4η εργασία ΕΛΠ 12

15
ΕΡΓΑΣΙΑ 4η ΕΛΠ 12 Διδάσκων Σουέρεφ Κωνσταντίνος ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 8 ΜΑΙΟΥ 2011 ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΛΑΜΑΡΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ Α.Μ. 67630 1

Transcript of 4η εργασία ΕΛΠ 12

Page 1: 4η εργασία ΕΛΠ 12

4ΕΡΓΑΣΙΑ η 12ΕΛΠ

ΔιδάσκωνΣουέρεφΚωνσταντίνος

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 8 ΜΑΙΟΥ 2011

ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΚΑΛΑΜΑΡΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ

Α.Μ. 67630

1

Page 2: 4η εργασία ΕΛΠ 12

Περιεχόμενα

Εισαγωγή………………………………………………….……………………….…..3

1. Περιγραφή κτιρίων…………………………………………………………………4

1.1 Ρωμαϊκή Αγορά………………………………………………...…….……..…4

1.2 Πλατεία Αριστοτέλους…..………………………………………………….…5

1.3 Τράπεζα της Ελλάδος……..……………………………………………….….6

Συμπεράσματα………………………………………………………………………...7

Βιβλιογραφία….………………………………………………………………………8

2

Page 3: 4η εργασία ΕΛΠ 12

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Θεσσαλονίκη σε κάθε εποχή της, έβλεπε με τα δικά της μάτια κάθε

αρχιτεκτονική πράξη, είτε αυτή συμβόλιζε κάτι παροδικό είτε αγκάλιαζε το αιώνιο

στοιχείο. Οχυρωμένη με θαυμάσια τείχη, κοσμημένη με δημόσια κτίρια, αγορές και

εκκλησίες, αντανακλούσε τη θέση της με την κοινωνική υποδομή και ιδεολογία της

εκάστοτε εποχής. Η γεωγραφική της θέση ήταν αυτή που την έκανε μητροπολιτικό

κέντρο της Βαλκανικής και αποτελούσε ξεχωριστή περίπτωση σε ολόκληρο τον

ελλαδικό χώρο από τα προχριστιανικά κιόλας χρόνια. Στη διάρκεια μάλιστα της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας υπήρξε η «συμβασιλεύουσα» πόλη.1

Η αρχιτεκτονική λοιπόν, ένα πολυδιάστατο πολιτισμικό φαινόμενο, είναι

τόσο η τέχνη όσο και η επιστήμη του σχεδιασμού και της υλοποίησης κτιρίων. Το

σχέδιο και η έκφραση, που είναι ο σχεδιασμός, δίνουν μορφή σε ένα αντικείμενο ,

ένα σύστημα, μία αντικειμενική υλική. Ετυμολογικά, ο όρος προέρχεται από το

ελληνικό αρχή και τέχνη – τεκτονική και με το όρο αυτό διακρίνεται η τέχνη

σχεδίασης και κατασκευής οικοδομημάτων. Η πολεοδομία από την άλλη είναι η

τέχνη σχεδίασης και κατασκευής πόλεων που έχει σαν αντικείμενο τη δόμηση,

δηλαδή το χτίσιμο, της πόλης. Η πολεοδομία ξεκίνησε ιστορικά ως μια εφαρμογή της

αρχιτεκτονικής σκέψης στην κλίμακα της πόλης, σε χώρο δηλαδή πολύ ευρύτερο απ'

αυτόν του κτιρίου ή του κτιριακού συγκροτήματος.2

Σκοπός της παρακάτω εργασίας είναι να επισκεφτούμε και να ξεναγήσουμε σε

μια ομάδα επισκεπτών, τρία κτίρια ελληνικής αρχιτεκτονικής της πόλης μας και να

σχολιάσουμε όχι τόσο το ποια είναι η αρχιτεκτονική τους όσο το γιατί είναι αυτή που

είναι, τι συνέβαλε στην ιδιαίτερη έκφραση της, μέσα από ποιες διαδικασίες

διαμορφώθηκε και ποιες σχέσεις έχει με τον κοινωνικό περίγυρο της.

1 Μ.Μπίρης, Μ.Καρδαμίτση-Αδάμη, Νεοκλασική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, 2001, σελ.1882 Δ.Φιλιππίδης, Ιστορία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας, τ.Δ’ , εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα, 2001, σελ.19

3

Page 4: 4η εργασία ΕΛΠ 12

1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΤΙΡΙΩΝ

1.1 ΕΙΚΟΝΑ 1 :ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ

Η Ρωμαϊκή Αγορά καλύπτει μια μεγάλη έκταση στο κέντρο της πόλης και

συγκεκριμένα στη πλατεία Ναυαρίνου. Η ρωμαϊκή αρχαία αρχιτεκτονική με

μορφολογικά κτιριακά στοιχεία παρμένα από το πρότυπο της Ρώμης, συναντάται σε

πολλά σημεία της πόλης και ανάγεται από το 2ο αιώνα π.Χ, όταν η πόλη πέρασε στη

ρωμαϊκή κυριαρχία όπως και ο υπόλοιπος ελλαδικός και μικρασιατικός ελληνιστικός

χώρος, και απετέλεσε αρχικά μία από τις τέσσερις έδρες διοίκησης των επαρχιών της

Μακεδονίας, ενώ αργότερα έγινε πρωτεύουσα ολόκληρου του ρωμαϊκού θέματος της

Μακεδονίας.

Η ρωμαϊκή Αγορά (φόρουμ) είναι έργο του 2ου- 3ου αιώνα μ. Χ. είναι μέρος του

αυτοκρατορικού συγκροτήματος και η στοά της ήταν διπλή, με κίονες που είχαν

ανάγλυφες παραστάσεις (σήμερα φυλάσσονται στο μουσείο του Λούβρου). Αξιόλογα

είναι η πλατεία, τα λουτρά και το ωδείο, που χρησιμοποιείται ως θερινό θέατρο. Στην

αγορά υπήρχε μια συστοιχία κιόνων που αποτελούνταν από οκτώ ειδώλια.3 Το

τεράστιο αυτοκρατορικό συγκρότημα ανήκει στον Γαλέριο4 και καταλαμβάνει μια

μεγάλη έκταση ως πάνω από την Εγνατία οδό και αποτελείται τη γνωστή «Καμάρα»

που είναι και το πρόπυλο, το ανάκτορο και τον ιππόδρομο που έφτανε ως το

ανατολικό τείχος της πόλης και οδηγεί στη Ροτόντα που ήταν αυτοκρατορικό

μαυσωλείο.5 Η Αγορά ήταν στις αρχαίες ελληνικές και ρωμαϊκές (αργότερα) πόλεις ο

τόπος όπου ήταν το οικονομικό, διοικητικό, κοινωνικό και πνευματικό κέντρο του

άστεως. Στην αγορά γινόταν εμπορικές συναλλαγές, συνήθως στον κεντρικό αύλιο

χώρο της πόλης. Ήταν ένας ανοικτός χώρος, στον οποίο συναθροίζονταν οι άρρενες

κάτοικοι της αρχαίας ελληνικής πόλης. Τα ευρήματα αυτά που ολόκληρα ή τμήματα

τους διασώζονται ως σήμερα, πλαισιώνονται από καταστήματα και κατοικίες με

πλακόστρωτα και πεζόδρομους και είναι μέρος μια ευρύτερης προσπάθειας ένταξης

των ρωμαϊκών αρχαιοτήτων στη ζωή της σύγχρονης πόλης.6

3 Ιστοσελίδα Μνημεία της Θεσσαλονίκης: www.it.uom.gr/project/monuments4 Περίοδου 297-307 μ.Χ.5 Σήμερα εκκλησία, ο Αγ.Γεώργιος6 Δ.Φιλιππίδης, στο ίδιο, σελ.45

4

Page 5: 4η εργασία ΕΛΠ 12

Η ρωμαϊκή αρχιτεκτονική είναι εντυπωσιακή γιατί είχε την ικανότητα ανέγερσης

μεγάλων κτιρίων, με μεθόδους κατασκευής που πλησιάζουν τη σημερινή χρήση

μπετόν, και αποτέλεσε πρότυπο έμπνευσης για πολλούς σύγχρονους αρχιτέκτονες.7

1.2. ΕΙΚΟΝΑ 2 :ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Η πλατεία Αριστοτέλους αποτελεί την κεντρική πλατεία της πόλης, με κτίρια,

καταστήματα , πεζόδρομο και στοές και καλύπτει μια έκταση από την παραλία ως και

πάνω στην Εγνατία οδό. Σχεδιάστηκε μετά από μια πυρκαγιά το 1917 που

κατέστρεψε μεγάλη περιοχή του κέντρου της πόλης. Τότε αναπτύχθηκε μια ευκαιρία

για πολεοδομική δραστηριότητα και κλήθηκε ο πολεοδόμος Ernest Hebrand8 να

συντάξει ένα σχέδιο για την καμένη ζώνη.9 Το σχέδιο αυτό περιλάμβανε και τον

μνημειακό άξονα της οδού Αριστοτέλους, παρόλο που δεν εφαρμόστηκε έτσι όπως

αρχικά είχε προβλεφθεί, έχει ιδιαίτερη αξία γιατί βασίστηκε σε μια καινοτομία της

εποχής, την αρχή της κτηματικής ομάδας με διαχειριστή το κράτος.10

Με την προσάρτηση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος (1912),

αναγνωρίσθηκε η Θεσσαλονίκη ως τον πιο σημαντικό πόλο βυζαντινών μνημείων. Τα

μνημεία αυτά χρησίμευαν ως σημείο αναφοράς για το καινούργιο σχέδιο. Έτσι

χαράχτηκαν άξονες που τα συνέδεαν μεταξύ τους. Στο πλαίσιο αυτό συστάθηκε και

το σχέδιο της πλατείας, το οποίο το διέκρινε «ακαδημαϊσμός».11 Αυτό οφειλόταν

στην προσπάθεια να δοθεί βυζαντινός χαρακτήρας στην πόλη με τις πολυώροφες

οικοδομές και το βυζαντινό ύφος που έχουν ως σήμερα. Όπως είπε και ο

αρχιτέκτονας Κιτσίκης, ένας συνεργάτης του Herbrard, « το νέο σχέδιο της πόλης το

7 Όπως τον Λύσανδρο Καυταντζόγλου και τον Ερνέστο Τσίλλερ ο οποίος θα δανειστεί την όψη της βιβλιοθήκης του Αδριανού και θα σχεδιάσει την πρόσοψη του Εθνικού Θεάτρου στην Αθήνα. 8 Ο Hebrard (1875-1933) έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιστημονική εξέλιξη των Ελλήνων τεχνικών και διορίστηκε και ως καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων αλλά και ως τεχνικός σύμβουλος του κράτους.9 Συνεργάστηκε και με τους Έλληνες Αριστοτέλη Ζάχο και Κώστα Κιτσίκη.10 Δ.Φιλιππίδης, Νεολληνική Αρχιτεκτονική, αρχιτεκτονική θεωρία και πράξη(1830-1980) σαν αντανάκλαση των ιδεολογικών επιλογών της νεοελληνικής κουλτούρας, εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, 1984, σελ.12211 Ο Ακαδημαϊσμός περικλείει τις αρχές του κλασικισμού, του ρεαλισμού, του ρομαντισμού, του ιδεαλισμού, μέσα από έναν έντονο συντηρητισμό και έχει σαν ιδεολογικό υπόβαθρο τη δυτική άποψη περί λογικής.

