204677766 Η ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΙΤΣΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ.compressed

ΙΕΡΗΓΡΑΦΗ

ΤΩΝ

ΕΛΛΗΝΩΝ

Τίτλος πρωτοτύπου:

«Ιερή Γραφή των Ελλήνων», Νικόλαος Βασ. Λίτσας

ISBN 960-8317-61-4

© για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο

Εκδόσεις ΕΣΟΠΤΡΟΝ

Αρμοδίου 14, Αθήνα 10552Τηλ.: 210.32.36.852Fax: 210.32.10.472

E-mail: [email protected]

Επιμέλεια κειμένου: Βάσω Ηλιοπούλου

Εξώφυλλο - σελιδοποίηση: nirvana grafix

Στην ιερότητα και θειότητα της αρχαωτάτης ελληνικής και παγκοσμίου

αλφαβήτου, την οποία αποδέχεται και αυτή ταύτη η ωυδαωχριστιανική

εκκλησία της Ελλάδος, προσβλέπουσα εις αυτήν ως γέφυρα μεταξύ

εγκοσμίου ύλης και θείου ΠΥεύματος. Απόδειξις, το παρακάτω από

σπασμα Ιερού Κειμένου -κατά έκδοσιν Αποστολικής Διακονίας της

Εκκλησίας της Ελλάδος- όπου το «φριχτότερο των Χριστιανικών Μυ

στηρίων», αυτό της Μετουσιώσεως του Ά.ρτου και του Οίνου εις Σώμα

και Αίμα Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, τελείται δια της Θείας Ακολου

θίας σε ακροστοιχίδα των Ιερών Γραμμάτων της Ελληνικής Αλφαβήτου.

'Άρτος ζωης αΙωνιζούσης γενέσθω μοι το Σώμά σου το αγιον ...

ΒεβηλωθεΙςεργοις ατόποις ό δείλαιος...

Γη αγαθή,ευλογημένηΘεόνυμφε...

Δακρύων μοι παράσχου,Χριστέ,ρανίδας .

ΕΙς αφεσιν γενέσθω μοι τών πταισμάτων ..

Ζωης του 'Άρτου τράπεζα, Παναγία ...

Ήθέλησαςδι' ήμάς σαρκωθείς,Πολυέλεε...

Θεράπευσοντης Ψυχης μου τα τραύματα,Κύριε...

Ίλέωσαι καΙ έμοΙ τον έκ σπλάγχνων σου, Δέσποινα...

Καθως προέφης,Χριστέ,γενέσθω δη τφ ευτελεί δούλφ σου ...

Λόγε Θεου καΙ Θεέ, ό ανθραξ γένοιτο του σου Σώματος...

Μαρία μητερ Θεου, της ευωδίας το σεπτον σκήνωμα...

Νουν,Ψυχην καΙ καρδίαν άγίασον,Σώτερ...

Ξενωθείην παθών, καΙ της χάριτος σχοίην τε ...

Ό Θεου Θεος Λόγος ό 'Άγιος...

Πηγη αγαθών ή μετάληΨις,Χριστέ...

"Ρυσθείηνπαθών καΙ έχθρών καΙ αναγκών...

ΣωτηραΧριστον ή τεκουσα όπερ νουν ...

Τών ουρανίων καΙ φρικτών καΙ άγίων σου ...

"Υπο την σην καταφυγων ευσπλαγχνίαν...

Φρίττω δεχόμενοςτο πυρ ...Χρηστόςέστι,γεύσασθε καΙ Ί:δετε, ό Κύριος .

Ψυχην συν τφ σώματι άγιασθείην, Δέσποτα .

"Ως πυρ γενηθήτω μοι καΙ ώσεΙ φώς το Σώμά σου ...

,............,ιv'ιεχoμενα

Πρόλογος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Ε ' .ισαγωγη 19

1ο κεφάλαιο: Γενικά περί Γραφής .α. Λιβυκή έρημος, 20 Μα'ιου 1983,6.00 μ.μ 27

β. Η ανασκαφή της επόμενης ημέρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

γ. Η έκφρασις του Λόγου <5ια της Γραφής . . . . . . . . . . . . . . . . 49

<5. Η Σημειογραφία και τα Παλαιολιθικά γραπτά

σύμβολα του Προκατακλυσμιαίου πολιτισμού 57

Ο Προκατακλυσμιαίος πολιτισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Η κοινή Γλώσσα και Γραφή 71

20 κεφάλαιο: Οι Συνθετικές και Αναλυτικές Γραφές

α. Το <5είπνο με τον Σε'ιχη, 2 Ιουνίου 1983,8.00 μ.μ 83

β. Τα πρώτα ουσιαστικά ευρήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Η μαγική Ούναμη της Γραφής 99

γ. Ι<5εογραμματικές και Ιερογλυφικές Γραφές 103

Η Σουμερο-ακκα<5ική Γραφή 103

Η Αιγυπτιακή Γραφή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Η Χεττιτική ιερογλυφική 115<5. Ο Μετακατακλυσμιαίος πολιτισμός των

Αρίων φυλών και οι λίθοι της Γκλοζέλ 119

Ο μεγαλιθικός Μετακατακλυσμιαίος

πολιτισμός των Αρίων φυλών 119

Οι πινακί<5ες της Γκλοζέλ 122

Η πρωτόγονη Γραφή 126

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

30 κεφάλαιο: Μη αλφαβητικές Γραφές

α. Ζάχρα, 15 Ιουνίου 1983,11.00 π.μ 135

β. Οι Βυζαντινοί μισθοφόροι Βαράγγοι,του 1090 142

Τα απόκρυφα Αλφάβητα των Αλχημιστών 148

γ. Η Πρωτο-ιν<5ική Γραφή, η Κρητική και η Κινέζικη 151

Πρωτο-ιν<5ική Γραφή 151

Η Κρητική Γραφή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Η Κινέζικη Γραφή 163

Ο Κινεζικός πολιτισμός 166

<5. Η Παλαιογραφία και η Συντομογραφία 170

Η Παλαιογραφία 170

Η στήλη της Ροζέττας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

Αποκρυπτογράφησις και μελέτη των Γραφών 176

Η Συντομογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

40 κεφάλαιο: Οι ΣυλλαβικέςΓραφές

α. Νίκολας Σέικιν-Δούλγκερ,24 Ιουνίου 1983,2.00 μ.μ 181

β. Η Γραφή του Ευαγγελίου 185

γ. Η Συλλαβική Γραφή της Κύπρου 197

<5. Η Αιθιοπική Γραφή, η Ιν<5ική, η Λιβυκή και η Ιβηρική 204

Οι νοτιο-αραβικές και αιθιοπικές Γραφές 204

Η Ιν<5ική Γραφή 208

Η Λιβυκή και η Ιβηρική Γραφή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215

50 κεφάλαιο: Οι Συμφωνικές Γραφές

α. Η επίθεση, 30 Ιουνίου 1983,6.00 π.μ 225

β. Οι Ιν<50ί στρατιώτες της Βακτριανής και ο Καμβύσης 235

γ. Η καταγωγή των Συμφώνων και η Φοινικική Γραφή 241

Η καταγωγή των Συμφώνων 244

Το Φοινικικό Συμφωνικό Αλφάβητο 246

<5. Η Αραμα'ίκή Γραφή, η Εβρα'ίκή και η Αραβική 256

Η Αραμα'ίκή Γραφή 256

Η Εβρα'ίκή Γραφή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

Η Αραβική Γραφή 266

ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

60 κεφάλαιο: Οι ΑλφαβητικέςΓραφές

α. Ο ΔάσκαλοςΙμπραήμ,5 Ιουλίου 1983,9.00 Π.μ 275β. Οι Αχαιοί Αργοναύτες 279γ. Το Πελασγικό Αλφάβητο και οι Ετρούσκοι 289ο. Η Πελασγική Γραφή και οι Ρούνοι 302

Από την Αρία προέλευση των Ρούνων

στο Πελασγικό Αλφάβητο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302

70 κεφάλαιο: Η Γραφή των Ολυμπίων Θεών

α. Η υπόγεια στοά, 7 Ιουλίου 1983,6.00 Π.μ 311Η Στιγματική Γραφή των Ουρανίων θεών

και το Δυαοικό Στιγματικό Σύστημα Γραφής

των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών 317β. Οι Ουράνιοι Θεοί 329

Μια επίκαιρη είοηση 337γ. Το Ελληνικό και το Λατινικό Αλφάβητο 341

Το Ελληνικό Αλφάβητο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341Το Λατινικό Αλφάβητο 365

ο. Τα Πελασγικά-Ελληνικά Αλφάβητα της Μικράς Ασίας 379

Το Φρυγικό Αλφάβητο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383

Το Καρικό Αλφάβητο 385Το Λυοιακό Αλφάβητο 387Το Σιοιτικό Αλφάβητο 391Το Λυκιακό Αλφάβητο 392

Επιμύθιον:

Η αυτοαναιρούμενη αρχαιολογική επιστήμη 395Η Δύναμις της Δημιουργίας .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401

Βιβλιογραφία 411

Πρόλογος

'Ηδη από το 1949, ο Γιώργος Σεφέρης, στις ΔοκιμέςΙ, επι",lμαίνει ένα σοβαρό πρόβλημα των Ελλήνων απένανη στη μητρική

τους γλώσσα: « ...'Ολα γίνονται στην Ελλάδα σαν να μας κινεί θανά

σιμο μίσος για τη λαλιά μας. Το κακό είναι τόσο μεγάλο, που μόνο

σαν ένα φαινόμενο ομαδικής ψυχοπάθειας θα μποροόσε κανείς να

το εξηγήσει... Σα να θέλουμε να ξεκάνουμε με όλα τα μέσα τη

γλώσσα μας».

Είναι πράγμαη περίεργο το όη κάποιοιΈλληνες εφωνεόονται

και χλευάζουν, εν ονόματι του εκδημοκρατισμοόκαι της προόδου,

την ελληνική γλώσσα, την οποία όμως σέβονται όλοι οι άλλοι λαοί

του κόσμου. Σε τέτοιο σημείο δε, που έκανε τον καθηγητή Μανόλη

Ανδρόνικο να σημειώνει για το θέμα αυτό, εδώ και σχεδόν μια γε

νιά (Το Βήμα της Κυριακής, 11/09/83) «Η ελευθερία του τόπου και

του λόγου είναι μέγιστο αγαθό... όμως προστατεόει και τον κάθε

εκμεταλλευτή και του λόγου και του τόπου και του επιτρέπει να

δεκαρολογεί σε βάρος της παιδείας του λαοό», για να συνεχίσει:

«Η γλώσσα ενός λαοό αποτελεί το πιο πολότιμο πολιτιστικό του

στοιχείο, και η προστασία της είναι πολό πιο σημανηκή απ' όλες

τις πολιτιστικές εκδηλώσεις, που ανέλαβαν οι νεοέλληνες... ».Σήμερα, ζοόμε εντονότερα από ποτέ άλλοτε την όλο και περαι-

Institutiones Grammaticae, του Priscianus, περΙ το 300, βασισμένη

αποκλειστικά στην μέχρι τότε γνωστή Αλεξανδρινή Ελληνική Γραμ

ματεΙα, εγνώρισε ευρύτατη διάδοση και απετέλεσε την βάση για

την σύνταξη νεοτέρων γραμματικών στον ΜεσαΙωνα, την Αναγέν

νηση αλλά και στους νεότερους χρόνους, με τελικό αποτέλεσμα όλη

η σημερινή Δυτική Γραμματική παράδοση να εξαρτάται άμεσα ή

έμμεσα από τους κανόνες γραφής της αρχαΙας ελληνικής γλώσσης.

Μέχρι τις αρχές του 190υ αιώνος, οι ευρωπα'ίκές γλώσσες περι

γράφοντο και αναλύοντο δυνάμει των εννοιών και κατηγοριών που

χαρακτηρΙζουν τη δομή της αρχαΙας ελληνικής γραφής. Οι σχολαστι

κοΙ γραμματικοΙ του Μεσαίωνος εΙχαν ήδη αντιληφθεΙ, με βάση την

Αριστοτέλεια λογική, ότι η εννοιολογική προσπέλαση των τότε γνω

στών ευρωπα'ίκών γλωσσών εστηρίζετο, κατά ένα μεγάλο ποσοστό,

στις έννοιες της Ελληνικής. Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού κοινών χα

ρακτηριστικών μεταξύ των ευρωπαίκών γλωσσών συνιστά περαιτέ

ρω μια κοινή βάση όλων των ανθρωπΙνων γλωσσών.

Είχαν, δηλαδή, αντιληφθεΙ ότι όλες οι γλώσσες, και επέκεινα οι

κανόνες γραφής που τις εκφράζουν, εδομήθησαν αρχικά επάνω στις

έννοιες της νοήσεως και του ορθού λόγου της ελληνικής, οι οποΙες

όμως εΙναι κοινές για όλους τους ανθρώπους. Έτσι, σύμφωνα με

την άποψη των Σχολαστικών λεγομένων φιλοσόφων, οι γλώσσες

στην γραπτή τους μορφή δεν διαφέρουν στην θεμελιώδη τους δομή

και ουσΙα, αλλά εμφανΙζουν μόνο επιφανειακές μορφολογικές δια

φορές, αναπόφευκτες για κάθε συγκεκριμένη γλώσσα. Μετά την

Αναγέννηση και κατά τους νεότερους χρόνους, η γραμματική περι

γραφή των ευρωπα"ίκών γλωσσών βασικά παραμένει η Ιδια, με το

παράλληλο σκεπτικό ότι, εφ' όσον αυτές εκφράζουν σκέψεις, είναι

επόμενο να υπόκεινται σε λογικές αρχές. Το αποτέλεσμα αυτής της

γραμματικής διεργασΙας έφτασε στο τελικό στάδιο εξελΙξεως τον

180 αιώνα, με την σύνταξη των λεγομένων «Καθολικών Γραμματι

κών».

Η κυρΙα άποψη των «Καθολικών Γραμματικών» ήταν ότι οι

γλώσσες, και όχι μόνον οι ευρωπα'ίκές, διαφέρουν μόνον στην επι

φανειακή δομή, ενώ συμπΙπτουν απόλυτα στο επΙπεδο της βαθιάς

δομής, το οποίο και αντανακλά τις βασικές ιδιότητες του νου. Από

12 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

τέρω απλοποΙηση της γλώσσης μας στην γραφή, την γραμματική και

την σύνταξη, ενώ ήδη από το 1908 ο ΕλισσαΙος ΓιαννΙδης, στο βασι

κό του έργο Γλώσσα και ζωή, παρατηρούσε: «Οταν αλλάζουν οι λέ

ξεις και οι τύποι, αλλάζει και η σύνταξη, δηλαδή ο τρόπος της σκέ

ψης, που εΙναι Ισως το σημαντικότερο χαρακτηριστικό μιας γλώσ

σας... » Πράγματι, με την αλλαγή της σύνταξης των λέξεων, δηλαδή

της θέσεως αυτών, μεταβάλλεται η κατάταξη των διαφόρων εννοιών

και πραγμάτων στον μηχανισμό του μυαλού μας και, ως εκ τούτου,

η όλη μας διανοητική συλλογισμική.

ΤΟ αρχαιότερο σωζόμενο ελληνικό σύγγραμμα που ασχολήθηκε

με κανόνες γραφής και συντάξεως της ελληνικής γλώσσης, ήταν η

Γραμματική Τέχvη του ΔιονυσΙου του Θρακός, περΙ το 100 π.Χ., η

οποΙα περιελάμβανε κυρίως στοιχεία φωνητικής και μορφολογίας

της αρχαίας ελληνικής γλώσσης, διότι ήδη η λεγομένη Αλεξανδρινή

εποχή είχε διαφοροποιηθεΙ ως προς την γραφή και σύνταξη της

γλώσσης των κλασικών συγγραφέων. Γενομένου αντιληπτού του γε

γονότος ότι η πολιτισμική παρακμή της εποχής οφείλετο κυρίως

στην παρακμή της γλώσσης, οι ΑλεξανδρινοΙ ΓραμματεΙς προσπά

θησαν να προβάλουν τους κανόνες γραφής του αρχαΙου ελληνικού

προτύπου, ώστε να γίνει δυνατή και η επάνοδος στο αξεπέραστο

πολιτισμικό επίπεδο του Ε' αιώνος π.χ. και αυτό, διότι τα κείμενα

των μεγάλων Ελλήνων Δημιουργών, από τον 'Ομηρο μέχρι τον Ευ

ριπίδη, ήταν γραμμένα σε μια γλωσσική μορφή, η οποία δικαίως θε

ωρείτο ως πρότυπη γραφή, ισάξια με αυτήν της γραφής ιερών κειμένων!.

Οι Ρωμαίοι, ως πολιτισμικοΙ μαθητές και μιμητές των Ελλήνων,

στηρίζουν την γραπτή ανάλυση και περιγραφή της γλώσσης τους

στους Αλεξανδρινούς. Η δημοφιλέστερη γραμματική τους με τίτλο

1, Είναι ,ενδιαφέρον '(ια, τον μελ~τητη της γραφης ότι μια παρεμφερηςπροσπάθεια,που ειχε προηγηθει, ηταν αυτη του Ινδού ΓραμματικούPanini κατά τον Δ' αιώναπ,~., ο οποίος, -τ;:ρώτος,αυτός σε παγκόσμιο γνωστό επίπεδο, κατέγραψε την κλασικη Σανσκριτικη και μαλιστα σε ανάλογη και για την Ινδία εποχη, 'Οταν δηλαδη η

γλώσσα είχε αρχίσει -εξελισσόμενη- να αποστασιοποιείται από τηνκλ(~σι){'ή της μoρ~η και καθ~στατo πλέον αναγκαίο να προβληθεί το πρότυπο και

κω,ιόν:εc; γραφης και συνταξεως των ιερών Ινδουιστικών κειμένων,

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 13

αυτοτιτλοφορούμενη lστορικοσυγκριτική έρευνα της «γλωσσικής

επιστήμης» προσπάθησε να αποδείξει, ως «κανόνες» της γλώσσης,

αυτά ακριβώς που η Παραδοσιακή Γραμματική χαρακτήριζε επί αι

ώνες ως «γλωσσικά λάθη», και το επέτυχε.

Η επιστημονική σκέψη των τελευταίων διακοσίων ετών υποτίθε

ται ότι εδράζεται σε μια θετική μεθοδολογία. Δεν αναγνωρίζει δη

λαδή παρά μόνον τον Ορθόν Λόγον, προτείνοντας στους αντιπάλους

της ως αποτρεπτικό φόβητρο, τουλάχιστον, την δεισιδαιμονία. ο

ποιοσδήποτε σόγχρονος τολμήσει να αμφισβητήσει το επιστημονικό

κατεστημένο αυτομάτως χαρακτηρίζεται ως άτομο με δεισιδαιμονι

κή αντίληψη των πραγμάτων. Άλλωστε, από την Εποχή του Διαφω

τισμού, οι υπέρμαχοι της επιστημονικής αιτιοκρατίας καλλιέργησαν

επίμονα τις Φυσικές επιστήμες και τα Μαθηματικά, ώστε με ένα

προσωπείο πειστικού νοησιαρχικού ορθολογισμού να αντιπαρατε

θούν στη Μαγεία της προ Αριστοτέλειας γνωσιολογικής δοξασίας.

Όμως, ενώ ο Αριστοτέλης τονίζει την αξία της παραγωγικής συλλο

γιστικής από το όλον στο μερικό, ώστε ο ανθρώπινος νους, αφού

πρώτα συλλάβει τους νόμους οι οποίοι διέπουν τα φυσικά φαινόμε

να, να τα μελετήσει επιμεριστικά -συμφωνώντας στο σημείο αυτό

με τον Πλάτωνα, ο οποίος πρέσβευε ότι ο άνθρωπος, μόνον εφ' ό

σον πετύχει την αυτογνωσία, θα αντιληφθεί το βαθύτερο νόημα του

κόσμοu- σήμερα, προβάλλονται ως Γνώσις τα επιστημονικά πειρά

ματα και οι στατιστικές μετρήσεις. Πράγματα αυτοαναιρούμενα με

την πάροδο του χρόνου, τα οποία εξυπηρετούν στενά οικονομικά

και πολιτικά συμφέροντα, είτε των παγκοσμίων βιομηχανικών

trusts, είτε των, με αυτά στενά συνεργαζομένων,κυβερνήσεων. Το

αποτέλεσμα είναι να προβάλλεταιως όργανο της σημερινής επιστη

μονικής σκέψεως ο Ορθός Λόγος, αλλά Λόγος εδραζόμενος μόνο

στον μετωπιαίο λοβό του ανθρωπίνου εγκεφάλου, που ονομάζεται

συνειδητός νους, και όχι στο υπόλοιπο 90% περίπου του ανθρωπί

νου εγκεφάλου, που ονομάζεται υπερσυνείδητοςνους και συνάδει

με αυτό το οποίο, μεταφορικά, αποκαλούμε καρδιά, όταν αναφερό

μεθα στον συναισθηματικό μας νοητικό κόσμο.

Όμως, εκεί οδηγούσαν η αρχαία ελληνική σκέψις και η φιλοσο

Οντολογική και όχι φαινομενολογική, όπως η σύγχρονη επιστή-


αυτή την οπτική γωνία όμως, η μελέτη των γραπτών κανόνων μιας

γλώσσης δεν στέκεται στην χρήση αυτής της συγκεκριμένηςγλώσ

σης, αλλά επεκτείνεται κυρίως στην μελέτη των κοινών στοιχείων

που έχουν όλες οι γλώσσες του κόσμου, αρχής γενομένης από την

γραμματική της ελληνικής.

Η Φιλοσοφική αυτή παράδοσις ξεκινά από την ΓραμματικήΤέ

χνη του Διονυσίου του Θρακός και, μέσω της Grammaire generale etraisonee του Port-Royal, του 1660, καταλήγει στις «Καθολικές Γραμ

ματικές» του 180υ αιώνος. Παρέμεινε ζωντανή, αφού για αιώνες

έθρεψε την γλωσσική έρευνα στην Δύση, ακόμα και μετά την εμφά

νιση της αμφιλεγομένης ιστορικο-συγκριτικής γλωσσολογίας του

190υ αιώνος. Δεν έσβησε ούτε μετά από την εμφάνιση των αυτοτιτ

λοφορουμένων, «επιστημονικών» γραμματικών, αλλά διαφυλάχθηκε

έως σήμερα, ως Παραδοσιακή ή Σχολική Γραμματική. Υφίσταται α

κόμα στις, εκ των ων ουκ άνευ, δομές κάθε γραμματικής που προ

ορίζεται για εκπαιδευτική χρήση και στις οποίες, εκ των πραγμά

των, την βάση αποτελεί ο γραπτός λόγος, με προβαλλόμενο πρότυ

πο, κατ' ανάγκην, τα κείμενα των κλασικών συγγραφέων. Επιπρο

σθέτως, την βάση κάθε διδακτικής γραμματικής απαρτίζουν οι αρ

χές και οι νόμοι οι οποίοι διέπουν την ελληνική και, σε δεύτερη μοί

ρα, τη λατινική γλώσσα. Κατά συνέπεια, γίνεται αντιληπτό στον

αναγνώστη ότι οι κανόνες της γλώσσης πρέπει να είναι πάγιοι και

διαχρονικοί, δηλαδή αυτοί της γραφής των κλασικών κειμένων. Ως

εκ τούτου, η υποτιθέμενη γλωσσική εξέλιξη δεν είναι παρά παρακ

μή της γλώσσης, η οποία πρέπει να παραμένει αναλλοίωτη, βάσει

των αρχικών προτύπων, με εννοιολογικό χαρακτήρα. Αναλuόμενη

δηλαδή να αποδίδει τις έννοιες που υφίστανται κοινές σε όλες τις

γλώσσες και να μην αρκείται στα ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτη

ριστικά της.

Αντίθετα με τον ρυθμιστικό και εννοιολογικό χαρακτήρα της Πα

ραδοσιακής Γραμματικής, η λεγομένη γλωσσική επιστήμη, προ"ίόν

του Γαλλικού Διαφωτισμού και της Αιτιοκρατίας, των μέσων του

180υ αιώνος, έδωσε έμφαση στην διαχρονική εξέλιξη της γλώσσης,

υποστηρίζοντας ότι το κυριότερο γνώρισμα όλων των φυσικών

γλωσσών είναι η μεταβολή. Με επιστημονικοφανείς σοφιστείες, η

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 15

του Ιατρού κ.ά., ως μόνη κωδικολογία της εξειδικευμένης επωτή

μης ενός εκάστου. Θεωρείται πλέον, η επιμονή στην γλωσσική κα

τάρτιση δια την σπουδάζουσα νεολαία, ως μια άχρηστη τυπολατρία

και προωθείται έντεχνα μέσω ενός τερατώδους μεταλλαγμένου συ

στήματος παιδείας, σε παγκόσμια κλίμακα, μια «γλωσσική οικονο

μία» που υποτίθεται ότι επιταχύνει την επωτημονική έρευνα, πα

ράλληλα με μια τάση εξεικονωμού, η οποία με την περιεκτικότητά

της συμβάλλει στην εξέλ~ξη της επωτήμης. Έτσι, ξεχνώντας ηθελη

μένα τον Αρωτοτέλη που κήρυττε ότι: «Αρχή γνώσεως ονομάτων

επίσκεψις» και γνωρίζοντας καλά ότι η απεικόνιση είναι μία από

τις πλέον βασικές πρωτόγονες εκφράσεις, προωθούν ένα σύστημα

εικονογραφικό, το οποίο αναπόφευκτα οδηγεί τον σπουδαστή σε

παιδαριώδες πολιτωμικό στάδω.

16 ΙΕΡΉ ΓΡΑΦΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ

μη, προσπαθούσε να διεωδύσει στην ουσία των όντων, σε πλήρη

αντίθεση με τον επωτημονικόΔιαφωτισμό του 180υ αιώνος, ο οποί

ος, με τον Ντιντερώ ως πρώτον εκπρόσωπό του, ισχυριζόταν ότι

ακριβώς στην ουσία των πραγμάτων δεν μπορεί να εισχωρήσει ακό

μα και ο ικανότατος νους. Ασφαλώς, ο Διαφωτωμός, όταν έθετε τις

βάσεις της συγχρόνου επιστημονικήςσκέψεως Δυτικού τύπου, δεν

έκανε άλλο παρά να παραλάβει την σκυτάλη από την μέχρι τότε

ωυδαωχρωτιανικήεξουσία της Ευρώπης, η οποία επί 14 περίπου

αιώνες αγωνιζόταν να συνδυάσει την αρχαωελληνική οντολογική

σκέψη με την ωυδαωχριστιανική δοξασία για την, γνωστικά απρο

σπέλαστη, κατανόηση του Θεού.

Αδιέξοδο που ανέκαθεν ελύετο με την άσκηση της υψηλής τέχνης

της Μαγείας, η οποία πάντοτε έδιδε αμεσότερες και φαινομενικά

συμφέρουσες απαντήσεις στον άνθρωπο από την χρονοβόρα άσκηση

της μετανοίας και της προσευχής.

Εν πάση περιπτώσει, είτε εξυπηρετεί συμφέροντα αντίθετα προς

την πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου, είτε ενεργεί αφελώς καλο

προαίρετα, η σύγχρονη επωτήμη ωχυρίζεται ότι υπηρετεί τον

Ορθόν Λόγον, ο οποίος ήταν ανέκαθεν το σημαντικότατο όργανο

εκφράσεως της αρχαωελληνικής επωτήμης, με την ειδικότερη ση

μασία της Γλώσσης και της Γραφής.

Η αρχαωελληνική σκέψις και επωτήμη, εφ' όσον θυμηθούμε ότι

επωτήμη σημαίνει βαθιά Γνώσιν, χρησιμοποίησε πάντοτε τον Λόγον

με την διττή σημασία του όρου. Διότι η Γλώσσα και, επέκεινα αυ

τής, η Γραφή δεν εκφράζουν τον Λόγον με αφηρημένη έννοια, αλλά

αποτελούν το υλικό μέσον δια του οποίου ο Ορθός και επομένως

Θείος Λόγος εκφράζεται. Σκεφτόμαστε γλωσσικά και αποδίδουμε

τις σκέψεις μας γραπτά, εφ' όσον θέλουμε αυτές να διατηρηθούν.

Δια της Γραφής δηλαδή υλοποωύμε έννοιες, αυτές που έχει δημι

ουργήσει ο νους μας, εκφράζοντάς τες με την Γλώσσα, δια λέξεων

οι οποίες αποτελούν τα υλικά του όρια.

Όμως, το σημερινό επιστημονικό κατεστημένο, με το πρόσχημα

του θετικωμού και της πλέον συντόμου εξελίξεως του ανθρώπου,

ακρωτηριάζει την επωτήμη, θεωρώντας και προβάλλοντας στην

πράξη, την γλωσσική κατάρτιση του Μαθηματικού, του Φυσικού,

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 17

Εισαγωγή

η κάθε, λεγομένη, πολιτιστική εκδήλωση του ανθρώπου, εί

ταυτόχρονα και μια προσπάθεια για έκφραση, τότε είναι φανε

ότι η χάραξις των γλωσσικών συμβόλων -σε οποιοδήποτε υλικό

με οποιοδήποτε μέσον- θα μας οδηγήσει στις πηγές της εκφρά-

και επέκεινα στην κατανόηση της ουσίας της ανθρώπινης εκ

ΦΙtάC1εCJι)ζ. Διότι είναι κατ' αρχάς αναγκαίο και καίριο το ερώτημα,

πο,οσπόω'Υ1,σε να εκφράσει -αρχικά- ο άνθρωπος με τα γλωσσικά

t.>t.>μμ'vl\,u. και περαιτέρω τι πορεία ακολούθησε η χάραξη των γλωσ

συμβόλων -η γραφή- για να θεμελιωθεί ως ο τρόπος εκφρά

τον οποίο σήμερα γνωρίζουμε. Αλλά γίνεται άμεσα αντιληπτό

πορεία της σκέψεώς μας, για να κατανοήσουμε την ουσία της

Nn,vf:.·vr"l',JV'ιf" ανθρώπινης έκφρασης και της θεμελίωσης αυτής δια της

θα πρέπει να φτάσει τουλάχιστον μέχρι τις απαρχές της

OΙΊit1QIJ)Tt:Lvr]c; σκέψεως, εάν όχι και σ' αυτές τούτες τις αρχέγονες πη

δηλαδή την ανίχνευση του τρόπου και της μεθόδου σκέψε-

α.ι:ιτ(;)" τούτων των Δημιουργών του ανθρωπίνου είδους, των Θε

μόνον θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε τον πρόγονό μας

\ι6ι)ω~ττo, όχι απλά ως βιολογική ύπαρξη, αλλά και, κυρίως, ως συ

εΙ(jίηCfη της υπάρξεώς του, ώστε να καταστεί δυνατή, σήμερα, η

21ΕΙΣΑΓΩΓΗ

την εξάπλωση ενός υποθετικού λαού, των αποκληθέντων Ινδο

ευρωπαίων, σε μια τεράστια γεωγραφική έκταση, από τις Ινδίες μέ

χρι τις Βρετανικές νήσους. Η ύπαρξις αυτού του υποθετικού λαού

εικάζεται βασικά από γλωσσολογικά συγκριτικά στοιχεία, ενώ δεν

υφίστανται ανασκαφικά ή άλλα αρχαιολογικά τεκμήρια. 'Όμως, η

θεωρία αυτή είναι αποδεκτή μέχρι τις ημέρες μας, από το σημερινό

επιστημονικό κατεστημένο, παρ' όλο που η υποτιθέμενη διάσπασις

της, κατ' εικασίαν, ινδοευρωπα"ίκής γλώσσης και επέκεινα η δημι

ουργία δεκάδων νέων εθνών, κατά την Δ' χιλιετία π.Χ., φαίνεται ως

κάτι τελείως παράδοξο για να αποτελεί ιστορικό γεγονός. Θυμίζει

έντονα τον εβρα"ίκό μύθο του πύργου της Βαβέλ και, ίσως γι' αυτόν

τον λόγο, είναι και η σημερινή κατεστημένη γλωσσική θεωρία.

Οι σύγχρονές μας εθνικές γλώσσες είναι φαινομενικά διαφορετι

κές μεταξύ τους, και ομιλούνται από φυλετικές ομάδες μη συγγενι

κές μεταξύ τους, ως επί το πλείστον. Βεβαίως οι ευρωπα"ίκοί λαοί,

λίγο πολύ, συγγενεύουν φυλετικά και είναι φυσικό να χρησιμοποι

ούν γλώσσες πιο κοντινές μεταξύ τους από τις γλώσσες των Ασια

τών, των Πολυνησίων και των αυτοχθόνων κατοίκων της Αμερικής.

Εντούτοις, το σύμβολο της σβάστικας, το συναντούμε όχι μόνον

στα πλέον αρχαία μνημεία των Αρίων της Ευρώπης και της Ασίας,

αλλά επίσης και στα προ'ίστορικά μνημεία της Αμερικής. ΤΟ κεφά

λι της Γοργούς, σύμβολο θε"ίκής γνώσης, το βλέπουμε στα κλασικά

μνημεία της Ελλάδος και της Ινδίας, όπως και στα ερείπια του Με

ξικού και πάνω στη μυστηριώδη πέτρα του Τσάβιν, που ανήκει

στον πολιτισμό του Τιαχουανάκου. Ο θόλος της πρωτογόνου αρχι

τεκτονικής συναντάται στα αρχαία μνημεία της Κεντρικής Αμερι

κής, αλλά και στα ετρουσκικά μνημεία και τα κυκλώπεια χτισίμα

τα της προ"ίστορικής Ελλάδος. Ο Γερμανός αρχαιολόγος, καθηγητής

Λέο Φρομπένιους, είχε εντοπίσει ήδη από την εποχή του Μεσοπο

λέμου αρκετές ομοιότητες, ανάμεσα στο μυστηριώδες πελασγικό

φύλο των Ετρούσκων και σε ορισμένες φυλές των Ινδιάνων της Βο

ρείου Αμερικής, ενώ είκαζε ως πιθανόν, πολλές από τις λα"ίκές πα

ραδόσεις των προ"ίστορικών Ευρωπαίων να προέρχονται από ακό!.

μα αρχαιότερες φυλές της Αμερικής, όπως οι Χόπι, οι Αναστάζι

κ.ά. Ο ίδιος έβρισκε πολύ ενδιαφέρουσες τις αναλογίες των

γνώση μας, της συνέχειας της ιστορίας της ανθρωπίνης σκέψεως και

της ανθρωπίνης Ψυχής μαζί. Σε αυτή μας την πορεία είναι απαραί

τητο να θυμηθούμε ότι, σε όλη την ιστορία της γνωστικής προσπά

θειας του ανθρώπου, τα πρωτεία τα είχε πάντοτε η όρασις. Ως εκ

τούτου, η πρώτη και μεγάλη κατάκτηση γνώσεως, ως κατανοήσεως

της ουσίας της ανθρώπινης έκφρασης, ήταν η απεικόνιση γραπτών

γλωσσικών συμβόλων, αυτών που σήμερα, απλά, αποκαλούμε γρα

φή. Οπωσδήποτε η πλήρης και τέλεια οργάνωση των ανθρωπίνων

εκφραστικών μέσων θα ήταν τελείως αδύνατη χωρίς την συνεργασία

όλων των αισθήσεων, και κυρίως της ακοής, η οποία είναι ο συντο

νιστής για την κατανόηση των ήχων της γλώσσης και την δι' αυτής

έκφραση. 'Όμως, είναι πολύ δύσκολο να πλησιάσουμε την ανθρώπι

νη γλωσσική έκφραση μέσα από πραγματικούς λαβύρινθους ήχων

και συμβόλων. Επειδή η ανθρώπινη γλώσσα είναι, στην πρωτόλεια

βάση της, Μία και Ενιαία, είναι πολύ δύσκολο να μιλήσουμε για τις

συνηχούσες λέξεις, οι οποίες ανήκουν στην περιοχή μιας εθνικής

γλώσσης αλλά πρακτικά, είναι αδύνατον -λόγω περιορισμένων γνώ

σεων- να αναλύσουμε τους ήχους και τις συνηχήσεις στο παγκόσμιο

γλωσσικό πεδίο. Θα κινδυνεύαμε να καταλήξουμε έτσι να μιλάμε

με τρόπο αφηρημένο και, στο μεγαλύτερο μέρος του, θεωρητικό.

Ενώ με την, εκ παραλλήλου, οπτική σύγκριση των γλωσσικών συμ

βόλων -σε υπερεθνικό γλωσσικό επίπεδο και με την αρωγή του

ήχου- είναι δυνατόν να αποκαταστήσουμε την ενότητα της ανθρώ

πινης γλώσσης με σαφώς ασφαλέστερη μέθοδο.

Η υπόθεσις ότι είναι δυνατόν να υπήρχε, στο προ"ίστορικό πα

ρελθόν της ανθρωπότητος, μια κοινή αρχική γλώσσα θεωρείται από

τους γλωσσολόγους, εξ ορισμού και εξ αρχής, λανθασμένη, βάσει

των σημερινών παραδεκτών επιστημονικών μεθόδων γλωσσικής

ερεύνης. Μία απόπειρα αποδείξεως της, προ του πύργου της Βα

βέλ, πραγματικότητος θα έπρεπε να καταλήξει σε αδιέξοδο, δυνά

μει των συγχρόνων επιστημονικών απόψεων.

Για να αμβλυνθούν οι εντυπώσεις από τις διάφορες ενδείξεις

αρχικής γλώσσης, οι οποίες συναντώνται στις αρχαίες και νεό

γλώσσες των λαών, εφευρέθη από το επιστημονικό κατεστη

190υ αιώνος η Ινδοευρωπα"ίκή θεωρία. Αυτή περιγράφει


23ΕΙΣΑΓΩΓΗ

~. a.••••j Θ.Λ.Ο.

Ι •.αC ~.~ σ.

Η Ι. r.:J. iί· n .'Σ ,.. \\.J{ J(. d ..:::3. •(1.Ι e.L.Μ =Ν ~'-'ι:NJ.~.

Ο Θ·

f •• α.9.·

ff m.Τ τ. ...... s..~.

ΤΗ

U $. ~. 0\,JlI.Χ X.l..Τ / \\.ΙΙΙΖ e:::-.~.

(Η

CI.ΤΖ

:)

Ε Ι.

γραφή, δεκατρία στοιχεία της οποίας είναι πανομοιότυπα με τα

αντίστοιχα αρχαία αιγυπτιακά.

Μόλις τρεις δεκαετίες πριν από την δημοσίευση των συμπερα

σμάτων των ερευνών τo~ Αε Πλονζόν, είχε σημειωθεί ένα γεγονός,

το οποίο εθεωρήθη κατ' αρχάς μεγάλης επιστημονικής σημασίας,

για να αποσιωπηθεί μετά από λίγο καφό. Στον Παναμά είχε ανα

καλυφθεί το ναυάγιο ενός αρχαίου πλοίου, γεμάτο από χάλκινα ρω

μαΙ:κά νομίσματατου 30υ και του 40υ αιώνος!

Γι' αυτούς τους λόγους, θα πρέπει ο αναγνώστηςνα προσπαθή

σει να φανταστεί, κατά προσέγγιση, την όψη την οποία ε(+φάνιζαν

μερικές περιοχές του πλανήτη μας, μόλις 15.000 χρόνια πριν. Εκεί

νη την προκατακλυσμιαίαεποχή, η Μεσόγειος Θάλασσα δεν υπήρχε

ακόμη, παρά ως απέραντη λεκάνη στεριάς στο μεγαλύτερο μέρος

της, εκτός από μερικές λίμνες και σποραδικά τέλματα, τα οποία

επικοινωνούσαν μεταξύ τους με ποτάμια και νεροσυρμές. Έτσι, η

Αριστερά: Ιερογλυφικόαλφάβητο τωνΜάγιας. Δεξιά:Αιγυπτιακό ιερογλυφικόαλφάβητο.

Βιρτζίνια

χψχr':r

Αμαζόνιος

Μίτσιγκαν

λων για την δημιουργία του κόσμου και τον μεγάλο κατακλυσμό,

καθώς επίσης τις πανομοιότυπες μεθόδους λα'Ι:κού αποκρυφισμού

των αρχαίων Ελλήνων, Κελτών, Σκανδιναβών και Ινδιάνων, αλλά

και ασιατικών φύλων όπως οι Σουμέριοι, οι Εβραίοι, οι Φοίνικες

και οι Αιγύπτιοι.

Παράλληλα παρατηρούμε μια καταπληκτική ομοιότητα ανάμεσα

στην αρχαία ελληνική γλώσσα και σε ορισμένα αμερικανικά ιδιώμα

τα, η οποία είναι τελείως ανεξήγητη, εκτός και αν δεχτούμε την,

κατά κάποιο πρσ'Ι:στορικό παρελθόν, επαφή μεταξύ αυτών των λα

ών. Χαρακτηριστικά, ο Γάλλος αρχαιολόγος των αρχών του 200υ

αιώνος καθηγητής Αε Πλονζόν, ανεκάλυψε ότι το ένα τρίτο όλων

των λέξεων των Μάγιας αντιστοιχούν σε αρχαίες ελληνικές λέξεις.

Ενώ ήδη το 1871, ο καθηγητής V. F. Lopez, στο έργο του Les Races

Aryennes du Perou, διαπιστώνει πλήθος ομοιοτήτων της βασιλικής

γλώσσας των 'Ινκας με την μυκηναΙ:κή γλώσσα.

Ενδιαφέρον έχει επιπροσθέτως, η διαπίστωσις του Αε Πλονζόν,

ότι οι Μάγιας της αρχαιοτέρας αυτοκρατορίας χρησιμοποιούσαν

αλφάβητο, αλλά αργότερα εισήγαγαν την ιερογλυφική

Γιάρμουθ

Γιάρμουθ

Καθαρογραφή αρχαίων πελασγικών· ελληνικώνεπιγραφών

που βρέθηκανστην Βόρειο και Νότιο Αμερική.



Στον παρατιθέμενοπίνακα απεικονίζονται,στηνμεν πρώτη στήλη όλα τα xα~αγμέν~ήτυπωμέναδια σφραγίδοςσε πήλινα αγγεία γράμματα, τα οποία έχουνβρεθει στονχωροτου Αιγαίου ήδη από τις αρχές της Β' χιλιετίαςΠ.Χ και στις επόμενεςστήλες ο τόπος πρ~·ελεύσεωςεκάστουγράμματος (από αριστεράπρος τα δεξιά: Κίος, Μήλος, Ιόνιο, Αιολικαπαράλια της ΜικράςΑσίας). Η τελευταίαστήλη αφορά γράμματατα οποία ανήκουνστην

φυλή Καντουβέοτου ΑμαζονίουΝοτίουΑμερικής.

Ευρωπα"ίκή χερσόνησοςήταν αδιάσπαστα ενωμένη με την Ασία καιτην Αφρική. Η οροσειρά του αφρικανικού Άτλαντος διακλαδωνότανστην Ισπανία, ενώ τα στενά του Γιβραλτάρ δεν υπήρχαν ακόμα. Η

δυτική Γαλλία, η βόρειος Ισπανία και η Πορτογαλία δεν είχαν θά

λασσα και η ξηρά απλωνόταν πολύ μακρύτερα, προς τα δυτικά, μέ

χρι τις ακτές του Γιουκατάν και της Κούβας, περιλαμβάνοντας,κα

τά πάσα πιθανότητα, τις σημερινές Αζόρες και τις Μπαχάμες.

Η Αμερικανικήήπειρος αποτελούσε λοιπόν μια ενιαία περιοχή με

τον σημερινό, όπως τον ονομάζουμε, Παλαιό Κόσμq. Η στεριά σχη

μάτιζε αναρίθμητους μικρούς και μεγάλους κόλπους και στενά και

χωριζόταν σε τμήματα από στενά κανάλια, ενώ οι Αζόρες, τα Κανά

ρια και η Μαδέρα δεν ήσαν νησιά, αλλά οροπέδια και κορυφές μιας

μεγάλης οροσειράς, η οποία κατευθυνότανπρος τον Νότο, χωρίζο

ντας αυτή την προκατακλυσμιαίαήπειρο σε δύο μέρη. Ήταν τά κα

τάλοιπα μιας, ακόμα πιο μεγάλης, στεριάς η οποία, εκατομμύρια

χρόνια πριν, κατελάμβανε σχεδόν όλη την επιφάνειατου σημερινού

Ατλαντικού ωκεανού, από την Ισλανδία έως τον Νότιο Πόλο.

Εφ' όσον όλα τα παραπάνω αποτελούν σύγχρονες γεωλογικές

εκτιμήσεις και συμπεράσματαεπιστημονικώνγεωφυσικών, υποβρυ

χίων και μη, μελετών των εν λόγω περιοχών, αντιλαμβανόμεθαότι

περίπου μέχρι 15.000 έως 12.000 χρόνια πριν, μπορούσε κανείς

άνετα να ταξιδέψει δια ξηράς από την Κούβα έως την Βαβυλώνα,

και ακόμα μακρύτερα. Αν μάλιστα λάβουμε υπ' όψιν ότι εκείνη την

εποχή υφίστατο ακόμη ο ισθμός ανάμεσα στην Ασία και την Αμε

ρική, ο γνωστός σήμερα ως Βερίγγειος Πορθμός, καθίσταται φανερό

ότι ολόκληρος ο πλανήτης περιβαλλόταν από μια, σχεδόν συνεχή,

λωρίδα στεριάς. Αυτές οι συνθήκες διευκόλυναντις μεταναστεύσεις

των προ"ίστορικώναρίων φυλών, των ζώων και των φυτών, προς κά

θε κατεύθυνση!.

Εάν λοιπόν κάποτε, στο απώτερο παρελθόν, υπήρξε μια κοινή

γλώσσα για το ανθρώπινο γένος, αυτή όπως φαίνεται διεσπάσθη,

λόγω της εξαπλώσεωςτου ανθρωπίνου είδους μακριά από την αρ

χική του κοιτίδα και της, κατά φυσικό τρόπο, επακολούθου απομο

νώσεως και φυλετικής διαφοροποιήσεωςτων διαφόρων ομάδων.

1. Άλλωστε είναι τελείως αποδεκτό σήμερα, από τους εθνολόγους, ότι μερικές ινδιάνικες φυλές ήλθαν στην Αμερική από την Ασιατική ήπειρο, ενώ είναι αναμφισβήτητη η συγγένεια ανάμεσα σε αυτές τις φυλές και τους Μογγόλους.


Τελείως δ~αφoρετικές είναι οι συνθήκες o~ οποίες επ~κρατoύν

στον σημερ~νό κόσμο και οδηγούν μοφαία, αλλά σταθερά, την αν

θρωπότητα σε μ~α παγκόσμ~α γλώσσα. Είναι προφανές ότ~ η νέα

o~κoυμεν~κήγλώσσα που επ~βάλλεταιστους λαούς είναι η Aγγλ~κή,

η οποία όμως, κατά δυστυχία του ανθρωπίνου είδους, συνοδεύεται

κα~ επ~βάλλε~ αμερ~καν~κάτεχνoκρατ~κά, καταναλωτ~κάκαι πoλ~τ~

σμ~κά πρότυπα. Bέβα~α η Aγγλ~κή υστερεί έναντ~ της Eλλην~κής

γ~ατί είναι μ~α γλώσσα με απλή γραμματ~κή, χωρίς κλίσε~ς και με

ελάχιστη δυνατότητα γ~α δημιουργία νέων, συνθέτων, λέξεων. Αυ

τός είναι ο λόγος γ~α τον οποίο, αν αυτό μας παρηγορεί, συνεχίζε

ται μέχρ~ σήμερα αυτό που ήδη είχε ξεκ~νήσε~ η Ευρώπη από τον

Mεσαίων~, η άντλησ~ς δηλαδή επ~στημoν~κών,τεχν~κών και ~ατρ~

κών όρων από τον ελλην~κό γλωσσ~κό θησαυρό.

10 Κεφάλαιο: Γενικά περί Γραφής

α. ΛLβυκ~ έΡYjμος, 20 Μα'ΙΌυ 1983, 6.00 μ.μ.

Η πρώτη φορά που άκουσα γ~α το Σίντι Αλ Γκάουα, ή «καταραμέ

νο βουνό», ήταν ένα ζεστό δε~λ~νό του Μα'ιου του 1983, στην έρημο

Γκ~ν της Σαχάρας, κοντά στα σύνορα μεταξύ Λ~βύης και Τυνησίας,

περίπου 70 χ~λ~όμετρα μακρ~ά από το πιο κoντ~νό χωρ~ό όπου θα

μπορούσε κανείς να βρε~ στo~χε~ώδη ίχνη πoλ~τ~σμoύ, όπως ηλεκτρ~

κό ρεύμα, τηλέφωνο και ίσως λουτρό με τρεχούμενο νερό.

Με μ~α ομάδα (περίπου μισή διμοφία) 30 ανδρών, εκτελούσαμε

μ~α από τ~ς συνηθισμένες, γ~α εκείνη την εποχή που μαινόταν ο πό

λεμος στο Τσαντ, γεγονός το οποίο επηρέαζε όλη την Λ~βυκή έρημο

όπως θα δούμε, περ~πoλίες, που εξασφάλ~ζαν την εφην~κή και

απρόσκοπτη συνέχ~ση των τεράστ~ων έργων υποδομής πόλεων, βιο

μηχαν~ών κα~ αγρoτ~κών καλλ~εργε~ών, στα οποία είχε προβεί η υπό

τον Συνταγματάρχη Kαντάφ~ ΛLβυκή κυβέρνηση, σε μ~α μεγαλε~ώδη

εθν~κή πρoσπάθε~α να αναμoρφώσε~ την χώρα. Ήμασταν στoLβαγ

μένοι σε τέσσερα οχήματα, τα τρία τύπου Land Rover κα~ το τέ

ταρτο παρεμφερές αλλά θωρακισμένο, και έχοντας ξεκ~νήσε~ χαρά

ματα από τον τότε καταυλ~σμό μας στο Αλ Τζάλλο, είχαμε πρooρ~

σμό το Μπελ Αμπές, ένα χωριoυδάκ~ στα σύνορα με την Τυνησία,

Άραβες αποκαλούσαν Authority, από θαυμασμό για τις ικανότητές

του να κάνει οποιαδήποτε μηχανή εσωτερικής καύσης να λειτουρ

γεί, οτιδήποτε αβαρία και αν είχε πάθει. 'Ομως στην συγκεκριμένη

περίπτωση ήταν θέμα ανταλλακτικού,τέτοιου που δεν μπορούσε να

καλυφθεί με κάποια επιτόπια πατέντα. Το jeep έπρεπε να ρυμουλ

κηθεί μέχρι το Μπελ Αμπές και να επισκευασθεί εκεΙ Το πρόβλη

μα φαινόταν απλό, αλλά δεν ήταν με τις τότε συνθήκες. Ήταν μια

εποχή κατά την οποία στρατιωτικές ομάδες των Πολισάριο του Μα

ρόκου, ένοπλοι αντάρτες του Τσαντ και οπλισμένες ομάδες αντικα

θεστωτικών κυκλοφορούσαν στην αχανή έρημο, κάνοντας επιδρομές

σε στρατιωτικούς και μη στόχους, είτε για να πλήξουν ο καθένας

αυτόν που θεωρούσε εχθρό του, είτε για εξεύρεση εφοδίων που

κλιμακώνονταν σε έναν μακρύ κατάλογο ο οποίος περιελάμβανε

από τρόφψα μέχρι βενζίνη και από πολεμοφόδια μέχρι τσιγάρα.

Επειδή δε οι κάθε λογής επιδρομές συνήθως γίνονταν με την πρό

σθετη ασφάλεια και κάλυψη της νύχτας, δεν ήταν διόλου απίθανο,

εάν συνεχίζαμε την πορεία μας, κάπου, σε κάποιο σημείο της δια

δρομής των 80 χιλιομέτρων, για τα οποία σημειωτέον θέλαμε πε

ρίπου τρεις ώρες λόγω σχεδόν ανυπαρξίας δρόμου με την έννοια

που εμείς σήμερα δίνουμε σε αυτή τη λέξη, να δεχόμασταν κάποια

επίθεση. Σε αυτή την περίπτωση, το ρυμουλκούμενοjeep, χωρίς την

δυνατότητα της αυτοκίνησης, θα ήταν σαφώς στο έλεος των επιτιθε

μένων, όπως και αυτό που θα το ρυμουλκούσε, τουλάχιστον μέχρι

να αποδεσμευτεί από το ρυμουλκούμενο, χρόνος ο οποίος θα μπο

ρούσε να αποβεί μοιραίος σε μια τέτοια σύρραξη. Συμφωνήσαμε με

τον Βασίλη τον Συνταγματάρχη, ότι ήταν φρονψότερο να διανυκτε

ρεύσουμε επί τόπου και να συνεχίσουμε την πορεία μας με το

πρώτο φως της αυγής. Ενημερώσαμε με τον ασύρματο του θωρακι

σμένου, που είχε την καλύτερη εμβέλεια από αυτούς των άλλων

οχημάτων, τον αστυνομικό σταθμό (τότε στα μικρά μέρη ο στρατός

έκανε και χρέη αστυνομ[ας) του Μπελ Αμπές, ορίζοντας επαφή ανά

μία ώρα μέχρι την αναχώρησή μας, και ετοψαστήκαμε για μια πρό

χειρη στρατοπέδευση.

Έξω από τον δρόμο, μόλις 500 μέτρα νότια από το οδόστρωμα,

υψωνόταν ένας μικρός βραχώδης λόφος, περίπου τετράγωνος, με


στο οπο[ο υπήρχε αστυνομικός σταθμός του Λιβυκού στρατού,

όπου και θα διανυκτερεύαμε.

'Ομως, ήδη εδώ και μ[α ώρα, ε[χαμε καθηλωθε[ στο πουθενά, προ-

σπαθώνταςνα διορθώσουμε μια βλάβη στη μηχανή ενός από τα jeep.Στην αρχή το ε[χαμε δει όλοι, ή σχεδόν όλοι αν εξαιρέσουμε τον

μηχανικό της δψοιρ[ας με τον οδηγό του οχήματος που προσπαθού

σαν να διορθώσουν την ζημιά, σαν μια ανάπαυλα δέκα λεπτών, [σα

[σα για να καπν[σουμε ένα τσιγάρο χωρ[ς να ρουφάμε και την ψιλή

σαν πούδρα άμμο της ερήμου, που σηκωνόταν από την άσφαλτο

του δρόμου με την κ[νηση των τροχών των αυτοκινήτων. 'Ομως, με

τά από μ[α ώρα μάταιες προσπάθειες και όπως ο ήλιος έδυε σιγά

σιγά, αρχ[σαμε να συνειδητοποιούμε ότι η προσωρινή μας στάση θα

παρατεινόταν για αρκετές ώρες. Συμπτωματικά, αν και η ευθύνη

της φάλαγγας ήταν δική μου, επειδή σε εκε[νη την επιχείρηση μας

συνόδευε, για να ξεμουδιάσει, όπως είχε δηλώσει, και ο Βασίλης ο

Συνταγματάρχης, το βάρος της απόφασης έπεφτε σε αυτόν.

Ακουμπισμένοι στο θωρακισμένο όχημα από την μεριά της Ανα

τολής για να είμαστε σκιασμένοι, ακούγαμε τον μηχανικό της δψοι

ρ[ας, τον Παντούλη τον Authority - έναν, εικοσιεξάχρονο τότε, Έλ

ληνα από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μηχανικό αυτοκινήτων

και άριστο γνώστη της αραβικής γλώσσας, τον οποίο οι ίδιοι οι

ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΉΣ 29

νονταν με μηχανοκίνητα μέσα και έτσι δεν είχαμε καμία δυνατότητα καύσιμης ύλης.

Καθόμασταν λοιπόν τυλιγμένοι στις κουβέρτες μας, κάτω από το

φως των αστεριών και σιγά-σιγά οι περισσότεροι είχαν αρχίσει να

αποκοιμούνται, όταν οι αγριοφωνάρες ενός από τους τέσσερις σκο

πούς μας έκαναν όλους να πεταχτούμε και να αρπάξουμε τα όπλα

μας, οπλίζοντάς τα. Μαζί με τον Βασίλη πλησιάσαμε τον σκοπό που

είχε ειδοποιήσει. Ήταν ο Αλή ο Τούρκος που, όρθιος, σκεπασμένος

με μια κουβέρτα, ετοιμαζόταν να πυροβολήσει μια αμυδρή ανθρώπι

νη σιλουέτα που είχε σταθεί 50 μέτρα πριν από την, από οχήματα,

περίφραξή μας. Το καφτάνι του, λευκό, μέσα στο σκοτάδι μισοξεχώ

ριζε και μας έδινε την εντύπωση ενός άοπλου χωρικού. Συγκράτησατον Αλή και φώναξα στα αραβικά «Ες φη; (ποιος είναι;)>> Η απάντη

ση ήρθε αμέσως, στην ίδια γλώσσα: «Άνα Λίμπιαν. Άνα σαντίκ (εί

μαι Λίβυος, είμαι φίλος)>>. «Ταάλε χένα (έλα εδώ»>, του φώναξα και

πρόσθεσα: «σόγια-σόγια (σιγά-σιγά)>>. Η σκιά προχώρησε με αργά

βήματα προς το μέρος μας. Όταν έφτασε μπροστά μας, στο αμυδρό

φως του φεγγαριού τον είδαμε καθαρά. Ήταν ένας στεγνός Άραβας,

μετρίου αναστήματος, ηλικίας περίπου 60 ετών, με ρούχα χωρικού.

