3o γελ σερρών 2013

56
3 ΓΕΛ ΣΕΡΡΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ» Υ ΠΕΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΕΣΟΥΛΗ ΛΕΜΟΝΙΑ

Transcript of 3o γελ σερρών 2013

Page 1: 3o γελ σερρών 2013

3 ΓΕΛ ΣΕΡΡΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

«ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ

ΚΑΙ

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ»

ΥΠΕΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΕΣΟΥΛΗ ΛΕΜΟΝΙΑ

Page 2: 3o γελ σερρών 2013

Περιεχόμενα :

1. Τα ευρωπαϊκά μονοπάτια Ε4 + Ε62. Τα Ευρωπαϊκά μονοπάτια και οι χώρες που

διασχίζουν

3. Τα τμήματα του Ε4

4. Τα τμήματα του Ε6

5. Τα εθνικά μονοπάτια

6. Τα μονοπάτια του νομού Σερρών

7. Πεζοπορία – Ορειβασία – Αναρρίχηση

Page 3: 3o γελ σερρών 2013

Τα ευρωπαϊκά μονοπάτια Ε6 + Ε4

Τα ευρωπαϊκά μονοπάτια είναι ένα δίκτυο μονοπατιών μεγάλων αποστάσεων που διασχίζουν την Ευρώπη, τα οποία περνώντας μέσα από πολλές διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες διέρχονται μέσα από ποικίλα οικοσυστήματα και περιοχές ιδιαίτερου πολιτισμικού ενδιαφέροντος. Σε γενικές γραμμές, οι διαδρομές κάνουν χρήση των εθνικών και τοπικών μονοπατιών που ήδη υπάρχουν. Η ιστορία των μονοπατιών ξεκινά περίπου στα τέλη της δεκαετίας του 1960 τότε που οι ορειβάτες της Ευρώπης, επηρεασμένοι από το εναλλακτικό πνεύμα της εποχής, αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα διεθνές δίκτυο μονοπατιών. Ήταν η αρχή μιας αξιόλογης προσπάθειας που ως αποτέλεσμα είχε τη δημιουργία συνολικά 11 ευρωπαϊκών μονοπατιών μεγάλων αποστάσεων, μέχρι σήμερα, συνολικού μήκους 50.000 χιλιομέτρων. Οι διαδρομές που χαράχτηκαν διαπερνούν τη γηραιά ήπειρο από άκρη σε άκρη.Στην δεκαετία του 1980 ξεκίνησε μια προσπάθεια, ώστε δύο από τα 11 μονοπάτια να περάσουν και από την Ελλάδα. Πρόκειται για το Ε4 και το Ε6, που διασχίζουν τη χώρα από βορρά προς το νότο και από δύση προς ανατολή.

Το Ε6 (5.200 χλμ.) ξεκινώντας από τον Αρκτικό Κύκλο στη Φιλανδία και κατηφορίζοντας νότια διέρχεται τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης, φτάνει στις ακτές της Αδριατικής και αφού περάσει στην Ελλάδα στην Ηγουμενίτσα, κινείται κατά μήκος των βόρειων παραμεθόριων περιοχών της χώρας (Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη), καταλήγοντας στη Σαμοθράκη, διερχόμενο από την περιοχή της Μαρώνειας. Το Ε4 (6.300 χλμ.) ξεκινώντας από το Γιβραλτάρ και περνώντας από τη νότια και την κεντρική Ευρώπη μέσω Ισπανίας, Γαλλίας, Ελβετίας, Αυστρίας, Γερμανίας, Ουγγαρίας και μέσω της τότε Γιουγκοσλαβίας φτάνει στην Ελλάδα, καταλήγοντας στην Αμμόχωστο της Κύπρου.

Τα Ε6+Ε4, στο ελληνικό τμήμα τους έχουν συνολικό μήκος περίπου 3.000 χιλιόμετρα και για τη σήμανσή τους, χρησιμοποιείται κίτρινος ρόμβος με μαύρο έντονο περίγραμμα και το γράμμα Ε και τον αριθμό του μονοπατιού στο κέντρο του.Το Ε4 και το Ε6, εντός του ελληνικού εδάφους, συναντώνται στη περιοχή της Φλώρινας στη Μακεδονία. Διασχίζουν ορεινές και πεδινές περιοχές, διερχόμενα

Page 4: 3o γελ σερρών 2013

ποικίλα οικοσυστήματα, προστατευμένες περιοχές (Εθνικοί Δρυμοί, NATURA 2000, RAMSAR κ.ά.) και περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και πολιτισμικού ενδιαφέροντος. Προσφέρουν, έτσι, τη δυνατότητα για ποικίλες διερευνήσεις ως προς το φυσικό περιβάλλον, το δομημένο ανθρωπογενές περιβάλλον, την ιστορία, την πολιτισμική μας κληρονομιά, τις επιπτώσεις από ανθρώπινες παρεμβάσεις, αλλά και τις καλές πρακτικής αξιοποίησής των στον άξονα της ορθολογικής διαχείρισής τους και την αειφορία.

Τα Ευρωπαϊκά μονοπάτια και οι χώρες που διασχίζουν

Μήκος (χλμ.)

E1 Νορβηγία – Σουηδία – Δανία – Γερμανία – Ελβετία – Ιταλία 5.000

E2 Ολλανδία – Βέλγιο – Λουξεμβούργο – Γαλλία 2.800

E3 Βουλγαρία – Ουγγαρία – Σλοβακία – Πολωνία – Τσεχία – Γερμανία – Λουξεμβούργο – Βέλγιο – Γαλλία – Ισπανία 7.200

E4 Ισπανία – Γαλλία – Ελβετία – Αυστρία – Γερμανία – Ουγγαρία – Βουλγαρία – Ελλάδα 6.300

E5 Γαλλία – Ελβετία – Γερμανία – Αυστρία – Ιταλία 3.000

E6 Σουηδία – Δανία – Γερμανία – Αυστρία – Σλοβενία – Ελλάδα 5.200

E7 Ισπανία – Ανδόρα – Γαλλία – Ιταλία – Σλοβενία – Ρουμανία 4.800

E8 Βρετανία – Ολλανδία – Γερμανία – Αυστρία – Σλοβακία – Πολωνία – Βουλγαρία 3.200

E9 Γαλλία – Βέλγιο – Ολλανδία – Γερμανία – Πολωνία 4.600

E10 Γερμανία – Τσεχία – Αυστρία – Ιταλία 2.400

E11 Γερμανία – Πολωνία 2.100

Σύνολο 46.600

Μπορεί να διακριθεί στα εξής τμήματα:

Το τμήμα της Μακεδονίας Το Ε4 ξεκινά από τα Πυρηναία και μέσω Σκοπίων φτάνει στο φυλάκιο της Νίκης, βόρεια της Φλώρινας. Στη συνέχεια περνά από το Βίτσι και τα χωριά Νυμφαίο και Ξυνό Νερό, και από εκεί στο Αμύνταιο. Περνά από την κορυφή του Βέρμιου (1800 μ) και από τα Τρία Πηγάδια φτάνει στην Παναγία Σουμελά, ανεβαίνει στα Πιέρια και από εκεί στο Λιτόχωρο, για να ακολουθήσει τον Ενιππέα προς τις πηγές του και να σκαρφαλώσει στην κορυφή Σκολιό (2911 μ) του Ολύμπου.

Page 5: 3o γελ σερρών 2013

Το τμήμα της Θεσσαλίας και των Αγράφων Από τον Όλυμπο κατεβαίνει στο χωριό Κοκκινοπηλός, συναντά το Λιβάδι και τον Σαραντάπορο, περνά από την Ελασσόνα, και ανεβαίνει στα Καμβούνια. Κατόπιν περνά από τη Δεσκάτη και από το Φλαμπουρέσι φτάνει στο Καστράκι και τα Μετέωρα. Στη συνέχεια περνά από τη Γλυκομηλιά, την Ελάτη και τα Στουρναρέϊκα, ανεβαίνει την Γκρόπα, τον Αχλαδιά (1700 μ) και φτάνει στην Αργιθέα. Ανεβαίνει την Καράβα, και περνώντας από το Βλάσι, το Πετρίλο, την Κουστέσα, τα Βραγγιανά, τα Άγραφα, την Βαρβαριάδα, το Κερασοχώρι και την Βίνιανη φτάνει στο Καρπενήσι.

Το τμήμα της Στερεάς Ελλάδας Από το Καρπενήσι κατευθύνεται στο Κρίκελο και στη Γραμμένη Οξυά για να σκαρφαλώσει στη συνέχεια στα Βαρδούσια περνώντας από τα χωριά Αρτοτίνα, Κάτω Μουσουνίτσα. Από εδώ στρίβει για τους Δελφούς περνώντας από τα χωριά Στρώμη και Καλοσκοπή.

Το τμήμα της ΠελοποννήσουΜετά τους Δελφούς το μονοπάτι περνά το Αίγιο, το Διακοφτό και διασχίζοντας το φαράγγι του Βουραϊκού φτάνει στα Καλάβρυτα και ανεβαίνει τον Χελμό. Αφού περάσει τα χωριά Πλατηνέρο και Λυκουριά συναντά τα νερά του Λάδωνα και καταλήγει στη Βυτίνα και το Μαίναλο (1600 μ). Από εδώ κατεβαίνει στο χωριό Κάψα και αφήνοντας πίσω την Τρίπολη, μετά τα Βέστενα και τις Καρυές φτάνει στη Σπάρτη και το Μυστρά, για να σκαρφαλώσει στη συνέχεια στον Ταΰγετο και μετά την Καστανιά να καταλήξει στο Γύθειο.

Το τμήμα της ΚρήτηςΑπό το Καστέλι Χανίων κατευθύνεται στην Παλαιοχώρα και κατόπιν στη Σούγια. Από εδώ διακλαδίζεται σε δυο κομμάτια: Το Νότιο και το Βόρειο. Το Νότιο περνά από την Αγία Ρουμέλη και συνεχίζει στη χώρα Σφακίων και στο Φραγκοκάστελλο,

Page 6: 3o γελ σερρών 2013

διασχίζει το νομό Ρεθύμνου περνώντας από το Αρκάδι, και αφού περάσει από Ανώγεια, Ζάρο, Αρχάνες, καταλήγει στο Ζάκρο, στο Ανατολικότερο άκρο του νησιού. Το Βόρειο είναι αλπικό και από τη Σούγια ανεβαίνει στον Ομαλό, συνεχίζει στα λευκά Όρη και καταλήγει στον Ψηλορείτη.

Μονοπάτι Αμφίπολης-Ροδολίβους

Το πρώτο μονοπάτι ξεκινάει από την Αμφίπολη, συνεχίζει στην περιοχή του χωριού Ροδολίβους που ανηφορίζει το βουνό προς την κορυφή Μάτι, όπου βρίσκονται οι κεραίες των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών. Τη χάραξη και τη σήμανσή του την πραγματοποίησε ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Ροδολίβους. Το μονοπάτι αυτό στο μεγαλύτερο μέρος του είναι γυμνό και εκτεθειμένο, αλλά με καταπληκτική θέα ανατολικά και νότια. Προσφέρει τη δυνατότητα να βλέπει ο πεζοπόρος το όρος 'θως, το νησί της Θάσου, τις παραλίες της Εγνατίας έως το Στριμωνικό κόλπο. Ακόμα τα χωριά Μουσθένη και Μεσορόπη, το όρος Σύμβολο και τον κάμπο που παρεμβάλλεται. Η διαδρομή από το καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Ροδολίβους έως την κορυφή Μάτι διαρκεί 3 ώρες και 30 λεπτά. Η προτεινόμενη ώρα είναι η απογευματινή γιατί σου δίνει τη δυνατότητα να απολαύσεις και να χαρείς από Ψηλά το ηλιοβασίλεμα. Το μονοπάτι αυτό βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του βουνού.

Μονοπάτι Αυλής

Η δυτική πλευρά προσφέρει τη δυνατότητα να δει κανείς το όρος Μενίκιο, τα όρη της Βροντού έως το Φαλακρό. Από την κορυφή Μάτι σου δίνεται η δυνατότητα να δεις τα πάντα γύρω από το βουνό Παγγαίο και με καλές καιρικές συνθήκες βλέπεις τα βουνά στη γειτονική Βουλγαρία αλλά και το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, το μεγαλοπρεπή Όλυμπο. Από εδώ τη σήμανση του μονοπατιού θα συνεχίσει ο Σύλλογος Χιονοδρομίας Ορειβασίας Καβάλας.

Η ορειβατική συντροφιά, αφού αφήσει τη φιλοξενία του σταθμού των ραδιοτηλεοπτικών δικτύων, κατηφορίζοντας ανατολικά προς την κοιλάδα του Ορφέα, σε μισή ώρα φτάνει στο καταφύγιο του Σ. Χατζηγεωργίου που τις περισσότερες φορές, αν όχι όλες, το βρίσκουμε κλειστό. Συνεχίζοντας, ακολουθούμε και πάλι τη σήμανση, που τώρα είναι πάνω στο δρόμο, μέσα από το όμορφο δάσος με τις οξιές, σε 20' φτάνουμε στο πέτρινο, ετοιμόρροπο αλλά πανέμορφο και γεμάτο αναμνήσεις, καταφύγιο Πεταλούδα (1500 μ.).

Γύρω στα 5 λεπτά πριν από το καταφύγιο συναντάμε και τη μοναδική βρυσούλα που τρέχει όλες τις εποχές του χρόνου ανάλογα με τα κέφι του "άρχοντα των νερών" πότε πολύ και πότε λίγο. Από εδώ το δάσος της οξιάς είναι πολύ ψηλό και περπατώντας από κάτω χάνεσαι πραγματικά μέσα στον παχύ ίσκιο τους και στο παχύ φύλλωμά τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που χώνεται κανείς στο πλούσιο φύλλωμα μέχρι τα γόνατα και αυτό είναι, βέβαια, το καλύτερο μέρος για "ξάπλες" και για ξεχούραση ψυχής τε και σώματος κυρίως όταν το ανεβαίνουμε το μονοπάτι.

Περίπου μια ώρα χρειάζεται για να φτάσουμε από το καταφύγιο Πεταλούδα στο "Γουρουνόνερο", όπου οι ομάδες πάντοτε στέκονται για ξεκούραση όταν ανηφορίζουν το βουνό, αλλά και όταν κατηφορίζουν προς το χωριό Αυλή. Από το "Γουρουνόνερο" σε μια ώρα και 15 περίπου λεπτά φτάνουμε στο χωριό, αφού πρώτα περάσουμε από την παλιά Αυλή, με τα παλιά πέτρινα σπίτια, ένα γραφικό χωριό που εγκαταλείφθηκε και αποτελεί για μας μια ακόμα καθιερωμένη στάση για

Page 7: 3o γελ σερρών 2013

ξεκούραση και για φωτογραφήσεις των παλιών σπιτιών του. H ανάβαση από Αυλή για Μάτι απαιτεί περίπου 5.30 ώρες.

