Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΤ

ΜΥΣΤΡΑΣ < ΜΥΖΗΘΡΑΣ < ΜΥΖΗΘΡΑ?

1 . Ιστορικά

Η ιστορία του Μυστρά αρχίζει τον 13. αι., όταν το 1249 ο πρίγκιπας του Μορέως Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος έκτισε το κάστρο του στην ανατο­λική πλευρά του Ταΰγετου, μετά την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους. Το κάστρο αυτό κτίστηκε σε ύψωμα με υψόμετρο 620 μ., σε επίκαιρη θέση, καθώς έφραζε το «δρόγγο του Μελιγού»1 2-

Στην τουρκοκρατία ο Μυστράς εξακολούθησε να είναι μια ακμαία πόλη και έδρα του τούρκου διοικητή (πασά) και μετά την παράδοσή του (30 Μαιου 1460) στον Μωάμεθ Β \ Από το 1687 ως το 1715 τον Μυστρά κατέχει ο στρατός του Βενετού Μοροζίνη.

Η δεύτερη τουρκοκρατία αρχίζει από το 1715 και συνεχίζεται μέχρι το 1821, εκτός από ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα, κατά το 1770, που απελευθερώνεται.

Το οικιστικό σύνολο του Μυστρά αποτελείται από τρία μέρη: το Κάστρο, την Πάνω Χώρα ή απλώς Χώρα, την Κάτω Χώρα ή Μεσοχώρα. Αργότερα δημιουργήθηκε καινούργια συνοικία, η λεγάμενη 'Εξω Χώρα, Ο τόπος κατοι- κήθηκε μέχρι το 1830 και πολλά από τα ερειπωμένα σπίτια είναι της εποχής της Τουρκοκρατίας*.

2. Τύποι του τοτκονυμίου και η μέχρι σήμερα έρευνα

Η πρώτη μνεία του τοπν. Μνζηθράς γίνεται σε σιγίλλια περί το 1210 και αργότερα στο Χρονικόν του Μορέως (13./14. αι.)3 με διαφορετικούς ορθογραφικούς και φωνητικούς τύπους ως: Μνζηθράς, Μηζηθράς, Μ ιζη- θράς, Μεζηθράς, Μεζιθράς, Μαιζηθράς και στα χρόνια των Παλαιολόγων ως ΜονζηΘράς και Μιζιθράς σε σι*ιίλλιο

1. Χατζηδάκης, 13.2. Χατζηδάχης, 14.3. Χατζιδάκης, 188.

Δωδώνη: Φι?χ>)*γία 36-37 (2007-2008) 249-262

του 14. αι.

'.·ΛΛ ■■-•■Λ

250 Κ. Οικονόμου

Σ τα 1715 η πόλη αναφέρεται παράλληλα ως Μυστράς και Μυζηθράς4. Οι σημαντικότερες ετυμολογικές προσπάθειες αφενός για τη λ. μυζή­

θρα, αφετέρου για το τοπν. Μυζηθράς, το οποίο στις περισσότερες περιπτώ­σεις αποδίδεται άμεσα ή έμμεσα (δηλ. μέσω ανθρωπωνυμίου) στο οοο.μυ­ζήθρα, είναι οι ακόλουθες5:— Ο D ucange θεωρεί ότι το τοπν. Μυζηθράς σχετίζεται με το ουσ. μυζή­

θρα και μάλιστα ότι το τοπν. συντέ>εσε στο σχηματισμό του προσηγο­ρικού.

— Ο Κοραής συσχετίζει το ουσ. μυζήθρα με το ρ. μνζω (και μνζάω) «πιέζω, εκπιέζω» και παραθέτει τα σχετικά λήμματα από τον Ησύχιο και τον Φώτιο στο γ ' πρόσ. του ρήματος: μυζει «πιέζει, εκθλίβει» και μύζοντες «εκπιέίοντες». Από το μ ύζω + κατά>. -ήθρα προήλθε η λ. μυζήθρα με τη σημασία του σκεύους όπου παράγεται η μυζήθρα, απ* όπου και η δήλωση του προϊόντος.

— Ο G. M eyer ανάγει το ουσ. μυζήθρα στο ρ. ζυμόω , απ’ όπου *ζυμήθρα και μυζήθρα με μετάθεση (μάλλον αντιμετάθεση), χωρίς να κάνει λόγο για το τοπν. Μυζηθράς.

— Ο L. Ross συνδέει το τοπν. με τη λ. μυζήθρα και το θεωρεί ως δη­λωτικό του τόπου που παράγει μυζήθρα, τον τόπο τον πλούσιο σε μυζήθρα.

— Ο Ά γ γ . Καππώτας αρνείται την ετυμολογική σχέση του ουσ. μυζήθρα με το τοπν. Μυζηθράς και θεωρεί πως το τοπν. είναι παραφθορά του γαλλ. m aison du trdne και δηλώνει την έδρα του θρόνου, τη διαμονή του άρχοντα.

— Ο Κ. Ζησίου πιθανολογεί τη γένεση του τοπν. από το ανθρωπωνύμιο Μυζηθράς, ανθρωπωνύμιο που ήταν οε χρήση στην Ελλάδα πριν από τη φραγκική κατάκτηση της περιοχής και αναφέρει το όνομα κάποιου Λέοντος Μουζηθρά, ιερέα που ζει στη Σμύρνη, γύρω στα 1210, όπως αυτό αναφέρεται σε πωλητήρια έγγραφα στη συλλογή Miklosich-Miil- ler.

— O K . K rum bacher απορρίπτει την πρόταση του G. Meyer, δηλ. την ετυμολογική σχέση του ουσ. μυζήθρα με το ρ. ζυμόω , δέχεται την πιθα­νότητα η λ. μυζήθρα να έχει προέλθει από το τοπν. Μυζηθράς, συμφω­νώντας έτσι με τον Ducange. Ωστόσο παρατηρεί, πως, επειδή τα δύο λεξιλογικά στοιχεία διαφέρουν ως προς το γένος και τον τονισμό, πρέπει

4. Συμεων(8ης, 92.5. Βλ. Χατζώάκης, 180-181· Συμεωνίδης, 92-95.

«Μυστράς < Μυζηθράς <μυζήθρα?» 251

να διαχωρισθούν ετυμολογικά, δεχόμενος την άποψη του Κοραήγιατην προέλευση της λ. μυζήθρα .

— Ο Γ. Χατζιδάκης εξετάζοντας τη λ. μυζήθρα υποστηρίζει πως, όταν δημιουργήθηκε η λ. για πρώτη φορά, δήλωσε όχι το σκεύος στο οποίο παρασκευάζεται, αλλά αυτό τούτο το είδος τυριού6. Κατόπιν εξετάζο­ντας τα παράγωγα σε -άς της ελληνικής καταλήγει στο ότι η λ. μυζή­θρας είναι επαγγελματικό και δηλώνει «αυτόν που παράγει ή πωλεί μυζήθρα, μολονότι παραθέτει παραδείγματα παραγώγων σε -άς που δηλώνουν « . . . ή τον έχοντα ή τον πωλούντα ή τον μετερχόμενον ή τον εσθίοντα ή τον φορούντα ή τον συνηθίζοντα ή τον πάσχοντα το υπό του πρωτοτύπου σημαινόμενον. . . »7. Κατά τον Χατζιδάκη το επαγ­γελματικό αυτό εξελίχθηκε σε ανθρωπωνύμιο Μυζηθράς, το οποίο απα­ντάται στη συλλογή M iklosich-M iiller περί το 1210, απ’ όπου προέκυψε το κυριώνυμο τοπν. Μυζηθράς.

— Ο Φ. Κουκουλές8 9 που ασχολείται επίσης με την ετυμολόγηση της λ. μυζήθρα , την ετυμολογεί από το ουσ. ζύμ η + -ήθρα «κατά μετάθεσιν» (μάλλον αντιμετάθεση) των συμφώνων.

— Ο τελευταίος, απ’ όσο γνωρίζω που ασχολήθηκε με την ετυμολόγηση του τοπν. Μυζηθράς - Μ υύτράς είναι ο X. Συμεωνίδης, ο οποίος εξα­κολουθεί να συνδέει το τοπν. με το ουσ. μυζήθρα , όχι όμως μέσω επαγγελματικού ανθρωπωνυμίου, αλλά κατευθείαν από το ουσ. μυζή­θρα με τη βοήθεια της τοπωνυμικής κατάλ. -άς, καθώς κατά τον Συμε- ωνίδη « . . . έχει άμεση σχέση με τη διαμόρφωση και το σχήμα του τόπου που προσδιορίζει.. .» δ και παραθέτει δύο χωρία όπου τονίζεται το κωνοειδές σχήμα του υψώματος. Κατά τον Συμεωνίδη τα τοπν. σε -άς σχηματίζονται με αυτή την κατάληξη που άλλοτε έχει περιε­

6. Χατζιδάκης, 187.7. Χατζιδάκης, 191.8. Αβηνά 56 (1951) 322. Ο Κ. Μηνάς (Παρατηρήσεις στη Γραμματική της Νεο­

ελληνικής, Αθήνα 2008, 230-1) σχολιάζοντας την ετυμολογική εκδοχή του Κουκουλέ κακώς εκτιμά ότι η πρότασή του στηρίζεται σε παραγωγή από το ζύμη-{- κατάλ. -0ρα (πιθανώς γιατί ο συλλαβισμός στην αλλαγή στίχοι) του Κουκουλέ δίνει αυτή την εντύ­πωση: ζυμή-θρα) και παράγει τη λ. μυζήθρα από το ρ. ζυμώ-\- -θρα, δεδομένου ότι η παραγωγή μετονοματικών ουσ. με την κατάλ. -Θρα (δηλ. ζύμη-\- -θρα) είναι αντι- γραμματική. Ωστόσο με την κατάλ. -ήθρα, την οποία εννοεί ο Κουκουλές, σχηματί­ζονται τόσο μετονοματικά: (από ουσ.): δακτυλήθρα, καλαμήθρα, κανδηλήθρα, κερή- θρα, σ(ι)ταρήθρα κ.λπ. (και από επίυθ.): γλυκερήθρα, ξινήθρα κ.λπ. όσο και μεταρρη- ματικά παράγωγα: κολυμβήθρα, ουρήθρα, τσουλήθρα κ.λπ. (Χατζιδάκης, 184 κ.εξ.).

9. Συμεωνίδης, 96.

252 Κ. Οικονόμου

κτική σημασία και άλλοτε «μη περιεκτική». Κατά την άποψή του το τοπν. Μυζηθράς σχηματίζεται με τη βοήθεια της «μη περιεκτικής» κατάληξης.

3. Π ροβλήματα των ετυμολογικών προσπαθειών

Μετά την περιληπτική αναφορά στις διάφορες ετυμολογικές προσπά­θειες θα διατυπώσω ορισμένα ερωτήματα που προκύπτουν και αδυναμίες σχετικά με τις ετυμολογικές προσεγγίσεις, τα οποία αφορούν:

Α. Την ετυμολόγηση της λ. μυζήθρα.Β. Τη δημιουργία του ανθρωπωνυμίου Μυζηθράς και την απόδοση του

τοπν. Μυζηθράς, άμεσα ή έμμεσα, στο ουσ. μυζήθρα.Γ. Τη σχέση των δύο τοπωνυμικών τύπων: Μυζηθράς και Μυστράς. Α. Σ τα γνωστότερα ετυμολογικά λεξικά υιοθετούνται περίπου παρό­

μοιες ετυμολογήσεις:1. Στο λεξικό του Ανδριά>τη η λ. μυζήθρα (χρονολογείται από το

16. αι.) ανάγεται στο *ζυμήθρα. Στο ίδιο λήμμα παρατίθεται και το τοπν. Μυζηθράς απ’ όπου ο τύπος Μυστράς.

2. Ο Κριαράς στο «Λεξικά της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμ­ματείας» αποδέχεται την άποψη του Κουκουλέ και του Ανδριώτη και ανάγει τη λ. μυζήθρα στη λ. *ζυμήθρα «(με μετάθεση)»’ ανα­φέρει επίσης πως η λ. μυζήθρα μαρτυρείται στο έργο «Στάθης» που χρονολογείται περί το 1600.

3. Στο λεξικό του ΑΠΘ (Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη) η μ ν · ζήθρα αποδίδεται στο *ζυμήθρα με αντιμετάθεση.

4. Στο λεξικό του Μπαμπινιώτη η λ. μυζήθρα πιθανολογείται ότι προέρχεται από το *ζυμήθρα. Επίσης το τοπν. Μνστράς (στο λ.) ανάγεται στο Μυζηθράς < μυζήθρα. Στο ίδιο λεξικό (στο λ. τυρί) η λ. μυζήθρα χρονολογείται από τον 16. αι.

Πριν σχολιαστούν οι σχετικές ετυμολογικές προσπάθειες, θα δώσω μία συνοπτική περιγραφή της διαδικασίας παραγωγής της μυζήθρας:

Αφού με την πυτιά πήξουν το χλιαρό γάλα το χτυπούν με το ξύλο· Στη συνέχεια αυτό το γάλα που έχει πήξει τοποθετείται σε ένα καλούπι (τουπί) ή τσαντίλες και έτσι παρασκευάζεται το χλωροτύρι (ή μαλάκα) που, αφού ξεραθεί, δίνει το τυρί.

Σε δεύτερη φάση στο γάλα που θα μείνει στο δοχείο, στο λεγόμενο τυρόγαλο, ρίχνουν μικρή ποσότητα καθαρού γάλακτος και το μείγμα αυτό το βράζουν χωρίς να το ανακατεύουν. Τότε το υλικό αυτό που έχει βράσει διαχωρίζεται σε έναν κιτρινωπό ορό και σε μία λευκή ουσία που επιπλέει. Αυτή παίρνεται με μία διάτρητη ξύλινη κουτάλα και τοποθετείται σε κα-

«Μυστράς < Μυζήθρας < μυζήθρα?» 253

λούπια (τουπιά), όπου αφήνεται να στραγγίσει το υγρό και να πάρει το σχήμα του καλουπιού. Αυτή είναι η λεγόμενη γλυκίά μυζήθρα , ενώ η αλατισμένη είναι η κατεξοχήν μυζήθρα, η οποία είναι γνωστή και ως ανθότυρο.

Και τα τέσσερα λεξικά που αναφέρθηκαν παραπάνω, ετυμολογούν τη λ. από τον τύπο *ζνμήθρα με αντιμετάθεση των [ ζ] και [m ] . τύπο τον

_ οποίο Θεωρούν ως μια μεταρρηματική παραγωγή από το ρ. £υ/ιώ της Α Ε-ρ την κατάλ. -ήθρα, με την οποία σχηματίζονται τόσο μετονοματικά ουσια­στικά:

α) από ουσ.: δαχτυλήθρα, καλ&μήθρα, καπηλ.ήθρα, κερήθρα, σιταρήθρα κ.λπ. και κοκκαλ.τβρα, μασουρήθρα κ.λπ.

β) από επίθετα: γλνκερήθρα «όνομα σταφυλιού», ξινήθρα «είδος χόρ­του» κ.λπ.

όσο και μεταρρηματικά: κολυμβήθρα, ουρήθρα, πατήθρες, «ξύλα του αργαλειού που πατούν οι υφάντρες», τουψεκήθρα ((το άνοιγμα στις επάλξεις απ’ όπου τουφεκούν», τσουλήθρα κ.λπ.

Να Θυμίσουμε εδώ και την άποψη του Κοραή ο οποίος σχετίζει τη λ. μυζήθρα με το ρ. μύζϋο «πιέζω, εκθλίβω».

Σ τα παραπάνω δεδομένα σημειώνουμε:α. Τύπος μυζήθρα με τη σημασία «το όργανο, το σκεύος όπου γίνεται

η ενέργεια που δηλώνεται από το ρήμα» δεν μαρτυρείται.β. Δεν μαρτυρείται επίσης ο αρχικός τύπος *ζυμήθρα απ’ όπου με

αντιμετάθεση των [ ζ ] και [m ] προέκυψε ο τύπος μυζήθρα .γ . Η αρχική σημασία του ρ. ζνμώ «προκαλώ ζύμωση» ή «βάζω ζύμη

για χημική επεξεργασία» δεν συμφωνεί, δεν συμβαδίζει με τη δια­δικασία παραγωγής της μυζήθρας, όπως εκτέθηκε παραπάνω.

Ούτε η κατά Κοραή προέλευση της λ. μυζήθρα από το ρ. (καιμυζάω), ρ. που κατά τον Ησύχιο και τον Φώτιο έχει τη σημασία, στο γ ' πρόσ. «πιέζει, εκθλίβει» μπορεί να γίνει αποδεκτή, καθώς κατά τη διαδι­κασία παραγωγής της μυζήθρας δεν ασκείται κάποια πίεση ή έκθλιψη.

Β. Το β ' πρόβλημα που θα μας απασχολήσει είναι η δημιουργία του ανθρωπωνυμίου Μνζηθράς, ανθρωπωνύμιο το οποίο κατά τον Χατζιδάκη είναι επαγγελματικό και στο οποίο οφείλεται η δημιουργία του τοπν. 3/ν- ζηθράς.

α. Το προσηγ. μυζήθρα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω χρονολογείται στα / εξικά από τον 16. αι. Από την άλλη μεριά το τοπν. Μυζήθρας εμφα­νίζεται αρκετά παλαιότερα, ήδη από τις αρχές του 13. αι. και στο Χρονικό του Μορέως (13./14. αι.). Κάτω από αυτά τα χρονολογικά δεδομένα πρέπει ή α) η δημιουργία της λ. μυζήθρα να αναχθεί πολύ παλαιότερα, προ του 13. αι., ή β) να αναθεωρηθεί και να ματαιωθεί η ετυμολογική σχέση της λ. μυ­ζήθρα με το τοπν. Μυζήθρας.

254 Κ. Οικονόμου

β. Η κατάλ. -άς είναι μια ευρύτατα διαδεδομένη παραγωγική κατάλ. με τη βοήθεια της οποίας σχηματίζονται ουσιαστικά που δηλώνουν:

— επάγγελμα: αλευράς, γαλατάς, σιδεράς κ.λπ.— χαρακτηριστικά ατόμων: αφτιάς, μντάς, φρυδάς κ.λπ.— επίταση: παλικαράς κ.λπ.— αυτόν που τρώγει ευχάριστα, ορέγεται κάτι: κρεατάς, πιτάς κ.λπ.Θεωρώ πως μεθοδολογικά δεν είναι ορθό να επικαλείται κάποιος τη δη­

μιουργία επαγγελματικών ανθρωπωνυμίων χωρίς να υπάρχει αντίστοιχο επαγ­γελματικό προσηγορικό. Έ τσ ι έχουμε π .χ . τα επαγγελματικά προσηγ.: αλεν- ράς, σιδεράς, ψωμάς κ.λπ., απ’ όπου τα αντίστοιχα ανθρώπων. Αλευράς, Σιδεράς, Ψωμάς κ.λπ.

Στο προκείμενο, επαγγελμ. * μυζηθράς «ο παράγων ή πωλο>ν μυζήθρα» δεν μαρτυρείται.

Και αυτό είναι αναμενόμενο, αφού η διαδικασία παραγωγής της μυζή­θρας, όπως εξετέθη παραπάνω, κάνει απίθανη τη δημιουργία ιδιαίτερου επαγ­γελματικού μυζηθράς, δηλ. «εκείνος που παρασκευάζει ή πωλεί μυζήθρα». Και αυτό γιατί, όπως και για άλλα παράγωγα του γάλακτος δεν δημιουρ- γούνται επαγγελματικά, όπως π.χ. *ανθοτυράς(<ανθότυρο), *χασεράς(<κα­σέρι), *μανουράς (<μανούρι), *φετάς (<φέτα) κ.λπ., δεν αναμένεται να υπήρξε και επαγγελματικό *μυζηθράς, αφού ο τυροκόμος κατά την επεξεργασία του γάλακτος παράγει και πωλεί όχι μόνο μυζήθρα αλλά και όλα τα παρά- γω γά του.

Αν υπήρξε παράγωγο ουσ. *μυζηθράς αυτό δεν θα ήταν επαγγελματικό, αλλά η παραγωγ. κατάλ. -άς θα δήλωνε εκείνον που ευχαρίστως θα έτρωγε μυζήθρα, εκείνον που θα ορεγόταν τη μυζήθρα.

Από ένα τέτοιο παράγωγο προσηγορικό θα μπορούσε να προκύψει προ- σωπωνύμιο Μυζηθράς και όχι από επαγγελματικό.

γ. Σε αντίθεση με την άποψη του Χατζιδάκη, ο οποίος θεωρεί το τοπν. Μυζηθράς ως κυριώνυμο τοπν., ο X. Συμεωνίδης διατυπώνει την άποψη ότι το τοπν. προέρχεται κατευθείαν από το ουσ. μυζήθρα+ την κατάλ. -άς η οποία σε τοπωνυμική χρήση είναι :α) περιεκτική και β) μη περιεκτική. Με βάση αυτή, τη μη περιεκτική κατάλ. -άς κατά τον Συμεωνίδη σχηματί­ζεται το τοπν. Μυζηθράς.

