΠριηνεύςΚλεόβουλος ο ΡόδιοςΣόλων ο ΑθηναίοςΠερίανδρος ο Κορίνθιος,Χίλων ο Λακεδαιμόνιος

Η καταγραφή των νόμων

ικανοποίησε ένα μέρος των

πολιτών

το οξύ οικονομικό πρόβλημα ανάγκαζε όσους δεν

μπορούσαν να ξεπληρώσουν

τα χρέη τους να γίνουν δούλοι

δημιουργώντας συνεχή

αναταραχή. 

το 594 π. Χ ., οι Αθηναίοι

επέλεξαν τον Σόλωνα, ποιητή

και έναν από τους επτά σοφούς,

να δώσει λύση στα δύσκολα προβλήματα της πόλης

Tα μέτρα του Σόλωνα

Ο Σόλων οργάνωσε το πολίτευμα, όπως ανέφερα πιο πάνω. Οι άνθρωποι όμως συνέχιζαν να παραπονιούνται για τους νόμους του, κατηγορώντας κάποιους και ζητώντας διευκρινίσεις γι' άλλους. Ο ίδιος, επειδή δεν ήθελε να τους αλλάξει ούτε και να είναι παρών προκαλώντας δυσαρέσκειες, ταξίδεψε για εμπορικούς λόγους, αλλά και για να δει τα αξιοθέατα στην Αίγυπτο, λέγοντας ότι δεν θα επιστρέψει πριν περάσουν δέκα χρόνια. Θεωρούσε πως δεν ήταν δίκαιο να μείνει και να δίνει εξηγήσεις για τους νόμους. Ο καθένας όφειλε να πειθαρχεί σε όσα είχαν θεσπιστεί.(Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία, 11. 1)► Για ποιο λόγο ο Σόλων έφυγε από την Αθήνα μετά θέσπιση της νομοθεσίας;

Ο ΣΟΛΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΝΟΜΟΙ

• απελευθέρωσε αυτούς που είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών και απαγόρευσε στο εξής να δανείζεται κάποιος με εγγύηση την προσωπική του ελευθερία

• λυτρώθηκε έτσι η αγροτική τάξη.

α . Σεισάχθειασείω+ ἄχθος = αφαιρώ το βάρος ► η περίφημη διάταξη της νομοθεσίας του Σόλωνα, με την οποία 

Tα μέτρα του Σόλωνα

Διαίρεσε τους πολίτες σετέσσερις τάξεις

(τιμοκρατικό σύστημα)

ως βάση έθεσε το εισόδημα και όχι την καταγωγή

Ανάλογα όρισε και τα

αξιώματα.

β. Αποδυνάμωση του αριστοκρατικού πολιτεύματος

  Ο Σόλων διατήρησε το τιμοκρατικό σύστημα και μέτρο για την κατάταξη όρισε το ετήσιο εισόδημα σε μεδίμνους γεωργικών προϊόντων. Οι δύο πρώτες τάξεις ήταν οι : α. πεντακοσιομέδιμνοι και β. οι τριακοσιομέδιμνοι ή ιππείς, όσοι δηλαδή είχαν εισόδημα πάνω από πεντακόσιους ή τριακόσιους μεδίμνους. Από αυτές τις δύο τάξεις, που είχαν και τις μεγαλύτερες οικονομικές υποχρεώσεις, εκλέγονταν οι 9 άρχοντες και τα μέλη του Αρείου Πάγου. γ. οι διακοσιομέδιμνοι ή ζευγίτες, που γίνονταν μέλη της Βουλής, καταλάμβαναν κατώτερα αξιώματα και συγκροτούσαν τη «φάλαγγα». δ. την τελευταία τάξη αποτελούσαν οι θήτες, που δεν είχαν ιδιοκτησία ούτε εισόδημα. Δεν είχαν δικαίωμα να εκλεγούν σε κανένα αξίωμα. `Ηταν μέλη της εκκλησίας του δήμου με δικαίωμα ψήφου και μπορούσαν να είναι μέλη και του λαϊκού δικαστηρίου της Ηλιαίας. Οι θήτες ήταν απαλλαγμένοι από κάθε εισφορά προς την πολιτεία και στο στρατό και υπηρετούσαν ως ελαφρά οπλισμένοι (ψιλοί).ΠΗΓΗ http://www.odyssey.com.cy/main/default.aspx?tabID=140&itemID=749&mid=809