Μονοπάτι Εικοσιφοινίσσης

Το τρίτο και ομορφότερο μονοπάτι ξεκινάει από το χωριό Νικήσιανη και συνεχίζει σε 5 περίπου χιλιόμετρα χωματόδρομο. Κατά τη διάρκεια της ανάβασης μας δίνεται η ευκαιρία να επισκεφτούμε τρία μοναστήρια. Το τελευταίο μοναστήρι που συναντάμε είναι η ιστορική μονή της Εικοσιφοινίσσης.

Το μονοπάτι συνεχίζει μέσα από μια μικρή ρεματιά και σε 15 περίπου λεπτά εμφανίζεται μπροστά μας μια παλιά ξύλινη καλύβα κυνηγών. Μετά από λίγο μπαίνουμε στο δάσος. Προχωρούμε, μέσα από έλατα, οξιές και θεόρατες καστανιές και μετά από μισή ώρα ανήφορου "αποζημιωνόμαστε" βγαίνοντας σ' ένα "μπαλκόνι" με καταπληκτική θέα προς τον κάμπο των Φιλίππων που απλώνεται μπροστά μας με τα χωριά του όλα και έχοντας την αίσθηση ότι βρισκόμαστε σε αεροπλάνο.

Συνεχίζοντας πάντοτε μέσα στο δάσος όπου θαυμάζουμε τις τεράστιες μυρμηγκοφωλιές και τις ορχιδέες το μονοπάτι μας οδηγεί στην είσοδο της Ασκητότρυπας, μιας πολύ μεγάλης και ιστορικής σπηλιάς που φιλοξενούσε ή αποτελούσε κρησφύγετο για πολλούς μοναχούς.

Το μονοπάτι συνεχίζει ομαλά, θα λέγαμε καλύτερα ότι τραβερσάρει κάτω από τα βράχια, πάντοτε μέσα από το δάσος οξιάς με παχύ φύλλωμα, μέσα από πανέμορφα μέρη που μας προσφέρουν τη δυνατότητα να σταματήσουμε για ξεκούραση και να απολαύσουμε πραγματικά το τοπίο και γενικότερα τη φύση.

Για να φτάσουμε από το μοναστήρι της Εικοσιφοιννίσης στην μοναδική βρύση κάτω από τις ορθοπλαγιές του δίκορφου, που πάντοτε τρέχει νερό και αποτελεί έναν "υποχρεωτικό" σταθμό στην πορεία μας, χρειάζονται γύρω στις 4 ώρες. Όλο το μονοπάτι είναι μέσα στο δάσος και έτσι έχουμε τη δυνατότητα να περπατάμε πάντα στη σκιά, σε συνθήκες ιδανικές για τους πεζοπόρους. Μετά τη βρύση ανηφορίζουμε σε μονοπάτι εκτεθειμένο που όμως μας επιτρέπει να απολαύσουμε την

Page 8: 3o γελ σερρών 2013

απεραντοσύνη της θέας και τη γύμνια του βουνού. Μετά από 3/4 της ώρας ανήφορο φτάνουμε στο δίκορφο (τρίκορφο).

Από εδώ, ανάλογα βέβαια με τις καιρικές συνθήκες, βλέπουμε όλα όσα υπάρχουν γύρω από το Παγγαίο: Θάσο, Σαμοθράκη, 'Αγιο Όρος ('Αθως), Φαλακρό έως και τον Όλυμπο. Μέχρι το καταφύγιο του Χατζηγεωργίου μας χωρίζει μια διαδρομή 3/4 της ώρας από κακοτράχαλο, κατηγορικό μονοπάτι. Στο μονοπάτι αυτό, από την Εικοσιφοίννισα, είναι το ομορφότερο και το μεγαλύτερο του Παγγαίου. Για τη σηματοδότησή του δούλεψε ο Ε.Ο.Σ. Καβάλας.

Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Μεγάλων Διαδρομών Ε6 Στόχος των διαδρομών αυτών είναι να διασχίσουν περιοχές με αξιόλογο φυσικό περιβάλλον και ιστορικό περίγυρο, κινούμενες συνήθως σε υψόμετρα από 500 – 1000μ. χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σημεία τους που ξεπερνούν τα 2000μ. ενώ πολλές φορές φτάνουν μέχρι τη θάλασσα.Ονομάζονται μονοπάτια αν και πολλές φορές οι διαδρομές δεν κινούνται καθ΄ ολοκληρία σε μονοπάτια αλλά και σε χωματόδρομους και σε μικρά τμήματα ασφάλτων. Οι ημερήσιες διαδρομές τους κυμαίνονται από 15 μέχρι 25 χλμ. και διαρκούν από 8 έως 10 ώρες.

Τα 11 ευρωπαϊκά μονοπάτια φτάνουν στο εντυπωσιακό μήκος των 46.000 χλμ.

Ε1: Νορβηγία – Σουηδία – Δανία – Γερμανία – Ελβετία – Ιταλία 5.000 χλμ.Ε2: Ολλανδία – Βέλγιο – Λουξεμβούργο – Γαλλία 2.800 χλμ.Ε3: Βουλγαρία – Ουγγαρία – Σλοβακία – Πολωνία – Τσεχία – Γερμανία – Λουξεμβούργο – Βέλγιο – Γαλλία – Ισπανία 7.200 χλμ.Ε4: Ισπανία – Γαλλία – Ελβετία – Αυστρία – Γερμανία – Ουγγαρία – Βουλγαρία – Ελλάδα 6.300 χλμ.Ε5: Γαλλία – Ελβετία – Γερμανία – Αυστρία – Ιταλία 3.000 χλμ.Ε6: Σουηδία – Δανία – Γερμανία – Αυστρία – Σλοβενία – Ελλάδα 5.200 χλμ.Ε7: Ισπανία -Ανδόρα – Γαλλία – Ιταλία – Σλοβενία – Ρουμανία 4.800 χλμ.Ε8: Βρετανία – Ολλανδία – Γερμανία – Αυστρία – Σλοβακία – Πολωνία – Βουλγαρία 3.200 χλμ.Ε9: Γαλλία – Βέλγιο – Ολλανδία – Γερμανία – Πολωνία 4.600 χλμ.Ε10: Γερμανία – Τσεχία – Αυστρία – Ιταλία 2.406 χλμ.Ε11: Γερμανία – Πολωνία 2.100 χλμ. Το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Μεγάλων Διαδρομών Ε6 ξεκινάει από την Φινλανδία και διασχίζοντας Δανία- Γερμανία – Τσεχία – Αυστρία – Σλοβενία – από το λιμάνι της Ριέκας φθάνει στην Ηγουμενίτσα και διασχίζει οριζόντια την Ελλάδα μέχρι την Σαμοθράκη όπου και τελειώνει στην κορυφή του όρους Φεγγάρι. Το συνολικό του μήκος είναι και αυτό περίπου 5.200 χλμ. ενώ το ελληνικό τμήμα του 1000 χλμ. περίπου Τα τμήματα έχουν σημανθεί από τους ορειβατικούς συλλόγους της περιοχής. Στις διαδρομές αυτές συναντώνται σήματα από αλουμίνιο: σε άσπρο φόντο ένας κίτρινος ρόμβος με μαύρο περίγραμμα, όπου αναγράφεται με μαύρα γράμματα E4/6 (κοινό τμήμα), καθώς επίσης και έγχρωμα σήματα στους βράχους και στα

Page 9: 3o γελ σερρών 2013

δέντρα (άσπρο φόντο, ένα κίτρινο παραλληλόγραμμο αριστερά και ένα μαύρο δεξιά).

Στο νομό Δράμας εισέρχεται από τα βουνά της Βροντούς τελειώνοντας στον Λειβαδίτη, καλύπτοντας μια απόσταση περίπου 115 χιλιομέτρων

.

Εθνικά μονοπάτια

01 Συνδέει το μονοπάτι Ε6 με το Ε4. Ξεκινά από το Μέτσοβο και το βουνό Περιστέρι και καταλήγει στο χωριό Γαρδίκι, περνώντας από τα χωριά Συρράκο, Καλαρρύτες και Ματσούκι και από το βουνό Κακαρδίτσα. Προβλέπεται να συνεχίσει για Ελάτη Τρικάλων.

Page 10: 3o γελ σερρών 2013

02 Συνδέει τον Όλυμπο (Ε4) με το Πήλιο. Ξεκινά από τον Όλυμπο και περνώντας από τα βουνά Κάτω Όλυμπος, Όσσα, Μαυροβούνι και τα χωριά Καρυά, Καλλιπεύκη, Ραψάνη, Ποταμιά, Έλαφος, Κεραμίδι, Βένετο καταλήγει στην παραλία κάτω από το χωριό Πουρί του Πηλίου.

03 Συνδέει τα Γιάννενα με το Γράμο (Ε6). Ξεκινά από τη βόρεια πλευρά της λίμνης των Ιωαννίνων και αφού διασχίσει το βουνό Μιτσικέλι, περνάει από τα Ζαγοροχώρια Κήποι, Βίτσα, Μονοδένδρι, διασχίζει το φαράγγι του Βίκου, ανεβαίνει στο Πάπιγκο, διασχίζει το βουνό Τύμφη, περνάει από τα χωριά Βρυσοχώρι και Πάδες, διασχίζει το βουνό Σμόλικας και από το χωριό Αγία Παρασκευή περνάει το Σαραντάπορο και καταλήγει στο Γράμο.

04 Συνδέει το Χορτιάτη με το Παγγαίο και τη Ροδόπη (Ε6). Διασχίζει τη Χαλκιδική, την αρχαία Αμφίπολη, το Παγγαίο και καταλήγει στο χωριό Τοξότες στο Νέστο. Έχουν σηματοδοτηθεί μόνο τα τμήματα του Παγγαίου, από χωριό Αυλή μέχρι Νικήσιανη και από Αμφίπολη μέχρι κορυφή.

05 Συνδέει το μονοπάτι Ε6 με το Ε4 στο ύψος του Μετσόβου – Καλαμπάκας. Δεν έχει χαρτογραφηθεί πλήρως, ούτε έχει αρχίσει η σηματοδότησή του.

06 Συνδέει τα μονοπάτια 01 και 05. Αρχίζει από το Μέτσοβο και περνώντας από τα χωριά Χαλίκι, Αμάραντο, Παλαιοχώρι, Πύρρα καταλήγει στην Ελάτη Τρικάλων. Δεν έχει σηματοδοτηθεί ακόμα.

07 Συνδέει τα βουνά Κακαρδίτσα και Τζουμέρκα. Αρχίζει από την Κακαρδίτσα, συναντά το μονοπάτι 01, διασχίζει τα Τζουμέρκα και περνώντας από τα χωριά Βουλγαρέλι και Μελισσουργοί καταλήγει στο χωριό Καταρράκτης. Δεν έχει σηματοδοτηθεί ακόμα.

08 Συνδέει το Νυμφαίο με τη Δεσκάτη. Αρχίζει από το Νυμφαίο, διασχίζει τα βουνά Άσκιο, Βούρινο και Βουνάσα και καταλήγει στη Δεσκάτη. Δεν έχει σηματοδοτηθεί ακόμα.

09 Συνδέει τη Δωδώνη με την Πάργα. Αρχίζει από το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης, περνάει από το Σούλι και το νεκρομαντείο του Αχέροντα και καταλήγει στην Πάργα. Δεν έχει χαρτογραφηθεί πλήρως, ούτε έχει αρχίσει η σηματοδότησή του.

11 Συνδέει το Καρπενήσι με το Αγρίνιο. Αρχίζει από το Καρπενήσι, διατρέχει την κοιλάδα μέχρι τη Μονή Προυσσού, διασχίζει το βουνό Παναιτωλικό (Αραποκέφαλα, Τσίνα, Παναιτωλικός, Κυρά Βγένα) και καταλήγει στο Αγρίνιο. Δεν έχει σηματοδοτηθεί ακόμα.

12 Συνδέει το Καρπενήσι με τη Ναύπακτο. Ξεκινά από το Καρπενήσι και αφού διασχίσει το βουνό Καλιακούδα και τα βουνά της Αιτωλοακαρνανίας καταλήγει στη Ναύπακτο. Δεν έχει σηματοδοτηθεί ακόμα.

21 Διατρέχει την Εύβοια. Αρχίζει από τους Ωρεούς και διασχίζοντας τα βουνά Τελέθριο, Ξηρό, Καντήλι, Δίρφη, Ξεροβούνι, Όλυμπο (αφού ένα παρακλάδι του μονοπατιού πηγαίνει στην Κύμη) και Όχη καταλήγει στην Κάρυστο. Δεν έχει σηματοδοτηθεί ακόμα.

22 Συνδέει τον Παρνασσό με την Πάρνηθα. Ξεκινά από την Αγόριανη του Παρνασσού και περνώντας από τα βουνά Κίρφη, Ελικώνα, Κορομπίλι, Κιθαιρώνα, Πάστρα καταλήγει στην Πάρνηθα (καταφύγιο Μπάφι).

Page 11: 3o γελ σερρών 2013

31 Συνδέει την Πάτρα με την Αρχαία Ολυμπία. Ξεκινά από την Πάτρα και περνώντας από τα χωριά Πετρωτό, Αγία Παρασκευή, Καλανίστρα, Κάλανος, Λακκώματα, Μίχα, Άνω Βλασία, Αγράμπελα, Δίβρη καταλήγει στην Αρχαία Ολυμπία.

32 Συνδέει τη Βυτίνα με την Καρδαμύλη. Ξεκινά από τη Βυτίνα και περνώντας από το χωριό Ζυγοβίτσι, τη Δημητσάνα, το φαράγγι του Λούσιου, την Καρύταινα, τα χωριά Λεοντάρι, Γεωργίτσι, τη Λαγκάδα στον Ταΰγετο, διασχίζει τον Ταΰγετο (καταφύγιο – χαράδρα Βυρού) και καταλήγει στην παραλία της Καρδαμύλης.

33 Συνδέει τον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας με τον Κάβο Μαλιά. Αρχίζει από το χωριό Άγιος Πέτρος και αφού διασχίσει την κορυφογραμμή σχεδόν του Πάρνωνα, καταλήγει στη Μονεμβασιά και στη συνέχεια στο ακρωτήριο του Κάβο Μαλιά.

34 Συνδέει την Επίδαυρο με την Αρχαία Ολύμπία. Ξεκινά από την Αρχαία Επίδαυρο και περνώντας από τις Μυκήνες, το Αρτεμίσιο, τη Μαντίνεια, τη Δημητσάνα, τα Λαγκάδια καταλήγει στην Αρχαία Ολυμπία. Δεν έχει σηματοδοτηθεί ακόμα.

35 Συνδέει το Χελμό με τη Ζήρια. Αρχίζει από τους Κάτω Λουσούς, διασχίζει το Χελμό (καταφύγιο, Ψηλή Κορυφή, Νεραϊδόραχη, Ύδατα Στυγός), περνάει από τα χωριά Περιστέρα, Ζαρούχλα, Φενεό και Γκούρα, διασχίζει τη Ζήρια (καταφύγια Α & Β) και καταλήγει στα Άνω Τρίκαλα Κορινθίας.

36 Συνδέει τη Δημητσάνα με τη Μεθώνη. Αρχίζει από τη Δημητσάνα, περνάει από Καρύταινα, Ανδρίτσαινα, Κοπανάκι, διασχίζει τα Όρη Κυπαρισσίας και Αιγάλω και καταλήγει στη Μεθώνη. Δεν έχει σηματοδοτηθεί ακόμα.

