ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

39
Περιεχόμενα ΔΟΜΗ – ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΕΡΣΕΣ.......................................3 ΔΟΜΗ – ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΜΗΔΕΙΑΣ......................................6 ΟΡΝΙΘΕΣ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ – ΔΟΜΗ...................................14 1

description

ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ,ΟΡΝΙΘΕΣ,ΔΥΣΚΟΛΟΣ,ΜΗΔΕΙΑ,ΤΡΑΧΙΝΙΕΣ,-ΠΕΡΣΕΣ

Transcript of ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Page 1: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

ΠεριεχόμεναΔΟΜΗ – ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΕΡΣΕΣ.....................................................................................................3

ΔΟΜΗ – ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΜΗΔΕΙΑΣ..................................................................................................6

ΟΡΝΙΘΕΣ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ – ΔΟΜΗ............................................................................................14

1

Page 2: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

2

Page 3: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

– ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΠΕΡΣΕΣ

ΠΑΡΟΔΟΣ (1-155): ΧΟΡΟΣ

Η εμφάνιση του Χορού γίνεται με τρόπο αρχαϊκό, χωρίς να προηγηθεί

"πρόλογος", όπως γίνεται στη νεότερη τραγωδία. Στην αρχή ο Κορυφαίος

εκφράζει την αγωνία και το φόβο όλου του χορού για την έκβαση της εκστρατείας,

στην οποία πήρε μέρος ολόκληρη η στρατιωτική δύναμη της Περσίας.

Μετά απαριθμεί και κατονομάζει τις φυλές που αποτέλεσαν το μεγάλο

εκστρατευτικό σώμα, παράλληλα αναφέρει και τα ονόματα των αρχηγών τους,

καθώς και τις ικανότητες του καθενός απ` αυτούς. Έπειτα σύσσωμος ο Χορός

εκδηλώνει την ακλόνητη πεποίθηση και εμπιστοσύνη του στην αδάμαστη δύναμη του

μεγάλου στρατού. Η σκέψη όμως ότι ο Ξέρξης επιχείρησε ναυτική εκστρατεία, ενώ η

παλιά μοίρα των Περσών καθόριζε να επιχειρούν μόνο στεριανούς πολέμους, του

γεννά την αγωνιώδη υποψία μήπως εχθρική θεϊκή δύναμη τον έχει περιπλέξει, για να

τον οδηγήσει σε συμφορά.

Γι` αυτό εκφράζει τη θλίψη του και τον πόνο της περσικής χώρας, η οποία

πλημμυρισμένη στα δάκρυα ποθεί τους πολεμιστές που λείπουν στην εκστρατεία.

Τέλος, ο Κορυφαίος πληροφορεί τους θεατές ότι ο χορός ήρθε με σκοπό να μπει στο

κοντινό τέμενος και να συζητήσει σχετικά με την τύχη του Ξέρξη. Βλέπει την

Άτοσσα να καταφτάνει.

Α΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (155-531): ΧΟΡΟΣ, ΑΤΟΣΣΑ, ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ

Παρουσιάζεται η Άτοσσα, η οποία με τα λόγια της κορυφώνει την αγωνία και

τις προαισθήσεις του Χορού για την τύχη του στρατού. Διηγείται ότι είδε στο όνειρό

της δύο γυναίκες εξαιρετικής ομορφιάς, από τις οποίες η μία ήταν ντυμένη με

περσική και η άλλη με ελληνική φορεσιά. Οι δύο γυναίκες άρχισαν να μαλώνουν και

τότε παρουσιάστηκε ο Ξέρξης, ο οποίος αφού τις ηρέμησε, τις έζεψε στο άρμα του. Η

πρώτη υποτάχτηκε στο ζυγό με ευκολία, η άλλη όμως αντέδρασε, έσπασε το άρμα και

έριξε κάτω τον Ξέρξη. Καθώς εκείνος έπεσε, είδε πλάι του τον Δαρείο να τον

κοιτάζει με έκφραση λύπης. Γι` αυτό έσκισε τα ρούχα του από απόγνωση.

Ταραγμένη από το όνειρο, συνεχίζει να διηγείται η Άτοσσα, πρωί-πρωί πήγε

στο ναό του Απόλλωνα για να προσφέρει θυσία, αλλά εκεί της έτυχε άλλο κακό

3

Page 4: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

σημάδι: ένας αετός τρομαγμένος κατέφυγε στο βωμό κυνηγημένος από ένα γεράκι,

που όρμησε και του μαδούσε με τα νύχια του το κεφάλι.

Ο Χορός ταραγμένος απ` όλα αυτά τη συμβουλεύει να προσευχηθεί στους

θεούς και να προσφέρει σπονδές στη γη και στον Δαρείο, παρακαλώντας να βγουν σε

καλό τα όσα είδε. Η βασίλισσα δέχεται με προθυμία τις συμβουλές του Χορού, αλλά,

προτού φύγει, ζητά πληροφορίες για την Αθήνα. Ο χορός την πληροφορεί ότι οι

Αθηναίοι είναι λαός πολεμικός που δεν ανέχεται την δουλεία. Η Άτοσσα αρχίζει να

ανησυχεί, όταν καταφτάνει ένας Αγγελιαφόρος του Ξέρξη (στ. 246), που

αναγγέλλει τη φοβερή είδηση ότι ο περσικός στόλος καταστράφηκε στη Σαλαμίνα.

Άφωνη από τη συγκίνηση η Άτοσσα ακούει τα λόγια του αγγελιαφόρου και το θρήνο

του χορού. Τέλος με τρόπο έμμεσο ρωτά για την τύχη του γιού της. Ο Αγγελιαφόρος

την καθησυχάζει, λέγοντας ότι ο Ξέρξης ζει.

Ύστερα αρχίζει να περιγράφει το μέγεθος της καταστροφής του στόλου στη

Σαλαμίνα, τον αφανισμό ονομαστών ανδρών του περσικού στρατού στην

Ψυτάλλεια, την ντροπιασμένη φυγή, την ελεεινή υποχώρηση ανάμεσα από χώρα

εχθρική, τον αποδεκατισμό του στρατού από τις κακουχίες, τις στερήσεις και τις

θεομηνίες, ώσπου τα λείψανα της περήφανης στρατιάς να φτάσουν στην Περσία. Η

Άτοσσα περίλυπη πηγαίνει για τις σπονδές και παραγγέλλει στο χορό να παρηγορήσει

τον Ξέρξη, αν επιστρέψει αυτός, όσο εκείνη θα απουσιάζει.

Α’ ΣΤΑΣΙΜΟ (532-597):

Ο Χορός θρηνεί για τη μεγάλη καταστροφή, στην οποία οδήγησε ο Ξέρξης το

στρατό, και εκφράζει την ανησυχία του, μήπως τα ασιατικά έθνη εκμεταλλευτούν την

περίσταση και επαναστατήσουν κατά του περσικού ζυγού.

Β΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (598-622): ΧΟΡΟΣ, ΑΤΟΣΣΑ (μόνο αυτή μιλά)

Επιστρέφει η Άτοσσα πεζή και όχι με το άρμα, όπως την πρώτη φορά. Η

εμφάνισή της γενικά είναι ταπεινή, γιατί, όπως δικαιολογείται, το επιβάλλουν οι

θλιβερές περιστάσεις. Την ακολουθούν θεραπαινίδες, που κρατούν τα απαραίτητα για

τις σπονδές. Πηγαίνει για τον τάφο του Δαρείου και παραγγέλλει στο Χορό να

συνοδεύει με ύμνους τις θυσίες προς τους θεούς και να παρακαλέσει τους

υποχθόνιους θεούς να επιτρέψουν την εμφάνιση του νεκρού Δαρείου στη γη.

4

Page 5: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Β’ ΣΤΑΣΙΜΟ (623-680):

Ο Χορός αρχίζει να επικαλείται τους υποχθόνιους θεούς και μετά τον ίδιο τον

Δαρείο, παρακαλώντας τον να εμφανιστεί.

Γ’ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (681-852): ΧΟΡΟΣ, ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΔΑΡΕΙΟΥ, ΑΤΟΣΣΑ

Παρουσιάζεται η σκιά του Δαρείου στην κορυφή του τύμβου του, μετά τις

εκκλήσεις του Χορού, και μαθαίνει από την Άτοσσα τη φοβερή καταστροφή των

Περσών και την αξιοθρήνητη σωτηρία του Ξέρξη. Μετά πληροφορεί τη σύζυγό του

πως όσα συνέβησαν αποτελούν εκπλήρωση παλαιών χρησμών, την οποία ο Ξέρξης

με την απερισκεψία και την αλαζονεία του επιτάχυνε, προκαλώντας τόση

καταστροφή, όση δεν προκάλεσαν όλοι μαζί αυτοί που κυβέρνησαν μέχρι τώρα τη

χώρα. Το μόνο που συμβουλεύει στους Πέρσες είναι να μην εκστρατεύσουν άλλη

φορά εναντίον της Ελλάδας και αποδίδει την καταστροφή κυρίως στην ασέβεια των

Περσών προς τους ναούς και τα αγάλματα των ελληνικών θεών. Τέλος, προλέγει τη

συμπλήρωση της καταστροφής στις Πλαταιές και ξαναγυρίζει στον Άδη. Η Άτοσσα

φεύγει και αυτή για τα ανάκτορα, για να ετοιμάσει στολή για τον Ξέρξη, που

επιστρέφει κουρελιασμένος.