•διεύρυνε τον πολιτικό της ρόλο• έπαιρναν μέρος όσοι είχαν

συμπληρώσει το εικοστό έτος της ηλικίας τους

γ. Εκκλησία του Δήμου

•100 βουλευτές από κάθε μια από τις 4 φυλές

•Προετοίμαζε τα θέματα που συζητούνταν στη συνέλευση του λαού

•η ύπαρξή της αμφισβητείται από ορισμένους μελετητές

δ. Βουλή των

Τετρακοσίων

•δικαστήριο στο οποίο συμμετείχαν με κλήρωση άτομα από όλες τις τάξεις

•ήταν μέτρο που στόχευε στην καλύτερη απονομή της δικαιοσύνης και την εξάλειψη των ανισοτήτων

ε.Ηλιαία

Η βουλή των τετρακοσίων ήταν πιο δημοκρατική σε σύγκριση με το αριστοκρατικό σώμα του Αρείου Πάγου, στο οποίο συμμετείχαν μόνο πεντακοσιομέδιμνοι που είχαν θητεύσει ως άρχοντες (και είχαν εκλεγεί από τον ίδιο τον Άρειο Πάγο σύμφωνα με τη διαδικασία που ίσχυε πριν τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα). Η βουλή αντίθετα είχε 400 εκλεγμένα μέλη, που προέρχονταν και από τα τέλη των ιππέων και των ζευγιτών, η θητεία κάθε βουλευτή ήταν ετήσια και οι τέσσερις φυλές της Αθήνας αντιπροσωπεύονταν ισότιμα, με εκατό βουλευτές η καθεμιά.ΠΗΓΗ https://el.wikipedia.org/wiki /Σόλων_ο_Αθηναίος

Βουλή των Τετρακοσίων

για να πετύχει

την ενεργό συμμετοχή

των πολιτών

στα κοινά

ψήφισε νόμο με τον οποίο

στερούσε τα πολιτικά

δικαιώματα 

από όσους δεν έπαιρναν

σαφή θέση πάνω

στα κοινωνικά

και πολιτικά θέματα.

Επίσης ο Σόλωνας 

Τα μέτρα του Σόλωνα ανακούφισαν τη λαϊκή τάξη και εξίσωσαν τους πλούσιους με τους ευγενείς

Επειδή η γη εξακολουθούσε να είναι στα χέρια λίγων, το αίτημα για ξαναμοίρασμα της γης ήλθε πάλι στην επιφάνεια

Αποτελέσματα

Πεισί-στρατος

•Ευγενής που εκμεταλλεύτηκε τις ταραχές•με τη συμπαράσταση του λαού κατέλαβε την

εξουσία επιβάλλοντας το τυραννικό πολίτευμα

Αρνητικά •στέρησε από τους Αθηναίους ελευθερίες που με

αγώνες είχαν κατακτήσει

Θετικά •Συνέδεσε το όνομά του με σημαντικά

εξωραϊστικά έργα (Εννεάκρουνος πηγή, νέα Αγορά, τελεστήριο της Ελευσίνας κ.ά.

•και με την προσπάθεια για δημιουργία βιβλιοθήκης

Ο Πεισίστρατος, γιος του Ιπποκράτη, αρχηγός των Διακρίων και εξάδελφος του Σόλωνα, γεννήθηκε στην Αθήνα. Ήταν χαρισματικός ρήτορας, ενεργητικός και επινοητικός. Κατά την διάρκεια του πολέμου των Αθηνών με τα Μέγαρα, το 570 π.Χ., κατέλαβε το λιμάνι τους, την Νίσαιαν. Μετά από αυτό το γεγονός έγινε πολύ δημοφιλής με τον λαό. Ο Πεισίστρατος αποδείχθηκε μεγάλος ηγέτης. Οργάνωσε την οικονομία της Αθήνας ,ομόρφυνε την πόλη με ναούς και υποστήριξε τις τέχνες και την λογοτεχνία. Στον Πεισίστρατο αποδίδεται η συλλογή και το γράψιμο των Ομηρικών ποιημάτων. Η βιβλιοθήκη του, η μεγαλύτερη σε όλη την Ελλάδα, ήταν ανοικτή σε όλους στους Αθηναίους πολίτες. Μετά τον θάνατό του, το 527 π. Χ., την εξουσία ανέλαβε ο γιος του Ιππίας, τον οποίο οι Αθηναίοι ανέτρεψαν το 510 π. Χ.ΠΗΓΗ http://www.logiosermis.net/2011/04/605-527.html#.Vo0weraLTIV

Πεισίστρατος (605-527 π.Χ)

(Φώτο: Προετοιμασίες των Αθηναϊκών δυνάμεων, στα χρόνια του Πεισίστρατου από αττικό βάζο, Βρετανικό Μουσείο).

