212091 AKTINES 787 v3
44
ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ-ΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΤΕΧΝΗ ΕΤΟΣ 84 ο = | ΜΆΙΟΣ - IΟΥΝΙΟΣ 2021 | ΆΡΙΘ. 787 Τεχνητὴ νοημοσύνη καὶ συνείδηση Τεχνητὴ νοημοσύνη καὶ συνείδηση Ἡ ὀρθόδοξος πνευματικότης Ἡ ὀρθόδοξος πνευματικότης Ἡ προσφορὰ τῶν γυναικῶν στὸ ’21. Μαντὼ Μαυρογένους Ἡ προσφορὰ τῶν γυναικῶν στὸ ’21. Μαντὼ Μαυρογένους Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες: Φίλοι καὶ ἐχθροί, « Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες: Φίλοι καὶ ἐχθροί, «Μητρός τε καὶ πατρός... Μητρός τε καὶ πατρός...» »
Transcript of 212091 AKTINES 787 v3
212091_AKTINES_787_v3.indd ρθδοξος πνευματικτης ρθδοξος
πνευματικτης
προσφορ τν γυναικν στ ’21. Μαντ Μαυρογνους προσφορ τν γυναικν στ ’21. Μαντ Μαυρογνους
μες ο λληνες: Φλοι κα χθρο, «μες ο λληνες: Φλοι κα χθρο, «Μητρς τε κα πατρς...Μητρς τε κα πατρς...»»
89
ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ .............................................................................. 91
Η ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΣ I. Κ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ...................................................................................... 97
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟ ’21 –ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ– ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΙΣΜΑΝΗΣ ................................................................................ 107
ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ Α. Ν. ΤΣΙΡΙΝΤΑΝΗΣ ....................................................................................... 113
ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ Γ.Τ. .................................................................................................................. 126
ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ»
κδτης «Χριστιανικ νωσις κτνες» Καρτση 14, 105 61 θναι, Τηλ. 210 32.35.023
Διευθυντς Σνταξης Γιννης Κ. Τσντος Θελξινης 1, 166 74 Γλυφδα, e-mail: [email protected]
πιτροπ πιφυλσσει σ αυτν τ δικαωμα ν μν δημοσιεει ν συντμνει κατ τν κρση της ποιοδποτε χειργραφο. Χει- ργραφα, δημοσιευμενα μ, δν πιστρφονται.
Δημιουργικ - κτπωση «Λυχνα Α.Ε.» λοκληρωμνες λσεις ντυπης πικοινωνας νδραβδας 7, 136 71 Χαμμυλο χαρνν, Τ. 210 3410436, F. 210 3425967 www.lyhnia.com, [email protected]
Τπος κδοσης: θνα, ονιος 2021
Eκνα ξωφλλου: Νικλαος Γζης, «Δξα», 1898
ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗ
Διμηνιαο περιοδικ
Τιμ τεχους 2,5€ τσια συνδρομ σωτερικο 15€ ξωτερικο 30€ Κπρου 20€
www.xee.gr • ΚΩΔΙΚΟΣ 1692.
89
ΠΑΥΛΟΣ, Ο «ΝΕΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Πολς λγος γνεται περ νθρπου κα νθρω- πισµο. Ποικλα συστµα- τα παρουσιζονται ν ξυµνον τν νθρωπο, τν
* * *
ς εµαστε ελικρινες κα προσγειωµ- νοι. Χριστιανισµς µορφνει κα µορ- φοποιε τν ληθιν νθρωπο, τν «νον νθρωπον», τν «κατ Θεν κτισθντα». Δν εναι νας τπος λλκοτος, παρ- ξενος κα ξωπραγµατικς, πο αωρεται µεταξ ορανο κα γς. Εναι νθρωπος
πο πατει γερ στ γ, χωρς ν κολ- λει στ χµα κα στ λσπη. Γινος κα ορνιος. Συνδυζει τς µεγλες ξες κα ρετς το ληθινο νθρωπισµο. Κα ατ δν εναι θεωρες. µεγλος γιος κα βαθς γνστης τς νθρπινης ψυχς, ερς Χρυσστοµος, µς παρουσιζει
Πολς λγος γνεται περ νθρπου κα νθρωπισµο. Ποικλα συστµατα παρουσιζονται ν ξυµνον
τν νθρωπο, τν ξα του, τν προσωπικτητ του, τ δικαιµατ του. Νµισαν πς τν ξυψνουν,
δηµιουργντας να νο τπο νθρπου, τν περνθρωπο. Κα πνω στ πργµατα περνθρωπος ποδεχθηκε
πνθρωπος. νθρωπος χωρς ψυχ, χωρς εαισθησα κα δανικ, στ τλος στρφεται ναντον το νθρπου
κα το νθρωπισµο. Ο θεωρες περ νθρπου, χωρς τς χριστιανικς ξες κα τ ζωνταν πστη
στν Σωτρα Χριστ, αωρονται στ κεν.
90 91
* * *
πστολος Παλος, πρτα π λα, ναδεχθηκε πρωταθλητς στ στβο τς γπης. δυνατ λµψη του ξεπε- τγεται π τ φλγα τς καρδις του, πο καιγταν στ φωτι τς γπης γι λους. βασλισσα ατ τν ρετν κυρως χαρακτηρζει τ ζω του. Μνο µ τ δηγητικ φς τς γπης µποροµε ν γνωρσουµε κα ν ρµηνεσουµε τ µοναδικ ατ φυσιογνωµα, πο φσηξε να πνο ζως στν γηρασµνο κσµο τς ρχαιτητας κα γινε θεµελιωτς το δυτικο πολιτισµο.
Γ.Β.Μ.
στν µορφ το ποστλου Παλου τν ληθιν κα δεδη νθρωπο. Ατν πο σφυρηλτησε κα µορφοποησε Χριστς µ τ δναµη τς γπης: «Τ ποτ στιν νθρωπος, κα ση τς φσεως τς µε- τρας εγνεια, κα σης στ δεκτικν ρετς τοτ τ ζον, δειξε µλιστα π- ντων νθρπων Παλος».
Ποις εναι νθρωπος ληθινς, σωστς κα λοκληρωµνος, κα πση εναι εγνεια κα νωτερτητα τς νθρπινης φσεως κα πσο δεκτικς ρετς εναι νθρωπος ατς, δειξε περισστερο π λους πστολος
Παλος. Θλουµε ν δοµε τν δεδη τπο νθρπου Θλουµε ν τενσουµε µοναδικ δυναµισµ, ψυχικ νωτερ- τητα, πραντη γπη, πο ν χωρει λους τος νθρπους νωτερτητα κα εγνεια, πο πηγζουν π ξαγιασµνη καρδι πο µορφανει τς νθρπινες σχσεις Θλουµε ν δοµε σ τ ψος ρετς, γιτητος κα ψυχικο µεγαλε- ου µπορε ν φθσει νθρωπος Δν χουµε παρ ν κοιτξουµε προσεκτικ κα ν µελετσουµε τν µορφ το πο- στλου Παλου.
Πειστικ πιχειρηµατολογα το Χρυσοστµου. Δν περιορζεται σ θε-
Πειστικ πιχειρηµατολογα το Χρυσοστµου. Δν περιορζεται σ θεωρητικ πιχειρµατα. Προβλλει
τν µεγλη, τν γωνιστικ, τν ρωµαλα µορφ το θεου Παλου. Καλε λους σοι µφισβητον
τν νακαινιστικ δναµη το Χριστιανισµο ν τενσουν τν προσωπικτητα το µεγλου ποστλου.
Ν σταθον µ προσοχ µπροστ στν ορνιο νθρωπο κα πγειο γγελο. Κα µνο ατ τν µορφ ν εχε ν
παρουσισει κκλησα το Χριστο, θ ταν ρκετ ν φανερσει τ µεγαλεο της κα τν µοναδικ
νακαινιστικ δναµη µσα στς ψυχς.
ΕΤΟΣ 84ο | ΜΙΟΣ - IΟΥΝΙΟΣ 2021 | 787
90 91
1. Εσαγωγ
Τ τελευταα χρνια νπτυξη τν λεκτρονικν πολογιστν κα τν ρομπτ χει πρει τερστιες διαστσεις. χι μ- νο κνουν ργασες πο τος ναθτουμε μες, λλ πιπλον μαθανουν π τν παφ τους μ τν ξω κσμο κα βελτι- νονται καθημεριν. Μαθανουν ν δη- γον ατοκνητα εροπλνα, ν κτελον πολπλοκες ργασες σ ργοστσια κα σ νοσοκομεα, ν κνουν ατρικς γχει- ρσεις, κμη κα ξαιρετικς ψυχιατρικς ναλσεις. Χρησιμοποιονται κμη σ πο- λμους, γι τν ναζτηση κα ξουδετ- ρωση στχων, κα στ διστημα, διατερα στς ποστολς σ λλους πλαντες.
πομνως, τθεται τ ρτημα: Κατ τ διαφρει νθρωπος π να τελειο- ποιημνο ρομπτ;
δη χουν κατασκευαστε ρομπτ πο χουν ρκετ νθρπινα χαρακτηριστι- κ. Π.χ., χουν ασθσεις, ραση, κο, φ, κινονται κα βλπουν τ μπδια, τ ποα παρακμπτουν. Κατασκευζουν μηχανς κα πολογιστς. ργτερα θ μπορον ν κατασκευζουν παρμοια μ ατ ρομπτ κα ν τος μεταδδουν τς γνσεις τους. Θ μπορον δηλαδ ν να-
παργονται. Σ μερικος τομες τ ρομπτ ( ο πολογιστς, πο δν εναι παρ κνητα ρομπτ) κνουν πργματα πολ καλτερα π τν νθρωπο. Κα ρωτμε: πρχει κτι πο κνουν ο νθρωποι κα δν μπορον ν κνουν τ ρομπτ;
ς ποθσουμε, λοιπν, τι χουμε μπροστ μας ναν πολογιστ, συνδεδε- μνο μ ναν λλο πολογιστ, πο τν χειρζεται να ν, κα τ ν ατ παντ στ δικ μας ρωτματα. Θλουμε ν κα- ταλβουμε ν ατ τ ν εναι νθρωπος
ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ
δη χουν κατασκευαστε ρομπτ πο χουν ρκετ νθρπινα χαρακτηριστικ. Σ μερικος τομες τ ρομπτ
( ο πολογιστς, πο δν εναι παρ κνητα ρομπτ) κνουν πργματα πολ καλτερα
π τν νθρωπο. Κα ρωτμε: πρχει κτι πο κνουν ο νθρωποι κα δν μπορον ν κνουν τ ρομπτ;
92 93
πολογιστς. ν δν μπορομε π τς παντσεις ν καταλβουμε ν ατ τ ν εναι νθρωπος μηχαν, ττε λμε τι κανοποιεται τ κριτριο το Turing. Τ κριτριο ατ τ διατπωσε γγλος μαθηματικς Alan Turing (1950).
λλ τ εδους ρωτσεις μπορομε ν κνουμε; ν κνουμε μαθηματικς ρωτ- σεις, ττε πολογιστς τ καταφρνει ν γνει πολ καλτερα π τν νθρωπο. Π.χ., κνει πολογισμος πολ πι γργο- ρα. Τ δια σχουν γι λες τς φυσικς πιστμες. Τελευταα εδαμε να ρομπτ πο παιζε σκκι κα νκησε τν παγκ- σμιο πρωταθλητ Kasparov (1997).
ν ο ρωτσεις ναφρονται σ καθη- μεριν φαινμενα, ττε νας πεπειραμνος πολογιστς-ρομπτ μπορε ν τ καταφ- ρει ξσου καλ μ τν νθρωπο. Τ διο σχει γι θματα δικαου κα πολιτικς. νας καλς πολογιστς θ ταν θαυμ- σιος δικηγρος πολιτικς. Θ μποροσε ν ποστηρζει ξσου καλ τν να τν λλο ντδικο, τ να τ λλο κμμα.
Θυμμαι να παιδικ περιοδικ πο περιγραφε τν στορα νς φυλακισμνου πο τν φλαγε νας στυνομικς-ρομπτ. φυλακισμνος βρκε να κουμπ π- νω στ ρομπτ, πο, ταν τ πτησε, στυνομικς γινε ξαιρετικ ξυπηρετικς πηρτης του.
νας λλος τομας που ο πολο- γιστς διαπρπουν εναι τ παιχνδια. Τ παιδι σμερα διαθτουν περιριστο χρ- νο, παζοντας μ τν πολογιστ. λλ κα κε πρχουν κμη περιορισμο. Θυμμαι μι φορ πο κρη μου παιζε μ να μεγλο πολογιστ στ Μναχο. ταν κρη μου χρησιμοποιοσε μι γνωστη γι τν πολογιστ λξη, ατς παντοσε ρωτντας: «Τ ννοετε μ τ λξη ατ;» Στ τλος κρη μου κουρστηκε κα γραψε: «Εσαι νας βλξ πολογιστς». Κα ατς πντησε: «Τ σημανει βλξ;».
λλ ς λθουμε στ συναισθματα.
χουν τ ρομπτ συναισθματα; Βεβαως, χι, λλ μπορον θαυμσια ν ποκρι- θον τι χουν ,τι συνασθημα θλουμε. Μπως κα ο νθρωποι πολλς φορς δν ποκρνονται τι χουν γπη, συμπνοια λπη; ταν κομε τος πολιτικος τς ποχς το κορωνοο ν κφρζουν τ λπη τους γι τ πλθος τν θαντων τν σθενν, μς περνει πολλς φορς σκ- ψη: «Εναι ελικρινς λπη τους χι;».
ς μενουμε μως στ θμα το νο, δηλαδ τς νοητικς συνειδσεως. νθρωπος χει συνεδηση ατν πο κο- ει ασθνεται, ν πολογιστς νεργε μηχανικ, χει ατ πο νομζουμε «τε- χνητ νοημοσνη». λλ σ τ συνσταται συνεδηση το νθρπου;
2. Ο πψεις το R. Penrose
νας σημαντικς σγχρονος διανοητς, Roger Penrose, ποος πρε πρσφατα (2020) τ βραβεο Νμπελ γι τς μελτες του στς μελανς πς, χει γρψει δο βιβλα πνω στ θμα ατ, The Emperor’s New Mind ( νος νος το ατοκρτορος, 1989) κα Shadows of the mind (Σκις το νο, 1994). ατοκρτωρ θυμζει τ πα- ραμθι το Χνς Κρστιαν ντερσεν «Τ να ροχα το ατοκρτορα». Ροχα δν πρχουν, κα ατοκρτορας εναι γυ- μνς. λλ ατ τν πραγματικτητα μνο να παιδκι τολμει ν τν πε.
Στ δετερο βιβλο του Penrose θτει τ ρτημα τ εναι νος το νθρπου κα ναφρει τσσερις δυνατς παντσεις. 1. νθρπινος νος κνει πολογισμος
πως νας πολογιστς κα τποτε λλο. συνεδηση εναι συνπεια τν πο- λογισμν ατν.
2. συνεδηση εναι μι κδλωση τς λειτουργας το γκεφλου. λλ ο πολογισμο δν ρκον, γι ν δημι- ουργσουν συνεδηση.
3. συνεδηση εναι κδλωση το γκε-
ΕΤΟΣ 84ο | ΜΙΟΣ - IΟΥΝΙΟΣ 2021 | 787
92 93
φλου πο φελεται σ φυσικ φαιν- μενα πραν τν πολογισμν.
4. συνεδηση δν μπορε ν ξηγηθε ς φυσικ φαινμενο. Δν πρχει μφιβολα τι τεχνητ
νοημοσνη εναι τς μορφς (1), δηλαδ κνει πολογισμος κα μνο πολογι- σμος. Ο πολογισμο γνονται μ βση ρισμνα προγρμματα, τ ποα λγονται λγριθμοι.
λλ ο λγριθμοι χουν ρισμνα ρια, κα Penrose ποστηρζει τι νος το νθρπου εναι πραν τν ρων τν λγορθμων. ς δομε μως τ θμα ατ λεπτομερστερα.
3. Τ ρια τν λγορθμων
δισημος μαθηματικς Alan Turing θεσε τ ξς ρτημα: ς θεωρσουμε ναν δανικ πολογιστ, πο χει πειρη μνμη κα πειρο διαθσιμο χρνο. νας ττοιος πολογιστς νομζεται πολο- γιστς Turing κα ποδεικνεται τι μπορε ν κτελσει ποιονδποτε λγριθμο πο κτελε ποιοσδποτε λλος πολογιστς. πρχουν πλο λγριθμοι, πο λνουν να πρβλημα, κα πολογιστς βρσκει τν πντηση κα σταματ. Παρδειγμα: Ν βρεθον ο πρτοι ριθμο μχρι τ 1000. πολογιστς χει να πλ πρ- γραμμα, δηλαδ δοκιμζει τος ριθμος 1, 2, 3, 4, ... 1000 κα σ λχιστο χρνο δνει τν πντηση, 1, 2, 3, 5, 7, ... 997.
ν μως το ζητσουμε ν βρε να πρτο ριθμ πο ν εναι θροισμα δο ζυγν ριθμν, δοκιμζει πλι λους τος ριθμος κα ποτ δν σταματ, γιατ λοι ο πρτοι ριθμο πραν το 2 εναι πε- ριττο, κα ρα δν εναι ποτ θροισμα δο ζυγν ριθμν. δ πντηση εναι γνωστ, λλ βρσκεται μ συλλογισμος κα χι π τ πργραμμα τς ναζητσε- ως, δι τν διαδοχικν κραιων ριθμν.
ς θεωρσουμε τρα να πργραμμα
(λγριθμο) πο εναι πι πολπλοκο. Ατ μπορε ν δσει μι λση κα ν σταματσει ν μ σταματσει ποτ. Πα- ρδειγμα: ς θεωρσουμε να πργραμμα πο πολογζει τ διαδοχικ ψηφα το π (3,14158...). ρωτμε: Θ συναντσει κποτε κατ διαδοχικ τριρια στ ν- πτυγμ του; ν συναντσει, θ σταματ- σει, ν χι, θ ργζεται π’ πειρον κα δν θ σταματσει ποτ. Θεωρομε πολ πιθαν τι κπου στ πραντο μκος τν διαδοχικν ψηφων το π πρχουν 100 διαδοχικ τριρια, λλ πιθαντης ν βρεθον εναι τσο μικρ, στε, κι ν κμα πολογιστς ργαζταν π τν ρχ το σμπαντος μχρι σμερα, δν θ εχε βρε ατ τ 100 τριρια. πομνως, θεωρομε πιθαν τι στ πτερο μλλον το σμπαντος κποτε πολογιστς θ βρε 100 διαδοχικ τριρια κα θ σταμα- τσει. Ατ μως δν εναι ββαιο. Μπορε ν μν πρχουν πουθεν 100 διαδοχικ τριρια, πτε πολογιστς δν θ στα- ματσει ποτ.
Κατπιν ατο, Turing θτει να γενικτερο ρτημα: πρχει νας λγ- ριθμος ποος ν μς λει γι κθε δοθν πργραμμα ν θ χει πντηση κα πολογιστς θ σταματσει δν χει πντηση κα πολογιστς δν θ σταματσει ποτ; Τ σημαντικ εναι τι Turing πδειξε τι ττοιος λγριθμος δν πρχει.
Τ θερημα το Turing εναι μι εδικ μορφ νς παρμοιου θεωρματος πο πδειξε Τσχος μαθηματικς Gödel τ 1930 κα θεωρεται τι ποτελε τ βση τν σγχρονων Μαθηματικν.
να πλ παρδειγμα το τπου το θεωρματος το Gödel, πο εχε εσαχθε π τν Ρωσογερμαν μαθηματικ Cantor πρν π τ 1900, εναι τ θερημα πο ποδεικνει τι ο δεκαδικο ριθμο δν εναι ριθμσιμοι, δηλαδ δν μπορον ν μπον σ μι σειρ, πρτος, δετε- ρος, τρτος κλπ. Γιατ ς ποθσουμε τι
94 95
μπκαν σ μι σειρ ο δεκαδικο ριθμο π τ 0 ως τ 1, κα στω τι πρτος ριθμς εναι (1) 0,13025..., δετερος (2) 0,27317..., τρτος (3) 0,30859... κλπ. Τ- τε μπορομε ν κατασκευσουμε να νο δεκαδικ ριθμ ς ξς: Ν χει πρτο ψηφο διαφορετικ π τ πρτο ψηφο το πρτου ριθμο (1), δετερο ψηφο διαφορετικ π τ δετερο ψηφο το δετερου ριθμο (2), κ.ο.κ. ριθμς
ατς διαφρει π λους τος δεκαδικος (1), (2), (3), ... πομνως, κολουθα (1), (2), (3), ... δν περιχει λους τος δεκαδι- κος. Κα εναι προφανς τι ο δεκαδικο ριθμο πο δν νκουν στν κολου- θα (1), (2), (3), ... εναι πολ περισστεροι π τος ριθμος τς κολουθας ατς. Ατ κφρζεται στ μαθηματικ μ τ διαπστωση τι τ πειρο πλθος τν δε- καδικν ριθμν εναι νωτρας τξεως π τ πειρο πλθος τν ριθμσιμων συνλων (π.χ., π τ πειρο πλθος τν ρητν ριθμν).
Gödel χρησιμοποησε ναν νλογο συλλογισμ, γι ν ποδεξει (α) τι, ν δι-
ατυπσουμε να ποιοδποτε σνολο ξι- ωμτων, πρχουν προβλματα στ ποα δν μπορε ν παντσει κανες μ βση τ ξιματα ατ κα (β) τι δν μπορε ν ποδεξει κανες μ βση τ ξιματα ατ μι πρταση κα μ τ δια ξιματα ν ποδεξουμε τν ντθετη πρταση (π.χ., ν ποδεξουμε τι δο τργωνα εναι σα κα συγχρνως ν ποδεξουμε τι εναι νισα).
ως τρα στ Μαθηματικ πο στη- ρζονται σ πλ ξιματα δν χουμε βρε ντιφσεις. λλ εναι δνατο ν ποδεξουμε τι ντιφσεις δν πρχουν.
πρχουν πολλ παραδεγματα φαρ- μογν τν θεωρημτων τν Gödel κα Turing. Τ συμπρασμα εναι τι πρα π τ λγοριθμικ συστματα πρχουν πολλ συστματα πο δν εναι λγοριθ- μικ. Κα ατ φανεται τι εναι τ πε- ρισστερα.
Penrose, ναφερμενος στ συνεδη- ση το νθρπου, πορρπτει τν πρτη ρμηνεα (1), πο ναφρεται μνο στν τεχνητ νοημοσνη, λλ δν δχεται οτε
Searle ποθτει τι βρσκεται σ να κλειστ π παντο δωμτιο, που το στλνουν μ τν πολογιστ
μηνματα στ κινζικα. Searle δν ξρει καθλου κινζικα, χει μως να βιβλο μ δηγες πς ν
παντσει σ κθε ρτηση πλι στ κινζικα. Τ βιβλο εναι γραμμνο στ γγλικ, κα πομνως ο παντσεις
του δνουν τν ντπωση τι καταλαβανει τ τν ρωτον, γιατ παντει πντοτε σωστ. Ατς μως δν
καταλαβανει τποτε, οτε τ τν ρωτον οτε τ τος παντ. πλς κτελε τς δηγες το βιβλου. λλο
λοιπν εναι σωστ νταπκριση, κα λλο κατανηση τν λεγομνων. Ατ κριβς εναι διαφορ μεταξ
νοημοσνης κα νθρπινης συνειδσεως.
94 95
τν τταρτη ρμηνεα (4), πο θεωρε τ συνεδηση ντελς ξω π τ φυσικ φαινμενα. λπζει τι θ βρεθον ο μ λγοριθμικς διεργασες πο διπουν τ συνεδηση, πο μως εναι φαινμενα το φυσικο κσμου [ρμηνεα (3)].
4. Μ λγοριθμικς διεργασες
Ποις μως εναι ατς ο μ λγοριθ- μικς διεργασες; Penrose ναφρεται στ σημεο ατ στν κβαντικ θεωρα, ποα ντιμετωπζει να βασικ πρβλημα. Τ πρβλημα τς μετρσεως. Εναι γνωστ τι τ κβαντικ φαινμενα μ μικροσκο- πικ σωμτια πγονται στν ξσωση το Schrödinger, ρα εναι ντετερμινιστι- κ. ξλλου, τ μακροσκοπικ φαινμενα πγονται στος νμους τς Μηχανικς κα το λεκτρομαγνητισμο κα εναι π- σης ντετερμινιστικ. λλ κατ τ μτρηση τ μικροσκοπικ φαινμενα δηγον σ μακροσκοπικ ποτλεσμα κατ ναν φαι- νομενικ ντελς τυχαο τρπο. ταν στ μικροσκοπικ φαινμενα πρχει πρθεση δο περισστερων καταστσεων, μετ τ μτρηση προκπτει μνο μα κατσταση. ς θυμηθομε τ «γτα το Schrödinger», ποα πρν π τν παρατρηση εναι σ μι πρθεση καταστσεων ζωνταν – νεκρ, λλ μετ τν παρατρηση εναι ζωνταν νεκρ.
Τ πρβλημα εναι τ κριβς γνεται κατ τ μτρηση. πρχουν διφορες π- ψεις στ θμα ατ. Penrose θεωρε τι στ σημεο ατ πεισρχεται πδραση τς βαρτητος. ρλος τς βαρτητος στν Κβαντικ Μηχανικ δν χει γνει κμη πλρως κατανοητς. Πργματι, να π τ λυτα μχρι σμερα προβλματα τς Φυ- σικς εναι σνδεση μεταξ τς Κβαντικς Φυσικς κα τς Σχετικτητος (κα διατερα τς Γενικς Σχετικτητος πο ναφρεται στ βαρυτικ φαινμενα). Penrose δ κνει δο παραδοχς, (α) τι πδραση
τς βαρτητας κατ τ μτρηση καθορζει τ ποτλεσμα, λλ ατ γνεται μ λγο- ριθμικ, κα (β) τι ττοια φαινμενα συμ- βανουν στν γκφαλο το νθρπου, ταν συνειδητοποιε κτι. Δηλαδ συνεδηση εναι να φυσικ φαινμενο πο φελεται στν λληλεπδραση τς κβαντομηχανικς μ τ βαρτητα, λλ εναι μ λγοριθμικ κα δν μπορε ν περιγραφε μ τος γνω- στος νμους τς Φυσικς.
Δν εναι δυνατν βεβαως ν ναπτ- ξουμε δ πλρως τ θεωρα το Penrose. λλωστε, Penrose παραδχεται τι θε- ωρα του δν χει ποδειχθε. λπζει μνο τι μελτη το γκεφλου θ μς δσει πντηση στ προβλματα ατ.
Τ θμα βεβαως δν ξαντλεται μ τς λπδες το Penrose. Τ μνο πο μπορε κανες ν θεωρσει σγουρο εναι τι νθρπινη συνεδηση δν εναι πολογι- στικ, πως ποστηρζουν ο ποστηρικτς τς πρτης ρμηνεας, ο ποοι τατ- ζουν τ συνεδηση μ τν πολογιστ. να ντυπωσιακ παρδειγμα πο νισχει τν ποψη ατ χει δσει μερικανς φιλ- σοφος Searle κα νομζεται «τ κινζικο δωμτιο».
5. Τ κινζικο δωμτιο
Searle ποθτει τι βρσκεται σ να κλειστ π παντο δωμτιο, που το στλνουν μ τν πολογιστ μηνματα στ κινζικα. Searle δν ξρει καθλου κινζικα, χει μως να βιβλο μ δηγες πς ν παντσει σ κθε ρτηση πλι στ κινζικα. Τ βιβλο εναι γραμμνο στ γγλικ, κα πομνως ο παντσεις του δνουν τν ντπωση τι καταλαβανει τ τν ρωτον, γιατ παντει πντοτε σω- στ. Ατς μως δν καταλαβανει τποτε, οτε τ τν ρωτον οτε τ τος παντ. πλς κτελε τς δηγες το βιβλου. λλο λοιπν εναι σωστ νταπκρι- ση, κα λλο κατανηση τν λεγομνων.
96 97
Ατ κριβς εναι διαφορ μεταξ νο- ημοσνης κα νθρπινης συνειδσεως.
6. Σχλια κα συμπερσματα
Μ τ σα ποστηρξαμε ς τρα, δν ναφραμε τ κριβς ρωτσεις θ κνουμε σ να ν, γι ν καταλβουμε ν εναι νθρωπος ρομπτ. Πργματι,
ο περισστερες νργειες το νθρπου εναι λγοριθμικς, κα να ρομπτ μπο- ρε ν τς μιμηθε μ πιτυχα. πομνως, πρπει ο ρωτσεις μας ν ναφρονται σ θματα μ λγοριθμικ, ες τ ποα ν τοτοις νθρωπος μπορε ν χει π- ντηση. Μερικ ττοια θματα ναφρει Penrose στ βιβλο του. μως τ θματα
ατ εναι ν γνει πολπλοκα. Τ γεγονς πντως εναι τι πρχει δικριση μεταξ τν λγοριθμικν λειτουργιν τς τεχνητς νοημοσνης κα μ λγοριθμικν λειτουρ- γιν πο χαρακτηρζουν τν νθρπινη συνεδηση.
λλ ο συνειδητς κα ο μ συνει- δητς νργειες το νθρπου κδηλνο- νται μ τς λειτουργες το γκεφλου. Γι’ ατ κα γνεται τερστια προσπθεια ν μελετηθον ο λειτουργες το γκεφλου. Τ πργραμμα «γκφαλος» χρηματοδο- τεται σμερα μ δισεκατομμρια ερ.
λπζουμε τι μ τ πργραμμα ατ θ κατανοσουμε χι μνο τς ασθητικς κα νοητικς λειτουργες το γκεφλου, λλ κα τς συναισθηματικς κα βουλη- τικς λειτουργες του. μως πιστεω τι θ παραμενει πντα νας τομας νεξε- ρενητος, πο θ ναφρεται στς ξαιρε- τικς κδηλσεις το νθρπου, πως ο κλμψεις το νο, μεταφυσικ μπει- ρα του κα τ βαθτερα συναισθματ του. Πιστεω τι πνευματικ φση το νθρπου ποτ δν θ ξηγηθε πλρως μ τ φυσικ λειτουργα το γκεφλου. Θ πρχουν πντα μυστρια πο ξεπερ- νον τν λικ φση το νθρπου, τ ποα παραμνουν κμη κα μετ τν θνατ του.
Θεωρ δηλαδ τι δν ρκε τ τι νθρωπος νεργε πολλς φορς μ λγο- ριθμικ, λλ χει πιπλον να πνευμα- τικ σπινθρα, πο τν διακρνει π τν πλοιπη φση. Κα σως ρευνα το γκεφλου μς πιτρψει ν διακρνουμε τ εναι φυσικ λειτουργα κα τ εναι πραν π τς φυσικς λειτουργες στν νθρωπο, πο τν κνει ν πλησιζει τν Θε.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ καδημακς
Δν ρκε τ τι νθρωπος νεργε πολλς
φορς μ λγοριθμικ, λλ χει πιπλον να πνευματικ σπινθρα, πο τν διακρνει π τν πλοιπη φση.
Κα σως ρευνα το γκεφλου μς πιτρψει
ν διακρνουμε τ ε&n
προσφορ τν γυναικν στ ’21. Μαντ Μαυρογνους προσφορ τν γυναικν στ ’21. Μαντ Μαυρογνους
μες ο λληνες: Φλοι κα χθρο, «μες ο λληνες: Φλοι κα χθρο, «Μητρς τε κα πατρς...Μητρς τε κα πατρς...»»
89
ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ .............................................................................. 91
Η ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΣ I. Κ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ...................................................................................... 97
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟ ’21 –ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ– ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΙΣΜΑΝΗΣ ................................................................................ 107
ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ Α. Ν. ΤΣΙΡΙΝΤΑΝΗΣ ....................................................................................... 113
ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ Γ.Τ. .................................................................................................................. 126
ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ»
κδτης «Χριστιανικ νωσις κτνες» Καρτση 14, 105 61 θναι, Τηλ. 210 32.35.023
Διευθυντς Σνταξης Γιννης Κ. Τσντος Θελξινης 1, 166 74 Γλυφδα, e-mail: [email protected]
πιτροπ πιφυλσσει σ αυτν τ δικαωμα ν μν δημοσιεει ν συντμνει κατ τν κρση της ποιοδποτε χειργραφο. Χει- ργραφα, δημοσιευμενα μ, δν πιστρφονται.
Δημιουργικ - κτπωση «Λυχνα Α.Ε.» λοκληρωμνες λσεις ντυπης πικοινωνας νδραβδας 7, 136 71 Χαμμυλο χαρνν, Τ. 210 3410436, F. 210 3425967 www.lyhnia.com, [email protected]
Τπος κδοσης: θνα, ονιος 2021
Eκνα ξωφλλου: Νικλαος Γζης, «Δξα», 1898
ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗ
Διμηνιαο περιοδικ
Τιμ τεχους 2,5€ τσια συνδρομ σωτερικο 15€ ξωτερικο 30€ Κπρου 20€
www.xee.gr • ΚΩΔΙΚΟΣ 1692.
89
ΠΑΥΛΟΣ, Ο «ΝΕΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Πολς λγος γνεται περ νθρπου κα νθρω- πισµο. Ποικλα συστµα- τα παρουσιζονται ν ξυµνον τν νθρωπο, τν
* * *
ς εµαστε ελικρινες κα προσγειωµ- νοι. Χριστιανισµς µορφνει κα µορ- φοποιε τν ληθιν νθρωπο, τν «νον νθρωπον», τν «κατ Θεν κτισθντα». Δν εναι νας τπος λλκοτος, παρ- ξενος κα ξωπραγµατικς, πο αωρεται µεταξ ορανο κα γς. Εναι νθρωπος
πο πατει γερ στ γ, χωρς ν κολ- λει στ χµα κα στ λσπη. Γινος κα ορνιος. Συνδυζει τς µεγλες ξες κα ρετς το ληθινο νθρωπισµο. Κα ατ δν εναι θεωρες. µεγλος γιος κα βαθς γνστης τς νθρπινης ψυχς, ερς Χρυσστοµος, µς παρουσιζει
Πολς λγος γνεται περ νθρπου κα νθρωπισµο. Ποικλα συστµατα παρουσιζονται ν ξυµνον
τν νθρωπο, τν ξα του, τν προσωπικτητ του, τ δικαιµατ του. Νµισαν πς τν ξυψνουν,
δηµιουργντας να νο τπο νθρπου, τν περνθρωπο. Κα πνω στ πργµατα περνθρωπος ποδεχθηκε
πνθρωπος. νθρωπος χωρς ψυχ, χωρς εαισθησα κα δανικ, στ τλος στρφεται ναντον το νθρπου
κα το νθρωπισµο. Ο θεωρες περ νθρπου, χωρς τς χριστιανικς ξες κα τ ζωνταν πστη
στν Σωτρα Χριστ, αωρονται στ κεν.
90 91
* * *
πστολος Παλος, πρτα π λα, ναδεχθηκε πρωταθλητς στ στβο τς γπης. δυνατ λµψη του ξεπε- τγεται π τ φλγα τς καρδις του, πο καιγταν στ φωτι τς γπης γι λους. βασλισσα ατ τν ρετν κυρως χαρακτηρζει τ ζω του. Μνο µ τ δηγητικ φς τς γπης µποροµε ν γνωρσουµε κα ν ρµηνεσουµε τ µοναδικ ατ φυσιογνωµα, πο φσηξε να πνο ζως στν γηρασµνο κσµο τς ρχαιτητας κα γινε θεµελιωτς το δυτικο πολιτισµο.
Γ.Β.Μ.
στν µορφ το ποστλου Παλου τν ληθιν κα δεδη νθρωπο. Ατν πο σφυρηλτησε κα µορφοποησε Χριστς µ τ δναµη τς γπης: «Τ ποτ στιν νθρωπος, κα ση τς φσεως τς µε- τρας εγνεια, κα σης στ δεκτικν ρετς τοτ τ ζον, δειξε µλιστα π- ντων νθρπων Παλος».
Ποις εναι νθρωπος ληθινς, σωστς κα λοκληρωµνος, κα πση εναι εγνεια κα νωτερτητα τς νθρπινης φσεως κα πσο δεκτικς ρετς εναι νθρωπος ατς, δειξε περισστερο π λους πστολος
Παλος. Θλουµε ν δοµε τν δεδη τπο νθρπου Θλουµε ν τενσουµε µοναδικ δυναµισµ, ψυχικ νωτερ- τητα, πραντη γπη, πο ν χωρει λους τος νθρπους νωτερτητα κα εγνεια, πο πηγζουν π ξαγιασµνη καρδι πο µορφανει τς νθρπινες σχσεις Θλουµε ν δοµε σ τ ψος ρετς, γιτητος κα ψυχικο µεγαλε- ου µπορε ν φθσει νθρωπος Δν χουµε παρ ν κοιτξουµε προσεκτικ κα ν µελετσουµε τν µορφ το πο- στλου Παλου.
Πειστικ πιχειρηµατολογα το Χρυσοστµου. Δν περιορζεται σ θε-
Πειστικ πιχειρηµατολογα το Χρυσοστµου. Δν περιορζεται σ θεωρητικ πιχειρµατα. Προβλλει
τν µεγλη, τν γωνιστικ, τν ρωµαλα µορφ το θεου Παλου. Καλε λους σοι µφισβητον
τν νακαινιστικ δναµη το Χριστιανισµο ν τενσουν τν προσωπικτητα το µεγλου ποστλου.
Ν σταθον µ προσοχ µπροστ στν ορνιο νθρωπο κα πγειο γγελο. Κα µνο ατ τν µορφ ν εχε ν
παρουσισει κκλησα το Χριστο, θ ταν ρκετ ν φανερσει τ µεγαλεο της κα τν µοναδικ
νακαινιστικ δναµη µσα στς ψυχς.
ΕΤΟΣ 84ο | ΜΙΟΣ - IΟΥΝΙΟΣ 2021 | 787
90 91
1. Εσαγωγ
Τ τελευταα χρνια νπτυξη τν λεκτρονικν πολογιστν κα τν ρομπτ χει πρει τερστιες διαστσεις. χι μ- νο κνουν ργασες πο τος ναθτουμε μες, λλ πιπλον μαθανουν π τν παφ τους μ τν ξω κσμο κα βελτι- νονται καθημεριν. Μαθανουν ν δη- γον ατοκνητα εροπλνα, ν κτελον πολπλοκες ργασες σ ργοστσια κα σ νοσοκομεα, ν κνουν ατρικς γχει- ρσεις, κμη κα ξαιρετικς ψυχιατρικς ναλσεις. Χρησιμοποιονται κμη σ πο- λμους, γι τν ναζτηση κα ξουδετ- ρωση στχων, κα στ διστημα, διατερα στς ποστολς σ λλους πλαντες.
πομνως, τθεται τ ρτημα: Κατ τ διαφρει νθρωπος π να τελειο- ποιημνο ρομπτ;
δη χουν κατασκευαστε ρομπτ πο χουν ρκετ νθρπινα χαρακτηριστι- κ. Π.χ., χουν ασθσεις, ραση, κο, φ, κινονται κα βλπουν τ μπδια, τ ποα παρακμπτουν. Κατασκευζουν μηχανς κα πολογιστς. ργτερα θ μπορον ν κατασκευζουν παρμοια μ ατ ρομπτ κα ν τος μεταδδουν τς γνσεις τους. Θ μπορον δηλαδ ν να-
παργονται. Σ μερικος τομες τ ρομπτ ( ο πολογιστς, πο δν εναι παρ κνητα ρομπτ) κνουν πργματα πολ καλτερα π τν νθρωπο. Κα ρωτμε: πρχει κτι πο κνουν ο νθρωποι κα δν μπορον ν κνουν τ ρομπτ;
ς ποθσουμε, λοιπν, τι χουμε μπροστ μας ναν πολογιστ, συνδεδε- μνο μ ναν λλο πολογιστ, πο τν χειρζεται να ν, κα τ ν ατ παντ στ δικ μας ρωτματα. Θλουμε ν κα- ταλβουμε ν ατ τ ν εναι νθρωπος
ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ
δη χουν κατασκευαστε ρομπτ πο χουν ρκετ νθρπινα χαρακτηριστικ. Σ μερικος τομες τ ρομπτ
( ο πολογιστς, πο δν εναι παρ κνητα ρομπτ) κνουν πργματα πολ καλτερα
π τν νθρωπο. Κα ρωτμε: πρχει κτι πο κνουν ο νθρωποι κα δν μπορον ν κνουν τ ρομπτ;
92 93
πολογιστς. ν δν μπορομε π τς παντσεις ν καταλβουμε ν ατ τ ν εναι νθρωπος μηχαν, ττε λμε τι κανοποιεται τ κριτριο το Turing. Τ κριτριο ατ τ διατπωσε γγλος μαθηματικς Alan Turing (1950).
λλ τ εδους ρωτσεις μπορομε ν κνουμε; ν κνουμε μαθηματικς ρωτ- σεις, ττε πολογιστς τ καταφρνει ν γνει πολ καλτερα π τν νθρωπο. Π.χ., κνει πολογισμος πολ πι γργο- ρα. Τ δια σχουν γι λες τς φυσικς πιστμες. Τελευταα εδαμε να ρομπτ πο παιζε σκκι κα νκησε τν παγκ- σμιο πρωταθλητ Kasparov (1997).
ν ο ρωτσεις ναφρονται σ καθη- μεριν φαινμενα, ττε νας πεπειραμνος πολογιστς-ρομπτ μπορε ν τ καταφ- ρει ξσου καλ μ τν νθρωπο. Τ διο σχει γι θματα δικαου κα πολιτικς. νας καλς πολογιστς θ ταν θαυμ- σιος δικηγρος πολιτικς. Θ μποροσε ν ποστηρζει ξσου καλ τν να τν λλο ντδικο, τ να τ λλο κμμα.
Θυμμαι να παιδικ περιοδικ πο περιγραφε τν στορα νς φυλακισμνου πο τν φλαγε νας στυνομικς-ρομπτ. φυλακισμνος βρκε να κουμπ π- νω στ ρομπτ, πο, ταν τ πτησε, στυνομικς γινε ξαιρετικ ξυπηρετικς πηρτης του.
νας λλος τομας που ο πολο- γιστς διαπρπουν εναι τ παιχνδια. Τ παιδι σμερα διαθτουν περιριστο χρ- νο, παζοντας μ τν πολογιστ. λλ κα κε πρχουν κμη περιορισμο. Θυμμαι μι φορ πο κρη μου παιζε μ να μεγλο πολογιστ στ Μναχο. ταν κρη μου χρησιμοποιοσε μι γνωστη γι τν πολογιστ λξη, ατς παντοσε ρωτντας: «Τ ννοετε μ τ λξη ατ;» Στ τλος κρη μου κουρστηκε κα γραψε: «Εσαι νας βλξ πολογιστς». Κα ατς πντησε: «Τ σημανει βλξ;».
λλ ς λθουμε στ συναισθματα.
χουν τ ρομπτ συναισθματα; Βεβαως, χι, λλ μπορον θαυμσια ν ποκρι- θον τι χουν ,τι συνασθημα θλουμε. Μπως κα ο νθρωποι πολλς φορς δν ποκρνονται τι χουν γπη, συμπνοια λπη; ταν κομε τος πολιτικος τς ποχς το κορωνοο ν κφρζουν τ λπη τους γι τ πλθος τν θαντων τν σθενν, μς περνει πολλς φορς σκ- ψη: «Εναι ελικρινς λπη τους χι;».
ς μενουμε μως στ θμα το νο, δηλαδ τς νοητικς συνειδσεως. νθρωπος χει συνεδηση ατν πο κο- ει ασθνεται, ν πολογιστς νεργε μηχανικ, χει ατ πο νομζουμε «τε- χνητ νοημοσνη». λλ σ τ συνσταται συνεδηση το νθρπου;
2. Ο πψεις το R. Penrose
νας σημαντικς σγχρονος διανοητς, Roger Penrose, ποος πρε πρσφατα (2020) τ βραβεο Νμπελ γι τς μελτες του στς μελανς πς, χει γρψει δο βιβλα πνω στ θμα ατ, The Emperor’s New Mind ( νος νος το ατοκρτορος, 1989) κα Shadows of the mind (Σκις το νο, 1994). ατοκρτωρ θυμζει τ πα- ραμθι το Χνς Κρστιαν ντερσεν «Τ να ροχα το ατοκρτορα». Ροχα δν πρχουν, κα ατοκρτορας εναι γυ- μνς. λλ ατ τν πραγματικτητα μνο να παιδκι τολμει ν τν πε.
Στ δετερο βιβλο του Penrose θτει τ ρτημα τ εναι νος το νθρπου κα ναφρει τσσερις δυνατς παντσεις. 1. νθρπινος νος κνει πολογισμος
πως νας πολογιστς κα τποτε λλο. συνεδηση εναι συνπεια τν πο- λογισμν ατν.
2. συνεδηση εναι μι κδλωση τς λειτουργας το γκεφλου. λλ ο πολογισμο δν ρκον, γι ν δημι- ουργσουν συνεδηση.
3. συνεδηση εναι κδλωση το γκε-
ΕΤΟΣ 84ο | ΜΙΟΣ - IΟΥΝΙΟΣ 2021 | 787
92 93
φλου πο φελεται σ φυσικ φαιν- μενα πραν τν πολογισμν.
4. συνεδηση δν μπορε ν ξηγηθε ς φυσικ φαινμενο. Δν πρχει μφιβολα τι τεχνητ
νοημοσνη εναι τς μορφς (1), δηλαδ κνει πολογισμος κα μνο πολογι- σμος. Ο πολογισμο γνονται μ βση ρισμνα προγρμματα, τ ποα λγονται λγριθμοι.
λλ ο λγριθμοι χουν ρισμνα ρια, κα Penrose ποστηρζει τι νος το νθρπου εναι πραν τν ρων τν λγορθμων. ς δομε μως τ θμα ατ λεπτομερστερα.
3. Τ ρια τν λγορθμων
δισημος μαθηματικς Alan Turing θεσε τ ξς ρτημα: ς θεωρσουμε ναν δανικ πολογιστ, πο χει πειρη μνμη κα πειρο διαθσιμο χρνο. νας ττοιος πολογιστς νομζεται πολο- γιστς Turing κα ποδεικνεται τι μπορε ν κτελσει ποιονδποτε λγριθμο πο κτελε ποιοσδποτε λλος πολογιστς. πρχουν πλο λγριθμοι, πο λνουν να πρβλημα, κα πολογιστς βρσκει τν πντηση κα σταματ. Παρδειγμα: Ν βρεθον ο πρτοι ριθμο μχρι τ 1000. πολογιστς χει να πλ πρ- γραμμα, δηλαδ δοκιμζει τος ριθμος 1, 2, 3, 4, ... 1000 κα σ λχιστο χρνο δνει τν πντηση, 1, 2, 3, 5, 7, ... 997.
ν μως το ζητσουμε ν βρε να πρτο ριθμ πο ν εναι θροισμα δο ζυγν ριθμν, δοκιμζει πλι λους τος ριθμος κα ποτ δν σταματ, γιατ λοι ο πρτοι ριθμο πραν το 2 εναι πε- ριττο, κα ρα δν εναι ποτ θροισμα δο ζυγν ριθμν. δ πντηση εναι γνωστ, λλ βρσκεται μ συλλογισμος κα χι π τ πργραμμα τς ναζητσε- ως, δι τν διαδοχικν κραιων ριθμν.
ς θεωρσουμε τρα να πργραμμα
(λγριθμο) πο εναι πι πολπλοκο. Ατ μπορε ν δσει μι λση κα ν σταματσει ν μ σταματσει ποτ. Πα- ρδειγμα: ς θεωρσουμε να πργραμμα πο πολογζει τ διαδοχικ ψηφα το π (3,14158...). ρωτμε: Θ συναντσει κποτε κατ διαδοχικ τριρια στ ν- πτυγμ του; ν συναντσει, θ σταματ- σει, ν χι, θ ργζεται π’ πειρον κα δν θ σταματσει ποτ. Θεωρομε πολ πιθαν τι κπου στ πραντο μκος τν διαδοχικν ψηφων το π πρχουν 100 διαδοχικ τριρια, λλ πιθαντης ν βρεθον εναι τσο μικρ, στε, κι ν κμα πολογιστς ργαζταν π τν ρχ το σμπαντος μχρι σμερα, δν θ εχε βρε ατ τ 100 τριρια. πομνως, θεωρομε πιθαν τι στ πτερο μλλον το σμπαντος κποτε πολογιστς θ βρε 100 διαδοχικ τριρια κα θ σταμα- τσει. Ατ μως δν εναι ββαιο. Μπορε ν μν πρχουν πουθεν 100 διαδοχικ τριρια, πτε πολογιστς δν θ στα- ματσει ποτ.
Κατπιν ατο, Turing θτει να γενικτερο ρτημα: πρχει νας λγ- ριθμος ποος ν μς λει γι κθε δοθν πργραμμα ν θ χει πντηση κα πολογιστς θ σταματσει δν χει πντηση κα πολογιστς δν θ σταματσει ποτ; Τ σημαντικ εναι τι Turing πδειξε τι ττοιος λγριθμος δν πρχει.
Τ θερημα το Turing εναι μι εδικ μορφ νς παρμοιου θεωρματος πο πδειξε Τσχος μαθηματικς Gödel τ 1930 κα θεωρεται τι ποτελε τ βση τν σγχρονων Μαθηματικν.
να πλ παρδειγμα το τπου το θεωρματος το Gödel, πο εχε εσαχθε π τν Ρωσογερμαν μαθηματικ Cantor πρν π τ 1900, εναι τ θερημα πο ποδεικνει τι ο δεκαδικο ριθμο δν εναι ριθμσιμοι, δηλαδ δν μπορον ν μπον σ μι σειρ, πρτος, δετε- ρος, τρτος κλπ. Γιατ ς ποθσουμε τι
94 95
μπκαν σ μι σειρ ο δεκαδικο ριθμο π τ 0 ως τ 1, κα στω τι πρτος ριθμς εναι (1) 0,13025..., δετερος (2) 0,27317..., τρτος (3) 0,30859... κλπ. Τ- τε μπορομε ν κατασκευσουμε να νο δεκαδικ ριθμ ς ξς: Ν χει πρτο ψηφο διαφορετικ π τ πρτο ψηφο το πρτου ριθμο (1), δετερο ψηφο διαφορετικ π τ δετερο ψηφο το δετερου ριθμο (2), κ.ο.κ. ριθμς
ατς διαφρει π λους τος δεκαδικος (1), (2), (3), ... πομνως, κολουθα (1), (2), (3), ... δν περιχει λους τος δεκαδι- κος. Κα εναι προφανς τι ο δεκαδικο ριθμο πο δν νκουν στν κολου- θα (1), (2), (3), ... εναι πολ περισστεροι π τος ριθμος τς κολουθας ατς. Ατ κφρζεται στ μαθηματικ μ τ διαπστωση τι τ πειρο πλθος τν δε- καδικν ριθμν εναι νωτρας τξεως π τ πειρο πλθος τν ριθμσιμων συνλων (π.χ., π τ πειρο πλθος τν ρητν ριθμν).
Gödel χρησιμοποησε ναν νλογο συλλογισμ, γι ν ποδεξει (α) τι, ν δι-
ατυπσουμε να ποιοδποτε σνολο ξι- ωμτων, πρχουν προβλματα στ ποα δν μπορε ν παντσει κανες μ βση τ ξιματα ατ κα (β) τι δν μπορε ν ποδεξει κανες μ βση τ ξιματα ατ μι πρταση κα μ τ δια ξιματα ν ποδεξουμε τν ντθετη πρταση (π.χ., ν ποδεξουμε τι δο τργωνα εναι σα κα συγχρνως ν ποδεξουμε τι εναι νισα).
ως τρα στ Μαθηματικ πο στη- ρζονται σ πλ ξιματα δν χουμε βρε ντιφσεις. λλ εναι δνατο ν ποδεξουμε τι ντιφσεις δν πρχουν.
πρχουν πολλ παραδεγματα φαρ- μογν τν θεωρημτων τν Gödel κα Turing. Τ συμπρασμα εναι τι πρα π τ λγοριθμικ συστματα πρχουν πολλ συστματα πο δν εναι λγοριθ- μικ. Κα ατ φανεται τι εναι τ πε- ρισστερα.
Penrose, ναφερμενος στ συνεδη- ση το νθρπου, πορρπτει τν πρτη ρμηνεα (1), πο ναφρεται μνο στν τεχνητ νοημοσνη, λλ δν δχεται οτε
Searle ποθτει τι βρσκεται σ να κλειστ π παντο δωμτιο, που το στλνουν μ τν πολογιστ
μηνματα στ κινζικα. Searle δν ξρει καθλου κινζικα, χει μως να βιβλο μ δηγες πς ν
παντσει σ κθε ρτηση πλι στ κινζικα. Τ βιβλο εναι γραμμνο στ γγλικ, κα πομνως ο παντσεις
του δνουν τν ντπωση τι καταλαβανει τ τν ρωτον, γιατ παντει πντοτε σωστ. Ατς μως δν
καταλαβανει τποτε, οτε τ τν ρωτον οτε τ τος παντ. πλς κτελε τς δηγες το βιβλου. λλο
λοιπν εναι σωστ νταπκριση, κα λλο κατανηση τν λεγομνων. Ατ κριβς εναι διαφορ μεταξ
νοημοσνης κα νθρπινης συνειδσεως.
94 95
τν τταρτη ρμηνεα (4), πο θεωρε τ συνεδηση ντελς ξω π τ φυσικ φαινμενα. λπζει τι θ βρεθον ο μ λγοριθμικς διεργασες πο διπουν τ συνεδηση, πο μως εναι φαινμενα το φυσικο κσμου [ρμηνεα (3)].
4. Μ λγοριθμικς διεργασες
Ποις μως εναι ατς ο μ λγοριθ- μικς διεργασες; Penrose ναφρεται στ σημεο ατ στν κβαντικ θεωρα, ποα ντιμετωπζει να βασικ πρβλημα. Τ πρβλημα τς μετρσεως. Εναι γνωστ τι τ κβαντικ φαινμενα μ μικροσκο- πικ σωμτια πγονται στν ξσωση το Schrödinger, ρα εναι ντετερμινιστι- κ. ξλλου, τ μακροσκοπικ φαινμενα πγονται στος νμους τς Μηχανικς κα το λεκτρομαγνητισμο κα εναι π- σης ντετερμινιστικ. λλ κατ τ μτρηση τ μικροσκοπικ φαινμενα δηγον σ μακροσκοπικ ποτλεσμα κατ ναν φαι- νομενικ ντελς τυχαο τρπο. ταν στ μικροσκοπικ φαινμενα πρχει πρθεση δο περισστερων καταστσεων, μετ τ μτρηση προκπτει μνο μα κατσταση. ς θυμηθομε τ «γτα το Schrödinger», ποα πρν π τν παρατρηση εναι σ μι πρθεση καταστσεων ζωνταν – νεκρ, λλ μετ τν παρατρηση εναι ζωνταν νεκρ.
Τ πρβλημα εναι τ κριβς γνεται κατ τ μτρηση. πρχουν διφορες π- ψεις στ θμα ατ. Penrose θεωρε τι στ σημεο ατ πεισρχεται πδραση τς βαρτητος. ρλος τς βαρτητος στν Κβαντικ Μηχανικ δν χει γνει κμη πλρως κατανοητς. Πργματι, να π τ λυτα μχρι σμερα προβλματα τς Φυ- σικς εναι σνδεση μεταξ τς Κβαντικς Φυσικς κα τς Σχετικτητος (κα διατερα τς Γενικς Σχετικτητος πο ναφρεται στ βαρυτικ φαινμενα). Penrose δ κνει δο παραδοχς, (α) τι πδραση
τς βαρτητας κατ τ μτρηση καθορζει τ ποτλεσμα, λλ ατ γνεται μ λγο- ριθμικ, κα (β) τι ττοια φαινμενα συμ- βανουν στν γκφαλο το νθρπου, ταν συνειδητοποιε κτι. Δηλαδ συνεδηση εναι να φυσικ φαινμενο πο φελεται στν λληλεπδραση τς κβαντομηχανικς μ τ βαρτητα, λλ εναι μ λγοριθμικ κα δν μπορε ν περιγραφε μ τος γνω- στος νμους τς Φυσικς.
Δν εναι δυνατν βεβαως ν ναπτ- ξουμε δ πλρως τ θεωρα το Penrose. λλωστε, Penrose παραδχεται τι θε- ωρα του δν χει ποδειχθε. λπζει μνο τι μελτη το γκεφλου θ μς δσει πντηση στ προβλματα ατ.
Τ θμα βεβαως δν ξαντλεται μ τς λπδες το Penrose. Τ μνο πο μπορε κανες ν θεωρσει σγουρο εναι τι νθρπινη συνεδηση δν εναι πολογι- στικ, πως ποστηρζουν ο ποστηρικτς τς πρτης ρμηνεας, ο ποοι τατ- ζουν τ συνεδηση μ τν πολογιστ. να ντυπωσιακ παρδειγμα πο νισχει τν ποψη ατ χει δσει μερικανς φιλ- σοφος Searle κα νομζεται «τ κινζικο δωμτιο».
5. Τ κινζικο δωμτιο
Searle ποθτει τι βρσκεται σ να κλειστ π παντο δωμτιο, που το στλνουν μ τν πολογιστ μηνματα στ κινζικα. Searle δν ξρει καθλου κινζικα, χει μως να βιβλο μ δηγες πς ν παντσει σ κθε ρτηση πλι στ κινζικα. Τ βιβλο εναι γραμμνο στ γγλικ, κα πομνως ο παντσεις του δνουν τν ντπωση τι καταλαβανει τ τν ρωτον, γιατ παντει πντοτε σω- στ. Ατς μως δν καταλαβανει τποτε, οτε τ τν ρωτον οτε τ τος παντ. πλς κτελε τς δηγες το βιβλου. λλο λοιπν εναι σωστ νταπκρι- ση, κα λλο κατανηση τν λεγομνων.
96 97
Ατ κριβς εναι διαφορ μεταξ νο- ημοσνης κα νθρπινης συνειδσεως.
6. Σχλια κα συμπερσματα
Μ τ σα ποστηρξαμε ς τρα, δν ναφραμε τ κριβς ρωτσεις θ κνουμε σ να ν, γι ν καταλβουμε ν εναι νθρωπος ρομπτ. Πργματι,
ο περισστερες νργειες το νθρπου εναι λγοριθμικς, κα να ρομπτ μπο- ρε ν τς μιμηθε μ πιτυχα. πομνως, πρπει ο ρωτσεις μας ν ναφρονται σ θματα μ λγοριθμικ, ες τ ποα ν τοτοις νθρωπος μπορε ν χει π- ντηση. Μερικ ττοια θματα ναφρει Penrose στ βιβλο του. μως τ θματα
ατ εναι ν γνει πολπλοκα. Τ γεγονς πντως εναι τι πρχει δικριση μεταξ τν λγοριθμικν λειτουργιν τς τεχνητς νοημοσνης κα μ λγοριθμικν λειτουρ- γιν πο χαρακτηρζουν τν νθρπινη συνεδηση.
λλ ο συνειδητς κα ο μ συνει- δητς νργειες το νθρπου κδηλνο- νται μ τς λειτουργες το γκεφλου. Γι’ ατ κα γνεται τερστια προσπθεια ν μελετηθον ο λειτουργες το γκεφλου. Τ πργραμμα «γκφαλος» χρηματοδο- τεται σμερα μ δισεκατομμρια ερ.
λπζουμε τι μ τ πργραμμα ατ θ κατανοσουμε χι μνο τς ασθητικς κα νοητικς λειτουργες το γκεφλου, λλ κα τς συναισθηματικς κα βουλη- τικς λειτουργες του. μως πιστεω τι θ παραμενει πντα νας τομας νεξε- ρενητος, πο θ ναφρεται στς ξαιρε- τικς κδηλσεις το νθρπου, πως ο κλμψεις το νο, μεταφυσικ μπει- ρα του κα τ βαθτερα συναισθματ του. Πιστεω τι πνευματικ φση το νθρπου ποτ δν θ ξηγηθε πλρως μ τ φυσικ λειτουργα το γκεφλου. Θ πρχουν πντα μυστρια πο ξεπερ- νον τν λικ φση το νθρπου, τ ποα παραμνουν κμη κα μετ τν θνατ του.
Θεωρ δηλαδ τι δν ρκε τ τι νθρωπος νεργε πολλς φορς μ λγο- ριθμικ, λλ χει πιπλον να πνευμα- τικ σπινθρα, πο τν διακρνει π τν πλοιπη φση. Κα σως ρευνα το γκεφλου μς πιτρψει ν διακρνουμε τ εναι φυσικ λειτουργα κα τ εναι πραν π τς φυσικς λειτουργες στν νθρωπο, πο τν κνει ν πλησιζει τν Θε.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ καδημακς
Δν ρκε τ τι νθρωπος νεργε πολλς
φορς μ λγοριθμικ, λλ χει πιπλον να πνευματικ σπινθρα, πο τν διακρνει π τν πλοιπη φση.
Κα σως ρευνα το γκεφλου μς πιτρψει
ν διακρνουμε τ ε&n