Γ’ ΣΤΑΣΙΜΟ (853-908):

Ο χορός θυμάται τις παλιές καλές ημέρες της βασιλείας του Δαρείου, ψάλει

τις αρετές αυτού και τη συνετή διακυβέρνησή του και τέλος αποδίδει, όπως και ο

Δαρείος, την καταστροφή σε θεϊκή θέληση.

ΕΞΟΔΟΣ (909-1077) ΧΟΡΟΣ, ΞΕΡΞΗΣ

Έρχεται ο Ξέρξης ντυμένος με κουρέλια και θρηνεί για την ντροπιασμένη του

καταστροφή, ενώ ο Χορός τον κατακρίνει και τον ελεεινολογεί για το κουρέλιασμα

της περσικής τιμής. Στη συνέχεια ο Χορός τον ρωτά χωριστά για τον καθένα από

τους ονομαστούς άνδρες που τον συνόδευαν στην εκστρατεία και από τις

απαντήσεις του βασιλιά μαθαίνει ότι αφανίστηκαν όλοι. Ακολουθεί ο "κομμός", όπου

αποκορυφώνεται ο θρήνος του Ξέρξη και του χορού, ο οποίος συνοδεύει το βασιλιά

στην πορεία του προς την πόλη και τα ανάκτορα.

5

Page 6: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

– ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΜΗΔΕΙΑΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ (1-130):

Η τροφός της Μήδειας, βγαίνει θλιμμένη από το σπίτι. Κάποια μεγάλη

συμφορά έχει βρει την κυρά της. Αχ! Αν δεν ταξιδεύανε, λέει, οι Αργοναύτες για την

Κολχίδα, κανένα κακό δε θα γινόταν από όσα έγιναν μετά. Δε θα ακολουθούσε

ερωτοχτυπημένη η Μήδεια τον Ιάσονα στην Ιωλκό, όπου για το χατίρι του έσφαξε

τον Πελία κι έτσι αναγκάστηκε κι αυτή κι ο Ιάσονας να πάρουν τα παιδιά τους και να

καταφύγουν στην Κόρινθο. Εκεί άλλα βάσανα την περίμεναν. Ο άντρας της ξέχασε

και γυναίκα και παιδιά και παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Κρέοντα. Γι’ αυτό

τώρα λειώνει στο κλάμα η Μήδεια, νοσταλγεί το πατρικό της σπίτι, θυμάται τον

πατέρα της, που τόσο μακριά του έφυγε. Θέλει να εκδικηθεί. Μισεί ακόμα και τα

παιδιά της. Όταν τα βλέπει, δε γελάει το πρόσωπό της. Κάτι κακό θα κάνει. Την ξέρει

η γερόντισσα.

Μα ο παιδαγωγός, που ήρθε από έξω την ώρα αυτή με τα παιδιά, έχει κι άλλα

νέα: Ο Κρέοντας σκοπεύει να διώξει τη Μήδεια από την Κόρινθο μαζί με τα παιδιά.

Αν το μάθει η Μήδεια; Γι’ αυτό με τρόμο στην ψυχή της η γερόντισσα συμβουλεύει

τον παιδαγωγό να κρύψει τα παιδιά από την αγριεμένη μάνα τους. Την έχει δει να τα

αγριοκοιτάζει, όταν βρίσκονται κοντά της. Με την οργή που έχει, κάποιο μεγάλο

κακό θα κάνει.

Και δεν είναι ασύστατοι οι φόβοι της γερόντισσας. Αυτή την ώρα ένα άγριο

ξεφωνητό ακούεται από μέσα από το σπίτι. Είναι η Μήδεια που τη δέρνει βαριά

ταραχή και άγρια την πνίγει η απελπισία (97). Και σαν είδε τα παιδιά της, που

μπήκαν μέσα μαζί με τον παιδαγωγό, με άλλη κραυγή ξεσπάει ασυγκράτητα το μίσος

της και γι’ αυτά και για τον Ιάσονα και για όλο του το σπίτι (112-114).

Έτσι η άγρια κραυγή της Κολχίτισσας, που ακούστηκε σαν βροντή και σαν

απόμακρο αχολόι θύελλας που ολοένα πλησιάζει, βεβαιώνει τα όσα είπε η παραμάνα

για το χαρακτήρα της κυράς της.

6

Page 7: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

ΠΑΡΟΔΟΣ (131-212):

Δεκαπέντε Κορίνθιες -ο Χορός- ακούσανε τις κραυγές της Μήδειας. Έρχονται

και στέλνουν την παραμάνα μέσα στο σπίτι να φωνάξει την κυρά της έξω. Ελπίζουν

να την καταπραΰνουν.

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (213-409):

Βγήκε η Μήδεια από το σπίτι και στενάζει για την απιστία του άντρα της.

Τώρα θέλει να πεθάνει. Πρώτα όμως θα εκδικηθεί τον άπιστο, τον καινούργιο πεθερό

του και τη νεόνυμφη. Τη στιγμή αυτή παρουσιάζεται ο Κρέοντας (271) και την

προστάζει να φύγει αμέσως από την Κόρινθο μαζί με τα παιδιά της. Αλλά η Μήδεια

τον πείθει να την αφήσει για μια μέρα μονάχα, για να ετοιμαστεί.

Άλλα όμως είχε στο νου της η Μήδεια. Και τα εκμυστηρεύεται (364-409) στο

Χορό. Της φτάνει αυτή η μια μέρα, λέει με άγρια χαρά, για να σκοτώσει τρεις

εχθρούς, πεθερό, νύφη και γαμπρό.

«Θα φτάσω σε άγρια τόλμη», βεβαιώνει αποφασισμένη να μη λησμονήσει,

γιατί δε θέλει να χαρούν οι εχθροί της με τις συμφορές της. Ξέρει να εκδικηθεί. Οι

απόγονοι του Σίσυφου και η καλή του Ιάσονα δε θα γελάσουν με την εγγονή του

Ήλιου. Πρέπει να εκδικηθεί.

Α' ΣΤΑΣΙΜΟ (410-445):

Φέρνοντας στο νου του ο Χορός το δόλο του Ιάσονα, που πάτησε τους όρκους

του, ανυψώνεται σε γενικότερη θεώρηση και, καθώς παίρνει αφορμή ο ποιητής από

τα προ του 431 π.Χ. χρόνια, οπότε συνθήκες είχαν καταπατηθεί, η δυσπιστία κι ο

δόλος είχε κυριαρχήσει, η μια πόλη συκοφαντούσε την άλλη κι όλοι ετοιμάζονταν για

πόλεμο, που τον κληρονομούσαν και τα εγγόνια τους, με δυσθυμία διαπιστώνει τη

γενική των πάντων ανατροπή σε μια εικόνα, που κάθε αναστατωμένη εποχή θα την

αναγνώριζε για καθρέφτισμα δικό της. Τίποτα δε μένει στη θέση του: «Πίσω πάνε τα

ιερά νερά των ποταμών, κι ανάστροφα γυρνούν και η δικαιοσύνη κι όλα». Και αυτό

που λέγανε, ότι οι γυναίκες είναι πονηρές, τώρα αποδεικνύεται ότι οι άντρες είναι

πονηροί.

7

Page 8: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Β' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (446-626):

Έρχεται ο Ιάσονας και βρίσκει ότι σε όλα φταίει η Μήδεια, που κακολογεί το

βασιλικό σπίτι. Κανένας δεν θα την έδιωχνε, αν είχε τη γλώσσα μαζεμένη. Μα πάλι

αυτός έχει τη φροντίδα της και είναι, της λέει, έτοιμος να της δώσει χρήματα, για να

μπορεί να ζήσει κι αυτή και τα παιδιά της στους ξένους τόπους που θα πάνε.

Αφρίζοντας από το κακό της η Μήδεια, απορεί για την αδιαντροπιά του

άπιστου και, για να ξαλαφρώσει την ψυχή της, τον βρίζει με τα πιο καυτερά λόγια για

την αχαριστία του.

Μα ο Ιάσονας δε δυσκολεύεται να απαντήσει. Δεν του λείπουν οι σοφιστικές

δικαιολογίες. Ό,τι έκανε γι’ αυτόν η Μήδεια, δεν το έκανε από καλοσύνη της, αλλά

γιατί τον είχε ερωτευθεί. Μα κι αυτή δε βγήκε ζημιωμένη. Κατοικεί πια στην Ελλάδα,

όπου η σοφία της έγινε πασίγνωστη. Και πρέπει ακόμα να παραδεχτεί η Μήδεια, ότι

για την ευτυχία και τα δική της και των παιδιών της παντρεύτηκε τη βασιλοπούλα.

