αφιέρωμα 28/05/2017

Εισαγωγή, επιμέλεια αφιερώματος:Στέλιος Κούκος

skoukos@makthes.gr

Κείμενα Μαρία Φαρμάκη

Γεώργιος Φραντζής

HΚωνσταντίνου Πόλη -αρχικά ΝέαΡώμη- δεν αποτελεί μόνον ένανγεωγραφικό τόπο. Όπως βεβαί-

ως ισχύει για κάθε πόλη. Πολύ περισ-σότερο για την Πόλη των Πόλεων, η οποίααναδείχθηκε σε ορόσημο, σύμβολο καιμεγάλο «εργαστήριο» πολιτισμού τηςανθρωπότητας. (Ίσως μόλις τώρα νααρχίζει η προσπάθεια για την κατανόη-ση της πολιτισμικής αξίας και σημασίαςτης Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατο-ρίας). Πόλη, αντικείμενο πόθου πολ-λών λαών και επιδρομέων προς άλωσηκαι κατάκτηση. Και μόνον η περίοπτηθέση της την καθιστά ανεπανάληπτη. Το διάταγμα της ανεξιθρησκίας του ιδρυ-τή της νέας πρωτεύουσας του ρωμαϊ-κού κράτους Μεγάλου Κωνσταντίνουτην καθιέρωσε ως την κατεξοχήν αυ-τοκρατορική πρωτεύουσα του ανθρω-πισμού. Την αφιέρωσε μάλιστα στη Θε-οτόκο. Την υπέρμαχο στρατηγό, όπωςαποδείχτηκε... Η παλαιά Ρώμη αποκαλυπτόταν ολο-φάνερα αιμοσταγής και «γενοκτόνος»,με τα χέρια της αλλά και το ίδιο της τοσώμα βαμμένα με τα αίματα και τα μαρ-τύρια των πρώτων χριστιανών. Μήπωςήταν και αυτός ένας από τους λόγουςγια τον οποίο ο Μ. Κωνσταντίνος μετέ-θεσε την πρωτεύουσα της αυτοκρατο-ρίας; Άλλωστε εκεί μαρτύρησαν και οιπρωτοκορυφαίοι Απόστολοι Πέτρος -ηπέτρα του νέου κόσμου που αναδυό-ταν αλλά και της εκκλησίας- και ο Παύ-λος, που αναδείχθηκε σε ακρογωνιαίο«ιδεολογικό» λίθο ολοκλήρου του ευ-ρωπαϊκού και δυτικού πολιτισμού. Ο Από-στολος των Εθνών... Έτσι για ακόμη μία φορά η σιδηρά Ρώ-μη και οι Ρωμαίοι θα υποταχθούν πολι-τισμικά. Αυτή τη φορά από το χριστια-νισμό και εν πολλοίς από το πάντρεμάτου με τον ελληνικό πολιτισμό. Έτσι ονέος πολιτισμός, «εν μέρει εθνικός καιεν μέρει χριστιανίζων», όπως θα έλεγεκαι ο Κωνσταντίνος Καβάφης, θα κυ-ριαρχήσει τους επόμενους αιώνες. Τουςκαρπούς του θα δρέψουν πληθυσμοίπου ζούσαν στην Ευρώπη, στην Ασίακαι στην Αφρική και οι οποίοι ανήκανστη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, όπως καιποικίλοι άλλοι λαοί εκτός της αυτοκρα-τορίας. Είναι γνωστό πως διάφορες χώ-ρες των Σλάβων κάλεσαν μόνες τουςτούς σήμερα καλουμένους Βυζαντινούς,για να τους μπολιάσουν στο χριστιανι-σμό. Με τον τρόπο αυτό επετεύχθη μίαεπαναστατική, ειρηνική, πνευματική ενο-ποίηση ολόκληρης της Ευρώπης. Οι απεσταλμένοι του ρώσου τσάρουΒλαδίμηρου έμειναν εκστατικοί και εν-τυπωσιασμένοι από αυτά που έζησανκατά την παρακολούθηση της θείας λει-τουργίας στην καρδιά της κορωνίδαςτων πόλεων και της αυτοκρατορίας, στηνΑγία Σοφία. Η τελευταία ανακεφαλαι-ώνει εσαεί ολόκληρη τη βασιλεύουσααλλά και τον «ένδοξό μας βυζαντινι-σμό». Και μάλιστα την καθιέρωσαν ως