Η μορφολογία του εδάφους του νομού μας, που χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη σημαντικών ορεινών όγκων (Μπέλες, Όρβηλος, Παγγαίο, Μενοίκιο όρος), παρέχει ιδανικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη αθλητικών δραστηριοτήτων όπως πεζοπορία και ορειβασία. Τέτοιες δραστηριότητες, που οργανώνονται από λιγοστούς ιδιώτες οι οποίοι αναπτύσσουν τελευταία κινητικότητα στο χώρο του εναλλακτικών μορφών τουρισμού, δίνουν την ευκαιρία στον επισκέπτη να περπατήσει στα βουνά, σε χαραγμένες ή μη διαδρομές, και να συνδυάσει την άθληση με την ψυχική ανάταση μέσα στο μαγευτικό φυσικό περιβάλλον του νομού. Οι διαδρομές χαρακτηρίζονται από διαφορετικό βαθμό δυσκολίας, ανάλογα με τη φυσική κατάσταση και την εμπειρία των μελών μιας ομάδας. Κατά τη διάρκεια μιας διαδρομής, οι πεζοπόροι μπορούν να σταματήσουν για ξεκούραση σε σταθμούς διαλείμματος ή διανυκτέρευσης που υπάρχουν γι' αυτό το σκοπό, ενώ ο εξοπλισμός που απαιτείται για τέτοιες δραστηριότητες, παρέχεται εξ' ολοκλήρου από το φορέα οργάνωσης αυτών των προγραμμάτων. Περιοχές ιδανικές για πεζοπορία και ορειβασία είναι το Μπέλες, το Όρβηλος, τα Κρούσια στο όρος Βρόντους, το Μενοίκιο το Κερδύλιο και το Παγγαίο όρος.

Τέλος θα πρέπει να τονιστεί ότι από το νομό Σερρών περνούν διεθνή ορειβατικά μονοπάτια.( E4. KAI E6)

Λαϊλιάς ή Γιαϊλιάς, σημαίνει στα τούρκικα "τόπος αναψυχής", οπότε από την ετυμολογία του και μόνο καταλαβαίνει κανείς ότι ήταν από τον 17ο αιώνα κιόλας μια τοποθεσία όπου οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν για να ξεφαντώσουν. Όμως ο

Page 12: 3o γελ σερρών 2013

Λαϊλιάς δεν είναι ένα αποκλειστικό θέρετρο για σκι: από το δάσος του περνάνε τα μονοπάτια Ε4 και Ε6 που διέρχονται από το Καπνόφυτο και καταλήγουν στην Άνω Βρουντού.

ΠΑΓΓΑΙΟ:

Ο ορεινός όγκος του Παγγαίου με τα 40 χλμ. μήκους και τα 20χλμ. πλάτους εισέρχεται στους νομούς Καβάλας και Σερρών. Μερικές από τις ψηλότερες και σημαντικότερες κορυφές του είναι το Μάτι [1956μ], το Δίκορφο ή Τρίκορφο [1940μ], Βοσκός [1858] και Αυγό [1835μ]. Από αυτές, η κορυφή Μάτι, παρόλο που είναι η ψηλότερη, δεν παρουσιάζει κανένα ορειβατικό ενδιαφέρον, αφού δρόμος οδηγεί μέχρι το ψηλότερο σημείο της όπου υπάρχουν εγκαταστάσεις κεραίας τηλεόρασης και τηλεπικοινωνιών.

Στο Παγγαίο σήμερα υπάρχουν πέντε ορειβατικά καταφύγια. Το καταφύγιο "Στέργιος Χατζηγεωργίου" [1.750μ, χωρητικότητας 60 ατόμων] στην κοιλάδα του Ορφέα και το καταφύγιο "Αργύρης Πεταλούδας" [1.550μ για 25 άτομα, χωρίς να διαθέτει όμως βασικές προϋποθέσεις, όπως νερό και κουζίνα], στην τοποθεσία Βλάχικα Καλύβια, που βρίσκονται υπό την διαχείριση του Συλλόγου Χιονοδρομίας Ορειβασίας (Σ.Χ.Ο.) Καβάλας, το καταφύγιο του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου (Ε.Ο.Σ.) Καβάλας, [1.650μ για 25 άτομα], το καταφύγιο της Πρώτης Σερρών στην θέση Μπουγατίνα [1200μ] και το καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Ροδολίβους στην τοποθεσία Χατζηκώστα Σουλνιάρι [1.000μ για 35 άτομα]. Από αυτά, τα τρία πρώτα βρίσκονται κοντά στις κορυφές του βουνού και έτσι προσφέρονται για διανυκτέρευση του ορειβάτη, που την επόμενη μέρα έχει την δυνατότητα της εξερεύνησής τους.

Ασφαλτοστρωμένος δρόμος 25 χλμ. ξεκινά από το χωριό Ακροβούνι και οδηγώντας στο Δασικό Χωριό, στις δασικές εγκαταστάσεις [1100μ.], στο καταφύγιο Α. Πεταλούδας, στο καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Καβάλας, στο χιονοδρομικό κέντρο και το καταφύγιο Χατζηγεωργίου, καταλήγει στις κεραίες, στην κορυφή Μάτι. Όποιος ενδιαφέρεται μόνο για τις κορυφές, μπορεί να ανεβεί μέχρι το υψόμετρο που επιθυμεί με το αυτοκίνητό του και να πραγματοποιήσει ανάβαση σε αυτές, μέσα στα πλαίσια μιας ημέρας, χάνοντας όμως έτσι το μεγαλύτερο μέρος της γοητείας του βουνού. Εμείς απευθύνομαστε σε αυτόν που θέλει να διαθέσει περισσότερο χρόνο και κόπο για να γνωρίσει τις ομορφιές του Παγγαίου εκτενέστερα και πληρέστερα. Προτείνουμε διαδρομές που θα τον οδηγήσουν στα τρία αυτά καταφύγια - εφαλτήρια για την ανάβαση στις κορυφές Τρίκορφο και Αυγό που είναι πια κοντά.

Το Ο4 είναι ένα από τα Εθνικά μονοπάτια μεγάλου μήκους. To 04 Συνδέει το Χορτιάτη με το Παγγαίο και τη Ροδόπη (Ε6). Διασχίζει τη Χαλκιδική, την αρχαία Αμφίπολη, το Παγγαίο και καταλήγει στο χωριό Τοξότες στο Νέστο. Έχουν σηματοδοτηθεί μόνο τα τμήματα του Παγγαίου, από χωριό Αυλή μέχρι Νικήσιανη και από Αμφίπολη μέχρι κορυφή.

Δυστυχώς εκτός από το κομμάτι στο Παγγαίο που ανεφέρεται παραπάνω, δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα καμία άλλη σηματοδότηση. Το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι περίπου 180 χλμ, και μπορεί να περπατηθεί σε 5-9 ημέρες.

Page 13: 3o γελ σερρών 2013

1. Μονοπάτι Πρώτης

Το μονοπάτι της Πρώτης διαρκεί περίπου 3 ώρες. Αυτό που το καθιστά τόσο σύντομο, είναι το υψηλό σημείο εκκίνησης (1.200 μ.), όπου βρίσκεται το καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Πρώτης.Από το χωριό Πρώτη και σε απόσταση 7 χλμ. οδηγούμαστε στο μοναστήρι της Αναλήψεως και μετά από άλλα 6 χλμ. καλού χωματόδρομου, στο καταφύγιο. Από εκείνο το σημείο συνεχίζουμε πεζοί στο δρόμο, που μας βγάζει σε κεραία κινητής τηλεφωνίας, την οποία προσπερνάμε, ακολουθώντας το μοναδικό πέρασμα με ΒΑ κατεύθυνση και αρκετά ανηφορικό. Μέχρι να οδηγηθούμε σε μονοπάτι με ομαλή κλίση, συναντάμε μία ποτίστρα στα 1500 μ. και την χαρακτηριστική στάνη, στην τοποθεσία «Τσεκούρι Μαντριά». Συνεχίζοντας στο ομαλό μονοπάτι φτάνουμε στα 1.600 μ. Μέχρι το σημείο αυτό, έχουν περάσει μία ώρα και ένα τέταρτο της ώρας πεζοπορίας.Έχοντας την κορυφή «Τσεκούρι» στα αριστερά, η διαδρομή συναντάται με την έξοδο του μονοπατιού της Εικοσιφοίνισσας από το δάσος. Από εκεί, συνεχίζουμε τη σηματοδοτημένη διαδρομή του μονοπατιού της Εικοσιφοίνισσας μέχρι το καταφύγιο Χατζηγεωργίου, που είναι και ο προορισμός μας (περίπου μιάμιση ώρα διαδρομή ακόμη).

Το μονοπάτι της Πρώτης είναι ιδανικό για όσους θέλουν να απολαύσουν τις ομορφιές του Παγγαίου και την θέα που προσφέρεται από το επιβλητικό βουνό και έχουν λίγο χρόνο μπροστά τους. Το σύντομο της διαδρομής του, το επιτρέπει ανεπιφύλακτα.

2. Μονοπάτι Εικοσιφοίνισσας

Page 14: 3o γελ σερρών 2013

Ένα από τα πιο όμορφα μονοπάτια στο όρος Παγγαίο είναι αυτό της Εικοσιφοίνισσας. Μία μαγευτική διαδρομή κατά μήκος των πλαγιών του μυθικού όρους, σε ένα περιβάλλον πανέμορφο, ανέπαφο σχεδόν από την ανθρώπινη παρέμβαση, λουσμένο όμως, από το ανθρώπινο πνεύμα κατά τους αιώνες. Διασχίζοντας τα πυκνά του δάση εναρμονίζεσαι με τη φύση και νιώθεις δέος, όταν ξεπροβάλλουν μπροστά σου οι επιβλητικές κορυφές του.Αφετηρία της διαδρομής είναι το ιστορικό μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας σε υψόμετρο 550 μ. Μπορείτε όμως να συνεχίσετε, αν διαθέτετε και ένα ανάλογο όχημα, ένα χωματόδρομο 4 χλμ. δεξιά του μοναστηριού. Στο τέλος του δρόμου αυτού και σε υψόμετρο πλέον 750 μ. το μονοπάτι ξεκινάει μέσα από δάσος ελάτης. Μετά από 20 λεπτά πεζοπορίας το μονοπάτι διασταυρώνεται με ένα δεύτερο, που έχει ως αφετηρία το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου και το οποίο διακρίνεται από τη θέση αυτή. Στην επόμενη μισή ώρα υπάρχουν δύο μπαλκόνια που μπορεί κανείς να θαυμάσει την πανοραμική θέα, σε υψόμετρο 1000 και 1100 μ. αντίστοιχα.Από εκεί και πέρα η διαδρομή γίνεται περισσότερο ανηφορική και στα 1150 μ. υπάρχει η γνωστή Ασκητότρυπα, που από πολλούς θεωρείται ότι εκεί βρίσκονταν το μαντείο του Διόνυσου κατά την Αρχαιότητα. Η Ασκητότρυπα αποτελούσε καταφύγιο για ασκητές, από εκεί πήρε και την ονομασία του και αξίζει να την εξερευνήσετε.Ύστερα από 25 λεπτά ξαναφτάνετε σε διασταύρωση μονοπατιών, όπου ταμπέλες του Ε.Ο.Σ Νικήσιανης σας πληροφορούν για τη διαδρομή. Ακολουθείτε τη δεξιά κατεύθυνση προς «τρίκορφο», το εθνικό μονοπάτι Ο4. Μετά από 50 περίπου λεπτά βρίσκεστε σε υψόμετρο 1600 μ. Στο σημείο αυτό οι πινακίδες Ο4 οδηγούν στη βάση της πλαγιάς του τρίκορφου, όπου υπάρχει μία πηγή, αλλά η διαδρομή συνεχίζει δεξιά και προς βορά. Η σηματοδότηση γίνεται πλέον με πασσάλους Ο4 σε εμφανή σημεία. Η διαδρομή συνεχίζεται στις κορυφές αφήνοντας πίσω το δάσος. Το δεύτερο μέρος της διαδρομής υπολογίζεται γύρω στη μιάμιση ώρα μέχρι το καταφύγιο του Χατζηγεωργίου, όπου είναι και ο τελικός προορισμός. Στο ενδιάμεσο της θα συναντήσετε δασικό δρόμο, που μπορείτε να ακολουθήσετε για να φτάσετε στο καταφύγιο πιο ξεκούραστα (αλλά είναι μεγαλύτερης διάρκειας) ή μπορείτε να συνεχίσετε στο σηματοδοτημένο μονοπάτι. Το σημείο αυτό είναι και το υψηλότερο της διαδρομής.

Page 15: 3o γελ σερρών 2013

3. Διαδρομή "Μάτι"

Ένας απολαυστικός και εναλλακτικός τρόπος για να μυηθεί κανείς στην ομορφιά και τη μαγεία του Παγγαίου, είναι να ακολουθήσει τη διαδρομή διάρκειας 3-4 ωρών, ως την ψηλότερη κορυφή του Παγγαίου, το «Μάτι» σε υψόμετρο 1956 μ.

Η διαδρομή αυτή είναι ουσιαστικά η διάσχιση των κορυφογραμμών του όρους. Τη χάραξη και την σήμανσή του δημιούργησε ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Ροδολίβους.

Από το χωριό Ροδολίβος μετά από 7 χιλιόμετρα χωματόδρομου και σε υψόμετρο 1000 μ, βρίσκεται το καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Ροδολίβους. Είναι άρτια οργανωμένο και έχει τη δυνατότητα φιλοξενίας 35 ατόμων.

Το καταφύγιο αποτελεί και το σημείο εκκίνησης της διαδρομής. Ο χωματόδρομος συνεχίζει για άλλα 3 περίπου χιλιόμετρα, αλλά η κατάστασή του επιτρέπει τη διέλευση μόνο αυτοκινήτων εκτός δρόμου. Στο τέλος του υπάρχει ένα μικρό οίκημα φτιαγμένο από βοσκούς. Από εκεί κατευθυνόμαστε ανατολικά έχοντας στόχο την κορυφή «Μάτι», η οποία είναι ευδιάκριτη λόγω των εγκατεστημένων κεραιών των Ραδιοτηλεοπτικών σταθμών.

Page 16: 3o γελ σερρών 2013

Το μονοπάτι της Νικήσιανης

Σε υψόμετρο 750 μέτρων βρίσκεται εικονοστάσι (του Εσταυρωμένου) και οπου είναι το σημείο αφετηρίας. ξεκινάμε την ανάβαση έχοντας μπροστά μας ολόκληρη την πανοραμική θέα του βουνού. Ξεκινάμε μέσα στο ρέμα, βαδίζοντας πάνω σε κροκάλες για περίπου 100 μέτρα και στρίβουμε αριστερά σε δασικό κατεστραμμένο χωματόδρομο. Μετά από 10 λεπτά , πρέπει να τον αφήσουμε και να μπούμε στο μονοπάτι μέσα στο δάσος, ακολουθώντας τα σημάδια. Η πεζοπορία μέσα στο ανηφορικό μονοπάτι θα διαρκέσει 20 λεπτά μέχρι να συναντήσουμε πάλι το δασικό δρόμο. Για να αποφύγουμε τις χρονοβόρες τραβέρσες του δεν τον ακολουθούμε αλλά περνάμε απέναντι και συνεχίζουμε για 5 λεπτά μέχρι να τον ξαναβρούμε μπροστά μας, σε υψόμετρο 1000 μέτρα. Το σημείο αυτό είναι χαρακτηριστικό καθώς στα αριστερά υπάρχει μια απότομη πλαγιά που δημιουργεί ένα ξέφωτο γεμάτο φτέρες.