Τώρα θα γίνει πια πλούσιος και δε θα τους λείπει τίποτα. Θα είναι πολύ ευτυχισμένοι

όλοι τους.

Αλλά και τώρα είναι έτοιμος να της δώσει χούφτες το χρυσάφι και να τη

συστήσει στους φίλους του, για να την καλοδεχτούν.

Κι όταν η Μήδεια δήλωσε ότι δε θέλει καμιά βοήθεια από αυτόν, έκραξε τους

θεούς μάρτυρες των καλών σκοπών, που είχε και για την Κολχίτισσα και τα παιδιά

τους. Και φεύγει με ήσυχη τη συνείδηση, ενώ πικρά και χλευαστικά τον κυνηγούν τα

λόγια της παρατημένης, να τρέξει γρήγορα στη νύφη, που καταλήγουν (626) στη

φοβερή απειλή:

«Θα κάνεις τέτοιο γάμο, που γάμο δε θα τον λες».

Β' ΣΤΑΣΙΜΟ (627-662):

Τη συγκλονιστική εντύπωση των γυναικών του Χορού από την κακοτυχία της

Μήδειας φανερώνει τούτο το Στάσιμο, όπου εύχονται να ζουν αρμονικά με τους

άντρες τους στην πατρίδα και παράφορος έρωτας να μην τις χτυπήσει. Μαλακά ας

είναι τα βέλη της Αφροδίτης. Και οι αίτιοι τέτοιων συμφορών σαν της Μήδειας να μη

ζουν, γεμάτος συμπόνια για την ξένη ψάλλει ο Χορός.

8

Page 9: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Γ' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (663-823):

Μα να! ένας ξένος χαιρετάει τη Μήδεια. Είναι ο Αιγέας, ο βασιλιάς της

Αθήνας. Έρχεται από τους Δελφούς, όπου ο Απόλλωνας του έδωσε ένα σκοτεινό

χρησμό, όταν τον ρώτησε πώς θα αποχτήσει παιδιά. Του λέει και η Μήδεια τις

συμφορές της και του υπόσχεται ότι θα του δώσει βοτάνια, για να αποχτήσει παιδιά,

αν τη δεχτεί στη χώρα του. Δέχεται την πρότασή της ο Αιγέας και συνεχίζει το δρόμο

του. Όταν θελήσει, μπορεί να πάει στην Αθήνα η Μήδεια.

Εξασφαλισμένη τώρα η Μήδεια ανακοινώνει στο Χορό τα σχέδια της. Θα

καλέσει τον άντρα της και, κάνοντας τη μετανιωμένη για όσα του είπε, θα του πει να

παρακαλέσει τον Κρέοντα να φύγει μονάχα αυτή και να μείνουν τα παιδιά κοντά στον

πατέρα τους. Και για να το δεχτεί αυτό και η νεόνυμφη, θα της στείλει φανταχτερά

δώρα, ένα πέπλο και χρυσό στεφάνι, που σαν τα φορέσει θα τη θανατώσουν. Μετά θα

σφάξει και τα παιδιά της. Έτσι θα αφανίσει το σπίτι του Ιάσονα. Αυτό είναι εκδίκηση.

Του κάκου την αποτρέπει η Κορυφαία. Αυτή στέλνει την παραμάνα να της φέρει τον

Ιάσονα. Ό,τι σχεδίασε, θα γίνει.

Γ' ΣΤΑΣΙΜΟ (824-865):

Μα στη χώρα, όπου σκέφτεται να πάει, την αγαπημένη από τους θεούς, της

λέει ο Χορός, οι ευτυχισμένοι εκεί άνθρωποι είναι και σοφοί και αγαπάνε με άδολη

αγάπη κάθε ευγενικό και ωραίο. Δεν είναι το ίδιο οι έρωτες τους - θέλει να αφήσει

στην ψυχή της Μήδειας ο Χορός σαν καταστάλαγμα του ύμνου της Αθήνας - δεν

είναι το ίδιο οι έρωτες εκείνοι και η δική σου παραφορά, που σε σπρώχνει στο

έγκλημα. Τέτοια πόλη πώς θα σε δεχτεί; ρωτάει με εναγώνια φωνή ο Χορός. Μη

σκοτώσεις τα παιδιά σου! Και καλπάζοντας με τη φαντασία του φέρνει μπρος στα

μάτια της ψυχής της μανιασμένης τη φρικτή σκηνή, να προσπέφτουν δακρυσμένα τα

παιδιά μπροστά στην αδυσώπητη μητέρα, καθώς θα υψώνει από πάνω τους μαχαίρι

ακονισμένο. Κι από εδώ, σαν από αδύνατη κλωστή, κρέμεται η ελπίδα του Χορού, ότι

δε θα μπορέσει η αγριεμένη σκληρόκαρδη μητέρα να βάψει το χέρι της στο αίμα των

παιδιών της.

9

Page 10: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Δ' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (866-975):

Ήρθε ο Ιάσονας και η συνάντησή του με τη Μήδεια είναι φιλικότατη. Του

ζητάει συγχώρεση για τα πικρά της λόγια και φωνάζει τα παιδιά να έρθουν να

φιλήσουν τον πατέρα τους. Αφού φιλιώθηκε η μάνα τους, ας φιλιωθούν κι αυτά μαζί

του.

Όμως το κακό, που μελετάει για τα παιδιά της και το κρύβει βαθιά στο νου

της, της φέρνει δάκρυα στα μάτια. Δακρυσμένες και οι γυναίκες του Χορού την

παρακαλούν: «Μακάρι να μη μεγαλώσει πιο πολύ ακόμα το κακό».

Ο Ιάσονας πέφτει στην παγίδα. Δεν καταλαβαίνει την απάτη. Επαινεί την

τωρινή φρονιμάδα της Μήδειας και για τα παιδιά προβλέπει ζωή ευτυχισμένη. Ας μη

θλίβεται η Μήδεια. Φροντίζει αυτός. Και η Μήδεια του ζητάει να μη φύγουν μαζί της

τα παιδιά, ας μεγαλώσουν στα χέρια του πατέρα τους. Δέχεται ο Ιάσονας να

μεσολαβήσει στον Κρέοντα. Και για να ευχαριστήσει τη νεόνυμφη βασιλοπούλα, η

Μήδεια της στέλνει με τα παιδιά της τα θανατηφόρα δώρα, που είδαμε να γίνεται

λόγος στο προηγούμενο επεισόδιο.

Δ' ΣΤΑΣΙΜΟ (976-1001):

Τώρα πια ο Χορός δεν έχει καμιά ελπίδα ούτε για τα παιδιά ούτε για τη

νεόνυμφη. Γι’ αυτό κλαίει και τον Ιάσονα, που ανίδεος θα χάσει και νύφη και παιδιά,

και στενάζει και για τη δυστυχισμένη μάνα, που για ένα νυφικό κρεβάτι θα σφάξει τα

παιδιά της.

Ε' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (1002-1080):

Χαρούμενος έρχεται από το παλάτι ο παιδαγωγός και αναγγέλλει στη Μήδεια

ότι όλα πάνε καλά: Η βασιλοπούλα ευχαριστήθηκε από τα δώρα, τα παιδιά δε θα

φύγουν. Τόσο ευχάριστο άγγελμα, κι όμως η Μήδεια σάστισε και κλαίει!

Βρισκόμαστε μπροστά σε πολύ τραγική σκηνή του δράματος. Δυο πολύ

δυνατά πάθη παλεύουν στην ψυχή της Μήδειας: γλυκιά και τρυφερή στοργή της

μάνας και ζήλεια ασυγκράτητη και μίσος άγριο της περιφρονημένης συζύγου για τον

άντρα της. Δακρυσμένη αγκαλιάζει και φιλάει τα δυο μικρά της και τους μιλάει με

λόγια διφορούμενα. Αυτά θα κατοικούν για πάντα κάπου - στον Άδη δηλαδή - κι

αυτή θα πλανιέται ξένη κι αποδιωγμένη σε ξένους τόπους. Πικρή και θλιβερή θα είναι

η ζωή της. Δε θα τη γηροκομήσουν τα παιδιά της - θα είναι στον Άδη.

10

Page 11: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Αλλά καθώς την κοιτάνε τα μικρά κατάματα και της χαμογελούν, της

λυγίζουν την καρδιά κι αποφασίζει να μην τα σκοτώσει. Όχι, θα τα πάρει και θα

φύγει! «Στο καλό, η πρώτη μου βουλή. Θα τα πάρω τα παιδιά μου από εδώ».

Μα έτσι θα μείνει ατιμώρητος ο άντρας της και θα γελάει! Και νικημένη από

το μίσος αλλάζει γνώμη. Αποφάσισε να τα σκοτώσει και τα στέλνει μέσα στο σπίτι,

όπου θα μπει κι αυτή οπλισμένη μ’ ένα μαχαίρι.