Ο αρνητικός χαρακτηρισμός της κατάλ. -άς ως «μη περιεκτικής» αφήνει ένα κενό, δεδομένου ότι στην επιθηματική παραγωγική διαδικασία διαφορίζεται η σημασία της βασικής - αρχικής λέξης. Ά ραγε τα παράγωγα με τη «μη περιεκτική» κατάλ. -άς δεν δηλώνουν κάτι ιδιαίτερο, με αποτέ­λεσμα το ουσ. μυζήθρα και το παράγωγο * μυζηθράς να έχουν την ίδια σημασία;

Κατά την άποψή του η κατάλ. -άς στο τοπν. Μυζηθράς δηλώνει την ομοιότητα του υψώματος με μυζήθρα, αφήνοντας έτσι μετέωρη τη σημασιό,-

«Μυστράς < Μυζηθράς < μυζήθρα?» 255

λογική φόρτιση της κατάλ. -άς. Εκτός από τη σημασιολογική φόρτιση της κατάλ. -άς στην εκδοχή του X. Συμεωνίδη πρέπει να σημειώσουμε τα ακό­λουθα:

α) Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σε άλλα προσηγορικά που χρησιμοποι­ούνται ως γεωγραφικοί όροι στο σχηματισμό τοπωνυμίων, το προσηγ. μυζή-

- θρα, μολονότι χρησιμοποιείται σε πανελλήνια κλίμακα, δεν δίνει πλούσια αντί­στοιχα τοπωνυμικά παραδείγματα. Το μόνο σχετικό τοπν. που αναφέρεται είναι από τη Ζάκυνθο το τοπν. Κοτρώνια ή Μυζήθρες που ονομάζει δύο σκο­πέλους, χωρίς να διευκρινίζεται αν το σχήμα είναι εκείνο που δημιουργεί το τοπν. ή η λευκότης των δύο σκοπέλων.

Αντίθετα προσηγ. που χρησιμοποιούνται ως γεωγραφικοί όροι, όπως π .χ . ζυγός, σέλα, διάσελο,αυχένας, κιάφα κ.λπ. δίνουν πλούσια τοπωνυμικά παρα­δείγματα στον ελληνόφωνο χώρο.

Δημιουργείται ως εκ τούτου μία δυσαναλογία μεταξύ της πανελλήνιας χρήσης της λ. μυζήθρα και της πολύ περιορισμένης χρήσης της ως γεωγρα­φικού όρου στο σχηματισμό τοπωνυμίων, αφού μάλιστα, λίγο-πολύ τα υψώ­ματα έχουν κωνοειδές σχήμα.

Και το παράγωγο της λ. μυζήθρα, η λ. * μυζηθράς, που σχετίζεται από τους περισσότερους ερευνητές με το ί ο πν. Μυζηθράς, δίνει αυτό το τοπν. ως το μοναδικό τοπωνυμικό παράδειγμα.

β) Στο σχηματισμό του τοπν. από τη Ζάκυνθο: Μυζήθρες, χρησιμοποι­ήθηκε η αρχική λ. μυζήθρα . Γιατί άραγε, αν το σχήμα του υψώματος του Μυστρά έμοιαζε με μυζήθρα, δεν χρησιμοποιήθηκε για την ονοματοθεσία η βασική λ. μυζήθρα, αφού κατά τον Συμεωνίδη η κατάλ. -άς δεν είχε κάποια σημασιολογική φόρτιση;

Να σημειώσουμε εδώ ότι το σχήμα της μυζήθρας δεν είναι κατ’ ανάγκην κωνοειδές.

γ) Κατά τον Συμεωνίδη (σ. 101): «Μυζηθράς λοιπόν, σύμφωνα με τα παραπάνω σε -άς τοπωνύμια10, πιστεύουμε ότι ονομάστηκε το βουνό, που η

10. Ο Συμεωνίδης (σ. 100), πλην των τοπν. που σχηματίζονται με την περιε­κτική κατάλ. -άς, παραθέτει μία σειρά τοπωνυμίων που σχηματίζονται με την «μη περιεκτική» κατάλ. -άς. Ωστόσο σε μερικά από αυτά τα τοπν. δεν μπορούμε να δογμα­τίσουμε ότι σχηματίζονται με την «μη περιεκτική» κατάλ. -άς, αφού μερικά από αυτά μπορούν να θεωρηθούν: α) περιεκτικά, όπως π.χ. το τοπν. Κοχλίας όχι «γιατί μοιάζει με κοχλία», αλλά «γιατί έχει πολλούς κοχλίες», Κεφαλάς% όχι «από το σχήμα του εδά­φους», αλλά επειδή «έχει πέτρες που μοιάζουν με κεφάλια», Λαλλακιάς όχι επειδή «ο- ποταμός έχει την ιδιότητα να έχει στις όχθες του λαλλάκια», αλλά επειδή «ο ποταμός έχει πολλά λαλλάκια» κ.λπ., β) κυριώνυμα τοπν. από επαγγελματικά κ.λπ. προσηγορικά: π.χ. Λόπράς, Μαχαιράς, Αρτζιντάς, Κονκονβάς, Ξνλοφάς, Κεφαλάς, Κελεφάς κ.λπ.

256 Κ. Οικονόμου

κορυφή του παρομοιάστηκε με το κωνικό σχήμα της μυζήθρας». Ωστόσο όχι μόνο το σχήμα της μυζήθρας δεν είναι πάντοτε κωνοειδές, αλλά και οι σημασιολογικά συγγενείς λέξεις που χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα της ονοματοθεσίας δεν είναι επιτυχείς, καθώς, ενώ το τοπν. Μυζηθράς ανάβεται σε παράγωγο της λ. μυζήθρα με την κατάλ. -άς, τα σημασιολογικά παρό­μοια που δηλώνουν κωνικό σχήμα προέρχονται κατευθείαν από τις αρχικές, βασικές λέξεις χωρίς παραγωγική διαδικασία, όπως Κούμουλλη, Κονμονλλι, Λούκουμος, Κούνος, Κοντρονλα κ.λπ. και τα σύνθετα: Γκουμουλόκαστρο, Λίθοκονμονλος κ .λπ.11.

Εκτός από τις δυσκολίες και τα ερωτηματικά που διατυπώθηκαν πα­ραπάνω για την ετυμολογική σύναψη των μυζήθρα / *μυζηθράς προς το τοπν. Μυζηθράς, να προσθέσουμε και την ορθογραφική πολυτυπία με την οποία εμφανίζεται το τοπν. στις πηγές, πολυτυπία η οποία δεν συνάδει προς την πανελλήνια γνωστή λ. μυζήθρα.

Γ. Η φωνητική ομοιότητα των τοπωνυμικών τύπων Μυζηθράς και Μν- ότράς οδήγησε πολλούς από τους ερευνητές στην ετυμολογική συσχέτιση των δύο τύπων. Η συσχέτιση αυτή είναι κατά τη γνώμη μου εσφαλμένη, γιατί κατά την μετάβαση από το φωνητικό τύπο [ mizidrds] στον τύπο [ m i- strds] προϋποτίθεται:

α. Η σίγηση του άτονου [ i ] — <η> σε περιοχή με νότιο φωνηεντκσμό δεν είναι κανονική μολονότι ο Χατζιδάκης12 παραθέτει παραδείγματα από ιδιώ­ματα νοτίου φωνηεντισμού, όπου σποραδικά εμφανίζεται το φαινόμενο της σίγησης του άτονου [i] , παραδείγματα πολλά από τα οποία έχουν εισχωρήσει σε κοινή γλωσσική χρήση.

Με δεδομένο ότι τα τοπν. είναι συντηρητικότερο γλωσσικό υλικό σε σχέση με τα προσηγορικά, θα περίμενε κανείς η ίδια σίγηση του f i ] να πραγ­ματοποιείται και στο προσηγορικό (ή μόνο σ αυτό) και στο απ* αυτό προ- ερχόμενο ανθρωπωνύμιο και, πιθανώς, να μην εμφανίζεται η σίγηση στο τοπω­νύμιο. Προσηγορικό ωστόσο *μυζθράς ή ανθρωπωνύμιο *Μνζθράς δεν μαρ- τυρείται.

β. Στο συμφωνικό σύμπλεγμα που θα προέκυπτε μετά την υποτιθέμενη σίγηση του f i] : [ zOr] και στην εξέλιξή του σε [str] πρέπει να υποθέσουμε πως η αηχία του [θ] θα επιδρούσε με αφομοίωση οπισθοχωρητικά για να

11. Βλ. Σ υ μ εω ν ίδη ς , ΙΟΙ.12. Βλ. Χ α τζ ιδ ά κ η ς , 2 01 . Ο Χ α τζιδά κ η ς πα ρ α θέτει τα π α ρ α δ ε ίγμ α τα : χάρτα <

χάριτα (Κ ύμη), χαρτώνω < χαριτώνω «ευλογώ , περ ιβά λ λ ω χ ά ρ ιτ ι» , κορφή (ήδη στον Π τω χο π ρ ό δρ ο μ ο ), περβόλι. / περβολάρης / περβολικά, στάρι / σταρένια (απύ τη Θ ήρα). II σ ίγη σ η του [ι] π ρ α γ μ α το π ο ιε ίτα ι κοντά σε ρ κ α ι σ.

«Μυστράς < Μυζηθράς < μυζήθρα?» 257

τρέψει το [ ζ ] σε [ s j και το διαρκές (άηχο ή ηχηρό) [ s j z ] να επιδράσει με ανομοίωση προχωρητικά τρέποντας το [θ] σε [ t] , πράγμα απίθανο.

Εκτός αυτού στον υποτιθέμενο τύπο *[mizQr<is] το συμφωνικό σύ­μπλεγμα τριών συμφώνων, που προκύπτει μετά την υποτιθέμενη σίγηση του

[ ί ] , με τελευταίο σύμφωνο υγρσ [ τ ] (το ίδιο συμβαίνει και με το [ I ] ή το [ η ] ως τελευταίο σύμφωνο συμφωνικού συμπλέγματος τριών συμφώνων), παρα­μένει αμετάβλητο τόσο ως προς την ηχηρότητα όσο και προς τη διάρκεια και τον εντοπισμό, όπως συμβαίνει στα πραδείγματα: άσπρος, σκνίπα, σπλήνα, στρατός, στραβός, στραγγίζω , στράτα κ .λπ.13.

Με δεδομένες αυτές της φωνητικές δυασκολίες, τις οποίες παρέρχονται όσοι αποδίδουν το τοπν. Μυστράς στο Μυζηθράς (<προσωπ. Μυζηθράς< επαγγελμ. (;) * μυζηθράς < μυζήθρα), και το γεγονός ότι ο τύπος Μυστράς εμφανίζεται εκ παραλλήλου με τον τύπο Μυζηθράς μετά τη β' τουρκοκρατία της περιοχής, δηλ. μετά το 1715, με οδήγησαν στο να θεωρήσω πως οι δύο τοπωνυμικοί τύποι δεν έχουν καμία ετυμολογική σχέση, παρά μόνο φω­νητική ομοιότητα, και με ώθησαν στη διατύπωση μιας άλλης ετυμολογικής εκδοχής για το τοπν. Μυστράς.

Στη ΝΕ, κοινή και ιδιωματική, υπάρχουν προσηγορικά σε -άς, των οποίων η απόληξη -άς δεν οφείλεται πάντοτε στ/) γνωστή ελληνική παρα­γωγική κατάλ. -άς. Πρόκειται για δάνειες λέξεις, ιδιαίτερα από την τουρκική, σε-άκαι οι οποίες στο πλαίσιο της προσαρμογής τους στην ελληνική απέκτησαν την απόληξη -ς. Παραθέτω μερικά από τα τουρκ. δάνεια της ελληνικής, τα οποία ανήκουν σε διάφορα σημασιολογικά πεδία:

αγάς (<α§α), αλατζάς (<alaca), γιακάς (<yaka), γιαρμάς (<yarm a), καβγάς (<kavga), καπλαμάς (<kaplam a), κασμάς (< kazm a), λουλάς (< lula), μαχαλάς ( <mahalle), μουσακάς ( <musakka), μπακλαβάς (<baklava), μπουνταλάς (<budala), (ν)ταβάς (<1ανα), ντολμάς (<dolma), ντουνιάς (<dunya), σουβάς (<siva), τεμενάς (<tem ennah), χαβάς (<hava), χα?φάς (<halva) κ.λπ. και τα ιδιωματικά από την Ή πειρο: αρκάς, ο «το ράχωμα», φρ. «το ξήλωσε με τ αλέτρι όλο, δεν άφησε ούτε αρκά στο χωράφι» και με τη σημασία «προστάτης// προστασία», φρ.: «έχει αρκάδες και τα κάνει αυτά» συνώνυμη της φρ. «έχει πλάτες» < τουρκ. arka «ώμος, πλάτη // προστασία»14, μεράς, ο < τουρκ. mera «λιβάδι, βοσκότοπος», σιακάς, ο «το αστείο, ο αστεϊσμός» < τουρκ. § a k a κ.λπ.

13. Β λ. M ira m b e l, 34.14 . Μ π ό γκ α ς 1 9 5 8 , 15* Μ π ό γκ α ς 1 9 6 6 , 109 . Η λ. επ ίσ η ς σ τα Η π ε ιρ ω τ . ιδ ιώ ­

μ α τα δη λώ νει κ α ι τ ις στενόμακρες π έ τρ ες που το π ο θ ετο ύ ντα ι όρθιες, δεξ ιά κ α ι αρ ιστερά σ τα π έτρ ινα γεφ ύρ ια γ ια να βοηθούν ανθρώ πους κ α ι ζώ α στην ασφαλέστερη διέλευση.

258 Κ. Οικονόμου

Πβ. επίσης και το ιταλ. δάνειο στην ελληνική αλπακάς, ο (< ιταλ. aU pacca).

Το γεγονός ότι ο τοπωνυμικός τύπος Μνστράς εμφανίζεται πολύ αργότερα, στις αρχές του 18. αι. (από το 1715 οπότε αρχίζει η β' τουρκο­κρατία της περιοχής και διαρκεί μέχρι το 1821), εκ παραλλήλου προς τον τοπωνυμικό τύπο ΜνζηΟράς (άραγε η σίγηση του f i ] πραγματώθηκε στις αρχές του 18. α ι.;), παράλληλα προς τις φωνητικές δυσκολίες που επιση- μάνθηκαν, με οδηγούν στην ετυμολόγηση του τοπν. Μνστράς από το τουρκ. m ezra «ένα σπαρμένο ή οργώσιμο χωράφι, οργώσιμη περιοχή που υπάρχει σε ένα βουνό, αγρός καλλιεργημένος ή προς σποράν»15 16 και αλλού mezra «οι μεζράδες είναι χώροι καλλιεργούμενοι στα όρια του χωριού»16. Πβ. επίσης και σε τουρκικά δημόσια έγγραφα από το Νομό Ιωαννίνων, όπου μι£ράς «γη δημόσιας χρήσης στα 0pta ενός καζά»17. Να σημειώσουμε πως σήμερα η λ. m ezra δεν χρησιμοποιείται στην τουρκική.

Ως εκ τούτου, αφού η εμφάνιση του τοπν. Μνστράς τοποθετείται στις αρχές της β' τουρκοκρατίας, ο χαρακτηρισμός του Μνζηθρά ως mezra θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή του σημερινού τοπωνυμίου Μνστράς, αφού κατά τον Χατζηδάκη (σ. 14), εκτός του Κάστρου, της Ά νω Χώρας και της Κάτω Χώρας, υπάρχουν στο πεδινό μέρος της περιοχής ερείπια σπιτιών (πιθανώς αρχικά αγροικιών) από την τουρκική εποχή.

Έ να παρόμοιο τοπωνυμικό παράδειγμα από το Νομό Ιωαννίνων ενι­σχύει την άποψη αυτή. Πρόκειται για το οικωνύμιο που αναφέρεται στις πηγές18 ως Αλμπορέσι μιζράς, όπου το αρχικό, αρομ. αρχής οικωνύμιο Αλμπο - ρέσι / Αρμπορέσι (<αρομ. arburxca arburc «το δέντρο» + αρομ. περιεκτ.

Κ α τά τη λα ϊκή π ίσ τ η , όσες γυνα ίκ ες δεν τεκνοποιούσαν έρ ιχναν μ ια α π ’ αυτές τ ις π έτρ ες στο π ο τ ά μ ι, ενέρ γε ια που π ίσ τευ α ν ό τ ι θα συντελούσε στην τεκνοποίηση.

Ε ίν α ι κ ι α υτός ένας α π ό τους λόγους που οι π έτρ ες αυτές, οι αρκάδες, λείπουν α π ό τα π έτρ ινα Η π ε ιρ ώ τ ικ α γεφ ύρ ια .

15. R e d h o u s e , Turkish and English Lexicon , N ew E d i t io n , I s t a n b u l 1978 , σ . 1823* Ιω . Χ λω ρός, Λεξικόν τονρχοελληνιχόν, Κ ω ν /π ο λ η 1900 , τό μ . Β ', σ. 1648.

16. M c h m e t G e n e , « Η Λ ευκά δα σ τ ις α ρχές του Ι Η ' α ιώ να» , Πραχτιχά τον Δ \ Σννεόρίον ετηανησιαχού πολιτισμού» (Λ ευκάδα , 8 -1 2 Σ ε π τ . 1993), σ. 71 (μετάφρ. α π ό τη ν Λ ιμ . Θ εμοπούλου).

Τ ις πα ρ α π ά νω β ιβλ ιο γρ α φ ικ ές π α ρ α π ο μ π ές κ α ι τη σ χετ ικ ή πληροφόρηση οφείλω σ τη συνάδελφο κ . Α ιμ ιλ ία Θ εμοπούλου, την οπ ο ία κ α ι α π ό τη ν θέση αυτή ευχα ρ ισ τώ θερμά .

17. Μ . Ζ ά γκ λ η - Δ . Γ ερα λή , Οθωμανικό κτηματολόγιο 1804 και φορολογικοί κατάλογοι 1913 της περιοχής Ιωαννίνων, Ε π ισ τη μ ο ν ικ ή Ε π ετη ρ ίδα τη ς Φ ιλοσοφ. Σ χ ο ­λ ή ς του Π α ν /μ ίο υ Ιω α νν ίνω ν ΔΩ ΔΩ Ν Η , π α ρά ρτ. 6 8 , Ιω ά νν ινα 2 0 0 1 , σ. 40 .

18. Β λ. Μ . Ζ ά γκ λ η - Δ . Γ ερα λή , ό.π.9 σ . 25 κ α ι 40.

«Μυστράς < Μυζηθράς < μυζήθρα?» 259

κατάλ. -ι£19) χαρακτηρίζεται ως μιζράς. Ο οικισμός βρίσκεται ανάμεσα στα πάλαι ποτέ αρομουνόφωνα, σήμερα δίγλωσσα, χωριά Καλαρίτες και Ματσού­κι. Ο χαρακτηρισμός του οικισμού Αρμπορέσι ως μιζράς συντέλεσε στη μετονομασία του οικισμού που είναι σήμερα γνωστός και με την επίσημη ονο­μασία Μυστράς. Άγνωστο αν στη μετονομασία αυτή συντέλεσε και η αίγλη του γνωστού Μνστρά της Πελοποννήσου.

Ως μιζράς χαρακτηρίζεται από την περιοχή των Ιωαννίνων και το χωριό Μπονίλα (αργότερα Ανατολή και σήμερα 'Α γιο ς Ιωάννης)20.

Παρόμοιες εξελίξεις τουρκ. δανείων, που αφορούν διοικητικούς και φο­ρολογικούς όρους, σε τοπωνύμια είναι συχνές στον ελληνόφωνο χώρο, όπως π.χ. η λ. τσιφλίκι (<τουρκ. g if( t) lik «το εξοχικό κτήυ,α, η φάρμα» απ’ όπου τα τοπν. Τσιφλίκι, Τσιφλικόπονλο κ.λπ., βακούφι (<τουρκ. v a k if «αφιέρωμα») απ’ όπου τα τοπν. Βακούφι, Βακούφικο κ.λπ., μούλκι, το «ακίνητο ή κινητό απολύτου κυριότητας, η πλήρης ιδιοκτησία» (σε αντίθεση με το βακούφι / βακούφικο) < τουρκ. m iillk «η ιδιοκτησία, το υποστατικό», απ’ όπου τα τοπν. Μούλκι, Μούλκια, το Μούλκι τον Λύσσα κ .λπ.21.

Στην εξέλιξη του τουρκ. [m e zr i] στον τοπωνυμικό τύπο [m is tr ifs )] πρέπει να αιτιολογήσουμε:

1. Την εξέλιξη του [e] σε [ι] και

2. Την ανάπτυξη οδοντικού σε μεσοσυμφωνική θέση.

1. Κατά τον Καραναστάση22 η τροπή [e > ί] σε νότια ιδιώματα οφεί­λεται στη γειτνίαση υγρών και έρρινων. Ορθά ωστόσο κατά τη γνώμη μου ο Μωυσιάδης23 θεωρεί πως η γειτνίαση φωνηέντων (και όχι μόνο του [ ί] με υγρά και έρρινα οδηγεί σε εξέλιξη π ρ ο ς /ο / φθόγγο. Ως εκ τούτου οι λιγο­στές περιπτώσεις τροπής / e > ί] σε νότια ιδιώματα πρέπει κατά τον Μωυ- σιάδη να ερμηνευθούν με διαφορετικούς τρόπους. Μεταξύ άλλων θεωρεί πως η κανονική τροπή των βορείων ιδιωμάτων [e > ί] « . . . έ θ ι ξ ε . . . και λέξεις της κοινής ή άλλων διαλεκτικών χώρων με νότιο φωνηεντισμό»24.

Αυτός ο λόγος πρέπει να θεωρηθεί ότι ισχύει και εδώ: από τον βορείου φωνηεντισμού τύπο μιζράς, που αναφέρθηκε από τον Ηπειρωτικό χώρο, προέκυψε και η τροπή βορείου τύπου και στην Πελοπόννησο.