Στο σημείο αυτό οι επιλογές είναι δυο:α) Οι έχοντες αναρριχητικές ικανότητες (όχι σπουδαίες, μιας και η δυσκολία δεν

ξεπερνά τον τρίτο βαθμό), αφήνουν το δρόμο και, ακολουθώντας τα σημάδια σε μια αρκετά μεγάλη ανηφόρα, οδηγούνται προς μια κόψη του βουνού, όπου σε υψόμετρο 1150 μέτρων βρίσκουν τα πρώτα βράχινα μπλόκ ενώ στα 1200 μέτρα αρχίζει η αναρρίχηση, εναλλασσόμενη συνεχώς με βάδισμα. Η δύσκολη ανάβαση συνεχίζεται μέχρι τα 1750 μέτρα όπου η κόψη παίρνει για πρώτη φορά μετά από αρκετή ώρα οριζόντια κλίση (70 περίπου μέτρα μήκος) στο τέλος της οποίας τραβερσάρουμε αριστερά μέσα στο δάσος. Σε 10 λεπτά συναντάμε σπηλιά, πράγμα που σημαίνει ότι στρίψαμε απ' το σωστό σημείο. Στη συνέχεια βγαίνουμε σε ξέφωτο και, κερδίζοντας λίγα μέτρα ύψος, μπαίνουμε στο δάσος προσέχοντας να βρούμε το δυσδιάκριτο και στενό μονοπάτι. Η διαδρομή που μας απομένει μέσα στο δάσος της οξιάς ( φροντίζοντας να μην χάνουμε καθόλου ύψος) είναι 15 λεπτά και μας οδηγεί στο καταφύγιο "Χατζηγεωργίου"1.

β) Η άλλη λύση είναι, να αγνοηθούν τα σημάδια και να συνεχίσουμε στο δρόμο αριστερά, από τα 1000 μέτρα όπου βρισκόμαστε. Είκοσι λεπτά περπάτημα στο δρόμο

συναντάμε το κεντρικό ρέμα. Η πυκνή βλάστηση στο σημείο αυτό θα μας δυσκολέψει καθώς καλύπτει εντελώς το ίχνος του δρόμου, αλλά θα τον ξανασυναντήσουμε λίγα μέτρα πιο πάνω. Με διαδοχικές φουρκέτες κερδίζουμε συνεχώς ύψος, περνάμε με προσοχή από απότομο σημείο (εδώ ο δρόμος έχει κυριολεκτικά εξαφανιστεί) και καταλήγουμε σε μια μικρή αλλά απότομη σάρα που μας οδηγεί στις Ασημότρυπες. Η μέχρι εδώ πορεία διαρκεί περίπου 1,5 ώρα.

Παλιά εγκαταλειμμένα ορυχεία, με απαγορευτικές πινακίδες για την μη είσοδο εντός, οι Ασημότρυπες βρίσκονται σε υψόμετρο 1300 μέτρων, σε σημείο όπου ο δρόμος τελειώνει οριστικά. Αυτός ήταν άλλωστε και ο σκοπός της κατασκευής του δρόμου, που η λειτουργία του σταμάτησε μαζί με το τέλος των ερευνών στα

Page 17: 3o γελ σερρών 2013

ορυχεία αρκετά χρόνια πριν. Στο σημείο αυτό, τα επιβλητικά βράχια που υψώνονται αριστερά και δεξιά αφήνουν μοναδική επιλογή μια ανηφόρα ιδιαίτερα μεγάλης κλίσης, μέσα σε δάσος οξιάς. Λίγο πιο πάνω από τις Ασημότρυπες, στα αριστερά μας καθώς ανεβαίνουμε, βρίσκεται μια αρκετά ευρύχωρη σπηλιά στη βάση ενός κάθετου βράχου, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν προσωρινό καταφύγιο σε περίπτωση κακοκαιρίας ή κάποιας στάσης για ξεκούραση, πριν το τελευταίο τμήμα της διαδρομής.

Αν και, οποιοδήποτε πλέον σημείο της ανηφόρας κι' αν επιλέξουμε, δεν θα μας βγάλει από την πορεία μας, είναι καλύτερα να ακολουθήσουμε πάλι τα (εμφανή) σημάδια στους κορμούς των δέντρων. Συνιστάται επίσης να διατηρούμε αργό και σταθερό ρυθμό γιατί η ανηφόρα συνεχίζεται αρκετά και μπορεί να γίνει κουραστική σε συνδυασμό και με τους πεσμένους κορμούς που πρέπει να υπερπηδούμε.

Βρισκόμαστε τώρα στα 1700 μέτρα και, αυτό το κομμάτι της διαδρομής, έχει διαρκέσει από μια μέχρι δύο ώρες, ανάλογα με το ρυθμό ή τις πιθανές μικροστάσεις για ανάπαυλα. Μένει μιά αριστερή τραβέρσα και ξεπροβάλλει ξαφνικά μπροστά μας το καταφύγιο " Χατζηγεωργίου" στα 1750 μέτρα.

Το μονοπάτι θέλει ιδιαίτερη προσοχή το χειμώνα, από τις Ασημότρυπες και πάνω, γιατί υπάρχει κίνδυνος χιονοστιβάδων.

Σημειώσεις.(1). Η διαδρομή από την κόψη (α΄επιλογή), φέρει το όνομα του Λάκη Τυρνινή και η

διαδρομή από το λούκι (β΄επιλογή), φέρει το όνομα του Στέργιου Χατζηγεωργίου, των Καβαλιωτών ορειβατών που σκοτώθηκαν στον ΄Ολυμπο τον Δεκέμβριο του 1976. Μια δεξιότερη κόψη φέρει το όνομα του Δημήτρη Μπουντόλα που σκοτώθηκε το 1985, επίσης από χιονοστιβάδα, στο Anapurna South, στην πρώτη Ελληνική αποστολή στα Ιμαλάια.

*Αν θέλουμε να ανεβούμε από την κόψη "Δημήτρης Μπουντόλας", ξεκινάμε με

αφετηρία πάλι το εικονοστάσι, αλλά λίγα λεπτά μετά τις κροκάλες, μέσα στο πυκνό δάσος, αντί να συνεχίσουμε ακολουθώντας τα σημάδια, στρίβουμε στο μικρό μονοπατάκι που βλέπουμε στα δεξιά. Ακολουθεί δύσκολος ανήφορος 1,5 ώρας, μέχρι να προσεγγίσουμε στο σημείο της κόψης όπου το μονοπάτι έχει χαθεί, και για να συνεχίσουμε χρειάζονται πλέον σκοινιά. Η κόψη προσφέρει φαρδιά πατάρια με πανοραμική θέα και η δυσκολία της είναι έως και IY+ 150μ. υψ.διαφ. Το δυσκολότερο κομμάτι είναι στο τέλος, όπου τα τελευταία μέτρα τα σκαρφαλώνουμε μέσα σ' ένα δίεδρο, που μας οδηγεί σε δασωμένο πλάτωμα. Μετά ακολουθούμε αριστερά ένα φαρδύ δασωμένο ζωνάρι που μας βγάζει στην κόψη "Λάκης Τυρνινής" . Η διαδρομή αυτή έγινε για πρώτη φορά από τους Δημήτρη Μπουντόλα, Αλέξανδρο Τσιλογεώργη, Δημήτρη Λιάτη και Θανάση Καψιτίδη, τον Ιούλιο του 1985.

Page 18: 3o γελ σερρών 2013

Η διαδρομή από την κόψη (α΄επιλογή) παρουσιάζεται με κόκκινο χρώμα:1Α. Το σημείο όπου αρχίζουν τα βράχινα μπλοκ της κόψης.

2Α. Η μικρή ευθεία όπου στο τέλος της πρέπει να τραβερσάρουμε αριστερά.3Α. Η σπηλιά.

4Α. Το σημείο όπου μετά το ξέφωτο μπαίνουμε στο δάσος.5. Το καταφύγιο "Στέργιος Χατζηγεωργίου".

Η διαδρομή από το λούκι (β΄επιλογή) παρουσιάζεται με πράσινο χρώμα:

1Β. Το σημείο όπου διασχίζουμε το ρέμα.2Β. Τα ορυχεία (Ασημότρυπες)

Μονοπάτι του Ροδολίβους

(διάρκεια 4 ώρες)

7 χιλιόμετρα χωματόδρομου χωρίζουν το χωριό του Ροδολίβους που βρίσκεται σε υψόμετρο 1000μέτρων. Το καταφύγιο, σε ασυνήθιστα καλή για ορειβατικά καταφύγια κατάσταση και πλήρως οργανωμένο, έχει τη δυνατότητα φιλοξενίας 35 ατόμων και είναι το σημείο εκκίνησής μας. Αν διαθέτουμε την άνεση ενός αυτοκινήτου εκτός δρόμου, μπορούμε να συνεχίσουμε το χωματόδρομο που μας έφερε μέχρι εδώ για άλλα τρία χιλιόμετρα ( πολύ χειρότερα σε κατάσταση από τα μέχρι τώρα) μέχρι το σημείο όπου ο δρόμος φτάνει μπροστά σε ένα οίκημα βοσκών

Page 19: 3o γελ σερρών 2013

σε υψόμετρο 1350μέτρων. Πίσω από το οίκημα και σε απόσταση 100 μέτρων, στο τέλος του χωματόδρομου υπάρχει ποτίστρα με νερό. Από το οίκημα, αρχίζουμε να ανηφορίζουμε την πλαγιά προς τα ανατολικά για να καταλήξουμε σε φαρδιά ράχη. Την ακολουθούμε έχοντας στα αριστερά μας (βόρεια) όλη τη θέα του κάμπου με το Ροδολίβος στους πρόποδες του βουνού. Το μονοπάτι τραβερσάρει την πλαγιά παρακάμπτοντας στα αριστερά μας την πρώτη κορυφή με τη χαρακτηριστική κεραία πάνω της. Εδώ οι αγελάδες έχουν συντηρήσει το μονοπάτι που συνεχίζει να κινείται χωρίς ιδιαίτερη κλίση (η περιοχή ονομάζεται Πηγαδούλια) για να καταλήξει σε ώμο με εντυπωσιακή θέα στα 1500 μέτρα. Μπροστά μας ανοίγεται η μεγάλη κοιλάδα του Ροδολίβους που περικλείεται από τις ψηλότερες κορυφές με το Βοσκό σε πρώτο πλάνο και το Μάτι με την κεραία της ΕΡΤ στο βάθος. Από το οίκημα μέχρι εδώ χρειαστήκαμε περίπου 50 λεπτά. Μετά τον ώμο, το μονοπάτι κατηφορίζει για λίγο σε βραχώδες έδαφος και καταλήγει σε μικρό διάσελο με υπολείμματα παλιάς στάνης. Από εδώ αρχίζουμε να ανηφορίζουμε την πλαγιά με αυτοσχεδιασμούς αφού εμφανές μονοπάτι δεν υπάρχει, βγαίνουμε στην κεντρική ράχη του Παγγαίου στα 1600 μέτρα την οποία και ακολουθούμε και φτάνουμε σε ένα ακόμα μικρό διάσελο. Όσοι θέλουν να κατευθυνθούν στην κορυφή Κουμπυλή, πρέπει να ανηφορίσουν ΝΑ την πλαγιά που θα τους βγάλει στο υψομετρικό της κορυφής στα 1723 μέτρα. Για να φτάσουμε όμως στην ψηλότερη κορυφή, χρειάζεται από το διάσελο να συνεχίσουμε τραβερσάροντας την πλαγιά σε στενό μονοπάτι. Εδώ συναντάμε και για πρώτη φορά τους πασσάλους της σηματοδότησης του μονοπατιού 04. Το μονοπάτι σε 30 λεπτά μας οδηγεί σε μεγάλο και φαρδύ αυχένα στα 1650 μέτρα, σταυροδρόμι αρκετών μονοπατιών. Για να παρακάμψουμε την κορυφή και να οδηγηθούμε στο καταφύγιο Χατζηγεωργίου σε 1 ώρα περίπου, πρέπει να συνεχίσουμε ίσια με ανατολική κατεύθυνση τραβερσάροντας τις νότιες πλαγιές. Για το Μάτι, στρίβουμε αριστερά (βόρεια) σε φαρδύ μονοπάτι (υπάρχει πασσαλάκι που υποδηλώνει τη στροφή) που καταλήγει σε πηγή με ποτίστρα. Εδώ σταματάει και κακός χωματόδρομος από το Ροδολίβος. Είμαστε ακριβώς κάτω από την κορυφή Βοσκός (1858μ.) και μας απομένουν για το Μάτι άλλα 75 λεπτά ανάβασης. Από την ποτίστρα με ΒΑ κατεύθυνση, ανηφορίζουμε την απότομη πλαγιά, διασχίζουμε τη μικρή κοιλάδα που δημιουργούν οι ψηλότερες κορυφές και φτάνουμε σε έναν ακόμα ώμο από όπου αντικρίζουμε μπροστά μας την κορυφή του βουνού όπου μπορούμε να φτάσουμε σε 20 λεπτά.

Page 20: 3o γελ σερρών 2013

Το μονοπάτι "Μαύρα νερά"

(διάρκεια 2,5 ώρες)

Η διαδρομή ξεκινάει από την Νικήσιανη όπου τελειώνει και ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος. (Υπάρχει σημάδι στο βράχο που σηματοδοτεί την αφετηρία της). Το μονοπάτι ακολουθεί το τσιμεντένιο αυλάκι και σε 10 λεπτά φτάνουμε σε μικρό καταρράχτη (έχει νερό μόνο το χειμώνα και την άνοιξη). Παρακάμπτουμε τον καταρράχτη από τα αριστερά και ακολουθούμε τα κίτρινα σημάδια στο τσιμεντένιο τοιχίο έχοντας στα δεξιά μας το ρέμα. Στο τέλος του τοιχίου διασχίζουμε το μικρό ρέμα που έρχεται από τα αριστερά και ακολουθούμε το μονοπάτι που αλλάζει κατεύθυνση προς τα νοτιοανατολικά, μπαίνει μέσα σε δάσος με οξιές και σε 10 λεπτά καταλήγει σε κατεστραμμένο χωματόδρομο. Μπροστά μας ανοίγεται η κοιλάδα των "μαύρων νερών " με τον χαρακτηριστικό βράχο στην κορυφή της που είναι και ο τελικός μας προορισμός. Ακολουθούμε το χωματόδρομο για τα επόμενα 300 μέτρα και, στη διχάλα που συναντάμε, παίρνουμε το αριστερό σκέλος της, περνάμε μικρό ρέμα (στο σημείο αυτό τα βάτα ίσως μας δυσκολέψουν) και αμέσως στρίβουμε αριστερά. Με κατεύθυνση πάντοτε νοτιοανατολική ανηφορίζουμε την πλαγιά για να συναντήσουμε το χωματόδρομο για τελευταία φορά σε 10 λεπτά. Στα αριστερά μας διακρίνουμε ξέφωτο με τσιμεντένια δεξαμενή ( η διάνοιξη του δρόμου έγινε για την κατασκευή της). Διασχίζουμε το δρόμο κάθετα και συνεχίζουμε το μονοπάτι έχοντας πάντοτε στο αριστερό μας χέρι το ρέμα.