Το όλο του παρουσιαστικό τον έδειχνε ακίνδυνο αλλά προληπτικά,

όσο ο Αλή τον κράταγε ακίνητο με την απειλή του όπλου του τονέψαξα βιαστικά από πάνω μέχρι κάτω. Βρήκα μόνο ένα μικρ; μαχαίρι στη ζώνη του, που του το άφησα. Σίγουρα κάποιος χωρικός

που, για αγνώστους ακόμα λόγους, διανυκτέρευε και αυτός στον

βράχο. «Φάνταλ (καλωσόρισες)>>, του είπα, και μαζί με τον Βασίλη

τον οδηγήσαμε εκεί που μόλις πριν ετοιμαζόμασταν να κοιμηθούμε.

Ο Βασίλης του πρόσφερε τσιγάρο και εγώ έσπευσα να αναζητήσωτον Παντούλη Αuthοήty, ως τον πλέον αραβομαθή όλων μας.

Σε λίγο, μαζί με τον Παντούλη, καθισμένοι ολόγυρα σταυροπόδι,

ακούγαμε όσα είχε να μας πει ο νεοφερμένος στην παρέα μας. 'Η

ταν από εκείνη την περιοχή και με δύο γαίδούρια που είχε, μετακι

νείτο στα διάφορα χωριά και καταυλισμούς κάνοντας μικροεμπόριο

διαφόρων ειδών πρώτης ανάγκης για τους ντόπιους. Συνήθιζε να

ταξιδεύει τις πολύ πρωινές ώρες και τις απογευματινές που ο ήλιος

ήταν ανεκτός, να εμπορεύεται τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας και


πλευρές όχι μεγαλύτερες από 200 μέτρα και ύψος περίπου 80 μέ

τρα. Φαινόταν να ξεφυτρώνει μέσα από την άμμο, γιατί οι πλευρές

του ήσαν σχεδόν κατακόρυφεςκαι από μακριά έδειχνε σαν κάστρο

από γρανίτη. Στο ελάχιστο φως που υπήρχε ακόμα, μετά από δια

ταγή του Βασίλη, οδηγήσαμε τα οχήματα, ρυμουλκώνταςκαι αυτό

που είχε την βλάβη, προς την πλευρά του γρανιτένιου λόφου που

έβλεπε προς τον δρόμο και τοποθετήσαμετα οχήματα σε ημικύ

κλιο, του οποίου η διάμετρος ακουμπούσε στον, σχεδόν κατακόρυ

φο, βράχο του λόφου. Έχοντας έτσι προστατευμένατα νώτα μας,

για κάθε ενδεχόμενο, ορίσαμε σκοπιές και ετοιμαστήκαμενα περά

σουμε την νύχτα.

Ήμασταν όλοι νέοι, από 25 μέχρι 35 ετών, με εξαίρεση τον Βα

σίλη που κόντευε τα 50 τότε, και μπορώ να πω ότι μας διασκέδαζε

αυτή η μικροπεριπέτεια που μας έβγαζε από την συνηθισμένη ρου

τίνα της στρατοπέδευσης σε κτίριο. Έτσι, μοιραστήκαμε από λίγη

ξηρά τροφή και μερικές κουβέρτες, από τα εφόδια που υποχρεωτι

κά, δυνάμει του κανονισμού, μεταφέραμε μαζί μας και φάγαμε κά

νοντας τις συνηθισμένες μας παρέες. Εγώ με τον Βασίλη, τον Πα

ντούλη και τέσσερις ακόμα Έλληνες μαζί με τον Θωρ τον Σουηδό,

έξι Σομαλοί, πέντε Τούρκοι, πέντε Γιουγκοσλάβοι, δύο Φιλιππινέζοι

και τέσσερις Άραβες του Σουδάν, όλοι μαζί ό,τι καλύτερο είχε να

επιδείξει η Μουσουλμανική Ταξιαρχία της ερήμου! Ήδη το σκοτάδι

είχε καλύψει τα πάντα και βλέπαμε μόνο με το φως των ουρανίων

σωμάτων, το οποίο όμως μέσα στην καθαρή ατμόσφαιρα της ερή

μου ήταν αρκετό για να μπορούμε να διακρίνουμε ακόμα και σε

απόσταση 100 μέτρων. Η θερμοκρασία είχε αρχίσει να πέφτει και

σύντομα βρεθήκαμε με μια κουβέρτα ο καθένας στην ράχη του, να

καπνίζουμε και να κουβεντιάζουμε σιγανά σε ένα μωσα"ίκό από

διάφορες γλώσσες. Θα ήταν όμορφα αν μπορούσαμε να έχουμε

ανάψει και μια καλή φωτιά, να καθόμασταν τριγύρω, αλλά σε εκεί

νη ειδικά την ερημιά δεν υπήρχε ούτε ένας θάμνος σε ακτίνα χιλιο

μέτρων. Τα παλαιότερα χρόνια, όταν όλες οι μεταφορές και επικοι

νωνίες γίνονταν με καραβάνια από καμήλες, γαίδούρια και άλογα,

έβρισκε κανείς άφθονη ξερή κοπριά από τα ζώα, για να ανάψει μια

καλή φωτιά, όμως, ήδη από τότε, σχεδόν όλες οι επικοινωνίες γί-

ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΗΣ 31

1. ~ενικ~ για τους Άραβες, τα σατανικά πνεύματα, όπως ο Ιμπλίς, έχουν μορφή

ονου, ομοιι; με τον Σετ των Αιγυπτίων και τον αρχαίο Τυφώνα, οπότε δεν θα πεί

ραζαν ομοι?υς τους. Π~ράλληλα" ήσαν πάρα πολλές οι αρχαιοελληνικές παραδό

σεις για oν07-ημ~υς δαιμονες. Η Εμπουσα απεκαλείτο ονΟ<1κελίς, ονοσκελία, ονό

κω~oς, ονοκωλη η ονοκωλίς, και ανάλογες ήσαν η Μορμώ, η Γελλώ, η Λάμια Κ.ά.

Yπηρχ~ δε και ι~ιαίτερη ?υλή δ~ιμόνων, οι Ονοκένταυροι, κατά τον Ησύχιον:

«Tριχιω~τε~ δαιμονων τι "(ενος, κα~υλoν και σκοτεινόν τη επιφανεία». Των τερά

των αυτων εχουν διασωθει απεικονισεις σε τοιχογραφίες της Φαιστού και των Μυ

κηνών, σε ψη~ιδω~ά της Πρεναίστου και άπειρες παραστάσεις σε αγγεία, καθώςκαι μυκηναικα νομισματα.

Ο Βασίλης με άκουγε προσεκτικά κω όταν σταμάτησα να μιλώ,

στράφηκε στον Άραβα φιλοξενούμενό μας, ο οποίος, έχοντας μόλις

αποφάει, άναβε άλλο ένα τσιγάρο που του πρόσφερε ο Παντούλης,

κω απευθυνόμενος σ' αυτόν τον τελευταίο του είπε με ήρεμο τόνο

να ρωτήσει τον χωρικό δύο πράγματα: πού ήσαν τα γαίδούρια του,

που είπε πως έχει, και γιατί ονόμασε το μέρος εκείνο, στο οποίο

είχαμε σταθεί, «κακό βράχο». Η απάντηση του Άραβα ήταν ένας

χείμαρρος από χεφονομίες κω λόγια που ο Παντούλης μετέφραζε

με τον συνηθισμένο του σταθερό ρυθμό. Είχε εξασφαλίσει από την

ώρα ήδη που έδυε ο ήλιος τα ζώα του στην σπηλιά, όπως είπε, μό

λις μερικά λεπτά πριν από την δική μας άφιξη. Όταν δε είδε πως

και εμείς θα διανυκτερεύαμε, προτίμησε να έρθει να μείνει μαζί

μας γιατί φοβόταν να μείνει μόνος του στην σπηλιά του «κακού

βράχου». Τα ζώα του, επειδή ήσαν γαίδούρια, προφανώς δεν εκιν

δύνευαν από τα στοιχειά του «κακού βράχου»! αλλά αυτός ωσθα

νόταν πω ασφαλής μαζί μας.

Η δικαωλογία του δεν ήταν απίθανη για μένα και για τους Σου

δανούς συναδέλφους, οι οποίω επειδή μιλούσαν αραβικά είχαν

πλησιάσει κω άκουγαν κω αυτοΙ Όμως για τον σκεπτικιστή αλλά

κω καχύποπτο στρατιωτικό, τον Βασίλη, αυτά που άκουγε του φά

νηκαν ότι ήσαν τουλάχωτον ύποπτα, που κρύβανε κάτι άλλο το

οποίο όφειλε να ξεκαθαρίσει επί τόπου για την ασφάλεια όλων

μας. Έτσι, αργά και επιδεικτικά, έβγαλε το αυτόματο Colt πωτόλιτου, από την θήκη της ζώνης του, το απασφάλισε κω κρατώντας το

αδιάφορα στο χέρι, χωρίς να δείχνει σε συγκεκριμένο στόχο, είπε

αγγλικά στον Άραβα ότι θα ήταν προτιμότερο να ρίξουμε μια μα-

32 Ι Ε Ρ Η Γ Ρ Α Φ Η Τ Ω Ν Ε Λ Λ Η Ν Ω Ν

να διανυκτερεύει καθ' οδόν απολαμβάνοντας, όπως είπε χαρακτη

ρωτικά, την «δροσιά της νύχτας». Εκείνο το βράδυ, αναγκάστηκε

να διανυκτερεύσει στον «κακό βράχο», όπως ονόμασε το μέρος,άθελά του, επειδή ένα από τα γαίδούρια του είχε πληγωθεί, όχι τόσο πολύ ώστε να μην περπατάει, αλλά αρκετά για να προχωρείαπελπιστικά αργά κω κουτσαίνοντας. Έτσι, ο πραματευτής μαςέπεσε έξω στους υπολογωμούς του ότι θα μπορούσε να διανυκτε

ρεύσει σε μια απόσταση 15 χιλωμέτρων από εκεί, όπου υπήρχε έναπηγάδι με νερό κω μερικά φοινικόδεντρα κω ίσως κω μια-δύοσκηνές ντόπιων. Προτιμούσε να ξεκουραστούν τα γαίδούρια του

από τώρα, ιδίως το πληγωμένο, κω για όλη την νύχτα, κω νωρίς το

ξημέρωμα να συνέχιζε την πορεία του.

Του πρόσφερα λίγη ξηρά τροφή, από αυτή που είχαμε μαζί μας,

κω κρύο τσάι, τα οποία δέχτηκε με ευχαρίστηση. Όσο έτρωγε, έδινα εξηγήσεις στον Βασίλη, ο οποίος σαν Συνταγματάρχης τότε, είχεπερωσότερο καθήκοντα επιτελικού κω εκπωδευτού στον Λιβυκόστρατό, όντας μακριά από τις περιπολίες στην έρημο της Σαχάρας.Του εξήγησα δηλαδή ότι την έρημο δεν την διέσχιζαν μόνο ω δρόμοι, ασφαλτοστρωμένοι κω μη από όπου περνούσαμε με μηχανοκίνητες φάλαγγες, από πόλεις σε κωμοπόλεις αλλά παράλληλα υπήρχαν άπεφα αρχαία μονοπάτια με τα οποία οι ντόπιοι επικωνωνούσαν μεταξύ τους από χωριό σε χωριό κω τα οποία περνούσαν επίσης από πηγάδια, πηγές και οάσεις μικρές κω μεγάλες, που ούτεεμείς δεν γνωρίζαμε γιατί δεν βρίσκονταν καν στους χάρτες που είχαμε. Ανάμεσα στα χωριά, μετόχια θα τα λέγαμε εμείς στην Ελλάδα, γιατί τα πω πολλά τα αποτελούσαν 10-15 οικογένειες το πο

λύ, υπήρχαν και ημι-μόνιμες εποχιακές εγκαταστάσεις Βερβέρων, ω

οποίοι μετακινούντο κω αυτοί κατά εποχές από όαση σε όαση μετα κοπάδια τους. Στην πραγματικότητα, πίσω από τους ομοιόμορ

φους αμμόλοφους που διαγράφονταν πέρα από τα όρια των αυτο

κινητοδρόμων, υπήρχε ένας ολόκληρος κόσμος αραβικών μικροφυ

λών, γοητευτικός όσο κω επικίνδυνος από όσο μου είχαν δείξει οι,

ήδη από εδώ και τέσσερα χρόνια, διάφορες μικροπεριπέτειες που

είχα ζήσει στις νομαδικές αλλά κω τρωγλοδυτικές εγκαταστάσεις

Βερβέρων και άλλων φυλών.


διαδρόμου, όταν βρεθήκαμε στο πλάτωμα μιας σπηλιάς ή καλύτερα

στον πυθμένα μιας καμινάδας, γιατί όπως μπορούσαμε να παρατη

ρήσουμε κοιτάζοντας προς τα πάνω, κατακόρυφα, φαίνονταν τα

αστέρια του νυχτερινού ουρανού.

Κατά τα φαινόμενα, η σχισμή του λόφου, από την οποία είχαμε

εισχωρήσει στο κέντρο του, απλώς σ' αυτό το σημείο άλλαζε σχήμα

και μετατρεπόταν σε μία κυκλική κατακόρυφη οπή, διαμέτρου πε

ρίπου τριάντα μέτρων στο έδαφος, που στένευε ελαφρά όσο ανέ

βαινε περί τα ογδόντα μέτρα εις ύΨος, δηλαδή μέχρι την κορυφή

του λόφου. Σε ένα αβαθές κοίλωμα του τοίχου του ιδιότυπου αυ

τού σπηλαίου ήσαν τοποθετημένα χάμω μερικά βαριά δέματα, τυ

λιγμένα σε καραβόπανο, και δύο συμπαθέστατα ρωμαλέα γα'ίδού

ρια παρέμεναν κοντά τους, αναγκαστικά ίσως γιατί τα χάμουρά

τους ήσαν δεμένα στην άκρη τους, από το πιο ογκώδες και προφα

νώς βαρύ, δέμα. Ο Βασίλης και εγώ είχαμε ανάψει από έναν ηλε

κτρικό φακό και περιεργαστήκαμε προσεκτικά ένα γύρω τα τοιχώ

ματα αυτής της ασκεπούς σπηλιάς. Δεν είδαμε τίποτε ύποπτο, ούτε

μία σχισμή η οποία να μπορούσε να χρησιμεύσει για να κρυφτεί

έστω και μία γάτα.

Την προσοχή μας μετά την τράβηξαν οι πραμάτειες του Άραβα.

Κανένα από τα δέματα δεν έδειχνε τόσο μεγάλο ώστε να καλύπτει

ακόμα και έναν μικροκαμωμένο άνδρα. Ο Συνταγματάρχης είχε αρ

χίσει να ηρεμεί, αλλά παρ' όλα αυτά μουρμούρισε στα ελληνικά ότι

βάσει των κανονισμών θα έπρεπε να ελέγξουμε το περιεχόμενο των

δεμάτων για την απίθανη περίπτωση, ο ίδιος την χαρακτήρισε έτσι,

που υπήρχαν μέσα πολεμοφόδια για τους αντάρτες ή τους αντικα

θεστωτικούς. Του απάντησα αμέσως, με ήρεμο τόνο στην ίδια

γλώσσα, ότι ο Άραβας έμπορος θεωρείτο φιλοξενούμενός μας και

κατά την άγραφη τοπική παράδοση δεν είχαμε το δικαίωμα να

ερευνήσουμε τα πράγματά του. Εάν είχαμε διασταυρωθεί μαζί του

στον δρόμο, ναι, θα το έβλεπε και αυτός φυσικό να τον ελέγξουμε,

αλλά τώρα ήδη είχε φάει και είχε πιει μαζί μας, επομένως ήταν φι

λοξενούμενός μας, άρα ιερό και απαραβίαστο πρόσωπο. Συμφώνη

σε δυστροπώντας και μετά έστρεΨε την προσοχή του στα γα'ίδού

ρια, δύο μεγαλόσωμα, ανοιχτού καφέ χρώματος, ζώα που στέκο-


τιά στα ζώα του, τώρα, για να σιγουρευτούμεότι και αυτά τα καη

μένα ήσαν εξασφαλισμέναγια την νύχτα. Πρόσθ:σε δε, ~ε την ή~εμη ευγένεια ενός λύκου, που φορά για την περισταση ,ενα τομαρι

από πρόβατο, πως θα μπορούσαμε να δώσουμε και καποια αν:ι

βιοτική αλοιφή, από το πρόχειρο φαρμακείο μας, για το πληγωμενο

γαίδούρι του Άραβα. ",Αυτός έμεινε να τον κοιτάει αποσβολωμενος.Καταλαβαινε με-

σες άκρες ότι ο Βασίλης ήταν εχθρικός απέναντί του, αλλά δεν ήξερε το γιατΙ Μας εμπιστευόταν γιατί φορούσαμε,στoλ~ς ΤΟ,υ Λιβυκού στρατού, αλλά δεν μπορούσε να αντιληφθει γι~τι εμεις δε,νεμπιστευόμασταναυτόν, αφού μας είχε μιλήσει με ~πoλυτη ε;λικρ;νεια. Είπα του Παντούλη να του εξηγήσει στην γλωσσα του οτι θελαμε μόνο να μας οδηγήσει στα ζώα του για να δώσουμε ένα φάρμακο στο πληγωμένογαίδούρι του, και αυτό φάνηκε να τον ευχαρι

στεΙ 'Ετσι σηκώθηκε και, προχωρώντας κατά μήκος του βράχου,μας οδήγησε, στο φως του φεγγαριού. Μουρμούρισα μια διατα,γήφεύγοντας, χωρίς να ακουστώ από τον οδηγό μας, στον Ιμπραημ,

τον Σουδανό λοχία της διμοιρίας μας, και αυτός συγκατένευσεσιω

πηλά. 'Ετσι ο ένας πίσω από τον άλλον, δύο Σουδανοί και δύοΤούρκοι μας ακολούθησαντελείως αθόρυβα και καλυμμένοι συνε

χώς στις σκιές του βράχου που υψωνόταν πάνω από τα κεφάλιαμας. Μαζί με τον Βασίλη και τον Παντούλη ακολουθήσαμε τον

Άραβα πραματευτή, κάνοντας τους αδιάφορους, αλλά έχοντας την

προσοχή μας τεταμένη και με τα όπλα μας έτοιμα για την π~ρίπτωση που όλη αυτή η φαινομενικά αθώα ιστορία ήταν μια παγιδα,

όπως υποπτευόταν ο Βασίλης.

Βαδίσαμε περίπου 100 μέτρα κατά μήκος του όρθιου βράχου,προς δυσμάς, όταν ο χωρικός που προπορευόταν, στάθηκε και μας

έδειξε στα αριστερά μας ένα κατακόρυφο σχίσιμο του βράχου,πλάτους 4,50 μέτρων, το οποίο σχημάτιζε έναν ασκεπή, ελαφρά κατηφορικό, διάδρομο, που οδηγούσε στην καρδιά του πέτρινου λόφου. Η άμμος που έστρωνε το μονοπάτι άσπριζε στο φως του φεγ

γαριού και μας έδειχνε αρκετά καθαρά τον δρόμο. Είχαμε διασχίσει περίπου πενήντα μέτρα, ολόισια ανάμεσα από τις ελαφρώς κεκλιμμένες προς το εσωτερικό βραχώδεις πλευρές του κατηφορικού


3'7ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΗΣ

σπηλιά που λίγη ώρα πριν είχαμε

επισκεφθεί, με την προσωνυμία

«σπηλιά του κακού βράχου», τον

δε λόφο, που στο κέντρο του ανοι

γόταν αυτό το ιδιότυπο σαν καμι

νάδα σπήλαιο, ως καταραμένο ή

στοιχειωμένο βουνό. Και αυτό για

τί, όπως ήξεραν από τους παππού

δες τους, οι οποίοι και αυτοί το

εγνώριζαν από τους δικούς τους

παππούδες, εκεί μέσα κατοικούσε

ο ίδιος ο Σε'ίτάν ή Αφρίτ ή Ιμπλίς

με μία ολόκληρη κουστωδία από

ταραχοποιά Ντζιν. Τα πολύ πα

λαιά χρόνια μάλιστα, από το κατα

ραμ~νo βουνό ~βγαιναν φώτα τη νύχτα, σε διάφορους χρωματι

σμ~υς, κα: τερ~στιoι ιπτάμενοι δράκοντες που ξερνούσαν φωτιές

απο ;0 στομα, ομως από τον καιρό του Προφήτη αυτοί τουλάχιστον

ξoρκι~τηκαν και δεν ξαναφάνηκαν γιατί οι άνθρωποι πλέον είχαν

τ:ν θεια π~oστασία από τις ιερές γραφές του Κορανίου. Εντούτοις

ο, Ενας, Μ:γα ς και Μοναδικός Θεός, επέτρεψε -πώς μπορούν να

ξερo~ν οι ανθρωποι το γιατί- να κατοικεί εκεί ο Σε'ίτάν με την ακο

λουθια τo~. Αυτό το γνώριζαν όλοι εκεί γύρω και γι' αυτό κανείς

δε~ τoλμoυ~ε να μπει στο εσωτερικό του καταραμένου βουνού την

ημ,~ρα, πoλ~ δε περισσότερο την νύχτα. Όμως, επειδή ο Ιμπλίς ήταν

γαιδoυρo~oδ~ρoς, αυ:ά ειδικά τα ζώα μπορούσαν να διανυκτερεύ

σουν χωρις φοβο μαζι με τις πραμάτειες τους, εφ' όσον ήταν φόρ

τωμα των γαίδουριών.

, Μόνο :ου τ~ πρωί, όπως πρόσθεσε, θα έπρεπε να τινάξει την

α~μo απο τα, δεματά του, όπως και αυτή που θα είχε καθίσει στις

ραχε~ των ζω~ν του. Αυτό το τελευταίο παραξένεψε τον Βασίλη

και ζη:ησε απο τον Ομάρ να του εξηγήσει με περισσότερα λόγια τι

εν~ooυσε. ~υτός διε~κρίνισε ότι ένας από τους λόγους για τους 0

~oιoυς ο, κοσμ,ος απεφευγε να καταφύγει στο στοιχειωμένο βουνό

ηταν το οτι, εαν κοιμόσουν στην σπηλιά ή άφηνες κάτι όλη την νύ-

νταν υπομονετικά, αδιάφορα στην παρουσία μας. Το ένα από αυτάδεν ακουμπούσε στο έδαφος με πολλή σιγουριά το πίσω δεξί πόδιτου και καταλάβαμε ότι ήταν το πληγωμένο. Άλλωστε ήδη ο Άραβας είχε πιάσει το πόδι του ζώου, αναγκάζοντάςτο να λυγίσει το

γόνατο, και μας έδειχνε στο πλάι της οπλής του, εξωτερικά, μίαπληγή που του είχε προκαλέσει κάποια, προφανώς πολύ κοφτερή,

πέτρα.

Ο Βασίλης έσυρε τα δάχτυλά του στην πληγή για να εκτιμήσει,

μέσα στο μισοσκόταδο,την έκτασή της και απεφάνθη ότι δεν ήταν

κάτι το πολύ σοβαρό. Άνοιξε το παγούρι του και άρχισε με το έναχέρι να ρίχνει νερό στο τραύμα, ενώ ταυτόχρονα με τα δάχτυλα του

άλλου χεριού απεμάκρυνε με τη βοήθεια του νερού διάφορα μικράχαλικάκια και άμμο, που είχαν κολλήσει στα ξεραμένα αίματα της

πληγής. Αφού την έπλυνε έτσι καλά, έβγαλε από την τσέπη του ένασωληνάριο αντισηπτικής αλοιφής και άδειασε σχεδόν τη μισή λίγοπιο πάνω από την οπλή του γαίδάρου, ενώ ταυτόχρονα με τα δάχτυλα του χεριού του την άπλωνε προσεκτικάπάνω και γύρω απότην πληγή. Τελειώνοντας,χαμογέλασε σχεδόν τρυφερά και είπε μεσιγουριά, στα αγγλικά, στον Άραβα, ο οποίος τον κοιτούσε όλη αυ

τήν την ώρα σχεδόν εκστατικός, ότι το ζώο του δεν είχε τίποτε το

σοβαρό αλλά τώρα που του βάλαμε και την αντισηπτική αλοιφή, θα

γινόταν τελείως καλά.

Δεν είχαμε πια τίποτε άλλο να κάνουμε εκεί μέσα και έτσι σβή-νοντας τα φανάρια γυρίσαμε πίσω, το ίδιο όμως προσεκτικά όπως

είχαμε έρθει, «δια παν ενδεχόμενο» όπως έλεγε ο Βασίλης ο Συνταγματάρχης. Σε λίγα λεπτά καθόμασταν και πάλι κατάχαμα στις

κουβέρτες μας, καπνίζοντας ένα τελευταίο τσιγάρο, μαζί με τον

Άραβα, ο οποίος ενθουσιασμένοςκαι ευγνώμων για την προσοχήπου είχαμε δώσει στα ζωντανά του, απαντούσε με προθυμία στιςερωτήσεις που του έκανε ο Βασίλης με μεταφραστήτον Παντούλη,ενώ ένα γύρω είχαν καθίσει σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι άνδρες, πε

ρίεργοι και αυτοί να ακούσουν κάτι διαφορετικό από την καθημερι-

νή ρουτίνα των περιπολιών.

Ο Άραβας έμπορος, ο οποίος μας συστήθηκε ως Ομάρ Αμπουμα-

χάρα, μας εξήγησε ότι οι ντόπιοι στα γύρω χωριά αποκαλούσαντην


τάρχης άναψε τσιγάρο με χέρια που έτρεμαν ελαφρά. Απευθύνθηκε

απ' ευθείας στον έμπορο με τα λίγα αραβικά που ήξερε και τον

ρώτησε εάν εννοούσε ότι εκεί μέσα στην σπηλιά του κακού βράχου

βρισκόταν ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

«Φυσικά», απάντησε με αθωότητα ο Ομάρ Αμπουμαχάρα.

Μείναμε όλοι σιωπηλοί και σκεφτικοΙ Τα λίγα χρόνια που βρι

σκόμασταν στη Λιβύη είχαμε αρκετές φορές ακούσει σε συζητήσεις

μας με ντόπιους να ισχυρίζονται ότι και αυτοί ήσαν απόγονοι των

στρατιών του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν ακόμα η χώρα τους απε

καλείτο από τους αρχαίους Αιγυπτίους, μάλλον χλευαστικά, Libou,η χώρα των διψασμένων. Την εποχή εκείνη τα στρατεύματα των

Μακεδόνων, καταλαμβάνοντας την χώρα του Νείλου, είχαν εξαπλω

θεί σε όλη την αχανή έκταση της ερήμου προς τα δυτικά, σχεδόν

μέχρι την Καρχηδόνα. Είχαμε ακούσει επίσης τους θρύλους των

Αράβων, για το ότι ο Πτολεμαίος όταν απήγαγε το χρυσό φέρετρο

με τη σορό του Μεγάλου Στρατηλάτη, το έθαΨε, με όλες τις τιμές

μεν, αλλά σε μία κρυφή τοποθεσία στην απέραντη έρημο, ώστε να

διασφαλιστεί ότι ο τάφος του ποτέ δεν θα βεβηλωνόταν. 'αμως πο

τέ, ακόμα και στα πιο τρελά μας όνειρα, δεν μπορούσαμε να φα

νταστούμε ότι κάποια στιγμή, όπως εκείνο το βράδυ, θα διανυκτε

ρεύαμε σε μια απόσταση μόλις λίγες δεκάδες μέτρα, από τον τάφο

του. Έστω και αν αυτή την τοποθεσία την υπεδείκνυε ένας θρύλος,

ποιος μπορούσε να πει με βεβαιότητα ότι αυτή η παράδοση δεν

βασιζόταν σε κάποιο ψήγμα αλήθειας;

Είχαμε μείνει όλοι μας σιωπηλοί, ονειροπολώντας, γιατί όλοι, όχι

μόνον οι Έλληνες, αλλά και οι Γιουγκοσλάβοι, οι Σομαλοί, οι Σου

δανοί και οι Φιλιππινέζοι, ακόμα και ο Σουηδός, που μας ακολου

θούσαν, ακόμα και οι πέντε Τούρκοι που ήσαν μαζί μας, όλοι, μα

όλοι, είχαν ακούσει για τον ημίθεο αυτόν Μακεδόνα και όλοι είχαν

το ίδιο εντυπωσιασθεί από τα λόγια που με τόση,απλότητα ξε

στόμισε ο, φίλος μας πλέον, Αμπουμαχάρα.

Πρώτος έσπασε την σιωπή ο Συνταγματάρχης, σαν πιο ώριμος,

Ψύχραιμος και πρακτικός άνθρωπος από όλους μας. Μιλώντας αρ

γά και προσεκτικά, απευθύνθηκε στον Ομάρ, στο γλωσσικό ιδίωμα

που χρησιμοποιούσαν όσοι διέσχιζαν την έρημο και το οποίο περιε-


χτα και ερχόσουν την άλλη μέρα να το πάρεις, εσύ ο ίδιος ή τα

αντικείμενά σου θα είχατε μισοθαφτεί στην άμμο, η οποία ειδικά

εκεί μέσα εμφανιζόταν από το πουθενά, από τον αέρα, και συσσω

ρευόταν στο δάπεδο του σπηλαίου, θάβοντας έτσι, μέσα σε λίγο

χρόνο, οτιδήποτε παρέμενε εκεΙ 'απως μιλούσε, θυμήθηκα ότι, την

ώρα που βρισκόμασταν στη σπηλιά για να ελέγξουμε για τα γαί

δούρια του Ομάρ, ένοιωθα μια μικρή ενόχληση στα μάτια μου, σαν

να ήμουν σε πολύ σκονισμένο περιβάλλον, αλλά δεν είχα δώσει κα-

μία ιδιαίτερη σημασία.

Παρατήρησα τον Βασίλη που έσμιγε τα φρύδια του σκεπτικός

και κατάλαβα ότι κι εκείνος συνειδητοποιούσε το ίδιο πράγμα.

Προφανώς, η σχισμή της εισόδου σε μία ευθεία μεταξύ δύο παραλ

λήλων, περίπου, τοιχωμάτων σε συνδυασμό με το σχήμα της κατα

κόρυφης σχισμής του κέντρου, αυτού που εμείς αποκαλούσαμε

σπήλαιο, δημιουργούσε ένα καθοδικό ρεύμα αέρος, την νύχτα, κα

θώς η θερμοκρασίαστην έρημο έπεφτε απότομα, με αποτέλεσμαη

άμμος να συσσωρεύεταιστο δάπεδο της σπηλιάς και του διαδρό

μου που οδηγούσε σ' αυτήν. Φαινόταν λογικό εκ πρώτης όψεως,

όμως ο Ομάρ Αμπουμαχάρα είχε άλλη γνώμη, πάντοτε βάσει των

τοπικών παραδόσεων.

Συνεχίζονταςλοιπόν να μιλάει, αναφερόμενοςστο γεγονός ότι το

στοιχειωμένο βουνό δημιουργεί άμμο με την οποία θάβει οτιδήποτε

εναποτίθεται στην σπηλιά, μας εξήγησε ότι αυτό γίνεται γιατί το

θέλημα του Ενός και Μοναδικού Θεού ήταν να κρυφτεί από τα αν

θρώπινα μάτια και να διασφαλιστείαπό τα βέβηλα χέρια, ο τάφος

ενός μεγάλου προφήτου και προγόνου των Λιβύων, ο οποίος στο

Κοράνιο αναφέρεται ως «Ντουλ Καρνέιγ» (δικέρατος), ενώ στην

ιστορία έμεινε γνωστός ως «Ισκαντάρ Αλ Μακντόν» (Αλέξανδρος ο

Μακεδόνας)!.'ασοι ήμασταν'Ελληνες και συνειδητοποιήσαμετα λό

για του, μείναμε αποσβQλωμένοιόπως καθόμασταν. Ο Συνταγμα-

1. Οι Άραβες, θεωρήσαντες ως άρθρον την πρώτη σσλ/αβή Αλ- τοι> ονόματος τοι> Αλεξάνδροι> (πρβλ. Αλ-χημί, Αλ-μαννέχ, Αλ-Τζεβρά, Αλ-'tιβαρέν), την αφήρεσαν για ναβροσν το πραγματικό όνομα και το απέδωσαν με το Έξανδρος, το οποίο μετέτρεψαν σε Εκσανδέρ, Εσκανδέρ, Ισκανδέρ ή Ισκανδάρ, και στα τοσρκικά Σκενδέρ.


που γι' αυτήν ο Προφήτης του Θεού Μωάμεθ προτίμησε να βγάλει

το κοφτερό του μαχαίρι και να κόψει ένα κομμάτι από το καφτάνι

του πάνω στο οποίο είχε αποκοιμηθεί, παρά να αποτραβήξει το

ρούχο του και να την ξυπνήσει.

Το πρόσωπο του Συνταγματάρχη φωτίστηκε από ένα χαμόγελο

στα λόγια του Ομάρ. Γύρισε σε εμάς, συνεχίζοντας να μιλάει στο

γλωσσικό ιδίωμα της ερήμου για να είναι σίγουρος ότι θα τον αντι

λαμβάνονταν όλοι.

«Λοιπόν, παιδιά, σε κάθε jeep έχουμε και από μία σκαπάνη και

ένα φτυάρι, μη χρειαστεί να τα ξεχώσουμε από καμιά λακκούβα με

άμμο. Έτσι αύριο, πρωί-πρωί, κάνουμε μία δοκιμή στο δάπεδο της

σπηλιάς για να καταλάβουμε περίπου τι γίνεται και οργανώνουμε

μιαν ανασκαφή που θα τη ζήλευε και ο Σλήμαν. Ό,τι βγάλουμε, ίσα

μερίδια για όλους, διπλά για τους αξιωματικούς, τριπλό για τη δι

οίκηση. Είστε όλοι σύμφωνοι;»

Κατάλαβαν όλοι τα λόγια του με έναν μαγικό ενστικτώδη τρόπο,

εκτός από το όνομα του Σλήμαν, αλλά αυτό δεν εμπόδιζε την πλη

ρότητα του νοήματος της λακωνικής αγορεύσεως του Συνταγματάρ

χη. Όλοι δια βοής, εκτός από τους τέσσερις σκοπούς που ήσαν αρ

κετά μακριά για να ακούν, φώναξαν ενθουσιασμένοι πως συμφω

νούσαν και ότι θα έδιναν τον καλύτερο εαυτό τους σε ό,τι τους διέ

τασσε ο Συνταγματάρχης τους. Μάλιστα, ο Λοχίας Ιμπραήμ, ο

οποίος ήταν ένας εύγλωττος άνδρας, από όσο είχα αντιληφθεί στο

παρελθόν, εν' όψει και του διπλού μεριδίου που του έπεφτε, σηκώ

θηκε και, εκφράζοντας τα συναισθήματα όλων των ανδρών της δι

μοφίας μας, έπλεξε ένα μικρό εγκώμιο για τις διοικητικές αρετές

και την οργανωτική σοφία του Βασίλη, ο οποίος φαινόταν σε αυ

τούς τους αγνούς πολεμιστές της ερήμου ως ο αντάξιος στρατηγός

και γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που ο Προφήτης είχε ορίσει να

τους οδηγήσει σε έναν ένδοξο δρόμο. Αν και λίγο αόριστο ως προς

την κατεύθυνσή του, σκέφτηκα χωρίς να μιλάω, γατί ήμουν ο μόνος

που χάρη σε προηγούμενη επαγγελματική εμπεφία, είχα κάποια

αντίληψη της δυσκολίας του όλου εγχεφήματος.


λάμβανε αραβικά μαζί με μερικά αγγλικά, διανθισμένα με ιταλικές,

γαλλικές και ισπανικές λέξεις, κάτι σαν την λίνγκουα φράνκα της

μεσαιωνικής Μεσογείου. Τον ρώτησε το πιο απλό, για ποιον λόγο

δηλαδή, οι κάτοικοι των γύρω χωριών, ενώ ήταν γνωστό για αρκε

τούς από αυτούς ότι έκαναν και ληστρικές επιδρομές όταν τους δι

νόταν η ευκαφία, δεν έσκαψαν τόσα χρόνια την άμμο από το σπή

λαιο του κακού βουνού, ώστε να καρπωθούντους θησαυρούς που

σίγουρα ο Πτολεμαίος είχε τοποθετήσειστον τάφο του βασιλιά του,

τιμητικά. Όμως η απάντηση που πήρε ήταν σαφής μεν κατά τον

Άραβα έμπορο και αρκετά εύλογη για τους Σομαλούς και ΤQυς

Σουδανούς, αλλά ακατανόητη για εμάς τους υπόλοιπους. Φοβού

νταν την κατάρα εναντίον των βέβηλων, με την οποία προφανώς οι

ιερείς της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου είχαν δέσει τον τάφο

του, αλλά και τους Αφρίτ και άλλους διαβόλους, που ήταν γνωστό

ότι κατοικούσαν στο στοιχειωμένο βουνό, το οποίο άλλωστε όφειλε

το όνομά του ακριβώς σ' αυτούς. Αν δεν υπήρχε ο φόβος αυτός, ο

ίδιος ο Σε"ίχης της περιοχής, που ήταν και μακρινός συγγενής του

Αμπουμαχάρα,θα είχε ξεθάψει προ πολλού τον τάφο, με μοναδικό

βέβαια και ιερό σκοπό να αποκαταστήσειτο σεπτό σκήνωμα τού,

κατά το Κοράνιο, «Ντουλ Καρνέιγ» προφήτου του Ενός και Μεγί

στου Θεού.

Ο Βασίλης σκέφτηκε πάλι για λίγα δευτερόλεπτακαι μετά ξανα

ρώτησε τον έμπορο, πώς θα φαινόταν σε αυτόν και στον συγγενή

του, τοπικό άρχοντα, εάν εμείς οι ίδιοι ξορκίζαμε τα στοιχειά, διώ

χναμε τα φαντάσματα και φέρναμε στο φως και στα μάτια των πι

στών τον τάφο του Ισκαντάρ Αλ Μακντόν. Ο φίλος μας, τελείως

αυθόρμητα, απάντησε ότι αυτό είναι αδύνατον να γίνει από πι

στούς Μουσουλμάνους,αλλά ίσως επειδή εμείς είμαστε άπιστοι, οι

δαίμονες να μας αντιμετωπίσουνακριβώς σαν άπιστα σκυλιά και

υπ' αυτήν την ιδιότητά μας να γλιτώναμε, διότι είναι γνωστό σε

όλους ότι τα Αφρίτ, ακόμα και τα κακόβουλα Ντζιν, σέβονται και

λίγο φοβούνταιτα σκυλιά, επειδή αυτά τα τελευταία έχουν κατέβει

από τα αστέρια. Αυτός είναι, πρόσθεσε, και ένας από τους λόγους

που ο πιστός Άραβας Μουσουλμάνοςαγαπάει και τιμά κυρίως δύο

ζώα: το άλογο, πανάρχαιο σύμβολο των προγόνων, και τη γάτα,


Έτσι, με τα Καλάσνικωφ ΡΙΎμένα ανέμελα σΤΎjν πλάΤΎj, μαζ[ και με

τον απαραίΤΎjΤO ΠανΤOύλΎj, εΎώ, ο BασίλΎjς και ο Αμπουμαχάρα,

αφού ήπιαμε άλλος το τσάι του και άλλος τον καφέ του, προχωρή

σαμε προς το άνΟΙΎμα που έκανε ο κατακόρυφος βράχος του στοι

χειωμένου βουνού, από όπου ξεκινούσε ο ελαφρά καΤΎjφOρικός διά

δρομος, ο οπο[ος OδΎjΎOύσε στο σπήλαιο, στο κέντρο περ[που του

λόφου. Μαζί μας προπορεύονταν, δια το «παν ενδεχόμενον» του

ΣυνταΎματάΡΧΎj, και τρεις ΓιουΎκοσλάβοι, με τα αυτόματα όπλα

τους απασφαλισμένα και ανά χε[ρας, έτοιμοι να τα ΧΡΎjσιμOΠOΙ

ήσουν εάν το σΚΎjνικό ΤΎjς ΠΡOΎjΎOύμενΎjς νύχτας ε[χε αλλάξει στο

παραμικρό.

Όμως, όλα ήσαν εντάξει. Τα δέματα του φίλου μας εμπόρου

ήσαν στ/ θέαΎj τους και τα Ύαϊδούρια το [διο ακ[νΎjτα όπως τα ε[χα

με αφήσει το ΠΡOΎjΎOύμενo βράδυ, μόνο που το πλΎjΎωμένO πόδι

του ενός φαινόταν σαφώς καλύτερα, Ύιατί ε[δαμε πως τώρα το

όμορφο ζώο πατούσε Ύερά και στα τέσσερα πόδια του. Καλού κα

κού, ο BασίλΎjς είχε φέρει μαζί του το σωλΎjνάρΙO με ΤΎjV αντιβιοτική

αλοιφή και, με ΤΎjν βοήθεια του Ομάρ, άλειψε, άλλΎj μία φορά, το

τραύμα του Ύα"ι'δάρου. 'Υστερα, εν όσω το αφεντικό τους τα τάιζε

λίΎΎj βρώμΎj και τα πότιζε λ[ΎΟ νερό που ε[χε φυλαΎμένα π[σω από

τις πραμάτειες του, εμε[ς οι υπόλοιποι παραΤΎjΡOύσαμε με επαΎ

Ύελματικό μάτι τυμβωρύχου, τον Ύύρω χώρο.

Πρόσεξα, και το ε[πα και στους άλλους, ότι πράΎματι τόσο τα

δέματα του Ομάρ, όσο και οι ράχες των ζώων του, ε[χαν σκεπασθε[

κατά ΤΎjV διάρκεια ΤΎjς νύχτας από ένα λεπτό στρώμα άμμου. Όμως

στα μάτια μου δεν ένοιωθα ΤΎjν ενόχλΎjσΎj που ε[χα το ΠΡOΎjΎOύμενo

βράδυ, ΎεΎονός που έδειχνε ότι το φαινόμενο του καθοδικού ρεύ

ματος ήταν μόνο νυχτερινό. Επειδή το άνΟΙΎμα πάνω από τα κεφά

λια μας ήταν κατακόρυφο και Ύj επιμήΚΎjς σχισμή του λόφου από

όπου είχαμε μπει ήταν στραμμένΎj προς τ/ν δύαΎj, πολύ μετά το με

αΎjμέρι ο χώρος του σΠΎjλα[oυ θα ζεσταινόταν αρκετά ώστε να δΎjμι

oυρ'Yiισει ένα ανοδικό ρεύμα αέρος, αλλά και αυτό όχι ικανό να συ

μπαρασύρει άμμο. Επομένως, όσο θα σκάβαμε μέχρι ΤΎj δύσΎj του

ΎjλίOυ δεν φαινόταν ότι θα ε[χαμε πρόβλΎjμα με σκόνΎj, αλλά ούτε

και με τον ήλιο Ύιατί ουσιαστικά ο περισσότερος χώρος θα σκιαζό-


β. Η ανασκαφ'ή Τ'ης επόμεν'ης 'ημέρας

Το άλλο πρω[, Ύύρω στις έξι τα ξΎjμερώματα, μετά από έναν ύπνο

Ύεμάτο όνειρα, όπου τον κύριο ρόλο έπαιζαν οράματα από χρυσό

και πολύτιμους λίθους σε σωρούς που μέσα τους βυθ[ζαμε τα χέρια

χαρούμενοι σαν παιδιά, ξυπνήσαμε όλοι με ΤΎjν καλύτεΡΎj διάθεσΎj.

Ο Ομάρ Αμπουμαχάρα ε[χε πάρει μαζ[ του δύο Σουδανούς στρα

τιώτες, που καταλάβαιναν καλύτερα από έΡΎjμO, σε μ[α μεΎάλΎj

βόλτα και μετά από δέκα λεπτά Ύύρισαν κουβαλώντας, άΎνωστο

από πού, από μιαν αΎκαλιά λεπτά ξερόκλαδα, με τα οποία μπορέ

σαμε να ανάψουμε τρεις καλούτσικες φωτιές, αρκετές Ύια να φτιά

ξουμε τσάι και καφέ και να ζεσταθούμε κάπως μετά από το φοβε

ρό κρύο τ/ς νύχτας.

Ανυπομονούσαμενα δούμε, με το φως ΤΎjς Ύjμέρας, το καταρα

μένο βουνό και ΤΎjν σΠΎjλιά του και, αν ήταν δυνατόν, να ΤΎj σκάβα

με όλΎj εκε[νο το [διο πρωινό. Ευτυχώς Ύια όλους μας ο BασίλΎjς,

όχι λΙΎότερο συΎκινΎjμένOς, διαΤΎjΡOύσε ΤΎjν ψυχραιμ[α του. Όρισε

τις επόμενες σκοπιές, άφΎjσε τον Λοχ[α Ιμπραήμ να ελέΎχει και να

προσέχει με τους Σουδανούςτου τα οχήματά μας και μο[ρασε τις

τρεις σκαπάνες και τα τρ[α φτυάρια που διαθέταμε. Οι τρεις πιο

Ύεροδεμένοι θα έσκαβαν, δΎjλαδή ο Τούρκος Αχμετάρας-οι ΈλλΎj

νες του ε[χαν αλλάξει το όνομα Αχμέτ σε Αχμετάρα επειδή ήταν

κυριολεκτικά ο αΎαθός ΎίΎαντας τ/ς διμοιρ[ας- ο ΣOυΎjδός Θωρ,

ένας ΎΙΎαντόσωμος πρώΎjν ναυτικός περ[που στις διαστάσεις του

Αχμετάρα, και ο Τεό ο ΠάνθΎjρας, ένα λεβεντόπαιδοαπό ΤΎjν Σάμο,

απόλυτα εξαΡΤΎjμένOς από τον ΣυνταΎματάΡΧΎj, ο οποίος κάποτε

τον ε[χε βOΎjθήσει σε κάποια πολύ δύσΚOλΎj στΙΎμή τ/ς ζωής του και

έκτοτε ο Τεό είχε Ύίνει απλά Ύj σκιά του BασίλΎj, έτοιμος ανά πάσα

σΤΙΎμήν να μπει μπροστά του και να φάει ακόμα και σφα[ρα ΎΙ'

αυτόν. Στους τρειςΈλλΎjνες που ε[χε Ύj ομάδα μας ακόμα, τον Διο

νύσΎj τον Κερκυραίο, ο μόνος που ε[χε και πε[ρα από Ύενικές οικο

δομικές ερΎασ[ες, τον Στέφανο από τα Γιάννενα και τον ΓΡΎjΎόΡΎj

από ΤΎjν Δράμα, παλαιοί, πρώΎjν μόνιμοι επιλοχίες του ελλΎjνΙΚOύ

στρατού, οι οπο[οι ε[χαν παραΙΤΎjθε[ μετά το 1974, ο Bασ[λΎjς ανέ

θεσε να φτυαρ[ζουν ΤΎjν άμμο που θα ανέσκαπταν οι τρεις πρώτοι.


δεξιά πλευρά του τοιχώματος μετά την είσοδο, ώστε να μπορεί να

στηρίξει το όπλο του στο αριστερό του χέρι, ενώ εάν ήταν οπλισμέ

νος με ένα απλό περίστροφο ή μόνο ένα σπαθί, θα έμενε στην αρι

στερή πλευρά ώστε να μπορεί να καλύπτει με το δεξιό οπλισμένο

χέρι την είσοδο.

Είχε απόλυτο δίκιο στις υποθέσεις του, οπότε χωρίς άλλη χρονο

τριβή μοιραστήκαμε σε τρεις ομάδες, στα σημεία που μας υπέδειξε

ο Συνταγματάρχης, και αρχίσαμε να σκάβουμε και να φτυαρίζουμε,

δημιουργώντας τρεις λάκκους περί το ενάμισι μέτρο διάμετρο ο κα

θένας, ενώ ο φίλος Ομάρ, αφού είχε φορτώσει τα γα'ι:δούρια του,

περίμενε σιωπηλός και περίεργος, έχοντας αναθαρρήσει στη σκέψη

ότι κοντά σε εμάς, τα άπιστα σκυλιά, αλλά και τα γα"ίδούρια του,

δεν πολυκινδύνευε από τον Σε"ίτάν. Γρήγορα είδαμε ότι, σ' αυτό το

επίπεδο τουλάχιστον, οι σκαπάνες δεν χρειάζονταν και η δουλειά

γινόταν πιο εύκολα με τα φτυάρια. Έτσι, τις αφήσαμε κατά μέρος

και εναλλασσόμενοι κάθε τόσο κατά ζεύγη, φτυαρίζαμε γρήγορα

και μεθοδικά. Σε λίγο ο Αχμετάρας με τον Διονύση, που φτυάριζαν

αριστερά, έβγαλαν από μια θριαμβευτική φωνή. Στον λάκκο τους

και περίπου σε ογδόντα εκατοστά βάθος ξεχώριζαν ανθρώπινα

οστά με ράκη από χοντρό καραβόπανο σε ξεθωριασμένο μπλε χρώ

μα. Αφήσαμε τους άλλους δύο λάκκους και τρέξαμε να δώσουμε

από ένα χέρι στον Αχμετάρα και τον Διονύση. Λίγα λεπτά αργότε

ρα είχαμε αποκαλύψει έναν ανδρικό σκελετό, ο οποίος, όπως φαι

νόταν από τη στάση του, είχε καθίσει στο τότε δάπεδο της σπηλιάς,

στηρίζοντας την πλάτη στο τοίχωμα του βράχου και προτείνοντας

προς την είσοδο της σπηλιάς ένα περίστροφο που φαινόταν ότι

ακόμα κρατούσε στο δεξιό του χέρι.

Θα πρέπει να είχε πεθάνει επί τόπου, μάλλον τραυματισμένος,

γιατί το οστό του στέρνου του έδειχνε χαραγμένο βαθιά από μία

ολόισια γραμμή, τέτοια που μόνο ένα γιαταγάνι μπορούσε να κά

νει, και το σώμα του μετά να γλίστρησε στο δεξί του πλευρό, όπου

παρέμεινε πλέον ολόκληρος, έτσι διπλωμένος, στο δάπεδο του σπη

λαίου. Από τα μπλε υπολείμματα του σακακιού του και τα κόκκινα

ράκη του παντελονιού του έδειχνε ότι κάποτε φορούσε την στολή

των Ζουάβων του Γαλλικού στρατού ή ίσως αυτή της Γαλλικής Λε-


ταν καθ' όλη την διάρκεια της ημέρας, διατηρώντας μια σχετικά χα

μηλή θερμοκρασίαπου, όπως απεδείχθη εκ των υστέρων, ποτέ δεν

ξεπέρασε τους 30°C. Οι συνθήκες, δηλαδή, εργασίας για ό,τι σκο

πεύαμε να κάνουμε, προβλέπονταν πολύ καλές, και μάλιστα για

εκείνη την ιδιαίτερη περιοχή.

Πρότεινα να ξεκινήσουμε να σκάβουμε δοκιμαστικά σε τρία δια

φορετικά σημεία του δαπέδου, ώστε με την εύρεση κάποιου τυχό

ντος ευρήματος να πιθανολογήσουμε, εάν το χρονολογούσαμεσω

στά, τον ρυθμό με τον οποίο συσσωρευόταν η άμμος στο σπήλαιο,

πράγμα που θα μας έδινε ένα πιθανό βάθος γι' αυτό που αναζη

τούσαμε, δηλαδή το στρωματογραφικόεπίπεδο του 320 π.Χ. περί

που. Ο Συνταγματάρχης, με τον ορθολογισμό που τον διέκρινε, πα

ρετήρησε ότι πέραν από πιθανούς σκελετούς μικρών ζώων, που

οπωσδήποτε θα κατέφευγαν και ίσως θα πέθαιναν στον χώρο, μας

ενδιέφερε να βρούμε κάποιον ανθρώπινο σκελετό, από τα υπολείμ

ματα των ρούχων και των αντικειμένων του οποίου, όπως όπλα, νο

μίσματα, ρολόι και άλλα, θα ήταν δυνατόν να συμπεράνουμε την

εποχή του.

Συνεχίζοντας να αναπτύσσει το σκεπτικό του, είπε ότι εκεί μέσα

το πιθανότερον ήταν να κατέφευγε κάποιος κυνηγημένος ή και ίσως

πληγωμένος στρατιώτης, αλλά οπωσδήποτε φυγάς και όχι ένας

απλός περαστικός έμπορος ή οδοιπόρος, ο οποίος επ' ουδενί θα

κατέλυε στον στοιχειωμένο χώρο του σπηλαίου, όπως ήδη μας είχε

διαβεβαιώσει ο Αμπουμαχάρα.

Επομένως, εάν κάποιος καταδιωκόμενος είχε ζητήσει καταφύγιο

εκεί, ήταν φυσικό να απομακρύνθηκε όσο μπορούσε από την είσοδο

του χώρου και εξαντλημένος, εάν είχε διατρέξει με κάποιον τρόπο

μια εύλογη απόσταση στην έρημο, να είχε ακουμπήσει την πλάτη

του στο τοίχωμα του σπηλαίου, ακριβώς απέναντι από τον κατηφο

ρικό διάδρομο που οδηγούσε μέχρι εκεί, σκοπεύοντας με το τυχόν

όπλο του την είσοδο. Εάν πάλι ήταν πολύ εξαντλημένος ή ίσως και

πληγωμένος, θα προσπαθούσε να φτάσει τουλάχιστον μέχρι τα μέ

σα του σπηλαίου και να ακουμπήσει την ράχη του στον δεξί ή αρι

στερό τοίχο της σπηλιάς, πάλι σημαδεύοντας με κάποιο όπλο την

είσοδο. Εάν μεν ήταν οπλισμένος με τουφέκι, θα ακουμπούσε στη


46 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΗΣ 47

γεώνος των Ξένων. Το βαρύ εξάσφαιρο, τύπου Κολτ, περίστροφό

του έδειχνε όη ο νεκρός στρατιώτης ήταν βαθμοφόρος, αλλά δεν

απεκάλυπτε τίποτε περισσότερο γιατί εκεί όπου κανονικά θα έπρε

πε να ήταν γραμμένα το εργοστάσιο κατασκευής του και κάποια

χρονολογία, το μέταλλο είχε σκουριάσει απελπιστικά. Όμως είχα

μία ιδέα. Είπα και σηκώσαμε από το βάθος του λάκκου τα οστά

και τα ράκη από τα ενδύματά του μαζί με τα υπολείμματα από τις

δερμάτινες μπότες ιππασίας που φορούσε κάποτε και μπαίνοντας

στον λάκκο άρχισα να οργώνω με τα δάχτυλά μου, σε βάθος μέχρι

δύο εκατοστά, όλη του την έκταση. Σύντομα είχα μαζέψει καμιά ει

κοσαριά νομίσματα χρυσά, ασημένια και χάλκινα, που κάποτε είχε

στις τσέπες του ο νεκρός.

Τα καθαρίσαμε προσεκτικά με τα δάχτυλά μας, τρίβοντάς τα

μέσα σε λίγο νερό από αυτό που είχαν αφήσει στον πάτο ενός μι

κρού κουβά τα γαίδούρια. Ήταν όλα γαλλικά, με χρονολογίες από

το 1871 έως το 1888. Ο νεκρός, πιθανότατα Γάλλος αξιωματικός,

είχε αφήσει την τελευταία του πνοή μέσα σε αυτόν το χώρο, έναν

αιώνα περίπου πριν από εκείνη την ημέρα που τον βρήκαμε. Έκανα

έναν πρόχειρο υπολογισμό με βάση το δεδομένο των ογδόντα εκα

τοστών περίπου που είχαμε σκάψει μέχρι να βρούμε τα πρώτα ίχνη

του σκελετού αλλά και των περίπου είκοσι ακόμα εκατοστών βάθος

που πήγαμε μέχρι να απελευθερωθεί τελείως το λείψανο του νε

κρού από την άμμο. Με περίπου, λοιπόν, ένα μέτρο άμμου να προ

στίθεται σε ύψος κάθε έναν αιώνα στον χώρο του σπηλαίου, θεωρη

τικά θα έπρεπε να κατεβάσουμε το δάπεδο του χώρου κατά είκοσι

τρία ολόκληρα μέτρα. Ίσως μόνον είκοσι, όπως παρετήρησε ο

Ομάρ, γιατί οπωσδήποτε τα ανώτερα στρώματα θα συμπίεζαν τα

κατώτερα, πράγμα όμως που από την άλλη, βοηθούσης και της σχε

τικής υγρασίας, που οπωσδήποτε θα είχαν την νύχτα οι βράχοι, θα

έκανε τα κατώτερα στρώματα πιο συμπαγή και συνεκτικά και επο

μένως θα απαιτείτο πιο σκληρή και επίπονη εργασία.