19. Ο ικονόμου 2006 , 3 9 -4 0 .20. Β λ. Μ . Ζ ά γκλη - Δ . Γ ερα λή , ό.π., σ. 79 .21. Β λ. Ο ικονόμου 20 0 6 , 31 κ α ι 295* Ο ικονόμου 1991 , 85 , 2 1 5 , 384 κ α ι 3 9 5 .22. Κ αραναστάσης Α ., « Η φ ω νη τικ ή τω ν ιδ ιω μ ά τω ν τ η ς νήσου Κ ω » . Λεξικό-

γραφικόν Δελτίον 10 (1964-5 ) 2 8 -2 9 .23 . Μ ω υσιάδης Θ ., Ετυμολογία , Α θήνα 20 0 5 , 9 2 -9 6 .24. Μ ω υσιάδης, ό.π., 96 .

260 Κ. Οικονόμου

2. Για την ανάπτυξη οδοντικού σε μέσο συμφωνική θέση και ιδιαίτερα μεταξύ [s ] και [ γ] παρατηρούμε πως και σε μερικά άλλα δάνεια απύ την τουρκική στο συμφων. σύμπλεγμα [ s r jz r ] αναπτύσσεται οδοντικό: π.χ· μα- στραπάς < τουρκ. m afrapa2δ, μιζντράκι / μιζράκι «το δόρυ, η παλιότερη μα­κριά λόγχη»25 26 <τουρκ. m izrak «το δόρυ» (απ’ όπου αλβ. m ezdrak «η λόγχη, η μαγκούρα»27, βουλγ. m ezdrak / m azdrak1 σερβ. m izdraky ρουμ. m«- zdrak)2B και τοπν. Μιζντράκι από την περιοχή Ζαγορίου20 29.

Πιθανώς αυτή η ανάπτυξη οδοντικού ισχύει και για το τουρκ. mezra στην πορεία του για το σχηματισμό του τοπν. Μ νστράς.

Αυτές τις φωνητικές εξελίξεις ενίσχυσε και η παρετυμολογική συσχέ- τιση ή με τον τοπωνυμικό τύπο Μνζηθράς ή με την κοινή λέξη μνστρΐ, όπως υποδηλώνει η ορθογράφηση του τοπν. με υ: Μνστράς.

Να σημειώσουμε τέλος ότι για τη δράση του ψυχολογικού νόμου της παρετυμολογίας βασικός παράγοντας είναι η φωνητική ομοιότητα δύο λέ­ξεων, ενώ η σημασιολογική σχέση, την οποία θεωρεί ως προϋπόθεση ο Συ- μεωνίδης30, έχει δευτερεύουσα σημασία. 'Ε τσ ι λοιπόν η λ. άγιος επέδρασε στο σημασιολογικά άσχετο αιγόκλημα , για να μας δώσει τον παρετυμολο- γημένο τύπο: αγιόκλημα . το σημασιολογικά άσχετο προς τη λύσσα: δυσωδία μας δίνει το λνσσωδία κ.λπ.

Συμπερασματικά:

1. Λόγοι πραγματολογικοί που σχετίζονται με τον τρόπο παραγωγής της μυζήθρας κάνουν απίθανη την ετυμολογική σύνδεση της λ. με τα ρή­ματα ζυμώ ή μύζω + την κατάλ. -ήθρα.

25. Α νδρ ιώ τη ς, σ τη λ.* Μ π α μ π ιν ιώ τη ς , στη λ.26. Σ α λ α μ ά γκ α ς Δ ., «Τ ουρκο-περσ ο-αρα β ικές λέξεις στο γ ια νν ιώ τ ικ ο ιδ ίω μ α »

Ηπειρωτική Εστία 11 (1962) 48· Μ πά γκα ς 1958 , 38.27. Γ κ ίν η ς Ν., Αλβανο-ελληνικό λεξικό, Ιω άννινα 1 9 9 8 , 543.28. Η α νά πτυξη οδοντικού μ εταξύ [ s fz] κα ι [r] π ιθανώ ς οφείλεται στην ελληνική,

όπου, παράλληλα προς τον τύ π ο μιζράκι, εμ φ α ν ίζετα ι με ανάπτυξη οδοντικού και ο τύ ­πος μιζντράκι.

Ε κ τό ς α πό αυτή τη δ ιπ λ ο τυ π ία να σημ ειώ σ ουμε τη ν ιδ ιω μ α τικ ή εμφάνιση φ ω νη­εντ ικώ ν ζευγώ ν [sr/atr] σ τα ελληνικά ιδ ιώ μ α τα τη ς Η π είρ ο υ : αστραπή / ασραπή, αστρίτης / ασρίτης, γάστρα / γάσρα, ξελιστράω / ξελισράω κ .λ π . (Μ πάγκας 1966, 78).

Ωστόσο ο Ν . B o re tz k y (Der tUrkische Einfluss auf das Albanische, W ie s ­b a d e n 1 9 7 5 , τό μ . 1, 110 ), κάνοντας λόγο γ ια το ίδιο φαινόμενο σε τουρκ. δάνεια τη ς αλβανική ς, π α ρ α θ έτει τα π α ρ α δ ε ίγ μ α τα m izdrak κα ι mashtrapi κα ι π α ρατηρεί π ω ς η α νά πτυξη [ I fd j μ ετα ξύ [ β] κ α ι [r] ε ίνα ι γν ω σ τή ω ς τάση κα ι σε άλλες γλώ σσες.

29 . Ο ικονόμου 1 991 , 394 .30. Σ υ μ εω ν ίδη ς , 95 , σημ . 18.

«Μυστράς < Μυζηθράς < μυζήθρα?» 261

2. Είναι απίθανο ένα προσηγορικό (μυζήθρα) που μαρτυρείται από τον16. αι. να αποτελέσει βάση για το σχηματισμό τοπν. (Μυζηθράς) κατά τον 13. αι.

3. Αν το τοπν. Μυζηθράς θεωρηθεί κυριώνυμο και αποδοθεί στο ανθ ρωπω- νύμιο Μυζηθράς, το τελευταίο δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι προέρχεται από προσηγορικό δηλωτικό επαγγέλματος, αλλά από προσηγ. * μυζηθράς που δη­λώνει «εκείνον που αρέσκεται να τρώγει μυζήθρα».

4. Αν άμεσα ή έμμεσα (μέσω δηλ. ανθρωπωνυμίου) το τοπν. Μυζηθράς ανάγεται στη λ. μυζήθρα, ξενίζει η απουσία τοπν. της ίδιας ετυμολογικής αρχής, από μια λέξη πανελλήνιας χρήσης.

5. Η συσχέτιση των δύο τοπωνυμικών τύπων Μυζηθράς και Μυστράς συναντά φωνητικές δυσκολίες που απαιτούν φωνητικά άλματα τα οποία δύσκολα γεφυρώνονται.

6. Κατά τη γνώμη μου:α. Παραμένει ανοιχτή η ετυμολογική προέλευση της λ. μυζήθρα .β. Για το τοπν. Μυζηθράς πιθανώς η παρουσία των Φράγκων να δη­

μιούργησε το τοπν. (ίσως και το προσηγορικό), χωρίς να αποκλεί­εται μια παρετυμολογική επίδραση.

γ. Οπωσδήποτε όμως η νεότερη (από το 1715) ονομασία του τόπου ως Μυσχρά πρέπει να θεωρηθεί ότι προέρχεται από τον αρχικό προσδιο­ρισμό του Μυζηθρά ως m ezra . Η φωνητική ομοιότητα των δύο τοπωνυμικών τύπων Μυζηθράς - Μυστράς παρέσυρε τους ερευνητές να συνάψουν και ετυμολογικά τους δύο τοπωνυμικούς τύπους.

ΒΙΒΛ ΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ

Ανδριώτης Ν.: Ετυμολογικό λεξικό της κοινής Νεοελληνικής, Θεσσαλονίκη 19838.

Κριαράς Εμμ.: Λεξικό της ελληνικής δημώδους γραμματείας, 1-14 (1968- 1997).

M irambel A.: La langue grecque m odern*D escription et analyse (Paris 1959) (μτφρ. Στ. Καρατζάς, Θεσσαλονίκη 1978).

Μπαμπινιώτης Γ.: Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας, Αθήνα 20022.Μπόγκας Ευ. 1958: Τουρκικές λέξεις σε παλιότερα ελληνικά κείμενα , ΑθήναιΜπόγκας Ευ. 1964, 1966: Τα γλωσσικά ιδιώματα της Ηπείρου (τόμ. 1,

2) Ιωάννινα.Οικονόμου Κ. 1991: Τοποννυμικό της περιοχής Ζαγορίου, Ιωάννινα.Οικονόμου Κ. 20062: Τα οικωνυμια του Νομού Ιωαννίνων. Γλωσσολογική

εξέταση , Ιωάννινα.

262 Κ. Οικονόμου

Συμεωνίδης X.: «Μυστράς», Πελοποννησιακά 6 (1968) 92-102. Χατζηδάκης Μ.: Μ νστράς, η μεσαιωνική πολιτεία και το κάστρο,Αθήνα 2000· Χατζιδάκης Γ.: «Περί της ετυμολογίας των λέξεων μυζήθρα-Μυζηθράς-Μυ-

στράς - Μυστριώτης», ΓλωσσολογικαΙ Μελέχαι, εν Αθήναις 1901,180- 203.

'χίΟ*

*V?V

Nv

ΤΜΗΜΑ Φ Ι Λ Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ TOT ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Π Ρ Ο Ε Δ Ρ Ι Α

ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ’Α ναπληρω τή Κ αθηγητη Β υζα ντινή ς Φ ιλολογίας

Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Ο

ΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΕΤΩΝ

2006 - 2007 ΚΑΙ 2007-2008

Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Ο Ε Ρ Ε Υ Ν Η Τ Ι Κ Ο Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Οι

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

1. Κ Α Ρ Π Ο Ζ Η Λ Ο Σ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ο Σ

2. Κ Α Τ Σ Ο Τ Ρ Η Σ Α Ν Δ Ρ Ε Α Σa Μ Α Υ ΡΟ Μ Α Τ Η Σ ΙΩ Α Ν Ν Η Σ

4. Π Ε Ρ Υ Σ ΙΝ Α Κ Η Σ ΙΩ Α Ν Ν Η Σ5. Ρ Α ΪΟ Σ Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ

6. ΣΥ ΝΟΔΙΝΟΥ Α ΙΚ Α Τ Ε Ρ ΙΝ Η '

ΑΝ ΑΠΛ Η ΡΩ ΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

1. ΑΓΓΕΛΟΥ Α Θ Α Ν Α Σ ΙΟ Σ

2. Α Λ Ε Ξ Α Κ Η Σ Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Σ3. Π Α Ν Ν Α Κ Η Σ ΓΕΩ ΡΓΙΟ Σ Κ.

4. Γ Κ Α Ρ Τ Ζ ΙΟ Υ -Τ Α Τ Τ Η Α Ρ ΙΑ Δ Ν Η5. Δ Η Μ Η Τ Ρ Ι Α Δ Η - Κ Ω Ν Σ Τ Α Ν Τ ΙΝ ΙΔ Η ΣΩ Τ Η ΡΟ Υ Λ Α6. Ν Τ Ο Υ Ν ΙΑ Χ Ρ ΙΣ Τ ΙΝ Α

7. Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Κ Ω Ν Σ Τ Α Ν Τ ΙΝ Ο Σ

8. Π Α Μ ΙΧ Α Η Λ ΕΜ Μ Α Ν Ο Υ Η Λ9. Χ Ο Υ Λ ΙΑ Ρ Α -Ρ Α ΪΟ Υ Ε Λ Ε Ν Η

ΕΠΙΚΟΥΡΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

1. Γ Κ Α Σ Τ Η Ε Λ Ε Ν Η

2. Β Ο Π Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ Α Θ Η Ν Α

3. ΕΥ ΘΥ Μ ΙΑ ΔΗ Σ ΣΤ Ε Φ Α Ν Ο Σ4. ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΓΈΡΑ ΣΙ Μ ΟΥ ΛΑ5. Κ ΙΓ Κ Α Ε Λ Ε Ν Η6. Α Α Δ Ο Π Α Ν Ν Η ΓΕΩ ΡΓΙΑ7. Μ Α Ν Τ Ζ ΙΟ Υ Μ Α ΙΡ Η8. Μ Ε Ρ Σ ΙΝ ΙΑ Σ Σ Τ Α Μ Α Τ Η Σ9. Μ Π Ε Ν Α Τ Σ Η Σ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ο Σ

10. Π Α Π Α Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Υ Μ Α Ρ ΙΑ

ΛΕΚΤΟΡΕΣ

1. ΖΩΓΡΑΦΟΥ Α Θ Α Ν Α Σ ΙΑ2. Κ Ο Υ ΡΜ Α Ν Τ Ζ Η Ε Λ Ε Ν Η3. ΚΩΣΤΟΠ ΟΥΑ ΟΥ Α Γ Λ Α ΪΑ

266

4. Λ ΙΑ Τ Σ Η Μ Α Ρ ΙΑ

5. Μ Π Α Λ Τ Α Τ Ζ Α Ν Η Μ Α Ρ ΙΑ

6. Ξ Γ Δ Ο Π Ο Τ Λ Ο Σ ΓΕ Ω ΡΓΙΟ Σ

7. Π Α Π Α Γ Ε Ω Ρ Π Ο Γ Λ Ε Α Ν Δ Ρ Ο Σ

8. Π Α Π Α Δ Ο Π Ο Γ Λ Ο Τ Θ Α Λ Ε ΙΑ

9. Π Ο Λ Γ Μ Ε Ρ Α Κ Η Σ Φ Ω Τ ΙΟ Σ

10. Σ Τ Ρ Ο Τ Γ Γ Γ Α Ρ Η Μ Α Γ Δ Α

ΒΟΗΘΟΙ

1. Μ ΙΖ Η Σ Κ Ω Ν /Ν Ο Σ

ΕΚ ΤΑ Κ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ (Π /Δ 4 0 7 /8 0 )

1. Μ Α Ν Τ Ζ ΙΛ Α Σ Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ

ΕΔ.Τ.Π.

1. Β Α Λ Ε Ρ Α - Κ Ο ΓΝ Α Β Α Ρ Ο Δ Α Ν Θ Η , δ.φ.

2. Β Ο ΓΔ Ο ΓΡΗ - Π Α Π Α Γ Ε Ω Ρ Π Ο Γ Ν ΙΚ Ο Λ Ε Τ Α

3. Κ Α Ρ Α Π Ω Ρ Γ Ο Γ - Σ ΙΑ Ν Ο Γ Κ Ω Ν /Ν Α4. Κ Ω Ν Η - Π Α Π Α Δ Ο Π Ο Γ Λ Ο Τ Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Α

5. Ρ Α Π Τ Η -Π Λ Α Τ Α Ρ Η Ε ΙΡ Η Ν Η

Ε Τ .Ε Π .

1. ΙΩ Α Ν Ν Α Μ Α Τ Σ Ο Γ Λ Η

ΟΜ ΟΤΙΜ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

1. Α Ν Α Σ Τ Α Σ ΙΟ Γ Π Α Ν Ν Η Σ (1 2 -6 -1 9 8 7 έω ς17-8-2001)

2. Δ Α Λ Α Α Σ Π Α Ν Ν Η Σ (9 -6 -1 9 8 7 έως 31 -8-1991)

3. Δ Ε Δ Ο Γ Σ Η Χ Ρ ΙΣ Τ ΙΝ Α (6 -0 -1 9 6 6 έως 21-10 -1983)

4. Κ Α Κ Ρ ΙΔ Η Σ Θ Ε Ο Φ Α Ν Η Σ(3 0 -1 0 -1 9 6 5 έως 9 -5 -1083 και 6 -9 -09 έως 3 1 -8 -2000)

5. Σ Α Β Β Α Ν Τ ΙΔ Η Σ Γ Ε Ω Ρ Π Ο Σ (1-9 -1971 έως 31 -8-2000)

6. Σ Τ Ε Ρ Π Ο Π Ο Γ Λ Ο Σ Κ Ω Σ Τ Α Σ (2 9 -1 -1 9 7 4 έως 7 -6 -1984)

267

ΔΙΑ ΤΕΛ ΕΣΑ Ν ΤΕΣ ΚΑ ΘΗΓΗΤΕΣ

1. ΘΑΒΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ (1-10-1969 έως 17-7-1984)

2 ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (30-10-1965 έως 5-9-1975)

3. ΙΛΙΝΣΚΑΠΑ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΓΛΟΓ ΣΟΝΙΑ4. ΚΑΚΟΓΛΙΔΗ - ΓΤΑΝΟΤ ΕΛΕΝΗ

(17-4-1972 έως 7-6-1984)5. t ΚΑΜΠΙΤΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

(20-8-1975 έως 7-6-1983)6. t ΚΑΡΑΤΖΑΣ ΣΤΑΜΑΠΟΣ'

(1-9-1965 έως 31-8-1966)7. t ΚΑΨΩΜΕΝΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ

(1-4-1964 έως 31-8-1967)8. ΚΑΨΩΜΕΝΟΣ ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ9. ΚΟΝΟΜΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

(30-10-1966 έως 18-7-1969)10. t ΚΤΡΙΑΖΟΠΟΓΛΟΣ ΣΠΤΡΙΔΩΝ

(έκτακτος από 8-5-1969, τακτικός από 9-6-1971 έως 5-9-1975)11. ΜΠΟΪΜΠΟΪΛΙΔΟΓ - ΠΡΩΤΟΠΑΠΑ ΓΛΪΚΕΡΙΑ

(18-2-1972 έως 27-2-1979)12 t ΠΑΝΑΠΩΤΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

(1-10-1971 έως 31-10-1988)13. ΠΑΠΑΘΩΜΟΠΟΤΛΟΣ ΜΑΝΟΛΗΣ

(2-12-1969 έως 31-8-1997)14. t ΣΑΚΑΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

(1974 έως 29-3-1993)

ΔΙΟ ΙΚ Η ΤΙΚ Ο ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ

Γ ρ α μ μ α τ έ α ς1. ΝΑΤΣΗ - ΣΤΑΤΡΟΤ ΧΡΥΣΑΝΘΗ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ ΤΠΑΛΛΗΛΟΙ

1. ΖΩΤΟΤ ΑΘΗΝΑ 2 ΚΑΛΟΠΑΝΝΗΣ ΦΙΛΙΠΠΑΣ3. ΜΠΑΣΕΚΗ - ΛΟΛΟΤ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ4. ΤΑΤΣΗ - ΤΣΕΦΟΓ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ5. ΤΣΑΝΤΑ - ΒΡΑΝΟΓ ΠΑΝΑΠΩΤΑ6. ΧΡΗΣΤΑΚΗ ΑΜΑΛΙΑ

ΦΟΙΤΗΤΕΣ

Εγγραφές φοιτητών πανεπιστημιακού έτους 2006-2007 Πίνακας εγγραφής φοιτητών κατά εξάμηνο και φυλό

ΕΤΟΣ Αρρενες Θήλεις ΣύνολοΑ Έτος * 38 188 226Β'Έτος 44 181 225ΓΈτος ' , 'Λ ' : 42 178 220ΔΈτος 42 183 225

<ίΕπί πτυχίψ» 138 454 592

Πήραν πτυχίο 26 163 189

Σύνολο 278 1021 1299

Μετεγγραφέςαπό άλλα τμήματα: Α' εξαμ. - 9 9

Γεξάμ. -Ομογενείς - 3 3Αλλογενείς - -

Εγγραφές φοιτητών πανεπιστημιακού έτους 2007-2008Πίνακας εγγραφής φοιτητών κατ’ έτος και φύλο

ΕΤΟΣ Αρρενες Θήλεις ΣύνολοΑΈτος 31 192 223Β'Έτος 38 188 226ΓΈτος 44 181 225ΔΈτος 42 178 220

«Επί πτυχίψ» 140 447 606

Πήραν πτυχίο 37 204 241

Σύνολο ,, *β7 962 1229

Μετεγγραφές , -V

από άλλα τμήματα: Α' εξαμ. 7 8Γεξάμ. 2€ ■ ‘ ν ' 2

Ομογενείς -Αλλογενείς

269

Μ ΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΔΙΔΑ Κ ΤΟ ΡΕΣ ΤΟΥ ΤΜ Η Μ Α ΤΟ Σ

A. METΑΠΤΪΧΙΑΚΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Τομέας Κλασικής Φιλολογίας

Αθανασόπουλος Παναγιώτης, Αλεξανδρή Ελένη, Βλαχογεώργου Δέσποινα, Δερέκα Ξαν­θίππη, Δημάκου Αννα, Δημολένη Βασιλική, Ζάττα Μαγδαληνή, Θεοδώρου Γεώργιος, Κακάνη Αναστασία, Κόκλα Μαρία, Κοντονάσιος Παναγιώτης, Λυγδή Γιαννούλα, Μαντζουράνης Κλεάν­θης, Μπαλάφα Σταυρούλα, Ξυράφη Ααμπρινή, Παπά Ευγενία, Σακελλαριάδου Ευγενία, Τσιορλίδα Ελένη, Καρπούζη Ευαγγελία, Τζιρβιτόη Στεργιανή, Τόλης Ιωάννης, Φωτιάδη Φανή, Αμπλιανίτη Κασσιανή, Αποστόλου Σοφία.

Τομέας ΜΝΕΦ

Βάσσης Θεόδωρος, Βλαχοπάνος Γεώργιος, Βουτσινά Αντιγόνη, Γκατζόγια Δήμητρα, Δερέκα Αρχόντω, Δοξαριώτη Αθηνά, Δράκου Χριστίνα, Ζαραβέλα Ευαγγελία, Ζωή Σοφία, Καμένου Χρι­στίνα, Καρασούλης Δήμος, Κουτσουρή Όλγα, Μπέης Κων/νος, Μπούγιας Πέτρος, Νιάρος Σωκρά­της, Νιμπή Μαρία, Ντουσκα Αγγελική, Ηυράφης Νικόλαος, Παλάρας Γεράσιμος, Παπαδόπουλος Σταύρος, Παπαϊωάννου Δήμητρα, Παπαλέξη Γεωργία, Ράπτη Αννα, Ράπτης Δημήτριος, Ρίζου Βασι­λική, Ρούκου Μαρία - Ελίνα, Σιόντης Ιωάννης, Σκούμπος Νικόλαος,, Σύρμος Αχιλλέας, Σωτηριάδης Κων/νος, Τουπαδάκη Αθηνά, Τσέκος Ευάγγελος, Χατζηγεωργακίδου Μαρία, Χονδρέλης Στυλια­νός, Χριστοδούλου Μαρία, Χριστοδούλου Χριστίνα.