Απ' εδώ και πέρα το μονοπάτι είναι ευδιάκριτο. Σε 15 λεπτά διασχίζουμε το ρέμα στρίβοντας αριστερά με ανατολική κατεύθυνση. Αυτό είναι και το τελευταίο σημείο όπου συναντάμε νερό. Για την επόμενη 1 ώρα η διαδρομή εξελίσσεται με διαδοχικά ανηφορικά ζικ-ζακ. Στο τέλος της ανηφόρας φτάνουμε σε χαρακτηριστικό αυχένα

Page 21: 3o γελ σερρών 2013

και ξέφωτο με φτέρες. Εδώ συναντάμε και τα κόκκινα σημάδια από το μονοπάτι που έρχεται από το χωριό Παλαιοχώρι. Στο σημείο αυτό μια στάση θεωρείται απαραίτητη για μια ανάσα μετά τη μεγάλη ανηφόρα. Την άνοιξη τα ανθισμένα δέντρα (αγριοδαμασκηνιές) προσφέρουν ένα εκπληκτικό θέαμα που αποζημιώνει για την όλη προσπάθεια. Στρίβουμε δεξιά με κατεύθυνση νότια και σε 10 λεπτά αντικρίζουμε τον τεράστιο βράχο (οι ντόπιοι τον ονομάζουν Γκοζλιά) όπου έχουν ανοιχτεί αρκετές αναρριχητικές διαδρομές. Το μονοπάτι ελίσσεται στη βάση ακριβώς του βράχου (όπου συναντάμε και τα πρώτα σκουπίδια, σημάδι ότι φτάνουμε στις δασικές εγκαταστάσεις) και σε λίγα λεπτά διακρίνουμε την ξύλινη περίφραξη των εγκαταστάσεων του δασαρχείου και τον κεντρικό δρόμο.

Page 22: 3o γελ σερρών 2013

Το μονοπάτι της Μεσορόπης

(διάρκεια 5 ώρες)

Το χωριό της Μεσορόπης βρίσκεται στο 36ο χιλιόμετρο της παλιάς εθνικής οδού Καβάλας- Θεσσαλονίκης. η λίμνη "Ομβριός" όπου γίνεται ο αγιασμός των υδάτων του χωριού σε υψόμετρο 400 μέτρων και το οποίο θεωρούμε ως σημείο εκκίνησης.

Το νερό κάνει αισθητή την παρουσία του από την αρχή. Σε λιγότερο από πέντε λεπτά, περνάμε για πρώτη φορά το ποτάμι από την ξύλινη γέφυρα. Αν ο καιρός είναι καθαρός, από τα πρώτα αυτά λεπτά, ακριβώς μπροστά μας, διακρίνεται η ψηλότερη κορυφή του Παγγαίου, το Μάτι. Περπατώντας στο μονοπάτι προσπερνάμε διασταύρωση που οδηγεί σε κιόσκι και διαμορφωμένο χώρο και συνεχίζουμε ακολουθώντας τις πινακίδες. Να σημειωθεί ότι το καλοκαίρι , το μονοπάτι είναι ελάχιστα ορατό εξ' αιτίας του ύψους των φυτών της φτέρης, χωρίς όμως να υπάρχει κίνδυνος να χαθείς. Σε διάστημα μισής ώρας, έχουμε φτάσει σε μεγάλο πλάτανο σε υψόμετρο 500 μέτρα, με παγκάκι από κάτω του.

Μισή ώρα αργότερα, σε υψόμετρο 650 μέτρα, λίγο μετά από έναν όμορφο καταρράκτη που αξίζει την στάση μας, θα περάσουμε το ποτάμι από τη δεύτερη γέφυρα, αφήνοντάς το στα δεξιά μας. Το μονοπάτι έχει ήδη αρχίσει να ανηφορίζει και με τη βοήθεια των διαμορφωμένων σκαλιών μας οδηγεί (αφού προσπεράσουμε σάρα με πέτρες) στη συμβολή δύο ρεμάτων σε χαρακτηριστικό πλάτωμα με πλατάνια και παγκάκι. Ακολουθώντας το αριστερό ρέμα, συναντάμε

Page 23: 3o γελ σερρών 2013

ξανά το νερό που σχηματίζει όμορφα δαντελωτά σχέδια καθώς κυλά στους βράχους. Στο σημείο αυτό συναντάμε και βρύση ενώ υπάρχει και παγκάκι για ξεκούραση. Συνεχίζοντας, σε υψόμετρο 840 μέτρα, περνάμε για τρίτη και τελευταία φορά το ποτάμι. (Προσοχή να μην ακολουθήσουμε τα σκαλιά στα αριστερά που υπάρχουν πριν τη γέφυρα).

Αφήνοντας το ποτάμι πίσω μας, βγαίνουμε σε ξέφωτο με την ονομασία "Πουλιάνα" (εδώ το καλοκαίρι θέλει προσοχή λόγω της ψηλής φτέρης που κάνει δυσδιάκριτο το μονοπάτι). Κάνοντας διαδοχικά ζικ-ζακ στη γυμνή πλαγιά, προσπερνάμε ένα ακόμα παγκάκι και μια κατεστραμμένη καλύβα για να ξανασυναντήσουμε τα ξύλινα κάγκελα του μονοπατιού. Αυτά, θα μας οδηγήσουν με ασφάλεια, πρώτα μέσα στο δάσος με τις οξιές και, στη συνέχεια, αφού κατηφορίσουν την πέτρινη σκάλα και περάσουν σύρριζα τη βάση των βράχων , ανηφορίζουν για να φτάσουμε στη σπηλιά της Βοσκοβρύσης (οι ντόπιοι την ονομάζουν Βοσκότρυπα ή Τσομπάνσουί) .

Από το χωριό μέχρι εδώ χρειαζόμαστε περίπου 3 ώρες.Αν ο στόχος μας είναι οι ψηλές κορυφές του Παγγαίου και τα καταφύγιά του θα

πρέπει, αφού συναντήσουμε τα ξύλινα κάγκελα μετά την καλύβα, να εγκαταλείψουμε το διαμορφωμένο μονοπάτι, στην πρώτη αριστερή φουρκέτα που κάνει, συνεχίζοντας ίσια (βορειοανατολικά). Με έντονα ανηφορική πορεία, προσπερνάμε από δεξιά τη συστάδα των δέντρων που βρίσκεται μπροστά μας και κατευθυνόμαστε στο δεξιότερο και ψηλότερο σημείο της πλαγιάς, μέχρι το ύψος των 1250 μέτρων (υπάρχουν κορδέλες και πιο ψηλά πάσσαλοι που δείχνουν τη σωστή πορεία). Εδώ θα συναντήσουμε υπολείμματα παλιάς στάνης.

Στο σημείο αυτό τραβερσάρουμε την πλαγιά προσπερνώντας τα πρώτα δένδρα και αμέσως κατηφορίζουμε προς το ρέμα με βορειοανατολική κατεύθυνση προσέχοντας να ακολουθούμε τις κορδέλες και τα σημάδια. Με στόχο την απέναντι πλαγιά, προσπερνάμε το ρέμα "Άμμος" και αρχίζουμε να ανηφορίζουμε για να μπούμε στο δάσος με τις οξιές. Στα πρώτα δένδρα διακρίνεται το φαρδύ, σηματοδοτημένο μονοπάτι που θα πρέπει να ακολουθήσουμε, να τραβερσάρει τη δασωμένη πλαγιά . Στη συνέχεια όμως θα πρέπει να το εγκαταλείψουμε και να ακολουθήσουμε μικρότερο μονοπάτι που μας οδηγεί έξω από το δάσος, ανεβαίνοντας την απότομη και γυμνή τώρα πια πλαγιά. Στόχος μας είναι οι δύο μοναχικές οξιές που διακρίνονται στο ανατολικότερο σημείο της ακολουθώντας τους πασσάλους. Αμέσως μετά τις οξιές τραβερσάρουμε δεξιά και φτάνουμε σε πέντε λεπτά στη βρύση "Καρτάλη". Πρόκειται για τα υπολείμματα παλιάς ποτίστρας που δυστυχώς το νερό της έχει χαθεί και βγαίνει τώρα αρκετά μέτρα πιο χαμηλά από το μονοπάτι. Ανηφορίζουμε γλυκά με ανατολική κατεύθυνση μέχρι την επόμενη ράχη. Τραβερσάρουμε για άλλα 15 λεπτά παράλληλα με το δρόμο που βρίσκεται ψηλότερα, προσπερνάμε μικρό ρέμα και ανηφορίζουμε λίγο για να βγούμε στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο που έρχεται από Ελευθερούπολη, δίπλα σε δάσος με πεύκα. Στρίβουμε αριστερά ακολουθώντας το δρόμο για 100 μέτρα και αμέσως στρίβουμε πάλι δεξιά σε κατεστραμμένο χωματόδρομο, έχοντας δεξιά μας το πευκοδάσος. Λίγο πιο πάνω ο δρόμος διχάζεται. Αν ακολουθήσουμε την αριστερή κατεύθυνση, θα φτάσουμε κάτω από την κορυφή Αυγό και στο καταφύγιο Χατζηγεωργίου. Α κολουθώντας τη δεξιά κατεύθυνση, σε 10 λεπτά θα συναντήσουμε το καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Καβάλας.

Σημειώσεις(1) Η σπηλιά από όπου ξεχύνεται το ορμητικό νερό, περιέχει στοιχεία πλούσιου

κάλλους και ενδιαφέροντος. Από μια στενή είσοδο όπου δύσκολα μπαίνει άνθρωπος, βρισκόμαστε στον προθάλαμο που αποκτά ύψος, και όρθιοι πλέον , μπορούμε να προχωρήσουμε σε νερό μέχρι πάνω από το γόνατο και μόνιμης

Page 24: 3o γελ σερρών 2013

θερμοκρασίας 7 βαθμών. Ανάμεσα από σταλακτίτες και με την απαραίτητη χρήση των φακών κεφαλής, μπορούμε να περπατήσουμε για 50 περίπου μέτρα. Στην συνέχεια η σπηλιά πλαταίνει δημιουργώντας μια μεγάλη και βαθιά λίμνη στην οποία για να συνεχίσεις πρέπει να κολυμπήσεις. Η πορεία σταματά σε σημείο που το πέρασμα του νερού βαθαίνει και στενεύει τόσο, που μόνο εξοπλισμένοι με φιάλες κατάδυσης και διάθεση εξερευνητικής περιπέτειας μπορούμε να εισδύσουμε στα ένδον μυστικά της.

Η διαδρομή με την διακεκομμένη γραμμή ελίσσεται μέσα στο ρέμα και δεν είναι ορατή στη φωτογραφία:

1. Το ξέφωτο στο οποίο βγαίνουμε μόλις περάσουμε για τελευταία φορά το ρέμα.2. Τα υπολείμματα παλιάς στάνης δεξιά από την συστάδα των δένδρων.

3. Το σημείο απ' όπου διασχίζουμε το ρέμα "Άμμος". Λίγο πιο πάνω ξεκινάει ευδιάκριτο μονοπάτι μέσα στις οξυές.

4. Το χαρακτηριστικό σημείο που πρέπει να προσεγγίσουμε είναι οι δύο χαρακτηριστικές μοναχικές οξυές που βρίσκονται πάνω στην δεξιά, καθώς

ανεβαίνουμε, κόψη.5. Η βρύση του "Καρτάλη".

Η διαδρομή που παρουσιάζεται με κίτρινο χρώμα μας οδηγεί στο σπήλαιο της Μεσορόπης (Βοσκότρυπα):

6. Το σημείο απ' όπου περνάμε από την βάση κάθετων βράχων. Η σπηλιά από εδώ απέχει 300 περίπου μέτρα.

Page 25: 3o γελ σερρών 2013

Τα μονοπάτια του Φαλακρού

Το Φαλακρό όρος είναι το ψηλότερο βουνό της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, με σημαντικότερες κορυφές αυτές του Προφήτη Ηλία (2232μ.), της Χιονότρυπας (2113), της Κοριτσομαγούλας (1996μ.) και της Βάρδενας (2194μ.). Μέρος του Φαλακρού θεωρείται στα δυτικά και ο ορεινός όγκος του Αγ.Παύλου με την ομώνυμη κορυφή (1770μ.). Στο Φαλακρό αναφέρονται πέντε ορειβατικά καταφύγια: στο χιονοδρομικό ( Αγ.Πνεύματος), στο Κουρί, στους Πύργους, στο Χορό και στη Μπαρδίσεβα στη βόρεια πλευρά. Πρακτικά όμως είναι λειτουργικό μόνο το πρώτο, στο χώρο του χιονοδρομικού.Το διεθνές μονοπάτι Ε6, διασχίζει το Φαλακρό από τα δυτικά προς τα ανατολικά καθώς διέρχεται από το χωριό Βώλακας, από το χιονοδρομικό κέντρο, και, καταλήγει στο χωριό Λειβαδερό. Το χιονοδρομικό κέντρο που λειτουργεί στο οροπέδιο του Αγ.Πνεύματος στα 1720 μέτρα, με την εύκολη πρόσβαση που διαθέτει, μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για εύκολες και σύντομες αναβάσεις στις ψηλότερες κορυφές του βουνού. Για να γνωρίσει όμως κάποιος το πραγματικό μεγαλείο του Φαλακρού πρέπει να το περπατήσει από τη νότια πλευρά και γύρω από το Φαράγγι των Πύργων. Εδώ το δασαρχείο έχει κάνει μια προσπάθεια να διανοίξει και να σηματοδοτήσει τα κυριότερα μονοπάτια, κωδικοποιώντας τα με ονομασίες Φ1, Φ2, Φ3 και Φ4. Η σηματοδότηση αυτή όμως είναι ανεπαρκής αφού, στα σημεία που πραγματικά χρειάζεται είναι από πρόχειρη έως ανύπαρκτη ενώ σε άλλα (κατά κύριο λόγο κοντά σε σημεία με εύκολη πρόσβαση) ακατανόητα πυκνή. Τέλος πρέπει να αναφερθεί ότι οι πεζοπόροι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί σε περίπτωση ομίχλης. Σ' αυτή την περίπτωση οι γυμνές πλαγιές του Φαλακρού δεν προσφέρουν πολλά σημεία αναφοράς και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να αποπροσανατολιστεί ή και να εγκλωβιστεί κανείς στις απότομες πλαγιές.

Φ1 - Πύργοι-Κεντρικό Φαράγγι-Χιονοδρομικό.