Ο Πεισίστρατος φθάνει στην Ακρόπολη συνοδευόμενος από την ΑθηνάΣχέδιο του Πινέλι, 1820

ΠΗΓΗ : ΛΟΓΙΟΣ ΕΡΜΗΣhttp://www.logiosermis.net/2011/04/605527.html#.Vo0weraLTIV

Ο ναός του Ολύμπιου Δία στην Αθήνα.  Άρχισε να κατασκευάζεται στα χρόνια του Πεισίστρατου.

Υδραγωγός του Πεισίστρατου στην Αθήνα

• προχώρησαν σε ενέργειες που θεμελίωσαν το δημοκρατικό πολίτευμα

• Έτσι έπαψαν η συγγένεια και η καταγωγή να παίζουν ρόλο στην πολιτική ζωή της Αθήνας

Από την πολιτική

διαμάχη που ακολούθησε

την πτώση της τυραννίας, ευνοημένοι βγήκαν οι

δημοκρατικοί, οι οποίοι με αρχηγό τον Κλεισθένη 

Κλεισθένης

•τα μέλη προέρχονταν από διαφορετικές περιοχές της Αττικής

•Έτσι έπαψαν η συγγένεια και η καταγωγή να παίζουν ρόλο στην πολιτική ζωή της Αθήναςδέκα φυλές(Με το μέτρο αυτό

ο Κλεισθένης «έδωσε την

πολιτεία στον λαό», όπως έγραψε

αργότερα ο Αριστοτέλης.)

•αύξηση της βουλής κατά 100 μέληΒουλή

των Πεντακοσί

ων

•Ένας από κάθε φυλή•για να προστατεύσει τους πολίτες από τον

κίνδυνο αύξησης της δύναμης του πολέμαρχου στρατηγού10 στρατηγ

οί

Μέτρα

Οι φυλές αντιπροσωπεύουν το βασικό χωρισμό των φύλων. Στην Αττική ο πληθυσμός ανήκε στο ιωνικό φύλο και οι φυλές ήταν τέσσερις

 Η παράδοση για τις αττικές φυλές αναφέρει διάφορα ονόματα, άλλα με γεωγραφική και άλλα με θρησκευτική αναφορά.

Αρχικά, η φυλή ήταν η ένωση συγγενικών οικογενειών και η ιδιότητα του μέλους ήταν κληρονομική.

Με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη καταργήθηκαν οι παλαιές τέσσερις φυλές και αντικαταστάθηκαν από δέκα νέες τεχνητές, οι οποίες ονομάστηκαν από τοπικούς ήρωες. Γι' αυτό το λόγο οι συγκεκριμένοι ήρωες, η επιλογή των οποίων έγινε από το μαντείο των Δελφών, αποκαλούνταν Επώνυμοι. Ο βωμός με τους ανδριάντες των Επώνυμων Ηρώων βρισκόταν στην Αγορά, απέναντι απο το Μητρώο. ΠΗΓΗ http://www.ime.gr/chronos/04/gr/society/212form_phyle.html

Οι φυλές 

Τα αγάλματα αυτά βρίσκονταν στην Αγορά και παρίσταναν τους τοπικούς ήρωες από τους οποίους πήραν τα ονόματά τους οι δέκα φυλές.

 Μετά τις μεταρρυθμίσεις του 507 π. X. υπήρχαν τριάντα τριττύες για τις δέκα φυλές. Η καινοτομία όμως στο σχέδιο του Κλεισθένη -που απέβλεπε στη διάσπαση της τοπικής δύναμης των φυλών- ήταν ο χωρισμός των τριάντα αυτών τριττύων σε: δέκα "περί το άστυ", δέκα "παράλιες" και δέκα "μεσόγειες". Με κλήρο δόθηκαν τρεις (μία από την κάθε κατηγορία) σε κάθε φυλή και σε αυτές κατανεμήθηκαν όλοι οι δήμοι. Οι δήμοι "περί το άστυ" ήταν οι μεγαλύτεροι. Έτσι, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούσε ο καθένας από αυτούς να αποτελεί μία τριττύα από μόνος του, ενώ αλλού μία τριττύα περιελάμβανε μέχρι και οκτώ ή εννιά δήμους.