Τομέας Γλωσσολογίας

Βλάχου Αικατερίνη, Δεληγιάννης Μιλτιάδης, Δήμος Κων/νος, Καραθανάσης Δημήτριος, Κεχαγιάς Αξιώτης, Αεύκα Βασιλική, Στούπα Ελένη, Τζίμα Ηρώ, Χρόνη Στεφανία.

Β. ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΔΙΔΑΚΤΟΡΕΣ

I. Τομέας Κλασικής Φιλολογίας

Αυγερινός Χαρίλαος, Αυλωνίτης Σταμάτης, Γιαννίκου Μαρία, Γιακαλάρα Κων/να, Zaki Marvat, Θωμά Φωτεινή, Khaled El-Sherbeny, Κοτρώτσου Μαρία, Λιόλιου Ελένη, Mohamend Ibrahim - Ibrahim Ail, Πετρίδου Μαρία, Πλατιά Αθανασία, Πούλης Κων/νος, Σιούτη - Χουλιαρά Αγλαΐα, Τσάλτα Σεβαστή, Γιάγκα Ιωάννα, Καββαδία Αννα, Νικολάου Γεώργιος, Ντάτσιου Μαρίνα, Πλούσσος Εμμανουήλ, Ράπτης Δημήτριος, Τσατσάνης Κων/νος, Καπέλλος Αγγελος, Καρακάσης Ευάγγελος.

270

II. Τομέας ΜΝΕΦ

Αθανασοπούλου Αθανασία, Ανδρεαδάκη Ζαχαρένια, Αρμυρά Μαρία, Γεωργακόπουλος Δη- μήτριος, Γκότση Παναγιώτα, Κορυφίδης Ελευθέριος, Κοσκινάς Νικόλαος, Κουγκουλος Αθανάσιος, Κουκάρα Μαρία, Κράββαρης Δημήτρως, Κωτόπουλος Τριαντάφυλλος, Λάζαρης Ανδρέας, Αεμονίδου Ελένη, Λυδάκη Ειρήνη, Μάνιου Γεωργία, Μάντζιος, Πανταζής, Μαυρομάτης Δημήτριος, Μέλισσα* ράτου Γερασιμία, Νάση Αλεξάνδρα, Νίταρης Κων/νος, Παντελή Στυλιανή, Παππάς Ιωάννης, Παρα* σχάκη Ζαφειρή, Πατίλας Δημήτριος, Πολυχρονόπουλος Βασίλειος, Ροδοπούλου Ελένη, Ρουσοπούλου Ελένη, Σοκόλη Αθηνά, Σιωμοπούλου Ελένη, Σούλη Αθηνά, Σπυροπόύλου Χρυσά, Τάτση Ουρανία, Τζοροβίλη Αικατερίνη, Τζούνα Λίλια, Τσάκαλη Βασιλική, Φαρμάκη Παρασκευή, Χολιάσου Κων/ να, Χασιώτη Ασπασία, Χατζηλαζχρίδης Αλέξανδρος, Ψάχου Μαρία.

III. Τομέας Γλωσσολογίας

Αλμπανούδης Παύλος, Μαρδάκη-Μέξη Ευαγγελία, Παπαδοπούλου Ελένη

ΕΠ ΙΣΤΗ Μ Ο Ν ΙΚ Η ΔΡΑ ΣΤΗ ΡΙΟ Τ Η Τ Α ΤΩΝ ΤΟΜ ΕΩΝ

Α '. ΤΩΝ ΤΟΜΕΩΝ

1. ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΦΙΑΟΑΟΠ ΑΣ

2006-07: Διευθυντής: Δημήτρ ιος Ράϊος, Καθηγητής. 2007-08: Διευθυντής: Ελένη Χουλιάρα - Ραίου, ΑνατζΚ. Καθηγ.

Την Παρασκευή 18 Μαΐου 2007 ο Τομέας Κλασικής Φιλολογίας διοργάνωσε στην Αίθουσα Σεμιναρίων «Δ Σακαλή» το ζ' ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, αφιερωμένο στη μνήμη των ελληνιστών Ιωάννη Συκουτρή, Pierre Vidal - Naquel και Jean-Pierre Vemant, σύμφωνα με το Πρόγραμμα που ακολουθεί

Παρασκευή 18-5-2007 (Πρωινή Ζώνη).

09.15-09.30: Χαιρετισμοί του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Καθηγ. Ιωάννη Γέρο- θανάση και του Διευθυντή του Τομέα Κλασικής Φιλολογίας Καθηγ. Δημ Ράιου.

Α' Συνεδρία Πρόεδρος: Καθηγ. Θεόδωρος Πατ^ιγγελής

09.30- 09.50t Καθηγ. Ανδρέας Κατσουρης, Η κινηματογραφική τεχνική στην υπηρεσία του δραματικού νοήματος Αισχύλου «Πέρσαι».

09.50*10i20t Ομότ. Καθηγ. Φάνης Κακριδής, Το αρχαίο θέατρο στη νεοελληνική ποίηση. 1050-1040 Αναπλ. Καθηγ. Αριάδνη Γκάρτζισυ-Τάττη Μ νήμη Pierre Vidal-Naquet και

Jean-Pierre Vemant.1040-11.00 Καθηγ. Δανιήλ Ιακώβ, α) Μ νήμη Ιωάννη Συκουτρή. 6) Το γάλα στα ταφικά

ελάσματα της Πέλινας.

11.00- 11.30 Συζήτηση

11.30- 12.00 Διάλειμμα.

Β* Συνεδρία. Πρόεδρος: Ομότ. Καθηγ. Φάνης Κακριδής

12.00- 12.30 Καθηγ. Θεόδωρος Πακαγγελής, «Περί Φύσεως», «Αινειάδα», «Μεταμορφώ­σειςκ Α πό το ανθρωπιστικό στο μετα-ανθρωπικά

12.30- 12.50 Εκίκ. Καθηγ. Μαρία Παπαδημητρίου, Αναφορές στον Όμηρο και σε ομηρικά χωρία στα έργα του Κικέρωνα.

12.50-13.10 Καθηγ. Δημ Ράιος, «Ο υδεν ό μάγειρος τοΟ ιακητοΟ διαφέρει* Ποίηση και σκη­νοθεσία στην Gena Trimalchionis.

13.10-13.30 Ομότ. Καθηγ. Γεώργ. Σαδβαντίδης, Α πό την αντωνυμία στο άρθρο. ia 3 0 -ia 4 5 : Συζήτηση

272

Απογευματινή Ζώνη

Γ Συνεδρία. Πρόεδρος ΚαΦηγ. Ανδρέας Κατσούρης

17.30- 17.50. Υποψ. διδ. Μαρία Γιαννίκου, Κωφή αϊσθησις άκοής: ΗΣαπφώ στή Ιδη Επιστο­λή του Οβιδίου.

17.50- 18.10 Υποψ. διδ. Ιωάννα Γιάγκα, Ο τύπος του δασκάλου με τη γλω σσική ιδιαίτερό- τητά του ως φορέας της παρεξήγησης και του κωμικού από τις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη ως τα «Κορακίστικα» του Νερουλού και το θέατρο Σκιών.

18.10- 18.30: Δρ. Χαρ. Αυγερινός, Τα φαινόμενα του Αρατου στην Αραβική Γραμματεία.18.30- 18.50: Δρ. Δημ. Μαντζίλας, Cannlna Burana Veris et Am orls (άριθμ. 75) Μ ίμηση

και πρωτοτυπία.

18.50- 19.10. Συζήτηση

19.10- 19.30 Διάλειμμα

Δ'. Συνεδρία. Πρόεδρος ΚαΦηγ. Ιωάννης Περυσινάκης

19.30- 19.50. Επίκ. ΚαΦηγ. Ζωή Παπαστύλου, Οι Σπαρτιάτες βασιλείς στον Πολύβιο.

19.50- 20.10 Λέκτ. Αθανασία Ζωγράφου, Η ερμηνεία της λυχναψίας στους μαγικούς παπύ­ρους

20.10- 20.30 Αναπλ ΚαΦηγ. Ελένη Χουλιαρά, Ρ. Oxy. X L I I 3057: η αρχαιότερη χριστιανι­κή επιστολή.

20.30- 20.50 Λέκτ. Μαρία Λιάτση, Η αυτοκτονία στην Αρχαιότητα στον καθρέφτη του φι­λοσοφικού στοχασμού.

20.50- 21.10 Συζήτηση

21.10 Κλείσιμο του Συμποσίου από τον Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής ΚαΦηγ. Δημ.Ράιο.

ΧΡΟΝΙΚ ΟΤΟΥ ΠΑ ΝΕΠΙΣΤΗΜ ΙΑΚΟ Υ ΕΤΟΥΣ 2007-08

ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΠΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: ΧΟΤΛΙΑΡΑ - ΡΑΪΟΥ Ελένη, Αναπλ. Καθηγήτρια

Α. ΔΙΑΛΕΞΗ του Επίκουρου Καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας Kirk Ormand με θέμα: «Η Ηλεκ­τρα στην εξορία», την Τρίτη 1-04-2008, ώρα 12, στην αίθουσα «ΑΘ. Σακαλή».

Β. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΡΙΒΕΣ1. Δημόσια εξέταση της μεταπτυχιακής διατριβής της κ. Μπαλάφα Σταυρούλας με θέμα «Τα παι­

διά στις τραγωδίες του Ευριπίδη», την Παρασκευή, 28-09-2007, ώρα 11.30 π,μ-, στην αίθουσα «Δ.Θ. Σακαλή».

2. Δημόσια εξέταση της μεταπτυχιακής διατριβής του κ. Βασιλειάδη Πρόδρομου με θέμα «Το μο- τίβο της παρεξήγησης στις κωμωδίες του Πλούτου: Mostellaria, Rudeos, Menaechmi», τη Δευ­τέρα, 11-02-2008, ώρα 12.00 μμ στην αίθουσα «Δ. Θ. Σακαλή».

3. Δημόσια εξέταση της μεταπτυχιακής διατριβής του κ. Γιαννακή Νικολάου με θέμα «Ο θεσμός της επιχρισεως στη Ρωμαϊκή Αίγυπτο υπό το φως των ελληνικών παπύρων», τη Δευτέρα, 17- 03-2008, ώρα 12.00 μ., στην αίθουσα «Δ. Θ. Σακαλή».

4. Δημιόσια εξέταση της μεταπτυχιακής διατριβής του κ. Στέφου Κωνσταντίνου με θέμα «Αρχαϊ­κές ηθικές αξίες και πολιτική συμπεριφορά στα Πολιτικά του Αριστοτέλη», την Τρίτη, 24-06- 2008, ώρα 18.00 μ.μ, στην αίθουσα «Δ. Θ. Σακαλή».

5. Δημόσια εξέταση της μεταπτυχιακής διατριβής της κ. Λέντζιου Ευστάθιος με θέμα «Έλληνες και βάρβαροι απόλυτοι μονάρχες στον Ευριπίδη (στους Ηρακλείδες, στις Ικέτιδες και στην Εκά­βη)», τη Δευτέρα, 30-06-2008, ώρα 12.00 μ., στην αίθουσα «Δ. Θ. Σακαλή».

Γ. ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΡΙΒΕΣ1. Δημόσια υποστήριξη της διδακτορικής διατριβής της κ. Τσάλτα Σεβαστής με θέμα «Η γνώση

στην τραγωδία και ειδικότερα στο έργο του Σοφοκλή», την Παρασκευή, 07-09-2007, ώρα 11.00 Λμ-, στην αίθουσα «Δ. Θ. Σακαλή».

274

ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΓ ΤΟΜΕΑ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ (ακαδ. έτη 2006-07 και 2007-08)

1. Ο Τομέας Γλωσσολογίας ανέλαβε τη διοργάνωση του 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής Γλωσ· σολογίας, το οποίο παραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων από 30 Αυγούστου - 2 Σεπτεμβρίου 2007, τα Πρακτικά του οποίου εκδόθηκαν σε ηλεκτρονική μορφή το 2009.

2. Επίσης κατά τα ακαδ. έτη 2006-07 και 2007-08 πραγματοποιήθηκαν οι 4η και 6η ΕτήσιεςΗμερίδες Γλωσσολογίας. ^

4η Ε Τ Η ΣΙΑ Η Μ ΕΡΙΔΑ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΤΗ 8 ΙΟΤΝΙΟΓ 2007

ΠΡΟΓΡΑΜ Μ Α

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ:• Δ. ΧΕΙΛΑ - ΜΑΡΚΟΓΙΟΤΛΟΤ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ)

ίη Συνεδρία 9.30-10.10

• Α. ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΣ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ)• I. ΜΑΝΩΛΕΣΣΟΤ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ)

09.20-09.30 Ε Ν Α Ρ Ξ Η - Π Ρ Ο Σ Φ Ω Ν Η Σ Ε Ι Σ

Πρόεδρος: ΓΙΩΡΓΟΣ I. ΞΤΔΟΠΟΤΛΟΣ Ιώ ΜΑΝΩΛΕΣΣΟΤ (Πανεπιστήμιο Πατρών)Γλωσσική επαφή στη Μ εσαιωνική Ελληνική: η αντωνυμία «ο οποίος»

10.10-10.30 Βασίλης ΚΑΛΟΓΡΙΔΗΣ (Πανεπιστήμιο Αθηνών)Αναζήτηση της πιθανής μορφής ενός βέλτιστα οικονομικού και περιγραφικά επαρ­κούς συστήματος γραφής

10.30*10.50 Κωνσταντίνος ΟΙΚΟΝΟΜΟΤ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) Μ ια ετυμολογική εκδοχή για το άκλιτο «μπας και»

10.50*11.10 Δ Ι Α Λ Ε Ι Μ Μ Α

9η Συνεδρία 11.10-11.50

Πρόεδρος; ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΔέσποινα ΧΕΙΛΑ - Μ ΑΡΚΟΠΟ ΤΛΟΤ (Πανεπιστήμιο Αθηνών)Α πό την εξέλιξη των γραμματικών κατηγοριών: η περίπτωση του συγκριτικού «παρά» της Ελληνικής

11.50*1210 Γιώργος I. ΞΤΔΟΠΟΤΛΟΣ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) «φίλο·»: η περίπτωση ενός υποκοριστικού στα Ν. Ελληνικά

275

12.10-12.30

12.30-12.50

3η Συνεδρία13.10- 13.50

13.50-14.10

14.10- 14.30

4η Συνεδρία 17.00-17.20

17.20-17.40

17.40-18.00

5η Συνεδρία 18.20*18.40

1Κ40-19.00

19.00-19.20

Μαρία ΜΑΤΘΑΙΟΥ (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)Προβληματικές περιοχές στην ανάπτυξη λεξιλογίου ξένης γλώσσας Αναστάσιος ΤΣΑΓΓΑΛΙΔΗΣ (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)* Ενώ διαβάσεις, δεν γράψεις, επειδή ατυχήσεις: Πού είναι το πρόβλημα;

12.50-13.10ΔΙ Α Λ Ε Ι Μ Μ Α

Πρόεδρος: ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΠΑΝΝΑΚΗΣ Αλέξης ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΣ (Πανεπιστήμιο Κρήτης)Γνωσιακά θεμέλια για την ποιητική ικανότηταΘεοφανώ ΧΡΙΣΤΟΥ - Μαρία ΜΠΑΛΤΑΤΖΑΝΗ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)Η φωνητική πραγμάτωση των τονισμένων φωνηέντων στη διάλεκτο των Άνω Πε­δινών ΖαγορίουΙωάννης ΘΕΜΕΛΗΣ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)Ανύψωση Φωνηέντων στη διάλεκτο των Κάτω Πεδινών Ζαγορίου

14.30-16.30 Γ Ε Υ Μ Α

Πρόεδρος: ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΤΑΤΖΑΝΗ Πελαγία ΧΑΡΙΤΟΥ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)Η γλωσσική αναπαράσταση του φύλου στο δημοσιογραφικό λόγο σύμφωνα με τη λειτουργική δεωρία του HallidayΜαρία ΠΑΥΛΑΚΟΥ και Νίκος ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΣ (Πανεπιστήμιο Πατρών) Θηλυκά επαγγελματικά ουσιαστικά: παραγωγή από τα αρσενικά ή όχι;Αντώνης ΒΕΝΤΟΥΡΗΣ (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)Η ανάλυση των αποτελεσμάτων του γλοκτσικού τεστ ως βάση για δυναμικό σχεδί­ασμά ατομικού προγράμματος εκμάθησης γλώσσας: πειραματική εφαρμογή

18.00-18.20 Δ I Α Λ Ε Ι Μ Μ Α

Πρόεδρος: ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΠΟΥΑνδρέας ΠΑΝΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)Η σχέση της ελληνικής με τη λατινική γλώσσα και η δέση της Λατινικής στηΝεοελληνική ΕκπαίδευσηΓεωργία ΕΥΘΥΜΙΟΥ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)Οι προσωπικές αντωνυμίες στις νοταριακές πράξεις του Μιχαήλ Μαρά Γεώργιος Κ. ΠΑΝΝΑΚΗΣ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)Γλώσσα και μύθος

19.20Λ Η Ξ Η Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Σ

270

5η Ε Τ Η ΣΙΑ Η Μ ΕΡΙΔΑ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΓΗ 23 ΜΑΪΟΓ 2008

ΠΡΟΓΡΑΜ Μ Α

09.50-10.00 Ε Ν Α Ρ Ξ Η - Π Ρ Ο Σ Φ Ω Ν Η Σ Ε Ι Σ

ίη LvvtSpiaio.oo-io.4o

Πρόεδρος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΓ Πώργος ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ (Ιόνιο Πανεπιστήμιο) Μεταφραστικής ορολογίας επίσχεψις

10.40-11.2011.20-12.00

Σίμος Π. ΓΡΑΜΜΕΝΙΔΗΣ (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Μεταφραστική Επιστήμη και Γλωσσολογία: Συγκλίσεις και Αποκλίσεις Γιώργος ΞΓΔΟΠΟΓΛΟΣ (Πανεπιστήμιο Πατρών)Η ορολογία της γλωσσολογίας στα ελληνικά: απόδοση και λεξικογράφηση

12.00-12.15 ΔΙ Α Λ Ε Ι Μ Μ Α

2η Suvt&pla 12.15-12.35

Πρόεδρος: ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΠΑΝΝΑΚΗΣ Πάρης ΜΠΙΝΟΣ (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)Σύνδρομο Williams: Μελέτη περίπτωσης ελληνόφωνου ομιλητή

12.35-12.55 Κωνσταντίνος ΟΙΚΟΝΟΜΟΓ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) Μυστράς < Μυζήθρας < μυζήθρα;

12.55-13.15 Εκτωρ ΦΕΡΛΑΣ (Πανεπιστήμιο Αθηνών) Συμπλέγματα στο Σώμα Ελληνικών Κειμένων (ΣΕΚ)

13.3Ο-10.ΟΟΓΕΓΜA Τ Ω Ν Σ Γ Ν Ε Δ Ρ Ω Ν Σ Τ Η Ν « Φ Η Γ Ο »

3η ΣυηΒρΙα16.00-1Θ.20

Πρόεδρος: ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΤΑΤΖΑΝΗΒίνα ΤΣΑΚ ΑΛΗ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και ΤΕΙ Πάτρας)Κλιτικά και καθολικοί ποσοδείκτες

16.20-10.40 Αγγελική ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΓΛΟΓ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) Ο ρόλος του επιτονισμού σε αμφίσημες προτάσεις

Ιβ.40-17.00 Γεωργία ΕΓΘΓΜΙΟΓ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)Οι κτητικές και οι αλληλοπαθείς αντωνυμίες στην ύστερη μεσαιωνική Ελληνική: η περίπτωση των νοταριακών κειμένων του Μιχαήλ Μαρά

17.0CM7.20 Θεοφανώ ΧΡΙΣΤΟΓ (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)Ο ρόλος του κοινωνικού δικτύου στην επιλογή κώδικα

17.20Λ Η Ξ Η Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Σ

277

8ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΛ Λ Η Ν ΙΚ Η Σ ΓΛ Ω ΣΣΟ Λ Ο Π Α Σ, ΙΩ Α Ν Ν ΙΝ Α , ΕΛ Λ ΑΔΑ , 3 0 /8 - 2 /9 /2 0 0 7

ΠΡΟΓΡΑ Μ Μ Α

Πέμπτη 3 0 /8 /2 0 0 7

08.00- 09.30 09.30-10.0010.00 - 11.00

11.00-11.30

ΕΓΓΡΑΦΕΣ (Αμφιθέατρο «Σωτήρης Δάκαρης»)WELCOME TALKSPLENART SESSION: Chair: G.K. GiannakisΧριστόφορος Χαραλαμπάκης (Πανεπιστήμιο Αθηνών). Το νέο Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής της Ακαδημίας Αθηνών COFFEE BREAK

SESSION A11.30- 12.0012.00- 12.3012.30- 13.0013.00- 13.30

13.30- 14.00

Chain D. Theophanopoulou-KontouM. Stavrou & A. Terzi: Types of numerical nounsV. Tsakali: Clitics and floating quantifiersA. Roussou: Voice morphology and ergativity in Modern GreekA. Alexiadou & K Anagnostopoulou: On the morpho-syntactic composition ofGreek adjectival participlesE Verhoeven: Effects of agentivity in language production: The case of Greek experiencer verbs

SESSION B11.30- 12.0012.00- 12.3012.30- 13.00

✓

13.00- 13.30

Chair: V. BubenikΓ. Παπαναστασίου: Η πρόθεση συν στη σύνθεση στην Αρχαία Ελληνική Δ Δελλή: Τα ονόματα του τύπου Λητώ της Αρχαίας Ελληνικής: Ιστορική εξέταση Θ. Μαρκόπουλος: Η έρευνα της γλωσσικής αλλαγής στα κείμενα της Μεσαιωνικής Ελληνικής: Ζητήματα μεθοδολογίαςΠ. Φίλος: Τα λατινικά δάνεια και η επίδρασή τους στην παραγωγική μορφολογία της Μετακλασικής Ελληνικής

SESSION C11.30- 12.0012.00- 12.30

12.30- 13.00

13.00- 13.30

Chair: L. TsitsipisA Αρχάκης & I. Σκαρβελάκη: Ενάρξεις συνομιλιακών αφηγήσεων Α Τζάννε: «Ήταν μια ζωηρή συζήτηση με αρκετή επικάλυψη φωνών-»: η δομή και ο λόγος των συνεντεύξεων στην ελληνική τηλεόρασηΒ. Τσάκωνα: Η κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση του χιούμορ στην πολιτική γε­λοιογραφίαΓ. Ανδρουλάκης; Γλώσσα, κοινωνία και ταυτότητα: Η συμμετοχή σε ελληνικά, έντυ­πα και ηλεκτρονικά, «ελεύθερα βήματα» ως ένταξη σε κοινότητες πρακτικής.