Από την πλατεία του χωριού των Πύργων ανηφορίζουμε τον κεντρικό δρόμο που μας βγάζει στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Στο πίσω μέρος της εκκλησίας ξεκινάει χωματόδρομος που κατηφορίζει στο ρέμα Σουσίτσα.

Από εδώ και για αρκετή ώρα θα ακολουθήσουμε την κοίτη του ρέματος στην οποία κατεβαίνουμε πολύ εύκολα.

Page 26: 3o γελ σερρών 2013

Η πορεία μέσα από την κοίτη είναι ομαλή. Σε 50 περίπου λεπτά συναντάμε το μονοπάτι που έρχεται από την Σίτνα. Εμείς όμως συνεχίζουμε μέσα στο ρέμα για άλλα 30 λεπτά για να βρεθούμε στο στενότερο και εντυπωσιακότερο σημείο του φαραγγιού. Εδώ τα τοιχώματα υψώνονται δεξιά και αριστερά μας, κάθετα αφήνοντας ένα στενό πέρασμα πλάτους μόλις 3-5 μέτρων. Το μέρος ονομάζεται Νάκβιτσα και είναι αρκετά επικίνδυνο σε περιπτώσεις καταιγίδας όχι εξαιτίας των νερών που τυχόν θα κατεβάσει το φαράγγι αλλά εξαιτίας της πτώσης βράχων από τις απόκρημνες πλαγιές. Στη συνέχεια το φαράγγι φαρδαίνει και πάλι. Σε 1,5 ώρα από την αφετηρία φτάνουμε στο μέρος που πρέπει να στρίψουμε αριστερά στην πλαγιά. Το σημείο αυτό δεν είναι εμφανές και χρειάζεται να προσέξουμε τα σημάδια που μας το υποδεικνύουν με τα ταμπελάκια Φ1 . Στρίβοντας μπαίνουμε σε δάσος οξιάς, αρχίζουμε να ανηφορίζουμε το δυσδιάκριτο μονοπάτι προσέχοντας πάντα τα σημάδια στα δένδρα. Σε κάποιο σημείο το μονοπάτι είναι αρκετά απότομο και για τον λόγο αυτό έχουν τοποθετηθεί ξύλινα σκαλοπάτια. Τελικά οδηγούμαστε σε στενή ράχη με κέδρους απ’ όπου αντικρίζουμε και τις απότομες ορθοπλαγιές του Φαλακρού. Με ΒΔ κατεύθυνση συνεχίζουμε να ανηφορίζουμε το μονοπάτι για να καταλήξουμε στις «Πόρτες», ένα στενό διάσελο όπου συναντάμε και το μονοπάτι Φ2 που έρχεται από τους Πύργους. Από το Φαράγγι μέχρι εδώ χρειαζόμαστε περίπου 80-90 λεπτά. Από εδώ ακολουθούμε με βόρεια κατεύθυνση το φαρδύ μονοπάτι που σε 15 λεπτά φτάνει στην Αετοπηγή κάτω από την Καρτάλκα και που κατά περιόδους μόνο έχει νερό. Από επάνω μας ορθώνεται επιβλητική η ορθοπλαγιά της Καρτάλκας με τις αναρριχητικές διαδρομές ενώ στα νότια σε μια αλληλουχία κορυφογραμμών διακρίνουμε τους Πύργους και στο βάθος η κορυφή του Αγ.Παύλου. Το μονοπάτι ανηφορίζει για λίγο και στην συνέχεια φαρδύ και καλογραμμένο τραβερσάρει την δυτική πλαγιά της Καρτάλακας. Έτσι φτάνουμε στην είσοδο του χιονοδρομικού. Από τις πόρτες μέχρι εδώ θα χρειαστούμε περίπου 1 ώρα και 10 λεπτά.

Φ2 - Πύργοι-Στενόρεμα-Καρτάλκα

Page 27: 3o γελ σερρών 2013

Το μονοπάτι ξεκινάει ανηφορικά πίσω από το καταφύγιο της Προσοτάνης ακολουθώντας την κοίτη του «Στενορέματος». Το Στενόρεμα είναι ένα σχετικά ομαλό και δασωμένο ρέμα που έρχεται από το οροπέδιο του χιονοδρομικού. Σε όλη την διάρκεια της πορείας μας σε αυτό είμαστε κάτω από την σκιά των δένδρων ενώ στο μέσο του συναντάμε παλιά κτισμένη σκάλα με την βοήθεια της οποίας παρακάμπτουμε το απότομο κομμάτι του. Μετά από 45 λεπτά πορείας μέσα στο ρέμα, συναντάμε μονοπάτι που έρχεται από τα δεξιά και το οποίο πρέπει να ακολουθήσουμε. Εδώ θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να ακολουθήσουμε την σηματοδότηση, αλλιώς είναι πολύ εύκολο να ξεγελαστούμε και να συνεχίσουμε μέσα στο ρέμα όπου θα ταλαιπωρηθούμε αρκετά. Μετά την στροφή, το μονοπάτι ανηφορίζει την πλαγιά μέσα στις οξιές και σε 20 λεπτά μας οδηγεί σε χαρακτηριστικό ώμο με παλιά στάνη. Στην συνέχεια τραβερσάρουμε την αραιοδασωμένη πλαγιά για βγούμε απέναντι αφήνοντας οριστικά το δάσος πίσω μας. Ανηφορίζοντας όμως για λίγο προς τα πάνω ξανασυναντάμε το φαρδύ μονοπάτι με την πρόχειρη σηματοδότηση. Ανηφορίζουμε γλυκά με διαδοχικά ζικ-ζακ και σε λίγο αντικρίζουμε στην απέναντι πλευρά του βουνού το οροπέδιο της Σίτνας. Συνεχίζοντας με βόρεια κατεύθυνση οδηγούμαστε πρώτα σε πλάτωμα με πετρόχτιστη στάνη και στην συνέχεια σε μεγάλη δεξαμενή με ποτίστρα. Η στάση εδώ είναι επιβεβλημένη, αλλά, για να πάρει κανείς νερό, θα πρέπει να βρει την καλά κρυμμένη βάνα και να ανοίξει την βρύση. Η συνολική διάρκεια της πορείας μας μέχρι εδώ είναι 2 ώρες και 10 λεπτά. Ακριβώς πάνω από την ποτίστρα υπάρχει μικρό διάσελο περιστοιχισμένο από μεγάλα πεύκα ενώ ψηλά αντικρίζουμε τις ορθοπλαγιές της λεκάνης του Φαλακρού και στα αριστερά την κορυφή της Καρτάλκας. Το μονοπάτι, φαρδύ και ευδιάκριτο, μπαίνει μέσα στο δάσος με τα πεύκα για να καταλήξει σε 10 λεπτά στις «Πόρτες», το χαρακτηριστικό στενό διάσελο όπου καταλήγει και το μονοπάτι Φ1 που έρχεται από το Φαράγγι. Από εδώ ακολουθούμε με βόρεια κατεύθυνση το φαρδύ μονοπάτι που σε 15 λεπτά φτάνει στην Αετοπηγή κάτω από την Καρτάλκα που κατά περιόδους μόνο, έχει νερό. Από εδώ και πέρα είναι η ίδια διαδρομή με το μονοπάτι Φ1.

Page 28: 3o γελ σερρών 2013

Γρανίτης - Αγ.Παύλος

(διάρκεια 3 ώρες)

Η ανάβαση ξεκινάει έξω από το χωριό Γρανίτης, μπροστά από τις παιδικές κατασκηνώσεις της Μητρόπολης, στο δρόμο για το Νευροκόπι. Στο σημείο αυτό υπάρχει χωματόδρομος με πινακίδα που δείχνει την πορεία που θα ακολουθήσουμε. Είμαστε σε υψόμετρο 830 μέτρα και ακολουθούμε το δρόμο για 15 λεπτά που μας οδηγεί στο παλιό εγκαταλειμμένο σανατόριο. Στο σημείο όπου ο δρόμος κάνει μια μικρή δεξιά φουρκέτα για να κατευθυνθεί στο προαύλιο του σανατορίου, τον αφήνουμε και συνεχίζουμε ίσια στο δάσος προσέχοντας τα ξεθωριασμένα σημάδια που υπάρχουν στα δένδρα και στους βράχους. Η πορεία μας συνεχίζεται μέσα σε πυκνό δάσος οξιάς και το καλογραμμένο ανηφορικό μονοπάτι μας ανεβάζει στα 1030 μέτρα σε χαρακτηριστικό σημείο με μικρό βράχο στ' αριστερά μας απ' όπου μπορούμε να διακρίνουμε όλο το παλιό συγκρότημα του σανατορίου. Μέχρι εδώ έχουμε κάνει 45 περίπου λεπτά.

Απ' εδώ και πέρα το μονοπάτι είναι μια τεράστια τραβέρσα στη δασωμένη πλαγιά του βουνού. Για την επόμενη μία ώρα που θα περπατήσουμε, πάντα σε καλογραμμένο μονοπάτι, θα κερδίσουμε μόνο 150 μέτρα ύψους. Στο τέλος της τραβέρσας, το μονοπάτι αρχίζει να ανηφορίζει και πάλι και γρήγορα μας οδηγεί στα πρώτα ξέφωτα. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε μπροστά μας την κορυφή του Αγίου Παύλου που είναι και ο τελικός προορισμός μας. Διασχίζοντας τα ξέφωτα και τα λιβάδια που στις αρχές του καλοκαιριού είναι διάσπαρτα με πολύχρωμα λουλούδια, φτάνουμε σε μικρή ράχη. Ακολουθούμε τη ράχη με νότια κατεύθυνση και ξαναμπαίνουμε σε δάσος με οξιές που βρίσκεται στην πλαγιά αριστερά μας. Τραβερσάρουμε την πλαγιά και καταλήγουμε σε χαρακτηριστικό μεγάλο διάσελο στην κορυφογραμμή του βουνού στα 1380 μέτρα απ' όπου μπορούμε να διακρίνουμε στα νότια τον κάμπο της Δράμας. Απ' το τέλος της τραβέρσας μέχρι εδώ χρειάστηκαν περίπου 30 λεπτά.

Για την κορυφή μας χωρίζουν 400 μέτρα υψομετρικής διαφοράς που θα τα καλύψουμε σε μία ώρα περίπου. Πρόβλημα προσανατολισμού δεν υπάρχει αφού ακολουθούμε την κορυφογραμμή του βουνού με δυτική κατεύθυνση. Η ανάβαση, που είναι αρκετά επίπονη, καταλήγει σε στενή οριζόντια ράχη που μας βοηθάει να πάρουμε μια ανάσα λίγο πριν την κορυφή. Άλλα 100 μέτρα ανηφορικής πορείας και βρισκόμαστε στην κορυφή, στα 1770 μέτρα με το εκκλησάκι του Αγ.Παύλου χτισμένο από τον Ελληνικό Στρατό το 1953. Το μέρος είναι ένα καταπληκτικό παρατηρητήριο όλης της γύρω περιοχής. Στα ανατολικά διακρίνουμε το Φαλακρό, στα βόρεια το λεκανοπέδιο του Νευροκοπίου και τον Όρβηλο, στα νότια το Μενοίκιο και στα νοτιοανατολικά τον κάμπο της Δράμας και το Παγγαίο. Όλη η πορεία διαρκεί περίπου 3 ώρες και 15 λεπτά, ενώ η επιστροφή 45 λεπτά λιγότερο.

Page 29: 3o γελ σερρών 2013

Φ3 - Πύργοι-Σίτνα-Χιονοδρομικό.

Η εκκίνηση γίνεται από την ίδια περιοχή από την οποία ξεκίνησε και το μονοπάτι Φ1. ξεκινούμε, λοιπόν, από την πλατεία του χωριού. Η πορεία μέσα από την κοίτη είναι ομαλή και δεν θα μας δυσκολέψει για τα επόμενα 50 περίπου λεπτά. Στο σημείο που το ρέμα φαίνεται ότι στρίβει προς τα αριστερά και αρχίζουν να διακρίνονται οι πρώτες κάθετες πλαγιές της χοάνης του Φαλακρού, στην δεξιά μεριά της κοίτης, ξεκινάει μονοπάτι για το οροπέδιο της Σίτνας. Το ρέμα στο σημείο αυτό δημιουργεί ένα μεγάλο πλάτωμα ενώ υπάρχουν και αρκετά σημάδια στις πέτρες αλλά και στα δένδρα που υποδεικνύουν την διασταύρωση. Το μονοπάτι ανεβαίνει στην πλαγιά κάνοντας δύο χαρακτηριστικές στροφές για να κερδίσει ύψος και μάς οδηγεί μέσα σε ρεματιά. Πρόκειται για το ρέμα του Προφήτη. Το μονοπάτι παλιά ήταν αρκετά μεγάλο και χτιστό σε πολλά σημεία. Τώρα όμως η πυκνή βλάστηση και η εγκατάλειψη το έχουν καταστήσει αρκετά δύσβατο. Πρόβλημα όμως προσανατολισμού δεν υπάρχει αφού κινούμαστε ανηφορικά συνεχώς παράλληλα με την ρεματιά ενώ υπάρχουν και ταμπέλες με το σήμα Φ3 αλλά και αρκετά σημάδια στις πέτρες. Σε 1 ώρα και 20 λεπτά περίπου από την διασταύρωση καταλήγουμε στο οροπέδιο της Σίτνας. Η Σίτνα στα 1100 μέτρα υψόμετρο είναι ένα καταπράσινο πλάτωμα με πολλά μαντριά (προσοχή στα σκυλιά) και ένα εκκλησάκι, των Αγίων Αναργύρων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως καταφύγιο. Από τη βόρια πλευρά της εκκλησίας ξεκινάει μικρή ρεματιά την οποία και ακολουθούμε με βόρεια κατεύθυνση. Κατά

Page 30: 3o γελ σερρών 2013

μήκος της ρεματιάς υπάρχουν πολλά γιδόστρατα που μπορεί να μας μπερδεύουν. Εμείς όμως ακολουθούμε σταθερά την πορεία της ανοικτής ρεματιάς ίσια επάνω που γίνεται όλο και πιο ανηφορική, προσπερνάμε στα δεξιά μας δάσος με τις τελευταίες οξιές που υπάρχουν σε αυτό το υψόμετρο και καταλήγουμε σε χαρακτηριστικό λαιμό, 1,5 ώρα μετά την Σίτνα. Μπροστά και στα αριστερά μας ανοίγεται η τεράστια χοάνη του Φαλακρού, η χαράδρα της Νάκβιτσας, στην οποία πέφτουν απότομα όλες οι ψηλές κορφές του Φαλακρού. Το εκπληκτικό θέαμα μας αναγκάζει να σταθούμε για αρκετή ώρα στο σημείο αυτό και να θαυμάσουμε τους κάθετους τοίχους που χάσκουν μπροστά μας. Απ' εδώ για την κορυφή του βουνού θα πρέπει να ακολουθήσουμε την κυκλική πορεία της κορυφογραμμής για 90 λεπτά περίπου. Ανεβαίνοντας την γυμνή και αρκετά ανηφορική πλαγιά προσπερνάμε την κορυφή Ψευτοδόντι, τραβερσάροντάς την από τα δεξιά και συνεχίζοντας καταλήγουμε στην ψηλότερη κορυφή του «Προφήτης Ηλίας» στα 2229 μέτρα.Η θέα είναι εκπληκτική. Στα νότια ανοίγεται σαν βεντάλια το πανόραμα των ορθοπλαγιών του Φαλακρού, κάτω χαμηλά διακρίνεται το οροπέδιο της Σίτνας ενώ πέρα στο βάθος διαγράφεται ο όγκος του Παγγαίου. Στα ανατολικά οι κορυφές του Φαλακρού «Βάρδενα» και «Τρία Κεφάλια» και βόρεια χαμηλά η τεχνητή λίμνη του Νέστου και στο βάθος η Ροδόπη με το δάσος του Καράντερε. Μοναδική αναγκαία παραφωνία στην όλη ομορφιά το σπιτάκι του λίφτ ακριβώς κάτω από την κορυφή και οι χωματόδρομοι που ανοίχθηκαν για την τοποθέτηση των αναβατήρων. Θέαμα που μας κάνει να αναπολούμε την παλιά παρθένα και ανέγγιχτη από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις ομορφιά του βουνού.