Τώρα μόνη πια, πότε δειλιάζει και πότε την κυριεύει η εκδικητική μανία, που

βρίσκει τρόπο να τη δικαιολογήσει: Αν δεν τα σκοτώσει αυτή, θα τα σκοτώσουν οι

εχθροί της και μάλιστα με μαρτύρια.

Τα ξαναφωνάζει πάλι έξω και τους δίνει τον τελευταίο ασπασμό, με όλο τον

πόνο της μητέρας που ξεπροβοδίζει τα παιδιά της για το αγύριστο ταξίδι και, όταν τα

ξανάστειλε μέσα, εξομολογείται στο Χορό την τρικυμία της ψυχής της (1078-79):

«Και ξέρω το κακό που πάω να κάνω, μα νικάει το λογισμό μου ο θυμός».

ΜΕΣΩΔΙΚΟ (1081-1115):

Η Κορυφαία του Χορού καλοτυχίζει όσους δεν απόχτησαν παιδιά, γιατί αυτοί

δε γεύονται πόνους στη ζωή τους.

ΣΤ' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (1116-1250):

Η Μήδεια δεν είχε πάει ακόμα να βρει τα παιδιά της με το μαχαίρι στα χέρια

μες στο σπίτι. Περίμενε να μάθει το θάνατο της νύφης. Και το ευχάριστο άγγελμα δεν

άργησε. Τρεχάτος ήρθε ο αγγελιαφόρος και της είπε ότι η νεόνυμφη κι ο πατέρας της

κάηκαν από φλόγες που τινάχτηκαν από το χρυσό στεφάνι και το πέπλο.

Τώρα βρίσκει η Μήδεια ότι είναι πια καιρός να καταπιαστεί με το δεύτερο

μέρος της εκδίκησης, με τη σφαγή των παιδιών της. Και με κραυγή δυνατή σαν

αλαλαγμό και με αλύγιστη σκληρότητα ενθαρρύνει τον εαυτό της: «Εμπρός, καρδιά

μου, ετοιμάσου! Λησμόνα τα για λίγο τώρα κι ύστερα τα κλαις». Και μεθυσμένη από

τη μανία να ξεθεμελιώσει το σπίτι του Ιάσονα και να του προσφέρει την πιο πικρή

οδύνη, ορμά προς την κάμαρα, όπου ανίδεα για το κακό που τα περιμένει, παίζουν τα

παιδιά.

11

Page 12: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

ΣΤ' ΣΤΑΣΙΜΟ (1251-1292):

Τρομαγμένος ο Χορός από την άγρια μανία της Μήδειας, κράζει τον Ήλιο και

τη Γη να προλάβουν το φρικτό κακούργημα και να διώξουν τη φόνισσα την

αγριεμένη και διψασμένη για αίμα, που του κάκου πασχίζει να της ξυπνήσει τη

στοργή, έστω και την τελευταία στιγμή, με την κραυγή: «Του κάκου βασανίστηκες

για τα παιδιά σου! Του κάκου, καθώς φαίνεται, τα γέννησες τα ακριβά σου...».

Μα τώρα ακούγεται πίσω από την κλεισμένη πόρτα η κραυγή των παιδιών,

που ζητούν βοήθεια να τα γλυτώσει από την αγριεμένη μάνα τους. Ορμούν οι

γυναίκες του Χορού στην πόρτα, τη χτυπούν, αλλά δεν ανοίγει, είναι αμπαρωμένη.

Τα παιδιά σφάζονται πίσω από την κλεισμένη πόρτα. Η φρίκη των θεατών,

δυνατή και συγκλονιστική, έφτασε στο κατακόρυφο. Και ο Χορός θυμάται έναν

παλιό θρύλο, που σ’ αυτόν μονάχα αναφέρεται ότι στα παλιά τα χρόνια, που σβήνουν

στην ομίχλη των αιώνων, άλλη μια -μονάχα μια- μητέρα –η Ινώ- σκότωσε τα παιδιά

της.

ΕΞΟΔΟΣ (1293-1419):

Έρχεται ο Ιάσονας, για να σώσει τα παιδιά του από τα χέρια των συγγενών της

νύφης και του πεθερού του. Μαθαίνει όμως από την Κορυφαία του Χορού πως η

μάνα τους είναι η φόνισσα. Ορμά στην κλειστή την πόρτα, για να μπει στο σπίτι να

σκοτώσει τη φόνισσα, αλλά δεν μπορεί κι αυτός να την ανοίξει και δε θα κάνει

τίποτα. Η Μήδεια ανεβασμένη σ’ ένα άρμα, που το σέρνουν δράκοι φτερωτοί,

βρίσκεται επάνω σ’ ένα ύψωμα. Έχει και τα σφαγμένα παιδιά μαζί της. Ο Ιάσονας μια

τη βρίζει και μια την ικετεύει να του δώσει τα παιδιά του, για να τα αγκαλιάσει, να τα

φιλήσει, να τα θάψει. Η Μήδεια χαίρεται με τον πόνο του και, ανένδοτη στα

παρακάλια του, φεύγει με το φτερωτό της άρμα για την Αθήνα, όπου θα τη

φιλοξενήσει ο Αιγέας.

12

Page 13: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Μια από τις πιο παθητικές και ίσως η πιο άψογη καλλιτεχνικά από τις τραγωδίες του

Ευριπίδη είναι η Μήδεια, όπου ο τραγικός φανέρωσε την τρικυμία, που δέρνει την

ψυχή μιας γυναίκας που την άφησε ο άντρα της.

Μήδεια:

Η άγρια ζήλεια της προς τη γυναίκα που της έκλεψε τον άντρα, θα της

εμπνεύσει έναν πρωτότυπο σε σκληρότητα τρόπο να τη θανατώσει. Και θα αισθανθεί

ως τα κατάβαθα της ψυχής την εντονότερη χαρά, όταν θα μάθει πόσο πικρές

στάθηκαν οι τελευταίες στιγμές της βασιλοπούλας και του πατέρα της, που δεν τη

συλλογίστηκε καθόλου αυτήν, μια γυναίκα ξένη σε ξένο τόπο, όταν τον άντρα της τον

έκανε γαμπρό του.

Άγριο και αδυσώπητο είναι το μίσος της για τον Ιάσονα, που τον βοήθησε σε

δύσκολες στιγμές της ζωής του, που για χατίρι του χωρίστηκε από τους δικούς της

και τον ακολούθησε στην Ελλάδα, βασισμένη στους όρκους του. Και η μανία της θα

την σπρώξει ως την απόφαση να σφάξει τα παιδιά της, που έχει από αυτόν. Έτσι θα

του κάψει την καρδιά.

Και για να πετύχει όλους τους σκοπούς της, θα καταχωνιάσει την οργή στα

βάθη της ψυχής της, και γλυκομίλητη θα παρασύρει στην παγίδα πρώτα τον Κρέοντα

και μετά τον Ιάσονα, ώσπου να έρθει η ώρα να στείλει και στη νύφη γαμήλια δώρα.

Και τότε θα δουν... Διψασμένη για εκδίκηση κρύβει και τη ζήλεια και το μίσος και τα

θανάσιμα σχέδιά της. Ξέρει να υποκρίνεται.

Ξέρει πως η θανάτωση των παιδιών της θα βυθίσει τον Ιάσονα στη δυστυχία.

Μα ίσα-ίσα που τη δυστυχία του θέλει και η Μήδεια. Κι αυτή η επιθυμία της τη

βοήθησε να νικήσει την αγωνία και την ταραχή της, όταν έφτασε πια η ώρα να

παλέψει το μίσος, που είχε για τον άντρα της, με τη μητρική στοργή. Η εκδίκηση

είναι γι’ αυτήν η γλυκύτερη απόλαυση. Γι’ αυτό δε θα ανοίξουν τα φύλλα της

καρδιάς της, για να περάσουν μέσα οι φωνές των παιδιών και δε θα δει το δάκρυ

τους, όταν θα αστράφτει μπρος στα μάτια τους το κοφτερό μαχαίρι της. Έχει καιρό να

τα κλάψει αργότερα. Τώρα θα εκδικηθεί.

13

Page 14: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Ιάσονας:

Κερδοσκόπος, ελεεινός, συμφεροντολόγος και αδιάντροπος μέχρι κυνισμού

παρουσιάζεται εδώ ο ηγέτης των Αργοναυτών. Για συμφέρον πήρε γυναίκα του τη

Μήδεια, όχι όπως εκείνη από αγάπη. Για συμφέρον την άφησε κι αυτήν και τα παιδιά

του, για να πάρει άλλη γυναίκα, την πλούσια βασιλοπούλα. Ψεύτης και στρεψόδικος

θέλει να σκεπάσει την απιστία του με σοφιστικά επιχειρήματα, γεμάτα κυνισμό.