INTONATION WORKSHOP Organizer: Μ. Baltazani11.30-12.00 A. Arvaniti: Greek intonation and the phonology of prosody: Polar questions

revisited

278

12.0012.30 A. Botlnls, A. Chalda & M. Fourakls: Tonal structures of complex and compound sentences In Greek

12.3013.0013.0013.30

G. Tserdanelis: Intonation and ImitationB. Kabak & A. Revlthladou: Recurslvlty In the prosodic hierarchy: Problems and solutions

13.3014.00 M. Baltazanl: Constituent length, speech rate and prosodic phrasing In Greek

14.0016.30 LUNCH BREAK

SESSION A 16.3017.00

Chair. E AnagnostopoulouΔ. Θεοφανοπούλου - Κοντού: Συντακτική απροσδιοριστία στις που - αναφορικές προ­τάσεις της Ελληνικής

17.0017.30 Ο. Σινοπούλου: Απλές ερωτήσεις με ερωτηματική λέξη In situ: η περίπτωση των Ελληνικών

17.301&00 Β. Σπυρόπουλος: Το φαινόμενο του αντίστροφου ελέγχου στην Ελληνική

SESSION B 16.3017.00

Chair. Μ. Τ zakostaΑ. Μποτίνης, Α. Μπακάκου - Ορφανού & X. Θεμιστοκλέους: Πολυπαραγοντική ανά­λυση της σειράς των ομιλητών στην Ελληνική

17.0017.30 Ο. Νικολάγιενκοβα, Α. Χαϊδά, Δ. Κότσιφας: Ο επιτονισμός της εστίασης στα Ελλη­νικά και τα Ρωσικά

17.301800 Ε Πετρούνιας: Οι μορφοφωνημικές βάσεις της νεοελληνικής ορθογραφίας

SESSION C 10.3017.00

Chair. Ρ. PaviouC Themlstocleous Written Cypriot · Greek on Internet relay chat: usage and attitudes

17.0017.3017.301800

S. Tsiplakou: Which switch? Another facet of the Cyprus problemL. Matejka: Lexical borrowing In the speech of Greek Americans. Examples fromthe Greek American community In Chicago

INTONATION WORKSHOP (continued)16.3017.00 S. Grlllla: Focus and contrast In Greek17.0017.30 D. Papazacharlou: The trisyllabic rule constraint and Its reranklng In southern and

nothern dialects of Greek

18001830 COFFEE GREAK

SESSION A 183019.00 19.0019.30

Chair. V. SpyropoulosΓ. Κοτζόγλου: Εξαγωγή από προτασιακά υποκείμενα και θεωρία των φάσεων G. Sapountzakt, Κ. Antzakas, R. Zlka, A Pantelakl, M. Tsekoura: Η σύνταξη της κτήσης στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα

19.3020.00 Κ. Haldou: The dissociation of syntax from Information structure Evidence from Greek and Romance

SESSION B Chain N. Pantelidis

279

18.30-19.00 E Mela-Athanasiadou: A morphophonological description of Kalasha as an Indo- Aryan language

19.00-19.3019.30-20.00

N. Toufexis & I. Manolessou: Phonetic change in Medieval Greek N. Topintzi: Weight polarity in Ancient Greek and other languages

SESSION C 1830-19.00 19.00-19.30 19.30-20.00

Chain A. ArchakisI. Theodoropoulou: Speech style as persuasion mechanismP. Politis: Lexical variation in written sports reportsΓ. Aνδρέου & I. Γαλαντόμος: Η διαχρονική θεώρηση της μεταφοράς

SESSION D 1830-19.00 19.00-19.30

Chair. D. DelliG Hadjidemetriou: Kormakiti Maronite Arabic A mixed Arabic-Greek language? S. Tsiplakou & E Papanikola: On the origin of phonotactic constraints: Evidence from Cypriot Greek

19.30-20.00 E T. Danielsen: Lesbian Greek as a mirror of pre-puristic vernacular Greek

20.30 RECEPTION on campus at the DOUROUTI PERISTERA MONASTERY (provided by the 8“* ICGL)

Παρασκευή 31/8/2007

09.00-10.00 PLENART SESSION ChainA R alli

SESSION A 10.00-10.30 10.30-11.00

Marina Nespor (Universita degli Studi di Ferrara): The function of prosody in the acquisition of language

Chain M. StavrouJ. Merchant: Greek comparatives: Implications for the architecture of grammarK. Kapetangianni & RL. Taylor: Comparative correlatives in Greek: The syntax of oso

11.00-11.30 W. Lechnen Non-Identity in Greek

SESSION B 10.00-10.30

Chain G. AndroulakisA Μιχάλης: Τυπολογία των γλωσσικών λαθών των φυσικών ομιλητών: ο ρόλος της γλωσσικής μεταβολής

10.30-11.0011.00-11.30

Α Φλώρου: Γλωσσικές δομές σε ΗΣΚ μαθητών και φυσικών ομιλητώνΜ. Mattheoudaki & Ρ. Patsala: Greek - English false friends: now they are, now thearen’t

SESSION C 10.00-10.30 10.30-11.00

Chain D. PapazachariouN. Παντελίδης: Τα φαινόμενα του τσιτακισμού στα πελοποννησιακά ιδιώματα X. Καραντζή: Τα όρια της γλωσσογεωγραφίας: Νέες τάσεις στην ΝΕ διαλεκτολογία και τα αρχεία προφορικού λόγου

11.00-11.30 Ρ. Pavlou: Perceptual dialectology and the description of the Cypriot dialectical continuum

280

COMPOUNDING WORKSHOP Organizer. A. Ralll10.00-10.30 A. Ralli & A. Karasiraos: Derivational suffixes as compound-internal constituents10.30-11.00 E Dimela & D. Melissaropoulou: The borderline between compounding and

derivation: the case of adverbs11.00-11.30 N. Nicholas & B.D. Joseph: Coordinatlve verbal compounds in Modern Greek

11.30-12.00 COFFEE BREAK

SESSION A12.00- 12.30 12.30-13.0013.00- 13.30

Chair: E PetrouniasG. Drachman: Variation & the OCP and Greek morphologyA. Μόζρρ & E Παναρέτου: Χρόνος, άποψη και τροπικότητα στο νομικό κείμενοΝ. Χριστοδούλου: Φωνολογία της μεσαιωνικής ελληνικής γλώσσας της Κύπρου

SESSION Β 12.00-12.30

Chain Ε AgathapoulouΜ. Georgalidou: The construction of gender during playtime activities In childdiscourse

12.30-13.0013.00-13.30

J. Krivoruchko: Ελληνοεβραίκά κείμενα ως πηγή γλωσσικών δεδομένων Μ. Γιαννουδάκη: Θεματική ιεραρχία και ρήματα ψυχικού πάθους για τη Νέα Ελλη­νική γλώσσα ως ξένη

13.30-14.00 Β. Μάρκου: Επίκληση στη μητρική γλώσσα: Παρεμβολές της ελληνικής ως μητρικής στην επικοινωνία σε ξένη γλώσσα

SESSION C 12.00-12.30

Chair: A. ArvanitlD. Seigneur-Frol! & M. Goudl: Diachronic status of the high vowel loss on the

12.30-13.00island of Lesbos (Greece)G. Efthymlou & M. Baltazani: The realization of the phoneme [t] in the dialect of Epirus

13.00-13.30 M. Tzakosta & J. Vis: Phonological representations of consonant sequences: the case of affricates vs. ‘true* clusters

13.30-14.00 I. Kappa: Phonological opacity In Greek dialects

COMPOUNDING WORKSHOP (continued)12.00-12.30 I. Μανωλέσσου & Σ. Τσολακίδης: Τα παρατακτικά σύνθετα της ελληνικής Διαχρο-

12.30-13.00via και συγχρονίαT.Georgakopoulos, Γ. Kostopoulos, f. Markopoulos&S.Skopeteai: Com positionality and the syntax-to-morphology shift: Phrasal compounds In MG

13.00-11301330-14.00

I. Szlgetl: Compound-like complex specifiers In Hungarian word-formation M. Jnnsc Compounding In Cappadocian

14.00-10.30 LUNCH BREAK

ia30-17.30 PLENART SESSION Chair. D. Chlla-Markopoulou Geoffrey Horrocks (University of Cambridge)Πάσας ήηδονάς ήήδεσθαι: Cognate objects In (Ancient) Greek and English

281

SESSION A Chair. A. Roussou17.30-ia00 Μ. Δημητρακοπούλου & Μ. Παπαστάθη: Δομές μεστός διάθεσης και απαλοιφής αντι­

κειμένου συμπληρωματικής: Μια συγκριτική ανάλυση1&00-1&30 Ν. Λαβίδας & Α Παπαγγελή: Αποθετικότητα, ημι-αποθετικότητα και η σχέση τους

με την παρεμφατικότητα

SESSION B 17.30-1&00 i& oo-ia30

Chair. Ε PanaretouΓ. Γιαννουλοπούλου: Ο κύκλος του οριστικού άρθρου της Ελληνικής Θ. Νάκας & Α. Μπέσιος: Μεταρηματικά σε -μεν(-ος/-η/-ο), παροξύτονα και προπα­ροξύτονα: Επίθετα ή κλιτές μετοχές στη Ν. Ελληνική;

SESSION C 17.30-ia00

Chair. Ε KarantzolaΚ. Κακαρίκος; Μορφολογική ανάλυση του κλιτικού συστήματος της Αρχαίας Ελλη­νικής: Ο ρόλος της μορφολογικής πτώσης

ia o o -ia3 0 Α. Μπορίσοβα: Διεργασίες γραμματικοποίησης στο Χρονικό της Κύπρου του Λεο-ντίου Μαχαιρά

COMPOUNDING WORKSHOP (continued)17.30-18.00 A. Fliatouras: Compounding and blending in Modern Greek: place namesiaoo -ia30 M. Tzakosta: Perceptual ambiguities in the formation of Greek compounds by

ia30-19.00

native speakers y

COFFEE BREAK .tl· /

SESSION A19.00- 19.30 19.30-20.0020.00- 20.30

Chain S. TsiplakouM. Georgiafentis: Focus marking in Greek: Syntax or phonologyM. Flouraki: Aspectual interactions in Modern GreekA. Giannakidou: A temporal semantics for the Modern Greek subjunctive

SESSION B19.00- 19.30 19.30-20.0020.00- 20.30

Chair. G. HorrocksJ.-G Pitavy: Reported speech, indexicals and logophoricity in Ancient Greek E Karaouza: Cohesive personal reference in Attic Greek proseM. Janse & D. Papazachariou: Cappadocian: The resurrection of a «dead» language i

|SESSION C 19.00-19.30

Chain A. PapafragouΕ Κυρίτση: Η φωνολογική επίγνωση και η γνώση γραμμάτων - φωνημάτων σε παι­διά προσχολικής και σχολικής ηλικίας

I 19.30-20.00 Ε Μαγουλά & Α. Κουτσουμάνου: Μορφολογική επίγνωση: η λειτουργία της κατά την κατάκτηση της ελληνικής ως πρώτης γλώσσας

I 20.00-20.30 A. Terzi, I. Kondyli, Ε Stefani: Functional and lexical elements in Broca’s aphasia:the case of locative prepositions

COMPOUNDING WORKSHOP (continued)19.00-19.30 C Manoullidou, E Kehayia & A. Ralll: Probing the effect of second constituent in

transparent compounds

282

19.30-20.00 E Kehayia, C Fydanis, G. Jarema, G Manoullidou & A. Tslamas: Constituent activation of transparent compounds in lexical access: Issues of category, position and complexity

Σάββατο 1/9/2007

09.00-10.00 PLENARY SESSION Chair: M. Makri-TsilipakouΛουκάς Δ. Τσιτσιπής (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)Μια πραξιακή προσέγγιση δεμάτων της Ελληνικής γλώσσας από την οπτική γωνία της ανθρωπογλωσσολογίας

SESSION A 10.00-10.30

Chain Τ. MarinisΙ.-Μ. Tsimpli, D. Papadopoulou, Κ. Katslka, Μ. Mastropavlou & A. Mylonakl: Comprehension and production of motion verbs: Evidence from Greek as LI and L2

10.30-11.0011.00-11.30

A. Papafragou & S. Selimis: On the cross-linguistic acquisition of motion verbs E Agathopoulou & D. Papadopoulou: Regularity patterns of the Greek past perfective: A psycholinguists study

SESSION Β 10.00-10.30

Chair: I. KappaA. Lengerls: Perceptual assimilation and discrimination of Southern British English vowels by native speakers of Modern Greek

10.30-11.00 P. Efstathopoulou: A study of voice onset time and foreign accent on Greek/ English bilinguals

11.00-11.30 E Tsiartsionl: Acquiring stops in Greek and English L2: An acoustic analysis

SESSION C 10.00-10.30 10.30-11.00

Chair: K. FrantziB. Gawronska & A. Paparizou: Machine translation of Greek motion verbs G. Tambouratzis & M. Vaslliou: Automated morphological processing of Ancient Greek text

11.00- 11.30 S. Ganetsou & M. Griva: Automatic prediction of prosodic phrasing in Greek

LEXICOGRAPHr WORKSHOP Organizer: G. J. Xydopoulos10.00- 10.30 Γ. Tράπαλης: Σύντομη ανασκόπηση της λεξικογραφικής δραστηριότητας στην Ελ-

10.30-11.0011.00-11.30

λάβαA. Αναστασιάδη - Συμεών ίδη: Λεξικογραφία και χρηστικά σημάδιαΓ.Ι. Ξυδόπουλος, Μ. Παυλάκου & Μ. Μιλένοβα: Η γλωσσολογική ορολογία σταλεξικά 1ΝΣ και Μπαμπινιώτη

11.30- 12.00 SESSION A 12.00-12.3012.30- 13.00

COFFEE BREAK Chair: A. TcrziE Vletsl & S. Stavrakaki: Past tense and aspect In Greek Sign Language A. Syrika, K. Nikolaidls, J. Edwards & M. Beckman: Acquisition of consonant clusters by Greek - speaking children: The case of initial /s/-*top and stop-/s/ sequences

283

13.00-13.3013.30-1400

S. Varlokosta: The acquisition of gender by Turkish learners of Greek as L2 E Μότσιου: Αντιπαραθετική φρασεολογία: Από τη θεωρία στην πράξη

SESSION Β 12.00-12.30 12.30-13.00

Chair: G. PapanastasiouΖ. Γαβριήλ ίδου: Από τη στέρηση στην επίταση: Η περίπτωση του α-/αν-Β. D. Joseph: Theoretical consequences of the reshaping of verbal endings inModem Greek

13.00-13.3013.30-1400

P. Samioti: Four types of adjectival participles in GreekA. Galani: The status of stems in morphological theories: The case of Greek and distributed morphology

SESSION C 12.00-12.30

Chair: D. GoutsosX. Παπαγεωργίου, Π. Προκοπίδης, E Δεσύπρη, Μ. Κουτσομπόγερα, Κ. Πουλή: Γλωσσικές τεχνολογίες στην ανάκτηση της σημασιολογικής δομής των γεγονό­των

12.30-13.0013.00-13.30

Α. Μίχου: FipsGreek: ένα μοντέλο συντακτικής ανάλυσης της νέας ελληνικής Κ. Φραντζή & Μ. Γεωργαλίδου: Στρατηγικές συγκρότησης σε κείμενα γραπτού πο­λιτικού λόγου: Μια προσέγγιση με τη χρήση τεχνικών της γλωσσολογίας σωμάτων κειμένων

13.30-1400 Π. Κυριακοπούλου, Θ. Μαυρόπουλος, Ε Τζιάφα & Ο. Τσακνάκη: Τυπογραφικά προ-βλήματα στην αυτόματη ανάλυση των κειμένων

LEXICOGRAPHY WORKSHOP (continued)12.00-12.30 Μ. Γαβριήλ ίδου, Π. Λαμπροπούλου & Β. Γιούλη: Το ερμηνευτικό λεξικό για το Γυ

12.30- 13.00 13.00-13.3013.30- 1400

μνάσιοΑ. Ευθυμίου: Το «Πρώτο μου Λεξικό» ως εργαλείο διδασκαλίας της Ελληνικής Σ. Μαρκαντωνάτου & Α. Φωτοπούλου: Το εργαλείο «Έκφραση»Α. Οικονομίδης: Σύγκριση και αξιολόγηση έξι Αγγλοελληνικών λεξικών

1400-16.30 LUNCH BREAK

SESSION A 16.30-17.00

Chair: D. PapadopoulouK. Karvela, T. Marinis & S. Chiat: Nonword repetition in Greek pre-school children: the trochaic bias hypothesis revisited

17.00-17.30 S. Varlokosta, A. Archonti, D. Tslamaki, L. Thomaldis, H. Fryssira & V. Joffe: Language abilities in Williams Syndrome: Evidence from Greek

17.30-18.00 A. Antzakas: The scope of negation in Greek Sign Language

SESSION Β 16.30-17.00

Chair: A. NakasΣ. Κουτσουλέλου - Μίχου: Ο συμπληρωματικός δείκτης ότι και οι συνάψεις του ως μηχανισμοί αξιολόγησης στον ακαδημαϊκό λόγο: Μια συγκριτική ανάλυση σωμά­των κειμένων από την ιατρική και τη γλωσσολογία

17.00-17.30 Δ. Γούτσος: Μόρια, δείκτες λόγου και κειμενικά επιρρήματα: Η οροθέτηση των γλωσσικών κατηγοριών με τη χρήση ΗΣΚ

284

17.30-1800 M. Christou: Options, selections and choices in language: the example of Modern Greek written texts

SESSION C 16.30-17.00

Chair: P. PolltlsS. Lambropoulou: Identity construction via speech representation In Greek youth talk

17.00-17.30 Γ. Κατσούδα: Οι όροι contamination και blending στην ελληνική βιβλιογραφία: προβλήματα και λύσεις

17.30-18.00 Α. Αναστασιάδη - Συμεών ίδη & Ε Μασούρα: Ληκτικό τεμάχιο και φωνολογική μνήμη

SESSION D 16.30-17.00

Chain Ch. CharalambaklsΔ. Χειλά - Μαρκοπούλου: Τπόταζη και γραμματικοποίηση στη Μεσαιωνική Ελλη­νική: τυπολογική προσέγγιση

17.00-17.3017.30-18.00

Ε Καραντζόλα: Στοιχεία για τη γραμματικοποίηση του 6α (16ος - 17ος at.) A. Revuelta: Particles and discourse coherence in Ancient Greek

18.00-18.30 COFFEE BREAK

1830-20.30 ICGL 8 Business Meeting & International Society for Greek LinguisticsConstitution Meeting

21.00 DINNER at the traditional restaurant «GIANNIOTIKO SALONI» (provided by 8ICGL)

Κυριακή 2 /9 /2007

09.00-10.00 PLENART SESSION Chain R D. Joseph

SESSION A 10.00-10.30

Vlt Bubenik (Memorial University at Newfoundland)The evolution of the Greek prepositional system from PIE local adverbs and adpoeitlons

Chair: S. Koutsoulelou - MihouΜ. Καμηλάκη: To πραγματολογικό χαρακτηριστικό [+ /-λόγιο] στη γλώσσα των νέων: Το «παράδειγμα» των επιρρημάτων της ΝΕ

10.30-11.00 Κ. Σπηλιώτης & Γ. 4$αγκιαδάκης: «Φιδιάζεις, νέος; Δε σε χάλασε που σ’ έχωσαν αγγαρεία μαγειρίαΐ»: Στοιχεία της γλωσσικής ποικιλίας που χρησιμοποιούν οι Έλ­ληνες στρατιώτες

SESSION B 10.00-10.30

Chain A. MozerR Μότσιου Λ Α. Τσαγγαλίδης: Εναντιοσημία: Τυπικά, σημασιολογικά και πραγ­

10.30-11.0011.00-11.30

ματολογικά χαρακτηριστικάA. Tan toe: Discourse constraints of CLLD In GreekM. Lekakou & O. Nllsen: Grammatical factors In the interpretation of modal verbs