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/society/215form_trityes.html

τριττύες

Εκκλησία του Δήμου

λαμβάνονταν οι πιο σοβαρές

αποφάσεις.

Έγινε κυρίαρχο

σώμα 

Ο οστρακισμός ήταν η δεκάχρονη απομάκρυνση από την Αθήνα των πολιτών που θεωρούνταν επικίνδυνοι για την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Στην εισαγωγή του μέτρου αυτού εναντίον των επίδοξων τυράννων συνέτεινε ο φόβος των Αθηναίων για την εγκαθίδρυση τυραννίδας και για το λόγο αυτό αρκετές φορές εξορίστηκαν πολίτες που είχαν αποκτήσει μεγάλη δημοτικότητα και πολιτική δύναμη, τις οποίες θεωρήθηκε ότι θα τις χρησιμοποιούσαν κατά των συμφερόντων του δήμου. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (Aθηναίων πολιτεία 22.4) ο νόμος καθιερώθηκε από τον Κλεισθένη το 508/7 π.Χ.

ΠΗΓΗ http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/politics/323ostrakismos.html

οστρακισμός

Όστρακα που χρησιμοποιήθηκαν για τον εξοστρακισμό γνωστών πολιτικών.5ος αιώνας π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Αρχαίας Αγοράς, προθήκη 38. ΥΠΠΟ/ΤΑΠ© ΥΠΠΟ.

Όστρακο με το όνομα του Θεμιστοκλή. 5ος αιώνας π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Αρχαίας Αγοράς, προθήκη 38. ΥΠΠΟ/ΤΑΠ. © ΥΠΠΟ.

http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/politics/323ostrakismos.html

Όταν ολοκληρώθηκαν αυτά, το πολίτευμα έγινε πολύ πιο δημοκρατικό από το αντίστοιχο του Σόλωνα. Πολλοί από τους νόμους του Σόλωνα είχαν αχρηστευθεί από το τυραννικό πολίτευμα, επειδή δεν εφαρμόζονταν. Ο Κλεισθένης, στην προσπάθειά του να ενισχύσει τη λαϊκή δύναμη, ψήφισε και τον νόμο του οστρακισμού. Ο νόμος αυτός τέθηκε σε ισχύ εξαιτίας της καχυποψίας που προκαλούσαν όλοι όσοι κατείχαν ισχυρές θέσεις. Ο Πεισίστρατος λόγου χάρη από δημοφιλής ηγέτης της και στρατηγός έγινε τύραννος. Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία, 22. 1-3

Γιατί ψηφίστηκε ο νόμος του οστρακισμού;

θεμελιωτής του δημοκρατικού πολιτεύματος

Οι δημοκρατικοί

θεσμοί αφύπνισαν το

ενδιαφέρον του πολίτη για τα

κοινά 

επέφεραν σημαντική

αλλαγή στον τρόπο ζωής της

πόλης

Το αποφασιστικό

αυτό βήμα προς τη δημοκρατία

που πραγματοποιήθ

ηκε στην αρχαία Αθήνα

έχει παγκόσμια ιστορική σημασία.

Ο Κλεισθένης θεωρείται ο

ΠΗΓΕΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Διαδραστικά Βιβλία: Αρχαία Ιστορία (Α Γυμνασίου) -

Βιβλίο - Μαθητή https://el.wikipedia.org/wiki/ Σόλων_ο_Αθηναίος-

Κλεισθένης- Πεισίστρατος ΟΔΥΣΣΕΙΑ

http://www.odyssey.com.cy/main/default.aspx?tabID=140&itemID=749&mid=809

IME http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/politics/323ostrakismos.htmlhttp://www.ime.gr/chronos/04/gr/society/215form_trityes.html

ΛΟΓΙΟΣ ΕΡΜΗΣhttp://www.logiosermis.net/2011/04/605-527.html#.Vo0weraLTIV