Αιγέας:

Συμπαθητικός είναι ο βασιλιάς της Αθήνας, που ποθεί να αποχτήσει παιδιά,

ενώ ένας άλλος, που είχε την ευτυχία να είναι πατέρας, τα αφήνει στους πέντε

δρόμους και η μητέρα τους σε λίγο θα τα σφάξει.

Κρέων:

Την αυστηρότητα των αδύναμων ανθρώπων, που φοβούνται να μην τους έρθει

κανένα κακό, έχει ο βασιλιάς της Κορίνθου.

Τροφός:

Πονάει την κυρά της η τροφός κι όπως ξέρει το χαρακτήρα της, δοκιμάζει

όλον τον τρόμο του ανθρώπου που μαντεύει αλάθητα το κακό.

Παιδαγωγός:

Έχει κι αυτός ενδιαφέρον για τα ζητήματα της κυράς του. Και γι’ αυτό

κρυφακούει στην αγορά τι λένε γι’ αυτήν και με χαρά της αναγγέλλει πως δέχτηκε ο

βασιλιάς να μείνουν τα παιδιά της στην Κόρινθο.

Η Μήδεια διδάχτηκε στα Μεγάλα Διονύσια του 431 π.Χ. στο θέατρο του Διονύσου.

Τότε το πρώτο βραβείο το πήρε ο Ευφορίων, το δεύτερο ο Σοφοκλής και το τρίτο ο

Ευριπίδης με τις τραγωδίες «Μήδεια», «Φιλοκτήτης», «Δίκτυ» και με το σατυρικό

δράμα «Θεριστές». Από αυτά μονάχα η «Μήδεια» σώζεται.

14

Page 15: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

– ΟΡΝΙΘΕΣΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ ΔΟΜΗ

1. 1-231 Ο ΠΡΟΛΟΓΟΣ

2. 232-478 Η ΠΑΡΟΔΟΣ

1. 232-292 κυριαρχεί τραγούδι και μουσική

2. 355-422 η πολεμική σκηνή

3. 439-468 ενημερωτικό αμοιβαίο

4. 469-487 μεταβατική σκηνή

3. 488-677 Ο ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΜΕΡΗ ΕΠΙΡΡ. ΑΓΩΝΑ ΟΡΝΙΘΩΝ ΣΤ. ΕΚΦΟΡΑ

1)Ωδή (488-497) χορός 5)Αντωδή (577-586) χορός 10 Τραγούδι

2)Κατακελευσμος (498-9) 6)Αντικατακελευσμος (587-8) 2 Απαγγελία

3)Επίρρημα (500-560) 7)Αντεπίρρημα (589-649) 61 Απαγγελία

4)Πνίγος (561-576) 8)Αντιπνίγος (650-664)- 16-15 Απαγγελία

Σφραγίδα (665-677) 13 Απαγγελία

4. 678-716 ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ

5. 717-842 Η ΠΑΡΑΒΑΣΗ

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΜΕΡΗ ΠΑΡΑΒΑΣΗΣ ΟΡΝΙΘΩΝ ΣΤ. ΕΚΦΟΡΑ

1)Κομμάτιον (716-726) 10 Τραγούδι

2)Κυρίως παράβαση ή ανάπαιστοι (727-764) 38 Απαγγελία

3)Πνίγος 14 Απαγγελία

4)Ωδή 16 Τραγούδι

5)Επίρρημα 16 Απαγγελία

6)Αντωδή 16 Τραγούδι

15

Page 16: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

7) Αντεπίρρημα 16 Απαγγελία

6. 843-1106 ΙΑΜΒΙΚΕΣ ΣΚΗΝΕΣ Ι

1. 843-898 Η ονοματοθεσία

2. 899-947 Η θυσία

3. 948-1106 Σκηνές διεκπεραίωσης Α’

1. 949-1001 Ο Ποιητής

2. 1002-1034 Ο Χρησμολόγος

3. 1035-1066 Ο Μέτωνας

4. 1067-1083 Ο Επιθεωρητής

5. 1084-1106 Ο Νομοπώλης

7. 1107-1168 2η ΠΑΡΑΒΑΣΗ

1. Αυτή η 2η παράβαση περιλαμβάνει μόνο την επιρρηματική συζυγία

1. 1107-1121 Ωδή

2. 1122-1137 Επίρρημα

3. 1138-1152 Αντωδή

4. 1153-1168 Αντεπίρρημα

8. 1169-1787 ΙΑΜΒΙΚΕΣ ΣΚΗΝΕΣ ΙΙ

1. 1173-1241 Οι δυο μαντατοφόροι

1. 1173-1216 Ο πρώτος μαντατοφόρος

2. 1220-1241 Ο δεύτερος μαντατοφόρο

2. 1242-1246 Ωδή (Χορός)

3. 1247-1320 Η Ίριδα

4. 1321-1325 Αντωδή (Χορός)

5. 1326-1370 Ο Κήρυκας

6. 1371-1397 Εγκωμιαστικό αμοιβαίο

Πεισέταιρος – Χορός Λυρικός διάλογος

7. 1398-1539 Σκηνές διεκπεραίωσης Β’

1. 1398-1435 Ο Πατροκτόνος

2. 1436-1475 Ο Κινησίας

16

Page 17: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

3. 1476-1539 Ο Καταδότης

8. 1540-1563 Το σκωπτικό στάσιμο (Χορός)

9. 1564-1773 Η αναμέτρηση με τους θεούς

1. 1564-1624 Ο Προμηθέας (παρωδία μύθου)

1625-1638 Σκωπτικό άσμα (στροφή – Χορός)

2. 1639-1773 Η πρεσβεία των θεών

1774-1787 Σκωπτικό άσμα (αντιστροφή – Χορός)

9. 1788-1851 Η ΕΞΟΔΟΣ

17

Page 18: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

– ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΤΡΑΧΙΝΙΕΣ (440-420 . .)π Χ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ (1-93): ΔΗΙΑΝΕΙΡΑ, ΤΡΟΦΟΣ, ΥΛΛΟΣ

Το έργο ξεκινά με μονολογική ρήση της Δηιάνειρας, η οποία ανησυχεί για την

επί 15 μήνες απουσία του Ηρακλή. Αναφέρεται στο πως την κέρδισε λάφυρο στον

αγώνα του με τον ποταμό Αχελώο. Αφήνει υπονοούμενα ότι δεν τελείωσαν τότε τα

βάσανα της. Πάντως αν και φοβόταν ότι η ομορφιά της θα της φέρει συμφορές

χαίρεται που την «κέρδισε» ο Ηρακλής. Ωστόσο άλλα βάσανα ξεκίνησαν από τότε

καθώς ο Ηρακλής λείπει συνέχεια σε άθλους. Έτσι λείπει και τώρα ενώ η οικογένεια

του είναι φιλοξενούμενη στην Τραχίνα, αφού έχουν εξοριστεί μετά το θάνατο του

Ίφιτου.

Στη συνέχεια μιλά η Τροφός και τότε μαθαίνουμε και το όνομα της

Δηιάνειρας. Η Τροφός τη συμβουλεύει να στείλει τον Ύλλο να μάθει νέα του πατέρα

του και αυτή αμέσως του το ζητά, αφού ευθύς κάνει την εμφάνιση του ο Ύλλος στη

σκηνή. Ακολουθεί στιχομυθία Δηιάνειρας-Ύλλου. Ο Ύλλος της αποκαλύπτει τις

φήμες ότι ο Ηρακλής επί ένα χρόνο ήταν σκλάβος σε μια γυναίκα στη Λυδία και

τώρα ετοιμάζεται να πολιορκήσει ή πολιορκεί ήδη την πόλη του Ευρύτου στην

Εύβοια. Τρομαγμένη η Δηιάνειρα αποκαλύπτει το χρησμό που της είχε αφήσει ο

Ηρακλής ο οποίος έλεγε ότι ο αυτός ο άθλος θα σφραγίσει τη ζωή του αφού θα είναι

ο τελευταίος του: είτε θα ζήσει λοιπόν ευτυχισμένος είτε θα πεθάνει. Ο Ύλλος

αποφασίζει να πάει να βρει τον Ηρακλή μετά τις παραινέσεις της Δηιάνειρας.

ΠΑΡΟΔΟΣ (94-140): ΧΟΡΟΣ

Είσοδος του Χορού, που αποτελείται από κορίτσια της Τραχίνας. Εύστοχη

επιλογή που επιτρέπει την αντιπαράθεση μιας γυναίκας περασμένης ηλικίας με

κορίτσια άπειρα και αδοκίμαστα στα προβλήματα του γάμου. Το κίνητρο της

παρουσίας του Χορού είναι οι φήμες που άκουσαν τα κορίτσια για το θρήνο και τη

18

Page 19: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

στενοχώρια της Δηιάνειρα και γι αυτό έρχονται να της συμπαρασταθούν. Ο χορός

συμμετέχει στη θλίψη και την αγωνία της, προσπαθεί να την εμψυχώσει και της λέει

πως πρέπει πάντα, μέσα σε κάθε αλλαγή, να ελπίζει.