285

SESSION C 10.0010.30 10.3011.00

Chair: S. VarlokostaM. Kokkonidis: Towards a lexical functional linear-logical grammar for Greek K. Stathi*. The reciprocal expression ο ένας τον άλλον: A case of lexicalisation and grammaticalisation

11.0011.30 Κ. Κανάκης: Λίγο: Towards grammaticalized verbal diminutivization

TEACHING WORKSHOP Organizer: Z. Gavriilidou10.0010.3010.3011.00

A. Ιορδανίδου: Κείμενο και γραμματική στα βιβλία Γλώσσας Ε' και ΣΤ' Δημοτικού Σ. Χατζησαββίδης: Η νέα σχολική γραμματική του Γυμνασίου: δυνατότητες και περιορισμοί

11.0011.30 Β. Ιντζίδης: Η γλωσσική αγωγή στη Γ Δημοτικού

11.3012.00 COFFEE BREAK

SESSION A 12.0012.30

Chair: C. CanakisN. Βεργής: Πώς η Θεωρία της Συνάφειας μπορεί να ενσωματώσει το κοινωνικό. Προτάσεις για μια κοινωνιογλωσσολογία του νου

12.3013.00 Γ. Τράπαλης & Γ. Κατσούδα: Συγκριτική μελέτη του συστήματος λεξικογραφικών χαρακτηρισμών σε ελληνικά και ξένα μονόγλωσσα λεξικά

13.0013.30 X. Μάρκου: Ο βαθμός γραμματικοποίησης της επανάληψης του αντικειμένου στην Ελληνική και στη Βουλγαρική γλώσσα

SESSION B 12.0012.30

Chair: J. KrivoruchkoΘ. Μωυσιάδης: Αλλαγές σημασίας στο εικονόσχημα του άξονα: Το παράδειγμα του ρήματος τρέπω

12.3013.0013.0013.30

Ε. Γκαστή: Αισχύλου Αγαμέμνων: Η ποιητική της δείξεως Ε Πλούσος: Σημασιολογικές διαφοροποιήσεις στο λεξιλόγιο του Νόννου: Από το «παγανιστικό» έπος των Διονυσιακών στη «χριστιανική» Μεταβολή του κατά Ιω- άννην αγίου Ευαγγελίου

SESSION C 12.0012.30

Chair: L. PapageorgiouΕ Δημελά: Το σιο-/σο- στην κρητική διάλεκτο: μια περίπτωση Γραμματικοποίη-

12.3013.00σης;Ρ. Dimitrov: Inscriptions on phialae from Bulgaria: Phonology and inscriptions

13.0013.30 G. K. Giannakis: The concept of plausibility in historical linguistics

TEACHING WORKSHOP (continued)12.0012.30 Z. Γαβριήλ ίδου & Μ. Σφυρόερα: Παραγωγή κειμένων χρήση λεξικού στο βιβλίο

12.30-13.00γλώσσας Β' ΔημοτικούΕ Καραντζόλα, Κ. Κύρδη, T. Σπανέλλη & Θ. Τσιαγ>έάνη: To βιβλίο γλώσσας της A' Δημοτικού

13.30-13.45 CONCLUDING REMARKS

16.00 EXCURSIOIN TO DODONI including DINNER (provided by the “Josef & Easther Ganl Foundation”)

Κ Α Ν Ο Ν Ι Σ Μ Ο ΣΕΠΙΣΤΗ Μ Ο Ν ΙΚ Η Σ ΕΠ ΕΤΗ ΡΙΔΑ Σ ΤΟΤ ΤΜ Η Μ Α ΤΟ Σ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗ Σ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧ Ο Λ Η Σ ΤΟΤ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜ ΙΟΥ ΙΩΑ ΝΝΙΝΩ Ν, ΔΩ ΔΩ ΝΗ : Φ ΙΛΟ ΛΟ ΓΊΑ

(Πβ. Ν. 5343 /1932 άρθρο 258, Συνεδρ. Φιλοσ. Σχολής 153/31.3.1971, Συνεδρ. Τμήμ. Φιλολ 6 /30 .4 .85 ,18/29 .10 .85 , απόφ. Πρυτ. 207/22.2.89, 341/31.3.92, απόφ. Κοσμ. 129/5.4.96)

A. Ιενικές διατάξεις

*Ύστερα από την κατάτμηση του ενιαίου Φιλοσοφικού Τμήματος του Πανε­πιστημίου Ίωαννίνων (1984) τό Τμήμα Φιλολογίας τής Φιλοσοφικής Σχολής εκδίδει ετήσια επιστημονική περιοδική έκδοση μέ τίτλο Επιστημονική Ε π ε­τηρίδα του Τμήματος Φιλολογίας τής Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ίωαννίνων* ΔΩΔΩΝΗ: Φιλολογία (παραπομπή: ΔΩ ΔΩ ΝΗ : Φιλολογία).

Ή Επετηρίδα διευθύνεται από διευθυντή καθηγητή, αναπληρωτή ή επίκου­ρο καθηγητή, ό όποιος δύναται νά συνεργάζεται, υστέρα από πρότασή του καί έγκριση του Τμήματος ή ύστερα άπό άπόφαση του Τμήματος, μέ τούς διευθυντές των τομέων ή μέν έναν εκπρόσωπο άπό τούς τομείς ή άπό κάθε τομέα του Τμή­ματος. Ό διευθυντής εκλέγεται άπό τή Γενική Συνέλευση τού Τμήματος για δύο έτη και ύποβοηθεϊται στο έργο του άπό τή γραμματεία τού τμήματος δημοσιευ- μάτωνΛ) διευθυντής αυτόματα είναι μέλος τής επιτροπής δημοσιευμάτων τού Πανεπιστημίου.

Καθήκοντα τού διευθυντή συντάξεως είναι: Νά φροντίζει για τήν έγκριση τής δαπάνης έκδόσεως. Νά εκδίδει τά άρθρα των συνεργατών μέ τή σειρά πού τού παραδίδονται. Νά εξασφαλίζει τήν τυπογραφική ομοιομορφία τής Επετηρί­δας (παραθέματα, υποσημειώσεις, συντομογραφίες). Νά εποπτεύει τή διακίνηση τής Επετηρίδας. Νά έλέγχει τήν ποιότητα των έργασιών πού δέν προέρχονται άπό μέλη Δ.ΕΠ. Νά φροντίζει γιά την έν γένει άρτια αισθητική εμφάνιση τής Επετηρίδας* ό λογότυπος τού εξωφύλλου μπορεί νά τροποποιηθεί ύστερα άπό πρόταση τού διευθυντή και έγκριση τής Γ.Σ. τού Τμήματος. Ή σημερινή τε­χνική καί αισθητική εμφάνιση τής Επετηρίδας επιβάλλεται νά χρησιμοποιήσει τις σύγχρονες μεθόδους ηλεκτρονικής καί πληροφορικής, όταν τό έπιτρέψει ή τεχνική υποδομή καί άνάπτυξη τού Πανεπιστημίου.

288

Ή έπιστημονική έπετηρίδα έκδίδεται κατά το τέλος του ημερολογιακού ε / τους και ή προθεσμία υποβολής τής ύλης λήγει κατά τον μήνα Σεπτέμβριο.Ή έκταση τής Επετηρίδας κυμαίνεται μεταξύ 10 και 30 τυπογραφικών φύλλων σχήματος έπιστημονικοΰ 8ου.

Οί συνεργάτες τής Επετηρίδας δικαιούνται νά παραλαμβάνουν δωρεάν 100 άνάτυπα των δημοσιευμένων έργασιών τους, καθώς και Απεριόριστο Αριθμό άλλων, υστέρα Από έγκριση τού διευθυντή, καταβΑλλοντας τά έξοδα χάρτου, πι­εστηρίου και βιβλιοδεσίας. Τά άνάτυπα τής Επετηρίδας είναι έκτος έμπορίου και δεν μπορούν νά χαρακτηρισθούν ώς διδακτικά βιβλία των φοιτητών. Άλλα 120 Αντίτυπα τυπώνονται γιά τό τμήμα δημοσιευμάτων.

Β. Διατάξεις πού Αφορούν στην ύλη τής Επετηρίδας

1 . Ή έκδοση τής Επετηρίδας έχει σκοπούς: α) την προαγωγή τής έπιστήμης και τής έρευνας, καθώς και την προβολή τού έπιστημονικού έργου τού προσωπι­κού τού'Ιδρύματος, β) τήν διατήρηση τής έπαφής τού Τμήματος και τής Σχολής με τούς Αποφοίτους τους, τήν έπιμόρφωση και τήν έπιστημονική ένημέρωσή τους.

2. Προς θεραπείαν τών σκοπών αυτών γίνονται δεκτές α) εργασίες έπιστη- μόνων πού υπηρετούν στο τμήμα Φιλολογίας τού ΠανεπιστημίουΊωαννίνων* 6) εργασίες πού πραγματοποιήθηκαν Από έκτακτους συνεργάτες μέσα στό πλαίσιο τού Πανεπιστημίου ύστερα Από πρόσκληση τού Τμήματος* γ) έργασίες έπιτί- μων, δμοτίμων καθηγητών ή έκείνων πού έχουν διατελέσει καθηγητές, καθώς και έργασίες έπιτίμων διδακτόρων και συγκλητικών τού ΠανεπιστημίουΊωαν- νίνων* δ) έργασίες Αναγνωρισμένων έπιστημόνων στούς τομείς τού Τμήματος, καθώς και ε) έργασίες διδακτόρων, Αποφοίτων τού Τμήματος.

3. Γίνονται δεκτές έργασίες έρευνητικές ή συστηματικές (συνθετικές) καί ένημερωτικά άρθρα γιά τις νεότερες έξελιξεις τής έπιστήμης στά γνωστικά Αντικείμενα τών Τομέων, καθώς καί γιά θέματα πού σχετίζονται άμεσα μέ τήν έλληνική έκπαίδευση και τήν ύλη πού διδάσκεται σέ αυτήν. Στό τέλος τής Ε πε­τηρίδας δημοσιεύονται έπίσης σύντομες «Σημειώσεις» κατά τό πρότυπο ξένων περιοδικών (Notes, Miszellen).

Μέ φροντίδα τού διευθυντή ένσωματώνεται στό τέλος κάθε έπετηρίδας τό «χρονικό», τό όποίο περιλαμβάνει έπιγραμματικά τΙς δραστηριότητες τών τομέων και μελών ΔΕΓ1 τού Τμήματος: συμμετοχές σέ διεθνή έπιστημονικά συνέδρια κατόπιν προσκλήσεως μέ Ανακοίνωση, Αριθμό τών φοιτητών τού Τμή­ματος κατά έξάμηνα, καθώς και έκείνων πού Αποφοίτησαν κατά τό οίκείο έτος, διδακτορικές διατριβές τών όποίων έχει κατατεθεί τό θέμα και έχει όρισθεΐ τρι­

289

μελής συμβουλευτική επιτροπή, φοιτητές το0 μεταπτυχιακοί) προγράμματος ή δσους έχουν λάβει δίπλωμα μεταπτυχιακής ειδίκευσης, άναγορεύσεις επιτίμων διδακτόρων και τα σχετικά ψηφίσματα κ.λπ.

Γ.Τποχρεώσεις των συνεργατών καί τυπικά χαρακτηριστικά τής έκδοσης

1- ΟΙ συνεργάτες άναλαμβάνουν τήν υποχρέωση να παραδίδουν δακτυλογρα­φημένη τήν εργασία τους στον διευθυντή συντάξεως. Οί προς δημοσίευση εργα­σίες δέν υπερβαίνουν στή δακτυλογραφημένη τους μορφή (διπλό διάστημα) τα δυο τοπογραφικά, άκόμη καί όταν πρόκειται για έκδοση χειρογράφων ή φιλολο­γικών έργων.Έάν ή έκδοση γίνεται με τό σύστημα τής φωτοσύνθεσης, οί συνερ­γάτες παραδίδουν έτοιμο για δημοσίευση τό κείμενο σε δισκέτα ήλεκτρονικου υπολογιστή. Οί έργασίες στα ελληνικά τυπώνονται σε πολυτονικό σύστημα.

2 . Επίσης, σημειώνουν σε ύπόμνημα ποιά τμήματα τής εργασίας τους πρέπει νά άραιωθούν καί ποιά νά πλαγιασθούν καί άναλαμβάνουν τή διόρθωση τών τυπογραφικών δοκιμίων τών εργασιών τους. Παραδίδουν περίληψη σε μιά από τις θεωρούμενες επίσημες γλώσσες (Α γγλική, Γαλλική, Γερμανική,Ισπανική, Ρωσική,Ιταλική) τών άρθρων πού έχουν γραφεί στήν Ε λληνική καί ελληνική περίληψη τών άρθρων πού έχουν γραφεί σε μιά από τις παραπάνω γλώσσες.

3. Στον ίδιο τόμο δέν δημοσιεύονται δύο άρθρα τού ίδιου συγγραφέα. Οί φω­τογραφίες καί τά σχέδια δέν πρέπει νά υπερβαίνουν τά οκτώ ( 8) ολοσέλιδα κατά άρθρο.

4. Οί συνεργάτες επίσης πρέπει νά γνωρίζουν ότι:Παραθέματα πού έχουν ληφθεΐ από νεότερα φιλολογικά έργα ή μελετήμα-

τα τίθενται σέ εισαγωγικά. Παραθέματα άπό λογοτεχνικά κείμενα τυπώνονται πλαγιασμένα συνεχίζοντας τή γραμμή τού κειμένου. Παραθέματα άπό έμμετρα άνάλογα έργα τυπώνονται πλαγιασμένα στή μέση τών επομένων γραμμών.

Στις υποσημειώσεις δέν χρησιμοποιείται μεγαλογράμματη γραφή γιά τά ονόματα τών συγγραφέων καί τών περιοδικών.

Πλαγιάζονται οί τίτλοι τών βιβλίων καί τών περιοδικών, καθώς καί τά έγγραφα καί τά φιλολογικά έργα.

Ό τίτλος τού άρθρου τίθεται σέ εισαγωγικά.Τό ονοματεπώνυμο τού συγγραφέα είναι σέ ονομαστική.Χρησιμοποιούνται οί καθιερωμένες διεθνώς συντομογραφίες τών περιοδικών

ή τών άρχαίων συγγραφέων καί έργων με βάση τήν Annee Philologique καί τό λεξικό LSJ9.

290

Δεν τίθεται κόμμα μετά τον άριθμό πού δηλώνει τό έτος έκδόσεως τού τόμου, π.χ. 25 (1995) 12. Τίθεται τελεία μεταξύ βιβλίων, παραγράφων ή έδαφίων τών αρχαίων συγγραφέων.

Διατηρείται ή ξενική γραφή των τόπων έκδοσης, π.χ. Paris και όχι Παρίσι.Παραπομπές γίνονται κανονικά στίς σημειώσεις στο τέλος τής σελίδας Τά

αρχικά των συγγραφέων πρέπει νά δηλώνονται τήν πρώτη φορά. ΟΙ σημειώσεις μπορεί νά είναι από τήν άρχή βραχυγραφικές έφόσον άκολουθεϊ βιβλιογραφία στό τέλος τού άρθρου.

5. Στήν άρχή κάθε άρθρου και στά άνάτυπα στό κάτω μέρος τής σελίδας άνα- γράφεται πλήρης βιβλιογραφική άναφορά π.χ. Δωδώνη: Φιλολογία 25 (1996).

Δ. Διατάξεις πού άφορούν στήν κυκλοφορία τής Επετηρίδας

1 . Ή Επετηρίδα άποστέλλεται δωρεάν με φροντίδα τής έπιτροπής δημοσιευ­μάτων: α) Στήν Ε θνική Βιβλιοθήκη, στή Βιβλιοθήκη τής Βουλής, τό Υπουργείο Παιδείας καθώς και στις Βιβλιοθήκες τών Πανεπιστημίων τής χώρας και τής Ακαδημίας Αθηνών, β) Στό επιστημονικό προσωπικό τού Τμήματος Φιλολογί­ας, στους έπίτιμους, όμότιμους καί σε έκείνους πού έχουν δατελέσει καθηγητές, καθώς καί στούς έπίτιμους διδάκτορες, γ ) Στά κλασικά λύκεια τής χώρας, δ) Στούς Ακαδημαϊκούς τής Τάξεως τών Γραμμάτων καί Τεχνών, ε) Σε φιλολογικά περιοδικά (προκειμένου νά κριθεί). στ) Σε έλληνικά Ιδρύματα τού έξωτερικού γιά ένίσχυση τών έλληνικών σπουδών στίς χώρες αυτές, ζ) Σέ άλλο πρόσωπο ή όργανισμό πού θά αποφασίσει τό Τμήμα.

2. Με φροντίδα τής έπιτροπής δημοσιευμάτων ή Επετηρίδα άποστέλλεται γιά άνταλλαγή με άντίστοιχη έπετηρίδα ή περιοδικό: α) Στά τμήματα Φιλολο­γίας καί στίς Φιλοσοφικές Σχολές καί λοιπά συγγενή μορφωτικά ιδρύματα τού έσωτερικού. 6) Σέ όσο τό δυνατό περισσότερα τμήματα κλασικών σπουδών καί βιβλιοθήκες τού έξίυτερικού, υστέρα άπό πρόταση τού διευθυντή καί απόφαση τού Τμήματος ή τής Κοσμητείας ή τού Πρυτανικού. γ) Σέ άλλο άτομο ή όργα- νισμό ύστερα άπό αίτησή τους καί κατόπιν έγκρίσεο>ς τού Τμήματος

3. Ή Έπετηρίδα ποΛείται στό έσιοτερικό καί τό έξωτερικό με φροντίδα τής έπιτροπής δημοσιευμάτων.Ή πώληση στό έσωτερικό διενεργείται άπό ένα του­λάχιστον βιβλιοπιυλεϊο σέ κάθε πόλη όπου έδρεύει Πανεπιστήμιο.

ά.Ό άριθμός άντιτύπων καθώς καί ή τιμή πωλήσεως τής Επετηρίδας καθο­ρίζεται άπό τήν έπιτροπή δημοσιευμάτων ύστερα άπό είσήγηση τού διευθυντή συντάξεως Έ πί τού παρόντος τυπώνεται σέ 5()0 άντίτυπα.

5.Ή Έπετηρίδα συνδέεται μέ τά διεθνή δίκτυα πληροφοριών καί βιβλιοθήκες μόλις τό έπιτρέψει ή τεχνική υποδομή τού Ιδρύματος

291

El Διατάξεις πού αφορούν στην έκδοση «Παραρτημάτων»

1. Δύνανται νά έκδοθούν ώς «Παραρτήματα» της Επετηρίδας ύστερα από αίτηση τού συγγραφέως και κατόπιν έγκρίσεως τού Τμήματος, της Κοσμητείας και τού Πρυτανικοϋ: α)Έπιστημονικές διατριβές (μονογραφίες) τού προσωπικού των τμημάτων, των επιτίμων, όμοτίμων και εκείνων πού διετέλεσαν καθηγη­τές, καθώς καί των επιτίμων διδακτόρων, β) Επιστημονικές διατριβές - απο­τελέσματα ερευνών κλπ . σχετίζομενες άμεσα μέ την επιστημονική δράση τού Ιδρύματος. Διδακτορικές διατριβές όσων ανήκουν στο προσωπικό τού Τμήμα­τος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής ή των μεταπτυχιακών φοιτητών, πού έγκρίθηκαν από το Τμήμα δύνανται νά εκτυπωθούν ανεξαρτήτως (εκτός σειράς) μέχρι 30 αντίτυπα σέ τυπογραφική μονάδα τού Πανεπιστημίου (εις βάρος τού Κ.Α. 4121 του Τμήματος).Όπως καί τα ανάτυπα, τα «Παραρτήματα» δέν μπο­ρούν νά χαρακτηρισθουν ώς διδακτικά βιβλία τών φοιτητών.

Τά «Παραρτήματα» εντάσσονται στο ερευνητικό πεδίο τών τομέων ή τών τμημάτων καί πληρούν τις προϋποθέσεις τών πρωτότυπων επιστημονικών εργασιών. Ή έκδοση τού «Παραρτήματος» προτείνεται άπό τό οικείο Τμήμα ύστερα από γραπτή τεκμηριωμένη εισήγηση μέλους ΔΕΠ τού ίδιου ή συγγε­νέστερου γνωστικού πεδίου, κατά προτίμηση έξωτερικοϋ ανώνυμου κριτή. Στην εισήγηση πού κατατίθεται σέ ένα μήνα τεκμηριώνεται ή επιστημονική αξία, ή πρωτοτυπία καί ή αναγκαιότητα έκδοσης τού «Παραρτήματος».

2. Επιβάλλεται ή αύξηση τού κονδυλίου τού κωδικού τήςΈπετηρίδας καί τών «Παραρτημάτων» άπό τον προϋπολογισμό τού Πανεπιστημίου, εφόσον αυξάνε­ται 6 αριθμός τών μελών τών τμημάτων καί τό κόστος εκτύπωσης, αλλά καί οι άπαιτήσεις γιά συνεχή επικοινωνία μέ την ελληνική καί τή διεθνή επιστη­μονική κοινότητα. Πρέπει επίσης νά τονισθεΐ ή διαφορά ώς προς τή δημοσί­ευση εργασιών διεθνώς ανάμεσα στις θετικές καί τις θεωρητικές σχολές. Γιά τις θετικές σχολές είναι σχετικά εύκολη ή δημοσίευση τών σύντομων συνήθως άρθρων (ακόμη καί διδακτορικών διατριβών) σέ ελληνικά ή ξένα περιοδικά μέ τήν προϋπόθεση βέβαια τής πρωτοτυπίας τους. Γιά τίς θεωρητικές ή ανάλυση κάθε θέματος είναι πάντοτε εκτενέστερη, γ ι’ αυτό καί τά άρθρα είναι πάντοτε μακροσκελέστερα, κυρίως όμως σέ πολλές επιστημονικές σειρές προβλέπεται ή δυνατότητα δημοσίευσης αυτοτελών επιστημονικών μονογραφιών υπό μορφήν παραρτημάτων (π.χ. Mnemosyne, Hermes, κ.ά.).