Αρχίζουμε να κατηφορίζουμε προς την χιονότρυπα που βρίσκεται λίγο πιο χαμηλά ενώ στην ίδια κατεύθυνση αλλά στο βάθος και πιο ψηλά βρίσκεται και το σαλέ της κορυφής. Η χιονότρυπα - περιφραγμένη πια και αυτή με σύρμα για να προστατεύει τους χιονοδρόμους από τις πτώσεις - είναι ένα εντυπωσιακό βάραθρο βάθους 90 περίπου μέτρων που στον πάτο του κρατάει χιόνι και πάγο όλο τον χρόνο. Συνεχίζουμε ίσια για να βγούμε σε φαρδύ λαιμό, προσπερνάμε το ξύλινο σπιτάκι του συρόμενου λιφτ και στρίβουμε δεξιά σε χωματόδρομο. Ο χωματόδρομος μας οδηγεί σε διάσελο στην βάση του λιφτ της πίστας «Λυκούργος» κάτω από το σαλέ. Ακολουθώντας τους πυλώνες της τετραθέσιας καταλήγουμε στην λεκάνη του χιονοδρομικού κέντρου. Από την κορυφή μέχρι το χιονοδρομικό χρειαζόμαστε περίπου 1 ώρα και 10 λεπτά.

Page 31: 3o γελ σερρών 2013

Μονοπάτι Αυλής

Η δυτική πλευρά προσφέρει τη δυνατότητα να δει κανείς το όρος Μενίκιο, τα όρη της Βροντού έως το Φαλακρό. Από την κορυφή Μάτι σου δίνεται η δυνατότητα να δεις τα πάντα γύρω από το βουνό Παγγαίο και με καλές καιρικές συνθήκες βλέπεις τα βουνά στη γειτονική Βουλγαρία αλλά και το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, το μεγαλοπρεπή Όλυμπο. Από εδώ τη σήμανση του μονοπατιού θα συνεχίσει ο Σύλλογος Χιονοδρομίας Ορειβασίας Καβάλας.

Η ορειβατική συντροφιά, αφού αφήσει τη φιλοξενία του σταθμού των ραδιοτηλεοπτικών δικτύων, κατηφορίζοντας ανατολικά προς την κοιλάδα του Ορφέα, σε μισή ώρα φτάνει στο καταφύγιο του Σ. Χατζηγεωργίου που τις περισσότερες φορές, αν όχι όλες, το βρίσκουμε κλειστό. Συνεχίζοντας, ακολουθούμε και πάλι τη σήμανση, που τώρα είναι πάνω στο δρόμο, μέσα από το όμορφο δάσος με τις οξιές, σε 20' φτάνουμε στο πέτρινο, ετοιμόρροπο αλλά πανέμορφο και γεμάτο αναμνήσεις, καταφύγιο Πεταλούδα (1500 μ.).

Γύρω στα 5 λεπτά πριν από το καταφύγιο συναντάμε και τη μοναδική βρυσούλα που τρέχει όλες τις εποχές του χρόνου ανάλογα με τα κέφι του "άρχοντα των νερών" πότε πολύ και πότε λίγο. Από εδώ το δάσος της οξιάς είναι πολύ ψηλό και περπατώντας από κάτω χάνεσαι πραγματικά μέσα στον παχύ ίσκιο τους και στο παχύ φύλλωμά τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που χώνεται κανείς στο πλούσιο φύλλωμα μέχρι τα γόνατα και αυτό είναι, βέβαια, το καλύτερο μέρος για "ξάπλες" και για ξεχούραση ψυχής τε και σώματος κυρίως όταν το ανεβαίνουμε το μονοπάτι.

Page 32: 3o γελ σερρών 2013

Περίπου μια ώρα χρειάζεται για να φτάσουμε από το καταφύγιο Πεταλούδα στο "Γουρουνόνερο", όπου οι ομάδες πάντοτε στέκονται για ξεκούραση όταν ανηφορίζουν το βουνό, αλλά και όταν κατηφορίζουν προς το χωριό Αυλή. Από το "Γουρουνόνερο" σε μια ώρα και 15 περίπου λεπτά φτάνουμε στο χωριό, αφού πρώτα περάσουμε από την παλιά Αυλή, με τα παλιά πέτρινα σπίτια, ένα γραφικό χωριό που εγκαταλείφθηκε και αποτελεί για μας μια ακόμα καθιερωμένη στάση για ξεκούραση και για φωτογραφήσεις των παλιών σπιτιών του. H ανάβαση από Αυλή για Μάτι απαιτεί περίπου 5.30 ώρες.

ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ - ΟΡΕΙΒΑΣΙΑ – ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ

Η πεζοπορία διακρίνεται σε απλή και ορεινή. Στην πρώτη κατηγορία, η ελάχιστη διανυόμενη απόσταση είναι 5 χλμ. (περίπου μια-δύο ώρες) και πραγματοποιείται σε εδάφη με πολύ μικρή κλίση (χωρίς μεγάλη υψομετρική διαφορά) κι ελαφρύ εξοπλισμό. Στη δεύτερη κατηγορία, η απόσταση των 15- 20 χλμ. και οι 5-8 ώρες πορείας αποτελούν τον κανόνα. Ο εξοπλισμός είναι εξειδικευμένος και ιδιαίτερα τη χειμερινή περίοδο επιβάλλεται να είναι ο κατάλληλος. Η ορεινή πεζοπορία μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε βουνό. Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η υψομετρική διαφορά της διαδρομής, που μπορεί να φθάσει τα 500-600 μ. και το γεγονός ότι η πορεία γίνεται συνήθως σε υψόμετρα μεγαλύτερα των 500 μ Η Ελλάδα άργησε να δημιουργήσει ολοκληρωμένο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων, πέραν των βασικών oδικών αρτηριών που διέσχιζαν τη χώρα. Μέχρι τότε, η επικοινωνία πραγματοποιούταν, κυρίως, μέσω των μονοπατιών, τα οποία οι γεροντότεροι κάτοικοι των ορεινών χωριών αναφέρουν ακόμα σαν «δημοσιά» (δημόσιος, κεντρικός δρόμος), διότι γι’ αυτούς αποτελούσε τη σημαντικότερη οδική πρόσβαση. Παρόλο που κάποια από τα παλιά μονοπάτια και τα πετρόκτιστα αλντερίμια, αληθινά έργα τέχνης, έχουν γίνει ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, τα περισσότερα από αυτά ξεγλιστρούν ανάμεσα στους δρόμους και συνεχίζουν να υπάρχουν και να διατρέχουν βουνά, λόγγους και χαράδρες. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, με διάφορες χρηματοδοτήσεις και από ποικίλους φορείς (δήμους ορειβατικούς συλλόγους, ιδιώτες κ.α.) συντηρήθηκαν, αναβίωσαν και σηματοδοτήθηκαν μεγάλα τμήματά τους σε όλη την Ελλάδα, δημιουργώντας ένα ευρύ δίκτυο συνολικού μήκους, περίπου, 3.500 χλμ. Το κυριότερο τμήμα τους καταλαμβάνουν οι επεκτάσεις των Ευρωπαϊκών Μονοπατιών Μεγάλων Διαδρομών Ε4, Ε6 και κατηγορίας Ο (3.000 χλμ.), ενώ εκτός από αυτά έχουν διαμορφωθεί ακόμα 500 χλμ. μικρότερων μονοπατιών, που παρουσιάζουν εφάμιλλο

Page 33: 3o γελ σερρών 2013

ενδιαφέρον.

Μονοπάτι Ε4 (-GR): Ξεκινά από τα Πυρηναία Όρη και φθάνει στην Ελλάδα, μέσω της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Το ελληνικό τμήμα του E4, διασχίζει τη βόρεια και κεντρική Ελλάδα, την Πελοπόννησο, καταλήγει στο Γύθειο και συνεχίζεται στο νησί της Κρήτης. Προσφέρει, έτσι, τη δυνατότητα στον πεζοπόρο ή τον ορειβάτη να γνωρίσει όλη την ποικιλία του ελληνικού τοπίου και τον πλούτο της ελληνικής φύσης Το μεγαλύτερο υψόμετρο της συνολικής διαδρομής είναι η κορυφή του Ολύμπου Σκολιό (2.911 μ.). Ιδανική περίοδος για να περπατηθεί το Ε4 στην Ελλάδα είναι από 15 Μαΐου έως αρχές Οκτωβρίου. Συχνά, οι νέες διανοίξεις δασικών δρόμων μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση στονορειβάτη. Μερικά χωριά της διαδρομής είναι ακατοίκητα τον χειμώνα, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η δυνατότητα διανυκτέρευσης. Το κλίμα είναι μεσογειακό και παρουσιάζει μεγάλη ξηρασία το καλοκαίρι και σημαντική διαφορά θερμοκρασίας την ημέρα από τη νύκτα. Η περίοδος που μπορεί να συναντήσει κανείς χιόνια κατά μήκος της διαδρομής είναι από τον Νοέμβριο έως τον Ιούνιο. Η διαδρομή το νότιου τμήματος του Μονοπατιού (Πελοπόννησος και Κρήτη) είναι αρκετά ευκολότερη από εκείνη του βόρειου και μπορεί να περπατηθεί όλες τις εποχές του χρόνου, επειδή το κλίμα εκεί είναι ηπιότερο. Ÿ

Μονοπάτι Ε6: Το ελληνικό τμήμα του έχει δύο σκέλη. Το πρώτο ξεκινά από την περιοχή των Πρεσπών και μέσω Καστοριάς, Ιωαννίνων και Δωδώνης φτάνει ως την πόλη της Ηγουμενίτσας. Το δεύτερο σκέλος ξεκινά από την περιοχή της Φλώρινας, διασχίζει τις ορεινές περιοχές της δυτικής, κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας (κατά μήκος των συνόρων της Ελλάδας με τη FYROM και τη Βουλγαρία) και φτάνει ως την πόλη της Αλεξανδρούπολης, στην περιοχή της Θράκης. Η ορειβασία αποτελεί την πλέον δύσκολη μορφή της πεζοπορίας. Συνήθης στόχος της ορειβασίας είναι η κατάκτηση κάποιας κορυφής. Στην ορειβασία η απόσταση δεν παίζει ουσιαστικό ρόλο. Πιο σημαντικό στοιχείο είναι ότι ανά ώρα καλύπτονται περίπου 300 μέτρα

Page 34: 3o γελ σερρών 2013

υψομετρικής διαφοράς που σημαίνει ότι για να ανέβει κανείς 1000 μέτρα απαιτούνται περίπου 4 ώρες μαζί με τις στάσεις. Μια συνήθης ορειβατική ανάβαση διαρκεί 7-10 ώρες μαζί με την επιστροφή. Τέλος, αναρρίχηση χαρακτηρίζεται το σκαρφάλωμα, με καλοκαιρινές συνθήκες (με χειμερινές χαρακτηρίζεται αλπινισμός), σε οποιαδήποτε κορυφή βουνού, που γίνεται όμως από την απόκρημνη πλευρά της (ορθοπλαγιά) και στην οποία εφαρμόζεται αναγκαστικά η αναρριχητική τεχνική (μικρού ή μεγάλου βαθμού δυσκολίας) με τη χρήση βοηθητικών οργάνων. Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές περιοχές όπου μπορεί κανείς να κάνει ελεύθερη αναρρίχηση, αλλά και πολλές σχολές τεχνητής αναρρίχησης. Όλες οι αναγκαίες πληροφορίες για τις ορεινές διαδρομές και μονοπάτια, τον τρόπο πρόσβασης, τις εγκαταστάσεις, τα ορειβατικά καταφύγια σε όλη τη χώρα, τις οργανωμένες εκδρομές και τις τοπικές συνθήκες για πεζοπορία, ορειβασία ή αναρρίχηση στα ελληνικά βουνά, παρέχονται από την Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας - Αναρρίχησης (Ε.Ο.Ο.Α.) και τους3.5 ΟΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΡΕΙΝΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ \Η εμπειρία έχει ήδη δείξει ότι ο ορεινός τουρισμός μπορεί να έχει μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις. Μπορεί να υποβαθμίσει και να τονίσει ευαίσθητα ορεινά οικοσυστήματα, καταστρέφοντας τις ιδιότητες που κάνουν αυτά τα περιβάλλοντα τόσο δελεαστικά. Τα βουνά είναι μεταξύ των πλέον σημαντικών αποθηκών βιοποικιλότητας παγκοσμίως, αλλά οι κατασκευές, η ρύπανση και ο θόρυβος απειλούν όλα μαζί αυτό το πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο. Σε πολλές από τις πιο όμορφες ορεινές περιοχές, τα σκουπίδια και τα απόβλητα του αναπτυσσόμενου κόσμου έχουν προκύψει ως βασικά προβλήματα, καθώς έχουν κοπεί μέχρι και δένδρα για προμήθεια ξυλείας και καυσόξυλων. Ο μυστικισμός των ιερών τόπων των βουνών μειώνεται συχνά από τον αριθμό των ατόμων που έρχονται από όλο τον κόσμο. Ο τουρισμός σημαίνει περισσότερα δίκτυα μεταφοράς και συνδέσεις, τα οποία μπορούν να καταστρέψουν το ορεινό περιβάλλον, να διαταράξουν τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής και να απειλήσουν την ύπαρξη των τοπικών γλωσσών. Αν τα βουνά γίνουν οι παιδικές χαρές του κόσμου, υπάρχει ο κίνδυνος ότι οι άνθρωποι που ζουν μόνιμα στα βουνά αυτά θα χάσουν την ιδιαίτερη πολιτιστική τους ταυτότητα (Παρά το γεγονός ότι ο τουρισμός έχει πλεονεκτήματα, μπορεί να έχει και σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον, τους ανθρώπους που ζουν εκεί και την τοπική οικονομία. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι επισκέπτονται τα βουνά, είτε για αναρρίχηση ή απλώς για ένα ταξίδι μέσα από τις κοιλάδες, οι πιθανότητες του περιβάλλοντος να υποστεί μόνιμη βλάβη έχει γίνει ακόμη μεγαλύτερη Μερικές από τις αρνητικές επιπτώσεις του ορεινού τουρισμού συνοψίζονται στα εξής: • Αύξηση των τιμών της γης και των τροφίμων •

Ρύπανση από την κυκλοφορία

• Διάβρωση

• Απορρίμματα

• Συνωστισμός

Page 35: 3o γελ σερρών 2013

• Κοπή δένδρων για προμήθεια ξυλείας και καυσίμων ξύλου (www.woodlands-junior.kent.sch.uk)

3.6 TA ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΟΡΕΙΝΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΥΠΟΔΟΧΗΣ

Ο τουρισμός μπορεί να προσφέρει οφέλη για τους ανθρώπους που ζουν στα βουνά αυτά αλλά και για τους επισκέπτες, αν προγραμματιστεί και διαχειριστεί με ευαισθησία. Συχνά, η ανάπτυξη του τουρισμού στις ορεινές περιοχές είναι συγκεντρωμένη στα χέρια των ξένων συμφερόντων, με λίγα από τα κέρδη να πηγαίνουν στις τοπικές κοινότητες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες οικονομίες, όπου τα επιχειρηματικά κεφάλαια είναι σε μικρή προσφορά. Ο ορεινός τουρισμός πρέπει να αναπτυχθεί σύμφωνα με τις ειδικές τοπικές συνθήκες και τους πολιτισμούς, μια προσέγγιση που θα βοηθήσει τις κοινότητες να κερδίσουν μία θέση σε μια όλο και πιο ανταγωνιστική αγορά. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούσαν να ευνοήσουν τις δραστηριότητες που βασίζονται στις τοπικές γνώσεις και τις παραδόσεις για να εξασφαλιστεί έτσι ότι οι τουρίστες όσον αφορά τη φυσική και πολιτιστική ποικιλομορφία των τόπων που επισκέπτονται και να ενθαρρύνουν τους κατοίκους των ορεινών τοπίων να δουν το σπίτι τους ως μια πηγή υπερηφάνειας.