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (141-204): ΔΗΙΑΝΕΙΡΑ, ΧΟΡΟΣ, ΑΓΓΕΛΟΣ

Η Δηιάνειρα καλωσορίζει το Χορό που ήρθε αν της συμπαρασταθεί στα

βάσανα της, αναφέροντας η ίδια το κίνητρο της εισόδου του Χορού, και μας

αποκαλύπτει ότι πρόκειται για νεαρά, ανύπαντρα κορίτσια που δεν έχουν ακόμα

γνωρίσει τα πάθη του έρωτα και του γάμου. Στη συνέχεια αποκαλύπτει για πρώτη

φορά τις οδηγίες που της άφησε ο Ηρακλής καθώς και το χρησμό ότι σε 15 μήνες ή

θα πεθάνει ή θα πάψει να βασανίζεται. Η Δηιάνειρα είναι αναστατωμένη γιατί πρώτη

φορά τις άφησε οδηγίες ο Ηρακλής.

Μετά από αυτά, σκηνή με σκηνή, το σκοτάδι της άγνοιας φωτίζεται καθώς ο

ποιητής με εξαιρετική δεξιότητα εισάγει στη δράση πρόσωπα που, αν και

συνυπάρχουν, εμφανίζονται σε διαφορετικές χρονικές βαθμίδες και διευκολύνουν τη

δυναμική εξέλιξη του μύθου.

Ο γέροντας αγγελιοφόρος, στεφανωμένος, που καταφθάνει πρώτος, με τις

ειδήσεις που προσκομίζει για την επικείμενη επιστροφή του Ηρακλή, δίνει μόνο χαρά

στη Δηιάνειρα. Πρόκειται για έναν κάτοικο της Τραχίνας ο οποίος αφού άκουσε τα

νέα από τον κήρυκα Λίχα φέρνει πρώτος τα καλά μαντάτα για συχαρίκια.

Α' ΣΤΑΣΙΜΟ (205-224): ΧΟΡΟΣ

Ο Χορός αρχίζει ένα χαρμόσυνο τραγούδι, υμνεί τον Απόλλωνα, την Άρτεμη

και τις Νύμφες. Στη συνέχεια αναφέρεται στον Διόνυσο (αυλός, κισσός, βακχική

παραφορά).

Β' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (225-496): ΔΗΙΑΝΕΙΡΑ, ΛΙΧΑΣ, ΧΟΡΟΣ, ΑΓΓΕΛΟΣ

Η Δηιάνειρα ανακοινώνει την είσοδο του Λίχα, κι όχι η κορυφαία του Χορού,

όπως είθισται. Αυτή η αλλαγή φανερώνει την αγωνία της Δηιάνειρας η οποία έχει

στραμμένο το βλέμμα της στην Πάροδο. Ο κήρυκας Λίχας, καταφθάνει

καθυστερημένος εξαιτίας του πλήθους, συνοδεύοντας μια ομάδα από αιχμάλωτες

19

Page 20: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

γυναίκες. Η Δηιάνειρα αισθάνεται οίκτο γι αυτές τις δυστυχισμένες, ενώ ανάμεσα

τους ξεχωρίζει τη μοιραία Ιόλη και ζητά πληροφορίες γι’ αυτήν. Ο Λίχας αμήχανος

λέει ψέματα και αοριστίες, καθώς ισχυρίζεται ότι δεν ξέρει το όνομα της και ποιοι

είναι οι γονείς της. Ωστόσο ο γέρος αγγελιοφόρος μόλις αποχωρεί από τη σκηνή ο

Λίχας αποκαλύπτει την αλήθεια στη Δηιάνειρα όπως την άκουσε από το στόμα του

κήρυκα νωρίτερα: ο Ηρακλής πολιόρκησε την Οιχαλία από έρωτα για την Ιόλη και

τώρα την έστειλε στο σπίτι του ως ερωμένη του, δεύτερη σύζυγο του. Η πληροφορία

αυτή μεταβάλλει ξανά τη συναισθηματική κατάσταση της Δηιάνειρας: τη χαρά

ακολουθεί η οδύνη και ο πόνος. Στη συνέχεια η Δηιάνειρα προκαλεί με όρκο (3

στάδια: α) τι θα κάνει, β) ποιο θεό βάζει μάρτυρα, γ) η ποινή σε περίπτωση

παραβίασης του όρκου) το Λίχα, όταν βγαίνει από το σπίτι, να της πει όλη την

αλήθεια. Ακολουθεί στιχομυθία του με τον γέροντα Αγγελιοφόρο, ενώ επιμένει να

λέει ψέματα. Τότε επεμβαίνει η Δηιάνειρα και του λέει ότι γνωρίζει την ανθρώπινη

φύση αλλά και τη φύση του έρωτα. Αναφέρει πρώτη φορά τον έρωτα ως αρρώστια

και δείχνει κατανόηση για το πάθος του Ηρακλή ενώ εξακολουθεί και η συμπόνια της

για την Ιόλη, την οποία κατέστρεψε η ομορφιά της. Ευθαρσώς του λέει ότι δεν

αισθάνεται ταπεινωμένη απ’ αυτήν. Αυτή η τόσο σκληρά προδομένη γυναίκα μιλά με

μεγάλη ψυχραιμία για την παντοδυναμία του έρωτα. Ίσως απλά για να καθησυχάσει

τον Λίχα και να αποσπάσει την αλήθεια.

Ο Λίχας τελικά της αποκαλύπτει την αλήθεια, παραδέχεται ότι η απόκρυψη

της ήταν δική του ιδέα και της ζητά να συνεχίσει τη συνετή της στάση. Το Β’

επεισόδιο κλείνει με τη Δηιάνειρα να τον καλεί στο σπίτι για να του δώσει δώρα για

τα δώρα που της έφερε.

Β’ ΣΤΑΣΙΜΟ (497-530): ΧΟΡΟΣ

Ο χορός υμνεί τη δύναμη της Αφροδίτης και ανακαλεί τη σύγκρουση ανάμεσα

στον Αχελώο και τον Ηρακλή, στον οποίο και η Δηιάνειρα είχε αναφερθεί στον

Πρόλογο. Αυτή η αναδρομή μας βοηθά να δούμε τη γυναίκα αυτή μέσα από τη μοίρα

της. Επίσης εδώ αναφέρεται ως διαιτητής του αγώνα η Αφροδίτη κι όχι ο Δίας.

Γ' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (531-632): ΔΗΙΑΝΕΙΡΑ, ΧΟΡΟΣ, ΛΙΧΑΣ

20

Page 21: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Αντιμετωπίζοντας με περισσή αξιοπρέπεια την κατάσταση, η Δηιάνειρα

αποφασίζει να καταφύγει σε ένα μαγικό φίλτρο που της είχε δώσει ο κένταυρος

Νέσσος, λίγο πριν πεθάνει, στη σύγκρουσή του με τον Ηρακλή. Θέλει να

ξανακερδίσει τον άντρα της γιατί φοβάται ότι θα τον χάσει από εραστή και δε θα

ξαναπλαγιάσει στο κρεβάτι της. Ξέρει ότι τα μαραμένα της νιάτα δεν μπορούν να

συγκριθούν με τα ανθισμένα της Ιόλης. Βάφει λοιπόν ένα χιτώνα με το μαγικό

φίλτρο-αίμα και σκοπεύει να τον στείλει δώρο στο σύζυγό της με τον Λίχα. Δεν

γνωρίζει όπως απ’ αυτά τα πράγματα και βγαίνει στη σκηνή μόνη της κρυφά

προκειμένου να ζητήσει τη συμβουλή του χορού, ενώ εκφράζει κι όλη την πίκρα που

την έχει κατακλύσει για την προδοσία του Ηρακλή. Κακώς βέβαια γιατί αυτές κι αν

δεν ξέρουν. Τα λόγια της «κατέφυγα…» δείχνουν ότι ενεργεί χωρίς κακή πρόθεση

ενώ το σχέδιο της πηγάζει από την αγωνία μην χάσει τον άντρα της. «…ελπίζω να

είναι για καλό» προδίδει αβεβαιότητα και ανασφάλεια: στοιχεία του ήθους της ,

χαρακτηριστικό μιας αθώας ύπαρξης.

Το γεγονός ότι ήδη έχει προβεί στην πράξη και βγαίνει στο παράθυρο για να

το πει στο Χορό σημαίνει ότι είχε καταστρώσει το σχέδιο της πριν μπουν με το Λίχα

στο σπίτι. Ίσως κρατά το δοχείο στο χέρι. Και βέβαια σίγουρο σημάδι της αγωνίας

της είναι ότι και πάλι αυτή είναι που αναγγέλλει την έξοδο του Λίχα από το σπίτι. Ο

Λίχας αποχωρεί με το δώρο και η ίδια μπαίνει στο σπίτι. Η ερωτευμένη γυναίκα, της

οποίας η τρυφερότητα που κρύβει στην καρδιά φαίνεται στα τελευταία λόγια «…

πριν μάθω αν κι αυτός με αγαπά…» μέσα στην ταραχή και την απελπισία της δεν

μπορεί να διακρίνει τον κίνδυνο που κρύβει γι αυτήν το μαγικό φίλτρο του Νέσσου.

Γ' ΣΤΑΣΙΜΟ (633-662): ΧΟΡΟΣ

Εδώ ο Χορός εκφράζει κάποια θριαμβευτική χαρά και εύχεται να επιστρέψει

γρήγορα ο Ηρακλής. Πρόκειται για ένα "υπόρχημα" που κάνει πιο έντονη την

καταστροφή που ακολουθεί.

Δ' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (663-820): ΔΗΙΑΝΕΙΡΑ, ΧΟΡΟΣ, ΥΛΛΟΣ

Η Δηιάνειρα ταραγμένη βγαίνει από το σπίτι και επανέρχεται στις αμφιβολίες

που είχε εκφράσει στο Γ’ επεισόδιο. Φοβάται ότι ξεπέρασε το ανθρώπινο μέτρο και

21

Page 22: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

αντί για καλό (στον εαυτό της) έκανε τελικά κακό (στον Ηρακλή και κατ’ επέκταση

στον εαυτό της). Η Δηιάνειρα διηγείται στο Χορό πως το μαλλί που χρησιμοποίησε

για να αλείψει το ρούχο διαλύθηκε μόλις είδε το φως κι έτσι αντιλαμβάνεται πως το

φίλτρο περιείχε φοβερό δηλητήριο από τη Λερναία Ύδρα. Η απελπισία της ηρωίδας

κορυφώνεται. Τώρα μόλις αρχίζει να αναρωτιέται για ποιο λόγο να ήθελε ο Νέσσος

το καλό της ενώ αυτή ευθύνεται ουσιαστικά για το θάνατο του και καταλήγει στο

συμπέρασμα ότι τη χρησιμοποίησε προκειμένου να εκδικηθεί το φονιά του. Η

Δηιάνειρα προοικονομεί και το δικό της τέλος αφού ομολογεί ότι θα αυτοκτονήσει

εάν έκανε κακό στον Ηρακλή. Ο Χορός προσπαθεί να την παρηγορήσει λέγοντας της

να μην χάνει την ελπίδα, καθώς πιστεύει στην αθωότητα της.

Δυστυχώς η είσοδος στο σημείο αυτό του Ύλλου (από την αριστερή προς τους

θεατές πάροδο, μάλλον το λιμάνι) καταστρέφει και τις τελευταίες της ελπίδες, καθώς

φέρνει την είδηση της καταστροφής. Με τα πρώτα λόγια του Ύλλου «αν διάλεγα,

μητέρα…» ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση για τη Δηιάνειρα, αφού κατά πάγια τακτική

του Σοφοκλή πρέπει να μείνει μόνη και εγκαταλελειμμένη από όλους. Μετά τον

Ηρακλή την εγκαταλείπει λοιπόν και ο γιος της. «Ανάγκη να το μάθεις…» η πρώτη

πραγματικά αγγελική ρήση του έργου. Η δραματική και ρεαλιστική αφήγηση του

Ύλλου επιβεβαιώνει τις υποψίες της Δηιάνειρας και παρουσιάζει με αριστοτεχνική

κλιμάκωση το μαρτύριο και τη λύσσα του ήρωα, που βασανίζεται από το δηλητήριο.

Ταυτόχρονα με το φόνο του Λίχα δείχνει και τον παροξυσμό του Ηρακλή. Επίσης ο

Ύλλας προοικονομεί την εμφάνιση του Ηρακλή.

Πριν την αφήγηση η Δηιάνειρα ζητά λεπτομέρειες. Από τη στιγμή που ξεκινά

η αφήγηση δεν ξαναμιλά και μόλις ολοκληρώνεται η αφήγηση του μαρτυρίου του

Ηρακλή αποχωρεί και μπαίνει στο σπίτι αμίλητη. Η σκηνή όπως εξελίσσεται δεν

προοιωνίζει τίποτα καλό για την ηρωίδα. Ο Ύλλος καταριέται τη μητέρα του,

εγκαταλείπει με τη σειρά του τη σκηνή και εισέρχεται στο σπίτι.

Δ' ΣΤΑΣΙΜΟ (821-862): ΧΟΡΟΣ

Ο χορός σχολιάζει την εκπλήρωση του χρησμού μέσω του θανάτου του ήρωα,

κάνει λόγο για την παγίδα που του έστησε ο Κένταυρος Νέσσος και αναφέρεται στην

οδύνη της ηρωίδας. Τέλος μιλά για το μαρτύριο του Ηρακλή που προκάλεσε η

Κύπριδα.

22

Page 23: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Ε' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (863-946): ΧΟΡΟΣ, ΤΡΟΦΟΣ

Εμφανίζεται στη σκηνή η Τροφός και αφηγείται ότι συνέβη μέσα στο σπίτι:

κλαμένη η Δηιάνειρα προσευχήθηκε στους βωμούς, γύρισε όλα τα δωμάτια και

αποχαιρέτησε ανθρώπους και αντικείμενα. Μετά πήγε στο δωμάτιο του Ηρακλή, του

άλλαξε τα σεντόνια, όπως κάνουμε όταν έρχεται μουσαφίρης ή επιστρέφεις κάποιος

σπίτι και στη συνέχεια ανέβηκε στο κρεβάτι, γύμνωσε το αριστερό της στήθος και

έμπηξε ένα μαχαίρι στα πλευρά της. Όλα τα είδε η Τροφός εκτός από την ίδια την

πράξη γιατί είχε πάει να φωνάξει τον Ύλλο, ο οποίος αφού έχει μάθει την αλήθεια

από τους ανθρώπους του σπιτιού κλαίει και οδύρεται καθώς αισθάνεται τύψεις και

ενοχές ότι αυτός οδήγησε τη μάνα του στην αυτοκτονία με τα σκληρά του λόγια.

Περιττή όμως η συμπάθεια του και έρχεται πολύ αργά, αφού η Δηιάνειρα έφυγε μόνη

και εγκαταλελειμμένη. Η Τροφός λειτουργεί ως Εξάγγελος αφού μεταφέρει τα

γεγονότα που συνέβησαν εκτός σκηνής και συγκεκριμένα μέσα στο σπίτι.

Ε' ΣΤΑΣΙΜΟ (847-970): ΧΟΡΟΣ

Ο Χορός θρηνεί για τη μοίρα των ανθρώπων. Η κορυφαία αναγγέλλει την

εμφάνιση της θλιβερής πομπής.

ΕΞΟΔΟΣ (971-1277): ΥΛΛΟΣ, ΠΡΕΣΒΥΣ, ΗΡΑΚΛΗΣ, ΧΟΡΟΣ

Από τις πλέον μακροσκελείς Εξόδους, περισσότεροι από 300 στίχοι, όπου

εκφράζεται όλη η οδύνη και το δράμα του ήρωα. Ο Ηρακλής ετοιμοθάνατος

μεταφέρεται με φορείο στη σκηνή. Η Έξοδος της τραγωδίας καλύπτεται από την

Ηρακλή, τον Ύλλο και έναν πρέσβυ. Ο Ηρακλής εκφράζει την έντονη λαχτάρα κι

επιθυμία του να εκδικηθεί τη Δηιάνειρα, καθώς δεν έχει μάθει ακόμα την κατάληξη

της, εκδηλώνοντας όλο του το μίσος. Αυτή η εκδικητική μανία αναγκάζει τον Ύλλο

να υπερασπιστεί τη μητέρα του και να αποκαλύψει τα διάφορα περιστατικά που

οδήγησαν στο μαρτύριο του ήρωα. Ο Ηρακλής, μόλις ακούει το όνομα του Νέσσου,

23

Page 24: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

ξεχνά τη μανία του εναντίον της Δηιάνειρας και αρχίζει να βλέπει μπροστά του

ολοκάθαρα τη μοίρα του: Θυμάται ένα χρησμό που είχε προβλέψει τον θάνατό του

από έναν νεκρό και τον άλλο που είχε πάρει στη Δωδώνη και μιλούσε για τη λύτρωσή

του. Τώρα καταλαβαίνει πως λύτρωση είναι ο θάνατός του. Δέχεται με αξιοπρέπεια

τη φρικτή του μοίρα και δεσμεύει με όρκο τον Ύλλο να εκπληρώσει τις τελευταίες

του επιθυμίες: να τον κάψει πάνω στην Οίτη και να πάρει την Ιόλη για γυναίκα του. Ο

Ύλλος αναγκάζεται να υποκύψει, κατηγορεί όμως τους θεούς, γιατί επιτρέπουν να

συμβαίνουν ανεπίτρεπτα γεγονότα. Τα λόγια αυτά, που ξεστομίζει ο Ύλλος πριν

αποχωρήσει από τη σκηνή ακολουθώντας την πομπή δεν έχουν τον παράλληλο τους

στα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή και αντιτίθενται στη θεοσέβεια του. στο τέλος

αποχωρεί και ο Χορός. Τα τελευταία λόγια της κορυφαίας αναιρούν όσα ασεβή είπε ο

Ύλλος.

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΠΟΥ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ

Η τραγωδία είναι γεμάτη εναλλαγές: η χαρά και η λύπη, η ευτυχία και η

δυστυχία, εναλλάσσονται η μια την άλλη.

Το μέλλον του ανθρώπου είναι αβέβαιο και απρόβλεπτο, οργανωμένο από μια

ανώτερη δύναμη.

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποφύγει το πεπρωμένο του

Η ανθρώπινη επιφανειακή γνώση και η τυφλή ψευδαίσθηση υποχωρούν

μπροστά σε αυτό που έχουν σχεδιάσει και ορίσει οι θεοί κι εκδηλώνεται μέσα

από τους χρησμούς.

Αυτοί απελευθερώνουν τις θεϊκές δυνάμεις που ορθώνονται απέναντι στον

άνθρωπο σαν άτεγκτες και ανεξιχνίαστες μορφές εξουσίας που ο άνθρωπος

δεν μπορεί να υπερκεράσει ή να νικήσει.

24

Page 25: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

ΔΥΣΚΟΛΟΣΣΥΝΤΟΜΗΥΠΟΘΕΣΗ

Στην αρχή του έργου εμφανίζεται ο θεός Πάνας από το ιερό του και μας

πληροφορεί ότι βρισκόμαστε στην τοποθεσία Φυλή, στα ορεινά της Αττικής. Στο σπίτι που

βρίσκεται στα δεξιά, λεει ο Θεός, κατοικεί ο Κνήμων ο μισάνθρωπος. Αυτός είχε παντρευτεί

μια χήρα, που είχε γιο από τον πρώτο της γάμο, τον Γοργία. Μαζί της απέκτησε ένα κορίτσι.

Επειδή δεν άντεξε, τον εγκατέλειψε και μένει τώρα με τον γιο της. Ο Κνήμωνας κατοικεί με

την κόρη του και μια γριά υπηρέτρια και καλλιεργεί με μόχθο το κτήμα του. Ο θεός

λυπήθηκε την ευγενική και συνετή κοπέλα και έκανε τον Σώστρατο, γιο κάποιου πλούσιου

γαιοκτήμονα, να την ερωτευτεί. Στην συνέχεια εμφανίζεται ο ερωτευμένος νέος και

εξομολογείται τον έρωτά του στον Χαιρέα. Έχει ήδη στείλει τον δούλο του να πάει να βρει

τον πατέρα της κόρης. Πάνω στην ώρα εμφανίζεται ο δούλος κυνηγημένος από τον

κακότροπο Κνήμωνα. Ο Σώστρατος βρίσκει ευκαιρία να πλησιάσει διακριτικά την κοπέλα,

φέρνοντάς την νερό από τη σπηλιά των Νυμφών. Ο δούλος του αδελφού της Γοργία

ανησυχεί για την τιμή του κοριτσιού και τον πληροφορεί σχετικά. Εκείνος κάνει

παρατήρηση στον Σώστρατο, εκτιμά όμως τις έντιμες προθέσεις του και αποφασίζει να τον

βοηθήσει. Στο μεταξύ καταφθάνει το υπηρετικό προσωπικό της οικογένειας του Σώστρατου

για να προετοιμάσει την θυσία της μητέρας του νέου στο θεό Πάνα.

Στην τρίτη πράξη ο Κνήμων διώχνει κακήν κακώς από το σπίτι του τον δούλο και τον

μάγειρα, που ήρθαν να ζητήσουν κάποιο σκεύος για θυσία. Η θυσία, που έχει αρχίσει

διακόπτεται από τις φωνές της γριάς Σιμίκης, ο Κνήμων έπεσε στο πηγάδι. Ο Γοργίας τρέχει

και τον γλιτώνει, ενώ ο Σώστρατος αναλαμβάνει να παρηγορήσει την κόρη. Ο Κνήμων

εμφανίζεται στη σκηνή μετανιωμένος για την μέχρι τώρα συμπεριφορά του και

ανακοινώνει στον Γοργία ότι του αφήνει την περιουσία του και την ευθύνη για τον γάμο της

αδελφής του. Αυτό τακτοποιείται γρήγορα, αφού ο Σώστρατος είναι παρών ως κατάλληλος

υποψήφιος.

Εμφανίζεται ο Καλλιππίδης, πατέρας του Σώστρατου που δίνει την συγκατάθεση

του για τον γάμο του γιου του και πείθεται να δώσει και την κόρη του στον Γοργία. Όλοι

μαζί μπαίνουν στον ιερό για να γλεντήσουν. Ο Κνήμων αρνείται να τους ακολουθήσει και

μένει μόνος στο σπίτι. Ο μάγειρας και ο δούλος βρίσκουν τότε ευκαιρία να τον εκδικηθούν,

τον ξαπλώνουν έξω από την πόρτα και τον κοροϊδεύουν, περιγράφοντάς του παράλληλα τη

χαρά της γιορτής. Έτσι τον αναγκάζουν να υποχωρήσει και να παρευρεθεί στο συμπόσιο.

25

Page 26: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

Σημεία αναφοράς

Η εποχή και η ζωή του ποιητή

Χαρακτηριστικά της κωμωδίας του Μενάνδρου

Τα σωζόμενα έργα

Δύσκολος: δομή, πρόσωπα \και σκηνές του έργου

Η εποχή και η ζωή του ποιητή

Γεγονότα της εποχής: ήττα Αθήνας & αποδοχή μακεδονικής φρουράς με επιμελητή

το Δημήτριο Φαληρέα, κυριαρχία του Δημήτριου Πολιορκητή, ανανέωση

πανελλήνιας συμμαχίας, σύντομη περίοδος ανεξαρτησίας, τυραννίδα Λάχαρη,

συνθηκολόγηση με Δημήτριο.

Η ζωή του: αθηναϊκή καταγωγή, φιλία με (ημήτριο Φαληρέα, μαθητεία στο

Θεόφραστο, επιρροές από Περιπατητικούς.

Χαρακτηριστικά της κωμωδίας του Μενάνδρου

περιβάλλον η ελληνική αστική κοινωνία της εποχής

ευριπίδεια στοιχεία

κωμωδία ηθών

προσωπικό σκώμμα

τυποποιημένοι χαρακτήρες

ηθοπλαστικά διδάγματα

κοσμιότητα

Τα σωζόμενα έργα

Οργή (321 π.Χ.)

Δύσκολος (316 π.Χ.)

Περικειρομένη (314 π.Χ.)

Επιτρέποντες

Σαμία

Ασπίς

Μισούμενος

Σικυώνιος

Δύσκολος: η δομή του έργου

Πρόλογος: κατατοπιστικός

1η πράξη: εμφάνιση Σώστρατου & κόρης του Κνήμωνα

1ο χορικό: χορός & τραγούδι προσκυνητών Πάνα

26

Page 27: ΕΛΠ31 ΔΟΜΗ-ΕΡΓΩΝ

2η πράξη: συνάντηση γιού του Κνήμωνα με Σώστρατο, συμφιλίωση,

προετοιμασία θυσίας στον Πάνα,

3η πράξη: εμφάνιση Κνήμωνα, κάθοδος στο πηγάδι

4η πράξη: αφήγηση διάσωσης Κνήμωνα από γιο, συμφιλίωση,

κληροδότηση, λογοδόσιμο

5η πράξη: 2πλοι γάμοι, διαπόμπευση Κνήμωνα από υπηρέτες

Κνήμων: δύσκολος, μισάνθρωπος

Γοργίας: ο ενάρετος θετός γιος

Σώστρατος: ο ερωτευμένος πλούσιος νέος

Χαιρέας: ο φίλος του Γοργία

Πυρρίας: ο υπηρέτης

Δύσκολος: σκηνές του έργου

1η πράξη: συζήτηση Σώστρατου, Χαιρέα & Πυρρία, εμφάνιση Κνήμωνα, πρώτη

μεταξύ τους γνωριμία.

4η πράξη: αφήγηση διάσωσης, μεταστροφή Κνήμωνα, κληροδότηση Γοργία

Ανακεφαλαίωση

Η εποχή: η πολυτάραχη ελληνιστική περίοδος

Χαρακτηριστικά της κωμωδίας του Μενάνδρου: νέα θεματικά (ιστορίες από

αστική κοινωνία, κωμωδία ηθών) και δομικά στοιχεία (πράξεις, τύποι, κόσμια γλώσσα, κ.α.)

Τα σωζόμενα έργα (αποσπασματικά)

Δύσκολος: δομή (5πρακτο), πρόσωπα (τύποι) και σκηνές του έργου.

27