αρχιτεκτονικό πρότυπο για τα τεμένητους οι Οθωμανοί, που κατάφεραν σαναύριο, στις 29 Μαΐου του 1453, να τηνκατακτήσουν. Όπως αναφέρει ο τούρ-κος καθηγητής Cigdem Kafescioglou,«το τζαμί ήταν το αποτέλεσμα της σύν-θεσης της οθωμανικής θρησκευτικήςαρχιτεκτονικής και της αρχιτεκτονικήςτης Αγίας Σοφίας». Και συνεχίζονταςαναφέρει: «Το κέντρο δράσης των βυ-ζαντινών δυναστειών, η τοποθεσία πουαντιπροσώπευε τη χιλιετή αδιάκοπη σει-ρά των βυζαντινών αυτοκρατόρων, με-τατράπηκε έτσι σε ένα από τα πλέονισχυρά σύμβολα της οθωμανικής Ιν-σταμπούλ». Και να που για ακόμη μίαφορά οι κατακτητές θα κατακτηθούνπολιτισμικά. Όσο για την ίδια την Του

Θεού Σοφία, θα παραμείνει μέχρι σή-μερα σημείο έριδας και διεκδίκησης... Αναφορικά με την καθιέρωση της ονο-μασίας της Κωνσταντινούπολης ως Ιν-σταμπούλ, ο ίδιος ο τούρκος καθηγη-τής που αναφέραμε πιο πάνω μάς πλη-ροφορεί ότι ο «εξαραβισμένος τύποςτης Κωνσταντινούπολης Kostanti-ni-yye παρέμεινε η επίσημη ονομασία τηςπόλης ώς το τέλος της Οθωμανικής Αυ-τοκρατορίας το 1923»! Μία πανέμορφη και αποκαλυπτική έκ-θεση με τίτλο «Η Κωνσταντινούπολητων Jean Pascal Sebah και PolycarpeJoaillier (1890-1900) από την Τρικό-γλειο Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ», που πραγ-ματοποιείται αυτόν τον καιρό στην Αγιο-ρειτική Εστία του δήμου Θεσσαλονίκης

μάς μεταφέρει στην Κωνσταντινούπο-λη του τέλους του 19ου αιώνα. Πρόκει-ται για μία διαφορετική Πόλη, όπως δεντην έχουμε ξαναδεί, αλλά και μια Πόληαπαράλλακτη, με την ίδια πάντα γοη-τεία, που σε προσκαλεί να τη γνωρί-σεις, όπως την πρώτη φορά. Οι «νέες»πόζες και απεικονίσεις της Κωνσταντι-νούπολης μάς μεταφέρουν στο μέσακόσμο της και το πνευματικό της κάλ-λος, στην απαράμιλλη φυσική ομορφιάτης, στην καθοριστική γεωστρατηγικήθέση της, στην Πόλη των Ρωμιών καιτων λοιπών ανθρώπων που την κατοι-κούν. Μία έκθεση που επιβεβαιώνει το λεχ-θέν ότι στην Κωνσταντινούπολη δενπηγαίνουμε, αλλά επιστρέφουμε!

Κωνσταντινούπολη,Μνήμη αιώνιαΦωτογραφική επίσκεψη στην Πόλη του τέλους του 19ου αιώνα

H Αγία Σοφία.