3. Ή Κοσμητεία καί τό Πρυτανικό μεριμνούν γιά τήν άνάλογη κατανομή στά τμήματα τοϋ προβ)χπόμενου κονδυλίου γιά τά «Παραρτήματα». Γιά τίς δύο ανώ­τερες βαθμίδες μελών ΔΕΠ ή δυνατότητα εκτύπωσης εργασίας ώς «παραρτήμα­

292

τος» είναι μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια καί γιά τις δύο κατώτερες βαθμίδες μία φορά κάθε τρία χρόνια.

4. Ή έκταση του «Παραρτήματος» είναι μεγαλύτερη άπό 4, χωρίς νά υπερβαί­νει τά 2 0 , τυπογραφικά φύλλα και κατατίθεται άπό τον συγγραφέα σέ δισκέτα ηλεκτρονικού υπολογιστή έτοιμο γιά δημοσίευση.

5. Τά «Παραρτήματα» τής Επετηρίδας έχουν ένιαία άριθμηση, σχήμα 8ο καί πληρούν τις υπόλοιπες προδιαγραφές έκτύπωσης. Α ν το «Παράρτημα» είναι γραμμένο στην έλληνική γλώσσα, συνοδεύεται άπό έκτενή ξενόγλωσση περί­ληψη. Στο «Παράρτημα», όπως και στην Επετηρίδα, άναγράφεται ό ISBN καί σημειώνεται άπαραίτητα τό copyright καθώς καί το «Πανεπιστήμιο Ίωαννί- νων».

6. ΟΙ οικονομικοί δροι, κατανομή άντιτύπων κ.λπ. καθορίζονται κάθε φορά με άπόφαση τού Πρυτανικού, υστέρα άπό πρόταση τής έπιτροπής δημοσιευμά­των καί είσήγηση τού διευθυντή.

(Άπόφαση Γ.Σ. τού Τμήματος Φιλολογίας 238/18.3.97).

ΓΙΑ Ν Ν Η Σ Μ ΟΤΣΙΟΣ

Κ Α Ι ΣΤΗ ΔΕΞΙΑ ΜΟΥ ΤΗ ΜΕΡΙΑ ΑΦΗΣΤΕ ΠΑΡΑΘΥΡΙ

(Α Ν ΕΚ ΔΟ ΤΑ Μ Ο ΙΡΟ Λ Ο Π Α Τ Η Σ Π ΕΡΙΟ Χ Η Σ ΓΡΕΒΕΝΩΝ).

Στην μητέρα μου (1909 - 2008)

-3WX«?i0C<- ·<Γ<ψ0β€ χο f rc W '^ 2 & ί ο τ $ » r ■* ree '~ 6tv ̂ ^

C/Tpcjaej'o χΰμο ί'π ο ίΥ ίο γο ιί^ \^Ρ τΥ Λ̂ ’̂€<χ' >, foY uijYo -^ou^uGityovo v«X<j <5|° νιο^ου ^ T > .

Π Α Ν ΕΠ ΙΣΤΗ Μ ΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩ Ν Π Α Ν ΕΠ ΙΣΤΗ Μ ΙΑ Κ ΕΣ ΕΚΔΟ ΣΕΙΣ

./V\S

■ y r :

ΑΘΗΝΑ 2010

v f~ Α&

Α Μ οφοΧ όγια αχό χνρίάτής χηηοχής rptfcf&v:- . 'Λ,-

^Ί̂ οορκοάψΊ Adaco^tkupficoO'A* _

ΚφΒφά^&&6&ΆγιοςΙϊάρηρος .

Ί* * αιί^Τ φ ?**** y - Μ

' χ ^ ΐ Τ 7 ΐ ^ · ^ '

Α '. Α πό μαγνητοφώνηση του 1983 - 1984:

Χωριό Δεσπότης (Σνίχοβο):

ί. Αν ήξερες, μανούλα μου, πότε θ έλ’ να πεθάνω να στειλ’τς γαμπέρ’ στην Καστοριά, να έρθουν οι μαστόροι, να φχιάξουν το κιβούρι.Και στη δεξιά μου τη μεριά ν’ αφήσουν παραθύρι να ιδώ τον ήλιο πού θα κρούει και πού θα βασιλεύει, να βλέπω τη μανούλα μου πώς θά ’ργεται να κλαίει.

2.· Μ ηλίτσα μ ’, πού είσαι στο γκρεμό κι είσαι γεμάτη μήλα. Τα μήλα σου τα ρέμπομαι και το γκρεμό φοβούμαι.•Σαν το φοβάσαι το γκρεμό, έλα ’π ’ το μονοπάτι.Το μονοπάτι έπαιρνα, στο Παλιοκκλήσι βγήκα.Το Π αλιοκκλήσ’ ήταν παλιό, τα μνήματα καινούρια κι ένα μνημούρι πάτησα ανάμεσα στα μάτια.Κ ι αυτός αντιλοήθηκε ’πό μ έσ ’ από το μνήμα:•Α ν είσαι νιος, ας χαίρεσαι, παιδί, κι ας κοιμαρώνεις αν είσαι κάνας γέροντας, ο χρόνος να μ η σ ’ εύρη.

(4φοσύνη Μ ότσιου, 1909 - 2008 . Μ οιρολογεί το 1984)

296

Γεφύρί Πορτίτσας. Βενετικός, κοντά στο χ. Σπήλαιο.

3. - Ποιος έχει πέτρινη καρδιά, μάτια να μ η δακρύζουν να πάει να πει τη μάνα μου να μη με περιμένει, γιατί, μάνα μ 9, δεν έρχομαι, εγώ είμαι σκοτωμένος απάν9 στις ράχες, στάι βουνά.Πάνω στις ράχες, μάνα μου, στον Όλυμπο, εκεί μένω, εκεί, μανούλα μ 9, κείτομαι σε μια μικρή διασέλα.Στα τρία χρόνια, μάνα μου, πάρε παπά και έλα, να μάσεις το κορμάκι μου σε μια μικρή κασέλα.(Γιαννακούλη μου, γιατί με βάνεις στα δύσκολα;)Και πάρε, μάνα μου, μαζί σ 9, παιδιά μου, την κασέλα, να μ 9 έχεις, μάνα μου, ακοντά.

(Γιαννούλω Φιλιώτη, 1904-1992 Μοιρολογεί τον σκοτωμένο στον Εμφύλιο γιο της Κώστα).

ά.Άιντε, ν-αφήνω γεια ψηλάι βουνά, άιντε και χαμπηλέςραχούλες.

Προς Περβόλι Ιρεύε'/ων (χπό το χ. /.ιχκχς).

‘ί'Α'1ι,

ί

297

Μάνα μ δ ε ν μπορώ, μανούλα μ 6 * * 9, δεν μπορώ, παιδί μ 9 τ ί να σου ειπώ;Ά ιντε, ν-αφήνω γεια, μάνα μ 9, τις έμορφες, άιντε, και γεια τις ματυρομά-λε,

τις μαυρομάτες.Μαύρος μ 9, δεν μπορώ, άιντε και γεια τις μαυρομάτες, παιδί μ 9 τ ί να σου ειπώ;Ά ιντε, ν-αφήνω γε ια , μάνα μου, τ 9 αδέρφια μου, άιντε και γεια τις αδερφούλες μ 9, μανούλα μ 9, δεν μπορώ.Μάνα μ 9, δεν μπορώ, λέλε, μάνα μ 9, δεν μπορώ.Μάνα μ 9, δεν μπορώ, σύρε να φέρεις το γιατρό.Ά ιντε, ν-αφήνω τη μανούλα μου, άιντε, τρία γυαλιά φαρμάκι, παιδί μ 9 τ ί να σου ειπώ;Μάνα μ 9, δεν μπορώ, λέλε, μάνα μ 9, δεν μπορώ.Μάνα μ 9, δεν μπορώ, παιδί μ 9, τ ί να σου ειπώ;Τό 9να να πίνεις, μάνα μ 9, το πρωί, τ 9 άλλο το μεσημέρι.Μάνα μ 9, δεν μπορώ.Ά ιντε, τ 9 άλλο το μεσημέρι, παιδί μ 9, τ ί να σου ειπώ.Ά ιντε, το τρίτο το φαρμακερό, ωχ, το π ιΥ τς αργά το βράδυ.Μάνα μ 9, δεν μπορώ, μάνα μ 9, δεν μπορώ, λέλε, μάνα μ 9, δεν μπορώ.Μάνα μ 9, δεν μπορώ, σύρε να φέρεις το γιατρό.Σύρε να φέρεις το γιατρό για να μου γειάνει τον καημό.

(Βάια Αρμπάρα, 1912 - . Το 1984 θυμάται ακόμα το μοιρολόγι-τραγούδι που άκουσε μόνο μια φορά, το 1929, από ξενομερίτες χτίστες. Το έμπασε σταθερά στο ‘ρεπερτόριό’ της)

5. Η ξενιτιά κι ο χωρισμός, ο πόνος κι η αγάπη τα τέσσερα ζυγίστηκαν σε μια χρυσή παλάντζα, το ποιο θα βγει βαρύτερο.Η ξενιτιά βγήκε βαριά, βαρύτερ9 από ν-όλα:

Χωρίζ9 η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα, χωρίζει κι ένα αντρόγυνο, το πολυαγαπημένο.

(Θωμαή Πηγατσιώτη, 1914—. Το 1984 συνεχίζει να μοιρολογεί τη μοίρα της: ο άντρας της για πολλά χρόνια ζρύσε στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν και την ξενιτιά τη γνώρισε από ‘πρώτο χέρι’)

6. Μ ε γέλασάνε τάι πουλιά, της άνοιξης τ 9 αηδόνιαμε γέλασαν και πού είπανεμε γέλασαν και μού είπανε ποτές και δεν πεθαίνω.Βάνω φκιάνω το σπίτι μου ψηλότερο 9πό τ 9 άλλα, σαράντα δυο πατώματα, κι εξήντα παραθύρια.

298

Στο παραθύρι κάθομαν, τους κάμπους αγναντεύω.Βλέπω τους κάμπους πράσινους, τη μαύρη γης γαλάζια.Βλέπω το Χάρο πό έρχεται καβάλα σ τ ’ άλογό του.Και τ ’άλογο του μαύριζε, γυάλιζε το σπαθί του.-Χάρε μ ’, αν ήρθες για καλό, να στολιστώ ν’αλλάξω, κι αν ήρθες, Χάρε μ ’, για κακό, ας είμαι κι ουδέ έτσι ’

( ας είμαι κι όπως είμαι).

(Τραγούδησαν ot: Θ. Πηγατσιώτη, Ευγ. Μότσιου,Όλγα Οικονόμου, Βασιλική Τελάκη)

Χωριό Τρικοκκιά (Τσαπουρνιά):

7. Βουλιόμαι μια, βουλιόμαι δυο, βολιόμαι τρεις και πέντε βολιούμαι να ξενιτευτώ πολύ μακριά στα ξένα.Ν-όσα βουνά κι αν έδιαβα, όλα τα παραγγέλνω:-Βουνά μ ’, να μ η χιονίσετε, κάμποι μ 9, μην παχνιστείτε, ν-όσο να πάνω και να ρθω, και πίσω να γυρίσω.Όσο να πάω και να ρθω και πίσω να γυρίσω,

βρίσκω τα χιόνια στάι βουνά, τα κρούσταλλα στους κάμπους, βρίσκω και την αγάπη μου στα μαύρα είν’ ντυμένη.Στέκω, ν-ο μαύρος μ ’, τη ρωτώ.

(Τραγούδησαν οι γυναίκες; Περιστέρα Καλτσά, 1902, Μαρία Νάζου, 1911, Μαρία Σιούτα, 1917, Ελένη Τσακνάκη, 1917, Ελένη Κλιματσούδα, 1918, Ιωάννα Ζιανού, 1920, Βάγια Καρασιάδου, 1922, Αικατερίνη Κλιματσούδα, 1922, Αικατερίνη Τσακνάκη, 1931, Κερασίνα Ζιανού, 1937)ι Χρόνος καταγραφής; 1983.

Χωριό Τριφύλλι (Σίντσα):

8. Καρδιά μ ε δεκαοχτώ κλειδιά που σ’ έχουν κλειδωμένη. Τα χέρια που σε κλείδωσαν είναι μακριά στα ξένα, πάνε μακριά κι αλαργινά.Είναι μακριά κι αλαργινός πι αργούν όσο να έρθουν.-Τ ί να σου στείλω, ξένε μου, ν’αυτού στα ξένα που *σαι; Να στείλω μήλο, σέπεται, κυδώνι μαραγκιάζει, να στείλω και βασιλικό, χωρίς νερό στεγνώνει, να στείλω και το δάκρυο μου σ ’ ένα ψιλό μαντίλι, το δάκρυόμ’ ήταν καυτερό.Τ ο δά κ ρ υο μ 9 ε ίν α ι κ α υ τερ ό κ ι έκ α ψ ε τ ο μ α ν τ ίλ ι

299

[Τραγούδησαν ou Βασιλική Ζιώγα 1909, Ιωάννα Μάνου 1909, Δήμητρα Νιάκου 1910, Ελένη Παπά 1914, Ευαγγελία Παπά και Αγγελική Διάκου 1922, Πανάγιω Παπά 1927, Βάγια Παπά (κόρη της Βασιλικής Ζιώγα 1929), Αφροδίτη Παπά 1936, Ιωάννα Μουστακλή 1939, Καλλιόπη Λιάκου 1944, Ελένη Αιάκου 1951].

9. Ανάθεμα ποιος έλεγε τ ’ αδέρφια δεν πονιούνται.Τ ’ αδέρφια σκίζουν τάι βουνά κι οι αδερφές τους κάμπους, κι η μάνα σκίζει θάλασσα, ώσπου να τ ’ ανταμώσει.Η Σαλαμπριά* κατέβασε μ ε ήλιο μ ε φεγγάρι.Φέρνει δεντρά, φέρνει κλαδιά, δέντρα ξεριζωμένα, φέρνει και μ ια γλυκομηλιά τα μήλα φορτωμένη κι απάνω στα κλωνάρια της δυο αδέρφι’ αγκαλιασμένα.Ένας τον άλλο έλεγε, ένας τον άλλο λέει:-Κρατήσ’ καλά, ’δερφούλη μου, να μην ξεχωριστούμε

’Σαλαμπριά: παλιότερη ονομασία του Πηνειού

Χωριό Κηπουριό (σε μνημόσυνο):

10. Πουλάκι είχα στο κλουβί και τό ’χα ημερωμένο, το τάιζα, το πότιζα μόσκο και κρυιοφύλλι.Κ ι από τον μόσκο τον πολύ κι από το καρυοφύλλι, ξεσκανταλίστ’κε το κλουβί κι έφυγε το πουλάκι.Κι η μάνα πάεινε ’πό κοντά μ ε το κλουβί στο χέρι:•Γύρνα, βρε γύρνα, Ρόζα μου, κι έλα μες στο κλουβί σου, θα σε ταΐζω ζάχαρη, θα σε ποτίζω μέλι.•Δε θέλω εγώ τη ζάχαρη, δε θέλω εγώ το μέλι, θέλω την αρραβώνα μου να πάω ν’ αρραβωνιάσω.

[Μοιρολόγησαν ou Ελισάβετ Ποράβου (1902), Παναγιώτα Γκιάτα (1907), Πελαγία Παπακώστα (1913) και άλλες γυναίκες του χωριού].

Χωριό Καλόγι:

11. Κάτω στους κάμπους τους τρανούς, στα πράσινα λιβάδια λύκος παιδάκι άδραξε (πο της μάνας τα χέρια.Χ ίλιοι πεζοί τον κυνηγούν, χίλιοι καβαλαρία κι η μάνα ’πό ’χει το παιδί, σιμά κοντά τον έχει:-Άφσεζ’ με, λύκε, το παιδί και πάρε το μουλάρι.

300

Και το παιδί 9ντιλογήΰηχε ’πό του λύκου το στόμα:-Γυρνά, μάνα μ \ στο σπίτι σου, γυρνά, μάνα μου πίσω, ο λύκος απού μ 9 άδραξε, δεν ξανά μ 9 απολνάει.

(Καλόχι, Βάγια Αποστολίδου, γεν. στο Φελλί το 1898)

Τα λόγια του παρακάτω κειμένου είναι παρμένα από καταγραφή του 1970. (Δια- δέτω τη μεγαλύτερη ώς σήμερα συλλογή χειρογράφων δημοτικών τραγουδιών από την περιοχή Γρεβενών που παραμένουν ώς σήμερα ανέκδοτα στη βιβλιοθήκη μου):

(11α ). Κάτω στους κάμπους τους τρανούς, στα πράσινα λιβάδια, άρπαξε λύκος το παιδί απ9 της μανάς τα χέρια.Κ ι η μάνα πάει από κοντά, πάει παρακαλώντας:-Άφησε, λύκε μ 9, το παιδί και πάρε το μοσχάρι.-Θυμάσαι όταν τό 9ταξες για να το φάει λύκος;

Σημ.: Το πιο πιθανό: το ‘άφησε* είναι διόρθωση από το ‘άφσεζ* με*, που εγώ το αφήνω όπως το άκουσα τουλάχιστο τρεις φορές, κι ούτε μία ‘άφησε*. (Γ.Μ.)Να θυμίσω μόνο ότι τον ίδιο διάλογο κάνει και η μάνα με το Χάρο σε άλλα μοιρολόγια, ώστε Λύκος και Χάρος εν μέρει να εξισώνονται.

Β'. Από καταγραφή σε CD το Νοέμβριο τού 2008

Χωριό Αγιος Γεώργιος (Τσούρχλι)

12. -Γιάννη μου, πού 9τοιμάστηκες κι έβαλες τα καλά σου;Μ ήπω ς σε γάμο σε καλούν, μήπω ς σε πανηγύρι;-Ουδέ σε γάμο μ ε καλούν, ουδέ σε πανηγύρι, μ ε κάλεσε ο Χάροντας να πάω να μ ε φιλέψει.Όσα βουνά κι αν πέρασα, όλα τα παραγγέλνω:Βουνά μ 9, να μ η χιονίσετε, κάμποι μην παχνιστείτε, ώσπου να πάω και να ρΰω και πίσω να γυρίσω.Κι ώσπου να πάω και να ρϋω και πίσω να γυρίσω, βρίσκω τα χιόνια στα βουνά, τους κάμπους παχνισμένους.Βρίσκω και την αγάπη μου στα μαύρα φορεμένη. 13 *

13. Δεν το ϋαρρούσα, ποταμέ, ϋολό να κατεβάσεις.Και τώρα πώς κατέβασες μια ϋολωσιά μεγάλη;

Φέρνει δεντρά, φέρνει κλαδιά, δέντρα ξεριζωμένα, φέρνει και μια γλυκομηλιά στα μήλα φορτωμένη.Και στην κορφή απ’ τη μηλιά αντρόυνο αγκαλιασμένο κι ένας τον άλλο έλεγε, κι ένας τον άλλο λέει:-Πιάσου καλά, Αριστείδη μου, πιάσου καλά, καλέ μου, να μ η μας πάρει ο ποταμός, να μ η μας πάρ’ το ρέμα.

14. -Καλήμερά σου, μάνα μου. - Καλώς τα τά παιδιά μου.Τ ί καλημέρα θέλω εγώ, εδώ στον Κάτω Κόσμο;Εδώ το λένε μαύρη γης κι αραχνιασμένο χώμα, εδώ ’ραχνιάζ’ν οι έμορφες, ’ραχνιάζ’ν τα παλικάρια.

15. Κλάφτε, παιδιά μου, κλάφτε με, μ ε πόνο και μ ε δάκρυ. Δεν είμαι άνοιξη να ρθω, δεν είμαι καλοκαίρι,δεν είμαι και βασιλικός στην πόρτα να φυτρώσω, να μ ε ποτΓιζς, να μ ε δρόσι’ιζς, να μ ε κορφολογίζεις, και τα κορφολογήματα στον κόρφο σ ’ να τα βάζεις, να σε χτυπάει η μυρωδιά κι εμένα να θυμάσαι.

(Τα μοιρολόγια του Αγίου Γεωργίου τραγούδησαν οι: Φάσσα Αρετή του Κωνσταντίνου, και Σαράντη Δήμητρα του Μιλτιάδη, 77 χρονών )

Χωριό Ταξιάρχης (Κοσικό, Κοσκό):

16. -Μάνα, μάνα, μανούλα μου, χίλιες φορές μανούλα, πού να το κρύφω τ ’ όνομα, που να το καϊπιώσω;-Ακούστε σεις, παιδάκια μου, το τ ί σας παραγγέλλω: να μην το κρύφτε τ ’ όνομα, να μην το καϊπιώστε, να το φυτέφ’τε στην αυλή να γίνει κυπαρίσσι, νά ’ρχεστε, σεις, παιδάκια μου, να κάθεστε στον ίσκιο, νά ’ρχονται τα εγγονάκια μου να μ ε κορφολογούνε και τα κορφολογήματα στον κόρφο να τα βάζουν.Φόντας τα παίρν’ η μυρωδιά, τότες να με “θυμούνται.

(παραλ.: εμένα) 17

17 -Καλήμερά σου, Γιάννη μου, απ’ την καλή γυναίκα.-Τ ί καλημέρα θέλω εγώ μες σ τ ’ άραχνο το χώμα;Δεν έχω μάτια να σε ιδώ, χέρια να σ ’ αγκαλιάσω.