Οι Επειδή είναι εμφανώς ασταθής, και συχνά έχει εποχιακό χαρακτήρα, η τουριστική βιομηχανία πρέπει να αναπτυχθεί ως μέρος μιας συνολικής στρατηγικής για την οικονομική ανάπτυξη, με τη διαφορά ότι θα πρέπει να διασφαλισθεί ότι οι τοπικές οικονομίες δεν θα εξαρτώνται αποκλειστικά από τα έσοδα του τουρισμού. Οι κυβερνήσεις μπορούν να βοηθήσουν τις ορεινές κοινότητες, επενδύοντας τα κέρδη σε προγράμματα για την εξασφάλιση βιώσιμων μέσων συντήρησης για τον τοπικό πληθυσμό. Οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί και ο ιδιωτικός τομέας μπορούν επίσης να βοηθήσουν με την παροχή εκπαίδευσης και κατάρτισης με υπεύθυνες τουριστικές πρακτικές (Εν συντομία, τα οφέλη του ορεινού τουρισμού συνοψίζονται στα εξήςÿ Δημιουργεί θέσεις εργασίας ÿ Ενθαρρύνει τις τοπικές βιοτεχνίες ÿ Βελτιώνει τα πρότυπα διαβίωσης

τοπικούς πεζοπορικούς και ορειβατικούς συλλόγους (E.O.T., 2009). Α ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ Στην Ελλάδα, μια κατεξοχήν ορεινή χώρα, άργησε πολύ να δημιουργηθεί ένα οδικό δίκτυο που να εκτείνεται πέρα από τις βασικές αρτηρίες που διασχίζουν τη χώρα. Τα τελευταία χωριά ενώθηκαν με οδικό δίκτυο μόλις τις περασμένες δεκαετίες. Μέχρι τότε η επικοινωνία γινόταν από τα μονοπάτια. Τα μεγαλύτερα από αυτά οι γεροντότεροι κάτοικοι των ορεινών χωριών τα αποκαλούν ακόμα «δημοσιά», καθότι γι΄ αυτούς ήταν η σημαντικότερη οδική πρόσβαση προς τα κεφαλοχώρια.

Με τη διάνοιξη καινούργιων δρόμων τα παλιά μονοπάτια έπεσαν σε αχρηστία. Η έλλειψη οιασδήποτε συντήρησης και καταγραφής των μονοπατιών είχε σαν αποτέλεσμα να καταστραφεί ένα τεράστιο δίκτυο μονοπατιών σε όλη την Ελλάδα, μια καταστροφή που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η λιγοστή χρήση τους γίνεται μόνο

Page 36: 3o γελ σερρών 2013

από μέλη Ορειβατικών Συλλόγων. Αλλά και σε αυτούς, οι παλαιότεροι ορειβάτες που γνώριζαν πολλά μονοπάτια αποσύρονται χωρίς να μεταβιβάζεται η γνώση τους στους νεότερους. Τα παλιά μονοπάτια αποτελούν κεφάλαιο της παράδοσής μας και πρέπει να διασωθούν ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται πλέον για τουριστικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς. Λιθόστρωτα μονοπάτια, που για να φτιαχτούν απαίτησαν πολλά χρόνια κόπου και προσπάθειας από τους κατοίκους της κάθε περιοχής, καταστρέφονται ακόμα και σήμερα απερίσκεπτα. Μια μικρή στροφή έγινε την τελευταία δεκαετία υπό την πίεση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων στην προσπάθεια να μη χαθούν κοινοτικοί πόροι. Οι προσπάθειες αυτές όμως ήταν αποσπασματικές και περισσότερο έγιναν για την απορρόφηση κονδυλίων και όχι ως έργα αναπτυξιακής υποδομής. Μια καλή προσπάθεια έγινε με τη χάραξη και σήμανση των Ευρωπαϊκών Μονοπατιών Ε4, Ε6 (μονοπάτια που διασχίζουν όλη την Ευρώπη από το Γιβραλτάρ μέχρι την Κρήτη και από τη Φιλανδία μέχρι τη δική μας Σαμοθράκη), όπως και των εθνικών μονοπατιών στη βόρεια Ελλάδα και στην Πελοπόννησο. Δυστυχώς οι προσπάθειες αυτές συνοδεύονται από ελάχιστο έντυπο υλικό και δεν υπάρχει μηχανισμός συντήρησης της σήμανσης και των μονοπατιών, με αποτέλεσμα τα έργα αυτά να καταστρέφονται μέρα με τη μέρα (Καλογήρου Α., 2005).

Παρότι έγιναν προσπάθειες να χαρτογραφηθούν τα μονοπάτια των Ευρωπαϊκών μεγάλων διαδρομών με τον καλύτερο τρόπο, δεν ήταν δυνατόν να δειχθούν όλες οι ομορφιές και η ποικιλομορφία του ελληνικού τοπίου στον περιπατητή. Έτσι, σημειώθηκαν επτά (7) επιπρόσθετα μονοπάτια μεγάλων διαδρομών, τέσσερα (4) στην Βόρεια Ελλάδα και την Θεσσαλία, και τρία (3) στην Πελοπόννησο, τα οποία συμπληρώνουν τα Ευρωπαϊκά μονοπάτια και σχηματίζουν ένα δίκτυο περιπατητικών μονοπατιών. Αυτό το δίκτυο επιτρέπει στον περιπατητή να εγκαταλείψει τα Ευρωπαϊκά μονοπάτια σε συγκεκριμένες θέσεις και να συνεχίσει την πορεία του στα Εθνικά

Το Ε6 αρχίζοντας από τον Αρκτικό Κύκλο στη Φιλανδία και κατηφορίζοντας νότια ως τις Αδριατικές ακτές, διασχίζει την Ελλάδα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους και κατά μήκος των βόρειων παραμεθόριων περιοχών, για να καταλήξει στη Θράκη. Εκτός από αυτά έχουν διαμορφωθεί ακόμα 500 χλμ. μικρότερων μονοπατιών, που παρουσιάζουν εφάμιλλο ενδιαφέρον. Το ελληνικό τμήμα του έχει δύο σκέλη. Το πρώτο ξεκινά από την περιοχή των Πρεσπών και μέσω Καστοριάς, Ιωαννίνων και Δωδώνης φτάνει ως την πόλη της Ηγουμενίτσας. Το δεύτερο σκέλος ξεκινά από την περιοχή της Φλώρινας, διασχίζει τις ορεινές περιοχές της δυτικής, κεντρικής κα ανατολικής Μακεδονίας (κατά μήκος των συνόρων της Ελλάδας με τη FYROM και τη Βουλγαρία) αι φτάνει ως την πόλη της Αλεξανδρούπολης, στην περιοχή της Θράκης

Το Μονοπάτι Νο Ο1 στην βόρεια Ελλάδα δίνει στον περιπατητή την δυνατότητα να περπατήσει από το Μέτσοβο (Ε6) της Ηπείρου, πάνω στα βουνά Περιστέρι (2295 μ.) και Καρδίτσα (2429 μ.), μέχρι το Γαρδίκι της Θεσσαλίας, και να συναντήσει το Ε4 στην Ελάτη.

Page 37: 3o γελ σερρών 2013

Το Μονοπάτι Νο Ο3 επιτρέπει στον περιπατητή να πορευτεί από τα Ιωάννινα (Ε6) πάνω στα βουνά Μιτσικέλι (1810 μ.) και στα χωριά Κήποι και Μονοδέντρι μέχρι το Φαράγγι του Βίκου (4 ώρες) και κατόπιν, σε μιά πορεία 6 ημερών, να ανεβεί στα βουνά Τύμφη (2497 μ.), Σμόλικα (2637 μ.) και Γράμμο (2520 μ.), κοντά στα Αλβανικά σύνορα, οπότε συναντά πάλι το Ε6 στο Νεστόριο.

Το Μονοπάτι Νο Ο2 συνδέει τον Ολυμπο με το Πήλιο. Ο περιπατητής αφήνει το άγριο τοπίο του Ολύμπου (Ε4) και κατεβαίνει στην πεδιάδα της Θεσσαλίας, αναρριχάται στην απέναντι Όσσα (1978 μ.) και κατόπιν, σε μια πορεία 4 ημερών, φθάνει μέσα από ένα ωραίο τοπίο στις ακτές του Αιγαίου Πελάγους, στους πρόποδες του Πηλίου. Η σηματοδότηση του μονοπατιού Ο4 δεν έχει συμπληρωθεί. Προγραμματίστηκε να αποτελεί το νότιο κλάδο του Ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε6, που θα ένωνε την Θεσσαλονίκη με την Ξάνθη στην Θράκη, περνώντας από την χερσόνησο της Χαλκιδικής. Το μόνο τμήμα του μονοπατιού, που έχει σηματοδοτηθεί, είναι το τμήμα από την Αμφίπολη (αρχαιολογικός χώρος), 36 πάνω από το Παγγαίο, με την έξοχη θέα του προς την θάλασσα και την πεδιάδα των Φιλίππων, μέχρι να χωριά Νικήσιανη και Ελευθερούπολη. Στην Πελοπόννησο, το μονοπάτι 31 συνδέει την Πάτρα με την μικρή πόλη της αρχαίας Ολυμπίας. Από την πόλη, όπου φθάνει το φέρρυ μπώτ από την Ιταλία, ο περιπατητής μπορεί να πορευτεί στο όμορφο τοπίο και να φθάσει, μετά από 5 μέρες, στην αρχαία Ολυμπία. Η Πελοπόννησος, γεωγραφικό νησί στην ουσία, διαθέτει πολλά αρχαιολογικά σημεία. Ό,τι δεν μπορεί να προσφέρει το Ε4 στον περιπατητή, το προσφέρουν τα δυό συμπληρωματικά Εθνικά μονοπάτια 32 και 33.

Το Μονοπάτι 32 ξεκινά στην Βυτίνα (Ε4) και παρέχει στον περιπατητή την δυνατότητα να περάσει κατεβαίνοντας το πράσινο φαράγγι του Λούσιου και να επισκεφτεί δυο παλαιά μοναστήρια, να περπατήσει στις πλαγιές του υψηλότερου βουνού της Πελοποννήσου, του Ταΰγετου (2407 μ.), γνωστού από την αρχαιότητα, και να κατεβεί μέσω του φαραγγιού του Βίρου (8-10 ώρες πορεία) στην ακτή της θάλασσας της Καρδαμήλης, στον Μεσσηνιακό Κόλπο.

Το Μονοπάτι 33 ξεκινά στο χωριό Αγιος Πέτρος (Ε4), διατρέχει τις ανατολικές πλαγιές και την κορφή του Πάρνωνα (1936 μ.) και κατεβαίνει μέχρι τον φάρο του Ακρωτηρίου Μαλέα.

Page 38: 3o γελ σερρών 2013

Πηγές :

http://www.era-e wv-ferp.org/index.php?Epaths

www.mountainpartnership.org

www.woodlands-junior.kent.sch.uk

www.mountainpartnership.org

www.mountainpartnership.org

www.oreivatein.com

www.web-greece.gr

υλικό από το ΚΠΕ Μαρώνειας

Φωτογραφικό Υλικό από την Δράση μας.

Επίσκεψη στον Όλυμπο . Διαδρομή στο μονοπάτι Ε4 από Πριόνια στον Άγιο Διονύσιο.

Page 39: 3o γελ σερρών 2013
Page 40: 3o γελ σερρών 2013
Page 41: 3o γελ σερρών 2013
Page 42: 3o γελ σερρών 2013

Επιμέλεια Μαθητών

Κλεοπάτρα Αγγελίδου

Νικολέτα Μανωλούδη

Βασιλική Κιοσσέ

Βασιλική Μωυσίδου

Μαγδαληνή Κώρη

Σοφία Σουλτανίδου

Σοφία Ντώντη

Χρυσούλα Τσαλκούτη

Χρυσούλα Κουκοτίδου

Ελένη Βαρσάμη

Μαρία Μαντζιρίδου

Γεωργία Κουκνάκη

Ελένη Καραγιάννη

Αθανασία Λαντούρη

Αθανασία Ελληνούδη

Έλλη-Κατερίνα Καραγιαννακίδου

Ελένη Νάτση

Καλλιόπη Κουντουρίδου

Ζωή-Λίνα Κουτσογιάννη

Σταυρούλα Δημοπούλου

Μαρία Σταμπούλογλου

Κατερίνα Γιαννακίδου

Κυριακή Παπουτσή

Ελευθερία Τσεκιτσίδου

Κλεονίκη Τάνη

Κωνσταντίνα Χαρίτου

Βαία Τσιτσάνη

Ιωάννης Σαπουντζής

Αθανάσιος Ταίρης

Παύλος Τζιγέρας

Παναγιώτης Κουρίδης

Page 43: 3o γελ σερρών 2013

Δημήτριος Λιούσας

Γεώργιος Μάρκου

Γρηγόριος Μαλισιάνος

Σάββας Σκουλίδης

Άγγελος Σιδηρόπουλος

Ευάγγελος Ασκητής

Οδυσσέας Ζαγόρας

Αποστόλης Αυγέρης

Αθανάσιος Σδράμπας

Γεώργιος Νενέρογλου

Κυριάκος Βάλλας

Εμμανουήλ Μερτζιάνης

Αναστάσιος Ανθουλάκης

Θωμάς Ζυμπερδίκας

Page 44: 3o γελ σερρών 2013