Κωνσταντινούπολη, Μνήμη αιώνια

32|02 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 28.05.2017 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Βρισκόμαστε σε μία μεταβατικήστιγμή: λίγο πριν ή πάνω στηναλλαγή του αιώνα, ανάμεσα σε

δύο ηπείρους, στην Κωνσταντινούπο-λη. Μία πόλη μοναδική στο πέρασματων αιώνων, με πολλά πρόσωπα καιαντιθέσεις: Από τη μια είναι η πρω-τεύουσα της παραπαίουσας αυτοκρα-τορίας του Αβδούλ Χαμίτ Β’, μιας αυ-τοκρατορίας που βαθμιαία καταρρέειλίγο πριν από το κίνημα των νεότουρ-κων και την ίδρυση του τουρκικού εθνι-κού κράτους. Η Πόλη, που την εποχήαυτή αριθμεί περίπου 1 εκατομμύριοκατοίκους, συνταράσσεται από το Μα-κεδονικό Ζήτημα και τη μετανάστευ-ση των Μουσουλμάνων των Βαλκα-νίων. Παράλληλα είναι μια πόλη που εκσυγ-χρονίζεται. Εστίες δίαυλοι εκδυτικισμούοι αναρίθμητοι ρωμαίικοι πολιτιστικοί

σύλλογοι, οι λέσχες, τα αδελφάτα. Ηπυρκαγιά το 1870 κατακαίει το μισό σταυ-ροδρόμι, αλλά προσφέρει την ευκαιρίαγια νέα ευθύγραμμη ρυμοτόμηση, κα-θώς και για την ανέγερση πολυώρο-φων πολυκατοικιών ευρωπαϊκού ρυθ-μού και ανέσεων. Η Κωνσταντινούπο-λη αυτήν την εποχή είναι το κοσμοπο-λίτικο πέραν των ευρωπαϊκών κατα-στημάτων, των εκκλησιών και των πρε-σβειών, είναι το αυστηρό φανάρι καιτα λαϊκότερα Ταταύλα, είναι τα προ-σκυνήματα στο Μπαλουκλή, στο Χά-σκιοϊ, στην Παναγιά των Βλαχερνών.Είναι επίσης τα θέρετρα του Βοσπό-ρου και των Νησιών αλλά και τα χωριάτης ασιατικής ακτής του Μαρμαρά, κα-θώς και οι τουρκικές, αρμένικες και εβραϊ-κές γειτονιές.

Οι φωτογράφοι Πάνω λοιπόν σε αυτή τη μεταβατικήστιγμή, λίγο πριν τα κύματα της επα-νάστασης του 1908 και των Βαλκανι-κών πολέμων σαρώσουν τα τελευταίαυπολείμματα της οθωμανικής αυτο-

κρατορίας, ο φωτογραφικός φακόςτων Pascal & Joaillier συλλαμβάνει τομωσαϊκό μιας πολυπολιτισμικής, ανε-κτικής και πολύχρωμης κοινωνίας -οξύμωρο σχήμα, δεδομένου ότι οι φω-τογραφίες εκείνη την εποχή είναι ακό-μη ασπρόμαυρες. Ο συροαρμενικήςκαταγωγής φωτογράφος Jean PascalSebach (1872-1947) ήταν γιος του επί-σης φωτογράφου Pascal Sebach (1823-1886). Μετά το θάνατο του Pascal το1886 ανέλαβε την επιχείρηση ο αδελ-φός του Cosimi, ενώ από το 1890 προ-στέθηκε στην επιχείρηση και ο JeanPascal, σε ηλικία 16 ετών. Αργότερα οJean Pascal συνεταιρίστηκε με το γάλ-λο φωτογράφο Policarpe Joaillier (1848-1904) μέχρι το 1900, οπότε ο Joaillierεπέστρεψε στο Παρίσι. Κατά τη συ-νεργασία τους το φωτογραφικό ερ-γαστήριο ονομάστηκε «Pascal & Jo-aillier». Οι δύο φωτογράφοι ασχολή-θηκαν κυρίως με φωτογραφίες απότην Κωνσταντινούπολη (μνημεία - κα-θημερινή ζωή) αλλά και την Αίγυπτο.Ο Jean Pascal μετά την αποχώρηση

του Joaillier συνεταιρίστηκε με τουςHagop Iskender και Leo Perpignani.

Οι φωτογραφίες Οι φωτογραφίες τους εντάσσονται στηνκατηγορία των καταγραφικών και ταυ-τόχρονα φωτογραφιών τοπίου με σκο-πό πάντα την πώλησή τους στο εξωτε-ρικό. Βρισκόμαστε ακόμη στην αρχήτης ιστορίας της φωτογραφίας, κατάτην οποία διαφαίνεται η διαμάχη ή κα-λύτερα η σύζευξη δύο παραγόντων, πουυποδεικνύουν τους γεννήτορές της:την εξιστόρηση της αλήθειας, η οποίαθεωρείται κληροδότημα των τεχνικώνεπιστημών, και την ωραιοποίηση, πουέλκει την καταγωγή της από τις καλέςτέχνες. Οι φωτογραφίες της Πόλης των Sebahκαι Joaillier χρονολογούνται στα τέλητου 19ου αιώνα και αναγιγνώσκονταιδιττώς: Από τη μια δηλαδή απεικονί-ζουν μία ιστορική στιγμή και καταγρά-φουν την πραγματικότητα και από τηνάλλη προδίδουν την καλλιτεχνική μα-τιά των δημιουργών τους. Ο θεατής γί-

Τησ ΜΑΡΙΑΣ ΦΑΡΜΑΚΗΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΥ

Η Κωνσταντινούπολη των Jean Pascal Seb

Ο φάρος του λιμανιού. Ανατολική άποψη από το κάστρο του Ρουμίλι Χισάρ στο Βόσπορο.

Η Αγία Σοφία, πανοραμική άποψη. Ιερός ναός Αγίας Ειρήνης, ανατολική πλευρά.

Κωνσταντινούπολη, Μνήμη αιώνια

αφιέρωμα 03|33ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 28.05.2017

νεται ταυτόχρονα μελετητής μιας πό-λης σε μετασχηματισμό στο τέλος μιαςπεριόδου και στην αρχή μιας άλλης καιταυτόχρονα ανακαλύπτει τον τρόποπροβολής αυτής, που εδώ λόγω της δια-φοράς ηλικίας των φωτογράφων έχειτην ιδιαιτερότητα να είναι παραδοσια-κός και μοντέρνος μαζί. Μία πόλη πο-λυάνθρωπη, πολύβουη, πολυεπίπεδηανακαλύπτεται μέσα από τη «ματιά»των φωτογράφων, προσδιορίζονταςτο καλλιτεχνικό ύφος τους σε αναλο-γία με εκείνο των ζωγράφων. Οι εικόνες είναι ηθογραφικές και εθνο-γραφικές με πρωταγωνιστική την αν-θρώπινη παρουσία και ταυτόχρονα του-ριστικές με κυρίαρχο το ελκυστικό λό-γω φυσικής ομορφιάς τοπίο, που γίνε-ται ακόμη ελκυστικότερο λόγω παρου-σίας ιστορικών μνημείων. Η διττή τουςαυτή φύση τις καθιστά ακόμη και σή-μερα ξεχωριστές, ως ντοκουμέντα επο-χής, ως τεχνολογίες συγκεκριμένης πε-ριόδου αλλά και ως προσπάθειες τηςφωτογραφίας του 19ου αιώνα να ανυ-ψωθεί στο επίπεδο της τέχνης.

Ξεχωρίζουν για τη διεισδυτική ματιάτους, για την αποτύπωση της καθημε-ρινότητας και την εστίαση στους απλούςανθρώπους του δρόμου και της αγο-ράς αλλά και για την προβολή των μνη-μείων και της ξεχωριστής ομορφιάς τουτοπίου. Ο θεατής κοινωνεί τη γνώσητης ζωής στην Κωνσταντινούπολη μαζίμε την αγαλλίαση που φέρει η θέασηενός έργου τέχνης.

Μία έκθεση αποκάλυψη Για όσους γνωρίζουν τη σημερινή Πό-λη η έκθεση αυτή θα είναι μία αποκά-λυψη: τα γνωστά σημεία αναφοράς, ταμνημεία άλλοτε σε πρώτο και άλλοτεσε δεύτερο πλάνο, πολλοί τόποι είναικυριολεκτικά αγνώριστοι, αφού η πόληβρίσκεται ακόμη στις απαρχές της ανά-πτυξής της. Πρόκειται για εξαιρετικές αισθητικάόψεις και αποτυπώσεις των τοπίων,των μνημείων και της καθημερινής ζωήςμιας πολύβουης πρωτεύουσας με ταυ-τόχρονα δυτική και ανατολική όψη...μέσα από τα μάτια δύο ανθρώπων δί-

χως το συναισθηματικό φορτίο πουφέρει ένας Έλληνας. Μια πόλη όπουσυνυπάρχουν από τη μια η ανατολίτι-κη ραστώνη, τα κάρα, οι πλανόδιοι,που πουλάνε ό,τι μπορεί να πουληθεί,και από την άλλη ο ευρωπαϊκός εκ-συγχρονισμός, τα τραμ, η «νέα« γέ-φυρα του Γαλατά στον Κεράτιο, οι με-γάλες τράπεζες. Δίπλα στο βυζαντινόμεγαλείο βλέπει κανείς μια πόλη πουσφύζει από ζωή, άρρηκτα συνδεδεμέ-νη με το εμπόριο και τη θάλασσα, κα-θώς πλημμυρίζεται από τα νερά τουΜαρμαρά, του Βοσπόρου και του Κε-ράτιου Κόλπου.

Από τη συλλογή Τρικόγλου Οι φωτογραφίες της έκθεσης προέρ-χονται από τη συλλογή Ιωάννη Τρικό-γλου, που ανήκει στην Κεντρική Βιβλιο-θήκη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημί-ου Θεσσαλονίκης. Ο ελληνοαιγυπτιώ-της Ιωάννης Τρικόγλου (Κάιρο 1888 -Αθήνα 1966) έζησε τα περισσότερα χρό-νια της ζωής του στο Κάιρο. Χρηματι-στής και έμπορος στο επάγγελμα διέ-

θεσε μεγάλα χρηματικά ποσά, για νασυγκεντρώσει βιβλία και έργα τέχνηςμε θέμα τον Ελληνισμό. Η τεράστια βι-βλιοθήκη του περιλαμβάνει περίπου12.000 τίτλους βιβλίων, 1.000 έργα τέ-χνης, χάρτες και σπανιότατα έγγραφα.Η συλλογή δωρήθηκε στο ΑΠΘ το 1963λόγω της προσωπικής φιλίας του με τονκαθηγητή Χ. Φραγκίστα.

ΠληροφορίεςΗ έκθεση η οποία εγκαινιάστηκε στις25 Απριλίου στον εκθεσιακό χώροτης Αγιορειτικής Εστίας, πραγμα-τοποιείται στο πλαίσιο του εορτα-σμού της συμπλήρωσης 90 χρόνωντης Βιβλιοθήκης και του ΚέντρουΠληροφόρησης του ΑΠΘ και συν-διοργανώνεται από την ΚεντρικήΒιβλιοθήκη του ΑΠΘ, το ΜουσείοΦωτογραφίας Θεσσαλονίκης καιτην Αγιορειτική Εστία. Παρουσιάζονται 50 φωτογραφίεςκαι δέκα σπάνιες εκδόσεις για τηνΚωνσταντινούπολη της περιόδου1829-1926. Οι φωτογραφίες της έκ-θεσης προέρχονται από τη Φωτο-θήκη της Τρικογλείου Βιβλιοθήκης,ενώ οι εκδόσεις από τη συλλογήσπάνιων βιβλίων της εν λόγω βι-βλιοθήκης, την οποία δώρισε το 1963στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ-σαλονίκης ο ελληνοαιγυπτιώτης Ιωάν-νης (Γιάγκος) Τρικόγλου (Αλεξάν-δρεια, 1888 - Αθήνα, 1966). Επιμελητές της έκθεσης είναι οι:Θοδωρής Μάρκογλου, Αντώνης Σα-ραγιώτης, Μαρία Φαρμάκη.

Αγιορειτική Εστία Εγνατία 109 Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2310 263308 Διάρκεια έκθεσης έως 10 Ιουνίου2017 Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα και Τε-τάρτη 09:00-16:00, Τρίτη, Πέμπτηκαι Παρασκευή 09:00-20:00, Σάβ-βατο 09:00-14:00

ah και Polycarpe Joaillier (1890-1900)

Γέφυρα, Κεράτιος κόλπος.

Εξωτερική άποψη από το παλάτι του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου. Ναός των Αγίων Σέργιου και Βάκχου, ανατολική πλευρά.

34|04 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 28.05.2017 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Κωνσταντινούπολη, Μνήμη αιώνια

Αποσπάσματα για την άλωση της Κων-σταντινούπολης από το έργο «Χρονι-κό» του Γεωργίου Φραντζή, όπως πε-ριέχεται στο βιβλίο «Η Πόλις εάλω» τωνεκδόσεων Λιβάνης. Μεταγλώττιση στηνεοελληνική Γιώργος Κουσουνέλλος.

Eτσι οι Τούρκοι έγιναν κύριοι τηςΚωνσταντινούπολης την Τρίτη29 Μαΐου 1453, στις 2.30 το με-

σημέρι. Άρπαζαν και αιχμαλώτιζαν όσουςέβρισκαν μπροστά τους, έσφαζαν όσουςεπιχειρούσαν να αντισταθούν και σεορισμένα μέρη δεν διακρινόταν η γηαπό τα πολλά πτώματα που ήταν πε-σμένα κάτω. Το θέαμα ήταν φριχτό. Παν-τού ακούγονταν θρήνοι και παντού γί-νονταν αρπαγές γυναικών όλων τωνηλικιών. Αρχόντισσες, νέες κοπέλεςκαι καλόγριες σέρνονταν από τα μαλ-λιά έξω από τις εκκλησίες όπου είχανκαταφύγει, ενώ έκλαιγαν και οδύρον-ταν. Ποιος μπορούσε να περιγράψει τακλάματα και τις φωνές των παιδιών ήτη βεβήλωση των ιερών εκκλησιών; Τοάγιο σώμα και αίμα του Χριστού χυνό-ταν στη γη. Οι Τούρκοι άρπαζαν τα ιε-ρά σκεύη, τα έσπαζαν ή τα κρατούσανγια λογαριασμό τους. Το ίδιο έκανανκαι με τα ιερά αναθήματα. Ποδοπατού-σαν τις άγιες εικόνες, αφαιρούσαν τοχρυσάφι, το ασήμι και τους πολύτιμούςλίθους και έφτιαχναν με αυτές κρεβά-τια και τραπέζια. Άλλοι στόλιζαν τα άλο-γά τους με τα χρυσοΰφαντα μεταξωτάάμφια των ιερέων και άλλοι τα έκαναντραπεζομάντιλα. Άρπαζαν τα πολύτιμαμαργαριτάρια από τα άγια κειμήλια, κα-ταπατούσαν τα ιερά λείψανα των αγίωvκαι σαν πραγματικοί πρόδρομοι του δια-βόλου έκαναν αμέτρητα ανοσιουργή-ματα, που μόνο το θρήνο μπορούν ναπροκαλέσουν. Χριστέ, βασιλιά μου, οιαποφάσεις Σου ξεπερνάνε το μυαλό

του ανθρώπου! Μέσα στην απέραντηεκκλησία της Αγίας Σοφίας, τον επί-γειο ουρανό, το θρόνο της δόξας τουΘεού, το άρμα των Χερουβείμ, το θείοδημιούργημα, το αξιοθαύμαστο κατα-σκεύασμα, το στολίδι της γης, τον ωραι-ότερο από όλους τους ναούς, έβλεπε

κανείς τους Τούρκους να τρώνε και ναπίνουν στο Ιερό Βήμα και στην Αγία Τρά-πεζα ή να ασελγούν πάνω σε γυναίκες,νέες κοπέλες και μικρά παιδιά. Ποιοςμπορούσε να μείνει ασυγκίνητος καινα μη θρηνήσει για την άγια εκκλησίαμας; Όλοι πονούσαν από το κακό πουέβλεπαν. Στα σπίτια θρήνοι και κλάμα-τα, στους δρόμους οδυρμοί, στις εκ-κλησίες αντρικές κραυγές πόνου, γυ-ναικεία μοιρολόγια, βαρβαρότητες, φό-νοι και βιασμοί. Οι ευγενείς ατιμάζον-ταν και οι πλούσιοι έχαναν τις περιου-σίες τους. Σε όλες τις πλατείες και τιςγωνιές της πόλης γίνονταν αμέτρητακακουργήματα. Κανένα μέρος ή κατα-φύγιο δεν γλίτωσε από την έρευνα καιτη βεβήλωση. Οι άπιστοι έσκαψαν κή-πους και γκρέμισαν σπίτια, για να βρουνχρήματα ή κρυμμένους θησαυρούς. Όσαβρήκαν τα πήραν, για να χορτάσουντην απληστία τους. Χριστέ, βασιλιά μου,γλίτωσε από τη θλίψη και τον πόνο όλεςτις πόλεις και τις χώρες όπου κατοι-κούν χριστιανοί.

Ο νεκρός αυτοκράτορας Ο σουλτάνος μπήκε στην Πόλη μετάτην πτώση της και έψαξε αμέσως ναμάθει αν ο αυτοκράτορας ζούσε ακό-μη ή είχε σκοτωθεί. Μερικοί ήρθαν καιτου είπαν ότι είχε φύγει, άλλοι ότι κρυ-βόταν στην πόλη και ορισμένοι ότι έπε-σε στη μάχη. Θέλοντας να βεβαιωθεί,έστειλε τους ανθρώπους του να ψά-

ξουν τους σωρούς των πτωμάτων χρι-στιανών και Τούρκων. Καθάρισαν τακεφάλια πολλών νεκρών, με την ελπί-δα να βρουν τον αυτοκράτορα, αλλάδεν κατάφεραν τίποτα. Τελικά τον ανα-γνώρισαν από τις βασιλικές περικνημί-δες και τα πέδιλα στα οποία υπήρχανζωγραφισμένοι χρυσοί αετοί σύμφωναμε την αυτοκρατορική συνήθεια. Ο σουλ-τάνος ευχαριστήθηκε, αλλά διέταξε τουςχριστιανούς που είχαν απομείνει μετάτις σφαγές να τον θάψουν με βασιλι-κές τιμές. Αλίμονό μου όμως τι μου φύ-λαγε ο Θεός να δω! Γιατί με κράτησεστη ζωή; Ο μεγαλόκαρδος μακαρίτηςαυτοκράτορας ήταν τότε ηλικίας 49ετών, τριών μηνών και είκοσι ημερών.[...]

Η Αγία Σοφία γίνεται τζαμί Θέλοντας λοιπόν και ο αχρείος σουλ-τάνος να κάνει, σαν βασιλιάς της Κων-σταντινούπολης, ό,τι έκαναν οι χριστια-νοί αυτοκράτορες, προσκάλεσε τον πα-τριάρχη να καθίσει, να φάει και να συ-ζητήσει μαζί του. Μόλις εκείνος έφτα-σε στο παλάτι του, τον δέχτηκε με με-γάλη τιμή, συζήτησε μαζί του πολλή ώρακαι του έδωσε αμέτρητες υποσχέσεις.Όταν ήρθε η ώρα να φύγει, ο σουλτά-νος έβγαλε μία πολύτιμη ποιμαντορικήράβδο και τον παρακάλεσε να τη δε-χτεί σαν δώρο. Ύστερα θέλοντας καιμη ο πατριάρχης ανέβηκε μαζί του στηναυλή, όπου τον ανέβασε σε ένα άλο-γο, που περίμενε έτοιμο, και έδωσε εν-τολή στους άρχοντες της Αυλής τουνα τον συνοδέψουν με όλες τις τιμές.Πραγματικά οι αυλικοί, άλλοι μπροστάκαι άλλοι πίσω από τον πατριάρχη, τονσυνόδεψαν μέχρι το σεπτό Αποστο-λείο, το οποίο είχε παραχωρήσει ο σουλ-τάνος για πατριαρχείο. Ο άθλιος όμωςκράτησε τον περίλαμπρο ναό της ΑγίαςΣοφίας, το υπέροχο κειμήλιο, τον επί-γειο ουρανό και θαύμα της ανθρωπό-τητας, για να τον χρησιμοποιήσει ωςτόπο του δικού του προσκυνήματος.

Επέτειος άλωσης της Πόλης

Ιππόδρομος. O αιγυπτιακός οβελίσκος, στο βάθος η Αγία Σοφία.

Ο Πύργος του Γαλατά.

Μονή Παντοκράτορος.