302

Φχιάσε τα νύχια σου τσαπιά, τις απαλάμες φχυάρια, ρίξε το χώμα σε μεριά και τα σανίδια δίπλα, το έρημο το σάβανο τράβα και ξέσχισέ το.Κι αν είμαι άσπρος χι όμορφος, σχύφε χαι φίλησε με, χι αν είμαι μαύρος χι άραχνος, ρίξε χαι σχέπασέ με.

18. Εδώ σε τούτ9 την εχχλησιά, στον άγιο Άη-Δημητρη, (Παραλ.: Σε τούτ9 εδώ την εχχλησιά)

Μ ονή Π αναγιάς Σπηλιώτισσας. θεμελιώ θηκε το 1013

εδώ είναι ο νόμος χι ο σταυρός χι ο χωρισμός μεγάλος: χωρίζ9 η μάνα το παιδί χαι το παιδί τη μάνα, χωρίζει χι έν9 αντρόγυνο πολύ αγαπημένο

(Παραλ: πού ήταν αγαπημένο, το πολυαγαπημένο)

στον τόπο που χωρίζονταν, χορτάρι δε φυτρώνει.

303

19. -77 χάβεστε, γειτόνισσες, και δεν μοφιολογάτε;Όλες καημούδια έχετε κι όλες καρδιά χαμένη.Οποια 9χασε τη μάνα της, χάνει το στήριγμά της, όποια 3χάσε την αδερφή, χάνει το γύρισμά της, όποια 3χάσε τον άντρα της, χάνει και την τιμή της.Όποια 9χασε τρανό παιδί, χάνει τη δούλεψή της κι οποιά ’χάσε μικρό παιδί, χάνει το γλέντημά της.

(Μοιρολόγησαν ou Τσιάλτα Ευδοκία, 1931, Κλωνάρα Σουλτάνα, 1933, Τσιάλτα Στέλλα, 1939, Τάρα Θάλεια, 1952, Κυρατζοπούλου Πούλια, 1932, Τσιάλτα Πηνελόπη, 1941, Μπαχτσεβάνου Χαρίκλεια, 1936, Παπαθανασίου Αγγελική, 1935, Μπασαγιάννη Μαριάν·$η, 1938, Κοτλίδα A-Savoa ία, 1938, Τ σιόγκα Ν ίκη, 1942)

Χωριό Σαρακήνα: \*

20. Γιοφύρ9 είχα στη ΰάλασσα και σκάλα μεσ9 τον Άδη, ανέβαινα, κατέβαινα, το Χάρο χαιρετούσα.

Το «Γεφύρι του Κζτσογιάννη», στον παλιό χωματόδρομο Σπηλιού - Γρεβενά.

!3:i

O«!

gagK

g>B

'wm

wti

iww

tw

,βΛ

ίίβ

Ά-Λ

804

-Πέσ’ το, βρε Χάψε μ ’, πέσ’ το με, πότες ϋ έλ ’ να πεϋάνω;-Πώς να στο πω, βρε Κώ στα μου, μαραίνεται η ψυχή σου.Σαν έχεις ρούχα, χά λ’να τα, φλουριά, χαρτζιάνεψέ τα, κι αν έχεις κι άλογο καλό, γκιζέρα πανηγύρια,

Μπουζαλή Μέλπω: «Αυτό το μοφολόγι (αρ. 21) το λέω για μένα»:21. Σαν ϋα πεϋάνω, άντρα μου, στον τάφο μου να στέκεις και τα λουλούδια που 19α βγουν μ ε δάκρυα να βρέχεις,να μεγαλώσουν γρήγορα στον τάφο το δικό μου, να μ ε δροσίζει ο ίσκιος τους πάνω στο μέτωπό μου.

22. -Γιώργη μ ’, ήρϋε η άνοιξη, ήρϋε το καλοκαίρι,Γιώργη μ ’, ήρϋαν οι φίλοι σου, οι φίλοι κι οι μπράτιμοι.Γιώργη μ ’ γυρεύουν τ ’ άρματα σ ’, γυρεύουν το ντουφέκι σ ’.-Πάρτε και δώσ’ τε τ ’ άρματα, δώσ’ τε και το ντουφέκι.-Γιώργη μ ’, γυρεύουν τ ’άλογο σ ’, γυρεύουν τον υγιό σου.-Πάρ’ τε και δώσ’ τε τ ’άλογο, τον πρώτο τον υγιό μου.-Γιώργη μ ’, γυρεύουν ν τ’ Γιώργαινα, γυρεύουν τη γυναίκα σ ’.-Ν τ’ Γιώργαινα μην τη δίνετε, μένα ποιος ϋα μ ε κλάψει;

23. Ή ρϋε καιρός να φύγουμε, καιρός να χωριστούμε.- Ε κεί που πας, Χρυσόστομε, εκεί στον κάτω κόσμο, εκεί ϋ ’ ακούσεις κλάματα, δάκρυα και μοιριολόγια:Θα κλαιν οι μάνες για παιδιά, γυναίκες για τους άντρες, ν-εκεί το λένε μαύρη γης κι αραχνιασμένο χώμα.

24. Λ ά λη σ ’, αηδόνι μ ’, λάλησε σ ’όλα τα περιβόλια, μ εσ ’ την δική μου την αυλή, πουλί μ ’, να μ η λαλήσεις, έχω τον άντρα μ ’ άρρωστο, βαριά για να πεϋάνει.Όλο τον κόσμο γύρισα και γιατρικό δεν βρήκα.Το γιατρικό που γύρεψε, οπάν στη γης δεν είν’ το:Γυρεύει γά λ ’ από λαγό, τυρί α π ’άγριο γίδι.

(Νοέμβριος 2008. Μοιρολόγησαν οι γυναύας Ντάγκα Βαγγίλιώ, 83 χρονών Τσιόγκα Βάια, 82, Καραπίτάκη Τσιάνα, 80, Ντάγκα Βασιλική, 77, Φούρκα Τασιάνα, 73, Σαράφα Θοδώρα, 72, Μπουζαλή Μέλπω, 71, ΓΙαλούκα Θανάσω, 71, Μποόρμπου Βάια, 70, Παπαλάμπρου Μαρία, 68, Μπουζαλή Μαρία, 65, Ντάγκα Σωτηρία, 60)

305

Ο τάφος τού Κ ώ στζ Μ πουχζλη στο νεχροτζφείο της Σ ζρ ζχή νζς Γυναίχες του χωριού χαι δύο από τη Ροδιζνή (η Α ντιγό νη Γρίβζ χαι η Π ανάγιω Βζ?^ζή)

μοιρολόγησαν στα Σαραντάμερα του Κ ώ στα Μ πουχάλη: 18 Νοεμβρίου 2008).

Χωριά Ροδιανή (Τραντομπίστα):

25. -Μάνα μου, τ ί στολίστηχες χαι στέχεις στολισμένη;Ξύπνα, μωρ μάνα μου.

Μ ήνα στ* χαρά σ ’ αχάλιασαν, μήνα στο πανηγύρι; Ξύπνα, μωρ μάνα μου.

-Ν-ουδέ σ τ ’ χαρά μ ’ αχάλιασαν, ν-ουδέ στο πανηγύρι. Ξύπνα, μωρ μάνα μου.

Μ ’ αχάλιασεν ο Χάροντας να πάω να μ ε φιλέψει.Ξύπνα, μωρ μάνα μου.

Και με πολλούς αντρέπομαι, χαι μοναχιά μ ’ φοβούμαι. Ξύπνα, μωρ μάνα μου.

Κ ι’αχάλιασα τρία πουλιά, τρι’άγρια χελιδόνια.Ξύπνα, μωρ μάνα μου.

Το ’να μου λέει, δεν μπορώ χαι τ ’ άλλο δεν αδειάζω. Ξύπνα, μωρ μάνα μου.

Το τρίτο το μιχρότερο μ ε λέει, άιντες να πάμε.Ξύπνα, μωρ μάνα μου.

26. Εψές είδα στον ύπνο μου, στον ύπνο που χοιμόμουν, πως φίλευα το Χάροντα χαι το Χριστό χερνούσα,

και την χυρά την Παναγιά πολύ παραχαλούσα:-Κυρά μου, δώσ’ μου τα κλειδιά, χλειδιά τού Παραδείσου, ν9 ανοίξω τον Παράδεισο, για να περάσω μέσα, να ιδώ τους νέους πως δειπνούν, τους γέρους πώς χοιμούνται χαι τα μιχρούτσιχά παιδιά πώς παίζουν χαι γελούνε.

27. Πουλάχι είχα στο κλουβί χαι τό 9χα ημερωμένο, το τάιζα, το πότιζα μόσχο χαι καρυοφύλλι.Κ ι από το μόσχο τον πολύ, χι από τη μυρωδιά-νά-του, ξεσχανταλίσ9χε το κλουβί και μού 9φύγε ο Γιάννης.Χ ίλιοι πεζοί τον κυνηγούν, χίλιοι καβαλαραίοι... από πίσω πάει η γυναίκα του μ ε το κλουβί στα χέρια.

28. -Παπά μου, σ ’ αραϋύμησα κι ήρϋα να σ9ανταμώσω,ξύπνα, παπα-Δημήτρη.

-Παπαδιά μ 9, χι αν μ 9 αραϋύμησες χι ήρϋες να μ 9 ανταμώσεις, ξύπνα, παπα-Δημήτρη.

Ν-εσύ τη στράτα 9ν έμαϋες, τον Α ι Θανάσ9 τον ξέρεις, ξύπνα, παπα-Δημήτρη.

Για χίνα χι έλα μια βολά, χίνα χι έλα μ ια άλλη, ξύπνα, παπα-Δημήτρη.

Ν -εχεί 9ναι χίλια μνήματα κι όλα χορταριασμένα, ξύπνα, παπα-Δημήτρη.

Μ όν9 (σ)το δικό μ 9, το έρημο, χορτάρι δε φυτρώνει, ξύπνα, παπα-Δημήτρη.

N -εκεί, παπαδιά μ 9, γονάτισε χαι χλάφε τον καημό σου, ξύπνα, παπα-Δημήτρη...

29. -Τ 9 αχούς, τ 9 αχούς, μωρ9μαύρη γης, το τ ί σου παραγγέλνω; Τη μάνα που σου στείλαμε, χαλά να την προσέχεις:με τ 9ν ώρα της το γιόμα της, με τ 9ν ώρα της το δείπνο, κι όντας δειπνούν οι άρχοντες, η μάνα μ 9 να κοιμάται.-Τ ί λες, τ ί λες, κακόγνωμη, τ ί λες, κακό κεφάλι;Δεν είμαι μάνα να πονώ, πατέρας να λυπάται.Μένα με λέγουν μαύρη γης κι αραχνιασμένο χώμα:9ραχνιάζω νιες, 9ραχνιάζω νιους, 9ραχνιάζω παλικάρια. Αράχνιασε κι η μάνα μας.

30. Βάστα ψυχή, βάστα καρδιά, σαν πως βαστάζουν τάι βουνά,

307

τα χιόνια και τα κρούσταλλα.Βάστα κι εσύ, γυναίκα μου, (παραλή βαστάτεσείς, παιδάκια μου) ν-όσο να βγω ’π* την πόρτα μου, να πάρω τον κατήφορο.

31. Ήρ3εν η ώρα κι ο καιρός για να ξεχωριστούμε,ν-έχετε γεκζ.

Το πώς να πω τη Λ ίνα μου, το πώς να τη γελκάσω, έχετε γεια.

-Σύρε, Λ ίνα μ ’, στην εκκλησία κι αγλήγορα να έρ3εις, έχετε γεια,

γ ια τ ί 3α γένει χωρισμός, ξεχωρισμός μεγάλος, έχετε γεια.

Το πώς να πω τα κορίτσια μου, το πώς να τα γελάσω; έχετε γεια.

-Σύρ’τε, κορίτσια μ ’, στα σπ ίτια σας κι αγληγορα να ρ3είτε, έχετε γεια,

γ ια τ ί 3α γένει χωρισμός, ξεχωρισμός μεγάλος, έχετε γεια~

32. -Κώστα μ 9, βαρούν τα σήμαντρα, βαρούνε κι οι καμπάνες,ξύπνα, βρε Κώ στα μου.

-Για ποιον βαρούν τα σήμαντρα, για ποιον βαρούν καμπάνες;Ξύπνα, βρε Κώ στα μου.

-Δεν είν’ για σένα, Κώ στα μου, μόν9 είν9 για έναν ξένο, ξύπνα πατέρα μου.

(Από Ροδκζνή τραγούδησαν οι γυναίκες: Βαλαή Αικατερίνη ,78 χρονών, Βαλαή Πανάγιω, 78, Γρίβα Αντιγόνη, 76, Νάνου Πανάγιω, 76, Τζελου Αικατερίνη, 74, Βαλαή Βασίλω, 72Μάστορα Βάια, 70, Βαλαή Παναγιώτα, 62, Παπαγεωργίου Βασιλική ,58, Καταγιάννη Γιαννούλα, 53)

Χωριό Μοναχιτι:

33. [Κάτω στους κάμπους τους τρανούς, τους κάμπους τους μεγάλους]Λύκος παιδάκι άδραξε, μήλο μου, μωρ’μήλο,‘πό της μάνας τ*ν αγκάλη, μήλο μου μύριζε.Χ ίλιοι πεζοί τον κυνηγούν, μήλο μου, μωρ9μήλο μου, χίλιοι καβαλαρία, μήλο μου μύριζε.

308

Κι η μάνα ‘πό ‘χει το παιδί, μήλο μου, μωρ’μήλο, σιμά κοντά τον έχει, μήλο μου μύριζε.-Ν-άφσεζ’με, λύκο μ ’, το παιδί, μήλο μου, μωρ9μήλο, κι άλλο παιδί δεν έχω, μήλο μου μύριζε.-Θυμάσαι φόντας τό ’ταξες, μήλο, μω ρ9μήλο μου, λύκος για να το πάρει, μήλο μου μύριζε, την Καϋαροδευτέρα;

(Μοναχίτι, Κλευόερία Τζουβάρα, γεν. το 1942)

Τχ <ττενζ -ryj Hevszixo'j

Ε Π ΙΛ Ο ΙΌ Σ

Το 1980, με πρόσκληση του Δήμαρχου Γρεβενών, γιατρού της πόλης, κ. Δημήτρη Σιόβα, έκανα την πρώτη μου ομιλία για τα μοιρολόγια. Κατάλαβα ότι για να συνεχίσω τη μελέτη αυτού του είδους της δημοτικής μας ποίησης, έπρεπε να αρχίσο.) ο ίδιος την καταγραφή και τη συγκέντρο>ση μοιρολογιών. Μαγνητοφώνησα τα θρηνητικά άσματα της μάνας μου, <1Φρόσως Μότσιου, της θείας μου Γιαννούλως Φιλιώτη, της Βάιας Αρμπάρα, μία από τις ομορφότερες φωνές στην Κλλάδα, παρουσιάζοντας σήμερα το μοιρολόγι-τραγούδι της που

309

ακούσε για μοναδική φορά, από μάστορα-χτίστη ξενομερίτη, το 1929, και έκτοτε το εισήγαγε στο ρεπερτόριό της.

Συνέχισα με άλλες γυναίκες του χωριού μου για να περάσω μετά σε πάνω από 30 χωριά της περιοχής Δημοσίευσα 178, ενώ στη διάθεσή μου έχω πάνω από 500 μοιρολόγια των Γρεβενών. Με το μαγνητόφωνο στο χέρι γύρισα χωριά της Μακεδονίας και της Θράκης, της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας, της Πελοποννήσου, της Ηπείρου, της Α ττικής και Βοιωτίας, του Ξηρόμερου, της Κρήτης, της Ρόδου, νησιά του Αιγαίου και του Ιον ίου πελάγους. Για τον ίδιο σκοπό κατέβηκα στην Κύπρο και τρεις φορές στην Κάτω Ιταλία, κυρίως σε χωριά της Γκρετσία Σαλεντίνα. Ακόμα και βουλγαρικά ανέκδοτα μοιρολόγια έχω καταγράψει. Κι αυτό χωρίς την παραμικρή χρηματική βοήθεια από οποιονδήποτε οργανισμό ή υπηρεσία.

Είδαν το φως της δημοσιότητας δυο τόμοι με τον κοινό τίτλο: Το ελληνικό μοιρολόγι. Αν το θελήσει η μοίρα μου, θα μπορέσω να ετοιμάσω και τρίτον τόμο.

Στο σημερινό δίσκο συνδυάζω παλιές μαγνητοφωνήσεις (1983-84) με εντελώς πρόσφατες καταγραφές: Αυγούστου και Νοεμβρίου του 2008. Παρου­σιάζω μοιρολόγια που ειπώθηκαν σε τρία μνημόσυνα, ενώ τα υπόλοιπα έχουν μαγνητοφωνηθεί σε κοιμητήρια, σε εκκλησίες, σε αίθουσες Πολιτιστικών Συλλόγων, σε Κοινοτικά γραφεία, σε σπίτια.

Σε ένα μοιρολόγι, μια γυναίκα, μοιρολογεί τον εαυτό της: συμβουλεύει τον άντρα της τ ι να κάνει, όταν εκείνη θα έχει πεθάνει. Σα να έκλεισε συμφωνία με το Χάρο ποιος θα κατεβεί πρώτος στον Κάτω Κόσμο. Παλαιότερα, είχα πάει σε σπίτι να καταγράψω μοιρολόγια. Ο σύζυγος ξάπλωσε στο πάτωμα, σταύρωσε τα χέρια, έκλεισε τα μάτια, και είπε: «Είμαι πεθαμένος. Θέλω να με μοιρολογήσεις τώρα». Κι όταν η γυναίκα κατάλαβε, ότι ο κουζουλός άντρας της δεν αστειευόταν, αναγκάστηκε να υποχωρήσει: τον μοιρολόγησε. Και θαρρώ πιο λυπητερά απ’ ότι θα το έκαμε στην κηδεία του. Με οδυρμό, χωρίς ίχνος προσποίησης.

Δυο μοιρολόγια, της ίδιας θεματικής ενότητας, διαθέτουν διαφορετική μουσική συνοδεία.

Η καταγραφή ίδιων μοιρολογιών του ίδιου χωριού, σε διαφορετικές περιόδους, δίνει πού και πού ανόμοια αποτελέσματα.Έτσι μπορούμε να έχουμε:

-διαφορετική ποσότητα στίχων*-διαφορετική θέση ίδιων στίχων στο ίδιο κείμενο.Οι νέοι στίχοι ή τα νέα στοιχεία προκύπτουν:-από διαφορετική λειτουργία της μνήμης την ώρα της νέας καταγραφής*-από νέα ακούσματα που σχετίζονται με το διάλογο δημοτικών τραγουδιών

από γυναίκες τού ίδιου ή και γειτονικών χωριών* τέλος,-από την αναγκαιότητα έκφρασης μιας διαφορετικής περίπτωσης και έντασης,; ·

/

310

οπότε προκύπτει το απαραίτητο της, έστω και περιορισμένης, διαφοροποίησης και προσαρμογής παλιού κειμένου σε νέα δεδομένα. Γι’ αυτό και θεωρώ επείγουσα την ανάγκη για συνέχιση νέων καταγραφών των tStojv μοιρολογιών στα ίδια χωριά.

Ο ι μακρινές ρίζες σημερινών μοιρολογιού μας: α)

Ομοίωμα κεφαλιού νεκρού από τον θολιυτό τάφο του Καμηλάρη. Κρήτη, 1650 π.χ.

κι απάνω στο κεφάλι μου φκιάνουνε τη φωλιά τους..(φροσύνη Μότσιου)

Ομοίωμα τάφου από τον θολωτό τάφο του Καμηλάρη. Κρήτη, 1650 π.χ.

Και σ τη δεξιά μου τη μεριά ν* αφήσουν παραθύρι να ιδώ τον ήλιο που θα κρούει και που θα βασιλεύει, να ζλέπω τη μανούλα μου πως θά *ρχεται να κλαίει.

(Ψροσύνη Μότσιου. 1 ί>8 'ι. Μοιρολογεί στα 75 χρόνια της)

Κ εντρική πλατεία της πόλης των Γρεζενών.

Ο ΤΟΜΟΣ ΛΣΓ & Α Ζ (ΤΟΤ 2006-2007 & 2007-2008) ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΕΤΗΡΙΔΑΣ ΔΩΔΩΝΗ: ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ ΤΟΓ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΓ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟΎ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΓΠΩΘΗΚΕ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ ΤΟΓ 2010

ΣΤΟ ΤΓΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ Ε ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΕΠΕ (ΔΕΡΒΕΝΙΩΝ 7, 100 80 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΑ: 210 30 31 298,2t0 30 32 700)

ΣΕ 800 ΑΝΤΙΤΓΠΑ (ΚΑΙ ΣΕ 90 ΑΝΑΤΓΠΑ Η ΚΑΘΕ ΕΡΓΑΣΙΑ),ΣΕ ΧΑΡΤΙ ΣΑΜΟΓΑ ΕΛΒΕΤΙΚΟ 100 ΓΡΑΜΜΑΡΙΩΝ ΚΑΙ

ΧΑΡΤΙ ΕΞΩΦΓΛΛΟΓ NETTUNO ΡΑΝΝΑ 280 GR,ΠΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΟΓ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΓ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

ΓΠΕΓΘΓΝΟΙ ΣΓΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ:ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΓ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΓ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

ΔΙΕΓΘΓΝΤΗΣ ΣΓΝΤΑΕΕΩΣ: Α.Γ. ΑΛΕΞΑΚΗΣ ΑΝΑΠΛ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΛΟΠΑΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΦΙΛΟΛΟΠΑΣ

Η*: