ΠεριεχόμεναH ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΟΥΝΤΩΝ ΔΟΧΕΙΩΝ..............2

Μέση στάθμη θάλασσας και Γεωειδές...............................3

Η ΣΤΑΘΜΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ............................................5

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΣΘ (ΜΕΣΗΣ ΣΤΑΘΜΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ)...6

Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΣΤΑΘΜΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ - ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ...................................................................8

Γιατί λοιπόν η στάθμη της θάλασσας διαφέρει τόσο πολύ;.........................................................................................11

ΕΥΣΤΑΤΙΣΜΟΣ................................................................15

ΤΟΠΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΑΘΜΗΣ – ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ..........18

ΥΨΙΜΕΤΡΙΑ - GEOID......................................................22

ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΑΘΜΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ.........25

Μελλοντικές μεταβολές της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας σύμφωνα με την IPCC....................................26

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...........................................................27

ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ..........................................28

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ................................................................31

1

2

H ΑΡΧΗΤΩΝΣΥΓΚΟΙΝΩΝΟΥΝΤΩΝ ΔΟΧΕΙΩΝ

Η ήρεμη θάλασσα είναι «επίπεδη». Το νερό της ανεξάρτητα από το πόσο βαθιά φτάνει εμφανίζεται ακριβώς στο ίδιο ύψος σε θαλάσσιες περιοχές που επικοινωνούν μεταξύ τους. Σε επίπεδο πλανήτη βέβαια αυτό καταστρατηγείται. Για παράδειγμα στη διώρυγα του Παναμά υπάρχει διαφορά ύψους των νερών του Ατλαντικού με τα νερά του Ειρηνικού, καθώς και των νερών της Μεσογείου με αυτών του Ατλαντικού. Αυτό σχετίζεται με τη διαφορά αλμυρότητας και θερμοκρασίας των θαλασσίων περιοχών και τη φορά περιστροφής της Γης. Αυτό είναι και η εξαίρεση του κανόνα, της αρχής δηλαδή των συγκοινωνούντων δοχείων. Σύμφωνα με την «Αρχή των Συγκοινωνούντων Δοχείων», η ελεύθερη επιφάνεια ενός υγρού, όταν καταλάβει έναν χώρο, η πολλούς που επικοινωνούν όμως μεταξύ τους, βρίσκεται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο.

Μέσηστάθμη θάλασσας και Γεωειδές

Το γεωειδές δεν αντιστοιχεί στη μέση στάθμη της επιφάνειας της θάλασσας, τη λεγόμενη θαλάσσια τοπογραφία. Ο λόγος είναι ότι, η στάθμη της θάλασσας είναι αλληλένδετη με τη θαλάσσια κυκλοφορία, και κατά συνέπεια διαμορφώνει και διαμορφώνεται από αυτήν. Έτσι, οι αποκλίσεις της μέσης στάθμης της θάλασσας από το γεωειδές οφείλονται στα θαλάσσια ρεύματα και γενικά είναι διάφορη του μηδενός, και της τάξης του ± 1 μέτρου.Η πλήρης απουσία κίνησης σε έναν Παγκόσμιο Ωκεανό

3

θα αντιστοιχούσε σε ένα σχήμα της επιφάνειας της Γης που ονομάζεται Γεωειδές.Είναι όμως προφανές ότι ο Ωκεανός βρίσκεται σε μια αέναη κίνηση, και ότι το Γεωειδές είναι μια ιδεατή επιφάνεια. Οι διάφορες θαλάσσιες κινήσεις μετακινούν νερό από τη μια στην άλλη περιοχή, και σαν αποτέλεσμα μεταβάλλεται και η στάθμητης θάλασσας. Οι κινήσεις αυτές μπορεί να προκύπτουν είτε από τη βαρυτική έλξη των ουρανίων σωμάτων (οπότε μιλάμε για την αστρονομική παλίρροια), είτε για αλληλεπιδράσεις με την ατμόσφαιρα, οπότε μιλάμε για την μετεωρολογική παλίρροια. Οι διάφορες αλληλεπιδράσεις επηρεάζουν τις αποκλίσεις της στάθμης της θάλασσας από τη μέση στάθμη της θάλασσας.

H IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) εκτιμά πως η επιδείνωση της αποσταθεροποίησης του κλίματος θα επιφέρει μια αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας κατά 15-95 cm στον επόμενο αιώνα.Παραλιακές ζώνες και μικρά νησιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε αυτή την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Οι παραλιακές ζώνες με μικρή ή μηδενική κλίση θα αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο να κατακλυστούν από το θαλασσινό νερό. Η άνοδος τηςστάθμης της θάλασσας θα έχει σαν συνέπεια να προχωρήσουν τα θαλάσσια νερά βαθύτερα στην ξηρά, σε βαθμό που να προκληθούν φυσικές και υλικές καταστροφές στα δέλτα των ποταμών, στις παράκτιες πόλεις, στις τουριστικές εγκαταστάσεις, στις καλλιέργειες και αλλού. Ορισμένες περιοχές θα καταστούν ιδιαίτερα ευάλωτες λόγω και της φυσικής βύθισης της ξηράς ως προς τη θάλασσα, ενώ παράλληλα θαενισχυθεί η φυσική διάβρωση των ακτογραμμών .

Καθώς περίπου το 66% του παγκόσμιου πληθυσμού κατοικεί σε απόσταση μερικών μόνο χιλιομέτρων από τη θάλασσα, αυτό συνεπάγεται ότι οι πιο ζωτικές και συγχρόνως οι πιο εντατικές για την επιβίωση του ανθρώπου δραστηριότητες θα επηρεαστούν δραστικά από την άνοδο στη στάθμη της θάλασσας .Η άνοδος της θαλάσσιας στάθμης, κυρίως εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης στη φύση, συνεπάγεται σοβαρές επιπτώσεις στις περιοχές που θα πλήξει, γνωστές τόσο στους επιστήμονες όσο και τις Κυβερνήσεις. Αρκετές από αυτές μπορούν να αποτραπούν αποτελεσματικά. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το κόστος από τη σύσταση ενός προγράμματος πρόληψης και αντιμετώπισης των συνεπειών του φαινομένου είναι συγκριτικά μικρότερο από τις δαπάνες για την εκ των υστέρων αποκατάσταση των απωλειών σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο .

4

ΗΣΤΑΘΜΗΤΗΣΘΑΛΑΣΣΑΣ

Η δημιουργία των ωκεανών και της ατμόσφαιρας συνέβη παράλληλα με το σχηματισμό της Γης. Η σημερινή εικόνα της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας οφείλεται σε τέτοιες μεταβολές, που η απαρχή τους εντοπίζεται δισεκατομμύρια έτηπριν, όταν σχηματιζόταν η Γη. Η τελευταία πιο ισχυρή αλλαγή στη στάθμη ολοκληρώθηκε 6.000 χρόνια πριν και καθόρισε τη θέση της σημερινής ακτογραμμής, ενώ μικρότερες αλλαγές και η δράση άλλων φυσικών διεργασιών, που ακολούθησαν, προκάλεσαν λιγότερο ισχυρές μετατοπίσεις σ’ αυτή .Η επιφάνεια της θάλασσας είναι μια επιφάνεια δυναμική, γιατί αλλαγές στο επίπεδό της συμβαίνουν όχι μόνο ανά τους αιώνες και τις δεκαετίες, αλλά και μέσα σε ώρες ή λεπτά. Από γεωλογική άποψη, το επίπεδο της θάλασσας είναι ένα επίπεδο ισορροπίας, είναι δηλαδή το επίπεδο στο οποίο οι ωκεάνιες λεκάνες που αναπτύσσονται μεταξύ των ηπείρων είναι πλήρεις από το θαλάσσιο νερό σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Θεωρητικά προκύπτει ότι, καθώς οι ωκεάνιες λεκάνες επικοινωνούν μεταξύ τους, υπάρχει ένα παγκόσμιο μέσο επίπεδο της στάθμης της θάλασσας .

5

( )ΟΡΙΣΜΟΣΤΗΣΜΣΘ ΜΕΣΗΣΣΤΑΘΜΗΣΘΑΛΑΣΣΑΣ

Επειδή όμως η επιφάνεια των ωκεανών είναι λιγότερο σταθερή από την τοπογραφική επιφάνεια και μεταβάλλεται συνεχώς συναρτήσει του χρόνου από την επίδραση διαφόρων παραγόντων, χρησιμοποιείται η Μέση Στάθμη της Θάλασσας(Μ.Σ.Θ.), ως πιο «ακίνητη» επιφάνεια. Η στάθμη της θάλασσας εκτός από τις μεταβολές μεγάλης διάρκειας που έχει υποστεί στο παρελθόν, επηρεάζεται αρκετά συχνά από διάφορα φυσικά φαινόμενα που προκαλούν μεταβολές μικρής διάρκειας, μερικές από τις οποίες έχουν σημαντικό μέγεθος. Τα φυσικά φαινόμενα αυτά αναφέρονται παρακάτω:- Η παλίρροια, η περιοδική δηλαδή ανύψωση και κατάπτωση της θαλάσσιας επιφάνειας είναι παγκόσμιο φαινόμενο και οφείλεται στη δράση της Σελήνης και του Ήλιου πάνω στη Γη. Το φαινόμενο των παλιρροιών θα μπορούσε να θεωρηθεί μεταβολή μεγάλης διάρκειας, αφού συμβαίνει από τότε που υπάρχεινερό στους ωκεανούς, ο κύκλος τους όμως είναι ημερήσιος και επιπλέον, η έντασή τους παρουσιάζει διακυμάνσεις. Έχει μια σημαντική κανονικότητα και περιοδικότητα, ενώ συχνά είναι τόσο μικρή ώστε η επίδραση του ανέμου και του καιρού την επισκιάζουν, αλλά εξίσου συχνά παρουσιάζει θεαματικά ύψητης τάξης των 15 και πλέον μέτρων. Οι παλίρροιες είναι ιδιαίτεραεντυπωσιακές στα αβαθή. Αν στο φαινόμενο της παλίρροιας προστεθούν παράγοντες όπως η επίδραση του ανέμου και των κυμάτων, οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές, ιδιαίτερα σε αβαθή νερά .- Η σταθερή πνοή των ανέμων επί πολύ χρόνο προς μια ορισμένη κατεύθυνση έχει σαν αποτέλεσμα τη μετακίνηση των μαζών νερού προς τη διεύθυνση του ανέμου, γεγονός που προκαλεί μια πτώση της στάθμης στην περιοχή από όπου πνέει ο άνεμος και μια παράλληλη αύξηση της στάθμης στην περιοχήπρος την οποία πνέει, παρασύροντας τις μάζες του νερού .- Οι βαρομετρικές αλλαγές είναι δυνατόν σε μικρό χρονικό διάστημα να προκαλέσουν αξιοσημείωτες αυξομειώσεις της θαλάσσιας στάθμης. Έτσι, όσο πιο χαμηλή είναι η ατμοσφαιρική πίεση κατά τη διάρκεια του έτους, τόσο πιο υψηλή είναι η ετήσια Μ.Σ.Θ. - Η αύξηση του όγκου του θαλασσινού νερού προκύπτει ακόμη και από το λιώσιμο των παγετώνων, που είναι το αποτέλεσμα της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας και λιγότερο της διαστολής u964 του επιφανειακού στρώματος του νερού, που προκαλείται από την αύξηση της θερμοκρασίας του. Οι αυξομειώσεις της θερμοκρασίας σε παγκόσμια κλίμακα έχουν παρατηρηθεί σε διάφορα στάδια και ιδιαίτερους ρυθμούς μέσα στο γεωλογικό χρόνο .

6

Η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας της Γης τα τελευταία χρόνια σχετίζεται άμεσα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου που ενισχύεται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε τέτοιο βαθμό, ώστε να επηρεάζει τη μεταβολή της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, το 1995, ύστερα από χρόνια εντατικών ερευνών, η IPCC είδε με κάποια επιφύλαξη μια εμφανή επίδραση του ανθρώπινου παράγοντα πάνω στο κλίμα της Γης. Τότε, τα σενάρια για άνοδο της θερμοκρασίας έφτανανμέχρι τους 3,5ο C.

Σήμερα, η IPCC προβλέπει μια άνοδο στην παγκόσμια θερμοκρασία μεταξύ των 1,4 και 5,8ο C έως το 2100, ως αποτέλεσμα των ολοένα αυξανόμενων συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.

Στα χρόνια που έρχονται, η έλλειψη νερού και η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη θα προκαλέσουν ανυπολόγιστη, ίσως μη αναστρέψιμη, οικολογική καταστροφή και κοινωνική αναταραχή, με τεράστιες συνέπειες στη διεθνή οικονομία και τις κοινωνικές δομές .

• Επιπτώσεις στη γεωργία και τις καλλιέργειες• Επιπτώσεις στο φαινόμενο της ερημοποίησης• Κίνδυνοι για την βιοποικιλότητα• Επιπτώσεις στην υγεία

7

- ΗΑΝΟΔΟΣΤΗΣΜΕΣΗΣΣΤΑΘΜΗΣΤΗΣΘΑΛΑΣΣΑΣΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Μία από τις σημαντικότερες επιπτώσεις είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η οποία οφείλεται περισσότερο στη θερμική διαστολή του νερού και, δευτερευόντως, στην τήξη των παγετώνων. Σύμφωνα με τις επικρατέστερες απόψεις, οι πάγοι των πολικών περιοχών και κυρίως της Ανταρκτικής δεν θαλιώσουν σε σημαντικό βαθμό, λόγω των αυξημένων κατακρημνίσεων (χιόνι) που θα δέχονται. Οι διάφορες προβλέψεις για το 2030 δίνουν μια στάθμη θάλασσας κατά 4-40 cm ανώτερη από την σημερινή, ενώ η στάθμη ισορροπίας που αντιστοιχεί στο διπλασιασμό του ισοδύναμου CO2 συνεπάγεται άνοδο κατά 100% μεγαλύτερη, που όμως δεν θα ολοκληρωθεί πριν περάσουν πολλές δεκαετίες . Αν και οι σύνθετες διαδικασίες που επιδρούν στη στάθμη της θάλασσαςλειτουργούν σε χρονικές κλίμακες που ποικίλλουν από κάποιες ώρες ως και εκατομμύρια έτη, οι κύριοι παράγοντες είναι εκείνοι που λειτουργούν σε χρονικές κλίμακες από δέκα έως εκατό έτη και περιγράφονται παρακάτω:

1. Η θερ μ ική ωκεάνια διαστολή είναι ένα φαινό μ ενο που συνδέεται μ ε τις αλλαγές στην πυκνότητα του νερού ( στερικές αλλαγές ) και εξαρτάται από τη θερ μ οκρασία και την αλατότητα του νερού . Παρουσιάζεται εντονότερη στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές, όπου το θαλασσινό νερό είναι πιο ζεστό.Η ωκεάνια διαστολή κατά τη διάρκεια των τελευταίων 100 ετών έχει υπολογιστεί να έχει συμβάλει περίπου κατά 2-7 cm στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας .

2. Η τήξη των παγετώνων και των στρω μ άτων πάγου είναι πιθανό να αυξηθεί ως συνέπεια της παγκόσ μ ιας αύξησης της θερ μοκρασίας. Η τήξη των παγετώνων και των στρωμάτων πάγου είναι πιθανό να αυξηθεί ως συνέπεια της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Υπάρχει μια μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με την ισορροπία της μάζας των στρωμάτων πάγου στην επιφάνεια της Γης και την ακριβή συμβολή της στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Η μείωση των παγετώνων άρχισε σε πολλές περιοχές του κόσμου από τα μέσα του 19ου αιώνα. Αυτό έχει διαπιστωθεί στις Άλπεις και τη νότια κεντρική Αλάσκα, αλλά όχι την Καναδική Αρκτική. Τα στοιχεία που παρατηρήθηκαν

8

υπολογίζουν ότι η υποχώρηση του πάγου (παγετώνες και στρώματα πάγου) έχει συμβάλει στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας περίπου 2-5 cm κατά τη διάρκεια των τελευταίων 100 ετών. Το μέγεθος της ανόδου της στάθμης της θάλασσας λόγω της μείωσης του όγκου των παγετώνων έχει υπολογιστεί στα περίπου 0,35 mm/έτος στην περίοδο 1890 –1990 και 0,6 mm/έτος μεταξύ 1985 και 1993. Η συμβολή της Γροιλανδίας και των Ανταρκτικών στρωμάτων πάγου στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας παραμένει ασαφής.Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του γλυκού νερού αποθηκεύεται σε αυτά τα δύο τεράστια στρώματα πάγου, ακόμη και μια μικρή απώλεια στον όγκο τους θα μπορούσε να έχει σημαντικά αποτελέσματα στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ένα θερμότερο κλίμα στο μέλλον θα αυξήσει πιθανότατα το ποσοστό τήξης στα επιφανειακά στρώματα πάγου της Γροιλανδίας. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Αντίθετα, τα Ανταρκτικά στρώματα πάγου θα δοκιμάσουν πιθανότατα μια αύξηση στο ποσοστό συγκέντρωσης που θα μπορούσε να προκαλέσει μια μείωση της στάθμης της θάλασσας. Δεδομένου ότι οι ανταρκτικές θερμοκρασίες είναι πολύ χαμηλές, λίγη μόνο επιφάνεια λειώνει. Η απώλεια πάγου οφείλεται κυρίως σε αποκοπή των παγόβουνων .

3. Οι μ εταβολές στην ποσότητα του επίγειου υγρού νερού πουαποθηκεύεται στο έδαφος και την επιφάνεια θεωρούνται ότι έχουν ά μ εση επίδραση στην αλλαγή της στάθ μ ης της θάλασσας , αν και δεν είναι σαφές εάν είχαν παίξει σημαντικό ρόλο στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας στο παρελθόν. Οι ανθρώπινες επεμβάσεις, όπως η οικοδόμηση φραγμάτων, η υπερβολική κατανάλωση υπόγειου νερού, η αποδάσωση, η καταστροφή των υγρότοπων και η τήξη των μόνιμα παγωμένων εδαφών, καθώς και διάφορες φυσικές διαδικασίες μπορούν να επηρεάσουν αρκετά τον υδρολογικό κύκλο.Παρά την αβεβαιότητα σχετικά με τη συμβολή αυτών των παραγόντων στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας, πολλές μελέτες υποστηρίζουν ότι η υδρολογική συμβολή στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα θα μπορούσε να είναι σημαντική. H IPCC έχει υπολογίσει ότι η τρέχουσα συμβολή μπορεί να κυμανθεί μεταξύ – 0,4 mm/έτος και + 0,75 mm/έτος, με μια μέση εκτίμηση περίπου 0,1mm/έτος και ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων 100 ετών η συμβολή θα μπορούσε να είναι περίπου 0,5 cm .

4. Οι παράκτιες φυσικές διαδικασίες όπως η καθίζηση , η πρόσχωση και η διάβρωση , καθώς επίσης και τα τεκτονικά φαινό μ ενα είναι ειδικές περιπτώσεις και μπορούν να έχουν σημαντικά αποτελέσματα που ενισχύουν ή που αντιστρέφουν την τάση ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Σε παγκόσμια κλίμακα η συμβολή τους στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας

9

θεωρείται ασήμαντη .

Γιατί λοιπόν ηστάθμη της θάλασσας διαφέρει τόσο;πολύ

Όλοι ξέρουμε ότι τα υψόμετρα της ξηράς μετρώνται από το επίπεδο της θάλασσας. Η στάθμη της θάλασσας, όμως, είδαμε πως όχι μόνο δεν είναι σταθερή, αλλά αντίθετα μεταβάλλεται συνεχώς, είτε ημερήσια (ως αποτέλεσμα των παλιρροϊκών δυνάμεων), είτε σε πολύ μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα (λόγω αλλαγών στον όγκο του νερού στους ωκεανούς ή των κινήσεων των λιθοσφαιρικών πλακών). Ακόμη κι αυτό όμως δεν είναι απολύτως σωστό, διότι οι γεωδαίτες έχουν ανακαλύψει εδώ και πολλά χρόνια ότι η στάθμη της θάλασσας δεν είναι η ίδια ούτε καν σε γειτονικές περιοχές. Για παράδειγμα, η έξοδος της διώρυγας του Παναμά προς τον Ειρηνικό ωκεανό βρίσκεται 24 cm ψηλότερα από αυτήν του Ατλαντικού. Αν δηλαδή σκάβαμε ένα συνεχές κανάλι (η διώρυγα του Παναμά δεν είναι συνεχής) από τον Ειρηνικό στον Ατλαντικό, θα βλέπαμε έκπληκτοι ότι το νερό θα έρεε. 

10

Γιατί λοιπόν η στάθμη της θάλασσας διαφέρει τόσο πολύ; Αυτό οφείλεται κατά κύριο στο σχήμα της Γης, το οποίο δεν είναι ούτε σφαιρικό, ούτε ελλειψοειδές, αλλά μοιάζει περισσότερο με μία τεράστια... πατάτα με εξογκώματα σε διάφορα μέρη. Μία διογκωμένη αναπαράσταση του σχήματος αυτού, του "Γεωειδούς" όπως ονομάζεται, βλέπετε στην παρακάτω εικόνα:

Πέρα από αυτές τις γενικές διαφορές λόγω του σχήματος της Γης, η στάθμη της θάλασσας μπορεί να αλλάξει λόγω πολλών άλλων γεωλογικών παραγόντων, για παράδειγμα, όπως προαναφέραμε, της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Σε περιόδους λοιπόν όπου η θερμοκρασία είναι χαμηλή, σχηματίζονται εκτεταμένοι παγετώνες οι οποίοι δεσμεύουν νερό κι επομένως η στάθμη της θάλασσας πέφτει και εμφανίζονται νέες στεριές. Έτσι ο παγκόσμιος χάρτης αλλάζει, όπως στο παρακάτω σχήμα, όπου φαίνεται η στάθμη της θάλασσας κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο.

11

Διακρίνουμε μεγάλες διαφορές. Η Βρετανία, η Ιρλανδία και η Σκανδιναβία ενώνονται με την Ευρώπη, ο Εύξεινος Πόντος γίνεται λίμνη, η μισή Αδριατική εξαφανίζεται, όπως επίσης και ο Θερμαϊκός κόλπος. Αν προσέξουμε το παρακάτω σχήμα, θα δούμε ότι τέτοιες μεταβολές δεν είναι ασυνήθιστες και η στάθμη της θάλασσας έπεσε και ανέβηκε για πολλά μέτρα πολλές φορές τις τελευταίες χιλιάδες χρόνια.

Στο τελευταίο παγετώδες μέγιστο, πριν από περίπου 15.000 χρόνια, η στάθμη της θάλασσας ήταν 120 m κάτω από τη

12

σημερινή. Το διάγραμμα αυτό μας λέει επίσης ότι σήμερα είμαστε στο πιο ψηλό σημείο της στάθμης της θάλασσας εδώ και 120.000 χρόνια. Το περισσότερο υπόλοιπο διάστημα, η Γη ήταν πιο κρύα απ' ότι σήμερα και η στεριά πιο εκτεταμένη.

ΕΥΣΤΑΤΙΣΜΟΣΗ συσσώρευση λοιπόν των πάγων και οι παγετώδης διεργασίες έχουν άμεση σχέση με τον υδάτινο όγκο των ωκεανών, με αποτέλεσμα τις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας σε κλίμακα σφαίρας (ευστατισμός).

13

14

Εκτός όμως από τις μεγάλες, παγκόσμιες αλλαγές, η στάθμη της θάλασσας μπορεί να αλλάξει και τοπικά λόγω τεκτονικών διεργασιών. Πολύ απλά, όταν δημιουργηθεί μία σταδιακή ή επεισοδιακή (σεισμός) ανύψωση ή καταβύθιση ενός τεμαχίου του φλοιού, τότε η φαινόμενη στάθμη της θάλασσας αλλάζει (δεν αλλάζει στην πραγματικότητα η θάλασσα, αλλάζει η στεριά).

– ΤΟΠΙΚΗΑΛΛΑΓΗΣΤΑΘΜΗΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

15

Ας δούμε μερικά παραδείγματα από το χώρο του Αιγαίου, αφού πρώτα δούμε τη διαδικασία.

Στο πάνω σχήμα βλέπουμε το πώς η θάλασσα διαβρώνει με την κυματική της δράση μία βραχώδη ακτή. Με την πάροδο του χρόνου σχηματίζει μία χαρακτηριστική εγκοπή, το ύψος της οποίας ορίζεται από το χαμηλότερο και το υψηλότερο επίπεδο της άμπωτης και της παλίρροιας αντίστοιχα. Το μέγιστο βάθος αυτής της εγκοπής ορίζεται από τη μέση στάθμη της θάλασσας για τη συγκεκριμένη περιοχή.

Όταν, για κάποιο λόγο (συνήθως σεισμό), ανυψωθεί απότομα η στεριά, τότε οι εγκοπές αυτές παρατηρούνται πάνω από το τρέχον επίπεδο της θάλασσας, όπως φαίνεται στη δεξιά φωτογραφία. Βλέπουμε εδώ μία διαβρωσιγενή εγκοπή στην Ταϊβάν, η οποία βρίσκεται περίπου 4 m πάνω από τη σημερινή στάθμη της θάλασσας.

Επομένως λοιπόν, εάν δούμε μία τέτοια εγκοπή σε επίπεδα ψηλότερα από τη θάλασσα, τότε είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι πρόκειται για κάποια επεισοδιακή ανύψωση της χέρσου.

16

Στην Ελλάδα έχουμε πολλές τέτοιες περιπτώσεις.Στα Κύθηρα παρατηρήθηκαν ήδη από το 1982 όχι μόνο μία, αλλά εννέα παλαιοστάθμες της θάλασσας! Αυτό δείχνει ότι η ακτογραμμή αυτή των Κυθήρων ανυψώθηκε απότομα σε τουλάχιστον εννέα φάσεις, επομένως τεκμηριώνονται εννέα τουλάχιστον παλαιοσεισμοί.

Γενικότερα οι εξωτερικές ακτές της ΝΔ Ελλάδας παρουσιάζουν ενδείξεις για πολλά επεισοδιακά (σεισμικά) γεγονότα που προκάλεσαν την ανύψωση των παλαιοακτών. Τέτοια παραδείγματα παρατηρούνται μεταξύ άλλων στα Φαλάσαρνα, στη γειτονική Γραμβούσα , στη χώρα Σφακίων και γενικά στη νότια Κρήτη. Εξάλλου, η διαφορική ανύψωση της Κρήτης είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία των φαραγγιών της, τα οποία όλα βρίσκονται στις νότιες ακτές του νησιού.

Τέτοιες ανυψωμένες ακτές παρατηρούνται στην περιοχή των Κυθήρων και της Κρήτης, όπως επίσης και αλλού στο χώρο του Αιγαίου. Για παράδειγμα, στην παρακάτω φωτογραφία βλέπουμε μία εγκοπή η οποία βρίσκεται περίπου μισό μέτρο

17

πάνω από τη σημερινή επιφάνεια της θάλασσας στην ακτή της Τροίας (ΒΔ Τουρκία). Η εγκοπή αυτή παρατηρείται σε έναν ιδιαίτερο γεωλογικό σχηματισμό ο οποίος ονομάζεται beach rock και ο οποίος σχηματίζεται σε συγκεκριμένο βάθος στον πυθμένα της θάλασσας (κατά μέσο όρο σε 1 m βάθος). Επομένως μπορούμε να καταλάβουμε τουλάχιστον δύο παλαιοσεισμικά επεισόδια: το τελευταίο προκάλεσε την ανύψωση της εγκοπής από το επίπεδο της θάλασσας στο σημερινό επίπεδο και τουλάχιστον ένα προγενέστερο επεισόδιο προκάλεσε την ανύψωση του beach rock από το βάθος του 1 m στην επιφάνεια της θάλασσας.

Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά στο χώρο του Αιγαίου, παρατηρούμε αρχαία μνημεία τα θεμέλια των οποίων βρίσκονται σήμερα κάτω από τη θάλασσα. Προφανώς οι αρχαίοι δεν έκτιζαν τις κατασκευές τους μέσα στη θάλασσα, επομένως κάτι έγινε και βρέθηκαν αυτές σήμερα βυθισμένες. Τι συνέβη λοιπόν; το αντίθετο από ότι έχει περιγραφεί παραπάνω, δηλαδή δεν υπήρξε ανοδική κίνηση της χέρσου, αλλά καθοδική.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο αρχαίος Δίολκος, ένας λιθόστρωτος δρόμος επάνω στον οποίο μεταφέρονταν τα πλοία επάνω από τον ισθμό της Κορίνθου κατά τα κλασικά χρόνια. Ο Δίολκος ξεκινούσε από τη μία ακτή στο επίπεδο της θάλασσας και κατέληγε στην άλλη, ενώ τα πλοία μεταφέρονταν (μάλλον) επάνω σε τροχοφόρα ονήλατα ή

18

ιππήλατα οχήματα. Σήμερα, η ανατολική άκρη του Διόλκου παρατηρείται επάνω από το επίπεδο της θάλασσας, ενώ η δυτική παρατηρείται βυθισμένη. Αυτό σημαίνει ότι προφανώς όλος ο ισθμός παρουσιάζει μία περιστροφή προς τα δυτικά, έτσι ώστε να παρατηρείται αυτή η υψομετρική διαφορά. "Έγειρε" δηλαδή ο ισθμός προς τα δυτικά και βύθισε τη μία κατάληξη του Διόλκου ενώ ανύψωσε την άλλη. Η κίνηση αυτή έγινε επάνω σε προϋπάρχοντα κανονικά ρήγματα, τα οποία είναι ορατά στις πλευρές της διώρυγας. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια η δυτική κατάληξη του δρόμου αυτού υφίσταται μεγάλες ζημιές από τον φυσικό κυματισμό, αλλά κυρίως από τον κυματισμό που προκαλούν τα διερχόμενα πλοία.

19

- ΥΨΙΜΕΤΡΙΑ GEOID

Ύψος της στάθμης της θάλασσας Τα θερμά ύδατα έχουν περισσότερη θερμότητα ανά χιλιόγραμμο σε σχέση με τα ψυχρά ύδατα. Επίσης, τα θερμά ύδατα έχουν μικρότερη πυκνότητα σε σχέση με τα ψυχρά ύδατα. Αυτό σημαίνει ότι μια στήλη θερμού νερού έχει μεγαλύτερο μήκος από μια στήλη ψυχρού νερού (αυτό είναι ένα παράδειγμα θερμικής διαστολής). Συνεπώς, η στάθμη της θάλασσας σε περιοχές με θερμά ύδατα

είναι υψηλότερη από τη στάθμη της θάλασσας σε περιοχές με ψυχρά ύδατα. Μεταξύ 1993 και 2008, παρατηρήθηκε μια μέση αύξηση στη στάθμη της θάλασσας κατά 3 χλστ./έτος. Ωστόσο, αυτή η αύξηση δεν ήταν ίδια παντού. Σε μερικές περιοχές η αύξηση ήταν πολύ μεγαλύτερη από τη μέση τιμή, ενώ σε άλλες ήταν πολύ χαμηλότερη. Η στάθμη της θάλασσας μετριέται με μια τεχνική που καλείται υψιμετρία και η οποία χρησιμοποιεί δορυφορικές εικόνες. Ένας υψομετρητής είναι ένας ενεργός αισθητήρας ραντάρ. Λειτουργεί στο εύρος των μικροκυμάτων του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Αυτό το είδος αισθητήρα εκπέμπει τακτικούς παλμούς και καταγράφει το χρόνο της διαδρομής, τις διαστάσεις και το σχήμα κάθε σήματος επιστροφής μετά την αντανάκλαση από την επιφάνεια.

Εάν είναι γνωστό το ύψος του δορυφόρου (H) σε σχέση με ένα επίπεδο αναφοράς (συνήθως μια τυπική κανονική επιφάνεια ελλειψοειδούς σχήματος), τότε το ύψος της θάλασσας που βρίσκεται πάνω από το επίπεδο αναφοράς (h) καθορίζεται αφαιρώντας την απόσταση (R) που μετρήθηκε με το υψομετρητή: h=H-R. Η επιφανειακή τοπογραφία (h) αλλάζει με το χρόνο και τόπο. Σε αυτό συνεισφέρουν μερικοί φυσικοί παράγοντες , όπως η κατανομή της βαρύτητας επάνω από τη Γη, που αντιπροσωπεύεται

20

Geoid (υπερβολική παρουσίαση) από την αποστολή GOCE

από ένα geoid (hgeoid). Ένα geoid είναι μια αναπαράσταση της επιφάνειας της Γης απουσία ανέμων, ρευμάτων και της περιστροφής της γης. Ένα geoid έχει σχήμα πατάτας.   Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την επιφανειακή τοπογραφία περιλαμβάνουν το ακαριαίο παλιρροϊκό ύψος της θαλάσσιας επιφάνειας, την κίνηση της θάλασσας ή τη θαλάσσια δυναμική τοπογραφία και την τοπική ανταπόκριση του ωκεανού στην ατμοσφαιρική κατανομή πίεσης επάνω από τον ωκεανό.

Μερικές από τις σημαντικότερες αποστολές υψιμετρίας περιλαμβάνουν τις αποστολές ERS-2 και ENVISAT της ΕΔΥ και τη σειρά Jason και την παρακολούθηση Geosat (GFO) των CNES/EUMETSAT/NASA. Επαναληπτικές μετρήσεις με υψομετρητή της θαλάσσιας επιφάνειας επιτυγχάνουν ακρίβεια της τάξεως των 1–2 εκατοστών περίπου. Η μη φυσιολογικά υψηλή περιεκτικότητα θερμότητας προκαλεί μη φυσιολογικά υψηλό ύψος της θαλάσσιας επιφάνειας. Αυτή η θετική ανωμαλία παρουσιάζεται με κόκκινο στη σειρά των δεδομένων που παρέχονται (δείτε τη δεξιά ράβδο πλοήγησης). Οι αρνητικές ανωμαλίες παρουσιάζονται με μπλε, υποδεικνύονται ότι η στάθμη της θάλασσας είναι πιο χαμηλή από το συνηθισμένο.   

Δορυφόρος Προέλευση Ύψος Χρόνος επανεμφάνισης

ERS-1 (1991) ΕΟΔ 800 χλμ. 35 ημέρες

ERS-2 (1995)      

ENVISAT (2002) RA-2      

TOPEX/POSEIDON (1992)

Γαλλία /Η.Π.Α.

1330 χλμ. 10 ημέρες

JASON-1 (2001)      

GFO(1998) Η.Π.Α. 880 χλμ. 17 ημέρες

21

ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΣΤΑΘΜΗΤΗΣΘΑΛΑΣΣΑΣ

Στον αιώνα που πέρασε, το παγκόσμιο επίπεδο της θάλασσας έχει ανέβει από 10 έως 20 cm. Παρά το ότι τα τελευταία χρόνια η θερμοκρασία του πλανήτη ανήλθε κατά 0,6ο C και η συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί κατά 30%,φαίνεται πως δεν έχει συμβεί καμία δραματική επιτάχυνση στην άνοδο της Μ.Σ.Θ. Όμως, μέχρι τα έτη 2025 – 2030, η στάθμη της θάλασσας αναμένεται να ανέβει 2 με 3 φορές γρηγορότερα από ότι στο παρελθόν, σε άμεση ανταπόκριση στοδιπλασιασμό των ποσοτήτων CO2 στην ατμόσφαιρα. Η αναμενόμενη άνοδος της μ.σ.θ. σύμφωνα με την IPCC ενδέχεται να είναι της τάξης του ενός μέτρου και θα συμβεί σταδιακά μέσα στα επόμενα 100 χρόνια . Βάσει των προβλέψεων για τοκλίμα και των σεναρίων εκπομπής, η IPCC έχει υπολογίσει το μέγεθος της μελλοντικής αλλαγής της στάθμης της θάλασσας για την περίοδο 1990-2100, ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου τουθερμοκηπίου. Για μια άνοδο της θερμοκρασίας 1,5-4,5° C τα μοντέλα υπολογίζουν μια παγκόσμια μέση άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά 13-94 cm την περίοδο 1990-2100 .

22

Μελλοντικές μεταβολές της παγκόσμιας στάθμης IPCC.της θάλασσας σύμφωναμε την

Οι αλλαγές στη μελλοντική στάθμη της θάλασσας δεν θα είναι ομοιόμορφες σε όλο το κόσμο. Το αποτέλεσμα στις θάλασσες διαφόρων περιοχών μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό και θα εξαρτηθεί από τους τοπικούς παράγοντες. Τα τοπικάχαρακτηριστικά κλίματος, όπως οι διαφορές θερμοκρασίας, ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, ανέμων και πίεσης, καθώς επίσης και αλλαγές στην ωκεάνια κυκλοφορία και πυκνότητα νερού θα είναι σημαντικά για τις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας. Άλλοι σημαντικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την τοπική άνοδο της στάθμης της θάλασσας είναι οι μετακινήσεις εδάφους που προκαλούνται από φυσικές και ανθρωπογενείς αιτίες, όπως οι τεκτονικές μετακινήσεις, η καθίζηση, η φυσική άνοδος, η διάβρωση ή μείωση των ιζημά-των .

23

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Καταλήγοντας, συμπεραίνουμε πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση του φαινομένου του θερμοκηπίου και η άμεση επίδρασή του στην κλιματική αλλαγή. Οι κυριότερες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών είναι οι παρακάτω:

- παγκόσμια θέρμανση (από αυξανόμενα αέρια θερμοκηπίου) που θα επιδράσει την παγκόσμια αύξηση του μέσου επιπέδου της θάλασσας και,

- το φαινόμενο του θερμοκηπίου υπολογίζεται ότι θα αυξήσει τη μέσηθερμοκρασία της ατμόσφαιρας μέχρι 6ο C περίπου, προκαλώντας έτσι τηναύξηση του επιπέδου της θάλασσας κατά 0,5 με 1,0 m έως το έτος 2100, με σημαντικές τοπικές διακυμάνσεις.

24

ΜΕΤΡΑΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η αντιμετώπιση του προβλήματος θα πρέπει ίσως να ξεκινήσει από μια κρίσιμη παραδοχή: η πορεία προς ένα θερμότερο κλίμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, φαίνεται πως είναι μη αναστρέψιμη τουλάχιστον για το μεγαλύτερο μέρος του 21ου αιώνα, σύμφωνα με τις προβλέψεις των επιστημόνων. Αυτό που πρέπει νααποφασίσουν οι Κυβερνήσεις όλων των χωρών της Γης ,άμεσα, είναι πώς θα αντιμετωπίσουν την επερχόμενη αλλαγή: εκ των προτέρων, περιορίζοντας δηλαδή τις δραστηριότητες που την προκαλούν, ή εκ των υστέρων, αποκαθιστώντας τιςαπώλειες .Για τη διαφύλαξη του παράκτιου περιβάλλοντος και της ζωής σε αυτό, υπάρχουν μέτρα που πρέπει να υιοθετήσουν οι πολίτες και οι Κυβερνήσεις σχετικά με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, προς αποφυγή κοινωνικών και οικονομικών απωλειών. Η επίλυση των προβλημάτων και η αξιοποίηση του παράκτιου χώρου επιβάλλουν την ανάγκη ορθολογικής του διαχείρισης.Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στην παγκόσμια πρωτοπορία όσον αφορά στις πολιτικές περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Με την πολιτική της, τις θέσεις της, τις πρωτοβουλίες της και κυρίως με τις δεσμεύσεις της, συμμετέχει στην παγκόσμια προσπάθεια και παράλληλα πιέζει όλες εκείνες τις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου που διστάζουν να λάβουν παρόμοια μέτρα. Στο πλαίσιο αυτό αποφασίστηκε η κύρωση του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Στόχος της Σύμβασης είναι: η σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, σε επίπεδα τέτοια ώστε να προληφθούν επικίνδυνες επιπτώσεις στο κλίμα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες .Όμως, η προσπάθεια για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να είναι παγκόσμια. Κάθε κράτος, ανάλογα με τις ιδιαίτερες κλιματολογικές-γεωγραφικές συνθήκες και το βαθμό ανάπτυξής του θα πρέπει ναεφαρμόσει ιδιαίτερες πολιτικές και δράσεις. Οι σύγχρονες τεχνολογικές και επιστημονικές τεχνικές, αλλά κυρίως η σύγχρονη πολιτική στρατηγική παρέχουν τη δυνατότητα επιλογών που συνδυάζουν τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου με το αίτημα για οικονομική ευημερία και ανάπτυξη .

25

Λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα, η Greenpeace πιστεύει ότι οι κύριοι στόχοι για την προστασία του κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να είναι οι ακόλουθοι :• Περιορισμός της μακροπρόθεσμης αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από 1ο C σε σχέση με την παγκόσμια μέση θερμοκρασία της προβιομηχανικής περιόδου.• Ο ρυθμός μεταβολής της θερμοκρασίας πρέπει να περιορισθεί το συντομότερο δυνατό (δηλαδή μέσα στις επόμενες δεκαετίες) κάτω από 0,1ο C ανά δεκαετία.• Περιορισμός της μακροπρόθεσμης ανόδου της στάθμης της θάλασσας κάτω από 20 cm, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.• Ο ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας πρέπει να περιορισθεί κάτω των 20 mm ανά δεκαετία .

Δυστυχώς όμως, όποια μέτρα κι αν ληφθούν σήμερα για τη μείωση των εκπομπών αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ορισμένες από τις επιπτώσεις των αλλαγών στο κλίμα δεν είναι δυνατόν να αποφευχθούν . Επομένως, η κάθε χώρα είτε θα υποστεί τις συνέπειες των κλιματικών αλλαγών συμβάλλοντας και η ίδια στο μέγιστο βαθμό στην επιδείνωση των προβλημάτων της, είτε θα αποτελέσει ένα πρότυπο για την ανάπτυξη ενεργειακών τεχνολογιών που προστατεύουν το κλίμα της Γης.

26

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

27

1. Αντωνίου Π., Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής : εφαρμογή στην ελληνική παράκτια ζώνη.2. Δουκάκης Ε., Επιστήμη και Τεχνολογία Υδάτινων Πόρων.3. Μέττος Α., Παγετώδη φαινόμενα και οι μεταβολές της θαλάσσιας στάθμης κατά το τεταρτογενές.

4. Φλόκας Α., 1992. Γενική κλιματολογία.

5. Vardavas I., Radiation and Climate6. Hartmann D., Global Physical Climatology7. IPCC(Intergovernmental Panel on Climate Change),WGI AR-4 8. National Geographic, Video Global Warming 101

28

29

ΦΔΦ2THDH2GFFFFGFGΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ-ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΔΟΥΚΑΚΗΣΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΜΠΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ-ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝΑΘΗΝΑ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2005ΗΧΑΝΙΚΩΝΑΘΦΡΦΦΨΓΥΥΥΥΦΦΦΦΗΝΑ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2005

30