5

Page 6: 4η εργασία ΕΛΠ 12

διέκρινε ακαδημαϊσμός με προσήλωση και έξαρση των θαυμάσιων βυζαντινών

μνημείων της πόλεως». Στην πραγματικότητα όμως η αρχιτεκτονική που

ακολουθήθηκε ήταν εκλεκτιστική12 και ακολούθησε μορφές που συνηθίζονταν τότε

στην Ευρώπη. Ωστόσο πρέπει να επισημάνουμε ότι στα τέλη του 19ου αιώνα και στις

αρχές του 20ου είχε γενικότερα επικρατήσει στην Ελλάδα μια επιφανειακή μόδα για

βυζαντινά έπιπλα και διακόσμηση, υπό την επίδραση της Μεγάλης Ιδέας, η οποία

ήθελε να συνδέσει την ιστορία της Ελλάδας με το Βυζάντιο, το οποίο όμως

καθιστούσε δύσκολο να φέρει ανανέωση στην αρχιτεκτονική.13

1.3. ΕΙΚΟΝΑ 3 :ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Η συγκεκριμένη τράπεζα βρίσκεται επί της οδού Τσιμισκή και Ίωνος

Δραγούμη και εντάσσεται στη δεκαετία του 1930 όπου πραγματοποιείται μια

τελευταία στροφή προς το νεοκλασικισμό.14 Το πολυώροφο αυτό κτίριο με τον

στιβαρό ορθογώνιο όγκο, χαρακτηρίζεται από συμμετρία και ρυθμούς κλασικών

χρόνων και έχει μια επιβλητική τονισμένη είσοδο με επιβλητικό δωρικό προστώο

αλλά πλαισιώνεται επίσης με δωρικούς κίονες γύρω από όλο το κτίριο.15

Στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής αυτής αναβιώνει ένας εθνικισμός και πάλι

ανάλογος με των ευρωπαϊκών ιδεολογικών ροπών. Την εποχή εκείνη η δικτατορία

του Μεταξά μαζί με επιδράσεις από τη φασιστική αρχιτεκτονική της Ιταλίας και της

Γερμανίας, γέννησαν έναν μοντέρνο κλασικισμό. Έτσι πλήθος δημοσιών έργων

σχεδιάζονται εκείνη την εποχή με εμφανή τα κλασικιστικά στοιχεία (σχολεία,

τράπεζες, ηρώα), τα οποία εξέφραζαν την άποψη ότι οι Έλληνες είναι απόγονοι των

μεγάλων Ελλήνων και έτσι πρέπει να εγκαταλείψουν το αγγλικό, γαλλικό και ξένο

χρώμα και να επιστρέψουν στις πηγές του, τον αρχαίο και βυζαντινό πολιτισμό.16

12 Εκλεκτικισμός, ή μορφολογικός πλουραλισμός, ονομάζεται η αρχιτεκτονική τάση που επενδύει τα κτίρια επιλέγοντας μορφολογικά ανάμεσα σε ρυθμούς διαφόρων ιστορικών περιόδων. Στο πέρασμα από τον 18ο στον 19ο αιώνα, η κοσμοπολίτικη Θεσσαλονίκη αναδεικνύεται σε κέντρο του ελληνικού εκλεκτικισμού. (Χ.Ζαρκάδα-Πιστιόλη, Ο Εκλεκτικισμός στην Θεσσαλονίκη, Περιοδικό Αρχαιολογία,τεύχος 7, Μάιος 1983)13 Δ.Φιλιππίδης, Ιστορία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας, τ.Δ’ , εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα, 2001, σελ.107-10814 Όπου με τον όρο νεοκλασικισμό εννοούμε την αρχιτεκτονική που σχεδιαζόταν και χτιζόταν με πρότυπο και μίμηση τα «καλλιμάρμαρα» μνημειακά κτίρια, αλλά με φθηνότερα υλικά. 15 Μ.Μπίρης, Μ.Καρδαμίτση-Αδάμη, Νεοκλασική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, 2001, σελ. 29216 Τσίπουρας, 1921

6

Page 7: 4η εργασία ΕΛΠ 12

Ο αρχιτεκτονικός κόσμος αυτής της εποχής προσπαθεί να ξαναβρεί τον

ελληνικό ρυθμό του «μέτρου» και της «αρμονίας» με κυρίαρχα χαρακτηριστικά τη

μνημειακότητα, τη συμμετρία, τα αετώματα, τα ακροκέραμα και τους ρυθμούς των

κλασικών χρόνων. Παρόμοια κτίσματα βρίσκουμε σε όλες τις ελληνικές πόλεις τα

οποία παρουσιάζουν κοινά στοιχεία καθώς οι δημιουργοί τους προέρχονταν από τις

κεντρικές υπηρεσίες της Αθήνας.17

Συμπεράσματα

Στην εργασία αυτή εξετάσαμε την περίπτωση της πλατείας Ναυαρίνου με την

αρχαία ρωμαϊκή αγορά, την πλατεία Αριστοτέλους, με το μνημειακό άξονα της οδού

Αριστοτέλους και κάθετες οδούς την Λεωφόρο Νίκης ,την Τσιμισκή και την Εγνατία

που αποτελείται από πολλά κτίρια διαφορετικών ρυθμών, και τέλος το νεοκλασικό

κτίριο της τράπεζας της Ελλάδος στη συμβολή των οδών Τσιμισκή και Ι.Δραγούμη.

Η αρχαία ρωμαϊκή αγορά σχεδιάστηκε σύμφωνα με τη ρωμαϊκή

αρχιτεκτονική επί της ρωμαϊκής κατοχής στη Θεσσαλονίκη. Οι Ρωμαίοι από την

Ελλάδα πήραν το κορινθιακό κιονόκρανο συνδυασμένο με ιωνικά στοιχεία.

Παράλληλα, προσέθεσαν νέα υλικά και νέες μεθόδους στην οικοδομική

κατορθώνοντας έτσι να κατασκευάσουν μεγάλα οικοδομήματα, με ξεχωριστά

ρωμαϊκά γνωρίσματα που συνδύαζαν το θόλο, την αψίδα και τους ελληνικούς

διακοσμητικούς ρυθμούς. Την περίοδο αυτή η Θεσσαλονίκη είναι η «μήτηρ πάσης

της Μακεδονίας».

Η πλατεία Αριστοτέλους σχεδιάστηκε την εποχή που προσαρτήθηκε η

Θεσσαλονίκη στην Ελλάδα και εξέφραζε την Μεγάλη Ιδέα που ήθελε επαναφορά των

βυζαντινών μνημείων ως ιστορική συνέχεια, με αφορμή τη μεγάλη πυρκαγιά στο

κέντρο της πόλης. Αν και βασίστηκε σε αυτό το ρυθμό δεν μπόρεσε να αποφύγει τον

εκλεκτικισμό που επικρατούσε εκείνη την εποχή στην Ευρώπη.

Τέλος το κτίριο της τράπεζας της Ελλάδας σχεδιάστηκε σε μια εποχή που

επικρατούσε ο εθνικισμός στην Ευρώπη και σε συνδυασμό με τη δικτατορία του

Μεταξά, επανέφερε το πρότυπο του κλασικισμού με νέες απαιτήσεις από την ύπαρξη

και λειτουργία των κτιρίων, με κύρια χαρακτηριστικά το μέτρο και την αρμονία.

17 Μ.Μπίρης, Μ.Καρδαμίτση-Αδάμη, στο ίδιο, σελ.2947

Page 8: 4η εργασία ΕΛΠ 12

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Χ.Ζαρκάδα-Πιστιόλη, Ο Εκλεκτικισμός στην Θεσσαλονίκη, σε Περιοδικό

Αρχαιολογία, τεύχος 7, Μάιος 1983

Μ.Μπίρης, Μ.Καρδαμίτση-Αδάμη, Νεοκλασική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα,

εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, 2001

Δ.Φιλιππίδης, Ιστορία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας, τ.Δ’ ,

εκδ.ΕΑΠ, Πάτρα, 2001

Δ.Φιλιππίδης, Νεολληνική Αρχιτεκτονική, αρχιτεκτονική θεωρία και πράξη(1830-

1980) σαν αντανάκλαση των ιδεολογικών επιλογών της νεοελληνικής κουλτούρας,

εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, 1984

8

Page 10: 4η εργασία ΕΛΠ 12

ΕΙΚΟΝΑ 2

10