Και, εν πάση περιπτώσει, θα μπορούσαμε να υπολογίσουμε ότι

δεκαπέντε άνδρες, δεν χωρούσαν και περισσότεροι εκεί μέσα,

φτυαρίζοντας επί καθημερινής βάσεως δώδεκα ώρες την ημέρα, σί

γουρα μπορούσαν να κατεβάσουν το δάπεδο του σπηλαίου κατά

είκοσι μέτρα μέσα σε έναν μήνα το πολύ. Όμως θα έπρεπε να σκε

φτούμε τι θα κάναμε με την άμμο που θα βγάζαμε, ως προ"ίόν της

ανασκαφής μας. Θα θέλαμε τουλάχιστον άλλοος τριάντα άνδρες,

επιπλέον, να κουβαλούν στους ώμοος τους, σε ζεμπίλια, την άμμο

κατά μήκος όλοο του διαδρόμοο, που έσχιζε από την δυτική μεριά

το καταραμένο βοονό, να την αποθέτουν κάπου έξω και να γορί

ζουν πίσω να ξαναγεμίσουν τα ζεμπίλια τους, όλοι σε μία σειρά...Το πράγμα είχε αρχίσει να θυμίζει σκηνές από κινηματογραφικά

έργα με θέμα την αρχαία Αίγυπτο και το χτίσιμο των Ποραμίδων,όπως αυτά τοο Σεσίλ ντε Μιλ.

Την λύση υπέδειξε ο, πάντα πολυμήχανος, ΠαντούληςAuthority.Δήλωσε πως θα μπορούσε, με την βοήθεια μίας σειράς ξύλινων στύ

λων οι οποίοι στην πάνω άκρη τους θα έφεραν ένα μικρό οριζόντιο

κομμάτι, και αυτό ξύλινο, σε σχήμα Γ ή αγχόνης, να κατασκευάσει

ένα σύστημα τροχαλιών και βαρούλκων με συρματόσχοινο, το οποίο

με έναν χειροκίνητο στρόφαλο θα οδηγούσε τα γεμάτα με άμμο ζε

μπίλια, αναρτημένα από αυτό σε κανονικά διαστήματα, από το ε

σωτερικό τοο σπηλαίου και κατά μήκος του διαδρόμοο, όπου δύο

άνδρες ήσαν αρκετοί να τα ξεκρεμάνε, να τα αδειάζουν και να τα

ξαναγαντζώνουν στο τμήμα του ατέρμονος από συρματόσχοινο που

είχε φορά προς το σπήλαιο. Δύο άλλοι άνδρες θα τα παρελάμβαναν

άδεια όταν αυτά θα έφταναν στον χώρο ανασκαφής για να τα μοι

ράσουν σ' αυτούς που φτοάριζαν την άμμο, ενώ άλλοι δύο θα γά

ντζωναν στο ίδιο σορματόσχοινο τα γεμάτα ζεμπίλια κ.ο.κ. Η ιδέα

τοο ήταν καλή και εφαρμόσιμη και το καταλάβαμε όλοι μας, ενώ ο

Διονύσης ο Κερκυραίος δήλωσε ότι με δύο βοηθούς θα μπορούσε

ίσως και σε μία μέρα, μόνο, να στήσει όλο το σύστημα, εφ' όσονβρίσκαμε όλα τα απαραίτητα υλικά.

Ήταν περιττό να παραμείνουμε άλλο στο σπήλαιο και αφού

μαζέψαμε τα νομίσματα και το περίστροφο του νεκρού σε ένα

τεράστιο μαντήλι που μας έδωσε από την πραμάτεια του ο Άρα

βας έμπορος, ανηφορίσαμε τον ευρύχωρο διάδρομο προς την

πρόχειρη κατασκήνωσή μας, σέρνοντας αυτή τη φορά και τα φορ

τωμένα γα"ίδούρια μαζί μας. Εκεί σταθήκαμε λίγα λεπτά να κά

νουμε ένα τελευταίο τσιγάρο πριν ξεκινήσοομε και να συνεννοη-

48 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΗΣ 49

θούμε για τον από τούδε συντονισμό των κινήσεων κω ενεργειών

μας.

Με την βοήθεια του Παντούλη, για να είνω σίγουρος ότι γινόταν

αντιληπτός, ο Βασίλης εξήγησε στον Ομάρ ότι εμείς από τη μεριά

μας θα εξασφαλίζαμετα υλικά που χρειαζόμαστανγια την ανασκα

φή, όπως κω τα άλλα εφόδια, τα οποία ήσαν απαραίτητα για να

στρατοπεδεύσουμεγια έναν μήνα σε εκείνο τον ίδιο χώρο που εί

χαμε διανυκτερεύσει. Επιπρόσθετααναλαμβάναμετην προφορική

έστω έγκριση και ανοχή των ανωτέρων μας, έτσι ώστε να μην υπο

στούμε κανέναν ανεπιθύμητο έλεγχο, για όσο καφό θα ανασκάπτα

με το εσωτερικό του στοιχειωμένουβουνού. Θα έπρεπε όμως κω ο

Ομάρ Αμπουμαχάρανα ανελάμβανε την υποχρέωση να πείσει τον

Σε"ιχη και μακρινό συγγενή του, όπως τον αποκαλούσε, ο οποίος

ήλεγχε την γύρω περιοχή, να μας επιτρέψει την, για ένα μήνα, εκεί

εγκατάσταση κω εργασία μας.

Εύλογο ήταν ότι ο Αμπουμαχάρα,εφ' όσον μας βοηθούσε, θα θε

ωρείτο μέλος της ομάδας μας κω θα δικαιούτο, όπως όλοι μας, ένα

μερίδιο του όποιου θησαυρού βρίσκαμε κω μάλωτα μερίδιο αξιωμα

τικού, όπως του τονίσαμε. Επιπρόσθετα,το ίδιο λογικό ήταν να πά

ρει και ο ΣεΥχης ένα καλό δώρο, αλλά αυτό ήταν ένα θέμα που θα

συζητούσαμε μαζί του, εφ' όσον η συμφωνία μας θα έφτανε έστω σε

κάποιο στάδιο πρώτης συζητήσεως. Ο Άραβας φίλος μας, χαμογελώ

ντας, δήλωσε ότι με την βοήθεια του Θεού, κω εφ' όσον αυτό ήταν

το θέλημά του, πίστευε ότι όλα θα συμφωνούντο με τον καλύτερο

τρόπο, κω μας ευχαρίστησεγια το μερίδιο που του προσφέραμε, αν

κω αυτός θα έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε από φιλία και αδελφική

αγάπη. Τελειώνοντας,άπλωσε τα χέρια κω ζήτησε να του εμπωτευ

θούμε τα νομίσματα κω το όπλο του νεκρού, διότι ο Σειχης θα επεί

θετο καλύτερα αν του παρουσίαζε κω κάποιο πειστήριο μαζί με όλη

αυτή την πραγματικάπερίεργη ιστορία της χτεσινοβραδινήςσυνάντη

σής μας και της μόλις προ ολίγης ώρας έρευνάς μας.

Άλλωστε, όπως πρόσθεσε με ένα χαμόγελο ακόμα πιο λαμπρό

στο μελαχρινό πρόσωπό του, από ό,τι είχε καταλάβει, ο νεκρός που

είχαμε βρει πρέπει να ήταν ένα από αυτά τα άπωτα σκυλιά του

Γαλλικού στρατού, τον οποίο πολεμούσε σε όλη την απέραντη έρη-

μο ο μεγάλος πολεμιστής

Αμπντ Ελ Καντέρ, ο Εμίρης

των Πιστών πριν από έναν αι

ώνα. Αν κω ο Αμπντ Ελ Κα

ντέρ ήταν της φυλής των Κα

μπύλ, ενώ ο ΣεΥχης της φυλής

των Τουαρέγκ, ο ίδιος ο Ομάρ

γνώριζε ότι υπήρχε μία μακρι

νή συγγένεια μεταξύ του προ

πάππου αυτού του ίδιου κω

του Σε"ιχη με τον Εμίρη των

Πωτών του Θεού, που εδώ κι έναν ωώνα, ως άλλος προφήτης του

Ισλάμ, έσφαξε με το σιδερένιο χέρι του εκατοντάδες άπιστα σκυ

λιά. Επομένως, ο ΣεΥχης θα ήταν ικανοποιημένοςνα δει ο ίδιος τα

λείψανα ενός άπιστου σκύλου, πιθανόν σκοτωμένου από το γιατα

γάνι του προπάππουτου.

Ήταν φυσικό να πεωθούμε στα τόσο εύγλωττα λόγια του Ομάρ

κι έτσι του παραδώσαμετο μαντήλι, που ήταν άλλωστε δικό του,

με τα αντικείμενατου νεκρού. Τον κατατοπίσαμεπώς θα μας ειδο

ποιήσει όταν ο Σειχης δεχόταν να συναντηθούμεκω αυτός μας εξή

γησε με λεπτομέρειες, κατανοητές μόνον από τον Λοχία Ιμπραήμ,

πώς θα βρίσκαμε το χωριό του κω χωριό του ΣεΥχη, στους πρόπο

δες του Λιβυκού Άτλαντα. Χωρίσαμε μέσα σε έναν χείμαρρο από

λόγια αραβικής αβροφροσύνηςκω αδελφικούςχαφετωμούς. Τρα

βήξαμε τον δρόμο μας ρυμουλκώντας και το jeep που είχε πάθει

αβαρία, ενώ μετά από λίγα λεπτά, αφού κατακάθισε η σκόνη που

είχαμε σηκώσει από την παλιά μισοκατεστραμμένη άσφαλτο, κατά

λοιπο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ξεκίνησε κω αυτός με τα γα"ί

δούρια του προς την ίδια κατεύθυνση.

γ. Η έκφρασtς του Λόγου ota τ-ης Γραφ..qς

Η γραφή είναι η έκφρασις του λόγου δια χαρακτηρωτικώνγραπτών

σημείων, τα οποία ονομάζουμεγράμματα. Αυτά τα γραπτά σημεία

ματος, βεβαίως παραλείπουν να μας εξηγήσουν γιατί, εφ' όσον η

γραφή είναι ένα, κατ' αυτούς, πρόσφατο σχετικά δημιούργημα του

Θ' αιώνος π.Χ., δεν παρήγαγε ούτε ένα κείμενο ισάξιο της ομηρι

κής Ιλιάδος, η οποία υποτίθεται ότι εδημιουργήθη σταδιακά και

έφτασε σε αυτό το, παγκοσμίως αποδεκτό, ύψιστο επίπεδο τελειό

τητος, μόνο μέσω του προφορικού λόγου και της παραδόσεως από

γενεά σε γενεά. Εάν είναι αλήθεια ότι η Ιλιάς δημιουργήθηκε από

έναν κόσμο χωρίς γραφή, τότε η γραφή είναι ένα σύστημα το οποίο

βλάπτει την πνευματική λειτουργία του ανθρωπίνου εγκεφάλου, πε

ριορίζοντας την δραστηριότητά του διότι, βοηθώντας τον φαινομενι

κά, τον αποκοιμίζει και τον αποδραστηριοποιεί, όμοια όπως τείνουν

να αχρηστεύσουν τον ανθρώπινο νου η σύγχρονη ηλεκτρονική τεχνο

λογία, που χαρακτηρίζει τον νέο πολιτισμό, «μετά γραφής», στον

οποίον, σήμερα, σταδιακά παγιδευόμεθα.

Εάν δεχθούμε την ισχύουσα κατεστημένη άποψη, ότι η απόκτη

σις των σημείων της γραφής έγινε μέσω μιας εξελικτικής σειράς

συμβολικών σημείων και σχηματογραφιών, που ολοκληρώθηκαν

σύμφωνα με το πολιτισμικό επίπεδο και τις γλώσσες των λαών οι

οποίοι τα διαμόρφωσαν, τότε θα πρέπει να διαχωρίσουμε και τρία

βασικά στάδια γραφών. Μεταξύ, δηλαδή, αυτών τις οποίες ο Δυτι

κοευρωπα"ίκός πολιτισμός αποκαλεί πρωτόγονες γραφές και του

συγχρόνου αλφαβητικού συστήματος, διακρίνουμε τις συνθετικές,

τις αναλυτικές και τις φωνητικές γραφές.

Συνθετικές γραφές αποκαλούνται κυρίως οι προσπάθειες των

πρωτόγονων λαών του παρελθόντος αλλά και μέχρι τον Β' Παγκό

σμιο Πόλεμο, να διατηρήσουν ή να μεταδώσουν λόγο ή σκέψη, με

γραφικές αναπαραστάσεις, αλλά και με κινήσεις χεριών και σώμα

τος -όπως οι τελετουργικοί χοροί- ακόμα και με τοποθέτηση δια

φόρων αντικειμένων σε μια καθορισμένη εκ των προτέρων διάταξη.

Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι κινήσεις με τα χέρια, οι οποίες ίσως

υπήρξαν αρχέτυπα για ιδεογράμματα, ήταν μέχρι εδώ και λιγότερο .από έναν αιώνα, μια ζωντανή μέθοδος επικοινωνίας για τους Ινδιά

νους της Βορείου Αμερικής, καθώς και για τους Κινέζους. Ο τρόπος

διευθετήσεως σπόρων, χαλικιών, φτερών ή βελών αποτελεί επίσης

μέθοδο μεταδόσεως λόγου μέσω συμβολικών εκφράσεων, γνωστή,


δεν είναι πάντοτε τα γράμματα στα οποία έχουμε συνηθίσει, αλλά

οποιαδήποτεσυμβολικά υλικά σημάδια, όπως κόμποι σε ένα σχοινί,

εντομές σε διάφορους επινοητικούςσυνδυασμούς μεταξύ τους, αλ

λά και μικρά σκαριφήματα,όπως τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Ακό

μα και οι απλούστερεςγραμμές που σχεδιάζει ένας άνθρωπος στο

χαρτί ή στην πέτρα περικλείουν και αναγεννούν κάθε στιγμή την

σκέψη του. Επομένως, η γραφή δεν είναι απλώς ένα όργανο στην

υπηρεσία του λόγου, αλλά μια βασική διαδικασία, η οποία, όχι μό

νον διατηρεί εσαεί την έννοια του λόγου, αλλά επιπλέον δίνει υλική

υπόσταση στην σκέψη, την αναπαράγει και, θέτοντάς της κανόνες,

έχει την δυνατότητανα την διαμορφώνει έτι περαιτέρω.

Η γνωστή σε εμάς, μέχρι τούδε, ιστορία της ανθρωπότητος δι

αιρείται χρονικά σε δύο μέρη: στο προ της γραφής και το από της

γραφής, το οποίο ζούμε μέχρι σήμερα. Όλες σχεδόν οι κοινωνίες

του πλανήτη μας στηρίζονται πλέον στα έγγραφα κείμενα. Ο γρα

πτός νόμος έχει υποκαταστήσειτον προφορικό νόμο των παραδό

σεων κάθε λαού, το γραπτό συμβόλαιο έχει αντικαταστήσειτην πα

λαιότερη προφορική συμφωνίατων εντίμων συνειδητοποιημένωναν

θρώπων όπως και τον «λόγον τιμής», αλλά και η θρησκεία των ιε

ρών, όπως χαρακτηρίζονται,κειμένων έχει επιβληθεί σε αυτήν των

λατρευτικώνηθών και εθίμων των λαών, με πρώτη την εβραίκή θρη

σκεία, η οποία φέρει ακριβώς τον τίτλο που χαρακτηρίζειτην εποχή

μας: Γραφή ή Βίβλος. Και η ιστορία των εθνών δεν υφίσταται σή

μερα και δεν αναγνωρίζεται, παρά μόνον εφόσον θεμελιώνεται

επάνω σε κείμενα.

Η γραφή, λοιπόν, δεν έχει ως μόνον προορισμό να παγιώσει τον

λόγο, αλλά και να μας εισάγει κατ' ευθείαν, χωρίς να μεσολαβεί η

προφορική μετάδοση γνώσεων από την προηγούμενη γενιά στην

επόμενη, στον εκάστοτε υφιστάμενο κόσμο των νέων ιδεών, οι ο

ποίες όμως δεν είναι πάντοτε καλοπροαίρετεςκαι σύμφωνες με την

αγαθή ανθρώπινη φύση. Όμως, η γραφή έχει πλέον επιβληθεί ως

ένα κοινωνικό γεγονός, στο οποίο κυρίως στηρίζεται ο σύγχρονος

πολιτισμός μας και η άσκησις της κοσμικής και θεοκρατικής εξου

σίας. Οι άρχοντες, οι οποίοι μας έχουν πείσει ότι η ιστορία της γρα

φής ταυτίζεται με την ιστορία της προόδου του ανθρώπινου πνεύ-


53ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΗΣ

ακόμα κω σήμερα, στην κεντρική Αφρική αλλά και στην Μαλαισία.

Ενώ τα κ{πους των Ίνκας του Περού, δερμάτινα κορδόνια με κό

μπους σε διάφορα σημεία τους, μαζί με νήματα διαφόρων χρωμά

των, ήταν ο συνήθης τρόπος αλληλογραφίαςτων ευγενών, πριν κα

ταστραφεί ο πολιτισμόςτους από τους Ισπανούς καθολικούς Χρι

στιανούς που τους κατέκτησαντον 160 ωώνα. Αλλά κω όλοι οι αρ

χέγονοι πολιτισμοί, από την αρχαία Σκανδιναβία έως την Αυ

στραλία, χρησψοποιούσαν ράβδους με ορισμένη σειρά κω πυκνότη

τα εγκαρσίων εγκοπών, ως μνημοτεχνικό μέσον κάποιου λόγου και

για μετάδοση μηνυμάτων.

Ο σχεδόν σύγχρονος των κονκισταδόρων, Ισπανός ιστορικός των

Ίνκας, Φερνάντο ντε Μοντεσίνος, αναφέρει μια ενδιαφέρουσα ιστο

ρική προφορική παράδοση του Περού. Σύμφωνα με αυτήν, ο Ίνκα

Ουανακάουρι, μιας προκολομβιανής δυναστείας, υπάκουσε στη

συμβουλή των ιερέων του Ηλίου για να απαλλαγεί η χώρα του από

μια επιδημία η οποία αποδεκάτιζε τους υπηκόους του. Η συμβουλή

ήταν να καταργήσει την γραφή! Τότε, ο Ουανακάουρι επέβαλε θα

νατική καταδίκη σε όποιον έγραφε. Σκότωσε μερικούς ανυπάκου

ους συγγραφείς και έτσι η γραφή, μαζί με την επιδημία, εξαφανί

στηκαν από την αυτοκρατορία του.

Όμως τα απογραφικά στοιχεία του πληθυσμού, η γεωργική πα

ραγωγή κω οι φόροι ήσαν στοιχεία που έπρεπε απαρωτήτως να

καταγράφονται για την εύρυθμη λειτουργία του κρατικού μηχανι

σμού, και γι' αυτό δημιούργησαν ένα μνημονικό σύστημα καταγρα

φής, αποτελούμενο από μακριά σχοινιά, διαφόρων μεγεθών κω

χρωμάτων, με κόμπους διαφόρων μεγεθών σε διαφορετικά ύψη. Η

πλήρης χρήση των κίπους, όπως τα αποκαλούσαν οι Ίνκας, δεν έχει

ερμηνευτεί στο σύνολό της, αλλά δεν αποκλείετω να υπάρχουν α

κόμα κάποιοι, στα υψίπεδα των Άνδεων, στα χωριά που μιλούν Κέ

τσουα κω Αϋμαρά, οι οποίοι να κατέχουν αυτήν την αρχαία γνώση

των Ίνκας.

Οπωσδήποτε, γραφή με την σύγχρονη έννοια υπήρξε στα προκο

λομβιανά χρόνια, διότι έχουν βρεθεί πλήθος αρχαίες, εγχάρακτες σε

επίπεδους βράχους, επιγραφές, στα περισσότερα μέρη της Νοτίου

Αμερικής, στην Βενεζουέλα, την Κολομβία, την Βραζιλία, καθώς κω

Αριστερή στήλη (από πάνω προς τα κάτω): Ανάγνωσις μηνύματος σε γραφή.Kίπ~υς

των 7νκας. Κατάταξη συμβόλων γραφής, κατά Leroi-Gourhan από προϊσ:ορικα σπ~λαια

της Ευρώπης. ΕΥχάρακτα χαλίκια από την προϊστορική θέση Mas d' ΑΖI/ της Γαλλιας.

Ογαμική γραφή αρχαίας ιρλανδικής.

Δεξιά στήλη (από πάνω προς τα κάτω): ΕΥχάρακτη γραφή σε λίθο, από την ΓKλoζ~λ.

Η επιγραφή του «Σερτάο» στη Βραζιλία (παρόμοια υπάρχει και στο Ύλο του Περου).Σύμβολα γραφής σε βραχογραφίες προϊστορικών σπηλαίων της Ισπανίας.

11 11111\ Iflll J ι 11111111Ι1 11111 1111 Ι 111111 ,1111 '"""111 ' r 1111100 F ι; Τ Ι Μ Λ Q Q Ι C Λ Τ Τ Ι 1'1 Ι

α:ι<:IJ::<tI!>CιP8DΌI1llI3ElIiiimiJ~ι:mιΕΞ::ιι::::J

~A~Q::.@*&~~~~r'"-\

!~ ~ Ι~ \) \\ ~ \ b r f }> ~

Φ e

(JCJQΟ\J\1\J\Q}(}ΊVΟcg

CJ1llQΔφ'1'&οφ~cl;;>4Υ

ψ νι v Ij\ j 11\ (Ι, ~ 1'11\ ιt\ /\ (r\

Φ φ ~ ~ ~ ~ ο ο (J) ο ,~~

mmrn rn α/ \\\ Ο HHI!lll mJ ~ ~


54 ΙΕΡΉ ΓΡΑΦΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΉΣ 55

'Ι. IY~ '\11\'i 7'/{_ f' ο."'~'ι1\t\"''i1jο'ι'1'ι,,;r,.jilj

Wiι,I)Ι~οlqιι~l'Ψ'ι'ι'ι1<\Ψ"'.!Ι<Ρρ~'1"ι r-,ι&'t&Ik\

,\')&""Y1!>'ιt,ll,l~ Ill'\tιO'i1'o"'1' Ιψιιq P''il)l~

f1"ΙVοΡ~~~~71ι.ι')ltι"1J'7"''ί Ι\'ι'ι rι.O~'1~~

S~~\4WIf! 1<4 ~99'~'ιI\ω'fιf'υ4o. ~ 11/ 'ιt 1I/9~>?I~\4

l\ '.O'i/j 41W\~"'9'ι'1 !k7"19ιr"',*~7)( \"170"1 t\""W

~9 ,I"fι ... ΨΟf1'ι/4Ιιti /5<41I5<11<\I;",,*:ι ΙΙΙ6ι7Ρίι ΙΙΙΙΙ;ΙΗΝι

'd<Hiιl).l 't!'ιι;".' οι, 'ιi\41)V~O)$(~\'91i

Αριστερά: Η επιγραφή της Παράιμπα. Πάνω δεξιά: Σύμβολα πελασγικής γραφής

σε βράχους, από σπήλαιο στο Ροσμπερτιέ της Γαλλίας, χρονολογούμενα περί την Η' χι

λιετία Π.Χ Κάτω δεξιά: Σύμβολα γραμμικής γραφής Β σε σπηλαιογραφίες της Γαλλίας.

στην Δυτική ακτή. Έχουν, σχεδόν όλες, τα περισσότερα σημεία τους

κοινά, με αποτέλεσμα, ενώ είναι γραμμένες σε πελασγικά προϊστο

ρικά αλφάβητα, να πιθανολογούνται άλλες μεν εξ αυτών ότι είναι

αρχα'ίκές ελληνικές, άλλες δε φοινικικές επιγραφές, όπως αυτή της

Παράιμπα.

Πέραν των επιγραφών, υφίστανται και άλλες σχετικά συγκεκρι

μένες αποδείξεις για επισκέπτες από την άλλη μεριά του ωκεανού.

Μια κρυψώνα με θαμμένα ρωμα'ίκά νομίσματα, επί παραδείγματι,

βρέθηκε στην Βενεζουέλα, και τα νομίσματα ήσαν, το λιγότερο, του

350.Κατά μια πλατύτερη έννοια, στις συνθετικές γραφές θα μπορού

σαμε να περιλάβουμε και αυτές των σπηλαιογραφιών της ωρινακί

ου και της μαγδαληναίας εποχής, στις οποίες οι μαγικές απεικονί

σεις ζώων χτυπημένων από βέλη, εξέφραζαν τουλάχιστον μια σκέ

ψη, την επιθυμία του θανάτου του τραυματισμένου ζώου από τους

κυνηγούς. Παράλληλα, αυτή η προ'ι'στορική ζωγραφική στους βρά

χους εμφανίζει, μέσα σε χιλιάδες χρόνια, μια τέτοια τυποποίηση

των μορφών που, σίγουρα, δείχνει ότι ήταν ένα πρώτο βήμα προς

την γραφή. Ενώ οι βραχογραφίες ή πετρόγλυφα, δηλαδή σκαριφή

ματα χαραγμένα πάνω σε σχετικά επίπεδους βράχους, τα οποία

συναντούμε σε ολόκληρο τον πλανήτη, με τον καθιερωμένο κοινό

συμβολισμό τους (ζώα, τροχοί, σταυροί, γεωμετρικά σχήματα κ.λπ.)

σίγουρα εκκόλαψαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε γραφή.

Η δυσκολία με τις συνθετικές γραφές των πρωτόγονων λαών εί

ναι ότι ένα σημείο, το ιδεόγραμμα, ή ένα σύνολο από σημεία υπο

δηλώνουν μια φράση ολόκληρη ή τις ιδέες που περιέχει μια φράσις.

Κατά συνέπεια, ο πρωτόγονος γραφεύς δεν έχει την δυνατότητα να

αναλύσει την φράση πέραν της διαδοχής των ιδεών τις οποίες πε

ριέχει αυτή, διότι ο αριθμός των σημείων που χρησιμοποιεί είναι

περιορισμένος, ενώ οι ιδέες και οι φράσεις μέσω των οποίων αυτές

εκφράζονται είναι ουσιαστικά άπειρες. Αυτός είναι και ο βασικός

λόγος που η ανάγνωση αυτού του είδους των γραφών είναι ένας

πραγματικός γρίφος για την σύγχρονη εποχή μας.

Εξέλιξη των συνθετικών γραφών αποτελούν οι λεγόμενες αναλυ

τικές γραφές, όπου κάθε σημείο τους σημαίνει πλέον μία και μόνη

λέξη και έτσι ο γραφεύς μπορεί να αναλύσει μια φράση στα στοι

χεία της, τις λέξεις, χρησιμοποιώντας σκαριφηματικά σύμβολα, τα

ιερογλυφικά, τα οποία εκφράζουν το κάθε ένα, το όνομα του αντι

κειμένου αλλά και της αφηρημένης εννοίας που αντιστοιχεί στο συ

γκεκριμένο ιδεόγραμμα ή ιερογλυφικό. Τέτοιες γραφές είναι η σου

μερική, η αιγυπτιακή, η κινέζικη, αλλά, εν μέρει, και οι αρχαίες ελ

ληνικές γραμμική Α και γραμμική Β. Οι αρχαίες ελληνικές γραμμι

κές γραφές Α και Β, με τα ιδεογράμματά τους, καταγράφουν συ

γκεκριμένες λέξεις αλλά κυρίως συλλαβές. Αυτό το τελευταίο, απο

τελεί το πλέον προηγμένο στάδιο γραφής από τα σύγχρονά του.

Όμως και η αναλυτική γραφή προϋποθέτει έναν τεράστιο αριθμό

ιερογλυφικών και επέκεινα μια πολύ ισχυρή μνήμη για τον γραφέα

αλλά και τον αναγνώστη. Ενώ, καταγράφοντας μόνον τα φωνητικά

στοιχεία, τα οποία απαρτίζουν τις λέξεις, έχουμε την δυνατότητα

να εκφραστούμε μέσω ενός πολύ περιορισμένου αριθμού γραπτών

συμβόλων. Έτσι, μετά τις αρχαίες ελληνικές συλλαβι~ές, γραμμικές

γραφές Α και Β, που είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ αναλυτικής

και φωνητικής γραφής, καταλήξαμε στην φωνητική ή αλφαβητική

γραφή την οποία χρησιμοποιούμε σήμερα.

Πέραν των γραμμικών γραφών Α και Β, υπάρχουν ελάχιστα πα

ραδείγματα από γραφές καθαρά συλλαβικές, όμως ο συλλαβισμός

πρέπει να υπήρχε στους συριακούς και αραβικούς λαούς της ανα

τολικής Μεσογείου, ήδη από την Β' χιλιετία π.Χ., στο τέλος της

1. Ηρόδοτος, Π, 40-60.

Ο Προκατακλυσμιαίος πολιτισμός

57ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΉΣ

Είναι πολύ ενδιαφέρον, για τον προσεκτικό μελετητή, το γεγονός

ότι όλες οι βασικές αρχές των αρχαίων παραδοσιακών θρησκειών

είναι ταυτόσημες, σε παγκόσμιο επίπεδο, με πολλά, επιπρόσθετα

κοινά τελετουργικά, τόσα ώστε να πείθεται κανείς ότι πρόκειται

για την ίδια θρησκεία. Άλλωστε, όπως φαίνεται και από την αρχαία

ελληνική γραμματεία, αυτό το εγνώριζαν ανέκαθεν οι αρχαίοιΈλλη

νες, οι οποίοι ταυτοποιούσαντους θεούς των διαφόρων θρησκειών

μεταξύ τους. Γι' αυτό και ο Ηρόδοτος αναφέρει πλήρη ταύτιση της

ελληνικής και της αιγυπτιακής θρησκείας, γράφοντας!: «Ισιός τε και

Οσίριος, τον δη Διόνυσον είναι λέγουσιν», «Αμούν γαρ Αιγύπτιοι

καλέουσι τον Δία», «ο Παν Αιγυπτιστί Μένδης», «Ισις δε έττι κατά

των Ελλήνων γλώσσαν Δημήτηρ» Κ.ο.Κ. Αλλά και οι Ρωμαίοι, χωρίς

να αμφισβητούντην ύπαρξη των θεών των άλλων ευρωπαίκών λα

ών, ταύτιζαν τον Βόταν με τον Δία, ενώ οι Ινδοί ταύτιζαν τον Ντό

ναρ με τον Ερμή, τον Ηρακλή με τον Κρίσνα, τον Διόνυσο με τον

Σίβα. Επιπλέον, ως ιερό ζώο της Σαρασβάτι, αντίστοιχης προς την

'Ηρα, είχαν και αυτοί τον ταώ (παγώνι). Πέραν όμως αυτών, η

πραγματική, επιστημονική υφή των αρχών των παραδοσιακώνθρη

σκειών, είτε αυτές περιέχονται στον «Ιερό Λόγο» του Ορφέως είτε

στις ινδικές Βέδες, μας υποδεικνύει ότι είναι κλάδοι του ιδίου θρη

σκευτικού κορμού. Μίας θρησκείας με σύγχρονες επιστημονικές

απαντήσεις σε θεολογικά ερωτήματα, η οποία δεν δημιουργούσε

την σχιζοφρενική δυαρχία θρησκείας έναντι επιστήμης, στην οποία

μας οδηγεί το «θεόπνευστο» Βιβλικό κείμενο του Μωυσή και οι,

από αυτό απορρέουσες, σύγχρονες θρησκείες.

Είναι εμφανές, εν κατακλείδι, ότι αυτές οι αρχαιότατες θεολογι-

δ. Η Σ"!lμειογραφίακαι τα Παλαιολιθικάγραπτάσύμβολα του Προκατακλυσμιαίουπολιτισμού


οποίας η γραφή διεμορφώθη σε δύο αλφαβητικά συστήματα. Το ελ

ληνικό, από το οποίο προήλθε το λατινικό, με διακριτικά σημεία

συμφώνων και φωνηέντων μέσα στις συλλαβές, και το αραβικό

αραμαίκό το οποίο καταγράφει μόνον τα σύμφωνα.

Οπωσδήποτε και στα δύο είδη γραφών τα σχήματα είναι η εξωτε

ρική όψις των γραμμάτων της αλφαβήτου. Παρατηρούμε όμως το

φαινόμενο, στην ίδια γραφή της ίδιας γλώσσης, το ίδιο γράμμα να

αποδίδεται με διάφορα σχήματα, με την πάροδο των αιώνων, τόσο

ώστε ένα μορφωμένο άτομο του 210υ αιώνος να αδυνατεί να αντιλη

φθεί τα σχήματα των γραμμάτων της γλώσσης του, σε κείμενα του

ΣΤ' αιώνος π.Χ., αλλά ακόμα και του 160υ αιώνος. Αυτό δεν οφεί

λεται αποκλειστικά στον, κατά εποχές, διάφορον τρόπον γραφής

-σκάλισμα σε μάρμαρο, χάραγμα σε πηλό, γραφή με λεπτό πινέλο

σε πάπυρο, γραφή με οξυκόρυφο πέννα σε χαρτί κ.λπ.- ο οποίος συ

νεπάγεται αναγκαστικά ελαφρά διαφοροποίηση στα σχήματα των

γραμμάτων, αλλά και σε μια ανεξήγητη τάση των γραφέων να τρο

ποποιούντα σχήματα των γραμμάτων από γενεά σε γενεά.

Εξ αυτού και λέμε ότι και τα σχήματα των γραμμάτων εξελίχθη

καν, πιθανολογώνταςότι η χρήσις πλέον του παπύρου και του πινέ

λου άλλαξε ριζικά το σχέδιο των γραμμάτων στα παλαιά αραβικά

αλφάβητα. Στην Κίνα, ύστερα από την ανακάλυψη του χάρτου και

του πινέλου, οι χαρακτήρες μεταβάλλονταικαι το σχέδιό τους απο

μακρύνεται από τα αντικείμενα που αναπαριστούν. Ενώ στην ιστο

ρία της ρωμα"ίκής γραφής συζητείται ακόμα μέχρι σήμερα, εάν η

μετάβασις από τον κύλινδρο του παπύρου (rotulus) στο βιβλίο της

μεμβράνης (codex) προκάλεσε ή όχι την μεγάλη μεταμόρφωση

στους ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες, τον 30 αιώνα. Γεγο

νός στο οποίο ίσως συνέτειναν και τα είδη των κατά εποχές γραφί

δων, διότι σαφώς η διαφορά ευκαμψίας που παρουσιάζουν,για το

χέρι του γραφέως, η σμίλη, το κομμένο λοξά καλάμι, το πινέλο και

το φτερό, αποδίδει γραφικά και ανάλογα σχήματα των γραμμάτων.

Και αυτά δεν σταθεροποιούνταιούτε κατά τον 150 αιώνα με την

εφεύρεση της τυπογραφίας, η οποία κατά κάποιον τρόπο παγίωσε

τα σχήματα των τυπογραφικών στοιχείων, αλλά παράλληλα έδωσε

ΠΟΙΚΙ,Μα επιτηδευμένωνχαρακτήρων.

σουν.

Οι πινακίδες αυτές δεν έχουν διαβαστεΙ ακόμα κω, αν δεν βρε-θεί κάποιο "κλειδΙ" ή κάποιο παράλληλο μεταφρασμένο κεΙμενο,

μπορεΙ να μην αναγνωστούν ποτέ. Ωστόσο, όπως αναφέραμε ήδη, η

γραφή της Νήσου του Πάσχα παρουσιάζει εκπληκτική ομοιότητα με

την γραφή της Κοιλάδος του Ινδού ποταμού, που χρη~ψoπoιείτ,Oστις μεγάλες πόλες Mohenjo-Daro κω Harappa, πριν απο 8.000 χρο

νια, στην περιοχή που σήμερα εΙναι το Πακιστάν. Η απλή οπτική


Προκολομβιανόκείμενο

σε βραχογραφίααπό τη Νήσο

του Σιδήρουτων ΚαναρίωνΝήσων.

σε χώρο κω χρόνο, όπως π.χ.

οι σημερινοί Πολυνήσιοι, οι

προδυναστικοί Αιγύπτιοι, οι

αρχαίοι Άριοι της Ινδίας, οι

Κολομβιανοί Μάγιας κ.ά.

'απου τα εμφανή, σε πρώτη

ματιά, κοινά πολιτισμικά τους

στοιχεία δεν αφορούν μόνο την

αρχιτεκτονικήπυραμιδικήςνα-

οδομίας κω λατρευτικής αγαλματοποιίας,αλλά κω το τόσο εκπληκτικό φωνόμενο των σημείων της αρχαίας αγνώστου γραφήςRongo-rongo, η οποία έχει βρεθεί στην πλέον απομονωμένη νήσο,

την Rapa-Nui (για τους Ευρωπαίους Νήσο του Πάσχα) κω περιλ,αμβάνει δεκάδες σημείων γραφής που έχουν βρεθεί κω στις πινακιδες

του προ'ίστορικού πολιτισμού της Κοιλάδος του Ινδού ποταμού, κυ

ριολεκτικά στους αντίποδες της Νήσου του Πάσχα.Η γραφή Rongo-rongo της Νήσου του Πάσχα, είνω μια σειρά

από καμπύλες γραμμές, που θυμίζουν εικόνες, πάνω σε ξύλινες πι

νακίδες. Αποτελεί αξιοθαύμαστο παράδειγμαγραπτής γλώσσης η

οποία χάνετω όταν παρακμάζει ο πολιτισμός. Λόγω της μειώσεωςκω εξαθλιώσεωςτου πληθυσμού, εξωτίας της ευρωπαίκής κατοχής,οι σημερινοί απόγονοι των ανθρώπων που τις είχαν γράψει, ξέρουν

πως επρόκειτο για γραφή, αλλά δεν είνω σε θέση να την διαβά-

κο-επιστημονικέςαπόψεις αποτελούν κατάλοιπα ενός υψηλού προ

κατακλυσμιαίουπολιτισμού. Αυτής της χρυσής εποχής της ανθρω

πότητος, για την οποία μιλούν οι κλασικοί, με πρώτον τον Ησίοδο:

«Χρύσεον μεν πρώτιστα γένος μερόπων ανθρώπων αθάνατοι ποίη

σαν»1. Ενώ στον ΤίμαlO του Πλάτωνος, όπου αναφέρετω «πολλαί

κατά πολλά φθοραί γεγόνασιν ανθρώπων κω έσονται, πυρί μεν κω

ύδατι μέγιστω», γίνεται κατανοητή, μέσα από το όλον κεΙμενο, όχι

απλώς η καταστροφή του εκάστοτε πολιτισμού αλλά και η ολοσχε

ρής αποσύνδεσΙς του και από αυτήν ταύτη την Γραφήν: « ... όσα

κάθε φορά έχουν διοργανωθεί ώστε να εΙνω κατάλληλα για τα

γράμματα και δια τα άλλα όσα εΙναι αναγκαία εις τας πόλεις έρχε

τω... το ρεύμα από τον ουρανόν κω... οι απόγονοι των διασωθέ

ντων επΙ πολλάς γενεάς απέθνησκον χωρίς να γνωρίζουν να γρά

φουν». Μολονότι οι Έλληνες διατηρούσαντην ανάμνηση του κατα

κλυσμού, αφού μέχρι κω τους πρώτους μεταχριστιανικούςωώνες

τελούσαν ειδικές εορτές όπως Π.χ. τα Ανθεστήρια, τα οποΙα ως

ιστορική αφετηρΙα εΙχαν την διατήρησιν της αναμνήσεωςτης μεγά

λης καταστροφήςκω τον εξιλασμό των θυμάτων της, δια τα οποΙα

προσεφέρετοη θυσΙα της ημέρας των Χύτρων όπως ελέγετο: «Θεό

πομπος τους διασωθέντας εκ του κατακλυσμού εψήσω φησί χύτρας

πανσπερμίαςόθεν ούτω κληθήνω την εορτήν»2 (<<χύτρος» σημαΙVει,

στην αρχαία ελληνική, και «χάσμα εδάφους» και η εορτή ονομαζό

ταν των Χύτρων, εις ανάμνησιν των χασμάτων που άνοιξε στο έδα

φος η σεισμική λαΙλαπα του κατακλυσμού).

Σήμερα φαΙνετω ουτοπιστική η φράση «παγκόσμιος πολιτι

σμός», για την προ"ίστορική, «πρωτόγονη», κοινωνία της νεολιθικής

εποχής, όμως, τον καλοπροαΙρετο ερευνητή, όλα τον οδηγούν στο

συμπέρασμαότι κάποτε, προ 15.000 έως 12.000 ετών, κυριαρχούσε

σε ολόκληρο τον πλανήτη μία ενιαΙα «κουλτούρα». Αυτή εΙνω η

μόνη λογική εξήγηση για τις καταφανεΙς ομοιότητες -γλωσσικές,

πολιτισμικές, θρησκευτικές, αρχαιολογικές και εθνολογικές- που

παρατηρούνται ανάμεσα σε λαούς τελεΙως μακρινούς μεταξύ τους,


1. Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 110.2. Σχόλια εις Αριστοφάνη, Ach. 1076.

νεται εδώ στην Γη. Πολλοί διακεκριμένοι Φυσικοί του 190υ αιώνος,

όπως οι Kelvin, Helmholtz, Crookes, Arrhenius κ.ά., διαφωνούσαν

με την γεωκεντρική θεωρία και προσπάθησαν να δείξουν την

πραγματικότητατης οδού προς την Κοσμική Συμπαντική άποψη

της Ζωής, όμως όλα τα επιχειρήματάτους κατέληξαν στο μηδέν,

μπροστά στην συνδυασμένη προπαγάνδατων γύρω από τον Δαρβί

νο συνασπισθέντωνεπιστημόνων. Και αυτό, διότι η ευρωπα"ίκή χρι

στιανική θρησκεία, στην προσπάθειάτης να αμυνθεί κατά της απο

δυναμώσεώςτης, την οποία υφίστατο λόγω προόδου της Φυσικής

επιστήμης από το 1850 και εντεύθεν, τελικά, αφανώς, ενδυνάμωσε

την Δαρβινική προπαγάνδα δια να απορριφθεί η γνώση ότι η γήινη

Ζωή επηρεάζεται από το Σύμπαν. Έτσι, το σημερινό Δόγμα εξου

σίας επί των ανθρωπίνων κοινωνιών έχει σαφώς ιουδαιοχριστιανικό

χαρακτήρα, αλλά με θεματοφύλακες όχι αρχιερείς μα επιστήμονες.

Ένα επιστημονικό κατεστημένο το οποίο αυτοαναιρεί τις εκάστοτε

αρχές του, εκ των πραγμάτων, άλλως θα πέθαινε, έχει δημιουργή

σει, τα τελευταία εκατό χρόνια, τόσες «κλίκες» ώστε ευχερώς να

επιβάλλει στην "λα"ίκή μάζα" τις, από την όλο και τελειότερα δια

μορφούμενη παγκόσμια κρατική εξουσία, υπαγορευόμενες απόψεις

του.

Η μακραίωνη ιστορία της επιστήμης έχει αποδείξει ότι όταν εμ

φανίζεται ένας μεμονωμένος επιστήμων, που φαίνεται να προσεγγί

ζει την αλήθεια (η οποία θα απελευθέρωνε το πλήθος του λαού),

τότε μία ήδη οργανωμένη και έτοιμη να επιτεθεί «κλίκα» επιστημό

νων, οιουδήποτε πανεπιστημιακού κατεστημένου ομιλεί και γράφει

ομόφωνα, με μοναδικό σκοπό να παραμερίσει τον μεμονωμένο

ερευνητή και να θέσει υπό τον έλεγχό της το ανάλογο υλικό πουδημοσιεύεται στα επιστημονικά περιοδικά, ώστε να παύσει κάθε

αντίθετη γνώμη.

Εάν εμφανισθούν, παρ' όλα αυτά, αντιτιθέμενα στοιχεία προς τις

απόψεις της, είτε δια διαλέξεων είτε δια δημοσιεύσεων, η «κλίκα»

σκοπίμως τα αποσιωπά, δια του ελέγχου τον οποίο προ πολλού

έχει επιτύχει στον «επιστημονικό» λεγόμενο τύπο και στα ΜΜΕ.

Τελικά, η αρνητική άποψις της «κλίκας», με την ανοχή και την ευ

λογία της εκάστοτε κρατικής εξουσίας, εισβάλλει στα εκπαιδευτικά


ΓραφήRongo-rongo της Νήσου του Πάσχα.

σύγκριση των γραφών της Νήσου του Πάσχα και αυτών της Κοιλάδος του Ινδού δίνει μια πολύ πειστική απόδειξη για την ομοιότητάτους, αλλά, επειδή ούτε η γραφή του Mohenjo-Daro και της Harappa έχει αποκρυπτογραφηθεί,το μυστήριο της συγγενείας τους, καιτου περιεχομένουτους, παραμένει άλυτο.

Όμως, αν και οι εκάστοτε καταστροφικοίκατακλυσμοί, οι οποίοιισοπέδωναντον πολιτισμό, έμειναν στην μνήμη των αρχαίων προγό

νων μας, παράλληλα έδρασε και ένας άλλος ασυνείδητος μνημονι

κός μηχανισμός, αυτός που προσπαθεί να απωθήσει την τραυματικήεμπειρία του ανθρώπου στην περιοχή της λήθης και της αμνησίας.Έτσι, είναι γεγονός η ασυνείδητη τάση των ανθρώπων να απορρίπτουν την αλήθεια των ενδεχομένων καταστροφώνκαι να στρέφο

νται νοητικά προς μία εικόνα ενός σταθερού πλανήτη και, κατ' επέ

κτασιν, ενός απαρασάλευτου ηλιακού συστήματος. Αυτή την έμφυ

τη ανθρώπινη τάση, εκμεταλλεύτηκεη εκάστοτε παγκόσμια κρατικήεξουσία, βοηθουμένη από τις, ιουδα"ίκής καταγωγής, θρησκείες πουέχουν επιβληθεί σήμερα σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Και ενώ η λα"ίκή αντίληψη νομίζει ότι η ανθρώπινη κοινωνία έχειπροοδεύσει, τόσο ώστε η Ιερά Εξέταση να μην ανακρίνει σκαιά

τον Γαλιλαίο όταν αποφαίνεται ότι η Γη κινείται και να μην καίει

ζωντανό τον Τζορντάνο Μπρούνο, όταν εικάζει την άποψη υπάρξεως και άλλων πλανητών όπως η Γη, στην πραγματικότηταδεν έχειαλλάξει σχεδόν τίποτε. Απλώς το Δόγμα έχει μεταφερθεί από έναΓεωκεντρικό Σύμπαν στην εξ ίσου απίθανη ιδέα ότι η Ζωή, το πλέ-

σύνθετο και ελάχιστα γνωστό φαινόμενο, πρέπει να επικεντρώ-



δοχή όλων των παραδοσιακών προ'ίστορικών διδασκαλιών, στις

οποίες δεν υπήρχε το τεχνητό χάσμα αντιφάσεως μεταξύ θρησκείαςκαι επιστήμης. Η αρχαία ελληνική θεολογία των Ορφικών και τωνΠυθαγορείων παράλληλα δίδασκε ότι σκοπός της Φύσεως είναι ηανάπτυξις της συνειδήσεως, την οποία εξασφαλίζει ο θείος νόμοςτης δια μετενσαρκώσεωνεξελίξεως, προϋποθέτουσαότι η οργανικήζωή ευρίσκεται παντού στο κόσμο. Το αρχαίο ελληνικό πνεύμα διεκήρυττε μία, μέσω αλλεπαλλήλων κοσμικών καταστροφών, εξέ~ιξη,στην οποία ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένας κρίκος μιας αλυσιδαςπου αρχίζει από το βασίλειο των ορυκτών και καταλήγει στον Ουράνιο 'Όλυμπο. Απαραίτητο είναι λοιπόν, να αναπτύσσεταισυνείδησις σε όλα τα έμβια όντα, ακόμα και σε αυτά που δεν έχουν εισέτιανθρώπινη μορφή, όπως επί παραδείγματιη Γοργώ ή Μέδουσα, αλλά και οι σκιώδεις θείες Ευμενίδες ως πανάρχαιες προ-ανθρώπινες

μορφές, πρσίόντα εξελίξεως άλλων συνειδητών μορφών. ,Σε αυτή την προκατακλυσμιαία εποχή, προ 15.000-12.000 ετων,

ο πολιτισμός ήταν παγκόσμιος και δημιούργηματης λευκής μεσογειακής φυλής, η οποία, όπως φαίνεται από τα οικεία αρχαιολογικάευρήματα και τις παραδόσεις, είχε ιδρύσει αποικίες σε όλον τονπλανήτη, στις οποίες εκπολιτίζοντο σταδιακά οι διάφορες φυλές γηγενών. Αυτό συνέβη και στην Ινδία, όπου οι γηγενείς κάτοικοι Δραβίδες εκπολιτίσθηκαν από τους λευκούς Αρίους αποίκους, στουςοποίους οφείλεται και η πανάρχαια Ινδουιστική θρησκεία, μαζί μεάλλα πολιτισμικά στοιχεία που αναφέρονται στις Βέδες. Στα ιεράαυτά κείμενα βλέπουμε πως οι Άριοι έχουν οικοδομήσει πόλεις,εξασκούν την γεωργία και γνωρίζουν τέχνες, όπως την ξυλουργική,την μεταλλοτεχνία,την ναυσιπλοΙα, καθώς και επιστήμες όπως τηνιατρική και την αστρονομία. Είναι εσφαλμένη κάθε άποψις περίΑρίων πρωτογόνων και νομάδων, διότι ο κόσμος τους, όπως περιγράφεται ήδη προ 10.000 ετών στο εθνικό τους έπος Ραμαγιάνα,χαρακτηρίζεταιαπό έναν πολιτισμό, ο οποίος για να δημιουργηθείθα είχαν απαιτηθεί κάποιες χιλιάδες ετών, εφ' όσον ήδη εμφανίζεται ως μυθολογία και σύστημα ιδεών μίας πολύ υψηλής πνευματι-

κής ακμής.Και σήμερα, στην Ινδία, όσον ανερχόμεθα στις κάστες, τόσο το

συστήματατων κρατών και αρχίζει να διδάσκεται σε έναν μεγάλον

αριθμό σπουδαστών (τυπικό παράδειγμα αποτελεί η σχετικά πρό

σφατη θεωρία της «Μαύρης Αθηνάς» του Σιωνιστή Μάρτιν Μπερ

νάλ). Οι τελευταίοι, έχοντας να αντιμετωπίσουνσωρεία δυσκόλων

εξετάσεων, δεν έχουν την δυνατότητανα σκεφθούν και να υπερα

σπίσουν τον εαυτό τους, οπότε η άποψις την οποία διδάσκονταιγί

νεται πλέον καθιερωμένο δόγμα. Αυτό το αντιλαμβανόμαστετα τε

λευταία είκοσι πέντε έτη και στην ελληνική παιδεία, όπου μετά από

ένα πλήθος εντέχνων απλοποιήσεων στην γραφή της ελληνικής

γλώσσης, τα μαθήματα στα Πανεπιστήμιααπό ετήσια έγιναν εξα

μηνιαία, με προφανές αποτέλεσματον κατά πολύ ολιγότερο διατι

θέμενο χρόνο για την λογική ανάλυση της διδασκόμενης ύλης και

την σταδιακή απορρόφηση αυτής, με άμεσο αποτέλεσματην αγχώ

δη αποστήθιση από μέρους του σπουδαστού και την περαιτέρω

διαγραφή της όποιας διδαχθείσης ύλης από το συνειδητό τμήμα του

εγκεφάλου του.

Βεβαίως, αν και αποτελεί μεγάλη ατυχία για την εξελικτική πο

ρεία της ανθρώπινηςγνώσεως το ότι η ιουδαιοχριστιανικήθρησκεία,

και η εξ αυτής απορρέουσα κοσμοθεωρία, είναι συγχρόνως Γεωκε

ντρική και Ανθρωποκεντρική,η διατήρησις επί του πλανήτου μας

αρχαίων θεολογικών συστημάτων, όπως ο Ινδουισμός και ο Βου

δισμός, είναι κάτι το παρήγορο. Διότι από την μελέτη των σχετικών

κειμένων, αντιλαμβανόμεθα έναν Κόσμο αποτελούμενο από ένα

ατέρμονο πλήθος ελασσόνων συμπαντικών συστημάτων, τα οποία

απαρτίζονται από δισεκατομμύριαήλιους και κατοικημένουςπλα

νήτες. Η Ζωή και η Συνείδηση, στην ινδική και την βουδιστική σκέ

Ψη, είναι φαινόμενα κοσμικά και αρρήκτως συνδεδεμένα με την δο

μή του Σύμπαντος, σε ένα ενιαίο σύνολο.Ίσως αυτός είναι ο κύριος

λόγος για τον οποίο, στα μέσα του 200υ αιώνος, η Ινδία διεχωρίσθη

από την Eυρωπα"r:κή πολιτική σε αντιμαχόμενα κράτη Ινδουιστών

και Μουσουλμάνων,ενώ ελάχιστα χρόνια αργότερα το Θιβέτ, η ιε

ρά έδρα της βουδιστικής θεολογίας, καθίστατο υπόδουλο στο νεο

σύστατο άθεο Κινεζικό κράτος.

Φυσικά οι παραπάνω απόψεις δεν εκφράζονται μόνον από αυτές

τις, κατ' εξοχήν, ασιατικές θρησκείες, αλλά αποτελούν κοινή παρα-


1. Πλούταρχος, Βιος Σόλωνος, 23.

μου. 'Εκτοτε, οι περισσότεροι αρχαιολόγοι αποφεύγουν να ασχοληθούν με ένα τόσο ευαίσθητο πλέον θέμα, αφήνοντες ελεύθερο πεδίοαναπτύξεως άλλων θεωριών, όπου μεταπολεμικές «κλίκες» επιστη

μόνων προωθούσαν πλέον τον Φοινικισμό ως προκάλυμμα του Σημιτισμού για να καταλήξουμε, σήμερα, μόλις ένα βήμ~ προ της π~

γκοσμίου αναγνωρίσεως του εβριiίκoύ έθνους ~ς κυΡ,ιαρχου φυλη~,με δικαίωμα θεόθεν είτε να κυριεύσει τα άλλα εθνη ειτε να προβαι-

νει σε γενοκτονίες αυτών.'Ομως, ο Γκούσταφ Κοσίνα, του οποίου το έργο κακοποιή?ηκ:

αρκετά, όταν χρησιμοποίησε τους όρους Άριοι ή Iνδoε~ρωπαιoι η

Ινδογερμανοί, δεν κατέτασσε τους Έλληνες, τους Iνδoυ~ και τ~υς

Γερμανούς στην ίδια φυλή, αλλά, αναφέροντας Ι νδο-, αφηνε αθικτους τους Νεγροειδείς Δραβίδες και ασχολείτο με τις κάστ~ς, οιοποίες όσο ανεβαίνουν ιεραρχικά τόσο περισσότερο περιλαμβανουν

άτομα με λευκά, μεσογειακά, ελληνικά χαρακτη~ιστικά; Διότι αυτ~η φυλή, με ανθρωπολογική ομοιογένεια και κοινο υψηλο πολιτισμο,

προκατακλυσμιαία είχε την πρωτοκαθεδρία σε παγκόσμιο επίπεδο,εφορμούμενη από την Αιγηίδα της Μεσογείου. Ένα δε από τα πολι

τισμικά χαρακτηριστικά της ήταν και η αυσ:ηρή διαί~εση σε ~oινω~νικές τάξεις ή κάστες. Για την ύπαρξη αυτων των τ~ξεων, μια α~o

τις αρχαιότερες μαρτυρίες είναι ο γνωστός κoινωνι~oς διαχωρισμ~ςστην βεδική Ινδία, σε Βραχμάνους-ιερείς, σε Κσατριγιας-πολεμιστες

και σε Βαισίας-εμπόρους, ποιμένες, καλλιεργητές - οι οποίοι απο

τελούσαν το μεγαλύτερο, αριθμητικά, λιiίκό στρώμα. Ανάλογη διαίρεση έχει εξακριβωθεί στους Αρίους Χετταίους και στους Μιτάνιτης Μικράς Ασίας, ενώ στην αρχαία Αθήνα, όπως γνωρίζουμε, στην

Δημοκρατική Αθήνα των πεντακοσιομεδίμνων, οι τέσσερις πελασγικές φυλές των Αθηναίων κλιμακώνονταν κατά τις περίφημες κάστεςτων Ινδών, σε κτηνοτρόφους, μαχίμους (πολεμιστές), χειρώνακτες

(τεχνίτες) και γεωργούς (Αιγικορείς, Οπλίτες, Αργαδείι:; ή Εργαδείςκαι Γελέοντες, σύμφωνα με τον Πλούταρχο!). Στην Ρώμη πάλι συναντούμε τις τάξεις των f1amines, των milites και των quίήtes, ενώ ο


1. Οι ανθρωπολογικώς σήμερα ονομαζόμενοι Ινδίδες -απόγονοι των Δραβίδων- χαρα

~τ/ρίζoνται από ,έντονο μελαμΨό δέρμα, μεσορρινία και προγναθισμό.

2. Ά?'λωστε δεν ΠΡ,επει να ξεχ~άμε ότι ο Γκαοτάμα Βούδας ανήκε και αυτός, εκ γεν

νησεως, στην ταξη των Αριων. Εξ ου και η διδασκαλία του ονομάσθηκε στους

πρώτους αιώνες, «Αρία οδός» ή «Αρία Αλήθεια».


χρώμα της επιδερμίδοςγίνεται λευκότερο και ο ρινικός δείκτης μι

κρότερος!,τόσο ώστε οι Βραχμάνοι ωραιότατα μπορούν να παρου

σιασθούν ως Έλληνες. Αυτοί είναι και οι Ινδοί που εννοούνται με τη

λέξη «Ινδοευρωπαίος»και η πανάρχαια γλώσσα τους, η σανσκριτι

κή, σαφώς διακρινόμενητων δραβιδικών γλωσσών, όταν πρωτομε

λετήθηκε στην Ευρώπη του 180υ αιώνος, είχε οδηγήσει τους τότε

επιστήμονες στο σαφές συμπέρασμα ότι είναι στενή συγγενής της

αρχαίας ελληνικής, και μάλιστα πιθανός κλάδος αυτής. Τότε χρησι

μοποιήθηκε για πρώτη φορά και ο όρος «Ινδοευρωπαίος»,ως ταυ

τόσημος του «Άριος»2,για να χαρακτηρίσει καλύτερα αυτή την πα

ρατηρηθείσα ομογλωσσία. Αν και ορισμένοι Γερμανοί επιστήμονες,

στα τέλη του 190υ αιώνος και στις αρχές του 200υ, χρησιμοποίησαν,

για δικούς τους εθνικούς λόγους, τον όρο «Ινδογερμανοί»,αυτό εί

ναι λανθασμένο διότι οι σύγχρονοι Γερμανοί, στην πλειοψηφίατους,

δεν είναι Άριοι αλλά νορδικά και αλπινικά φύλα (οι Άριοι είναι με

σογειακά φύλα). Η δε γερμανική γλώσσα, η οποία πράγματι έχει

στενή σχέση με την σανσκριτική, δεν ήταν η μητρική τους γλώσσα,

αλλά η νορδική, την οποία, συν τω χρόνω, έχασαν υιοθετώνταςτην

γερμανική, λόγω του συγχρωτισμούτους με ανώτερα πολιτισμικώς

άρια φύλα, από τα οποία προφανώς πήραν και αυτή την χαρακτη

ριστική τους αγάπη και τον σεβασμό προς το αρχαίο ελληνικό

πνεύμα.

'Ομως, κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου,ο Χίτλερ εκμεταλ

λεύθηκε τις βασικές γλωσσολογικέςέρευνες σχετικά με την προ'ί

στορική Ευρώπη, του Γκούσταφ Κοσίνα, για να υποστηρίξει την

ύπαρξη μίας γερμανικής «φυλής κυριάρχων». Οι περισσότεροιαπό

τους αρχαιολόγους εκείνης της εποχής εξεπλάγησαν όταν διεπίστω

σαν ότι απλές θεωρίες για τους προίστορικούςπολιτισμούς και τις

γλώσσες είχαν μεταμορφωθείσε πολιτική προπαγάνδαγια φυλετι

κή ανωτερότητα, με τα γνωστά έκτροπα του Β' Παγκοσμίου Πολέ-

1. Δευτερονόμιο, ιστ' 21.2. Κατά Ιωάννηv, (')' , 20-24.


Ετρουρίας, ενώ παράλληλα ήταν το σύμβολο του γαλατικού Θεού

Hesus και του γερμανικού Θωρ.

Από τους αρχαιοτάτους χρόνους, η λατρεία των δένδρων έπαιζε

σημαντικό ρόλο στην θρησκευτική ζωή των Αρίων αλλά και των πε

ρισσοτέρων λαών της Ευρώπης και της Ασίας. Άλλωστε, από το«τέμνω» τμήμα γης αφιερωμένο στον θεό, προέρχεται η αρχαίαελληνική λέξις «τέμενος», η λατινική «templum», ακόμα και η πο

λυνησιακή «tampu». Εκτός από την πολύ γνωστή δρυολατρίατων

Δρυίδων, οι αρχαίοι'Ελληνες οικοδομούσαντους ναούς τους πάντοτε εν μέσω αλσυλίων, τα οποία εφύτευαν εξ αρχής, όταν στον συ

γκεκρψένο χώρο ανεγέρσεως ιερού αυτά δεν υπήρχαν. Οι αρχαίοιΓερμανοί ιερουργούσαν σε ιερά άλση, ενώ στην Ουψάλα, την αρ

χαία θρησκευτική πρωτεύουσατης Σουηδίας, υπήρχε από τα αρ

χαιότατα χρόνια, μέχρι του εκχριστιανισμούτων Σουηδών, ένα άλσος, του οποίου το κάθε δένδρο εθεωρείτο ιερό. Παρόμοια οι Σλάβοι ελάτρευαν τους θεούς τους σε άλση, ενώ στην Λιθουανία, όπ-θ"υδιετηρήθη η πάτρια θρησκεία μέχρι τον 140 αιώνα, έξω από κάθεπόλη και χωριό υπήρχε και ένα άλσος δρυών, την κοπή των οποίωνεζήτησε ο Άγιος Ιερώνυμος της Πράγας αμέσως με τον εκχριστιανι

σμό του πρίγκηπος της Λιθουανίας. Ο Άγιος αυτός άνθρωπος

απλώς εξέφραζε την πίστη στον Εβραίο θεό των Χριστιανών, οοποίος μέσα από τα βάθη των αιώνων δίνει την «θείαν» εντολήν:«Δεν θα φυτεύσεις κανένα άλσος, ούτε θα βάλεις δίπλα στο θυσια

στήριο του θεού σου κάποιο δένδρο»l. 'Ομως, ακόμα κω στην νότια και δυτική Κίνα, ένα ιερό δένδρο έστεκε στην είσοδο κάθε χω

ριού, μέχρι λίγες δεκαετίες πριν, ενώ στην Ινδία τα ιερά δάσηαφθονούν και θεωρούνται απαραβίαστα. Και αυτό διότι κατά τηναρχαιοτάτην παράδοσιν των αρίων λαών, όλος ο φυσικός κόσμοςείναι ναός του Θεού, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Κ. Η. Ι. Χριστόςτονίζει στην Σαμαρείτιδα2 • Τα ιερά είναι μόνο μνημεία προς τψήντου Θεού, δεν είναι τόποι συγκεντρώσεωςτων πιστών, και όλες οι

ιερουργίες της καθημερινής ζωής, όπως μυήσεις, γάμοι, κηδείες,

Τύποι σταυρώνκαι σβάστικαςπου έχουν

βρεθείστην προκολομβιανήΛατινική

Αμερική.

Ιούλως Καίσαρ στο έργο του,

De bello Gallico, αναφέρει: «Σε

ολόκληρη την Γαλατία δύο εί

ναι οι τάξεις που υπολογίζο

νται και τψώνται, διότι ο λαός εις ουδεμίαν απόφασιν συμμετέχει'

εξ αυτών των δύο τάξεων η μία είναι των Δρυίδων και η άλλη των

ιππέων». Οι Δρυίδες -ιερείς- ας σημειωθεί ότι μετά από μακρά εκ

παίδευση διαρκείας έως και είκοσι ετών, αποστήθιζαν έναν τερά

στιο αριθμό στίχων ιερών κεψένων, των οποίων η ιερότης ήταν τό

ση, ώστε απαγορευόταν να βεβηλωθούν δια καταγραφής, «αν και

στα υπόλοιπα πράγματα και στις δημόσιες και στις ιδιωτικές υπο

θέσεις χρησψοποιούν ελληνική γραφή (Graecis litteris)>>, προσθέτει ο

ίδιος ο Καίσαρ.

Πράγματι έχει διαπιστωθεί και αρχαιολογικά σήμερα, ότι τα

ελληνικά γράμματα εχρησψοποωύντο για την γραφή των Γαλατών

και των Κελτών. Το ελληνικό αλφάβητο ήταν κοινό στον λαό και έ

χουν σωθεί πολλές επιγραφές με ελληνικά γράμματα από την Ελ

βετία μέχρι την Νότιο Γαλατία. Στην μετέπειτα «Γαλλολατινική»,

για να αποδοθούν φθόγγοι που δεν υπάρχουν στο λατινικό αλφάβη

το, εχρησψοποιήθησαν το Χ και το Θ, που ευρίσκονται χαραγμένα

σε πληθώρα νομισμάτων, όπως και στο γνωστό ημερολόγιο του

Coligny, το οποίο σε πολλές λεπτομέρειές του δείχνει επίδραση πε

ρισσότερο της ελληνικής παρά της ρωμι:iίκής ημερολογιακής πρακτι

κής. Η ετυμολογία του ονόματος των Δρυίδων συμφωνεί ακόμα και

σήμερα με την άποψη του Πλίνωυ, ότι δηλαδή προέρχεται από την

ελληνική λέξη Δρυς, ενώ η δευτέρα συλλαβή, από την γνωστή ρίζα

Fιδ - που σημαίνει «γνωρίζειν» (οίδα, video).

Γενικά, η Δρυς θεωρείται ιερό δένδρο από όλες τις ομάδες των

Αρίων. Ήταν αφιερωμένη στον Δία και στον Άρη και το περίφημο

πελασγικό μαντείο του Διός στην Δωδώνη ευρίσκετο εν μέσω ιερού

δάσους δρυών. Για την ιερότητα της δρυός ομιλούν επιγραφές της



Σύμβολασταυρούκαι σβάστικαςσε περσικό αγγεΕο του ΙΣΤ' αιώνος π.χ. (αριστερά)και

σε ευρήματατου Σλήμαναπό την ΤροΕα.

Σύμβολαπελασγικήςγραφής

των Τρώωνόπως τα αναγρά

φει ο Σλήμανστην προσωπική

του αλ/ηλογραφΕα.

πιστία του Ομήρου, ότι σΤΎjν Τροία νι βρέθΎjκαν άφθονες αποδεί

ξεις καύσεως νεκρων αλλά και δείγματα γραφής, καθως και πλΎjθω

ρα πήλινων σφονδυλίων, τα οποία έφεραν χαραγμένο το σύμβολο

ΤΎjς Σβάστικας και του Σταυρού.

Η σβάστικα ήταν το πλέον ιερό και μυστικό σύμβολο των Αρίων

λαων, και παραμένει έτσι μέχρι των Ύjμερων μας στους Ινδουιστές,

όπου καλείται και σταυρός των ΖαCνιστων, από το ετερόδοξο δόγ

μα Ζάινα, το οποίο ΠΡOΎjγήθΎjκε χρονικά του Βουδισμού.

ΓεννΎjμένO από τις μυστικές δοξασίες των πρωψων Αρίων, θεω

ρείται, ως σύμβολον, το Άλφα και το Ωμέγα ΤΎjς παγκοσμίου δΎjμι

ουργικής δυνάμεως, περιστρεφόμενοναπό ΤΎjV χονδροειδή ύλΎj έως

το καθαρό πνεύμα.

Το σύμβολο ΤΎjς σβάστικας (Arani στα σανσκριτικά, ήτοι σύμβο

λο των Αρίων) είναι τόσο αρχαίο και ιερό ωστε δεν υπάρχει ούτε

μία ανασκαφή αρχαίας πόλεως, σε παγκόσμια κλίμακα, όπου να

μΎjV έχει βρεθεΙ Ο ίδως ο Σλήμαν, όταν ανέσκαψε ΤΎjν Τροία, βρήκε

το σύμβολο ΤΎjς σβάστικας, καθως και αυτό-του σταυρού, χαραγμέ

να σε εκατοντάδες πήλινα σφονδύλια και αντικείμενα και αναφέρει

στα κείμενά του όσες πλΎjΡOφOρίες συνέλεξε γι' αυτά, κυρίως μετά

Η Πύλη τω~Λεόντων,.της μυκηναϊκούτύπου οχυρώσεωςτης πελασγικήςπρωτευούσηςτωνΧετταιωνΧαττουσα, στο σημερινόΜπογκάζκιοϋτης ΜικράςΑσΕας. ΧρονολογεΕταιαπό τον1[' αιώνα π.χ. και είναι εκπληκτική η ομοιότητά της με την περίφημη Πύλη των

Λεαινών της Ακροπόλεως των Μυκηνών, του lε αιώνος πΧ .


ονοματοθεσίεςκ.λπ. τελούνται στο δάσος και κατά ΠΡOτίμΎjσΎj σε

όχθες ρυάκων ή ποταμων. Παρόμοια και στις αρχαίες ελλΎjνικές τελετουργίες, στους ναούς εισέρχονταν μόνον ειδικά κεκαθαρμένοιιερείς, ενω οι θΡΎjσκευτικές εκδΎjλωσεις ελάμβαναν χωρα στα πέριξιερά άλσΎj.

Ανάλογα κοινό χαραΚΤΎjριστικόΤΎjς ανωτέρας θΡΎjσκείας των Αρίων ήταν, και παραμένει ως πρακτική στον Ινδουισμό και τον Βουδισμό, Ύj καύσις των νεκρων. Η αρχαωτάΤΎj αυτή συνήθεια, Ύj οποίαπεριγράφεται με κάθε λεπτομέρεια από τον 'OμΎjΡO, όσον αφορά

τους ΈλλΎjνες Πελασγούς και Αχαωύς ΤΎjς Ιλιάδος, είναι πανομοιότυΠΎj με αυτές των προ'Cστορικων πολιτισμων, όπως φαίνεται, πα

ραδείγματοςχάριν, από ΤΎjV αντιπαραβολήτων χετταccκων κειμένωντου Μπογκάζκωϋ και των OμΎjρικων επων, όπου βρίσκει κανείς ΤΎjνίδια σειρά θεσμίων. ΔΎjλαδή, καύσΎj του σωματος, σβέσΎj ΤΎjς πυράςδια ~oσίμων υγρων, εμβάπτισΎj των οστων σε έλαων και λίπος, καικατοπιν τα τύλιγαν σε λινό ύφασμα για να τεθούν τελικά σε λίθινο

θάλαμο, έξω από τον οποίο ακολουθούσετελετουργικόγεύμα τωνσυγγενων και φίλων του νεκρού. Είναι αξωσΎjμείωτOγια ΤΎjV αξω-

Σβάστικες σε κινέζικα αντικείμενα των

πρώτων δυναστειών.

Lenguas στην Παραγουάη και στους Ινδιάνους Pueblos του Νέου

Μεξικού.

Στην Μικρά Ασία, εκτός της Τρωάδος, συναντούμετο σύμβολοτης σβάστικας και σε όσα μέρη ανθούσαν, προCστορικά, άλλα πελασγικά έθνη, όπως στα νομίσματα της Λυκίας, σε χετταίίκούς κυλίνδρους και σε πληθώρα ταφικών κτερισμάτων στην Φρυγία, την

Καππαδοκία (Alaja Huyuk) Κ.α. Η σβάστικα είναι έμβλημα του με

γίστου θεού των Πελασγών και άλλων αρίων φυλών, Δυάους ή Διός,αργότερα δε έγινε σύμβολο του 'Ινδρα, του θεού των ΣκανδιναβώνΘωρ, του θεού των Τευτόνων Donnar, του θεού των Σλάβων Perrun,ενώ υιοθετήθηκε και από τους Πέρσες όπου κατέστη το μοναδικόσύμβολο του ΜανιχαCσμού, ως ιδιαίτερο σύμβολον της θεότητος, η

οποία ζωοποιεί και ιεροποιεί τα πάντα στον Σύμπαντα Κόσμο.

Εάν πράγματι υπήρξε η Χρυσή εποχή του Ησιόδου, όπως ακράδαντα επίστευαν οι Έλληνες μέχρι και τους Ελληνιστικούς χρόνους, η

Η κoινiι Γλώσσα και Γραφiι

ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΗΣ


από την αλληλογραφία που είχε με τον διάσημο, για εκείνη την

εποχή, καθηγητή της Οξφόρδης, Ανατολιστή, Max Mίiller.

Κατά τον Mίiller, η σανσκριτική λέξις Sv-asti-Ka προέρχεται από

το su = καλώς και από το as = είναι. Θα μπορούσε δηλαδή να με

ταφρασθεί στα ελληνικά ως «ευχετική», ως «έχειν καλώς». Αυτή

πάντοτε στρέφεται προς τα δεξιά' η άλλη, η αριστερόστροφος κα

λείται Saouvastika και αναφέρεται ήδη από τον Δ' αιώνα Π.Χ. στην

ινδική γραμματική του Panini. Είναι πάντοτε σημείο καλής τύχης

για τους Ινδουιστές, Ζα"ι;νιστές και Βουδιστές και αναγράφεται συ

χνά στην αρχή βουδιστικών επιγραφών και χειρογράφων. Ιστορικά

εμφανίζεται και στη νομισματική, από το 315 π.Χ., σε ένα νόμισμα

του Krananda, αλλά την συναντούμε και σε νομίσματα της Γάζας,

της Συρίας, καθώς και της Asido της Ιβηρίας, της Λευκάδος και των

Συρακουσών. Η σβάστικα έχει βρεθεί σε όλες σχεδόν τις χώρες της

Ευρώπης και της Ασίας, όπως στον λεγόμενο «θησαυρό του Corneto» της Ιταλίας, και σε αγγεία της Ετρουρίας του Albano, στην

προϊστορική κεραμεική του Konigsberg της Πρωσίας, στην αρχαιό

τατη κεραμεική του ποταμού Oder στα σύνορα Πολωνίας με Γερ

μανία, καθώς και σε άλλα μέρη της Γερμανίας αλλά και της Ουγγα

ρίας.

Σβάστικες έχουν βρεθεί επίσης στις τοιχογραφίεςτης Πομπηίας

και σε ταφικά κελτικά αγγεία του Norfolk της Αγγλίας, όπως και

σε σλαβικούς τάφους της Πομμερανίας. Συναντώνται συχνότατα σε

κορινθιακά και αθηναίκά αγγεία, είναι απαραίτητα κοσμήματα των

γεωμετρικών αττικών αγγείων και διακοσμούν, σε εκπληκτικό αριθ

μό, τα χρυσά κοσμήματα των μυκηνα"ίκών τάφων και αμέτρητες φο

ρές την γλυπτή οροφή του θησαυρού του Ορχομενού.

Παράλληλα, η σβάστικα διακοσμεί τα τύμπανα των Σαμάνων της

Λαπωνίας, ενώ, πέραν της Ινδίας όπου αφθονεί, είναι ένα εξαιρετι

κά συχνά συναντώμενο σύμβολο στην Κίνα, τόσο ώστε από ορισμέ

νους αρχαιολόγους του 190υ αιώνος, να θεωρηθεί ως ένα σύμβολο

καθ' ολοκληρίαν σινικό. Επίσης, το 1874, στον πόλεμο των Άγγλων

κατά της φυλής των Ashantee της Σενεγάλης, βρέθηκαν εκεί ορει

χάλκινα αντικείμενα, διακοσμημέναμε σβάστικα, όπως έχουν βρε

θεί σε φιάλες και κεραμεικά των Μάγιας στο Γιουκατάν, της φυλής

ρες». Δι' απλής αντιπαραθέσεως ης αρχαιοτάτης πρώτης κινεζικής

γραφής (βλ. σελ. 167) με πελασγικές επιγραφές, αντιλαμβάνεται

κανείς τα κοινά αλφαβητικά σύμβολα των δύο γραφών. Όμως, για

ακόμα αρχαιότερες εποχές, χάρη σε περαιτέρω συγκρίσεις, ο ερευ

νητής μπορεί να ανακαλύψει περισσότερα κοινά στοιχεία ενός πα

γκοσμίου, προκατακλυσμιαίου πολιτισμού.

Οι ανακαλύψεις ιερογλυφικών στο Μεξικό και το Γιουκατάν τρά

βηξαν το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων, οι οποίοι, μέχρι το τέλος

του 190υ αιώνος, προβληματίζονταν με την ομοιόητά τους προς τα

αντίστοιχα αιγυπτιακά και κινέζικα. Άλλωστε οι ομοιότητες ανάμε

σα στα ιερογλυφικά, των Μάγιας ειδικά, και στα πανάρχαια κινεζι

κά τρίγραμμα, του θρυλικού αυτοκράτορα Φο-Χι, είναι εντυπωσια-

κές.

Είναι λογικό οι ιθαγενείς, πέραν της γραφής, για την δική τους

γλώσσα, να πάρουν πλείστα όσα γλωσσικά στοιχεία από τους κυ

ρίαρχούς τους, και μάλιστα κατά γεωμετρική πρόοδο ανερχόμενοι

από τα κατώτερα λα"ίκά στρώματα, τα οποία χρησιμοποιούν μερι

κές λέξεις, μέχρι τα ανώτερα επίπεδα ης μεγαλοαστικής ιθαγενούς

τάξεως, που χρησιμοποιεί πλήρως ην ομιλία των κυριάρχων (πράγ

μα το οποίο όλοι γνωρίζουμε και εδώ στην Ελλάδα με τα απαραί

τητα γαλλικά της αστικής τάξεως του Μεσοπολέμου και την γνώση

της αγγλικής σήμερα). Ο γλωσσικός αυτός δανεισμός, όπως είναι

φυσικό, αφορά όχι μόνον λέξεις αλλά και γραμματικούς και συντα

κτικούς κανόνες, με αποτέλεσμα πολλές φορές την ολική αλλοίωση

της τοπικής γλώσσης και την πλήρη εκμάθηση και χρήση της κυ

ριάρχου γλώσσης, όπως συμβαίνει ακόμα και σήμερα σε χώρες της

Αφρικής και στις νήσους του νοτίου Ειρηνικού.

'Ομως, μετά τον κατακλυσμό του 9.560 π.Χ., γίνεται αντιληπτό

ότι τα πράγματα ακολουθούν αντίστροφη πορεία. Οι ιθαγενείς το

πικές, ανά τον πλανήτη, γλώσσες θα φθείρουν την μέχρι τότε κυ

ρίαρχο γλώσσα των Αρίων, οι φωνητικές ανατομικές διαφορές των

διαφόρων λαών θα αλλοιώσουν όσες λέξεις έχουν παραμείνει στην

μνήμη τους, ενώ καταλυτικό ρόλο θα παίξει η διακοπή επικοινω

νίας. 'Ετσι επιβεβαιώνονταιοι παραδόσειςτων λαών, ακόμη και αυ

τής της εβραϊκής Βίβλου με τον περίφημο πύργο της Βαβέλ που,


οποία είχε διαδώσει έναν παγκόσμιο πολιτισμό, όπως αναφέρουν οι

αρχαίες παραδόσεις των διαφόρων λαών, θα πρέπει να έμειναν, ως

ελάχιστο αποδεικτικό στοιχείο, μετά τον καταστροφικό κατακλυ

σμό, κοινά στοιχεία γλώσσης και γραφής σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Πόσω μάλλον που η προκατακλυσμιαία εξάπλωσις των Αρίων Πε

λασγών, με ορμητήριο την λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, είχε

πρωτίστως αποικιοκρατικό χαρακτήρα ως προς την οργανωτική και

διοικητική της δομή, με λογικό αποτέλεσμα την γενική επιβολή των

πολιτισμικών στοιχείων της μητροπόλεως, βασικότερα των οποίων

είναι η κοινωνική διάρθρωσις και η νομοθετική οργάνωσις, για ην

ευχερή άσκηση των οποίων, πρέπει να χρησιμοποιείται κοινή γλώσ

σα και γραφή. Γεγονός το οποίο, ιστορικά, είδαμε εφαρμοσμένο

κατά ην διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά και σχετικά

πρόσφατα, κατά τον 190 αιώνα, με την Βρετανική Αυτοκρατορία.

Το ίδιο αυτό φαινόμενο ζούμε σήμερα στις απαρχές του, χωρίς ίσως

να το αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι, με την παγκόσμια χρήση

του Intemet μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Είναι προφανές ότι οι Άριοι δεν αποίκησαν μόνον περιοχές φτω

χές πληθυσμιακά και υπανάπτυκτες,αλλά κατέκτησαν και χώρες με

ιθαγενή πληθυσμό, ο οποίος διέθετε και ευφυία και πολιτισμό,

όπως επί παραδείγματιη νοτιοδυτική Κίνα. Σε αυτές τις περιπτώ

σει-ς θα πρέπει να διατηρήθηκε ο γηγενής πολιτισμός και οι εκάστο

τε ιθαγενείς να παρέλαβαν από τους Αρίους μόνον τις, ως προς αυ

τούς, εξελιγμένες επιστημονικέςκαι θεολογικές ιδέες. Αυτή η προϊ

στορική-προκατακλυσμιαίαεξάπλωσις ιδεών, καθώς και η κοινή τε

χνολογία, που επέζησε κυρίως στη μεγαλιθική αστρονομική αρχιτε

κτονική, έχουν αφήσει μία ποικιλία κοινών συμβόλων όπως αυτά

της σβάστικας, του σταυρού, αλλά ακόμα περισσότεροτης προκα

τακλυσμιαίαςγραφής και γλώσσης.

Χαρακτηριστικόπαράδειγμα είναι αυτό της Κίνας και της Ουϊ

γκούρ (της ευφόρου τότε περιοχής της ερήμου Γκόμπι, με πρωτεύ

ουσα ην περίφημη πόλη Καραχότα) όπου, όπως αναφέρει η κινεζι

κή παράδοσις, ο εκάστοτε ηγεμών ήταν λευκός γενειοφόρος, γι' αυ

τόν δε τον λόγο, όταν εγκαθιδρύθηκεη δυναστεία ιθαγενών βασιλέ

ων, οι πρώτοι από αυτούς αναφέρονται ως «κίτρινοι αυτοκράτο-


Όπως φαίνεται από τον Ιάπωνα Aίiιoύ (πάνω αριστερά), τον Πολυνήσιο πρίγκηπα (κάτω

αριστερά), τον ευγενή Μαορί της Νέας Ζηλανδίας (πάνω δεξιά) και τον μ~σαιωνΙKό ~έλτη(κάτω δεξιά) η δερματοστιξία (τατουάζ) ήταν μια συνήθης παγκοσμια πρακτικη.


ομόφωνα, δ~απιστώνoυνκω oμ~λoύν γ~α την προ"Cστορ~κή σύγχυση

των γλωσσών της ανθρωπότητος. Παραμένε~ όμως η αρχαία επί

δραση της κυρίας Γλώσσης των Αρίων Πελασγών της A~γηίδoς, σε

γλώσσες τελείως δ~αφoρεηκές μεταξύ τους, φωνoμεν~κάτoυλάχ~

στον, όπως, επί παραδείγματ~,η αρχαία ελλην~κή λέξ~ς άρουραγ~α

την γην, που είναι έρ))τε (erde) στα γερμαν~κά και αρ))τ στα αραβ~κά

ή η ελλην~κή, πάλ~, λέξ~ς ζυγός, η οποία είναι juga στα σανσκρ~ηκά,

yoke στα αγγλ~κά και ζυγκ στα αραβ~κά κ.ά.

Oρμώμενo~ από αυτές τ~ς γλωσσoλoγ~κές δ~απιστώσε~ς, γνωστές

ήδη από τα τέλη του 180υ α~ώνoς, άλλω μεν γλωσσολόγω και αρ

χαιολόγω, όπως ο πολύς Von Humbolt του 190υ αιώνος, απέδωσαν

το φα~νόμενo της ομογλωσσίας σε μ~α πρoκατακλυσμ~αίαπαγκό

σμ~α απo~κ~ακή εξάπλωση των Αρίων, άλλω δε, επηρεασμένo~ ίσως

από τον Δαρβίνο, ο οποίος, ανάμεσα σε άλλες πολλές ανακρίβε~ές

του, υπεστήρ~ξε όη ουδέποτε έγ~νε κατακλυσμός, ανεζήτησαν το

αίτιον του φαινομένου σε μία κωνή φυλή που ονόμασαν, αυθαίρε

τα, «Ινδοευρωπα"Cκή»και της οποίας, παρά ης φ~λότιμες προσπά

θε~ές τους, ουδέποτε εξακρίβωσαν με βεβωότητα την κωτίδα.

Όπως παρατηρεί ο δ~άσημoς αρχαιολόγος Collin Renfrew γ~α την

υποθετική ύπαρξη κω πορεία των «Ινδοευρωπαίων»: « .. :Ολες οι

μεγάλες θεωρίες περί εξακτινώσεως είναι μη ~κανoπoιητ~κές εις βά

θος... ουδεμία μεθοδολογία κατόρθωσε να εναρμονίσειτα γλωσσο

λoγ~κά και τα αρχαιoλoγ~κάστo~χεία... »1Όμως ω Άριοι υπήρξαν κα~ αναφέρονται σε πλείστα όσα αρχαία

κείμενα της ελληνικής κα~ ασιατ~κής Γραμματείας. Στην ~νδoυ~στική

κα~ την περσική μυθολογία, πρόγονος του λευκού ανθρώπου, είναι

ο Aryaman, ο οποίος προσγειώθηκε από τον Γαλαξία. Αυτοί οι ίδιοι

1. Δεν υπήρξε ποτέ μία φυλή με την ονομασία «Ινδοευρωπαίοι», αλλά διάφοροι λαοί,

που έχουν γλωσσικές ομοιότητες, για τους οποίους χρησιμοποιείται ο όρος «Ινδο

ευρωπαίοι» από την άποψη της γλώσσης και μόνο. Ο όρος «ινδοευρωπαϊκή φυλή»

είναι μια, χωρίς αντίκρυσμα, διαστρέβλωση εννοιών, που έχει γίνει από συγκεκρι

μένα άτομα, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητος, όπως ακόμα και σήμερα λέγουν

ότι ο Δαρβίνος υπεστήριζε ότι οι άνθρωποι κατάγονται από τους πιθήκους, ενώ ο

Δαρβίνος είχε απλώς υποστηρίξει (πράγμα αληθές) ότι οι άνθρωποι έχουν κοινούς

προγόνους με τους πιθήκους. Ο όρος «ινδοευρωπαίκός» δηλώνει την γλωσσική κα

ταγωγή ή τις γλωσσολογικές ομοιότητες που εμφανίζονται σε κάποιους λαούς, και

μόνον.



ονόμαζαν τους εαυτούς τους «Αρύα», από την ρίζα Αρ-, εξού και

Αρίων = Άριστος αλλά και κάτοχος της γης, διότι το Αρ- είναι και

ρίζα της λέξεως άρουρα = γη (παράγωγά της γνωστά μέχρι σήμερα

το άροτρο και ο αρουραίος). Αν και η λέξις Άριος απέκτησε άλλη

έννοια στη Γερμανία του Μεσοπολέμου, όπου μια, ομολογουμένως

αντιεπιστημονική, θεωρία υπεστήριζε ότι οι Άριοι ήσαν ξανθοί Νορ

δικοί, την αλήθεια για τους Αρίους πλησίασε περισσότερο όλων ο

εθνολόγος Elliot Smith.Εδώ και ήδη έναν αιώνα, ο Smith, υποδεικνύει στο βιβλίο του

Μεταναστεύσεις του πρώιμου πολιτισμού (Migrations of EarlyCulture) ότι, όπως φαίνεται, υπήρξε ένας συγκεκρψένος τύπος νεο

λιθικού πολιτισμού, τον οποίον ο ίδιος απεκάλεσε «Ηλιολιθικό»,

που, με κοιτίδα την λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, είχε διαδο

θεί σε όλον τον κόσμο. Ο Ηλιολιθικός πολιτισμός εντοπίζεται από

το 15.000 π.Χ., με κοινά γνωρίσματα τόσο περίεργα και ασυμβίβα

στα με την υπόθεση ότι αυτά αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα μεταξύ

τους σε διάφορες περιοχές της γης, ώστε να μας πείθουν ότι πρό

κειται περί ενός και του αυτού πολιτισμού. Ο Ηλιολιθικός πολιτι

σμός, από το 15.000 έως το 1000 π.Χ., επεκτείνεται σε όλες τις πε

ριοχές γύρω από την Μεσόγειο και πέρα από αυτές, προς Ανα

τολάς, στην Ινδία, τις ακτές της Κίνας επί του Ειρηνικού Ωκεανού,

τα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού και τέλος στο Μεξικό και το Πε

ρού. Οι άνθρωποι του πολιτισμού αυτού λάτρευαν τον Ήλιο, σε

συνδυασμό με τον όφιν, και θεωρούσαν ότι το σύμβολο του ισοσκε

λούς σταυρού, όπως και αυτό της σβάστικας, έφεραν ευτυχία στον

κάτοχό τους, συνήθιζαν δε την δερματοστιξία, ενώ ήσαν διηρημένοι

κοινωνικά σε κάστες.

Όπως μας πληροφορεί ο Πλάτων στον Τίμωοl

, τον Κατακλυσμό

ακολουθούν μερικές γενεές οι οποίες στερούνται γραφής, όμως

παρ' όλα αυτά, μια προσεκτική αρχαιολογική έρευνα δείχνει ότι ευ

θύς εξ αρχής οι επιζήσαντες καταβάλλουν προσπάθειες να διασωθεί

1. « ...Αυτά τα αγνοείτε διότι επί πολλάς γενεάς οι άνθρωποι απεβίωναν άνευ της

γραφής» [...τους περιγενομένουςεπί πολλάς γενεάς γράμμασιν τελεuτάν αφώνους

(όπου άφωνος = ο άνευ γραφής διότι η γραφή διατηρεί και διαιωνίζει μια φωνή)],

στο Πλάτωνος Τίμαιος 23c.

ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΡΑΦΗΣ

Η δερματοστιξία που εφήρμοζαν στο σώμα τους οι Άριοι λαοί ήταν συνήθης και στους

Έλληνες, όπως φαίνεται από το ΓοργόνεlOν του ΣΤ' αιώνος Π.Χ (αριστερά) και από την

γυναικεία κεφαλή μυκηναϊκού αγάλματος του /[' αιώνος Π.Χ (δεξιά).

το αλφάβητο των Αρίων Πελασγών, χαράζοντάς το ακόμα και σε

ακατέργαστουςλίθους. Μία τέτοια προσπάθεια διασώσεως πρέπει

να αποτελούν και οι πινακίδες της γαλλικής Γκλοζέλ, οι οποίες πε

ριέχουν σύμβολα γραμμικής Γραφής. Αυτά τα γραμμικά σύμβολα,

που ανήκουν και στο αρχαίκό ελληνικό αλφάβητο, εμφανίζονταισε

αρχαιότατες επιγραφές επί βράχων, σε ολόκληρο τον κόσμο, από

την πολυσυζητημένη επιγραφή, η οποία ευρέθη στο Crave-Creek,στο Οχάιο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (η Βόρειος Αμε

ρική βρίθει τέτοιων επιγραφών) μέχρι τα προίστορικά σύμβολα των

Βορείων λαών της Ευρώπης (τα ονομαζόμεναHallristningar και θε

ωρούμενα συναφή με το ρουνικό αλφάβητο), Από τα μαγικά κείμε

να επί οστών βουβάλων της αρχαιοτάτης κινεζικής γραμμικής γρα

φής, μέχρι την γραφή της Πολυνησίας και αυτήν των Μαορί της Νέ

ας Ζηλανδίας, αλλά και από πολλές μυστηριώδεις επιγραφές και

συστήματα γραφής σε απομονωμένες περιοχές της Λατινικής Αμε

ρικής, όπως τα πετρογλυφικά Pusharo στην περιοχή του Περουβια

νού Αμαζονίου, η περίφημη γραφή Παράψπα, με επιγραφές που

έχουν βρεθεί σε διάφορα σημεία της Βραζιλίας και η γραφή Akakorτης φυλής Ugla Mongulala του Αμαζονίου (τα μέλη της οποίας χω-



Σταυροίσε λεπτομέρειες

αρχαίωνελληνικώναγγείων

κλασικήςεποχής.

Βράχοςμε εγχάρακτηεπιγραφήRongo-rongo από την Νήσο του Πάοχα.

Διότι, παρά τις δυσμενέστα

τες συνθήκες επιβιώσεως των

ανθρώπων μετά τον καταστρο

φικό κατακλυσμό, προφανώς

υπήρξαν απόπειρες, μεμονω-

μένων ατόμων ή κοινοτήτων, διασώσεως της γραφής και των συμ

βόλων του καταστραφέντος πολιτισμού, και τέτοια σύμβολα ήσαν η

σβάστικα, ο σταυρός, ο μαίανδρος και η σπείρα. Αυτό υποδεικνύ

ουν και τα πολυάριθμα ευρήματα του Αμερικανού αρχαιολόγου

William Niven, ο οποίος από το 1910 έως το 1924 διενήργησε ανα

σκαφές στην κοιλάδα της πόλεως του Μεξικού, όπου απεκάλυψε

ίχνη δύο πολιτισμών. Ο νεότερος, σε βάθος περίπου 8 μέτρων από

την επιφάνεια του εδάφους, διαχωρίζετο από τον αρχαιότερο και

βαθυτέρου ανασκαφικού επιπέδου, από στρώμα πάχους 7 μέτρων

περίπου, το οποίο αποτελείτο από εναποθέσεις λίθων, λατυπών και

Ι![ lν]Ινι VH \'111

7I1J ~ ;\O~ -κ fιY * ~

Κ 1J<' ~1JQ ~ ~"" t- f

V(\ ι~ # j,r.r ίl k * ~~

~ *'~ κι ~ ;\ 11 λ

~ ~ t11] ** ~ }:ψ ~ Jt (ιJ {fJ g? Δ Ψ~ α ο 88U U!1 ςt{l (Χα

IHdιIS ί~!~t>,;! Ιιι,,!ιι;' EH~I\'( lιι"llI'\ Ι:Ι\tη I!HlιI~ E~\ta

γοlll_")' ω.ω..\ ν,'!I~γ 1,1.111'1 V,I!ll')' ι-!,ιnι! v'Ilk'}l ω,ιιιti

Αριστερά:Λίθινη εΥχάρακτη επιγραφή της Γκλοζέλ. Τα βέλη κάτω αριστερά και κάτω δε

ξιά της πινακίδας δεί)(voυν τον σταυρό και τη σβάστικα, παγκόσμια προκατακλυσμιαίαιε

ρά σύμβολα τωνΑρίων. Δεξιά: Αντιπαράθεσησυμβόλωντης γραφήςRongo-rongo της

Νήσου του Πάοχα με σύμβολα γραφής της Κοιλάδος του Ινδού ποταμού.

1. Διόδωρος Σικελιώτης, Γ, 67 και Ε, 57"

ρίζονται σε τρεις κάστες: τους ιερείς, τους πολεμιστές και τους

αγρότες), η αντιπαραβολή αυτών των στοιχείων μας οδηγεί σε ένα

πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα. Ότι δηλαδή στην προκατακλυσμιαία

εποχή, την Χρυσή εποχή του Ησιόδου, χρησιμοποιούντο δύο είδη

γραφής. Αφ' ενός ένα βασιζόμενο σε απλό γραμμικό αλφάβητο, το

λεγόμενο Πελασγικόν κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτηl, προς κοι

νήν χρήσιν του λαού, και αφ' ετέρου, ένα ιδεογραμματικό σύστημα

γραφής για επιστημονική-ιερατική χρήση των δύο ανωτέρων κα

στών. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ιδεογραμματική

γραφή του Mohenjo-Daro και της Harappa της Κοιλάδος του Ινδού

ποταμού είναι όμοια προς αυτήν των πινακίδων γραφής Rongorongo της Νήσου του Πάσχα. (Τα αγάλματα της Νήσου του Πάσχα

αποκαλούνται Μόα"ί ή Μόες και οι ίδιοι οι γηγενείς ονομάζουν το

νησί τους Μάτα-Κίτε-Ράνι,που σημαίνει: το μάτι-που κοιτά-τον ου

ρανό.)


ως κατάλοιπο ενός πολιτισμού

τελείως διαφορετικού από αυ

τόν που ονομάζουμε Νεολιθι

κό, ενός πολιησμού ο οποίος

είχε κάη να πει και να κληρο

δoτ~σει στην ανθρωπότητα,

χάραξε τα σύμβολα αυτά σε

λίθους. Τα χάραξε σε μιαν

απελπισμένη προσπάθεια δια

σ~σεως της προκατακλυσμιαί

ας σκέψεως, ιστορίας και ιδε

~ν, όπως ένας μοναχικός ναυαγός περιγράφει την δυστυχία του σε

ένα απλό σημείωμα, το οποίο εμπιστεύεται σε ένα κλεισμένο μπου

κάλι μέσα στον απέραντο ωκεανό. Αν και έγιναν έκτοτε αρκετές

προσπάθειες ερμηνείας και μεταφράσεως αυτ~ν των συμβόλων,

καμία δεν ετελεσφόρησε, μέχρι σ~μερα. Μόνη κoιν~ διαπίστωσις

των μελετητ~ν των λίθινων επιγραφ~ν ~ταν ότι ο ρυθμός επαναλ~

ψεως κάποιων συμβόλων αυτ~ς της γραφ~ς υποδεικνύει κείμενα

συντεταγμένα από διάνοιες με σκέψη αφηρημένη και θεωρηηκ~.

Πιθανότατα, λοιπόν, αυτά να περιγράφουν επιστημονικές αλ~θειες

και βιολογικά φυσικά κοσμολογικά συμβάντα. Φυσικά, η σβάσηκα

κυριαρχεί σε μεγάλο αριθμό πινακίδων, χωρίς όμως να μπορεί να

γίνει αντιληπτό εάν απoτυπ~νεται ως ιδεόγραμμα αλφαβητικό ~ ως

ιερό σύμβολο.

Ανάγλυφο του Η' αιώνος πΧ από το

Αρχαιολογικό Μουσείο του Λονδίνου, Ο

Ασσύριος ηγεμών παριστάνεται φέρο

ντας ισοσκελή σταυρό στο στέρνο για

προστασία.

Σταυροίκαι σβάστικες τωνΑζτέκωναπό

το προκολομβιανό, και πιθανότατα προ

κατακλυσμιαίο, Μεξικό.

άμμου, θαλασσίας προελεύσε

ως, εν~ σ~μερα η πόλ~ του

Μεξικού είναι σε υΨόμετρο

2.300 μ. από την επιφάνεια

της θαλάσσης και στο οποίο

δεν βρέθηκε το παραμικρό

ίχνος ανθρωπίνης παρουσίας.

Κάτω και από αυτό το επίπε

δο, ο Niven ανεκάλυψε τα

υπολείμματα αναρίθμητων κτι

ρίων μίας κατεστραμμένης,

αιφνιδίως, πόλεως, πρoφαν~ς προκατακλυσμιαίας, που απλωνόταν

σε μεγάλη έκταση. Τα αναρίθμητα ευρ~ματα από αγγεία, αγαλμα

τίδια, χρυσά κoσμ~ματα και πολύτιμους λίθους, εμφαν~ς νοτιο

ασιαηκ~ς προελεύσεως, έκαναν τον Niven και τους συναδέλφους

του να καταλ~ξoυν στο συμπέρασμα όη οι πρόγονοι των Μεξικα

ν~ν, χιλιάδες χρόνια πριν από την εμφάνιση των Αζτέκων, είχαν έλ

θει από την Νότιο Ασία. Παράλληλα όμως, ο Αμερικανός αρχαιολό

γος ανεκάλυψε και περισσότερες από 2.600 λίθινες ενεπίγραφες πι

νακίδες σε όλη την κοιλάδα της πόλεως του Μεξικού και κυρίως

στην περιoχ~ των γνωστ~ν Πυραμίδων του Τεοηχουακάν. Μερικές

εξ αυτ~ν είναι χαραγμένες ατέχνως, πρoφαν~ς από ανειδίκευτα

άτομα, οι περισσότερες όμως είναι σχεδιασμένες και χαραγμένες με

τέχνη. Οι πινακίδες, στο σύνολό τους, δεν έχουν κάποιο τυποποιη

μένο σχ~μα, απλ~ς έχουν επιλεγεί λίθοι, με μία τουλάχιστον επί

πεδη επιφάνεια, την οποία οι άνθρωποι της τότε επoχ~ς (ο ίδιος ο

Niven υπελόγισε την ηλικία των ευρημάτων του περίπου στα 12.000έτη, χρονολογία που συμφωνεί στο να είναι αμέσως μετακατακλυ

σμιαία τεχνoυργ~ματα) γέμιζαν με τα σύμβολα ιδεoγραμμαηκ~ςγραφ~ς.

Πρoφαν~ς κάποια κοινότης διασωθέντων από τον κατακλυσμό


20 Κεφάλαιο: Οι Συνθετικές

και Αναλυτικές Γραφές

α. Το οείπνο με τον Σε·ΙΧΎl, 2 Ιουνίου 1983, 8.00 μ.μ.

Τελικά, για μία και μοναδική φορά, όλοι είχαμε συντονιστεί με επι

τυχία στις διπλωματικές μας επαφές και τα πράγματα πήγαν καλύ

τερα και από τις πλέον ενθουσιώδειςπροσδοκίες μας. Ο Βασίλης ο

Συνταγματάρχηςείχε βρει πλήρη ανταπόκριση και κατανόηση στα

σχέδιά μας όπως τα ανέπτυξε στον στρατηγό Χάσαν Γαίτ, ο οποίος

συμφώνησε να μας κρατήσει νομότυπα στρατοπεδευμένουςστην

περιοχή του καταραμένου βουνού, για έναν μήνα. Το χρονικό διά

στημα αυτό, θεωρούσαμε ότι ήταν αρκετό για να βγάλουμε, με μία

διμοιρία άνδρες, όσους τόνους από άμμο χρειαζόταν για να αποκα

λυφθεί ό,τι είχε ταφεί μέσα στο σπήλαιο πριν από 2.300 έτη περί

που. Εγώ, από την μεριά μου, είχα έρθει σε επαφή με τον Νίκολας

Δούλγκερ, έναν ελληνικής καταγωγής παλαίμαχο των διεθνών στρα

τιωτικών και πολιτικών σχέσεων, ο οποίος εκείνη την εποχή θεωρεί

το έμπιστο πρόσωπο ορισμένων πολιτικών. Ο Δούλγκερ, γνώστης

και αυτός των αραβικών θρύλων της Λιβύης, βρήκε πολύ ενδιαφέ

ροντα τον στόχο μας. Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα έκρινε την διαβε

βαίωση του Συνταγματάρχηότι, σε περίπτωση που βρίσκαμε οποι

ονδήποτε θησαυρό, θα είχε και αυτός το ανάλογο μερίδιο. Έτσι, κι-

Από την εφημερίδα «Η Καθημερινή» της 14ης Αυγούστου 2005. «ο Ιρακινόςπρωθυπουργός Ιμπραήμ Τζαφάρι προεδρεύει συνάντησης με ομάδα φυλάρχων

στο γραφείο του στη Βαγδάτη». Μια επίκαιρη είδηση που δείχνει ότι ο θεσμόςτων φυλάρχων στον αραβικό κόσμο ισχύει ακόμα.

85ΟΙ ΣιΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛιΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

ρα επιρροής και προστασίαςτου συγκεκριμένουΣειχη, που πηγαί

ναμε να συναντήσουμε εκείνο το απόγευμα του Ιουνίου και, όσο

και εάν το μήνυμα του συγγενούς του και φίλου μας Ομάρ Αμπου

μαχάρα ήταν καθησυχαστικό, δεν μπορούσαμε να είμαστε σίγουροι

για την επιτυχή έκβαση ή έστω την κατ' αρχάς προώθηση των σχε

δίων μας, εάν δεν αποσπούσαμε την προφορική έγκριση του Άρχο

ντος, μετά από την συζήτηση, την οποία θα είχαμε μαζί του εκείνο

το ίδιο βράδυ.

'Ηταν πλέον επτά η ώρα και είχε αρχίσει να βραδιάζει, όταν το

αυτοκίνητό μας, αφού είχε περάσει με επιτυχία δύο αλλεπάλληλους

στρατιωτικούς ελέγχους από την φρουρά του ΣεΟιχη, η οποία όμως,

προφανώς ενήμερη για την άφιξή μας, μας άφησε να προχωρήσου

με χωρίς αντίρρηση, έφθασε επιτέλους σε μια πλατειούλα έξω από

τα τείχη της μικρής πόλεως ή μεγάλου χωριού, όπου ασκούσε την

πατριαρχική του εξουσία ο τοπικός άρχων. Η πλατεία αυτή φαίνε

ται ότι χρησίμευε και ως χώρος εμποροπανηγύρεων, γιατί διέκρινε

νούμενος από μία ποικιλία ευγενών ωθήσεων, συζήτησε το θέμα με

κάποια κυβερνητικά στελέχη, τα οποία εεδαν το όφελος που προέ

κυπτε για την χώρα από την εξεύρεση του τάφου του Μεγάλου

Αλεξάνδρου, και συμφώνησαν να καλύψουν πολιτικά μία διακριτική

έρευνα, που θα έκανε ένα επίλεκτο ειδικό στρατιωτικό τμήμα, δη

λαδή εμείς. Σαν επιστέγασμα των προσπαθειών μας ήλθε και το

μήνυμα από τον, φίλο μας πλέον, Ομάρ Αμπουμαχάρα.

Ο τίμιος αυτός έμπορος, πιστός στον λόγο που μας είχε δώσει,

ήδη είχε ενημερώσει τον μακρινό συγγενή του, ΣεΙχη της περιοχής,

για τις προθέσεις μας και μας προσκαλούσε για λογαριασμό του

τοπικού άρχοντα, το βράδυ της επόμενης Πέμπτης στο χωριό του.

Έτσι εκείνη την συγκεκριμένη ημέρα, ο Βασίλης ο Συνταγματάρ

χης, ο αραβομαθής Παντούλης Authority κι εγώ, καθισμένοι άνετα

σε ένα στρατιωτικό jeep, που οδηγούσε ο Σουδανός Λοχίας Ιμπρα

ήμ, άτομο απαραίτητο για την αφοσίωσή του σε εμάς αλλά και για

την ευγλωττία του όσον αφορούσε διευθέτηση διμερών σχέσεων,

ανεβαίναμε τον στενό δρόμο που οδηγούσε στο χωριό του Αμπου

μαχάρα, στους πρόποδες της οροσειράς του Άτλαντος. Ακόμα εκεί

να τα χρόνια, τα ορεινά χωριά διοικούντο από κατά τόπους κληρο

νομικούς άρχοντες, απογόνους, εις έκαστος εξ αυτών, του πατριάρ

χη της φατρίας την οποία περιελάμβανε το κάθε χωριό. Ο τοπικός

άρχων έφερε τιμητικά τον τίτλο του Σεχ (ΣεΟιχη) και συντηρούσε,

ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες που του προσέφερε η φο

ρολογία την οποία επέβαλλε στην περιοχή επιρροής του, έναν μικρό

στρατό από πενήντα έως εκατό άνδρες, για την τήρηση της τάξεως

στην μικρή του επικράτεια και βεβαίως και για την προστασία της,

σε περίπτωση αμφισβητήσεως, από τον όποιο γειτονικό τοπάρχη,

συνόρων, καλλιεργούμενης γης, βοσκοτόπων και διεκπεραιώσεως

εμπορικών συναλλαγών. Επιζούσε δηλαδή ακόμα στα βουνά ένα,

περίπου μεσαιωνικό, σύστημα όχι φεουδαρχών αλλά απλών τιμαρι

ούχων πατριαρχών, το οποίο όμως και αυτό εφθείρετο σιγά-σιγά,

μη μπορώντας να αντιμετωπίσει την τεχνολογική και οικονομική

πρόοδο που είχε επιφέρει η Σοσιαλιστική Επανάσταση στο σύνολο

της χώρας.

Η περιοχή την οποία θέλαμε να ανασκάψουμε ανήκε στην σφαί-


οπλισμό μας στους στραηώτες και θα τον παραλαμβάναμε πάλι

όταν θα φεύγαμε, γιατί κανείς δεν επιτρεπόταν να οπλοφορεί μέσα

στην πόλη. Ο Βασίλης έκανε να διαμαρτυρηθεί, αλλά αμέσως μετά

συνειδητοποίησε όη θα ήταν ανώφελο, οπότε έλυσε την ζώνη του

με το πιστόλι που έφερε και την παρέδωσε αναψοκοκκινισμένος

από συγκρατημένο θυμό. Πήγα να κάνω και εγώ το ίδω, αλλά ο

Άραβας έμπορος με σταμάτησε, λέγοντας όη εγώ μπορούσα να

κρατήσω το όπλο μου. Μου ανταπέδιδε με τον τρόπο του, μία οι

κεία πράξη αβροφροσύνης για έναν παραδοσιακό Άραβα, το ότι λί

γες μέρες πριν, εκείνο το βράδυ που τον είχαμε πρωτοσυναντήσει,

είχα πει να του αφήσουν το μαχαίρι του. Ο Παντούλης και ο

Ιμπραήμ άφησαν και αυτοί αδιαμαρτύρητα τα αυτόματα όπλα τους

στους φρουρούς της πύλης και, επιτέλους, μπήκαμε στην πόλη.

Ήταν ένα τυπικό μεγάλο αραβικό χωριό, με πλινθόκηστα διώρο

φα και τριώροφα οικοδομήματα, με στενές προσόψεις και επίπεδες

ταράτσες, κολλημένα σφιχτά μεταξύ τους, σε σειρές οι οποίες ξε

τυλίγονταν σε ευθύγραμμα και καμπύλα τμήματα, χωρίς κάποια

φαινομενική εσωτερική νομοτέλεια, με αποτέλεσμα να δημωυργού

νται προς όλες τις κατευθύνσεις ελικοειδή, λαβυρινθώδη, στενά

δρομάκια, γοητευτικά και μυστηριώδη, που σχεδόν σε προκαλούσαν

να χαθείς σης δαιδαλώδεις στροφές τους. Πότε-πότε, στην δια

σταύρωση μερικών από αυτούς τους δρομίσκους, ο χώρος πλάταινε

επιτρέποντας ίσα-ίσα σε μερικά παιδιά να παίζουν τρέχοντας ένα

γύρω και σε μερικούς γέρους να παίζουν ένα είδος ντάμας με χαλί

κια πάνω στο έδαφος, καθισμένοι ανακούρκουδα σε μικρές ομάδες

των τριών-τεσσάρων ατόμων. Εντύπωση μου έκανε το ότι, ενώ με

ρικοί άνδρες είχαν καλυμμένο το πρόσωπο, οι γυναίκες, σε αντίθε

ση με τις ομοφύλους τους των πεδινών χωριών, ακόμα και των με

γάλων πόλεων, είχαν το πρόσωπο ακάλυπτο. Γενικά, το χωριό του

ΣεΙχη είχε ένα έντονα παραδοσιακό χρώμα, τόσο ώστε, εάν δεν

έβλεπες ορισμένα αντικείμενα τελευταίας τεχνολογίας, όπως φορη

τά ραδωκασετόφωνα που εξέπεμπαν παθητικά αραβικά τραγούδια

και τα όπλα των στρατιωτών με τους σκούρους γαλάζωυς μανδύες

που συναντούσαμε κάθε λίγο, θα νόμιζες όη είχες μεταφερθεί στην

εποχή του Μεσοπολέμου. Εντύπωση την οποία έκαναν πω έντονη


κανείς απλωμένες τέντες, στερεωμένες στο τείχος, κάτω από ης

οποίες υπήρχαν ακόμη κάποωι Άραβες που πουλούσαν αγροηκά

κυρίως προϊόντα μέσα σε μεγάλα ψάθινα καλάθια και κάποιοι άλ

λοι όρθωι, οι οποίοι σιγοπερπατούσανπαρατηρώνταςτις πραμάτει

ες και κυρίως κουβεντιάζονταςήσυχα μεταξύ τους. Μπροστά από

την τοξωτή είσοδο του τείχους, έστεκαν δύο στρατιώτες, τυλιγμένοι

σε σκούρους γαλάζωυς μανδύες και με ίδω χρώμα τουρμπάνια και

καλύπτρες προσώπου, ακουμπισμένοιανέμελα στα τουφέκια τους,

δύο αμερικάνικα Μ16, τελευταίου τότε τύπου, όπως μπόρεσα να

διακρίνω. Προφανώς φρουρούσαντην είσοδο της μικρής πόλης, έχο

ντας αναλάβει ταυτόχρονα και την αστυνόμευση της αγοράς. Δεν

πρόλαβα να σκεφτώ τίποτε περισσότερο, καθώς είδα έναν από

τους Άραβες περιπατητέςνα έρχεται προς το μέρος μας με γρήγο

ρο βήμα, κουνώντας φιλικά τα χέρια του. Αναγνώρισα τον Ομάρ

Αμπουμαχάρακαι κατέβηκα από το jeep για να τον χαιρετήσω, ενώ

ταυτόχρονα έλεγα στους συντρόφους μου να κάνουν το ίδω. Σε μι

σό λεπτό, ανταλλάσσαμε χειραψίες και ευχές καλωσορίσματος και

αμέσως μετά κατευθυνθήκαμε πεζοί προς την είσοδο του τείχους,

όπου μας σταμάτησαν οι δύο φρουροΙ Ο Αμπουμαχάρα μας εξήγη

σε όη, για λόγους ασφαλείας, θα έπρεπε να παραδώσουμε τον

ΟΙ Σ)"ΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΎ'ΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 87

Δίπλα του, xaL μάλωτα στα δεξLά του, ήσαν δύο σοφράδες κενοί,

προς τους οποίους μας οδήγησε ο Ομάρ, αφού, με έναν σύντομο

λόγο, μας παρουσίασε στους συνδωτυμόνες, τους οποίους ο καθέ

νας μας χαφέτησε έναν προς έναν, με θερμή χεφαψία, ξεΚLνώντας

από τον καταδεκηκότατο, όπως μας φάνηκε, ΤΟΠLκό άρχοντα. Τέ

λος πάντων, κάπωα σΤLγμή τελεLώσαμε τα τυΠLκά κω καθίσαμε

μαζί με τον φίλο μας στους σοφράδες ι6που είχαν σερβίρει και yLaεμάς.

Πέρασε καμLά ώρα που τρώγαμε, με φανερή απόλαυση, το

όντως καλομαγεφεμένο φαγητό. Ο Βασίλης και εγώ σχεδόν σLωπη

λοί, OL υπόλΟLπω φλυαρώντας στην γλώσσα τους, σε εύθυμο τόνο,

ακολουθούμενΟL, από τα πρώτα ΚLόλας λεπτά, από τον Παντούλη

Authority κω τον Λοχία Ιμπραήμ, ως αραβομαθείς. Από ευγένεLα

πότε-πότε κάποως από τους ομοτράπεζούς μας, ακόμα κω ο

Σε"εχης, μας απηύθυνε τον λόγο, αλλά ΤLς περLσσότερες φορές απα

ντούσε yLa μας ο Παντούλης, γLατί XL εγώ κω ο Βασίλης μπορούσα

με να συνεννοηθούμε με έναν Άραβα στην γλώσσα του, με την προ

ϋπόθεση αυτός να μLλούσε σχεΤLκά αργά κω με καθαρή άρθρωση.

Εκείνο το βράδυ, όμως, ήταν αδύνατον να καταλάβουμε 'CL μας έλε

γαν, έτσL όπως μLλούσαν μασουλώντας κω ανακατεύοντας στα λό

yLa τους ΤΟΠLκούς LδLωματωμούς xaL φράσεLς ολόκληρες, άγνωστες

σε εμάς.

Κάπωα σηγμή τελείωσε και το φαγητό, το οποίο είχαμε συνο

δεύσεL με μπόλLΚΟ τσάL, xaL άρχωε η σοβαρή συζήτηση. Ο Ομάρ

Αμπουμαχάρα ξερόβηξε κω άρχωε να μLλάεL απευθυνόμενος στον

Σε"εχη, ο οποίος έδεLχνε να τον ακούεL προσεκηκά. Ανέπτυξε δLα

μακρών το πώς, πότε xaL πού μας συνάντησε, τόνωε το γεγονός όΤL

του φερθήκαμε ευγενLκά xaL φLλόξενα, σχεδόν σαν Άραβες, όπως

είπε χαρακτηΡLσηκά, κω εξήγησε όΤL, ίσως λόγω του όΤL ερχόμα

σταν όλω από μαΚΡLνές χώρες, δεν μας άγγLζε η μαγεία του κατα

ραμένου βουνού. Επομένως, ίσως να ήταν το θέλημα του Θεού, η

άφLξή μας εδώ να σήμωνε όΤL είχε έλθεL η ώρα να αποκαλυφθεί το

μυσΤLκό του στωχεLωμένου βουνού και να έλθεL στο φως ο τάφος

του XOLVOt> μας προγόνου, δLκέρατου, όπως τον αναφέρεL το Κορά

νω, Ισκαντάρ αλ Μακντόν. ΔLάφορα μουρμουρωτά σχόλLα ακούγο-


μεΡLκά παμπάλαLα ορεLνά πυροβόλα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου,

που δLέΚΡLνα αμυδρά πότε-πότε, ανάμεσα στις ταράτσες των anLΤLών, τοποθετημένα πίσω από ΤLς επάλξεLς του μεσαLωνLκού οχυρού

τείχους που ΤΡLγύΡLζε την μLκρή πόλη.

Είχαμε apxCaEL να ανηφορίζουμε προς την δυΤLκή άκρη του χωρL

ού, εκεί που τελείωνε σε μία τελείως απότομη βουνοπλαγLά από ά

γονα βράΧLα, όταν ο οδηγός μας σταμάτησε μπροστά σε μία μεγά

λη, δίφυλλη, ξύλLνη σκαλLστή πόρτα, που φρουρούσαν, με τα όπλα

παρά πόδα, δύο στραΤLώτες. Χωρίς καμία δLαδLκασία, ο ένας από

αυτούς μας άνΟLξε το ένα φύλλο της πόρτας κω, με μία φLλόφρονη

χεφονομία, μας κάλεσε να περάσουμε. Είχε βραδLάσεL nLa αλλά

ακόμα υπήρχε αρκετό φως yLa να δούμε όη είχαμε μπει σε έναν

πανέμορφο μεγάλο κήπο με πολλά οπωροφόρα δέντρα κω χαμη

λούς θάμνους με λουλούδLα, κυρίως ΤΡLανταφυλλLές, το άρωμα των

οποίων μας δημLουργούσε την Ψευδαίσθηση όΤL είχαμε βρεθεί ξαφ

νLκά στον παράδεLσο. Πενήντα βήματα μπροστά μας ήταν απλωμέ

νη μία νομαδLκή κυκλLκή τέντα, κάτω από την οποία καμLά ELXOaaΡLά Άραβες, μεσήλLκες xaL ηλLΚLωμένω ως επί το πλείστον, κάθο

νταν αναπαυΤLκά οκλαδόν πάνω σε πολύχρωμα φαρδLά μαξLλάΡLα,

έχοντας μπροστά τους μLκρούς σοφράδες, όπου ήδη νεαροί υπηρέ

τες ακουμπούσαν ΠLατέλες γεμάτες Ψημένα κομμάΤLα από aPVCGLaκρέατα κω ΠLλάφL. OL σοφράδες ήσαν τοποθετημένοι σε σχήμα

κλεωτού πετάλου, με κενά δLαστήματα μεταξύ τους, yLa το πέρα

σμα των υπηρετών, κω ω συνδωτυμόνες, όλω ντυμένω με την τυ

nLXYj επίσημη αραβLκή κελεμπία σε πωΚLλία χρωμάτων, ήσαν αρα

δLασμένω εξωτερLκά του κύκλου, έτσL ώστε να μπορούν απρόσκο

πτα να συζητούν μεταξύ τους, χωρίς κανείς να γυρίζεL την πλάτη

του σε κάποων ομοτράπεζό του.

Ανάμεσά τους δέσποζε ένας περίπου πενηντάρης, μαυροντυμέ

νος άνδρας, μελαΧΡLνός, με έντονα χαρακτηρωΤLκά κω μαύρα γέ

VLa, που είχαν όμως apxCaEL nLa να ασπρίζουν. Μου θύμωε τον

Άντονυ Κουήν, όταν έπωζε τον ρόλο ενός Άραβα αρχηγού στην -caLνία Ο Αώρενς της Αραβίας, xaL κατάλαβα, χωρίς άλλο, όη αυτός θα

έπρεπε να ECvaL ο Σε"ίχη ς, πράγμα που κατά κάποων τρόπο εΠLκύ

ρωνε ένα κωνούργω ΚαλάσνLκωφ, ακουμπωμένο στα γόνατά του.

ΟΙ ΣιΝΘΕΤIΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛιΤIΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 89

μόλ~ς προηγουμένως. Το ίδω Ψ~θυριστά ο φίλος έμπορος μου απά

ντησε ότ~ ήταν ο σοφός Ιμπραήμ Ιμπν Μούζα, γνωστός ως «δάσκα

λος Ιμπραήμ», ο μόνος από τους συμβούλους του ΣεΙχη, ο οποίος

δεν ήταν της φατρίας του. Κατοικούσε σε μία μ~κρή όαση, κάπου

στην έρημο, αλλά η φήμη του ως αγίου και σοφού ανδρός έκανε τον

Σε'εχη να τον καλεί κοντά του όταν χρε~αζόταν τις υπoδείξε~ς του

γ~α κάποω σημαντ~κό θέμα, όπως αυτό που αντψετώπ~ζε τώρα.

Εκείνη την ώρα ο Παντούλης είχε τελε~ώσε~ την περ~γραφή του

πώς θα δουλεύαμε και δ~αβεβαίωνε την εκλεκτή ομήγυρη ότ~ είχα

με ήδη την δ~α λόγου άδε~α ανασκαφής τόσο από τις στρατιωτικές

όσο και από τις πoλ~τικές αρχές της χώρας, αλλά ο σεβασμός τον

οποίον τρέφαμε προς την πρoσωπ~κότητα και την εξουσία του

ΣεΙχη ήταν αυτός κα~ μόνον ο λόγος γ~α τον οποίο ταπε~νά ζητού

σαμε να μας επ~τρέΨε~ να κάνουμε αυτή την έρευνα μέσα στα όρ~α

της επ~κράτε~άς του, εφ' όσον βεβαίως αυτό συμφωνούσε και με το

θέλημα του Ενός κα~ Moναδ~κoύ Θεού.

Ο σοφός σύμβουλος Ιμπραήμ ξαναπήρε τον λόγο ευχαρ~στώντας

μας γ~α τον σεβασμό και την ευπειθε~α που δείχναμε στα αρχαία

έθψα και τις παραδόσε~ς του τόπου κα~ εξέφρασε την πεποιθηση

ότι κα~ ο Σε'εχης δεν θα είχε καμία αντίρρηση να εργαστούμε γ~α

όσο θα χρε~αζόταν, εφ' όσον φυσ~κά αυτή ήταν και η έκδηλη επ~θυ

μία του Θεού. Είχαν ε~πωθεί έτσ~ όλα τα τυπ~κά λόγ~α που επέ

βαλλε το άγραφο πρωτόκολλο των ευγενών Αράβων, αλλά ακόμα

δεν είχαμε υπεισέλθε~ στην ουσία του θέματος. Η όποια άδε~α είχε

δοθεί δ~α στόματος ενός τψωμένου μεν προσώπου αλλά ξένου

προς τον τόπο αυτό κα~ δεν σήμα~νε απολύτως τίποτε εάν δεν την

επ~βεβαίωνε κα~ ο ΣεΙχης, δεσμευμένος έστω και με έναν λόγο του.

Όμως ήμασταν αρκετά χρόν~α στην Λιβύη και ξέραμε καλά πώς να

συνεχίσουμε.

Ήταν τώρα η σειρά του Σουδανού Λοχία και πιστού μουσουλμά

νου Ιμπραήμ να πάρε~ τον λόγο και να εκφρασθεί μέσα στα πλαί

σ~α που του είχε πρoκαθoρίσε~ ο Βασίλης. Έτσ~, ο Λοχίας, αφού πε

ρίμενε να oλoκληρώσε~ τα λόγ~α του ο συνονόματός του σοφός, άρ

χισε να μ~λά με τον λυρ~σμό και τον συναισθηματισμό που ανέκα

θεν χαρακτήρ~ζαν την φυλή του. Ευχαρίστησε τον τoπ~κό Άρχοντα


νταν ένα γύρω από τους σοφράδες γ~ατί, όπως φάνηκε, μπορεί ο

ίδως ο Σε'εχης και δύo-τρε~ς άλλo~ έμπ~στoί του να ήσαν ήδη ενημε

ρωμένo~ γ~α το τ~ σήμαινε η παρουσία μας στο χωρ~ό τους, αλλά o~

περ~σσότερoιαπό τους, ας πούμε, δημογέροντεςτου τόπου, μόλ~ς

τότε μάθα~ναν τις ευγενείς πρoθέσε~ς μας. Ήταν παρήγορο, όμως,

ότ~ o~ ψιθυροι που έφταναν στα αυτιά μας δεν είχαν χρo~ά αποδο

κψασίας, παρά μόνον σχετικής εκπλήξεως. Έτσ~, αναθαρρήσαμε

και περψέναμε σ~ωπηλoί την συνέχε~α.

Τότε έλαβε τον λόγο ένας σχετικά ηλ~κ~ωμένoς Άραβας, λεπτός

και στητός, με πραγματικά ευγεν~κή κα~ στοχαστική φυσωγνωμία.

Δεν απευθύνθηκε αμέσως σε εμάς, αλλά στον Αμπουμαχάρα,ανα

φερόμενος στην ύπαρξή μας σε τρίτο πρόσωπο. Με ήρεμα λόγ~α,

μ~λώντας τόσο καθαρά ώστε ακόμα κ~ εγώ με τον Βασίλη να αντ~

λαμβανόμαστεπερίπου τι έλεγε, αφού πρώτα παίνεψε την σύνεση

του φίλου μας, ο οποίος σίγουρα είχε κάποωυς σοφούς λΟγους γ~α

να μας εμπ~στεύεται, όπως είπε υπα~νισσόμενoςτο ότι εγώ οπλο

φορούσα, πρόσθεσε ότι θα ήταν σκόπψο να μ~λήσε~ πλέον ένας

από εμάς γ~α λoγαρ~ασμό όλων μας και να αναπτύξε~ το πώς, πότε

και υπό ποίους όρους σχεδ~άζαμε να φέρουμε ε~ς πέρας αυτό το

πραγματικά αρεστό, όπως φαινόταν, στον Θεό έργο, της εξευρέσε

ως του τάφου του κοινού μας προγόνου, Ντουλ Kαρνέ~γ (δ~κέρα

του) Ισκαντάρ αλ Μακντόν (Αλεξάνδρουτου Μακεδόνος) και ενός

εκ των προφητών του Θεού, όπως απoκαλύπτε~ η ανάγνωσ~ς του

Κορανίου.

Ήμασταν έτoψo~ γ~' αυτήν την αντψετώπιση και ο Παντούλης

Authority ήξερε τ~ να πε~ αλλά και πώς να τα πε~.

Έτσ~, χαλάρωσε το σώμα του και χωρίς και αυτός να σηκωθεί

από το μαξ~λάρ~ του, άρχισε να αναπτύσσε~ δ~α μακρών, σε κλασ~

κή επίσημη αραβ~κή γλώσσα, το τεχν~κό κα~ αρχαιoλoγ~κό πρόγραμ

μα της ανασκαφής μας. Άλλωστε, η ευρεσ~τεχνία με τ~ς τροχαλίες

που μας είχε βεβαιώσε~ ότ~ μπορεί να κατασκευάσε~, δ~κή του ~δέα

ήταν.

Επωφελήθηκα όσο μ~λoύσε ο Παντούλης και τον άκουγαν όλo~

προσεκτικά, γ~α να σκύψω προς τον Ομάρ και να τον ρωτήσω, με

σ~γανή φωνή, ποως ήταν ο ηλ~κ~ωμένoς Άραβας που είχε μ~λήσε~

ΟΙ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 91

μας ετοιμάστηκε να απαντήσει, ο Βασίλης τον σταμάτησε με μία

χειρονομία και, αφού σηκώθηκε όρθιος, στρεφόμενος προσωπικά

στον Σε'εχη του μίλησε απλά, όπως θα μιλούσε παζαρεύοντας με

έναν υπαίθριο πωλητή στο παζάρι της Βεγγάζης ή της Ντέρνας.

«Νους α νους, χαλάς; (μισά-μισά, εντάξει;)>>

Ο Σε'εχης τον κοίταξε, έκπληκτος γι' αυτή την παραβίαση ενός ά

γραφου πρωτοκόλλου, αλλά έδειχνε μάλλον ευχαριστημένος από

την αντρίκια στάση του Συνταγματάρχη. Άλλωστε, σε οποιονδήποτε

παρατηρητή ήταν φανερό ότι αυτοί οι δύο άνδρες ήταν φτιαγμένοι

από την ίδια πάστα και εύκολα μπορούσαν να συνεννοηθούν, αν το

ήθελαν, σαν δύο σκληροτράχηλοι γερόλυκοι. Σηκώθηκε και αυτός

με την σειρά του, και είπε το ίδιο απλά:

«Νους α νους, χαλάς!»

Δώσανε τα χέρια και η συμφωνία έκλεισε. Θα μοιραζόμασταν τα

πάντα, ό,τι βρίσκαμε, αδελφικά μεταξύ μας. Οι συνδαιτυμόνες, φα

νερά ευχαριστημένοι, άρχισαν να σχολιάζουν κουβεντιάζοντας μετα

ξύ τους και οι υπηρέτες μάζεψαν σβέλτα τις πιατέλες με τα υπο

λείμματα των φαγητών, καθάρισαν τους σοφράδες και άρχισαν να

σερβίρουν καφέ με γλυκά και ναργιλέδες, για όποιον ήθελε. Ένοι

ωθα κάπως ζαλισμένος από το πολύ φα'ε, από την ένταση των προ

σαγορεύσεων και τώρα από την χαρούμενη, χαμηλών εντούτοις τό

νων, φασαρία που ερχόταν από ένα γύρω μου. Ρώτησα τον Ομάρ

αν μπορούσα να λείψω από την ομήγυρη για λίγο, ίσα-ίσα να περ

πατήσω λιγάκι στον κήπο του αρχοντικού του ΣεΤχη και αυτός με

διαβεβαίωσε ότι ήμουν ελεύθερος να βαδίσω μέχρι την πρώτη κλει

στή πόρτα που θα συναντούσα. Τον ευχαρίστησα και, σβέλτα και

διακριτικά, βγήκα από την τέντα, φεύγοντας όσο μπορούσα πιο μα

κριά από τα φώτα και τον θόρυβο.

Δεν ξέρω εάν πράγματι οι Άραβες πήραν από τους Πέρσες την

τέχνη και το μεράκι των όμορφων κήπων, των διανθισμένων με

τριαντάφυλλα, αλλά πραγματικά, δεν υπάρχει πιο όμορφο πράγμα,

στην βόρειο Αφρική τουλάχιστον, από το να τριγυρνά κανείς ένα

καλοκαιριάτικο ζεστό βράδυ μέσα σε έναν όμορφα φροντισμένο

αραβικό κήπο. Τα αρώματα από τα άνθη, τους καρπούς και τα

φυλλώματα των εσπεριδοειδών και άλλων καρποφόρων δένδρων,


για την αδελφική υποδοχή που μας επεφύλαξε και για την μέχρι

τούδε εγκάρδια και πλούσια, το τόνισε αυτό, φιλοξενία του. Διευ

κρίνισε ότι και αυτός, ως πιστός Μουσουλμάνος,αλλά και εμείς οι

σύντροφοί του, ως ευγενείς πολεμιστές, γνωρίζαμε καλά ότι έπρεπε

να έχουμε προσκομίσει πλούσια δώρα, το τόνισε και αυτό, στον οί

κο του ΣεΤχη ως δείγματα αδελφικής αγάπης και ελαχίστης τιμής

προς το λαμπρό του πρόσωπο. Εάν δεν το κάναμε ακόμα, ο μονα

δικός λόγος, όπως εγνώριζαν όλοι οι παριστάμενοι,ήταν το ότι δεν

είμαστε παρά απλοί στρατιώτες, έντιμοι και γενναίοι αλλά φτωχοΙ

Όμως η πρόθεσίς μας ήταν, Ουαλλάι, μα τον Θεό, να επανορθώ

σουμε αυτή την παράλειψη έναντι των ιερών και απαραβίαστωννό

μων της φιλοξενίας, αμέσως μόλις μας εδίδετο η ευκαιρία. Έτσι,

παρακαλούσαμεταπεινά τον ΣεΤχη να δεχθεί το ένα τέταρτο από

όλο τον χρυσό και τα πολύτιμα αντικείμενα,τα οποία θα βρίσκαμε

κατά την διάρκεια των ερευνών μας, ως ένα ελάχιστο δώρο, ανάξιο

και να γίνεται λόγος γι' αυτό.

Φάνηκε αμέσως ότι όσο προετοιμασμένοιήμασταν εμείς για την

συζήτηση, άλλο τόσο έτοιμοι ήσαν και οι φίλοι μας, γιατί αμέσως

μετά, χωρίς να ρίξει ούτε ένα βλέμμα συνεννοήσεως στον Σε'εχη,

πήρε τον λόγο ο Ομάρ Αμπουμαχάρα. Ως συγγενής του Άρχοντος,

μας ευχαρίστησεγια την τιμή που τους κάναμε να έλθουμε σήμερα

εδώ και να δειπνήσουμε όλοι μαζί, σαν πραγματικά αδέλφια, και

επιπλέον δεν έβρισκε τα κατάλληλα λόγια για να μας αποδείξει την

ειλικρινή του συγκίνηση, όταν είδε το πόσο έτοιμοι είμαστε να α

νταποδώσουμεπλουσιοπάροχατην φιλοξενία του, σχεδόν σαν γνή

σιοι Άραβες και πιστοί Μουσουλμάνοι.Όμως, συνέχισε, θα πρέπει

να γνωρίζουμε ότι το ταπεινό τους χωριό ήταν πολύ φτωχό, κατοι

κημένο από έντιμους άνδρες, από τους οποίους οι περισσότεροι

ήσαν γενναίοι πολεμιστές σαν κι εμάς, αλλά φτωχοί και αυτοΙ Φαί

νεται λοιπόν, ότι το θέλημα του Θεού ήταν να συναντηθούν εδώ, σε

αυτόν τον τόπο, τόσοι σημαντικοί και γενναίοι άνδρες, πραγματικά

αδέλφια, που μοιράζονται μεταξύ τους ακόμα και το ψωμί, ακόμα

και το αλάτι, ακόμα και το λιγοστό νερό της ερήμου.

Ο υπαινιγμός ήταν σαφής και δεν υπήρχε καμία αμφιβολία γι'

αυτό. Είχε έλθει πλέον η ώρα των αρχηγών. Έτσι, όταν ο Λοχίας


μου και να ψιθυρΙσω βραχνά μια καλησπέρα. Δεν μπορούσα να

σκεφτώ τΙποτε άλλο και έτσι, από αμηχανΙα αλλά κω για να παρα

τεΙνω λΙγο ακόμα εκεΙνες τις υπέροχες στιγμές, με πολύ αργές κινή

σεις έβγαλα από την τσέπη μου το πακέτο με τα τσιγάρα και έναν

αναπτήρα. ΤελεΙως σιωπηλά άναψα τσιγάρο, με χέρια που έτρεμαν

ελαφρά, και στάθηκα εκεΙ, καπνΙζοντας ήσυχα κω παρατηρώντας

την.

Δεν χρειαζόμουν λόγια, τα μάτια μου έδειχναν καθαρά, μετά την

πρώτη μου έκπληξη, όλον τον ανυπόκριτο θαυμασμό μου κω τα

συναισθήματα που μου δημιουργούσε ΕκεΙνη. ΕΙχα χρονομετρήσει

αρκετές φορές, όταν έκανα κι εγώ σκοπιά, πόσην ώρα διαρκεΙ το

κάπνισμα ενός συνηθισμένου τσιγάρου' με αργές ρουφηξιές οκτώ

λεπτά. Τόσο ήταν και το χρονικό διάστημα κατά την διάρκεια του

οποΙου ατενΙζαμε ο ένας τον άλλον σιωπηλοΙ Καταλάβαινα ότι

ήταν ικανοποιημένη σαν γυναΙκα από τον βουβό θαυμασμό μου και

λΙγο και αυτή αμήχανη ως προς το τι να πει, και απεφάσισα να πά

ρω επιτέλους μια πρωτοβουλΙα. Πέταξα κάτω το τσιγάρο μου, που

πλέον κωγόταν το φΙλτρο του, κω προχώρησα απαλά προς το μέ

ρος της, ανοΙγοντας το στόμα μου για να πω κάτι, οτιδήποτε. Κάτι

95ΟΙ ΣΤΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ94 ΙΕΡΉ ΓΡΑΦΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ

συναγωνΙζοντανόλα μαζΙ το άρωμα από τα τριαντάφυλλαπου νό

μιζες ότι ξεχυνόταν από παντού, δημιουργώνταςέτσι μια πανδαισΙα

πραγματικάπαραδεισένια,ή όπως θα έπρεπε, τουλάχιστον,να εΙ

ναι ο παράδεισος.

ΕΙχα ξεμακρύνει κάμποσο και η ευχαρΙστηση που ένοιωθα ήταν

τόση που εΙχα ξεχάσει κω να καπνΙσω, όταν κοντοστάθηκα αVΤΙΚΡΙ

ζοντας μΙα λεπτή γυναικεΙα σιλουέτα, αφού προσπέρασα ένα δέν

δρο με χονδρό κορμό που μέχρι εκεΙνη την στιγμή την έκρυβε. Το

φως των αστεριών ήταν αρκετά έντονο και μπορούσα να διακρΙνω

σχετικά καθαρά. Ήταν μΙα πολύ νεαρή γυναΙκα, περΙπου εΙκοσι

ετών, μετρΙου αναστήματος, με λεπτό, λυγερό κορμΙ, ντυμένη απλά

με ένα μαύρο παντελόνι και ένα λευκό πουκάμισο με μακριά μανΙ

κια. Όπως την πρωτοεΙδα, εΙχε γυρισμένη την πλάτη και τα μαλλιά

της, μαύρα αφημένα σε μακριούς βοστρύχους, έπεφταν σαν κύματα

από σαγηvευτική νύχτα χαμηλά, πολύ κάτω από τους ώμους της.

Ήταν απορροφημένηνα κοιτά τα αστέρια, με μΙα εμφανώς ρομα

ντική διάθεση κω δεν με αντιλήφθηκε παρά μερικά δευτερόλεπτα

από την στιγμή που εΙχα σταματήσει. Τότε γύρισε απότομα και εΙ

δα το πρόσωπό της. Ποτέ από τότε, όσα χρόνια και αν έχουν περά

σει, δεν αντΙκρισα κάτι τελειότερο. Από το άψογο οβάλ του προ

σώπου, στα γεμάτα χεΙλη, στην Ισια γραμμή της λεπτής μύτης και

την ελαφρά κυρτότητα του μετώπου που το στεφάνωναν άφθονοι

κατάμαυροι βόστρυχοι, το βλέμμα μου περιεργαζότανπάλι και πά

λι, ένα προς ένα, τα τέλεια χαρακτηριστικάτου προσώπου της, μέ

χρι που έφτασε στα μάτια της κι εκεΙ παγιδεύτηκε. Τα μεγάλα

μαύρα αμυγδαλωτάτης μάτια καθήλωσαντα δικά μου, ενώ ταυτό

χρονα μου έκοβαν την ανάσα και σχεδόν σταματούσαντους χτύ

πους της καρδιάς μου. Δεν ήταν η βραδινή ώρα μέσα στον όμορφο

εκεΙνο κήπο, ούτε κω η νεαρή μου ηλικΙα που με έκαναν να την

βλέπω έτσι. Απλά αυτή ήταν έτσι, τόσο όμορφη όσο μόνον μΙα μι

κρή θεά θα μπορούσε να εΙναι.

ΕΙχα μαρμαρώσει, με το βλέμμα μαγνητισμένο από το δικό της,

ενώ το μυαλό μου δούλευε απεγνωσμένα να βρω κάτι πολύ γοη

τευτικό κω έξυπνο να της πω, αλλά ταυτόχρονα να μπορώ να το

πω αραβικά. Τελικά κατάφερα να ξεμπλοκάρω τον στεγνό λαιμό

στο πετρώδες χωράφι του, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο κέρδιζε

ένα καλό εισόδημα.

Στην πλέον οχυρή θέση του καταυλισμού μας, είχαμε τοποθετή

σει τα οχήματα της δψοφίας μας, τα οποία σε περίπτωση επιθέσε

ων ληστρικών ομάδων ανταρτών του Τσαντ ή των Μαροκινών Πολι

σάριο εκινδύνευαν περισσότερο κω από τις ζωές μας, κω στην

ακόμα πιο προφυλαγμένη θέση το όχημα του μαγεφείου με το

φορτηγό των προμηθειών σε τρόφψα. Έτσι τακτοποιημένοι όλοι,

σαν μεγάλα πωδιά που παίζανε κατασκήνωση, είχαμε ριχτεί με νε

ανικό ενθουσιασμό στη δουλειά κω από την τρίτη μέρα της εκεί

εγκαταστάσεώς μας, αρχίσαμε, συστηματικά πλέον, να αδειάζουμε

την άμμο που είχε συσσωρευτεί από χιλιάδες χρόνια στο δάπεδο

του σπηλαίου, που ο θρύλος, πέραν των άλλων, το ήθελε να κρύβει

κω το μυστικό του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μετά από

μία βδομάδα καθημερινής δωδεκαώρου ανασκαφικής εργασίας από

μία συντονισμένη ομάδα περίπου τριάντα ανδρών, κω αφού, κατά

τους υπολογισμούς μου, είχαμε φθάσει, στρωματογραφικά, κάπου

στον 160 αιώνα, είχαμε τα πρώτα ουσιαστικά μας ευρήματα. Δύο

ανθρώπινοι σκελετοί μαζί με έναν σκελετό αλόγου, κουλουριασμέ

νω σχεδόν πάνω σε ένα από τα πλαϊνά τωχώματα της σπηλιάς. Η

στάση τους δεν άφηνε αμφιβολίες για τον τρόπο κω την ωτία του

θανάτου τους. Τραυματισμένοι μετά από κάποια σύρραξη, η οποία

πρέπει να είχε λάβει χώρα σε ακτίνα το πολύ πενήντα χιλιομέτρων

από εκείνο το σημείο, σύρθηκαν στον χώρο αυτό είτε για να κρυ

φτούν από τους εχθρούς τους, είτε για να καταφύγουν την νύχτα

και, ανήμπορω κω αυτοί κω το άλογό τους να σηκωθούν, έμειναν

εκεί που έπεσαν, πεθαίνοντας είτε από τα τραύματά τους μέσα σε

λίγες ώρες, είτε από δίψα μέσα σε λίγες ημέρες.

Αυτά ήσαν τα συμπεράσματα, λογικά κω πιθανά:του Σουδανού

Λοχία Ιμπραήμ, από την πείρα του, από ανάλογα περιστατικά των

αφρικανικών ερήμων, υπόθεση με την οποία συμφώνησαν και οι άλ

λω Αφρικανοί άνδρες της δψοφίας μας. Ο σκελετός του αλόγου

έδειχνε πως με αυτό είχαν μεταφερθεί στον χώρο της σπηλιάς, γεγο

νός το οποίο υπεδείκνυε την πιθανή απόσταση του σημείου τραυμα

τισμού τους από εκεί, διότι ένα άλογο ήδη κουρασμένο από μια πο-


απαλό χτύπησε το στήθος μου για να κυλήσει μετά μπρος στα πό

δια μου, ενώ η βραδινή μου οπτασία, με ένα ξαφνικό κω απρόσμε

νο πήδημα προς τα πίσω, που θα το ζήλευε ακόμα κω γάτα, χάθη

κε μέσα στις σκιές των δένδρων, αφήνοντας ένα κρυστάλλινογέλιο

νεράιδας να μου χαίδεύει τα αυτιά κω από εκεί όλες μου τις ω

σθήσεις. Έμεινα εκεί ακίνητος, πραγματικά μαγεμένος. Κάπωα

στιγμή θυμήθηκα να σκύψω και να μαζέψω από χάμω αυτό που

μου πέταξε φεύγοντας.Ήταν ένα κόκκινο τριαντάφυλλο που κρά

ταγε στα λεπτά της δάχτυλα, όσην ώρα ατενίζαμε ο ένας τον άλλον

σιωπηλοί.Έφερα το λουλούδι -το έχω ακόμα φυλαγμένο-στα χεί

λη μου και το φίλησα με ρομαντική διάθεση, έπειτα το έκρυψα σε

μια μου τσέπη προσεκτικά κω τράβηξα να βρω τους συντρόφους

μου κάτω από την τέντα του Σε'ίχη.

β. Τα πρώτα ουσιαστικά ευρ-qματα

Είχε περάσει μόλις μία εβδομάδα από εκείνο το μαγευτικό βράδυ

που είχα ζήσει στον κήπο του ΣεΙχη κω χάρη στο οργανωτικό πνεύ

μα του Βασίλη ήδη είχαμε εγκατασταθείστα ριζά του κατακόρυ

φου βράχου του καταραμένου βουνού, στο ίδιο σημείο όπου είχαμε

διανυκτερεύσειτην πρώτη φορά κω κάναμε την γνωρψία με τον

Ομάρ Αμπουμαχάρα. Είχαμε γεμίσει το ένα από τα φορτηγά μας

αυτοκίνητα με ωκοδομική ξυλεία, την οποία είχαμε αγοράσει στην

πόλη μαζί με κουλούρες από συρματόσχοινο, παλάγκα, ζεμπίλια,

σκαπάνες, φτυάρια, καρφιά κάθε μεγέθους, σφυριά κω διάφορα

άλλα μικροπράγματα,που ο Παντούλης Authority μαζί με τον Διο

νύση τον Κερκυραίο, ο οποίος είχε κάνει μερικά χρόνια καλουπα

τζής σε οικοδομές πριν βρεθεί στην Λιβύη, έκριναν ότι μας χρειάζο

νταν για την εγκατάσταση ενός συστήματος αποκομιδής των προϊό

ντων της ανασκαφής, άμμου βασικά, έξω κω μακριά από τον χώρο

του σπηλαίου. Είχαμε ρυθμίσει το θέμα της τροφοδοσίας μας με

νερό με μία μικρή υδροφόρα, η οποία θα πήγωνε καθημερινά σε

μία απόσταση τριάντα χιλιομέτρων από το στρατόπεδό μας όπου

θα γέμιζε από το αρτεσιανό πηγάδι που είχε ανοίξει ένας Άραβας

ΟΙ ΣΎ'ΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΎ'ΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 91

Η μαγικΥι δύναμΎ/ ΤΎ/ς ΓραφΥις

χε αποδείξει την π[στη και αφοσ[ωσή του κουβαλώντας τους μέσα

στην έρημο, μέχρι να ξεψυχήσει και αυτό από εξάντληση.

Ένα από τα αντικε[μενα των νεκρών μου έκανε ιδια[τερη εντύπω

ση, έτσι ρώτησα τους άνδρες αν μπορούσα να το κρατήσω για πε

ραιτέρω μελέτη και κανείς δεν έφερε αντ[ρρηση. Ήταν ένα τυλιγμέ

νο έλασμα από μόλυβδο, περ[που τρία εκατοστά πλατύ, με ε[κοσι

εκατοστά του μέτρου ανάπτυγμα σε μήκος, το οπο[ο έφερε χαραγ

μένα επάνω του, αφ' ενός μεν μία φράση στα αραβικά, αφ' ετέρου

δε μω ομάδα από άτεχνα χαραγμένες εικόνες μαζ[ με ελληνικά

γράμματα. Είχα επομένως την τύχη να βρω έναν αρχαίο μαγικό κα

τάδεσμο, που είχε επαναχρησιμοποιηθεί στα τέλη του 160υ αιώνος.

99ΟΙ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροιαπό εμάς, μη θέλοντας ή και μην

αντέχοντας να νοήσουμε το χάος το οποίο υφ[σταται πέρα από τα

όρια της κατεστημένηςλογικής ενός κόσμου, όπως μας τον έχει πα

ραστήσει μια έντεχνη ιουδαιοχριστιανική εξουσιαστική παιδεία,

έχουμε αφήσει την υπόθεση της επαφής με την πέρqιν του επιστη

τού πραγματικότηταστα χέρια των θρησκειών και των εσωτεριστι

κών σχολών, Δύσεως και Ανατολής, με τα γνωστά αβέβαια αποτε

λέσματα του δόγματος.

Όμως, δεν ήταν πάντοτε έτσι. Η αρχαιοελληνική θεώρηση του

φαινομένου ως δεδομένου περιβάλλοντοςκόσμου εδέχετο, εξέταζε

και ερμήνευε, εν πολλο[ς, το κάθε παράδοξο. Αναζητούσε δηλαδή

έναν νέο λογικό κόσμο, τοποθετώντας μια συγκεκριμένη γνώμη,

«δόξα», «παρά (δίπλα) κάποιας άλλης αντιθέτοω:>.Έτσι, η αρχαιο

ελληνική διανόηση, παρατάσσονταςαπόψεις, πολλές φορές φαινο

μενικά αντωετες μεταξύ τους, και θέτοντάς τες σε βάσανο δια του

Ορθού Λόγου, ήταν η μόνη που προχώρησε στην έρευνα και καθό

ρισε τα συμπεράσματάτης, σχετικά με αυτά τα νοήμονα όντα, τα

οπο[α [σως δεν δημιούργησαναλλά σ[γουρα οργάνωσαντο σύμπαν.

Διότι οι αρχα[οιΈλληνες αντιλαμβάνονταντην κρυμμένη αρμονία

του Σύμπαντος (Ηράκλειτος, 540-480 π.Χ.), ως ανωτέρα της φανε-


λεμική σύρραξη, με φορτ[ο δύο ανδρών, δεν έχει την αντοχή να δια

τρέξει περισσότερα από, το πολύ, πενήντα χιλιόμετρα μέσα στην έ

ρημο και ακόμα λιγότερα όταν ο ήλιος βρ[σκεται στο ζενω. Οι σκε

λετο[ των δύο ανδρών έφεραν εμφανή σπασ[ματα στα πλευρά, όπου

δεν τους κάλυπταν οι μικρές σχετικά πανοπλ[ες τους, δηλαδή ένα

κυκλικό κομμάτι μέταλλο μπροστά στο στέρνο και ένα αντ[στοιχο

στην πλάτη, στερεωμένα μεταξύ τους με δερμάτινα λουριά. Κατά

πάσαν πιθανότηταήσαν και οι δύο τραυματισμένοικαι αιμόφυρτοι

και κατάφεραν να ξεφύγουν από τον τόπο της μάχης -προφανώς

ανήκαν σε κάποιο στρατιωτικότμήμα το οπο[ο πλέον αντιμετώπιζε

την ήττα- ιππεύοντας και οι δύο μαζ[ το άλογο του ενός. Τελικά, ε[

τε γιατ[ εξαντλούντο ε[τε γιατ[ ήθελαν να κρυφθούν, κατέφυγαν

στον χώρο του σπηλα[ου όπου και παρέμειναν, νεκρο[ πλέον.

Το ότι ήσαν πολεμιστές φαινόταν από τις μικρές τους πανοπλίες

και τα κυρτά γιαταγάνια τους, τις πάλες. Το ότι ήσαν Άραβες το

φανέρωνε όχι μόνο το είδος του πολεμικού εξοπλισμού τους αλλά

και κάποια δερμάτινα με μεταλλική διακόσμηση αντικε[μενάτους,

όπως ζώνες με θήκες για εμπροσθογεμείς πιστόλες και μαχαίρια

αλλά και τμήματα από τα πλούσια χαλινάρια του αλόγου τους.

Στις ζώνες τους είχαν από ένα δερμάτινο πουγκί με μερικά ασημέ

νια νομίσματα, ορισμένα από τα οπο[α μπορούσαν να αναγνωρι

σθούν. Ήσαν αραβικά δηνάρια με χρονολογ[ατο έτος 960. Δεδομέ

νου ότι οι Άραβες, ως μουσουλμάνοι, χρονολογούν από το 622, με

αφετηρ[α το έτος της Εγ[ρας ως έτος μηδέν, καταλάβαμε όλοι ότι

τα νομ[σματα αντιπροσώπευαν μ[αν εποχή από το 1582 και μετά,

πράγμα το οπο[ο έδειχνε ότι μέχρι εκείνη την ημέρα, οι στρωματο

γραφικοί μου υπολογισμο[ ήσαν ακριβείς.

Τοποθετήσαμε όλα τα αντικε[μενα των νεκρών, μαζί και τα νομί

σματα, ως δώρα για τον ΣεΙχη και κουβαλήσαμε έξω από το σπή

λαιο τους σκελετούς για να τους θάψουμε, οριστικά αυτή τη φορά,

σε δύο λάκκους που ανοίξαμε γι' αυτόν το σκοπό στο έδαφος. Έναν

για τους δύο Άραβες και έναν για το άλογό τους. Συναισθηματικά

σκεπτόμενοι, κρ[ναμε ότι αυτό θα ικανοποιούσε τους δύο νεκρούς

όχι μόνον λόγω της παραδοσιακής αγάπης που έτρεφε κάθε Άραβας

πολεμιστής για το άλογό του, αλλά και διότι, ειδικά αυτό το ζώο εί-


ρής, κα~ την εξέφραζαν με γραπτά σύμβολα, ομολογώνταςταυτό

χρονα μέσω των παραδόξων και φαινOμεν~κά αντιφατ~κών λόγων

του Σωκράτους (<<εν οίδα ότι ουδέν οίδα») ότ~ αυτοί οι ίδιo~ δεν

πραγματεύονταιαυτά τα οποία γνωρίζουν, διότι αγνοούν ακόμα

και εκείνα που νομίζουν πως γνωρίζουν, όπως με τον δικό του επι

γραμματικότρόπο κατέληξε ο Ηράκλειτος: «Γι' αυτούς που έχουν

ξυπνήσει ο κόσμος είναι ένας και κοινός, ενώ ο καθένας από αυ

τούς που κοιμούνται ζει στον δικό του κόσμο».

Διότι τελικά είναι πολύ πιθανόν αυτό, γ~α το οποίο κόπτoντα~ χ~

λ~άδες χρόν~α τώρα οι Ινδουιστές και μας παρέδωσε ο Παρμενίδης

με τον Ζήνωνα τον Ελεάτη, να είναι η μόνη αντικειμενική πραγμα

τικότητα.Ένα σύμπαν, δηλαδή, στο οποίο τα πάντα είναι ψευδαί

σθηση, εκτός από την σκέψη του αιωνίου και αναλλοίωτου «ενός

όντος», το οποίο «πληροί» τα πάντα και γίνεται αντιληπτό μόνον

δια της νοήσεως.

Οι Έλληνες, αλλά και όλοι οι άλλo~ λαοί της αρχαιότητας, από

την προϊστορική ήδη εποχή, προσπάθησαν να αντιληφθούν και να

επικοινωνήσουνμε το Θείον δια των «χρησμών», όπως αυτοί εξε

φράζοντο κάθε φορά μέσω γραπτών συμβόλων, τα οποία υπήρξαν

οι πρόγονοι των γραμμάτων, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, αλλά

χωρίς να έχουν χάσει την μαγική τους δύναμη, τουλάχιστον όταν

γράφονταν στη σωστή τους θέση!.

Αυτοί οι χρησμοί, πολλές φορές, με τραγικό παράδειγμα αυτόν

που εδόθη στον Κροίσο (ΣΤ' αιώνας π.Χ.) της Λυδίας, ήσαν τόσο

1. Σαφές παράδειγμα αυτού, αποτελεί και η πανάρχαια κι

νεζικ"ι'j σφραγίδα, η ονομαζόμενη σφραγίδα του Λάο-Τσε,

η οποία είναι η πιο σημαντικ"ι'j από τις σφραγίδες «Yin», ηκατ' εξoχ"ι'jν σφραγίδα Προστάτης που προφυλάσσει από

τα κτυπ"ίjματα της μοίρας. Η σφραγίδα του Λάο-Τσε, συ

ν"ι'jθως αναπαριστάται (στα κείμενα του Ανατολικού Απο

κρυφισμού) με την μoρφ"ι'j του σχ"ι'jματoς 1. Μπορείτε να

διαπιστώσετε ότι πρόκειται εδώ για μια συγκέντρωση ετερό

κλητων σημείων, δίχως νόημα. Όμως, η ακριβ"ι'jς ανασύσταση της

αυθεντικ"ι'jς σφραγίδας του Λάο-Τσε είναι αυτ/ που φαίνεται

στο σχ"ίjμα 2. Παρατηρούμε ότι τα σύμβολα είναι τα ίδια, αλλά

διευθετημένα κατά έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο, που τείνει

προς το μικρό σημείο που δείχνει το βέλος, το οποίο βρίσκεται

στην σωστ/ του θέση και καθίσταται το κεντρικό στοιχείο.

ΟΙ Σ Υ Ν Θ Ε Τ Ι Κ Ε Σ Κ Α Ι Α Ν Α Λ Υ Τ Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 'Ι ΟΙ

Μαγικός πάπυρος του 40υ αιώνος

μ.χ. Τα σύμβολα της κεντρικής μα

γικής φράσεως καταλήγουν σε μι

κρούς κύκλους, όπως ακριβώς τα

σύμβολα των πρωταρχικών μινω-

ικών σφραγίδων, προ ακόμα της

γραμμικής γραφής Α και Β, γεγο

νός το οποίο υποδεικνύει μια

απώτερη καταγωγή.

αντιφατικοί και παράδοξοι

ώστε, εν πολλοίς, να μας θυ

μίζουν τις, συχνά, α

κατανόητες παραβολές του

Γαλιλαίου Ιησού Χριστού:

«'Οστις γαρ έχει, δοθήσεται

αυτώ και περισσευθήσεται'

όστις δε ουκ έχει, και ο έχει

αρθήσεται απ' αυτού. Δια

τούτο εν παραβολαίς αυτοίς

λαλώ, ίνα βλέποντες μη βλέ

πωσι και ακούοντες μη ακο

ώσι μηδέ συνώσι»!.

Οι αρχαίοι Έλληνες, έχοντας διαπιστώσει, μετά από μακρόχρονη

εμπειρία, ότι οι μαγικές διεργασίες φέρουν αμεσότερα αποτελέ

σματα σε όποιον καταφεύγει στην υψηλή Τέχνη της Μαγείας, είχαν

καταλήξει σε κάποιες μαγικές πρακτικές, που αντλούσαν την απο

τελεσματικότητά τους από την ιερή και θεία δύναμη της Γραφής.

Έτσι, μας έχουν κληροδοτήσει εκατοντάδες μαγικά υποδείγματα

γραφής, το κάθε ένα από τα οποία εφαρμόζεται σε συγκεκριμένες

και μόνον περιπτώσεις. Επί παραδείγματι, ο κατάδεσμος (ξόρκι)

κατά της εσωτερικής αγωνίας και υπέρ της νίκης, της ευνοίας, της

φήμης και της επικρατήσεως σε όλους τους άνδρες και τις γυναί

κες ήταν ο πρώτος της στήλης αριστερά, στην επόμενη σελίδα.

1. Κατά Ματθαίον, ιγ" 12-13.

~ * '* ~.*ι4-<α/!) 0 ~ .ψ .@' 4J1f;

~_ <!);S? ~ ~ ~ψ [> ~ t!"- ~

Εξέλιξη συμβόλων της σφηνοειδούς

γραφής.

Η Σουμερο- ακκαδική Γραφή

ΟΙ ΣΤΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΤΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 103

γ. Ιοεογραμματικέςκαι ΙερογλυφικέςΓραφές

Η σφηνοειδής γραφή, την οποία επενόησαν οι Σουμέριοι, είναι το

αρχαιότερο σύστημα γραφής από όσα έχουν διασωθεί από την

πρo·~στoρία. Ο όρος «σφηνοειδής»

δηλώνει ακριβώς το σχήμα που

αποτύπωνε ένα, λοξά κομμένο,

καλάμι επάνω στον ωμό πηλό. Το

τριγωνικό σχήμα της σφήνας χαρα

κτηρίζει τα εξωτερικά γνωρίσματα

αυτής της γραφής, που χρησίμευσε

στην καταγραφή αρχικά της γλώσ

σας των Σουμερίων, οι οποίοι ζού

σαν στην Μεσοποταμία ήδη από

την Δ' χιλιετία π.Χ., και διεδόθη

σε όλη σχεδόν την Εγγύς Ανατολή,

όπου βρίσκουμε διάφορες γλώσσες

ρα ήταν αλληλένδετο με την πολιτισμική δομή της όποιας ανθρώπι

νης κοινωνίας. Λοιπόν, αν και, κατά καιρούς, επιστήμονες «Δυτικού

τύπου», όπως ο A~νστάιν και άλλοι, προσπάθησανκαι προσπαθούν

να προσεγγίσουν την μία και μοναδική πνευματική αρχή του κό

σμου, η οποία, η ίδια αυτή, εκδηλώνεται εξωτερικά αλλά και εσω

τερικά του ανθρώπου, η, δια της εκάστοτε πολιτικής βουλήσεως,

προς χάριν του αδιαταράκτουτης εξουσίας, επιβαλλομένη επιστη

μονική κοσμοθεωρία μάς δείχνει μία στεγνή μηχανιστική εικόνα του

κόσμου, με τον άνθρωπο περιεχόμενο σε αυτόν, αλλά χωρίς το σύ

μπαν να περιέχεται στον άνθρωπο.

Ο

~ t"~ Ζ

;Α,

; Ηο

~Π"

ΈΗ

Α,

:*Α

ιA3-EΠfΊ.A,,\εNΤHδ

OUl(RiHEXANAX:t1HRHuoOlH ΝΙ

ΜΑΙ\ΕΒΛ

5e.h5Οι Ι<.ΟΙ

AR'OBADOLE,RAO ΑΒΑΙΤΗΑ EROUCH ,ιiΊΕlICΗΎΟR[ AR'OBATHAOARIZOOABOIPA

γ

χ

uλ

®

t


Ενώ ο κατάδεσμοςγια την δη

μιουργία εμποδίου στον εχθρό

του ευχομένου, αλλά και πα

ράλληλα επίκλησης στον Τυ

φώνα για να εμποδιστεί δαι

μονιζόμενος να πράξει κακό,

ήταν ο μεσαίος της στήλης αρι

στερά.

Αλλά και για "φυλαχτά" χρησι

μοποιούσαν τους καταδέ

σμους, όπως ο τελευταίος της

στήλης αριστερά, ο οποίος χα

ρακτηρίζεταιως «φύλαξ κατά

των δαιμόνων, των φαντασμά

των, κάθε ασθενείας και ά

γους».

Στις περισσότερες περιπτώ

σεις, όπως στο πρώτο και το

τρίτο υπόδειγμα, την μαγική

δύναμη του καταδέσμου την

προσέδιδαν οι πελασγικοί αλ

φαβητικοί χαρακτήρες των ο

ποίων τα άκρα κατέληγαν σε

μικρούς κύκλους, όπως οι προ

'~στoρικές μινωικές σφραγίδες.

Όμως στην αρχαία ελληνική

σκέψη δεν υπήρχε διάκρισις

μεταξύ επιστήμης, φιλοσοφίας και της εξ αυτών απορρέουσαςαυ

τογνωσίας, και ο Ορθός Λόγος των αρχαίων Ελλήνων δεν απέρρι

πτε, αλλά ερμήνευε την μυστικιστική (αποκρυφιστική - υπερβατική)

εμπειρία του πολίτου, μέσω των απανταχού τελουμένων μυστηρίων.

Σήμερα, μας εξουσιάζουν φαινομενικά ορθολογιστικές επιστημονι

κές κοσμοθεωρίες και αντιλήψεις, που δείχνουν απροκάλυπτα ότι

ένας από τους κύριους λόγους γεννήσεως και επιβολής τους είναι

να απομακρύνουν από τον κόσμο το μυστήριο, το οποίο παλαιότε-

104 !ΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΙ ΣΥΝΘΕΤ!ΚΕΣ ΚΑ! ΑΝΑΛΥΤ!ΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 105

ποιούνται ως επιθέματα και προθέματα άλλων λέξεων. Παράλληλα,

πολλές λέξεις φαΙνονται ομόφωνες, τις επρόφεραν δηλαδή με τον

(διο τρόπο ενώ εΙχαν διαφορετική έννοια, πιθανώς λόγω διαφόρου

τονισμού ή μακρού-βραχέωςφωνήεντος μεταξύ δύο όμοιων συμφώ

νων (όπως το αραβικό μάταρ = βροχή, ματάρ =αεροδρόμιο και το

ομηρικό φως, το οποΙο ανάλογα με την μακρότητα του φωνήεντος

σημαΙνει άνδρας ή φως). Έτσι, ακόμα και το όνομα «Σουμέριοι»,

που τους απέδωσαν οι αρχαιολόγοι, εΙναι υποθετικό. Στην πραγμα

τικότητα, δεν γνωρΙζουμε πώς επρόφεραν το όνομά τους.

Ορισμένοι γλωσσολόγοι υποθέτουν ότι γραφές όπως η σουμερι

κή, η πρωτο-ελαμική, η αιγυπτιακή, η πρωτο-ινδική αλλά και η κι

νέζικη, έχουν κοινή καταγωγή, διότι παρουσιάζουν κάποιες εσωτε

ρικές ομοιότητες που υποδεικνύουν μια πρωτο-εικονογραφική γρα

φή ιδεογραμμάτων μιας αναλυτικής γραφής λέξεων οι οποίες κατά

ομάδες φαΙνονται να προέρχονται από μία μοναδική αρχική ιδέα

και σύλληψη σχήματος.

ΦαΙνεται όμως ότι τελικά, κάθε πολιτισμικό κέντρο εκεΙνης της

εποχής, τουλάχιστον στις αρχές της Δ' χιλιετίας π.Χ., διεμόρφωσε

την αρχική ιδέα της γραφής με δικά του στοιχεΙα.

Ενώ τα πρώτα γραπτά τεκμήρια στις πόλεις της Μεσοποταμίας,

δηλαδή του σημερινού Ιράκ, που ανέπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό

ήδη από το 5.000 π.Χ., όπως η Ουρ (σημερινό Ελ Ομπέντ), η Ου

ρούκ (σημερινό Βάρκα) και η Κις (σημερινό Τζεμντέτ Νασρ), εΙναι

ακόμα στο στάδιο της εικονογραφικής,όπου λΙγο-πολύ το αντικεΙ

μενο το οποΙο παριστάνουν εΙναι αναγνωρίσιμο,αυτή η γραφή εξε

λίσσεται προοδευτικά, μέσα σε 1.000 περΙπου χρόνια, για να κατα

λήξει καθαρά σφηνοειδής στην εξωτερική της μορφή και με ημιανα

λυτική, ημιφωνική εσωτερική νομοτέλεια.

Η εξέλιξις του εσωτερικού μηχανισμού της σουμερικής γραφής ε

κεΙνη την χιλιετΙα, είναι απόρροια της λειτουργικής γραφειοκρατι

κής ανάγκης καταγραφής της γλώσσης σε μεγάλο αριθμό διαφόρων

κειμένων, χωρΙς να πολλαπλασιασθεΙυπερβολικά ο αριθμός των ση

μεΙων που αντιστοιχούν σε λέξεις. Έτσι αρχικά ενισχύουν την ιδέα,

η οποΙα εκφράζεται με ένα σημεΙο, με έναν αριθμό απλών συμπλη

ρωματικών γραμμών. Επί παραδεΙγματι, στο σκαρΙφημα της λέξεως

να έχουν καταγραφεΙ με την

(δια τεχνική.

Οι (διοι οι Σουμέριοι αποτε

λούν ένα αΙνιγμα, διότι δεν εΙ

ναι αυτόχθονες στην περιοχή

της Βαβυλώνος όπου εντοπΙ

σθηκαν, και τΙποτε δεν είναι

γνωστό με βεβαιότητα γι' αυ

τούς. Η καταγωγή τους παρα

μένει αΙνιγμα και θα μπορού

σαν να έχουν έλθει στην Μεσο

ποταμΙα από την Κίνα, την Ιν

δία, τον Καύκασο αλλά, πιθα

νόν, και από την μινωική Κρή

τη, ενώ η γλώσσα τους δεν κα

τατάσσεται ούτε στην ομάδα

των αρίων γλωσσών, ούτε στις

αραβικές, διότι εΙναι μία

γλώσσα συγκολλητικού τύπου,

όπως την χαρακτηρΙζουν οι με

λετητές.

Δηλαδή, περιέχει πολλά μο

νοσύλλαβα στοιχεΙα τα οποΙα

μπορούν να σχηματΙζουν λέξεις

στα μερικά τους σύνολα, αλλά

μπορούν εξΙσου να χρησιμο-

Πάνω αριστερά: Ελληνική επιγραφή

ελληνιστικώνχρόνωναπό τουςΔελ

φούς όπου τα γράμματαέχουν σφη

νοειδή μορφή.

Κάτω αριστερά:Με την απλά αντι

παράθεση των συμβόλωναντιλαμ

βάνεται κανείς ότι τα ιερογλυφικά

τωνΣουμερίωνπροέρχονταιαπό τα

ιερογλυφικάτης μινωικής Κρήτης.

~[j

.'1

~

fl~(

6fr

\!rJp

~

~tr

~ ~~

ΣημεΙα Σουμερικά

ΔΙσκου Φαιστοό Ιερογλυφικά

~'C!b~

~

\l~

~

~

rΛλ()fΓ

Δ

~

n«c:σ~-.

Κρητικά

Ιερογλυφικά


άνδρας~ προσθέτουν τέσσερις μικρές γραμμές κω του δί

νουν ην έννοια βασιλεύς ~.

Μία παράλληλη μέθοδος είνω η παράθεσις δύο σκαριφημάτων

γνωστών εννοιών που, σχεδιασμένα μαζί, εκφράζουν μια νέα ιδέα.

Ένα απλό παράδειγμα είνω η λέξις γυναίκα 1). κω η λέξις βουνό

~ τα οποία παρατιθέμενα εκφράζουν την έννοια της λέξεως σκλά

βος: f7~ . Περωτέρω, οι Σουμέριοι επενόησαν το σύστημα των

προσδιοριστικών, δηλαδή σημείων που δεν προφέρονται (αυτό του

λάχιστον υποθέτουν οι μελετητές), τοποθετημένα όμως μπροστά

στις λέξεις συμπληρώνουν ην κύρια σημασία τους. Έτσι, το ίδιο

σκαρίφημα ενός αρότρου: ~, όταν προηγείται αυτού το

προσδιοριστικό του ξύλου, σημαίνει άροτρον: σ~, ενώ όταν

προηγείται το προσδιοριστικό του ανδρός σημαίνει γεωργός

~~. Τέλος μια άλλη καινοτομία ήταν η χρήσις ενός

σκαριφήματος για ομόφωνες μεταξύ τους λέξεις, από τις οποίες ο

γραφεύς κω επέκεινα ο αναγνώστης κρατούσε μόνο την φωνητική

σημασία.

Οπωσδήποτε, όσον αφορά την Σουμερία, θα πρέπει να ληφθεί

υπ' όψιν ότι εκεί, στην μυθική Ασσυρία, βασίλεψε η θρυλική Σεμί

ραμις, το όνομα της οποίας αποτελεί μεταγραφή, λόγω ρωτακι

σμού, της Σεμέλης. Η Σεμέλη, μητέρα του Διονύσου από τον Δία,

κατακαίγεται από τους κεραυνούς του θεού κω ο Διόνυσος συ

μπληρώνει τον χρόνο κυοφορίας του, ραμμένος στον μηρό του Διός

(δωρικά μέρος). Ο Διόνυσος, ο κατά τους Πελασγούς αρχικά Σάμος

και Σάπας, δηλαδή λαμπρός, έχει ταυτόσημο όνομα με τον Ήλιο

που, στις σημιτικές γλώσσες, λέγεται Σαμάς, όπως ίδια ονομαζόταν

ο θεός Ήλιος από τους Βαβυλωνίους. Η Σεμέλη ως μητέρα ενός θε

ού, καλλιεργητού της γης, σχετίζει ετυμολογικά το όνομά της με

τους καρπούς της γης, όπως φαίνετω από την ινδική λέξη samitha(σίτος, αλλά πρβλ. και ελληνικά σιμιγδάλι για το εκλεκτό σιτάρι κω

σιμίτι για το Ψωμί), από την τουρκική λέξη (τα τουρκικά είναι μείγ

μα τουρανικών, πελασγικών και αραβικών λέξεων) somun (παξιμά

δι) και semere (καρπός), αλλά και samassamu (σουσάμι) στα ασσυρια

κά. Η Σουμερία λοιπόν, μια χώρα όπου για πρώτη φορά συναντού

με την καλλιέργεια των σιτηρών, θα πρέπει ως όνομα να συνδέεται

ΟΙ ΣιΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛιΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 107

με την Σεμέλη κω τον Διόνυσο, ως χώρα Σιτό-μωρος

(σιτοβολώνας)!πράγμα που φαίνεται, όπως είδαμε, από τα Σεμίρα

μις κω semere. Αλλά δεδομένου ότι η ρίζα Su στα αρχαία σανσκρι

τικά σημαίνει γεννώ, πιθανώς η λέξις Su-mer να σημαίνει την χώρα

του καλλιεργητού θεού Διονύσου, ως μηροτραφούς κω γεννημένου

από τον μηρό του Διός.

Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε εδώ στον αναγνώση ότι, κατά την

αρχαία ινδική μυθολογία, το όρος του μηρού στηρίζει την Γη κω εί

νω κατοικία του θεού Ινδρά (άνδρα), ο οποίος γεννήθηκε από τον

μηρό του θεού Σόμα. Ενώ πάλι, στον ινδικό Σιβαίσμό, το όρος Μέ

ρου ή Σουμέρου είναι το κέντρο του κόσμου και ο ίδιος ο Σίβα εί

ναι θεός της Νύσσα και βασιλεύς των ορέων.

Τα αρχαιότατα ινδικά κείμενα, που περιγράφουν την ιστορία της

γνώσης, κω μέσω των οποίων ο μελεητ/ς Βραχμάνος μπορεί να

προβλέψει ακόμα και το μέλλον, ονομάζοντω Βέδες (πρβλ. το λατι

νικό video = ειδέναι). Σε αυτά ο Θεός Βισνού με το επίθετο Ναρα

γιάννα είνω προσωποποίηση του νερού,

ως αρχή της ζωής (πρβλ. ελληνικά νερό,

Νηρεύς κ.λπ.) κω μεταμορφωμένος σε

ιχθύν, ειδοποιεί τον Ινδό, αντίστοιχο του

Νώε, Μανού για τον επερχόμενο κατα

κλυσμό2 • Όμως, ετυμολογικά το δεύτερο

συνθετικό, -γιάννα, του ονόματος του θε

ού, μας παραπέμπει στο όνομα του

ιχθυομόρφου θεού, εκπολιτιστού των

Σουμερίων, Οάννες, αλλά ακόμα κω στο

όνομα του Εβραίου Προφήτου Ιωνά τον

οποίο κατάπιε ένα θαλάσσιο κήτος, ενώ

1. Πρβλ. αγγλικά seed-more (πολύκαρπος).

2. Ο θεός Βισνού πήρε πολλές μορφές (αβατάρ). Η πρώτη μεταμόρφωση σχετίζεται

με τον μεγάλο κατακλυσμό. Ο Βισνού πήρε την μορφή του ψαριού Ματσία, αλλά

παγιδεύτηκε σε μια λιμνούλα. Ο Βαϊβασβάτα, ο Μεγάλος Μανού της Κάλι-Γιού

γκα, της εβδόμης ή σύγχρονης εποχής, έσωσε το Ψάρι και ο ευγνώμων Βισνού τον

προειδοποίησε για τον επερχόμενο κατακλυσμό. Ακολουθώντας τις οδηγίες του

Βισνού, ο Μανού έφτιαξε μια κιβωτό κι έτσι ήταν ο μόνος επιζήσας του κατακλυ

σμού.


c:;.o Ο<> <>ι Η< f}o

JliiB .ΞΙ ~ S "1il

2 3 4 5

!ϊ m !ΞΙ 1<. ~!iΞ <π ~ 1.1

Ι S<I f! -11-1 ~1 ::......1< 1'1

ταυτίζονται, ενώ στην ιαπωνική γλώσσα υφίσταται ως Chi (γη) ή ji

(γη) και στην γλώσσα των Ίνκας ως Che (γη).

Στα μέσα της Γ' χιλιετίας π.Χ., οι Ακκάδισι, ένας άλλος λαός της

Μεσοποταμίας, χρησιμοποίησαν την σουμερική γραφή για να κατα

γράψουν την γλώσσα τους, η οποία ήταν μία από τις αρχαίες αρα

βικές διαλέκτους. Παρά το γεγονός ότι το, ήδη δυσνόητο, σύστημα

γραφής καθίσταται έτι περαιτέρω περίπλοκο -γιατί τα ίδια σημεία

διατηρούν ταυτοχρόνως την ιδεογραφική και φωνητική τους αξία

στις δύο γλώσσες- η σουμερο-ακκαδική γραφή διαδόθηκε ευρύτατα

σε ολόκληρο σχεδόν τον αρχαίο ανατολικό κόσμο. Οπωσδήποτε αυ

τό οφείλετο στο ότι φορείς αυτής της, κατ' αυτόν τον ιδιόρρυθμο

τρόπο διαμορφωμένης, γραφής ήταν ο πολιτισμός και οι κατακτή

σεις των Βαβυλωνιακών και Ασσυριακών δυναστειών. Έτσι, βλέπου

με την σουμερο-ακκαδική γραφή να χρησιμοποιείται στα μέσα της

Β' χιλιετίας π.Χ., ακόμα και για την αλληλογραφία των Φαραώ, όχι

μόνον με τους βασιλείς της Βαβυλώνος, της Ασσυρίας, των Χετ

ταίων κ.λπ., αλλά και με Αιγυπτίους κρατικούς υπαλλήλους, μέχρι

την Περσική κατάκτηση, οπότε η γραφή αυτή πέρασε πλέον σε δεύ

τερη μοίρα, διατηρηθείσα μόνον στην Βαβυλώνα, έως και τον 10 αι

ώνα.

Πάνω: Διάφορα δείγματα αρχικής

γραφής των Σουμερίων, τα οποία

εξελίχθησαν στην σφηνοειδή γραφή.

Δεξιά: Αρχαία περσική σφηνοειδής

γραφή. Στήλη του βασιλιά Δαρείου

που βρέθηκε στην Αίγυπτο, στην

οποία αναφέρεται η κατασκευή της

διώρυγος του Σουέζ.

στα αρμενικά, ο Ιωάννης ονομάζεται Οάννες και στις σημιτικές

γλώσσες το γράμμα Νυ σημαίνει ιχθύς!.

Αλλά στα αρχαία ελληνικά η πηγή ύδατος λέγεται ν6α και νέω

σημαίνει επιπλέω (αναγραμματισμένο σε Νώε για τους Εβραίους, ο

επιπλέων). Εάν λοιπόν, ο πρωταρχικός θεός, ο οποίος ήταν και θε

ός των υδάτων, αντλούσε το όνομά του από αυτά, εύκολα γίνεται

αντιληπτό ότι αυτό ήταν το Ν60ς (Νους). Θεός όχι μόνον της πρω

ταρχικής πηγής ζωής των υδάτων, αλλά και θεός του Πνεύματος και

της Γνώσεως. Είναι ενδιαφέρον ότι ειδικά η λέξη Ν60ς - Νους δεν

έχει βρεθεί από κανέναν επιστήμονα γλωσσολόγο, σε καμία υποθε

τική ινδοευρωπαίκή γλώσσα, αλλά και σε καμία σημιτική. Όμως εί

ναι ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον και αξιοσημείωτο ότι η λέξη

αυτή υφίσταται από χιλιάδων ετών στην Άπω Ανατολή, την Πολυνη

σία και την Λατινική Αμερική. Έτσι, την συναντούμε ως no (εγκέ

φαλος) στην ιαπωνική, όπου το θέατρο Νο, σημαίνει το θέατρο το

οποίο προσφέρει Γνώση, ως nao (εγκέφαλος) στην κινεζική, ως nu

(νους) στην πολυνησιακή και ως noitun (εγκέφαλος) και nuun (πνεύ

μα) στουςΊνκας του Περού. Και επειδή τα τουρκικά είναι μια μι

κρασιατική πελασγική γλώσσα με αραβικά γλωσσικά δάνεια και

τουρανικά στοιχεία, έχουμε το σημερινό τουρκικό an (νοώ, εννοώ)

και εξ αυτού το ansal (διανοούμενος) και anmak (ενθυμούμαι). Ενώ

σε σχέση με τα προηγούμενα πρέπει να σημειωθεί ότι η πελασγική

λέξις ν6α (πηγή) αντιστοιχεί στην τουρκική ana (πηγή, μήτηρ).

Τέλος, άλλη μια ελληνική λέξις, χωρίς συγγενείς της στις υποθε

τικές ινδοευρωπα'ίκές γλώσσες, είναι και η Γη. Όμως υπάρχει στην

σουμερική λέξη Κί (γη) όπου τα εναλλασσόμενα σύμφωνα Κ, Γ, Χ,

1. Άλλωστε στην πεδιάδα του Ινδού ποταμού κοντά στο Βαλουχιστάν, στις θέσεις

Mohenjo-Daro και Harappa, βρέθηκαν κατά την αρχαιολογική ανασκαφή, επιγρα

φές οι οποίες χρονολογούνταιαπό το 3000 Π.Χ. Οι επιγραφές του Mohenjo-Daro,όπως έχουν καθιερωθεί στην διεθνή επιστημονική ονοματοθεσία, δεν έχουν απο

κρυπτογραφηθεί και παραμένει άγνωστη η φωνητική αξία των συμβόλων τους, κα

θώς και η γλώσσα που αυτά εκφράζουν. Ως απόρροια των προσπαθειών που

έχουν γίνει για την ερμηνεία των επιγραφών, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες,

όσον αφορά την γλώσσα που καταγράφουν.Ίσως την λεγομένη πρωτο-δραβιδική,

ή κάποια μορφή σανσκριτικής ή ακόμα και σουμερική. Οπωσδήποτε καμία από

αυτές τις θεωρίες δεν έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα.


σι ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 111

Πάνω αριστερά: Φωτογραφία από

το Αρχαιολογικό Μουσείο του

Καίρου. Μεταξύ των προϊστορικών

ιερογλυφικών διακρίνονται τέσσερα

τουλάχιστον αρχαϊκά ελληνικά

γράμματα, όπως το Α, το Ο, το Ο και

το Λ (και ως L).Κάτω αριστερά: Τυπική ιερογλυφική

αιγυπτιακή γραφή, χαραγμένη σε λί

θο.

των θεών. Η ιερογλυφική εCναι,

και αυτή, αρχικά μια αναλυτι

κή ιδεογραμματική γραφή λέ

ξεων, όπως η σουμερο-ακκαδι

κή. Αλλά πέραν αυτής, η αιγυ

πτιακή γραφή συνέχισε εξελισ

σομένη να χρησψοποιεC συμ

βολικά σημεCα, "ομιλούντα και

ζώντα" (και αυτό επειδή οι λέ

ξεις που έχει εCναι σχετικά με

γάλες, πολυσύλλαβες), κατα

γράφοντας μCα γλώσσα, η 0

ποCα πιθανολογεCται ότι, εξ

αρχής, ήταν συγγενής των αρχαCων αραβικών γλωσσών.

Τα παλαιότεραγραπτά της ιερογλυφικής αιγυπτιακήςγραφής α

νήκουν στις αρχές της Γ χιλιετCας π.Χ., και εμφανCζονται ως ένα

σύστημα με χαρακτήρες που διαβάζονται αναλόγως με το νόημα

του κειμένου, εCτε ως ιδεογράμματα, εCτε ως φωνητικά σημεCα. Από

την Γ' δυναστεCα, από το 2700 π.Χ. και μετά, η ιερογλυφική αιγυ

πτιακή γραφή έφθασε στο ζενω της εξέλιξής της και παρέμεινε [δια

έως και τον 30ν αιώνα, οπότε εγράφετο ακόμα, κυρCως δια θρη

σκευτικούς λόγους.

Μέχρι το 3000 Π.Χ. περCπου, δηλαδή την εποχή που ονομάζεται

προδυναστική περCοδος της Αιγύπτου, έχουν βρεθεC επάνω σε αντι

κεCμενα κάποια ατελή σκαριφήματα, τα οποCα μοιάζουν ως κατα-

Χεττιτική πήλινη πινακίδα με σφηνο

ειδή γραφή, που βρέθηκε στο Μπο

γκάζκιοϋ, την παλιά πρωτεύουσα

Χαττούσα.

Η πλέον χαρακτηριστική και παλαιά γραφή της Αιγύπτου ονομάζε

το ιερογλυφική, διότι τα πρώτα χαραγμένα (γλυφά) σημεCα σε λωι

νες πλάκες, οι αρχαCοι Αιγύπτιοι επCστευαν ότι ήταν ο (ιερός) λόγος

Οι σουμερο-ακκαδικοC χαρα

κτήρες, μερικές φορές ελάχι

στα παραλλαγμένοι, εCχαν υιο

θετηθεC και από άλλους λαούς

της δυτικής ΑσCας, για να γρά

ψουν ο καθένας στην γλώσσα

του, την ελαμική, χουρριτική,

ουραρτική και χετταιΊ;κή. Οι

ΕλαμCτες, όπως και οι Σουμέ

ριοι, εCναι αγνώστου προελεύ

σεως λαοC, επομένως δεν εCναι

δυνατόν να αποδειχθεC κάποια

συγγένεια μεταξύ τους, μόνον λόγω της χρήσεως κοινής γραφής.

Όμως, στο κέντρο της Μικράς ΑσCας, στο σημερινό Μπογκάζκιοϋ,

έχουν βρεθεC πινακCδες του ΙΕ' αιώνος π.Χ., με σουμερο-ακκαδική

γραφή σε χετται"ίκή γλώσσα. Πολύ φυσικό, αφού εκεC ήκμαζε το

βασCλειο των ΧετταCων, ApCwv κατακτητών και όχι αυτοχθόνων, πι

θανότατα Αχαιών. Επομένως, βλέπουμε το εξής παράδοξο. Οι σφη

νοειδεCς χαρακτήρες γραφής, παρ' όλη την φαινομενική πολυπλοκό

τητά τους, χρησCμευσαν για να καταγράψουν ασιατικές και αραβι

κές γλώσσες, εCχαν δε μια τέτοια εσωτερική νομοτέλεια και ευ

ελιξCα ώστε να εCναι σε θέση να εκφράσουν, τουλάχιστον, μια γλώσ

σα παράλληλη της ελληνικής και της λατινικής!

Η Αιγυπτιακή Γραφή



γραφή λόγου με συμβαηκά σημεία και μπορούν να συγκριθούν με

τις συνθεηκές γραφές των Ινδιάνων της Βορείου Αμερικής και των

Εσκιμώων (βλ σελ 218). Όμως, η μετάβασις από το στάδιο αυτό

της γραφής στο ιερογλυφικό σύστημα, όπως αυτό εμφανίζεται περί

το 2900 π.Χ., προϋποθέτει μια μακρόχρονη φυσική εξέλιξη αυτών

των πρώτων προ·ίστορικών σχεδίων, η οποία όμως δεν διαπιστώνε

ται πουθενά στην ιστορία της αιγυπτιακής γραφής. Απλώς, η ιερο

γλυφική εμφανίζεται δια μιας, πράγμα που δημιουργεί την εύλογη

υπόθεση ότι οι Αιγύπτιοι γραφείς μιμήθηκαν κάποιο ξένο πρότυπο,

το οποίο ήλθε από κάπου, έξω από την χώρα τους, αλλά δεν έχει

εντοπιστεί ακόμα από πού. Ίσως θα πρέπει ο ερευνητής να δώσει

περισσότερη προσοχή στους ισχυρισμούς των ιδίων των αρχαίων Αι

γυπτίων, οι οποίοι ονόμασαν την γραφή τους ιερή, ακριβώς διότι

την εδιδάχθησαν από τους θεούς. Μια άποψις που είναι η μόνη ικα

νή να εξηγήσει την προέλευση αυτής της αγνώστου εξωτερικής επι

δράσεως, η οποία επιτάχυνε τα ατελή στοιχεία της συμβολικής γρα

φής των προ"ίστορικών Αιγυπτίων προς την κυρίως λεγομένη γραφή.

Η εξωτερική όψις της ιερογλυφικής γραφής, η οποία μοιάζει πε

ρισσότερο με όμορφα σχέδια, είναι πράγματι γοητευτική. Σκιαγρα

φίες ανθρώπων, ζώων, φυτών και αντικειμένων, δίνουν στην γραφή

αυτήν έναν χαρακτήρα βασικά διακοσμητικό, προσφέροντας παράλ

ληλα στον σύγχρονο ερευνητή και ένα πλούσιο πολιτισμικό υλικό

της Αιγύπτου, καθώς είναι πολύ περισσότερο παραστατικά από τα

αφηρημένα σύμβολα των Σουμερίων και των Κινέζων. Όμως, και

αυτή η γραφή, παρ' όλα τα εικονογραφικά εξωτερικά της στοιχεία,

διαθέτει μια τρομερά πολύπλοκη εσωτερική δομή, διόη τα σημεία

της, όπως και στην σουμερο-ακκαδική γραφή εκφράζουν άλλοτε

μια λέξη και άλλοτε έναν φθόγγο.

Τα ιδεογράμματα, τα οποία παριστάνουν συγκεκριμένα πράγμα-

τα όπως : ήλιος, : βουνό, : νερό, αλλά και ενέργειες

όπως : τρώγω, : πηγαίνω, : μάχομαι, ακόμα και αφη-

ρημένες έννοιες (ο νότος, το γήρας), ήσαν απολύτως σε

βαστά ως προγονική παράδοσις των Αιγυπτίων, δεν αποσυντέθηκαν

σε φωνητικά σημεία και παρέμειναν βάσις του εθνικού συστήματος

γραφής. Στην φωνητική καταγραφή, όμως, δεν κρατούν από τις λέ-


ξεις παρά μόνο τον σκελετό τους (πλαίσιο) από σύμφωνα, όπως ό

λες οι αρχαίες αραβικές και μη γραφές της Εγγύς και Μέσης Ανα

τολής.

Με τις μονοσύλλαβεςλέξεις η αιγυπτιακή γραφή κατέληξε σχε

δόν να καταγράψει τα περισσότερα σύμφωνα, μόνα τους, και θα

μπορούσε επέκεινα να περάσει στο αμιγώς αλφαβητικό σύστημα,

αλλά ακριβώς η θρησκευτική τους προσήλωσις στον αρχαίο ιδεο

γραφικό τύπο εμπόδισε τους Αιγύπτιους γραφείς να κάνουν αυτό

το βήμα προόδου. Απλώς, παράλληλα με την μνημειακή τους γρα

φή, οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούν,από την Α' δυναστεία ακόμη, μια

γραφή με πλέον ελεύθερο και ευκίνητο σκίτσο, για την τρέχουσα

χρήση. Αυτή είναι η ιερατική γραφή, όπως την ονομάζουμε σήμερα.

Τα ιεραηκά σημεία απορρέουν άμεσα από τα ιερογλυφικά, με

απλοποίηση όμως του σχεδίου και τονισμό κάποιων χαρακτηριση

κών λεπτομερειών του ιδεογράμματος,για να εξελιχθούν τελικά,

τον Ζ' αιώνα π.Χ., στην λεγομένη δημοηκή γραφή!. Αυτή πλέον

γράφεται επάνω σε φύλλα παπύρου, με μελάνη και γραφίδα (ένα

στέλεχος από ευλύγιστο καλάμι), με την οποία σημειώνουν με κα

τεύθυνση από δεξιά προς τα αριστερά.

Αυτή η πρόγονος της αρχαίας κοπτικής γραφής, η οποία με τη

σειρά της εξελίχθη στην σύγχρονη αραβική ιερογλυφική, διατηρεί

την αυτή εσωτερική νομοτέλεια με την αρχική, αλλά με έτι περαιτέ

ρω απλουστευμένογραφικό τρόπο επισεσυρμένης,πλέον, γραφής,

όπου οι συνδέσεις των σημείων μεταξύ τους καθιστούν μεν την

1. Ο Σαμπολλιόν, στο βιβλίο του για την φαραωνική Αίγυπτο, διευκρινίζει ότι οι Αι

γύπτιοι χρησιμοποιούσαντρία είδη γραφής: την απλή, κατανοητή στον λαό (δημο

τική), την συμβολική (ιερατική) και την ιερογλυφική. Ο Ηράκλειτος τις ονομάζει:

«καθομιλουμένη, νοητή και απόκρυφψ>. Θα μπορούσαμε να εικάσουμε ότι και η

γραφή, όταν δεν είχε την χρησιμότητα της στενογραφίαςτης Γραμμικής Α και Β, ή

της κρυπτογραφίας, όπως η σφηνοειδής σουμερική, είχε τρεις όψεις ή τρία συστή

ματα, ανάλογα με τις κάστες στις οποίες χωρίζονταν τα άρια πελασγικά φύλα.

Έτσι η κάθε κάστα, από την υψηλοτέρα των ιερέων μέχρι την χαμηλοτέρα βαθμίδα

του λαού, είχε την δική της γραφή. Όμως η λαίκή γραφή εχαράσσετο σε φύλλα

φοίνικος, ή λεπτές ξύλινες πινακίδες, οι οποίες εφθάρησαν με τον χρόνο, με απο

τέλεσμα να έχουν μείνει ως εμάς, μόνο τα δείγματα γραφής της ανωτέρας κάστας,

στην οποία έγραφαν τα εκάστοτε βασιλικά διατάγματα, χαράζοντάς τα στην

άφθαρτη πέτρα, και μερικά δείγματα σε πηλό, ο οποίος, τυχαία, Ψήθηκε σε πυρ

καίά, με αποτέλεσμα να διατηρηθεί μέχρι των ημερών μας.

Χεπαιϊκή ιερογλυφική γραφή. Ο ανα

γνώστης μπορεί να παρατηρήσει από

την αντιπαράθεση των συμβόλων της

με τα σημεία γραφής του δίσκου της

Φαιστού, ότι πρόκειται για το αυτό εί

δος γραφής.

Παράλληλα με την σφηνοειδή σουμερο-ακκαδική γραφή, στην επι

κράτεια των Χετταίων, οι οποίοι κυριαρχούσαν στην νοτιοανατολική

Μικρά Ασία και την βόρειο

Συρία από τον ΙΖ' έως τον Η'

αιώνα π.Χ" χρησιμοποιείται

και μια άλλη γραφή, Αν και

της έχει δοθεί το όνομα χετ

ταίίκΥι ιερογλυφική, για λόγους

καταλογικής κατατάξεως, αυ

τό δεν την χαρακτηρίζει με

απόλυτη ακρίβεια, αλλά η συ

νήθεια των γλωσσολόγων έχει

πλέον καθιερώσει αυτή την

ονομασία.

Η χετται'ίκή ιερογλυφική

ήρθε στο φως το 1876, στο

Χαμάθ της Συρίας, κοντά στο

Χαλέπι, σε επιγραφές των ο

ποίων η γραφή μοιάζει κατα

πληκτικά με την ιερογλυφική

γραφή του περίφημου Δίσκου

της Φαιστού, της Κρήτης. Η ο

μοιότητα αυτή μας υποδεικνύ

ει ότι πράγματι οι Ετεοκρήτες

του Ομήρου ήσαν Ετεοί, δηλα

δή Χ-ετέοι Κρήτες, οι οποίοι

μετανάστευσαν σε αυτή την

περιοχή της Μικράς Ασίας, με

ταξύ Αρμενίας και Συρίας, και έμειναν γνωστοί ως Χ-ετταίοι, Αυτό

κατά κάποιον τρόπο επιβεβαιώνει και ο Ησύχιος, όταν γράφει ότι

οι Κνώσσιοι ονομάζονται Κισσοέτιοι, Το δεύτερο συνθετικό (-έτιοι)

ανάγεται προφανώς στην λέξη ΕτεοΙ Αλλά ο Ησύχιος πάλι γράφει

την λέξη Χίδαι αντί του Κρήται, ονομασία η οποία έχει έμμεση σχέ-

ΟΙ ΣΤΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑ! ΑΝΑΛΤΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 115

Η ΧΕτται'ι'κΥι ιερογλυφικΥιΠάνω: Ιερογλυφικάαλφαβητικάση

μεία της αιγυπτιακήςγραφής.

Κάτω: Η σχηματική εξέλιξη της ιε

ρογλυφικής δειγματοληπτικά. Ιη

στήλη: ιερογλυφικήγραφή. 2α στή

λη: ιερατική γραφή. 3η στήλη: δημο

τική γραφή και 4η στήλη: φωνητική

απόδοση κατά προσέγγισηl.

Η.. .. fj].

1;1 " ... Η' Ι

Χ "" ΚΙ! Ο.

$.. . -.r·5'.5' Stt, "".=:>0Q •. Jj.

τ. <" ~ ••• ~ *~

G. Κ' Ζ;}.

Κ --.

D. τ.... _.Ι, """Ι Τ. '1'5, ΟΙ. \_

- n

13σι

3

Α ι

~ ο λ ..λ ο λ wJ ~ ~, \\.

U ~.).

WOtι F ,,-.

Β ο v J.Ρ 11·Μ " ~.==. Τ.

N~..•• -.~.Β·ι..... -."w.

1. Οι γλωσσολόγοι του σημερινοιί επιστημονικοιί κατεστημένου. συνήθως αποκαθι

στοιίν υποθετικά τις φανταστικές ινδoεuρωπα'ίκές λέξεις. εικάζοντας τη χρονολογία

περί το 4000 π.Χ., χωρίς να ανατρέχουν σε γλωσσικές μορφές, τις οποίες πιθανόν

να είχαν οι ίδιες αυτές λέξεις κατά την προ'ίστορική παλαιολιθική εποχή. Έτσι,

κατ' αυτοιίς, το ότι παραδείγματος χάριν η Αιγυπτία θεά αγελάδα Νουτ έχει όνο

μα παραπλήσιο προς το αγγλικό neat (αγελάδα) και το κινεζικό niu (αγελάδες),

και Νaί (γάλα) ενώ στα ιαπωνικά υπάρχει το Nyu (γάλα), στα φινλανδικά το Nauta(αγελάδα) και στα ουγγρικά το Nyaj (αγέλη), είναι απλή σιίμπτωσις.

γραφή ταχυτέραν αλλά και την

ανάγνωση ακόμα δυσκολότε

ρη. Παρ' όλα αυτά, η δημοτική αιγυπτιακή

γραφή κατέστη, συν τω χρόνω, η γραφή της

λογοτεχνίας και των διοικητικών και νομο

θετικών διαταγμάτων, ανταγωνίζεται την

ελληνική καθ' όλη την διάρκεια της δυνα

στείας των Μακεδόνων Βασιλέων (333-30π.Χ.) και διατηρείται δύο αιώνες επιπλέον

από την ιερογλυφική, παραμένουσα εν χρή

σει έως το τέλος του 50υ αιώνος. Με την,

δια βίας, επιβολή του Χριστιανισμού και

στην Αίγυπτο, από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες, κατηργήθη, χάριν

της ελληνικής, στην οποίαν ήσαν γραμμένα τα Ευαγγέλια και λοιπά

ιερά κείμενα της θρησκείας της Αγάπης, της Ανεξικακίας και της

Πνευματικής Προόδου, όπως την εθεμελίωσε, για τους μη Εβραίους

πιστούς του Γαλιλαίου Χριστού, ο απόστολος των Εθνών Σαούλ ή

Παύλος,



ΕπιγραφήστηνχεττaιϊKή - λουβική ιερογλυφική γραφή, περί το 850 π.χ.

ση με το όνομα των Χετταίων που πιθανόν να ενυπάρχει και στο

πρώτο συνθετικό του ονόματος των Πελασγών Ετρούσκων ως

Ετρούσκοι, Ετ-Τρούσκοι, Ετεοί Τρούσκοι, κατά την φιλόλογο Άννα

Δημητρίου!.

Τα σημεία της είναι ιδεογραμματικά αλλά πολύ διαφορετικά

από τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά και η γλώσσα την οποία καταγρά

φουν είναι και αυτή αρία, συγγενής της χετται'ίκής, αλλά δεν είναι

ίδια με την γλώσσα που σημειώνουν οι σφηνοειδείς χετταίίκές επι

γραφές. Δειγματοληπτικά παραθέτουμε χετταίίκά ιερογλυφικά:

" : βασιλεύς. Σύμβολο το οποίο συναντούμε και στην γραμμική Β

l:6 αλλά και στα προ"ίστορικά χαράγματα σπηλαίων όπως του

1. Οι Πελασγοί, σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, κατοικούσαν στην Ελλάδα, την

Μικρά Ασία και την Ιταλία κατά τους προϊστορικούςχρόνους. Ο Όμηρος τους πα

ρουσιάζει ως κατοικούντεςτην Θεσσαλία, το Πελασγικό Άργος, λατρεύοντας δε,

στην Δωδώνη, τον Πελασγικό Δία. Την Δωδώνη αναφέρει ως κύρια έδρα τους και ο

Ησίοδος. Κατά τον Ηρόδοτο, η Ελλάς άλλοτε εκαλείτο Πελασγία. Πελασγοί δε

ήσαν οι Αθηναίοι, οι Αρκάδες, οι Ίωνες της Μικράς Ασίας, οι Λήμνιοι και οι κάτοι

κοι της Σαμοθράκης, όπως και της πανάρχαιας Κρηστώνος στη Μακεδονία, ενώ

κύριο θρησκευτικότους κέντρο ήταν η Δωδώνη. Πελασγικόν, εν γένει, ονόμαζαν οι

αρχαίοιΈλληνες κάθε τι πανάρχαιο για την εποχή τους αλλά και δυσεξήγητο. Πε

λασγικά, π.χ., ονομάζονταντα κυκλώπεια τείχη των Μυκηνών, αλλά και άλλων πό

λεων, ακόμα και των Αθηνών. Παλαιόταταιδε θεαί όπως η Ήρα στη Θεσσαλία και

τη Σάμο, και η Δήμητρα στο Άργος, έφεραν το επώνυμο Πελασγίς ή Πελασγία.

Αλλά, από Πελασγούςτων λαών της θαλάσσης έλαβε το όνομά της και η Παλαι

στίνη, ως χώρα των τότε εμφανισθέντων (και εν αρχή χρησιμοποιούντωναγγεία

υπομυκηνα'ίκήςτεχνοτροπίας) Φιλισταίων ή Παλαιστινίων.


Λασκώ, ηλικίας 25.000 ετών, αλλά, πιθανόν το αρχικόν της λέξεως

Δυνάστης: Δ με ένα + σταυρό μέσα στο Δ, ο οποίος επεκτείνει την

Δύναμιν του Δυνάστου στα + τέσσερα σημεία του ορίζοντος.

: Θεός. Το σύμβολο αυτό όμως αποδίδει και το γράμμα Φ

(φι) το οποίο φωνητικά συχνά ταυτίζεται με το Θ (θήτα)

όπως θηκάρι = φηκάρι, ενώ στα αρχαία σκυθικά και, κατ' επέκτα

σιν, στα σύγχρονα ρωσικά το Θ δεν υφίσταται και προφέρεται και

αυτό ως Φ (άλλωστε είναι το ίδω σύμβολο περιστραμμένο κατά

900). Όμως ο Θεός είναι δυνατόν να παριστάνεται με το αρχικό Θ

του ονόματός του, το οποίο Θ αρχικά σημειώνετο ως , δηλαδήτο σημείον ιδεόγραμμα για τον Ήλιο των αρχαίων Αιγυπτίων.

: χώρα. Ιδεόγραμμα πολύ φυσικό και εύλογο για την ορει

νή εκείνη περωχή της Μικράς Ασίας, μια χώρα όλο βουνά, γιατί το

είναι εύκολα το καμπύλο ιερογλυφικό των Αιγυπτίων

που σημαίνει επίσης βουνό αλλά περιστραμμένο κατά 900 είναι το

~, σουμερικό ιδεόγραμμα, το οποίο σημαίνει επίσης βουνό, λέξις

αρχαία ελληνική της οποίας το αρχικό γράμμα είναι πάλι το

ιερογλυφικό περιστραμμένο κατά 900(~), το οποίο θυμίζει

έντονα στην επισεσυρμένη του γραφή το της δημοτικής αιγυ

πτιακής γραφής που σημαίνει φράκτης. Αλλά φράκτης στην αρχαία

ελληνική είναι το «Έρκος», και βέβαια, για μια ορεινή χώρα όπως η

Ελλάς, ο φράκτης ή έρκος που την προστατεύει από τον Βαλκανικό

κορμό είναι τα βουνά της. Έτσι ο αναγνώστης μπορεί να κρίνει και

να διαλέξει είτε το ιερογλυφικό ~ (ήτοι το αρχαίκό κορινθιακό Ε),

είτε το GΊ έρκος, όπου με το GΊ σημείωναν το γράμμα Β οι αρχαί

οι Κορίνθιοι μέχρι τον Ε' αιώνα π.Χ. ή ακόμα και το σημείο της αι

γυπτιακής δημοτικής για τον φράκτη από βουνά, που αποτε

λούν το προς βορράν έρκος της Ελλάδος, αλλά γενικότερα το

ασφαλές σύνορο κάθε τόπου.

Οι περισσότερες από αυτές τις χετται'ίκές επιγραφές είναι χα

ραγμένες σε λίθινες πινακίδες και η κατεύθυνση της γραφής είναι,

κατά κανόνα, βουστροφηδόν, δηλαδή εναλλάσσεται από τα δεξιά

στα αριστερά και από τα αριστερά στα δεξιά, με τον τρόπο του

Vι:',r.\n,vn,Ι) που εχάραζε τους αύλακες στο χωράφι του, αρώνοντάς το

ζεύγος βοών. Παρόμοια, οι περισσότερες αρχαωελληνικές


κατά το δ~άστημα από τον ΙΣΤ' έως τον ΙΔ' Π.Χ. ωώνα, μ~α αυ

τοκρατορία η οποία είχε επεκταθεί πολύ πέραν των ορίων της M~

κράς Ασίας, περ~λαμβάνoνταςακόμα κω την Βαβυλώνα.Έχοντας

κατακτήσε~ κω την αρχαιοτέραν M~τανν~κή αυτοκρατορίατης βο

ρείου Μεσοποταμίαςκα~ Συρίας, είχαν επεκταθεί προν Νότον μέχρ~

κω την Δαμασκό. o~ Xετταίo~ επεδίδοντο ~δ~ωτέρως στην κατεργα

σία του oρε~χάλκoυ κα~ του σ~δήρoυ, ήσαν δε γνωστοί σε ολόκληρο

τον αρχαίο κόσμο, ως ο πρώτος λαός που χρησιμοποίησεσε ευρεία

κλίμακα τον σίδηρο.

Την αρία πελασγ~κή καταγωγή των Χετταίων, αλλά κω τους πο

λ~ησμ~κoύς δεσμούς που είχαν με τα άλλα πελασγ~κά φύλα της

Μεσογείου, υπoδε~κνύε~ κω το γεγονός όη ο Θεός των καφ~κών

μεταβολών των Χετταίων είχε υ~όθετηθεί από τους αρχαίους

Ρωμαίους ως Jupiter Dolichenus, ένας από τους επίσημους θεούς

του ρωμαίκού στρατού.

o~ μεγάλ~θo~ χρησιμοποιήθηκαναπό τον πρo"ίστoρ~κό άνθρωπο πα

ντού ως εφαρμογή αρχαιοτάτης πρoκατακλυσμ~αίαςεπιστήμης, η

οποία θα του έδ~νε την απαραίτητη δύναμη γ~α την επ~βίωση κω

την εκ νέου εξέλ~ξή του. Ο ακατέργαστοςλίθος (λας, αλς, αλτ, αέ

λιος, άνθρωπος) είνω ένας ισχυρός δέκτης αλλά ταυτόχρονα κα~

πομπός κoσμ~κών ρευμάτων. Η τελλoυρ~κή σύσταση του λίθου, Lδ~

ωτέρως του ασβεστόλ~θoυ κα~ πολύ περ~σσότερo Τ,ου μαρμάρου,

του επ~τρέπε~ να συσσωρεύε~ κάθε ενέργε~α η οποία προέρχετω α-

το εξωτερ~κό του περ~βάλλoν κα~ να την ακτ~νoβoλεί παραλλαγ

επί το θεηκότερον, στον χώρο γύρω από αυτόν. Ο άνθρωπος

προ"ίστορίας, έχοντας την επιστημoν~κή ανάμνηση της προκατα

κΑiΟ(Jίμ~(IcΙα:ς αυτής γνώσεως, εκμεταλλεύτηκε αυτή την «μαγ~κή»

Ο μεγαλLθLκός ΜετακατακλυσμιαίοςπολLτισμός

των Αρίων φυλών

ο. Ο Μετακατακλυσμιαίοςπολιτισμός των Αρίων

φυλών και οι λίθοι Τ'ης Γκλοζέλ

ΣυγκριτικόςπίνακαςχετraιϊKών(αριστερά)

και κυπριακών(δεξιά) σημείωνγραφής,

που δείχνει την κοινή πελασγικήκαταγωγή

των συμβόλων

επ~γραφές, μέχρ~ τον Ε' α~ώνα π.Χ.,

~δ~α~τέρως αυτές της Κορίνθου κα~ των

απoικ~ών της (Κέρκυρα κ.λπ.), είνω

κα~ αυτές χαραγμένες βουστροφηδόν.

Το σύστημα γραφής των χετταίίκών

επ~γραφών είνα~ ημ~-~δεoγραφ~κό,ημ~

φωνηηκό, παρόμοιο δηλαδή με αυτό

των μεγάλων γε~τoν~κών γραφών της

Μεσοποταμίαςκω της A~γύπτoυ, αλλά

τα ~δεoγράμματα είνα~ πολύ

περισσότερα από τα συλλαβ~

κά σημεία.

Το πελασγ~κό αυτό φύλο των

Χετταίων ήταν εξ αρχής γνω

στόν ότ~ μ~λoύσε ένα αρχα~ό

τατο πελασγ~κό ~δίωμα, αρκε

τές λέξε~ς του οποίου σχετίζο

ντω με την ελλην~κή, ως απο

τελούσω, κατά πλειοψηφία,

στo~χεία της oμηρ~κής γλώσ

σης. Σήμερα, η γλώσσα των

Χετταίων ονομάζετω απλώς

Αρία ή Ινδοευρωπα"ίκή κω

πρόσφατα, μετά από ης νεό

τερες απoκαλύΨε~ς των σύγ

χρονων γλωσσολόγων, πρωτο

"ίνδοευρωπαίκή, όπως φαίνετω

από το παραηθέμενο σχόλιο

της εφημερίδος Βήμα.

o~ Χετταίοι είχαν καταστεί,

)Ι(

~

7\).ωφ

'r

000 οΒο

~

Από το ένΘετο BHMASCΙENCEτης εφη

μερίδος«Βήμα» (29/5/2005).



ιδωμορφία του λίθου για προστατευτικούςκαι γονιμοποωύς σκο

πούς.

Τα μενχίρ, όπως έχει επικρατήσει να ονομάζονται οι όρθια τοπο

θετ/μένοι μυστηριακοί και ιερατικοί μεγάλιθοι, συναντώνται παντού

στον κόσμο, σαν φρουροί προγονικών μύθων, ξεχασμένων πια, που

όμως εξακολουθούν να ακτινοβολούν ευεργετικά OτΎjν περιοχή όπου

βρίσκονται. Πάνω σε μερικά μενχίρ, παρατηρούνται σκαλισμένες μι

κρές κοίλες εσοχές που απεικονίζουν ομάδες αστέρων, αλλά και

γραμμικά σχήματα, τα οποία θυμίζουν γράμματα του πελασγικού

αλφαβήτου.

Γενικά όλες οι μεγαλιθικές κατασκευές, τα ντολμέν ή λιθοτράπε

ζες, καθώς και συστοιχίες των μενχίρ, πέραν των άλλων, είναι τοπο

θετημένες έτσι ώστε να επαληθεύουν αλλά και να εκμεταλλεύονται

αστρονομικές κινήσεις πλανητών, αστέρων για λόγους προσανατολι

σμού. Οι προ":στορικοί άνθρωποι γνώριζαν ότι ο Αυγερινός, και όχι

ο Ήλως, έδειχνε τον ερχομό των Ισημεριών και των Ηλωστασίων,

γι' αυτό και ποτέ τα ντολμέν δεν κατασκευάζοντο προσανατολι

σμένα στις απλές γεωγραφικές κατευθύνσεις Βορρά-Νότου κ.λπ.,

αλλά ακολουθούσαν την γραμμή του θερινού ηλωστασίου ή της φθι

νοπωρινής ισημερίας Κ.λπ. Έτσι επί παραδείγματι, στην Οπάνη του

Βελγίου τρία στοιχημένα μενχίρ με ένα τέταρτο, το επιλεγόμενο

του Βερίς, αποτελούν μίαν ευθεία, αυστηρά στραμμένη προς το θε

ρινό ηλωστάσω, ενώ στο Κούζκο του Περού, δύο κωνοστοιχίες, οι

οποίες πλαισιώνουν, ανατολικά και δυτικά, την πόλη, έδειχναν τα

ακραία σημεία ανατολής και δύσεως του ηλίου, χρησιμοποιούμενες

έτσι για τον καθορισμό των ηλιοστασίων.

Όμως, σε ένα ποσοστό που φθάνει το 70%, οι μεγαλιθικές κατα

σκευές, όπως και οι αρχαίοι ελληνικοί ναοί των ιστορικών χρόνων,

έχουν την είσοδό τους στραμμένη βορεωανατολικά, στο σημείο

ανατολής του Ηλίου κατά το θερινό ηλωστάσω. Ο προσανατολι

σμός αυτός υποδεικνύει μία ακόμα ένδειξη λατρείας του Ηλίου,

από τα προκατακλυσμιαία φύλα των Αρίων, μια λατρεία αδιάκοπης

αναβίωσης, η οποία υποδηλώνει και την αέναη αναβίωση της Ψυ

χής. Από το μεγάλο Κρόμλεχ του Στόουνχεντζ μέχρι τον Παρθενώ

να της Ακροπόλεως των Αθηνών και από τους ναούς του Ναξα-

Ο Ι Σ Υ Ν Θ Ε Τ Ι Κ Ε Σ Κ Α Ι Α Ν Α Λ Υ Τ Ι Κ Ε Σ Γ ΡΑ Φ Ε Σ 121

κτούμ, της αρχαιοτέρας γνωστής πόλεως των Μάγιας, μέχρι τον ναό

της Αθώρ στη Ντεντέρα της Αιγύπτου, τα κτίσματα είναι πάντοτε

προσανατολισμένακατά τους άξονες των ηλωστασίων και των ιση

μεριών.

Σε όλα αυτά τα παγκόσμια μνημεία ενός ηλιολιθικού πολιτισμού,

όπως έχει χαρακτηρισθεί, κατά κανόνα ο Ήλως απεικονίζεται με

έναν κύκλο που έχει μία τελεία στο κέντρο του (πιθανόν τον Αυγε

ρινό). Στην Κίνα, κάτω από τον κύκλο του Ήλωυ με τον Αυγερινό

(Σείρω ή Εωσφόρο) σημειώνεται μια γραμμή, η οποία υποδηλώνει

την θέση του ανατέλλοντος Ηλίου στον ορίζοντα. Στην Αίγυπτο, ο

κύκλος αυτός ανήκει στον ηλιακό θεό Ρα ή Λα (η αιγυπτιακή γρα

φή έχει το ίδω σύμβολο για το Ρ και το Λ), το όνομα του οποίου

προστίθεται στο όνομα των Φαραώ, για να υποδηλώσει την θεΟΙ:κή

τους καταγωγή.

Στο σανσκριτικό ιερό κείμενο των Ινδών «Ριγ Βέδα» αναφέρεται

ότι ο Άγνι (ο θεός της φωτιάς,Ήφαιστος) ήταν γιος του θεού Σαβί

στρι, του νέου Ηλίου του χειμερινού ηλωστασίου. Οι Ινδουιστές θε

ωρούσαν ότι εκείνη την ημέρα «γεννιέται» ο καινούργωςΉλιος, και

οργάνωναν μία μεγάλη παλλαΟΙ:κή εορτή, όμοια όπως οι πιστοί του

Μίθρα στην Μικρά Ασία αλλά και οι Χριστιανοί της Ευρώπης, οι

οποίοι και αυτοί γιορτάζουν την γέννηση του Κ. Η. Ι. Χριστού κατά

το χειμερινό ηλωστάσω, μη παραλείποντες να αποκαλούν αυτόν

στα εκκλησιαστικά τροπάρια « ... Ήλων της δικαωσύνης... ». Άλλωστε, αυτό επιβεβαιώνεται και στην Αποκάλυψη: «Εγώ ο Ιησούς, εί

μαι το λαμπρό αστέρι της αυγής... »1

Αυτό το σημαντικό οκτάκτινο αστέρι, ο Σείρως, το οποίο προαγ

γέλλει τον ήλω του χειμερινού ηλωστασίου, ονομαζόταν από τους

αρχαίους Εβραίους «Μάτι του Θεού», Άλεφ, ακόμα και «Ιεχωβά»,

επειδή και γι' αυτούς ο Ήλως ήταν θεόξ Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέ

ρον η ονομασία του αστέρος αυτού με το όνομα Άλεφ, το οποίο

εκτός από Βουν, σημαίνει και το πρώτο γράμμα της εβραΟΙ:κής αλ

φαβήτου. Διότι το όνομα Άλφα, δηλαδή του πρώτου γράμματος της

1. Αποκάλυψις, κβ" 16.2. Βιβλίο των Αριθμών, 24-17.


πελασγικο-ελληνικήςαλφαβήτου, έδιναν, όπως θα δούμε οι Άριοι

στον Ήλιο, αυτόν που οι Βαβυλώνιοι ονόμαζαν Βάαλ, δηλαδή Άλφα

αναγραμματισμένο,με Β στην θέση του Φ, επειδή τότε τα εναλλασ

σόμενα σύμφωνα Π, Β, Φ, εταυτίζovτo φωνητικά.

Οι πινακίδες της Γκλοζέλ

Για το διεθνές πανεπιστημιακό κατεστημένο, που θεωρεί, με όλη

του την αφελή, ή ό,τι άλλο κρύβεται πίσω από αυτήν, αρτηριοσκλη

ρωτική στάση της σύγχρονης αρχαιολογικήςκαι γλωσσολογικήςεπι

στήμης, ότι η γραφή και το αλφάβητο είναι ανακαλύψεις σχεδόν

σύγχρονες του παρόντος πολιτισμού, τα ευρήματα της Γκλοζέλ

(Glozel) ήσαν πράγματι αποστομωτικά, τουλάχιστον για την εποχή

τους. Στην Γαλλία, το 1925, στην περιοχή Γκλοζέλ της πόλεως του

Vichy, τελείως τυχαία, από έναν αγρότη που όργωνε τον αγρό του,

ήρθαν στην επιφάνεια τεμάχια από αγαλμάτια και πινακίδες εγχά

ρακτες. Άμεσα διενεργήθηκαν αρχαιολογικές ανασκαφές στην πε

ριοχή από τον Α. Morlet, οι οποίες έφεραν στο φως εκατοντάδες

αγαλματίδια και λίθινες πινακίδες με παραστάσεις ζώων, αλλά κυ

ρίως με εγχάρακτα κείμενα γραμμικής συλλαβικής γραφής, η οποία

αποτελείται από 111 σύμβολα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνο

νται φυσικά η σβάστικα και ο σταυρός εντός κύκλου.

Τα αγαλμάτια της Γκλοζέλ υπεδείκνυαν, με μία υπέροχη τέχνη

παρόμοια αυτής της κλασικής Ελλάδος, των Ινδιών, αλλά και των

πρ6Cστορικών ευρημάτων της Μάλτας και της Κορσικής, έναν πολι

τισμό με πλήρως ανεπτυγμένες τις κλασικές θρησκευτικές ιδέες. Τα

εγχάρακτα κείμενα, τα οποία χρονολογήθηκαν περί το 5000 π.Χ.,

θεωρήθηκαν ως απόδειξις του Κατακλυσμού και της ενδείας των

επιζησάντων που, πάση θυσία, θέλησαν να απομνημονεύσουν την

σκέψη τους, ως ανθρώπινα όντα προερχόμενα όχι από πιθήκους,

αλλά από έναν υψηλό πολιτισμό, ίσως δεκάδων χιλιάδων ετών, ο

οποίος ανετράπη ολοσχερώς και αιφνιδίως μέσα στο ελάχιστο χρο

νικό διάστημα μερικών ωρών.

Ακριβώς εξαιτίας της χρονολόγησής τους, τα ευρήματα ήσαν ικα-

ΟΙ ΣιΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛιΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 123

Πάνω δεξιά: Ο δρ Mor/et εξετάζειμια ενεπίγραφηλίθινη πινακίδα από

τα ευρήματα της ΓκλΟζέλ.

Κάτω δεξιά: Πινακίδα από άργιλο,

από τα ευρήματα της ΓKλOζέlι,χα

ραγμένημε αλφαβητικά σημεία. Με

μια προσεκτική παρατήρηση,μπο

ρούν να πιστοποιηθούνωςχαρα

κτήρες πελασγικής-αρχαϊκήςελλη

νικής γραφής.

νά να γκρεμίσουν, αυτά και

μόνα, όλο το επίπλαστο οικο

δόμημα της συμβατικής προ'ι'

στορίας, καθώς απεδείκνυαν

την πρ6Cστορική ύπαρξη γραμ

μικής γραφής. Όμως τίποτε

τέτοιο δεν συνέβη, παρ' όλον

που ήδη το 1971 ο γλωσσολό

γος G. Megret ανεκοίνωσε ότι

προχωρούσε επιτυχώς στην

αποκρυπτογράφηση των λίθι

νων επιγραφών.

Τίποτε δεν συνέβη διότι,

εντέχνως και χάριν ποικίλων

συμφερόντων, τα ευρήματα

της Γκλοζέλ είτε απεσιωπήθησαν, είτε δυσφημίστηκαν, είτε ακόμη

παραχαράχθησαν. Το 1927 ο δρ Morlet δέχτηκε, στην Γκλοζέλ, την

επίσκεψη του διασήμου ανασκαφέως της μινωικής Κρήτης, Άρθουρ

Έβανς, ο οποίος επιστρέφοντας στο Λονδίνο δημοσίευσε σχετικό

κείμενο στους Times, όπου μεταξύ άλλων έγραφε: «Στην περίπτωση

που θα δεχθούμε την αυθεντικότητα των ευρημάτων της Γκλοζέλ,

θα καταστρέΨουμε ολόκληρο το οικοδόμημα των γνώσεών μας και

αυτό θα σημάνη την πλήρη εκμηδένιση των αποτελεσμάτων των

ερευνών και της δραστηριότητος δύο γενεών επιστημόνων». Εδώ ο

Έβανς εννοούσε το έργο του επίσης διάσημου πατέρα του, ο οποίος


St μ,μ,\,ι

" J:J" J,J.J,JΗ ιΗ :::Ι.';)

~. h.h .... h.ιi ~11 ~+'""'.~

'1 '-V.w" Ι(Ρ Α, f!·1 Q.9.9.σ:?

1! ι:i' 0+

1. \.οΔ.Ό I:>-,~1~ 'r rl' '1'. Ψ. 1. 't'" b.~ ~,.. ίt.;;

,., Χ:7ι. i-,., ~Λ ιι......J'

"1 -J.~'''' r ,t<~ J<'.~:'i."Ι" λ.,lΙ/10\ &J!,..$1" 1:I-,i103 ~Ι"! ι;;'7 fu_ 1I

1" ;:τ

", -< ,).

Η -,,1",:-,.... ,"'"\J \...\.-.\ ι.,\.ο-.J<{ΙΙ:,i.ι:.~,. ~

" j",ty.\".Ι -jιI::v,m.,~ ~.,\ .......,,,,..-:\;." :-t.\ OΧ.l1-.'1.,)'o,.

ι, 1. (,. '1-:'1

-' ((,1 T'f,Y.----Ί' $~~.\,(.,,\:.

ι. J.;) Ί.)11 JJ ).5Η \~ς

H~ι:..l' \..1,1",,\.\,,'\..1

Η \,'1 ;;::

Η 00l' Θ" θ.e δι ~9:I <i\,. Φ.0,,(.) {.. Ι\.~~.~\~ Η.υ

\, J.H.! {l


Η Α:Α:f')~{[ν~. JΙΥ'}';Ι<', . ' .~~ Ν",,J, N,'IA,V\,VJ.,W,rI

3\ M,W.VV,VII\,VW~, J\N'\I'I,\ΑΛ<\Α

~, (:Ι :\.,'t ,--;;ι Τ,Τ', Τ

~, 1.l,J..\. t-,\-- ,-1'ι )0.,"<,,"'"\1 Τ,~ H,t-'.r! ,h" Η ,11,+1,11'.'\-\\\ JιI,π,..:tι:

" 13.~.:m

\1 Jf1.~:mr. Η,1'Η4

" +.+\. χ,Χ.)\,Χ!< Χ.Χ,'Ι(

Ι, ........"+ ,"Ψ-

11 i--< ...-?'0-'-+.)):<11 lJJ'('!' ....... 1

11 Ι.λ).,):!rι γ.~

t-"1 :,-t --'='.'f:" ....,....., ='." ~ ι:: -""\..i :.'::: • .:::Ξ:"

1 Ι

.. 11.\\11 1111< \( .1)1~ \,/

1\ υ.>.?

1\ (ι,'(.< ,"'\ι v.V.\J11 Λ ,1\,1"- ,rι

.. !>,!>.ΙΙ,Δ.\.7,D~Δ11 Dι. ι:::ι

11 [jJΗ ..Ι...ι.>

Η -Ι.,Ι,λ

Η rt.tj f..,11 }.;)<Η "',1").1"1."".'" .">.~.')

'7 ι: .c.c. \: .«',Ι::.V.<:11 ". -:Ι ,=:-:::.. ,::Ιη ,,$,13. r,ro

στην δίκη που επακολούθησε) το τυπογραφικό δοκίμω, δωρθωμένο

με κόκκινο μελάνι. Εκεί οι καταφάσεις κω παραδοχές για τα ευρή

ματα μετατρέποντω σε αρνήσεις της αυθεντικότητός τους κω επο

μένως και της αρχαιολογικής τους αξίας. Αυτό διότι ήδη το «αφε

ντικό» του, Dussaud, είχε χαρακτηρίσειδημοσίως τα ευρήματα των

ανασκαφών ως κατασκευασμένασύγχρονα παραχαράγματα.Αυτά

υπερέβησαν κάθε όρω επιστημονικού ευπρεπισμούκω οι θιγόμενοι

αρχαωλόγοι, οι οποίοι είχαν ασχοληθεί με τη Γκλοζέλ, κατέφυγαν

στη Γαλλική Δικαωσύνη, που ευθαρσώς κατεδίκασε τον Dussaud

για συκοφαντική δυσφήμιση.

Όμως αυτή η δίκη είχε και ένα άλλο θετικό αποτέλεσμα, διότι ο

τότε Πρόεδρος του Εφετείου Calemard απεφάσισε να εξετάσει το

Δικαστήρω την ουσία της υποθέσεως κω να μελετηθούν από ειδι

επιστήμονες, επα'ίΌντες, κω οι ελάχιστες λεπτομέρειες του

ψα;κεΛΟI:>. Από αυτή την εις βάθος δικαστική έρευνα, από τις εκθέ

των πραγματογνωμόνων,τις μαρτυρικές καταθέσεις κω την

Το πλήρεςσυλλαβισματάριοτης Γκλοζέλ, κατά τον δρα Mor/et.

Ο περίφημος «Ερμαφρόδιτος» της Γκλοζέλ,

ένα αγαλματίδιο κλασικής τεχνοτροπίας προερχόμενο

στρωματογραφικά από τηνΣΓ χιλιετία π.χ.

υπεστήριζε διακαώς ότι ο πολιτισμός δεν

έχει ηλικία μεγαλυτέρα των 3.000 ετών, αλ

λά κω τα προσωπικά του επιστημονικά

συμφέροντα, καθώς ο ίδως πρέσβευε ότι η

γραμμική γραφή εμφανίσθηκε για πρώτη

φορά στην μινωική Κρήτη.

Πράγματι, τα ευρήματα της Γκλοζέλ και τα

συμπεράσματατων αρχαωλόγωνπου απέρ

ρεαν από αυτά, συνέτρLβαν τις κατεστημέ

νες θέσεις των πλέον γνωστών επιστημόνων

εκείνης της εποχής, για να μην αναφέρουμε

τίποτε για το νέο πλήγμα που εδέχετο κω

το θεολογικό κατεστημένοτου Δυτικοευρω

πα'Cκού πολιτισμού. Γι' αυτούς τους λόγους

θα έπρεπε να αποσιωπηθούν,κω έτσι έγινε.

Παρ' όλον που οι ανασκαφές στην Γκλοζέλ συνεχίσθηκαν και κατά

το 1928, με συμμετοχή κω άλλων διασήμων αρχαωλόγων, όπως του

S. Reinach, διευθυντού του μουσείου Προ'Cστορίας του St. Germain,του Birger-Nerman, καθηγητού του Πανεπιστημίουτης Στοκχόλμης

κ.ά., ο κυρίαρχος της προίστορίας στη Γαλλία Rene Dussaud, πρόεδρος της Societe Prehistorique, του οποίου τις, από το παρελθόν δη

μοσιευμένες, απόψεις ανέτρεπε η Γκλοζέλ, αρνήθηκε να την επισκε

φθεί κω να διευθύνει τις ανασκαφές, αλλά έστειλε τον υφιστάμενό

του, γνωστό ερευνητή προίστορικών σπηλαίων, Α. Μπρέιγ, με την

ρητή εντολή να αποδείξει τα ευρήματά της ανάξια λόγου κω παρα

χαραγμένα. Όμως ο Μπρέιγ, μόλις μετά από μίας ημέρας παρακο

λούθηση των ανασκαφών, επείσθη πλήρως για την μοναδική αξία

των ευρημάτων κω δημοσίευσε κω ένα πρώτο σχετικό άρθρο στον

τύπο της εποχής. Ακολούθως, μετά από παρέλευση μερικών ημε

ρών, έγραψε δεύτερο σχετικό άρθρο για τα ευρήματα της Γκλοζέλ,

του οποίου σώζετω μέχρι σήμερα (επειδή απετέλεσε πειστήρω


Η πρωτόγονη Γραφ"ίj

Η προέλευσιςτης γραφής κατά την αρχαία Aιγυπτιακ~ παρ~δoση,η οποία στις απαρχές της ήταν κοινή με την Ελλ;νικη παραδ~ση,αποδίδεται επισήμως στον Θωτ ή Ερμή τον Τρισμεγισ:ο,που ειν~ι

ταυτοχρόνως και η «καρδιά του Ρα», δηλαδή του ~λωυ" η Ουσιατης δημωυργικήςτου σκέψεως και ο «Θεός του Θεωυ Λογου». ΟΘωτ αναγνωρίζεταιαπό όλους τους ανθρώπους ως κυρίαρ~oς και

αντιπροσωπεύειτο πνεύμα με όλη του τη δύναμη και με ολη τουΙωάννην, α', 1-2,


την νοητική πολυμορφία. Είναι ο δημωυργόςτης Γραφής και ταυ

τοχρόνως ο υπολογιστής του Χρόνου και των εποχών, αλλά και ο

ταξιθέτης των γλωσσικών διαλέκτων. Είναι ο αναμφισβήτητοςαρχη

γός των υπαρχόντων Θεών, γνωρίζει άριστα τη χρήση του Λόγου,

και κρατά το μυστικό των ιερογλυφικών,τα οποία είναι δημωυργή

ματά του. Είναι εξουσιαστήςτου θείου Λόγου (Εν αρχή ην ο λόγος

δι' ου τα πάντα εγένοντοl) που με τις αρμονικές του δονήσεις του

δίνει την δυνατότητα να δημωυργεί νέα πλάσματα και να τα προ

βάλλει σε ένα ΧωροχρονικόΣύμπαν. Οι ιερείς της Μέμφιδος, ενός

από τα δύο μεγάλα θρησκευτικά κέντρα της αρχαίας Αιγύπτου, τον

θεωρούσαν γλώσσα του θεού Φθα, δηλαδή έκφραση του Λόγου, δια

του οποίου ο Θεός δίνει Ζωή στο Σύμπαν, διότι η διδασκαλίατους

θεωρούσε πως η Δημωυργία συντελείται από το Πνεύμα και τον

Λόγο. Αλλά και το άλλο μεγάλο θρησκευτικό κέντρο, η Ερμούπο

λις, τον θεό Θωτ θεωρούσε ως το Δημωυργικό Στοιχείο που ανέσυ

ρε το Σύμπαν από την πρωταρχική αδρανήΎλη.

Αν και κατά τον Ηρόδοτο η αιγυπτιακή ιστορία, επομένως και

γραφή, ήταν ήδη ηλικίας 11.000 ετών στην εποχή του, η σύγχρονη

επιστήμη της προ'ίστορίας ανάγει την Γραφή μόλις στην Γ χιλιετία

π.Χ.

Όμως, από τις αρχαωλογικέςανασκαφέςτων δύο τελευταίων αι

ώνων, έρχονται συνεχώς στην επιφάνεια λείψανα πανάρχαιων γρα

φών. Πέραν της γνωστής Γκλοζέλ της Γαλλίας, στην Ακου'Ι:τανία

(Aquitaine, επίσης της Γαλλίας), αλλά και στην Ισπανία και την

Πορτογαλία έχουν βρεθεί άφθονα δείγματα γραφής. Επάνω σε

πλάκες σχιστολίθου διακρίνει κανείς την σβάστικα, τον σταυρό μέ

σα σε κύκλο, την σκάλα, το τρίγωνο και άλλα πολυάριθμα σύμβο

λα, που η τακτική τους επανάληψη στην βραχογραφία υποδεικνύει

ότι πρόκειται περί γραφής.

Οι πρωτόγονες αυτές γραφές συναντώνται στην Δυτική Ευρώπη.

Είναι πολυάριθμεςστα Πυρηναία, βρίσκονται όμως και στα Βαλκά

όπως στη Μοραβία, τη Βοημία και τη Ρουμανία. Σε μία ανα

Κ()ίf.v(,'ιπη του δρος Maxim Ghors, στα μέλη του Τμήματος Επιγρα-

Άποψημίας από τις αίθουσες

του τοπικούΜουσείουτης ΓκΙΙοζέλ,το οποίο στεγάζει τα εντυπωσιακά

"παλαιολιθικά"ευρήματα

του δροςMor/et.

επιτόπω έρευνα, το Εφετείο

απεφάνθη υπέρ της αυθεντικό

τητος των ευρημάτων της

Γκλοζέλ. Ήταν μία δικαίωσις

της ανιδωτελούς επιστημονικής

αλήθειας έναντι μίας «κλίκας»

επιστημόνων, οι οποίοι δεν ενδιαφέρονταν για τίποτε ~ερισσότε,ΡOπαρά να επιβάλλουν ως πραγματικό το δικό τους -ασημαντο- ερ-

γο. 'λ ' θ VY1Το θέμα της Γκλοζέλ αναζωπυρώθηκεκαι πα ι, οταν ο κα η ~ ·1-

τής Αρχαιολογίαςτου Πανεπιστημίουτου Cambridge, Glyn Danrel,

χρησιμοποίησε, το 1974, την τότε ανακαλυφθείσα μέθoδ~ της ~ερμοφωταύγειαςγια να αποδείξει τελεσίδικα ότι τα σχετικα ευ~ημα

τα ήσαν παραχαραγμένα. Τα αποτελέσματατων επιστημονικων o~

γάνων του εργαστηρίου του έδειξαν ακριβώς το αν:ίθετο. Τα ευ~η

ματα είχαν ηλικία χιλιάδων ετών. Έκτοτε, η όλη υποθε,ση πα~αμενει

εσκεμμένως στο περιθώρω, όμως δεν έχει εξαντληθει ως θεμα ση-

μαντικοτάτου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

Πάνω αριστερά: Βραχογραφία από

το σπήλαιο του Λασκώ, με εγχάρα

κτα σύμβολα γραμμικής Β.

Πάνω: Το σύμβολο γραμμικής Β

«WA» και παραλλαγές του.

Κάτω αριστερά: Εγχάρακτα προϊστο

ρικά σύμβολα σε σπήλαια της Πορ

τογαλίας.

Κάτω δεξιά: Εγχάρακτες βραχογρα

φίες από το Roc de /es Greus της

Πορτογαλίας.


σύμβολα είναι σαφείς πρόγο

νοι των χαρακτήρων του πε

λασγικού αλφαβήτου των λαίκών μαζών των αρίων φυλών, με πιθα

εννοιολογικέςδιαφορές από τις γραμμικές γραφές που παρου

U~lλLIJν'l;αι αργότερα στην προ"ίστορία. Θα πρέπει να ήσαν κωδικά

κοινής λα"ίκής αποδοχής και όχι γνήσιες αλ

γραφές. Απλώς, με τον χαρακτήρα τους, εξέφραζαν μια

Πλ'ηρι)φι)ρία αλλά και μια ιδέα.

.Ης;,μ,-"ν όλων των άλλων ευρημάτων, σημαντικό ενδιαφέρον πα

ρoυσιάί~oι>ν τα ευρήματα του 1791 στο Αλβάο της Πορτογαλίας.

στις βάσεις μίας περίπου εκατοντάδος λιθοτραπεζών (ντολ

χρονΙ)λ(>γclυ1J,ένων από την αρχή της Νεολιθικής περιόδου, ανε

γραμμές, η μία κάτω από την άλλη, η κάθε μία από

φών και Γραμμάτων της Γαλ

λικής Ακαδημίας, το 1964, έγι

νε για πρώτη φορά εκτενής

ανασκόπηση του θέματος των

πρωτόγονων γραφών της προ"ί

στορίας μετά από ποικιλία

αναφορών επί τόπου τεκμη

ριωμένων ερευνών. Το συμπέ

ρασμα το οποίο προέκυψε

ήταν πως οι συνθέσεις αυτών

των διαφόρων σημάτων «απΟ

τελούν φαινόμενο γενικό» το

οποίο παρατηρείται κατά τις

διάφορες εποχές της προ"ίστο

ρίας του ανθρώπου. Τα σημά

δια αυτά βρίσκονται στην Ευ

ρώπη, στην Εγγύς Ανατολή,

στην Ινδία, την Κίνα, την Αυ

στραλία και την Αμερική. Προ

της εμφανίσεως των ιερογλυφι

κών και των σφηνοειδών ιδεο

γραμμάτων, αυτά τα γραμμικά

Προϊστορικά σύμβολα γραφής από

σπήλαια της Ισπανίας.Πάνω αριστερά: Παρατηρούμε ότιαρκετά από τα σύμβολα ταυτίζονται

με σύμβολα γραμμικής γραφής Α και

Β.Μέσον αριστερά: Τα δύο κάτω δεξιάσύμβολα αρμάτων ανευρίσκονται

και στην γραμμική γραφή Α και Β.Κάτω αριστερά: Είναι εμφανής ηομοιότης αυτών των συμβόλωνμετα σύμβολα προϊστορικής γραφής

της Ελευσίνας (σελ. 345).~"t!' ~ ,!\

~ OQ.=

J!\\\


~r~~'iι

\

c λ- ~".: l1"ι ..... ::. v, 1-'1 /;CI7 ·~~~Ι ~\~Ι

.. ι....,.ι ....

~'>( ιΛ~Λ~ ςΡ θ)\\~5 td."I-

\


Πάνω: Σύμβολα γραμμικήςγραφής

Α σε βραχογραφίαπροϊστορικού

σπηλαίου των Πυρηναίων.

Δεξιά: Δείγμα προϊστορικήςγραφής

σε σπήλαιο των Πυρηναίων. Είναι

ενδιαφέρονότι οι περισσότεροιχα

ρακτήρες ταυτίζονταιμε γράμματα

της πελασγικής - αρχαϊκής ελληνι

κής αλφαβήτου.

(θα εξετασθούν στο κεφ. 6δ)

οι πέντε υπάρχουν και μεταξύ

των σημείων της Γκλοζέλ, αυτό

ακριβώς αποδεικνύει μία πα

νευρωπα'ίκή, τουλάχιστον, αν

όχι παγκόσμια, προ'ίστορική

μνημοτεχνική γραφή, η οποία

περιελάμβανε οπωσδήποτε και

Βόρειο Αφρική, μέχρι την

V'Ιfλo __l!JuνΊI Αιθιοπία.

Την θέση αυτή υποδεικνύει, μεταξύ άλλων, και η μυστηριώδης

VrJfYtn,Y! των Τουαρέγκ της Σαχάρας, που αποτελείται από γράμματα,

1LE:Arι,ΠVI.VrJr') αλφαβήτου ή ρουνών, τα οποία χαράσσονται σε σχήμα

στι::φιχνΥ]ζ και ονομάζονται από τους γηγενείς «ταφινάρ». Για να γί-

αντιληπτό το θέμα αυτής της, επίσης, προ'ίστορικής γραφής, θα

ΠDέΠIΕ:Ι κανείς να λάβει υπ' όψιν του πρώτα, κάποια στοιχεία για

Ζωδιακά σημεία από το Αλβάο

της Πορτογαλίας, αντιστοιχού

ντα σε ανάλογουςσκανδιναβι

κούς ρούνους.

θυμίζει αυτό του Ταύρου

θυμίζει αυτό του Υδροχόου

θυμίζει αυτό της Παρθένου

θυμίζει αυτό τωνΔιδύμων

θυμίζει αυτό του Λέοντος

Το ζωδιακό

Το ζωδιακό

Το ζωδιακό

Το ζωδιακό

Το ζωδιακό


τις οποίες είχε σχήματα

ευθυγραμμισμένα και,

όλες μαζί, έδειχναν να

αποτελούν ένα πραγματικό κείμενο. Είναι φανερό ότι, όπως απε

φάνθησαν οι τότε αρχαιολόγοι που τα εξέτασαν, «πρόκειται για

γραπτή γλώσσα, η οποία εκφράζεται με παραστατικούςγραφικούς

χαρακτήρες».Όμως και η άποψις αυτή καταπολεμήθηκεαπό τους

τότε ειδικούς του επιστημονικού κατεστημένουτης προ·ίστορίας. Εν

τούτοις, συνέβη ό,τι και στην περίπτωση της Γκλοζέλ. Μετά την αρ

χική αντίδραση, υπεχώρησαν μπροστά στο αληθοφανέςτου γεγονό

τος και απλώς το απώθησαν στη λήθη, μη ασχολούμενοιπεραιτέρω

με αυτό. Μία αγαπημένη τακτική και του οικείου Υπουργείου Πολι

τισμού και των, υπ' αυτού, αναγνωρισμένωνΕλλήνων αρχαιολόγων.

Να ασχολούνται δηλαδή κατά κόρον με τις Κλασικές, τις Ρωμα"ίκές

και τις Βυζαντινές έρευνες και να απαξιούν να ανασκάψουν οτιδή

ποτε εμφανίζεται ως πιθανή προ"ίστορική ελληνική αρχαιότης.

Αλλά είναι πλέον γνωστό ότι σημάδια σαν αυτά του Αλβάο συνα

ντώνται σε περιοχές πολύ διαφορετικέςκαι απομακρυσμένεςμεταξύ

τους. Έτσι, η πρωτόγονη αυτή γραφή ενισχύει την πεποωησή μας ότι

κάποτε, χιλιάδες χρόνια πριν, υπήρχε μια κάποια καθολικότητατου

προ'ίστορικού πολιτισμού, με παγκοσμίως κοινά πολιτισμικά στοι

χεία, όπως αυτό της ενιαίας γραφής. Ζωοκεφαλές σκαλισμένες σε

βότσαλα, συνοδευόμενεςαπό κάποιες επιγραφές, έχουν βρεθεί σε

σπήλαια της Ελλάδος και οι επιγραφές αυτές είναι σχεδόν πανομοι

ότυπες με εκείνες που πλαισιώνουν τις ζωοκεφαλέςτης Γκλοζέλ και

του σπηλαίου του Λασκώ της Γαλλίας. Θα πρέπει δε να σημειωθεί

εδώ ότι τα χαράγματα επί λ[θων του Αλβάο της Πορτογαλίας,της

Γκλοζέλ και της γειτονικής της Πυί-Ραβέλτης Γαλλίας μοιάζουν πο

λύ με μερικούς σκανδιναβικούςζωδιακούς ρούνους, ανάμικτα με άλ

λα ζωδιακά σημεία. Το ότι από τους δώδεκα ζωδιακούς ρούνους

ψΛΛrΕΕΒ

1JBXCt-L~Πάνω: Ιβηρική γραφή,

εν μέρει συλλαβική.

Κάτω δεξιά: Ιδιόρρυθμα σχήματα ελλη

νικών γραμμάτων τα οποία ανάγουν

την καταγωγή τους σε προϊστορικούς

χρόνους.

ΟΙ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΓΡ.ΑΦΕΣ 133

σταδιακά στις συνθήκες της

ερήμου όπου πλέον κατοικούν

από χιλιετίες, με κύριες φυλές

τους Φουλμπέ, τους Χλέους

και τους γνωστότερουςΚαμπύλ και Τουαρέγκ. Αυτοί οι τελευταίοι

άφησαν επιγραφές, οι οποίες χρονολογούνται από την Νεολιθική

εποχή και αυτήν του Χαλκού, λέγονται κατά την επιστημονικήτους

κατάταξη «Λιβυκές» και είναι γραμμένες με χαρακτήρεςταφινάρ.

Προσομοιάζουνμε ανάλογες επιγραφέςτων Καναρίων Νήσων και,

κατά τους ειδικούς επιστήμονες, εικάζεται ότι προέρχονται από

τους πανάρχαιους εκείνους πολιτισμούς, που άνθισαν στις περιοχές

αυτές προ 12.000 ετών τουλάχιστον, δηλαδή πριν από την μεταμόρ-

τους σε έρημο. Βέβαια, υπήρξαν και κάποιοι μελετητές οι

σποLc>ι. λαμβάνοντας υπ' όψιν το ότι οι κοσμικές ανακατατάξεις και

κα,τασΤ()Ο(j:>έζ εκείνης της εποχής δημιούργησαν στις διάφορες φυλές

συνθήκες περαιτέρω ζωής, υποστηρίζουν πως πολλές

αυτές λησμόνησαν την αρχαία γραφή τους. Έτσι, κατ' αυτούς,

ρούν()ι και τα ταφινάρ δείχνουν να είναι μάλλον γραφικές μορφο

'ΠΟΙ"ήο;ει, παλαιών μύθων και παραδόσεων, κατά την αρχική συγκρό

της φυλής, παρά γραφές χρήσεως που θα μπορούσαν να βοη

tJηlπ()!)\Ι τους ανθρώπους στην καθημερινή σκληρή ζωή. 'Όμως, πέραν

μυθικού ρόλου που ίσως έπαιξαν οι ρούνοι και τα ταφινάρ, εάν

ως αντικείμενα παραδοσιακής συγκριτικής γλωσσολογίας,

::φΙΧ(jlαλλόΙJ.ε\lα με αντίστοιχες πελασγικές επιγραφές της Με

και της Μικράς Ασίας, δείχνουν άμεσα την απώτερη άρια

tAhrrτνrvv και επέκεινα ελληνική, καταγωγή τους.

Πάνω: Εγχάρακτη γραφή Γκουάνς

σε βράχο στην Καλέτα των Κανά

ριωνΝήσων.

Κάτω: Σχηματοποιημένορουνικό αλ

φάβητο. Είναι φανερή η ομοιότης

των περισσοτέρωνγραμμάτωνμε

τουςχαρακτήρες της πελασγικής

γραφής.

χ

Μ

Η(

t

την γεωλογική κατάσταση της

Βορείου Αφρικής.

Η περιοχή, εύφορος πριν από

12.000 χρόνια, άλλαξε μορφή

εξαιτίας της τήξεως των πά

γων που κατέκλυζαν την Ευ

ρώπη. Η λίμνη Τριτωνίς των

Αργοναυτών εξαφανίστηκε, ε

νώ η Σαχάρα έχασε σταδιακά

την τροπική φυσιογνωμία της

και έγινε έρημος. Μονάχα ο

Νείλος ποταμός διετήρησε την

κοίτη του και τους παρόχθιους

πληθυσμούς του. Από τις ε

κτάσεις του σημερινού Μαρό

κου, απεχώρησαν τότε ομαδι

κά δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι

σε μία προσπάθεια εξευρέσε

ως γονίμων περιοχών, προς α

νατολάς. Οι μετανάστες αυτοί

άφησαν πολυάριθμα ίχνη της

διάβασής τους από τα βουνά

του Χογκάρ της οροσειράςτου

Άτλαντος, ως σκαλισμένα σχέδια, φιγούρες και επιγραφές, οι οποίες καλύπτουν μία ορεινή διαδρομή μήκους 250 χιλιομέτρων, ενώμερικές εμφανίζονται και μέχρι την αιγυπτιακή Άβυδο.

'Όσοι από τους ιθαγενείς παρέμειναν στην Δύση, προσαρμόστηκαν


α. Ζάχρα, 15 Ιουνίου 1983, 11.00 π.μ.

30 Κεφάλαιο: Μη αλφαβητικές Γραφές

Είχαν περάσε~ πλέον σχεδόν δέκα μέρες που άλλo~ σκάβαμε το δά

πεδο του σπηλαίου και άλλοι φτυαρίζαμε την άμμο στα ζεμπίλ~α

που είχε παρατάξε~ ο Παντούλης Authority να κρέμονται από κα

ρούλια στη σειρά, σε έναν ατέρμονα από συρματόσχοινο που, με

ένα πολύ απλό σύστημα, μετέφερε τα γεμάτα με άμμο ζεμπίλια

έξω από την σπηλιά, κατά μήκος του διαδρόμου, ο οποίος την συ

νέδεε με τον εξωτερικό χώρο που οριζόταν από τα κατακόρυφα

βράχια του στοιχειωμένου βουνού. Εκεί, μετά από μία ανηφορική

διαδρομή περίπου 70 μέτρων, άλλo~ άνδρες άδειαζαν την άμμο σε

σωρούς, ένθεν και ένθεν της αρχής του διαδρόμου και με τον

ατέρμονα έστελναν τα κενά ζεμπίλια πίσω στη σπηλιά.

Ξεκ~νoύσαμε την δουλειά μας πολύ πρωί, κατά τις έξι τα ξημε

με μία δίωρη διακοπή από τη μία το μεσημέρι μέχρι τις

για ένα λιτό γεύμα, που παρασκεύαζε ο Σομαλός μάγειρας

διμοιρίας -άκουγε στο όνομα «ο Ιταλός» επειδή έφτιαχνε ωραί

μακαρονάδες- και μία ώρα ανάπαυση, για να συνεχίσουμε μετά

ίδια μονότονη εργασία μέχρι τις οκτώ το βράδυ. Εκείνη την


ώρα σταματούσαμεοριστικά για να δειπνήσουμε και μετά να κοι

μΎjθOύμε μέχρι τις 5.30 π.μ. κ.ο.κ.

Ο πάντοτε οργανωτικός ΣυνταγματάΡΧΎjς είχε σχεδιάσει με προ

σοχή ένα χρονοδιάγραμμα επί καθΎjμερινής βάσεως και ένα άλλο

επί εβδομαδιαίας, συνδυάζοντας ευΡΎjματικάην καθΎjμερινή εναλ

λασσόμενΎj εργατική και στρατιωτική υΠΎjρεσία του καθενός μας.

Κάθε άνδρας ήξερε, κάθε Σάββατο μεσΎjμέρι, ΤΎjν χρυσή τομή μετα

ξύ ΤΎjς ΜουσουλμανικήςΠαρασκευής και ΤΎjς Χριστιανικής Κυρια

κής, επακριβώς τις ώρες που θα φτυάριζε άμμο, αλλά και πού θα

φύλαγε σκοπιά, για κάθε μέρα και νύχτα ΤΎjς εΠOμένΎjς εβδομάδος.

Ο BασίλΎjς είχε φροντίσει ώστε για κάθε στρατιώΤΎj οι ώρες ΤΎjς αγ

γαρείας μαζί με τις ώρες ΤΎjς σκοπιάς να μΎjV ξεπερνούν τις δώδεκα

σε Ύjμερήσια βάσΎj, έχοντας απαλλάξει μόνο τον Σομαλό μάγειρα, ο

οποίος όμως έπρεπε να διεκπεραιώνει τα καθήκοντά του χωρίς

βOΎjθό. Για τον φόβο μίας απρόσμενΎjς επιθέσεως από αντάρτικα

στρατιωτικά σώματα είτε του Τσαντ είτε των Πολισάριο του Μαρό

κου, οι οποίοι διασχίζανε τεράστιες αποστάσεις μέσα στΎjV έΡΎjμO

προκεψένου να επιτεθούν οπουδήποτε για εξεύρεσΎj και αρπαγή

εφοδίων, ή ακόμα και για ΤΎjν ενδεχόμενΎj απόπειρα λεΎjλασίας του

καταυλισμού μας από τον στρατό κάποιου τοπικού πολεμόχαρου

άρχοντα, ο BασίλΎjς είχε αναθέσει στον Σουδανό Λοχία Ιμπραήμ

αποκλειστικάτον συνεχή έλεγχο για τις σκοπιές που είχαμε τοπο

θετήσει, προσεκτικά καλυμμένες ένα γύρω. Σ' εμένα, επειδή λόγω

σπουδών και επαγγελματικήςειδικόητος γνώριζα κάποια πράγμα

τα από αρχαιολογία αλλά και από εκσκαφές, είχε αναθέσει ΤΎjν συ

νεχή παραΚOλOύθΎjσΎjης ανασκαφής, ης απόΡΡΙψΎjς των προϊόντων

ΤΎjς, έτσι ώστε να μΎjν ενοχλούν ην ομαλή συνέχισΎj των εργασιών,

και φυσικά ΤΎjV καταγραφή οποιουδήποτε αντικεψένου θα βρίσκα

με. Βέβαια, ο έλεγχος για μικροαντικείμεναόπως, παραδείγματος

χάριν, νομίσματα, ήταν πλΎjμμελής, γιατί δεν κοσκινίζαμε ΤΎjV άμμο

που βγάζαμε, απλώς όπως ΤΎjν φτυάριζαν οι άνδρες είχαν τον νου

τους μΎjν τους ξεφύγει οτιδήποτε γυάλιζε σαν χρυσός και πραγμα

τικά γέμιζαν το κάθε ζεμπίλι με προσοχή σχεδόν θΡΎjσκευτικής ευ

λαβείας.

Ο ίδιος ο ΣυνταγματάΡΧΎJςδεν αδρανούσε ούτε στιγμή και όταν

Μ Ή Α Λ Φ Α Β Ή ΤΙ Κ Ε Σ Γ ΡΑ Φ Ε Σ 137

δεν προγραμμάτιζε το οργανόγραμμα εργασίας και σκοπιάς ΤΎjς

εΠOμένΎjς εβδομάδος, βάδιζε καλυμμένος σΤΎjν περίμετρο με τις

σκοπιές του μικρού στρατοπέδου μας, με απώτερο σκοπό τον αιφ

νιδιασμό τους, πράγμα που πετύχαινε μόνο τις μισές περίπου φο

ρές, ενώ τις υπόλοιπες γλίτωνε παρά τρίχα τον θάνατο, κυρίως ό

ταν στΎjV σκοπιά ήταν Σομαλός ή Σουδανός στρατιώΤΎjς. Τις άλλες

ώρες ανεβοκατέβαινετον διάδρομο που OδΎjγOύσε σην σΠΎjλιά, το

δάπεδο του οποίου χαμήλωνε σταδιακά, για να σιγουρευτείγια ην

απρόσκοπη πορεία ΤΎjς ανασκαφής μας, ενώ όταν μας άφΎjνε να

συνεχίζουμε να παλεύουμε με τα ατέλειωτα κυβικά άμμου που

φτυαρίζαμε, έτρεχε να βρει τον «Ιταλό» για να ελέγξει ΤΎjV ΠOΙόΤΎj

τα, ΤΎjν καθαριόΤΎjτα και ΤΎjν νοστψιά ΤΎjς μαγειρικής του υΠΎjρε

σίας.

Έτσι κυλούσαν οι μέρες με μία σχετική ρουτίνα, ΤYjν οποία διέκο

πτε πότε Ύj εύρεσις κάποιου μικροαντικεψένου,πότε κάποιου χάλ

κινου αραβικού ή και βυζαντινού νομίσματος μικρής αξίας, πότε

κάποιο σκουριασμένοπέταλο από άλογο και πότε ο σκελετός κά

ποιου μικρού ζώου που είχε καταφύγει σΤΎjν σΠΎjλιά για να πεθά-

Εκείνο το πρωινό όμως μας περίμενε μία αλλαγή, και εμένα

ευχάρισΤΎj έκπλΎjξΎj.Ήταν περίπου δέκα το πρωί όταν οι σκο

ανήγγειλαν ένα σύννεφο σκόνΎjς, το οποίο ερχόταν κατά πάνω

από νοτιοδυτικά και μεγάλωνε με σχετικά αργό ρυθμό, καθώς

πλΎjσίαζε. Ο BασίλΎjς ο ΣυνταγματάΡΧΎjςσήμανε αμέσως συνα-

και, σε ελάχιστα λεπτά, είχαμε όλοι σταματήσει οτιδήποτε

χαναμε εκείνΎj ην ώρα και, σε πλήΡΎj πολεμική εΤOψόΤΎjτα, είχαμε

s1tlαν(5ρ{~σι::ι σε ομάδες των πέντε ατόμων τα πρόχειρα αναχώματα

είχαμε κατασκευάσει εξ αρχής γύρω από ΤΎjν κατασκήνωσή

και περψέναμε παραηρώνταςπροσεκτικάτο σύννεφο σκόνΎjς,

διαγραφόταν πιο κοντινό και πιο απειλΎjτικό.

ρυθμός αυξήσεως του όγκου του σύννεφου σκόνΎjς μας έδωσε

χαταΜ/.ijουμ.ε ότι είχε μία ταχύτψα περίπου είκοσι χιλιομέτρων

επομένως πίσω του κρύβονταν ιππείς και όχι αυΤOκίνΎjτα

~T/μ,ατα τα οποία, ερπυστριοφόραή μΎj, μπορούσαν άνετα, ακόμα

αυτό το έδαφος, να αναπτύξουν διπλάσια ωριαία ταχύΤΎjτα.

δεν μπορούσαμε να ξεχωρίσουμετις φιγούρες των ιππέων

138 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝΜΗ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 139

Ιμπραήμ, υπακούοντας στην εντολή του ΒασΙλη, κρατούσε όλους

τους υπόλωπους άνδρες σε επιφυλακή. Μέτρο όχι και τόσο απα

ραΙτητο αφού, θεωρητικά, ήμασταν φιλοξενούμενοιτου Σε'ιχη, αλλά,

όπως έλεγε και ο Ιδως ο δωικητής μας, «δεν ξέρεις καμιά φορά τι

γΙνεται».

Με έναν υπέροχο πραγματικά συντονισμό, όλοι μαζΙ οι καβαλά

ρηδες σταμάτησαν μπροστά μας, με τον ΣεΙχη απέναντι στον Βα

σΙλη τον Συνταγματάρχη,σε περΙπου τρΙα μέτρα απόσταση. ΧωρΙς

καν να περιμένουμε να κατακάτσειη σκόνη από την άμμο, χαφετή

σαμε τον τοπικό άρχοντα στρατιωτικά και ο Παντούλης άρχισε, σε

γλώσσα κλασική αραβική, να απαγγέλλει ένα μακροσκελές, πωητι

κό στην ακοή, καλωσόρισματου γενναΙου και κραταιού επισκέπτη

μας. Ο εξ αριστερών του ΣεΙχη απάντησε, στην Ιδια γλώσσα, με

εξΙσου επΙσημο τρόπο, εκφράζονταςτην εύνωα του άρχοντός του.

Κάποια στιγμή, όταν τελεΙωσε και αυτός, ο ΣεΙχης και οι ακόλουθοΙ

του ξεπέζεψαν και προχώρησαν προς τον καταυλισμό μας, όπου

ήδη ο ΛοχΙας Ιμπραήμ εΙχε παρατάξει τους άνδρες τιμητικά σε δύο

στοΙχους. ΑυτοΙ οι τελευταΙω παρουσΙασαν όπλα καθώς ο ΣεΙχης

περνούσε από μπροστά τους και, ικανοπωημένοιπλέον όλοι μας,

προχωρήσαμεστην σκιά μιας μεγάλης τέντας, που σκέπαζε και ένα

μέρος από το όχημα του μαγεφεΙου, για να πάρουμε το πατροπα

ράδοτο τσάι μας.

Όσο για μένα, εΙχα μεΙνει λΙγο παράμερα και με στενεμένα μά

τια παρατηρούσα με προσοχή τον εκ δεξιών ακόλουθο του ΣεΙχη

που, κουκουλωμένος και αυτός με γαλάζω τουρμπάνι και καλύ

πτρα στο πρόσωπο, έπινε το τσάι του με αργές κινήσεις, κρατώ-

το κύπελλο που του εΙχαν προσφέρει με τα γαντοφορεμένα

χέρια. Μου φαινόταν παράξενο ότι, αυτός ειδικά, φορούσε γά-

ιππασΙας, κάτι τελείως ασυνήθιστο για έναν Άραβα, και προ

σπαθούσα από τις κινήσεις του λεπτοκαμωμένου και νευρώδους

.>\,ulμμl.UU του, όπως έδειχνε κάτω από τον μανδύα του, να καταλά

κάτι περισσότερο γι' αυτόν. Προσπαθούσανα τον κοιτάξω στα

όμως δεν το κατάφερνα γιατΙ κρατούσε το βλέμμα του συ

κατεβασμένο, όταν ο Τεό ο Πάνθηρας που ήταν δΙπλα μου,

,."Γ"',....~,~ ... ελαφρά και Ψιθύρισε κοντά στο αυτΙ μου.

μέσα στην σκόνη, αλλά εάν έτρεχαν σε ένα ενιαΙο μέτωπο, θα έπρε

πε να ήσαν τουλάχιστον τριάντα άτομα, ενώ πιθανόν πολύ περισσό

τερα εάν κάλπαζαν σε οργανωμένους στρατιωτικά στοΙχους. Οι

απορΙες και τα ερωτηματικά μας απαντήθησαν γρήγορα καθώς δια

κρΙναμε πλέον περΙπου σαράντα ιππεΙς να καλπάζουν σε σχήμα

σφήνας, σαν κοπάδι αποδημητικά πουλιά. Δεν ξέρω γιατΙ, στο μυα

λό μου ω σκέψεις ταυτΙζαν

σχεδόν εκεΙνους τους καβαλά

ρηδες με πουλιά. Ίσως η ομορ

φιά του άψογου σχηματισμού

τους, Ισως ω σκούρω γαλάζωι

μανδύες τους που φούσκωναν

από τον άνεμο στις ράχες τους

και τους έκαναν να μωάζουν

με παράξενα ξωτικά ή δαΙμο

νες της ερήμου. Έρχονταν με

ελαφρύ καλπασμό, χωρΙς να

ανεμΙζουν τα σπαθιά τους και

με τα ντουφέκια τους κρεμα

σμένα σταυρωτά στην πλάτη.

Ήταν φανερό ότι η επΙσκεψις

ήταν φιλική, αλλά και επΙσημη,

καθώς τώρα μπορούσαμε να

διακρίνουμε, στην αιχμή του

σχηματισμού των ιππέων, τον

ίδω τον ΣεΙχη ενώ δΙπλα του

ένας στρατιώτης κρατούσε ορ

θή μΙα λόγχη στην αιχμή της οποΙας ανέμιζαν δύο μακρόστενες τρι

γωνικές σημαΙες. Η μΙα πράσινη, για να τιμήσει τον Προφήτη, και η

άλλη με τα χρώματα του ΟΙκου του τοπικού άρχοντα.

Έστρεψα το βλέμμα μου στον Βασελη και αυτός μου ένευσε κα

ταφατικά, ενώ ταυτόχρονα φώναζε μΙα διαταγή στον Σουδανό μας

ΛοχΙα. Προσπεράσαμε, εγώ, ο απαραΙτητος αραβομαθής Παντούλης

και ο Συνταγματάρχης, τις θέσεις μας και προχωρήσαμε ήρεμα,

έξω από το οχυρό ημικύκλω του στρατοπέδου μας, ενώ ο ΛοχΙας


«Μάγκα, πάω στοΙχημα ό,τι θες, ότι εκεΙνος εκεΙ εΙναι γυναΙκα.

Γεροντόμαγκαςο ΣεΙχης και μπράβο του, να κουβαλάει το γκομε

νάκι ίσαμε εδώ».

Ο Τεό ήταν εκεΙ, επειδή ο Συνταγματάρχης ήταν εκεΙ, και ο

Πάνθηρας ήταν η σκιά του. Με μΙα καταπληκτική διεισδυτική νοη

μοσύνη και μΙα συμπυκνωμένηπεΙρα τυχοδιωκτικήςζωής, ήταν σΙ

γουρο ότι ήξερε τι έλεγε. Ο συνοδός του Σε'ιχη που μου εΙχε τραβή

ξει την προσοχή, σίγουρα ήταν γυναίκα. Δεν εΙχα πάρει ούτε στιγμή

το βλέμμα μου από επάνω της όταν, ξαφνικά, σήκωσε τα μάτια, με

κοΙταξε και για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα τα βλέμματά μας

διασταυρώθηκαν.Το κορμΙ μου τρεμούλιασε από ένα απρόσμενο

ρΙγος και το στομάχι μου σφΙχτηκε από μΙα ακαθόριστη αλλά γλυ

κιά συγκίνηση. Είχα αναγνωρΙσειτα μάτια του κοριτσιού που, φευ

γαλέα, εΙχα αντικρΙσει εκεΙνο το βράδυ, πριν από λΙγες εβδομάδες,

όταν κατά την διάρκεια του δεΙπνου με τον ΣεΙχη εΙχα περπατήσει

για λΙγο στον κήπο του αρχοντικού του. Η καρδιά μου σκΙρτησε,

όταν συνειδητοποΙησαότι απέναντΙ μου εΙχα την ενσάρκωση εκεΙνης

της βραδινής οπτασΙας, όμως δεν τολμούσα να εκφράσω κανένα

από τα συναισθήματάμου μπροστά σε όλους αυτούς που την συνό

δευαν και ιδιαΙτερα απέναντι στον Σε'Ιχη.

Αυτός ο τελευταΙος έπινε ήρεμα το τσάι του και συζητούσε με

τον Συνταγματάρχη, με την βοήθεια του Παντούλη Authority, ο

οποΙος παρενέβαινε όταν αντιλαμβανότανότι τα φτωχά αραβικά

του ενός ή τα λΙγα αγγλικά του άλλου δυσκόλευαν την μεταξύ

τους συνεννόηση.Έσκυψα προς τον Τεό και του ψιθύρισα να πάει

να ανακατευτεΙμε τους φρουρούς του Σε'ιχη και να προσπαθήσει

να μάθει με οποιονδήποτετρόπο ποια ήταν αυτή η νεαρή γυναίκα

που εΙχαν μαζΙ τους. Μου απάντησε πρόθυμα ότι θα το έκανε, αλ

λά με «τακτ» όπως πρόσθεσε. Ομολογώ ότι μερικές φορές η φρα

σεολογΙα του παλικαριού αυτού με εξέπληττε περισσότερο από

τις Ιδιες τις πράξεις του και κυριολεκτικά αποσβολώθηκαμε τα

λόγια του. Πάντως, τον παρακολούθησαμε το βλέμμα και σε λΙγο

τον εΙδα, παρέα με δύο δικούς μας Σουδανούς, να καπνΙζει αμέρι

μνα το τσιγαράκι του ανάμεσα στους στρατιώτεςτου ΣεΙχη. Προ

φανώς εΙχε πάρει μαζΙ του τα «μαύρα παιδιά», όπως συνήθως

ΜΗ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 141

αποκαλούσε τους Αφρικανούς, για να ενεργήσει με περισσότερο

«τακτ».

ΕΙχαμε πιει το τσάι μας, εΙχαμε πει ό,τι έπρεπε να πούμε και ο

ΣεΙχης εΙχε παραλάβει με ικανοποΙηση τα όπλα και τα άλλα αντι

κεΙμενα που είχαμε βρει μαζί με τους σκελετούς των Αράβων πολε

μιστών, τους οποΙους εΙχαμε ξεθάψει από το σπήλαιο λΙγες μέρες

πριν. Το πρόσωπό του εΙχε δεΙξει ακόμα περισσότερο ευχαριστημέ

νο, όταν τον διαβεβαιώσαμε ότι τα λεΙΨανα των αρχαΙων συμπα

τριωτών του, τα εΙχαμε θάψει δΙπλα στον κατακόρυφο βράχο του

στοιχειωμένου βουνού, σημαδεύοντας τον τάφο τους με έναν όρθιο

επιμήκη βράχο, στην πάνω άκρη του οποΙου εΙχαμε δέσει μΙα λωρΙ

δα από πράσινο ύφασμα.

Έμενε πλέον να κατεβούμε προς τον χώρο της ανασκαφής, όπου

οι άνδρες μας, βάσει του προγράμματοςτου Συνταγματάρχη, εΙχαν

αρχΙσει από ώρα να δουλεύουν, μετά την λήξη του συναγερμού.

Πράγματι περπατήσαμε μέχρι εκεΙ και εγώ, ως υπεύθυνος της

έρευνας, προηγήθηκα, προσπαθώντας, και με την βοήθεια του Πα

ντούλη, να μιλάω αρκετά κατανοητά όσο τους έδειχνα τις τροχαλΙες

που εΙχαμε εγκαταστήσει για να βγάζουμε την άμμο και τα διάφο

ρα σημάδια που εΙχα τοποθετήσει σε ένα κάπως επίπεδο τοίχωμα

σπηλαΙου για να υπολογΙζω περΙπου την χρονολογΙα στην οποία

(jρισ,<ό1:αν η εκάστοτε στάθμη του δαπέδου, που προοδευτικά κα

τεljαινε και τώρα βρισκόταν περΙπου στον 120 αιώνα.

Μιλούσα με αργά προσεκτικά λόγια και ήρεμες χεφονομΙες, τε

VΤΙ';),)()Vί'('l(" διακριτικά το παράστημά μου και προσπαθώντας, όπως

κοιτο,ύσ:α τους ακροατές μου, να σταματώ έστω ελάχιστα το βλέμ

μου στα μάτια της λυγερής γυναικεΙας σιλουέτας, η οποΙα προ-

'ΧG..ΙΡCIΟΟiε συνεχώς στη δεξιά πλευρά του Σε'Ιχη, ακούγοντας και αυ

πετύχαινα πότε-πότε και καταλάβαινα ότι εκεΙνες τις στιγ

πρόσωπό μου κοκκίνιζε ελαφρά, αλλά ήλπιζα ότι, κάτι το

fψ.'ΚGtμξ;νu πια δέρμα μου, που με έκανε να μοιάζω με Άραβα και

μισοσκόταδο της σπηλιάς, δεν γινόμουν αντιληπτός.

μι.~J'\.JLα στιγμή τελείωσε αυτή η μικρή ξενάγηση και ο ΣεΙχης,

ινΟΠΟΙΎ]!-ιένος, όπως έδειχνε, από την γρήγορη σχετικά και τακτι

QUIUΛξ;ια που εΙχαμε κάνει και την πρόοδο της ανασκαφής, αλλά

ς

\./'


1,80 επί 1,80 μέτρων και ύψος μόλις 40 εκατοστών. Όταν αρχίσαμε

να αφαιρούμε τους βράχους, διαπιστώσαμε ότι αυτοί κάλυπταν

τους σκελετούς τριών κατάφρακτων πολεμιστών, οι οποίοι είχαν το

ποθετηθεί, νεκροί πλέον, με τις σπάθες τους, πάνω και κατά μήκος

των κορμών τους και τα χέρια τους πλεγμένα συμβατικά στο στή

θος. Οι σκελετοί, όπως και οι πανοπλίες τους, ήσαν τσακισμένοι σε

διάφορα σημεία, πράγμα που έδειχνε ότι αυτοί οι τρεις ιππότες εί

χαν σκοτωθεί μετά από σκληρή μάχη και οι συμπολεμιστές τους

έκριναν σκόπιμο να τους θάψουν εκεί, μακριά από τα βέβηλα μά

τια των Σαρακηνών που τότε όριζαν εκείνα τα μέρη.

Οι τρεις σκελετοί, τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλο, έδει

χναν μια ταφή πρόχειρη λόγω ελλείψεως άλλων μέσων σε κείνη την

ερημιά, αλλά όχι επιπόλαια και βιαστική, γιατί στα πόδια του με

σαίου ανδρός είχε εναποτεθεί μία μικρή λίθινη πλάκα, από τα ίδια

βράχια, της οποίας το κάπως πλακοειδές φυσικό σχήμα είχε υπο

στεί μία περαιτέρω επεξεργασία από ανθρώπινα χέρια. Κάποιος

είχε σκαλίσει στη λειασμένη επιφάνεια δώδεκα σύμβολα που έμοια

ζαν με γράμματα αρχα'ίκού ελληνικού αλ

φαβήτου, σε κύκλο, στο κέντρο του οποί

ου ήταν χαραγμένος ένας ισοσκελής

σταυρός. Αφού παρατήρησα λίγη ώρα τα

σύμβολα αυτά, χωρίς να μπορώ να βγά

λω κάποιο συμπέρασμα για την γλώσσα

που αντιστοιχούσαν, έδειξα την πλάκα

στους συντρόφους μου. Συνεταίροι ήμα

σταν όλοι και είχαν κάθε δικαίωμα να

ελέγξουν το κάθε τι. Αφού την περιεργά

στηκαν χωρίς να καταλάβουν τίποτε, έδωσαν την ενεπίγραφη πλά

κα στους υπόλοιπους.

Κάποια στιγμή έφτασε και στα χέρια του Θωρ. Αυτός ήταν ένας

πανύψηλος ξανθός Σουηδός, πρώην ναυτικός, ο οποίος, από ό,τι εί

χα αντιληφθεί, είχε καταταγεί στην Μουσουλμανική Ταξιαρχία, όχι

από αγάπη για την περιπέτεια ή το χρήμα, αλλά από μία

ΝrT·.,.",ί.Γ>""\"",,,, διάθεση να χαίρεται τον ήλιο και το ξερό κλίμα της ερή

Ο Θωρ κοίταξε πιο προσεκτικά από όλους την πλάκα και με-


και ευχαριστημένοςαπό την πρωινή διαπίστωσή του ότι σαν στρα

τιώτες είμαστε σε απόλυτη επιφυλακή, εδήλωσε ότι δεν επιθυμούσε

να μας απασχολήσει περισσότερο. Αρνήθηκε ευγενικά την, εξίσου

ευγενική, πρότασή μας να μοιρασθούν αυτός και οι άνδρες του το

λιτό μας γεύμα και ευχόμενος να βρούμε γρήγορα αυτά που ελπί

ζαμε να βρούμε, εφ' όσον βέβαια ήταν αυτή και η επιθυμία του

Ενός και Μοναδικού Θεού, του οποίου την σκέψη και θέληση εξέ

φρασε ο Μέγας Προφήτης Αυτού, γράφοντας κατ' εντολή και υπα

γόρευση το ανεκτίμητο μαργαριτάριτου Κορανίου, επιτέλους ίπ

πευσε το άλογό του, ενώ τον ακολούθησαν και οι άνδρες του.

Η χαριτωμένη σιλουέτα, για την οποία και μόνον είχα μάτια τις τε

λευταίες δύο ώρες, ίππευσε και αυτή, χωρίς να χρησιμοποιήσειανα

βολέα, πηδώντας με χάρη, σαν αερικό, στη σέλα του αλόγου της.

Ήμουν σίγουρος ότι αμέσως μετά μου έκανε ένα αμυδρό νεύμα χαι

ρετισμού και αισθάνθηκα να πλημμυρίζω από ευτυχία. Ο Συνταγμα

τάρχης πρόλαβε να παρατάξει, την τελευταία στιγμή, καμιά δεκαριά

άνδρες, σαν τιμητικό άγημα για τον Σείχη, που αμέσως μετά άρχισε

να απομακρύνεταιμε ελαφρό καλπασμό νοτιοδυτικά,προς το χωριό

του. Είχα παραμείνει όρθιος να τους κοιτάζω, όταν ο Τεό ο Πάνθηρας

ήρθε κοντά μου και, για να συμπληρώσειτην ευτυχία μου, είπε:

«Μάγκα, σου έχω πληροφορία καυτή και διασταυρωμένη από

πέντε μεριές. Το γκομενάκι το λένε Ζάχρα και είναι η αγαπημένη

κόρη του ΣεΥχη. Ο γεροντόμαγκαςο Μπερμπερίνοςδεν έκανε γιο

και αυτή του την κόρη την έχει μεγαλώσει σαν αντράκι να πούμε.

Γι' αυτό και τη σέρνει μαζί του όπου πάει».

β. Οι Βυζαντινοί μισθοφόροι Βαράγγοι, του 1090

Δύο μέρες μετά από την επίσκεψη του Σείχη και της κόρης του Ζά

χρα, και ενώ είχα ανακαλύψει, μέσα στα βάθη της τότε νεανικής

μου καρδιάς, ότι ήμουν ερωτευμένος, η σπηλιά του καταραμένου

βουνού μας απεκάλυπτετο επόμενο μυστικό της. Κάτω από το τε

λευταίο επίπεδο άμμου που είχαμε αφαιρέσει, αντικρίσαμε μια πε

ρίπου τετράγωνη κατασκευή από κομμάτια βράχων, σε διαστάσεις


ανήκαν σε προγόνους του Θωρ. Άλλωστε μία πιο προσεκτική εξέ

ταση των κρανίων τους έδειξε κάτω από αυτά θαμμένα και ανακα

τεμένα στην άμμο, άφθονα ξανθά μαλλιά, αλλά παρέμενε μυστήριο

το τι θέλανε σε εκείνη την ξεχασμένη γωνιά της ερήμου και από

πότε βρίσκονταν εκεΙ Την απάντηση βρήκε ο Βασίλης ο Συ

νταγματάρχης, όταν, αφού σηκώσαμε τα λείψανα των νεκρών για

να τα μεταφέρουμε έξω από τη σπηλιά, σκαλίζοντας λίγο την άμμο

ανεκάλυψε δυο χοντρά τετράγωνα κομμάτια από βο'ίδοτόμαρο, πε

ρίπου πέντε επί πέντε εκατοστά, κολλημένα μεταξύ τους και ένα

χρυσό νόμισμα, το οποίο προφανώς είχε ξεχαστεί ανάμεσα στις δί

πλες από τα ρούχα των πολεμιστών. Το νόμισμα δεν είχε αλλοιωθεί

και αναγνωριζόταν εύκολα.Ήταν ένα χρυσό υπέρπυρο του Αλεξίου

Α' Κομνηνού, με το πορτραίτο του Βυζαντινού αυτοκράτορααπό

τη μία και την εικόνα του Χριστού Παντοκράτοροςαπό την άλλη.

Τότε κατάλαβα τι μου θύμιζαν τα υπολείμματααπό τους θώρακες:

την τυπική φολιδωτή πανοπλία των Βυζαντινών ιπποτών του Με

σαίωνος. Αμέσως μετά θυμήθηκα κάτι από την ιστορία του Βυζα-

και φώναξα θαυμαστικά.

«Βαράγγοι!»

«Ναι, Βαράγγοι, μισθοφόροι του Βυζαντινού Αυτοκράτορος»,

OΎjΛω,oε σε απάντησή μου ο Βασίλης, το μυαλό του οποίου είχε πά

και αυτό τις απαραίτητες στροφές και είχε πλέον καταλήξει στο

συμπέρασμα.

Επί αιώνες, οι Σκανδιναβοί προμήθευαν με γεροδεμένους ξαν

πολεμιστές Βίκινγκς την Αυτοκρατορική φρουρά του Βυζα

όμοια όπως μερικούς αιώνες πριν, κατά την εποχή των Και

οι Γερμανοί Τεύτονες υπηρετούσαν τον εκάστοτε Ρωμαίο

rtl)1"()1,(()I"1"n,()N στο σώμα των Πραιτωριανών,ως μισθοφόροι.

Οι Βαράγγοι, τυπικά μόνον χριστιανοί, για υπηρεσιακούςλόγους

σχολίασε ο Συνταγματάρχης,κρατούσαν όλα τα έθιμα και τις

t:JΡ'Υ]σ:-ιει)τι,-ιέc:δοξασίες των Σκανδιναβών,σχεδόν μέχρι τον 150 αι

Επάνδρωναν, κατά την παράδοση αιώνων πλέον, την αυτο

φρουρά του Παλατιού της Κωνσταντινουπόλεως, διότι

πρωτοαντίκρισε ο επίσκοπος της Πόλεως τον 50 αιώνα,

Φ.ιltφ<iΝf1σε με θαυμασμό: «Αυτοί είναι Άγγελοι».

τά, με σιγουριά, μας είπε ότι τα χαραγμένα σύμβολα ήσαν Ρούνοι,

δηλαδή αρχαία μαγικά γράμματα των Σκανδιναβών, και ότι τα συ

γκεκριμένα δώδεκα σύμβολα αναπαριστούσαν τα ονόματα των δώ

δεκα ζωδιακών αστερισμών του Ουρανού, όπως φαίνεται από το

Βόρειο ημισφαίριο της Γης. Θα πρέπει να είχαν τοποθετηθεί στον

κοινό τάφο των νεκρών από κάποιον αρχαίο Σκανδιναβό για να σι

γουρευτεί το ταξίδιτων τριών νεκρών πολεμιστών προς τα άστρα

και τον ουράνιο παράδεισο των Βορείων. Ο σταυρός στη μέση του

κύκλου ίσως ήταν χριστιανικό σύμβολο, ίσως όχι, γιατί και αυτός

υπήρχε ανέκαθεν ως ρούνος. Συμπερασματικά λοιπόν, τα λείψανα

που βρήκαμε ανήκαν σε Σκανδιναβούς.

Μετά από τα λόγια του Θωρ, παρατηρήσαμε πιο προσεκτικά τις

πανοπλίες των τριών σκελετών. Φορούσαν βαρείς θώρακες με εσω

τερική επένδυση από δέρμα, που δεν είχε καταστραφεί τελείως, και

με μεταλλικές αλληλοεπικαλυπτόμενες φολίδες να αποτελούν την

εξωτερική επένδυσή τους, πλαισιώνοντας και τα μπράτσα τους, μέ

χρι λίγο πιο πάνω από τους αγκώνες. Τα κράνη τους ήσαν απλά,

μεταλλικά, κωδωνοειδή με κατακόρυφες ενισχύσεις -από το άκρο

του κώδωνος μέχρι την περιμετρική στεφάνη που τα προσάρμοζε

στα κρανία τους- από λωρίδες μετάλλου με, εν σειρά, μικρές, πλα

τιές προεξοχές, σαν χοντρά κεφάλια καρφιών. Στις γάμπες έφεραν

δερμάτινες μπότες, μέχρι λίγο πιο κάτω από τα γόνατα, επικαλυμ

μένες εν μέρει από μεταλλικές περικνημίδες, και τα σπαθιά τους

ήσαν αυτές οι ευμεγέθεις, ίσιες σπάθες, που τόσο πολύ προτιμού

σαν οι ιππότες του Μεσαίωνος και τις οποίες μπορούσες να χειρι

στείς μόνον εφ' όσον τις κρατούσες και με τα δύο χέρια. Ο Θωρ

μας προέτρεψε να παρατηρήσουμε τις λάμες και τις λαβές από τις

σπάθες για τυχόν άλλα χαραγμένα σύμβολα, γιατί όπως είπε, εάν

οι νεκροί ήσαν Σκανδιναβοί, θα είχαν χαραγμένους αντίστοιχους

ρούνους καλής τύχης και προστασίας στα όπλα τους. Πράγματι και

οι τρεις σπάθες έφεραν στις λαβές τους, εν

είδει μαγικής φράσεως τα παραπλεύρως,

όπως τα αντέγραψα σε ένα σημειωματάριο

που πάντα είχα μαζί μου.

Βεβαιωθήκαμε λοιπόν ότι οι σκελετοί


ΜΗ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 14'7

'" «Τ.,...? ~po.,.6ff f1

(I'O,ιιr fAoιtω; 4 <ι .,.

Προφανώς μια αλΧYjμιστική συνταγή από αυτές που, κατά κόρον,

κυκλοφορούσανγια τους αφελείς του ΜεσαΙωνος.

Από το αλχημιστικόχειρόγραφουπ' αριθμ. 299 της βιβλιοθήκης του Αγίου Μάρκουστην Βενετία. Περιλαμβάνει και κείμενο του Ζώσιμου, Αλεξανδρινού αλχημιστούτου 30υ αιώνος, μαζί με τον ανωτέρω «τύπον του Καρκίνου» που περιέχει το ~υ

στικό της μετουσίωσης. Το χειρόγραφο ανάγεται στον 100 αιώνα και μια ερμηνεια η

ανεγράφη στο περιθώριό του κατά τον 140 αιώνα, αναφέρει περίπου τα εξής:«Προσοχή, μίγμα μολυβδοχαλκού και σκωρίας χαλκού, πυρακτωμένο με άργυρ,ο και

μετά στερεοποιημένο, διαιρούμενον σε βάρη αναλογούντα προς 14. Η παραγoμε~η

μεταλλική τέφρα με μόλυβδο και χαλκό και επαναπυράκτωση. Ο νοήσας μακα-

Εν πάσYj περιπτώσει, όπως και να εΙχε Yj πραγματική ιστορία, YjανακάλυψYj των ΒαράΥΥων μας έκανε να αναθαρρήσουμε, γιατί πι

στοποΙYjσε με το υπέρπυρο που βρήκαμε ανάμεσα στα λείψανά

τους, ότι οι χρονολογικοΙ μας υπολογισμοί ήσαν περΙπου σωστοΙ και

επομένως, με σχεδόν άλλες τόσες μέρες ανασκαφής, θα φθάναμε

στον αντικεψενικό μας σκοπό. TYjV στρωματογραφΙα του 320 π.Χ.,

που πιθανόν περιείχε τον κρυφό τάφο του μεγάλου στρατηλάτYj.

Με τον ΣυνταγματάρΧrι, ξεκινήσαμε να βγούμε από ΤYjν σΠYjλιά,

όταν θυμήθYjκα να μαζέψω τα δυο, κολλYjμένα μεταξύ τους, κομμά

τια από δέρμα. Ήσαν πολύ χοντρά και δεν είχαν φθαρεΙ σχεδόν κα

θόλου. 'Εμοιαζαν σαν δυο εξώφυλλα από πολύ μικρό βιβλΙο. Και

πράγματι, ανάμεσά τους φαινόταν ότι προστάτευαν κάποιες σελί

δες από χαρτΙ

Με ΤYjν βοήθεια ενός σουγιά, άνοιξα τα δυο φύλλα από δέρμα,

χωρίς να καταστρέψω το εσωτερικό τους, που το εΙχε διαΤYjρήσει

επί αιώνες το ξYjρό κλίμα ΤYjς ερήμου. Αυτό που βρήκα ήταν ένα,

ιδΙου σχεδόν μεγέθους, κομμάτι από πάπυρο, πάνω στον οποΙο δια

κρίνονταν αρκετά καθαρά, γραμμένα με μαύρYj μελάνYj, μερικά

άγνωστα σύμβολα εν σειρά, που γέμιζαν ΤYjν μια του πλευρά. Από

την άλλYj μεριά έφερε γραμμένYj ΤYjν ακόλουθYj φράσrιl

:

Πράγματι το κατάλευκο δέρμα και τα κατάξανθα μακριά μαλλιά

των ΒΙκινγκς, τους έκαναν να φαντάζουν ως Άγγελοι ΚυρΙου στα

μάτια του χριστιανικού όχλου της Πόλεως, αλλά και του Επισκόπου

τους, και θεωρήθYjσαν έκτοτε απαραΙτYjΤΟ διαΚΟσμYjτικό αλλά και

λειτουργικό στοιχεΙο του αυτοκρατορικού ΠαλατΙου. Κατά ΤYjν ίδια

λογική, λίγα χρόνια αργότερα, ο Ιουστινιανός θέσπισε την υΠYjρεσΙα

ευνούχων στο ιερόν Παλάτιο, εις μίμYjσιν πάλιν των Θε"ίκών Αγγέ

λων, για τους οποΙους οι θεολόγοι εκεΙνYjς της εποχής εΙχαν απο

φανθεΙ ότι δεν είχαν φύλο.

Ήταν άγνωστο σε εμάς κάποιο ιστορικό πολεμικό γεγονός που

να είχε φέρει τα εκλεκτά τμήματα του Βυζαντινού Αυτοκρατορικού

στρατού σε αυτή την απομακρυσμένYj γωνιά ΤYjς Λιβυκής Σαχάρας,

εκτός εάν συνέβYj κάποτε αυτό που πέταξε σΤYjν τύχYj ο Τεό ο Πάν

θYjρας, σχολιάζοντας τα ευρήματά μας.

«Και γιατί δYjλαδή να μYjν ψάχνανε κι αυτοί για τον τάφο του

Μέγα Αλέξανδρου και το θYjσαυρό του; Είχα δει σε ένα σινεμά πι

τσιρικάς, ότι κι οι Βυζαντινοί, από ένα σYjμείο και μετά τραβάγανε

φτώχιες, ακόμα κι ο ίδιος ο αυτοκράτορας Παλαιολόγος. Γιατί δYj

λαδή να μψ είσαντε κι αυτοί τίποτε μισθοφόροι λιγούρια σαν κι

εμάς και να τους έστειλε ο ΚομνYjνός να ψάξουνε; Το παραμύθι για

τον Μέγα Αλέξανδρο δεν το βγάλανε τώρα οι Λίβυοι, πρέπει να

υπήρχε από τότε και τούτοι οι ΒαράΥΥΟΙ ήρθαν εδώ, να κάνουν ό,τι

κάνουμε εμείς τώρα, αλλά τους φάγανε στYj στροφή οι Μπερμπε

ρΙνοι».

ΑλλYjλοκοιταχτήκαμε με τον ΒασίλYj και κατάλαβα ότι κι αυτός

δεν έβρισκε καθόλου απίθανYj, όπως κι εγώ άλλωστε, την απΙστευτYj

αυτή ιστορική εκδοχή του Τεό του ΠάνθYjρα. Εάν οι ΒαράΥΥΟΙ είχαν

φθάσει μέχρι εδώ από Βορρά, αφήνοντας τα πλώψά τους στα πα

ράλια ΤYjς Μεσογείου, ήταν μία απόστασYj μόνο διακοσίων χιλιομέ

τρων, δYjλαδή πέντε Yjμερών πορεΙα για έναν εφοδιασμένο στρατό

της εποχής εκεΙνYjς. Οι συνεχεΙς επιθέσεις των ντόπιων αραβικών

φυλών θα πρέπει να τους εξασθένYjσαν κω να τους απογοήτευσαν

αρκετά, ώστε να φύγουν άπρακτοι, πολλώ δε μάλλον που με τα δε

δομένα ΤYjς εποχής τους θα έψαχναν να βρουν κάποιο μεγαλοπρε

πές μνYjμείο ή τουλάχιστον έναν επιβλYjτικό τύμβο.



Τα απόκρυφαΑλφάβ1jτατων ΑλΧ1jμιστών

Παρ' όλο που όλος ο 200ς αιώνας δ~ανθίζεται με Τ1jν συνεχή δ1jμο

σιοποί1jσ1j κα~ έκδοσ1j απόκρυφων κεψένων και Τ1jν «επανίδρυσψ:>

μυστικών ταγμάτων και εταιρε~ών, σΤ1jν πραγματικότ/ταουδεμία

γνώσ~ς-κλε~δί έχει δ~αρρεύσει από τους πραγματικούςδασκάλους,

οι οποίοι ούτε γράφουν κείμενα ούτε εκδίδουν βιβλία, αλλά εξακο

λουθούν να μεταδίδουν Τ1jν γνώ01j, λίγο προφορικά και περισσότερο

δια τ/ς μεθόδου τ/ς οσμώσεως, σε μιαν αλυσίδα μαθ1jτών οι οποίοι

με Τ1j σειρά τους διαδέχονται ο ένας τον άλλον, κάθε τέσσερα έως

πέντε έτ/. Έτσι, επε~δή πολλά, YjQ1j, Μεσαιωνικά κείμενα αναφέρο

νται επίμονα σΤ1jν «φιλoσoφ~κή λίθο», 1j αλXYJμεία έχει παρεξ1jyrιθεί

από τους πολλούς ως μία μέθοδος κατασκευής χρυσού, κα~ μάλιστα

αποτυχ1jμέν1j, ή, στ"ΙjV καλύτερη περίπτωση, θεωρείται ως μια, εκ

τυχαίων συμπτώσεων γενομένη, μητέρα τ/ς Χημείας.

Όμως, οι πρώτοι διδάξαντες την ευγενή, αλλά απόκρυφον, αυ

τήν επιστήμη, αρχαίοι Έλληνες είχαν τελείως διαφορετική γνώμη,

όπως φαίνεται και από την πληροφορία που μας παραθέτει ο Κλή

μης ο Αλεξανδρεύς. Το ότι δηλαδή οι Αιγύπτιοι ιερείς εδίδασκον

την ιερή αυτήν τέχνη μόνο στα παιδιά τους και στα παιδιά τωνηγεμόνων.

Αλλά και η απορρέουσα, από την βαθιά γνώση τ/ς Ερμητικής

Επιστήμης της Αλχημείας, τέχνη της χρυσοποιίας, χρησψοποιείτο

κατά κόρον στην αρχαία Ελλάδα, ήδη από την προ"ίστορική εποχή,

όπως φαίνεται από την αφθονία των χρυσών κτερισμάτων, αντικει

μένων χρήσεως και αγαλμάτων, που συναντούμε κατά τ/ν διάρκεια

αρχαιολογικών ανασκαφών. Η τέχνη αυτή τ/ς μεταβολής αγενών

μετάλλων, σε ευγενή, όπως ο χρυσός, ονομάζετο χυμευτική, από το

χρυσοφόρο μετάλλευμα το οποίο εκαλείτο χύμα. Όπως φαίνεται

μάλιστα, εκ των πραγμάτων, άτομα τα οποία εγνώριζαν αυτή την

τέχνη συνόδευαν τον Μέγα Αλέξανδρο καθ' όλη την δ~~ρκεια των

εκστρατειών του, κατασκευάζοντας χρυσόν για την συνεχή και

απρόσκοπτη πληρωμή των εφοδίων του στρατού, αλλά και των μι

σθών των στρατιωτών του.

Ονόματα γνωστά στην Ελλάδα, κατά την Ρωμαιοκρατία, όπως ο


Γαληνός, ο Διοσκορίδης, ο Αρχψήδης, ακόμα και η Κλεοπάτρα!, αλ

λά και Ρωμαίοι όπως ο Πλίνιος και ο Βιτρούβιος, κράτησαν τ/ν επι

στήμη της Αλχημείας σε ένα σεβαστό επίπεδο, το οποίο διετήρησαν

οι σοφοί των πρώτων Bυζαντ~νών χρόνων, όπως ο Ζώσψος, ο Πελά

σγιος, ο Συνέσιος και ο Πρόκος. Όταν όμως, το 529, ο Ιουστινιανός

αποτελείωσε το έργο του Θεοδοσίου του «Μεγάλου», εξαφανίζο

ντας ό,τι είχε απoμείνε~ στον τότε πολιτισμένο χριστιανικό κόσμο

από τις αρχαίες ελληνικές επιστήμες και την φιλοσοφία, κλείνοντας

την Πλατωνική Ακαδημία των Αθηνών, οι γνωρίζοντες την ιεράν τέ

χνην τ/ς ΑλXYJμείας κατέφυγαν στ/ν Συρία και την Περσία, όπου με

τέδωσαν την αρχαία γνώση, με αποτέλεσμα οι Άραβες να αποβούν

οι σωτήρες των ανθρωπίνων πολιτισμικών αξιών, μεταδίδοντες επέ

κε~να κα~ αυτοί, μέσω της κτήσεως της Ισπανίας, τα αρχαία ελληνι

κά επιστημονικά κείμενα, και βεβαίως μαζί και αυτά τ/ς Αλχημείας

ως «AIkimiya». Από τη λέξη αυτή έχουμε και την εσφαλμένη πιθανή

ετυμολόγηση της λέξεως Αλχημεία - την αιγυπτιακή εκδοχή του

υποθετικού ΑΙ Κhem (χώμα), τ/ν οποία θεωρώ εντελώς αβάσψη.

Η πραγματική ετυμολόγηση της λέξεως Αλχημεία, της οποίας η

αρχική γραφή ήταν Αλχημία, είναι η Αρχημία, σύνθεση δηλαδή του

«αρχή μία». Την πληροφορία αυτή μας παρέχει ο Παράκελσος, ο ο

ποίος στα συγγράμματά του αναφέρει ότι αρκετές φορές η Αλχη

μεία ονομάζεται ΑΡXYJμία, κάτι το οποίον επιβεβαιώνει ο G. Vossiusστην ΕτυμολΟΥία της Αατινικής Υλώσσης (Νάπολη 1762), και παρα

ότι ο όρος aIchimia είναι παραφθαρμένοςτύπος της λέξεως

Οπωσδήποτε, η Αλχημεία είναι η επιστήμη η οποία μελετά τις

μορφές τις οποίες παίρνει κάθε φυσικό ον (από έναν

λίθο μέχρι και τον άνθρωπο) κατά την, διά συνεχών μεταστοι

')(ει,ώcrειί)ν και αργότερα μετενσαρκώσεων, εξέλ~ξή του. Ορίζει δε το

ρύμ11:αν ως κάτι ενιαίον, εκδηλώσεις του οποίου είναι όλα τα φαι-

Άραβες συγγραφείς του 100υ αιώνος, παρουσιάζουν την Κλεοπάτρα ως μια σο

και φιλόσοφον, η οποία είχε συγγράψει βιβλία με θέμα την ιατρική και την κο

Πll.1nτι.\rή τέχνη (επενόησε μάλιστα και μια συνταγή για την αντιμετώπιση της τριχο

1t"t(ί)σει:υς), αλλά κυρίως την εμφανίζουν ως αλχημίστρια, η οποία εφηύρε ένα όργα

για την ανάλυση των υγρών.


νόμενα και τα όντα. Η «ουσία» λοιπόν που πληροί τον άπεφο χώ

ρο εμφανίζει απέραντη ποικιλία εκδηλώσεων, οι οποίες ακολουθούν

νόμους μεταβολής και θετικής εξελίξεως, όπου η αλλοίωση και ο

θάνατος είναι φαινομενικά διότι, ούτως ή άλλως, δεν δύνανται να

συνυπάρχουν ως πραγματικότητεςμε την εξέλιξη. Το μέγα έργον

δε του Αλχημιστού είναι η εύρεσις των πρωταρχικών στοιχείων των

όντων, και η γνώσις των μεταβολών τις οποίες υπέστησαν, μέχρι

την σημερινή τους εξέλιξη, προκειμένου αυτός, ως άλλος Θεός, να

αναγάγει τα όντα, μαζί και τον εαυτό του, στην αρχική τους καθα

ρή μορφή ενεργείας ή σε αυτό που οι Ινδουιστές αποκαλούν τελικό

στάδιο εξελίξεως του ανθρωπίνου όντος, την Νφβάνα ή άλλως ένω

ση με τον Θεό σε μια ποθητή, προσωπική ανυπαρξία αλλά αδιάλει

πτη συνύπαρξη με το θείον.

Είναι φανερή η ομοιότητα της ουσίας της έννοιας της Αλχημείας

με την αρχαία ελληνική σκέψη. Η γνώση για την δημιουργία του

Σύμπαντος, η εμβάθυνση για την πραγματική φύση του ανθρώπου,

την πτώση του και την επακολουθούσα κάθαρση είναι ξεκάθαρα

προ"ίόντα του πανάρχαιου ελληνικού πνεύματος. Διότι, εξ όσων

γνωρίζουμε ήδη από τον Θαλή τον Μιλήσιο (Ζ' αιώνας π.Χ.), οι

Έλληνες φιλόσοφοι ανήγαγαν τον σύμπαντα κόσμο σε μία μόνη αρ

χή «έμψυχη» και σε διαρκή κίνηση, ανεγνώριζαν δε αυτόν, ως τον

αρχέτυπο κόσμο των Αποκρυφιστών.

Μια απλή σύγκριση ορφικών και πυθαγορείων κειμένων με αλ

χημιστικά συγγράμματαδείχνει καθαρά ότι οι Πυθαγόρειοι υπήρ

ξαν συνεχιστέςτων Ορφικών, αλλά και ότι οι καθαρτικέςτους τελε

τουργίες παραπέμπουν, ασφαλώς, στο ιερό έργο της Αλχημείας.

Άλλωστε, όλη η πανάρχαια ελληνική μυθολογία των Μυστών, όπως

και οι παραδόσεις με τις οποίες καλλιεργήθηκε το πνεύμα των

πρώτων Ελλήνων φιλοσόφων, υποδεικνύουν ότι θα πρέπει, στο προ

"ίστορικό πολιτισμικό παρελθόν της Ελλάδος, να υπήρχαν και άλλα

παρεμφερή φιλοσοφικο-θρησκευτικάσυστήματα, πέραν του Ορφι

κού. Και αυτό διότι φαίνεται λογικό, σε ολόκληρον τον ελλαδικό

χώρο να υπήρξαν και άλλοι στοχαστές της ανθρωπίνης φύσεως, οι

οποίοι θα πρότειναν την λύτρωση μέσω της καθάρσεωςτης ψυχής.

Όμως, και αυτή η, παγκ~σμίως θαυμαζομένη, φιλοσοφική σκέψις


που έφθασε μέχρι των ημερών μας, δεν είναι παρά ελάχιστα σπα

ράγματα από τα αρχικά κείμενα, τα οποία, σχεδόν στο σύνολόν

τους, κατεστράφησαν συστηματικά μέσα στο πλαίσιο τής, μερίμνει

της κρατικής εξουσίας, βιαίας εξαπλώσεως του ιουδαιοχριστιανι

σμού από τον 40ν αιώνα και εντεύθεν. Μέσα στο γενικότερο πλαί

σιο της ανηλεούς διώξεως της αρχαίας θρησκείας, και επομένως της

ελληνικής σκέψεως, η ήδη ερμητική ιερά επιστήμη της «Αλχημείας»

έπρεπε να κρυβεί από την συνωμοσία των τότε τσαρλατάνων, απα

τεώνων και κατεστημένων σοφών, των χρησιμοποιούντωντακτικήν η

οποία έχει ως αποτέλεσμα πάντοτε, μέχρι των ημερών μας, την επι

βολήν στην λα"ίκή μάζα. Ο όχλος είναι ανώριμος για να δεχθεί, χω

ρίς την ανάλογη παιδεία, τις αιώνιες αξίες και την μία και μόνην

αλήθεια. Άλλωστε, μπορεί να επιζεί χωρίς αυτές στο πέρασμα των

χιλιετιών. Η πλέον λογική, λοιπόν, υπόθεσις για εκείνη την μισαλλό

δοξη σκοτεινή εποχή των απαρχών του Βυζαντίου, είναι ότι οι τε

λευταίοι Μύστες κατέφυγαν σε μυστικές εταφείες και τάγματα της

Ασίας, μαζί με τα κείμενα της επιστήμης τους, καταγεγραμμένα σε

μια γραφή κατανοητή μόνον από τους μυημένους.

γ. Πρωτο- ινοικ'ή Γραφ'ή, "'l ΚΡ"'lτικ'ή

και "'l Κινέζικ"'l

Πρωτο- ινοικΥι Γραφ"ή

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές της δεκαετίας του '20 και εντεύθεν

στο Mohenjo-Daro και την Harappa, στην Κοιλάδα του Ινδού ποτα

μού, όπως και στο Σιντ, απεκάλυψαν έναν πρωτο-ινδικό.πολιτισμό,

οποίος φαίνεται ότι υπήρχε παράλληλα με τον βαβυλωνιακό και

αιγυπτιακό, στα μέσα της Γ' χιλιετίας π.Χ. Τα πλέον ενδιαφέ

ευρήματα εκεί, ήσαν πολυάριθμεςσφραγίδες ή φυλακτά, από

Π-Ι-C"Ν-ι-ί..,·"" ή χαλκό, διακοσμημένα με μικρά καλλιτεχνικά ανάγλυφα

στις περισσότερεςπεριπτώσεις, ενεπίγραφα. Το σχήμα των χα

r.Νv-ι-,v,ro,r.\\) των επιγραφών δείχνει μια γραφή αναλυτική. Τυποποιη-


Κατόψεις των προϊστορικών ανακτόρων του

Mohenjo-Daro (αριστερά), της Κνωσσού (μέσον) και

της Φαιστού (δεξιά). Είναι εμφανής η κοινή αρχιτεκτονική σύλληΨις των τριών

ανακτόρων.

μένα σημεία αναπαριστούν πρόσωπα, μέλη του ανθρωπίνου σώμα

τος, ζώα, φυτά και διάφορα αντικείμενα. Η γραφή αυτή είναι σα

φώς ιδεογραμματική, όπως δείχνουν τα παρατιθέμενα δείγματά

της, αλλά, εν τούτοις, φαίνεται να είχε προσεγγίσει ήδη και το φω

νητικό στάδιο.

: άνδρας, : ιχθύς, >: φυλακτό αποτροπαϊκό,

: δένδρο, Α: βουνό, h:I!: ανάκτορο (όπου στο αντι-

στοιχεί το σουμερικό ~: ιχθύς).

Η αποκρυπτογράφηση της γραφής της Harappa, όπως ονομάσθη

κε, ήταν πολύ δύσκολη, γιατί δεν βρέθηκε κανένα κείμενο δίγλωσ

σο. Παραλληλισμοίμε την ινδική γλώσσα βραχμί ή με τις επιγραφές

της Νήσου του Πάσχα και απόπειρες ερμηνείας με βάση την σαν

σκριτική ή την νεότερη δραβιδική γραφή δεν κατέληξαν πουθενά.Τέλος, στην δεκαετία του '50, ο διεθνούς φήμης Τσέχος γλωσσολό-

Β. Hrozny, ο οποίος είχε ήδη ερμηνεύσει την χετταΙ:Ι:κή ιερογλυ

φική γραφή, παραβάλλοντάς την με την γραφή της Harappa, επρό

μια, κατά το μάλλον ή ήτον, αποκρυπτογράφηση,η οποία

α'π:οκαλύπτει ότι αυτή η λεγομένη πρωτο-ινδικήγραφή είναι, εν μέ

συλλαβική και αποδίδει μίαν αρία διάλεκτο.

" j;JY

"ID~.l

" ψ"'θ

"Η

'" ta\I"φ ~ f.. 1' . ' ..,,&1~'fi11?

, Δ/YJ

,,(>

'"fx'"VFt ~'"~

,,@

,,~",,;i<:JJ

AJ 1111Ι"

« ό <> () <>~,,~

"ΦGJφΘφ

" Ρ

.. tX:ό<;J><iι:icιιί:

~ΙS<J><'

,,~~

" tI>'I'O,. Q) α/

"α/"®έIJ

"Α ΑΛ ~ j.,;';;")>»)Ι('" ~ i j})., ιΊ r"~ii~~t

..'" σji> o;tιι

kι ~-'jf-

" §,,~

" 8! k~" ΗΙΙ!

'!fii{,. ~ ®~4J@wt1J

" φ

'" -!'

nU υ iJ ύ,;Υ

" t;I'J

'" Ί;j9

" Iii; ό ~ rι" .ι..6r.ι


Πάνω:Απόσπασμαχάρτουμε την έκτα

ση που κατελάμβανεο πολιτισμόςτου

Mohenjo-Daro και της Harappa στα ση

μερινά σύνορα Πακιστάν, Αφγανιστάν,Ινδίας.

Δεξιά: Σφραγίδες με δείγματα πρωτο

ινδικής γραφής του πολιτισμού του

Ινδού ποταμού.

Κατάταξις των συμβόλων των επιγραφών του Mohenjo-Daro.

'IJ,J''\1'.::& if iι--,1Iiι ιm ώ 00 ciJ mlliι

'th,J>jiJ.y. "'f'.~.,

.Ψ f-t'" t" i i i iΑ

Έ"t;fζ

r;t'" ~ 'J: r tJvf" ~

'" ~tΨ~+f'" ~:i

(ιιν:ο ~TλΠ)

D!A{;jj!J~!$ ΟΤ 'Ofl50irAιO λΙΙΙΙ '{ΩνΗ EQ1JAT!01IS λΤΗf.Η!... Ζe:

!Ή nιε IΙΙHα~ωlλΙ ΗλΗ,ΙΙlλΙ ~τιιnι-_!"_LO'_:~__---,


i11ffi11)Ι : (

lϊi

Ι

111

Ι

Πάνω αριστερά: Η εξέ

λιξη της κρητικής γρα

φής από την ιερογλυφι

κή έως την γραμμική Α

και Β. Η παράθεσις των

συμβόλων των τριών

γραφώνκαθιστά φανε

ρό το γεγονός ότι εκά

στη αποτελεί εξέλιξη

της προηγουμένης της.

Πάνω δεξιά: Δείγμα

της «εσχάρας» που

χρησιμοποίησεο Μ. Βέ-

ντρις για την αποκρυ

πτογράφηση της γραμμικής γραφής Β.

Μέσον δεξιά: Υστερο-μινωική πινακίδα της γραμμικής

Α από την Κρήτη.

Κάτω δεξιά: Πήλινη πινακίδαμε κείμενο σε γραφή γραμ

μική Α από τα αρχεία του Ανακτόρου της Κνωσσού.

Κάτω αριστερά: Ο Άγγλος αρχιτέκτων, Μάικλ Βέντρις, ο

οποίος σε νεαρότατη ηλικία απεκρυπτογράφησετην μινωική γραφή Γραμμική Β.

~ !~\~ι Dttt1 ~ ~~I:I IΞibl\:!

~ ~K ,~ I:j\Ξ1Η ~ fjΙ

~ ιτtltlf Lfrr ~ "=~ ~

1>t 11 11:,' ~'!l919UllY~l)~ 4~ ~ ~ 'Ψ~17~ Ir'7«« »55 f/ ~*t $Ψτ ΨΨΗ

ο ο 00 Ί-'$Υ 'f ϊ r Υr rrr fl:f7J crιr 14J?Cf ([ ( (.tfrι ΨΨ ςΡψι:.Ρ + +

Η Κp'Yj't'Lxij ΓραφΥι


Ο Ά. Έβανς, που απεκάλυψεην Κνωσσό, διέκρινε, ijD'Yj από τα τέ

λ'Yj του 190υ αιώνος, δύο είδη κρητικής ή μινωικής γραφής. Μία ιε

ρογλυφική, κατά την Μεσο-μινωική περίοδο (2100-1580 π.Χ.) και

μία γραμμική, η οποία ανήκει κυρίως στην Τστερο-μινωική περίοδο

(1650-1200 π.Χ.). Τα κρητικά ιερογλυφικά ιδεογράμματα, τόσο σε

αρχαιότερο όσο και σε μεταγενέστερο τύπο, είναι σκαλισμένα επά

νω σε μικρές σφραγίδες από σκληρή πέτρα, ή απλώς χαραγμένα ε

πάνω σε αντικείμενα από πηλό. Το σχέδιό τους έχει μίαν εξαιρετι

κή φρεσκάδα, είτε απεικονίζουν ανθρώπους, είτε ζώα ή φυτά και

πράγματα. Τα γραμμικά ιδεογράμματα, παλαιά ή νεότερα (τύποι

Α και Β), εμφανίζονται, κατ' αρχάς, επάνω σε πινακίδες από άργι

λο αλλά και σε αντικείμενα που έχουν βρεθεί στην Κρήτη και τις

Κυκλάδες, καθώς και στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα. Είναι δε

προφανές ότι αυτοί οι τύποι γραφής παρουσιάζουν τρία ή τέσσερα

στάδια της αυτής γραφικής εξελίξεως, διότι ο αριθμός των σημείων

τους λιγοστεύει σταθερά, προΊ;όντος του χρόνου.

Εξ αρχής οι παλαιογράφοι και γλωσσολόγοι επέτυχαν να απο

μονώσουν σημεία αριθμήσεως και να αναγνωρίσουν μερικά ιδεο

γράμματα των κρητικών γραμμικών γραφών. Κάποιοι επεχείρησαν

να ερμηνεύσουν την γραφή αυτή με την βοήθεια της γραφής της

Κύπρου, της Α' χιλιετίας π.Χ., η οποία, πράγματι, παρουσιάζει

ομοιότητες σε κάποια σημεία. Όμως, προσέκρουαν στην σημασία

των άλλων χαρακτήρων και, πιθανώς εθελοτυφλώντας, δεν εδέχο

ντο να κρύβεται κάποια συγκεκριμένη γλώσσα, είτε αρία, είτε

αραβική, πίσω από αυτήν τη γραφή. Ο Τσέχος Β. Hrozny και πά

λι, ήδη από την δεκαετία του '30, βασισμένος σε γραφικές ομοιό

τητες και στην υπόθεση ότι παρόμοια σημεία είχαν την ίδια φωνη

τική αξία από τον έναν λαό στον άλλον, έκλινε προς μία αρία διά

λεκτο, αλλά η βασική του υπόθεση, αν και σωστή στην πρακτική

έρευνα, δεν έγινε αποδεκτή από το τότε ευρωπαϊκό επιστημονικό

κατεστημένο. Τελικά, η διαπίστωσις ότι οι κρητικές γραμμικές

γραφές Α και Β σημειογραφούσαντην ελληνική γλώσσα, και η απο

κρυπτογράφησιςτων πινακίδων γραμμικής γραφής Β επετεύχθη μό-

Η\\

1Τ \\\

ΜΗ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 15'1

Αριστερά: Πήλινες πινακίδες, γραμμένες σε μινωική γραμμική γραφή Β,

προερχόμενες από την Πύλο. .Πάνω δεξιά: Ιερογλυφική γραμμική γραφή σε πήλινες πινακίδες τετραγωνικης

διατομής, από την Κνωσσό.

Κάτω δεξιά: Γραμμική γραφή η οποία ανήκει στην κατηγορία Α, σε πήλινες πινα

κίδες, από την Φαιστό και από το ανάκτορο της Αγίας Τριάδος.

Ad666

Κρητικέςσφραγίδεςμε ιερογλυφικήγραφή ήδη από την Γ' χιλιετία π.χ. Παρα

τηρούμεότι, όπως και στα κείμενα της Μαγείας, τα άκρα των σχημάτωνκαταλή

γουν σε μικρούςκύκλους, πράγμα το οποίο υποδεικνύειτην αρχαιότητατης

γψηλής Τέχνης της ελληνικήςΜαγείας.

λις το 1953 από τον νεαρό Άγγλο αρχιτέκτονα Μάικλ Βέντρις.

Παραθέτουμε,δειγματοληπτικά,κρητικά ιερογλυφικά, αρχαιότε

ρα και μεταγενέστερα,τύπου γραμμικής Α και Β:

Α. ~: άροτρον από το άρουρα (γη), το πρώτο γράμμα της λέ

ξεως είναι αυτό τούτο το ιδεόγραμμα περιστραμμένοκατά 900.Β. ::Ρ: άροτρο απλοποιημένο σε γραμμικό σχήμα, το οποίο

περιστραμμένο κατά 900 δίνει ακριβώς το αρχαίκό άλφα, πρώτο

γράμμα της λέξεως άροτρο, άρουρα και σαφώς το πρώτο γράμμα

της ελληνικής αλφαβήτου.

Α. ~: ανάκτορο (το αντίστοιχο του πρωτο-ινδικού ~).

Β. ~: ανάκτορο (και αυτό αντίστοιχο του πρωτο-ινδικού ~

Α. f: δένδρο.

Β. ~: δένδρο.

Α. t!j,: χώρα (το αντίστοιχο του χετταίίκού αλλά και του

σουμερικού ~ και του πρωτο-ινδικού 1fiΔ).

Β. Μ: χώρα (και αυτό αντίστοιχο του χετταίίκού αλλά

και του σουμερικού ~ και του πρωτο-ινδικού 1fiΔ).

Ο ΆρθουρΈβανς, ήδη από το 1893, στα επανειλημμένα ταξίδια

του και τις ανασκαφές στην Κρήτη, είχε συλλέξει μεγάλον αριθμό

κατεργασμένων λίθων, τους νησιώτικους, όπως τους χαρακτήρισε, οι

οποίοι, μεταξύ των θρησκευτικών και άλλων παραστάσεων που α

πεικόνιζαν, έφεραν και εγχάρακτα άγνωστα εικονογραφικά σημεία,

προφανώς ενός συστήματος αρχαιοτάτης γραφής. Τα συμπεράσμα

τά του εξέδωσε το 1895, σε βιβλίο με τίτλο Cretan Pictographs. Όμωςτα αμέσως επόμενα χρόνια είχε την τύχη να βρει στις ανασκαφές

της Κνωσσού, περί τις 2.000 πήλινες ενεπίγραφες πινακίδες, οι

οποίες απεδείκνυαν, αναντίρρητα πλέον, την θεωρία του περί κρη

τικής προϊστορικήςγραφής, τα συμπεράσματατης οποίας εξέθεσε

στο μνημειώδες έργο του Scripta Minoa, το 1909.Διαπιστώθηκε τότε ότι κατά την απώτατη αρχαιότητα υπήρχαν,

εν χρήσει, στην Κρήτη δύο είδη γραφής. Ένα εικονογραφικό ή ιερο

γλυφικό και ένα άλλο γραμμικό, του οποίου μερικά στοιχεία έμοια

ζαν με αυτά του ιερογλυφικού. Τα αναγνωρισθέντα σύμβολα του

εικονογραφικού κρητικού συστήματος γραφής ήσαν 135, με μερικά

από αυτά να μοιάζουν με αιγυπτιακά, ενώ κάποια άλλα με χετται-



.Yαd Yαuh..e, ,ι39%.

Reswn'bΊa~ de.s trois $JS±eme.s gt'θfhi'1ιuS c:re.t>is

lδ~όxειρoς πί~αKας των ομοιοτήτων των τριών προϊστορικών κρητικών συστη

μα~ων γραφης του δρος Pa~1 Faure. Ο αναγνώστης αρκετά από αυτά τα σημεία

τα εχει ηδη συναντήσει σε πινακες των προηγουμένων κεφαλαίων.


'ίκά, τα περισσότεραόμως εξ αυτών είναι πρωτότυπα. Τα αναγνω

ρισθέντα στοιχεία του γραμμικού συστήματος γραφής ήσαν 100.Αυτά αποτελούνται από συνδυασμό ευθειών και καμπύλων γραμ

μών. Μερικά δε, μοιάζουν με τα γράμματα του αρχα'ίκού ελληνικού

αλφαβήτου, ενώ άλλα πλησιάζουν τα σημεία πελασγικών αλφαβή

των, όπως του καρικού, του λυκιακού αλλά και του κυπριακού, τα

περισσότερα όμως από αυτά ήσαν πρωτότυπα.

Θα πρέπει να διευκρινισθεί ότι, ήδη από το 1879, σημεία ή

σύμβολα της γραμμικής Κρητικής Γραφής (γράμματα όπως απεδεί

χθη εκ των υστέρων), μεμονωμένα ή ανά δύο ή και τρία είχαν εντο

πισθεί σε λαβές πήλινων αγγείων, σε σφονδύλους και σε λίθινα

σκεύη, σε αρχαιολογικές ανασκαφές έξω από τα όρια της Κρήτης.

Δηλαδή στις Μυκήνες, την Τίρυνθα, το Ναύπλιο, το Μενίδι Αττικής,

την Φυλακωπή Μήλου, αλλά και στην Τροία και στις θέσεις Gurobκαι Kahun της Κάτω Αιγύπτου, ώστε μεγάλοι αρχαιολόγοι εκείνης

της εποχής και πανεπιστημιακοίδάσκαλοι, όπως ο Π. Καββαδίας,

να αναγνωρίζουν ότι και τα περίφημα «σήματα λυγρά» (Ζ 168) του

Ομηρικού κειμένου αφορούσαν γράμματα.

Ο 'Εβανς ανεγνώρισε ότι το εικονογραφικόν κρητικό σύστημα,

που πρώτος παρετήρησε, ήταν αρχαιότερον του γραμμικού, δηλαδή

εν χρήσει ήδη από το 2000 π.χ., ενώ το γραμμικό σύστημα γραφής,

προερχόμενο εμφανώς από το ιερογλυφικό, εμφανίζεται περί το

1700 π.Χ. σε κοινή χρήση σε ολόκληρη την Κρήτη. Βρήκε όμως ότι

παράλληλα, στην Κνωσσό ήταν σε χρήση και ένα άλλο γραμμικό

σύστημα γραφής, εν μέρει διαφορετικό του πρώτου. Υπήρχαν δηλα

δή στην Μινωική Κρήτη, ήδη από τον ΙΖ' π.Χ. αιώνα, δύο γραμμικά

συστήματα γραφής, από τα οποία το πρώτο ήταν κοινό για όλη την

νήσο. Ο 'Εβανς το ονόμασε Γραμμικό Σύστημα Α'Ι, αυτό δε το

1. Κανόνες αναγνώσεως της Γραμμικής Γραφής Α και Β: α) Οι συλλαβές του Ζ αποδίδουν και τις συλλαβές του ΣΤ. β) Ενίοτε παραλείπεται το αρχικό φωνήεν και το

τελικό σύμφωνο, φαινόμενο που παρατηρείται και στην Γραμμική Β. γ) Η Γραμμική Α αδιαφορεί περισσότερο από την Β, σε ζητήματα ορθογραφίας αλλά είναι πε

ρισσότερο εύστοχη, σε σύγκριση με την Β, ως προς την απόδοση των λέξεων. δ)Τα συλλαβογράμματα της Α, που είναι όμοια με τα συλλαβογράμματα της Β,έχουν την ίδια ηχητική αξία. ε) Η τελευταία συλλαβή μιας λέξεως ενδέχεται να διαιρείται σε δύο γράμματα εκ των οποίων, το πρώτο αποτελεί τμήμα της προηγου

μένης και το επόμενο να αποτελεί τμήμα της επομένης λέξεως.

160 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΗ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 161

χα~ότερo ΙΑ. Η Ιαχή ΙΑ εί

ναι η πω δυνατή κραυγή

που μπορεί να εκφωνήσε~ ο

άνθρωπος, ξεκ~νώντας από

το φωνήεν Ι, με στόμα σχε

δόν κλειστό, και συνεχίζο

ντας με το φωνήεν Α, με

ορθάνοιχτο στόμα. Η Ιαχή

ΙΑ είνα~ σε παγκόσμω επί

πεδο η πλέον δ~αδεδoμένη αρχική επίκληση του Θεού. Από τον Έλ

ληνα Ίακχο μέχρ~ τον Ίο της Πολυνησίας και από τον Ιαβέ των

Εβραίων μέχρι τον Ιανό των αρχαίων Ρωμαίων, εκφράζε~ το μυστι

κό και άρρητο όνομα του Θεού, ταυτιζόμενο προφανώς, με την

πρώτη και βασικότερη μονοσύλλαβη λέξη. Την λέξη ΙΑ από την

οποία το Ι στην αρχική του αχα~κή γραφή παριστάνεται: ~ (Ζω, με

το ~δεόγραμμα ενός βέλους, πλήρως ταυτ~ζόμενoυ με την έννo~α

που απέδιδε η αρχαωελλην~κή λέξη Ιός = βέλος αλλά και το ρήμα

Ίημ~ = ρίπτω. Ενώ το πρόδρομο συλλαβόγραμμα, το Άλφα, στην

ίδια γραφή ηχεί ως έψιλον και παριστάνεται με το Α και ένα οριζό

ντω βέλος επ' αυτού ως: 1t (e). Παράλληλα αναγραμματ~ζόμενη η

ΙΑ σε ΑΙ παράγε~ την δεύτερη ~ερή λέξη ΑΙΑ = γη, την μητέρα μας

ΓΑΙΑ ή ΠΑΝ-ΓΑΙΑ, αυτήν που ακόμα λατρεύουμε με το αναγραμ

ματισμένο της όνομα ως ΠΑΝΑΓΙΝ.

Τέλος με το δεδομένο της αγγλ~κής προφοράς του Α ως έ~, προ

φορά η οποία παρέμε~νε από τους πρoκατακλυσμ~αίoυς χρόνους

στην τότε απομονωμένη Αγγλία, ο δίφθογγος αι προφανώς υπενθυ

μίζε~ την αρχ~κή προφορά του Α, όταν, εξαφαν~ζoμένoυ δ~α της

χρήσεως από την συλλαβή ΙΑ, του ημ~φώνoυ Ι ή J, προέκυψε το ρω-

1. Θα πρέπει ο αναγνώστης να λάβει υπ' όψιν του, για την παγκόσμια αρχαιότητα

του ΑΙ ότι η λέξις αία =γη, υφίσταται ως Aina στα αρχαία χετταίίκά, ενώ οι Βέρ

βεροι της οροσειράς του Αφρικανικού Άτλαντος με την λέξη άιν ονομάζουν το φυ

λετικό τοπικό γένος, αλλά και τον γω (από το αρχαίο ελληνικό υιωνός = εγγονός).

Στην Ιαπωνία πάλι, περί την Στ' χιλιετία π.Χ., οι πρώτοι κάτοικοί της, οι Ίωνες

Αίνού, που λάτρευαν τον αρχέγονο θεό Αιών, ίσως σι' αυτού συνέβαλαν στο εθνω

νόμω αυτής της χώρας, ενώ στην Φινλανσία aina σημαίνει «πάντοτε» (αεί, αιών),

αλλά aine = η ύλη, ένα άλλο αρχαίο όνομα της αίας, της ουσίας.

Πίνακας αντιστοιχίας των συλλαβι

κών συμβόλων της γραμμικής γρα

φής Α και της γραμμικής γραφής Β.

rA ΙΈΒ rA πι

οι ~ "56 t;\ 61 :r: Μ qJ02 'f μα f 62 ? qo

'Ι'06 q Ια

φ 64 j)). ρα ιι.21 '1 pa 9' 69 ( "34 ~22 + το t 72 r ri

*23 'Τ- za 'f- 74 α Ιο 1:124 Ίf.- ke 'fΚ' 75a fT1 wa fΠ

25 /:\ nu \" 76 /9 mi Ψ

26 ϊ ι:aΤ

77 pJ $< Ι"

27 ϊ mu Υ. 78 ΙΑ. ti Α

28 ιf{. wi .ι1 80 [] Ο Ί'.i29 $ ka ... 81α Χ j< 'χ

30 r da r 84α ~ ""' ~31 '( "" 'Υ' 84b

ΓΙ' mu ~"'ϊl

32 ιJ jo (Ξj 85 :ΕΔ */18 ΚίΔ

34 Mf ρα, "γ 86 VJ ια, χι

35 ""'! *86 ι;,. 91 © qe

""39 f 'α "f 92 ;f te Ψ

44 Λ < t; 93 /ti du π\

45 ~ ka ~ 95 ό!> ma ~

48b '\' qi γ 96 Vr *65 vr51 ίiϊ di ίf 97 ~ α f-\

52 \ψια ιr 98 ...:r ku :rι

53 ι"_ Ιτα Ι"- 1000 'Ι' ί 'fΙ

54 Ψ Ιτ< 't' 101 ~ *79 Φι'Ι

55 "t' τα '-t' 102α Ί'iί de .~

56α ?; ρί i\\ 102b Ιϊ *47 'f.:.57 .~I Ψ 103 " ki '('Ι

58 )) ra'l « 113 'EotΙ ::9

'\';:"59 L' 3U \;'- 120 Hf ~

60 l' ni 'r 208 ,j;*82 .):'.

οποίο ήταν σε χρήση μόνον

στην Κνωσσό, ονόμασε Γραμ

μ~κό Σύστημα Β ' .

Ένας σαφής συνδετικός κρίκος

μεταξύ της λογιστικής Aχα'~

κής γραφής, ή άλλως Μυκη

να'~κής, ή άλλως Κρητικής, ή

άλλως M~νω~κής, ή άλλως

Γραμμ~κής Α κα~ Β, είνα~ το

γράμμα Η (ήτα), ήτo~ το αχαϊ

κόν § (ja κα~ pai). Ένα πραγ

ματ~κά μυστηρ~ακό γράμμα

γ~α το οποίο ο Πλάτων ανα

φέρε~ ότ~: «ου γάρ "ήτα"

εχρώμεθα αλλά "ε~" το παλαι-

, δ'ον ... νυν ε αντ~ μεν του "~ώ-

τα", "ε~" η' "η'τα" ,μεταστρεφoυσ~... ως δη μεγαλοπρεπέστερα

όντα»!. Το Η δηλαδή αντιστo~χoύσε στο ΕΙ και θα πρέπε~ να προ

φέρετο, από τους Αχαωύς της oμηρ~κής εποχής, ως § = ja - pai= Ια Παιάν, η πoλεμ~κή ~αχή των αρχαίων Ελλήνων. Αυτός είναι ο

λόγος γ~α τον οποίο ο Πλούταρχος γράφει ότ~ το εν Δελφοίς ΕΙ εί

ναι αρχαία προσφώνησις του Θεού. Πράγμα π~θανότατo, διότι οι

πανάρχαωι Ετρούσκοι αποκαλούσαν τον Θεό eis, αλλά και οι

Εβραίοι, προ του Μωυσέως, προσφωνούσαν τον θεόν τους ja-vai

με το v να έχε~ αντικαταστήσει φωνητικά το π, πράγμα κοινό

στους αρχαίους λαούς όπου τα χε~λ~κά εναλλασσόμενα σύμφωνα

π, β, φ, ηχητ~κά σχεδόν ταυτίζονταν.

ΤΟ Η γραφόμενο στον αρχα'~κό δωρικό και αωλ~κό του τύπο ως

δύο Έψιλον ( χ ), δεν είναι παρά το ΕΙ, ή ΙΕ, ή το ακόμα αρ-

1. Πλάτων, Κρατύλος, 426c.


νήεν Α, στην καθομιλουμένηλα'cκή προϊστορική αλλά πάντα αρχαιο

ελληνική πελασγική γλώσσα.

Τελικά, το ίδιο το Η ή Β αποτελεί μία ακόμη σαφέστατη ένδει

ξη της αρχαιότητοςτης ελληνικής αλφαβητικήςγραφής έναντι των

γραφών των άλλων γλωσσών, διότι και ω Φοίνικες, όπως και οι Λα

τίνω, χρησιμοποιούσαντο Η (Χεθ) για να συμβολίσουν τον δασύ

ήχο του συμφώνου Χ χωρίς να αποδίδουν στο Η φωνητική αξία.

Αλλά το ελληνικό γράμμα Χ, ενώ απουσιάζει παντελώς από τα φοι

νικικά γράμματα, υφίσταται στην γραμμική γραφή Β, στο κυπριακό

συλλαβισματάριοκαι στην πρώιμη αλφαβητική γραφή του Διπύλου

του Θ' αιώνος π.Χ., στην λέξη «ορχεστόν». Η απουσία αυτή του Χ

από τις σημιτικές γραφές, υποδεικνύει ακριβώς ότι το Αλφάβητο

στο οποίο πρωτοεμφανίζεταιείναι και το αρχαιότερο, καταγόμενο

από την Αχαϊκή, ή άλλως Μυκηναϊκή Γραμμική Β' Γραφή!.

Παράλληλα, και το αρχαιοελληνικόδίγαμμα, F, που προφέρετο

βαυ, κατάγεται από το αχαϊκό φωνήεν F (u) = F, ενώ το Υ από το

κυπριακό φωνήεν 'Υ (u) = Υ. Ενώ από το κυπριακό συλλα

βόγραμμα 55 (Ζω, ένα ιδεόγραμμα το οποίο παρίστανε ζεύγος

δυνάμεων, προέρχεται το γράμμα Ζ. Άλλωστε, και ο Ζευς είναι

προσωποποίηση της κοσμικής αρμονίας που εξασφαλίζεται από την

ζεύξη των αντίρροπων φυσικών και πνευματικών δυνάμεων. Μια

αρμονία την οποία πρεσβεύει και η ινδική Yoga, που στα ελληνικά

σημαίνει Ζεύξις. Τελικά, το γράμμα Ζήτα είναι γραφική παράστα

σις ζεύγους αντίρροπων δυνάμεων, ω οποίες έχουν κοινόν άξονα

περιστροφής, ενώ δύο ζεύγη δυνάμεων που αναφέρονται στον ίδιο

άξονα περιστροφής, είναι η συμβολική αρχαιοελληνική παράστασις

του ηλιακού τροχού, ως αγκυλωτός σταυρός ή «σβάστικα»

Αμφότερα τα δύο αυτά αχαϊκά γραπτά σύμβολα, δηλαδή τα » και

ii::! χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον από την αποκρυφιστική πλευρά

του Ναζισμού, ως μέσα αντλήσεως δυνάμεως.

1, Στην αχαίκή γραφή 'Χ' = je και στην κυπριακή Χ = Ke, Θα πρέπει να σημειωθείότι και το γράμμα Β (που επίσης σημαίνει και τον αριθμό 2 κατά το λατινικό Bi =δύο αλλά και άλφα = 1 και βέτα = 2) στην αρχική του γραφή, προέρχεται από το

αχαίκό συλλαβόγραμμα 15 (twe), το οποίο προφανώς, όπως δείχνει το αγγλικό two= δύο, ήταν ακροφωνικό σύμβολο του ήχου: δύο,


Η κινέζικη Γραφή

Η κινέζικη γραφή, πολύ περισσότερο από τις γραφές της Εγγύς και

Μέσης Ανατολής, αποτελεί αμιγή τύπο γραφών με ιδεογράμματα,

τα οποία παριστάνουν λέξεις. Είναι δε το μόνο από αυτά τα αρ

χαία συστήματαγραφής που χρησιμοποιείταιμέχρι και σήμερα από

ένα σύνολο λαών, οι οποίοι απαρτίζουν περίπου το ένα πέμπτο του

πληθυσμού του πλανήτη μας. Το παράξενο είναι ότι, παρ' όλον που

η κινέζικη γραφή εφαρμόζεταιήδη πάνω από τέσσερις χιλιετίες, τό

σο η εσωτερική της δομή όσο και η εξωτερική της μορφή ή σχηματι

κή απεικόνιση, παρέμειναν σχεδόν ανεξέλικτες.

Ο συντηρητισμόςαυτής της γραφής εξηγείται από τους χαρακτή

ρες της γλώσσης την οποία καταγράφει και προς την οποίαν είναι

τελείως προσαρμοσμένη,διότι όλες ω κινεζικές λέξεις είναι, ουσια

στικά, μονοσύλλαβες. Παρομοίως,τα μονοσύλλαβα,τριτόκλιτα ονό

ματα ήσαν οι πρώτες λέξεις της πελασγικής γλώσσης. Δεν προ

σλαμβάνουν κανένα πρόθεμα ή επiθεμα και μπορούν να χρησιμο

ποιούνται εξίσου ως ονόματα και ως επiθετα, καθώς και ως ρήμα

τα. Για τον λόγο αυτόν, η κινεζική φράσις δεν είναι παρά μία πα

ράθεσις λέξεων των οποίων η γραμματική λειτουργία και ερμηνεία

καθορίζονται από την θέση την οποίαν έχουν μέσα στην ίδια την

φράση.

Φυσικά, επειδή οι μονοσύλλαβεςλέξεις δεν μπορούν να διαχωρι-

σθούν (να αποσυντεθούν,να αναλυθούν) περαιτέρω, εξ αρχής ήταν

αδύνατη η εξέλιξις της κινεζικής γραφής προς τον συλλαβισμό και,

κατά συνέπεια, η ιδεογραφία ήταν αρκετή για να εκφράζεταιγρα

πτώς το καθετΙ Αρκεί να υπάρχει ο αναγκαίος αριθμός συμβατι

κών αναπαραστάσεωνκαι τρόπων για να καταγράφεταικάθε λέξις

_ που στην προκειμένη περίπτωση φτάνουν τα 50.000 σημεία ιδεο

γραμμάτων των απλών ή συνθέτων, έναντι των 20.000 χαρακτήρων,

οποίους αριθμούσαν άλλες ανατολικές γραφές όπως Π.χ. η

Αυτοί και μόνον οι αριθμοί δίνουν και το μέτρο για τις

δυσΚΟΑΙε, που υπάρχουν σχετικά με τον χειρισμό των αναλυτικών

Υ(),αq)ικών συστημάτων και την ανάγκη για μια σταθερή τυποπωη

γραφή σε όλες αυτές τις περιπτώσεις. Γι' αυτό τον λόγο και η


κινέζικη γραφή είναι πειθαρχημένη σε αυστηρούς κανόνες. Οι χαρα

κτήρες της είναι διευθετημένοισε στήλες, από επάνω προς τα κά

τω, και με φορά από τα δεξιά προς τα αριστερά. Κάθε ιδεόγραμμα

επιβάλλεταινα είναι γραμμένο σε ένα ιδεατό τετράγωνο, με το ίδιο

μέγεθος, σε όλη την έκταση του κειμένου και οι γραμμές των στοι

χείων πρέπει να σχεδιάζονται με εξαιρετική ακρίβεια, για να μην

προκαλείταισύγχυση στην ερμηνεία των ιδεογραμμάτων.

Δειγματοληπτικά, παρατίθενται κάποιοι κινεζικοί χαρακτήρες

αρχαίου και νεότερου γραφικού τύπου.

Θ: ήλιος (το αυτό ιδεόγραμμα με το αιγυπτιακό, αλλά η εξέλι

ξίς του είναι το ευ.

tΔ1: βουνό, αλλά και ~ όπως και (Σουμέριοι, Χετταίοι

κ.λπ.).

Εθ: κέντρον [αλλά και ο βασιλεύς &, είναι κέντρον (πρωΤΟ'cνδι

κή) και ο θεός με αρχικό Θ ελληνικό ~ είναι κέντρον].

Λαοί γειτονικοί με την Κίνα υιοθέτησαν την γραφή της για να

καταγράψουν την γλώσσα τους. Οι Κορεάτες, τον 40 αιώνα, αρχί

ζουν να γράφουν με κινέζικους χαρακτήρες, ενώ τον 70 αιώνα, προ

σθέτουν φωνητικά σημεία για να εκφράσουν ακριβέστερα τις με

ταβολές, οι οποίες σημειώνονται στις καταλήξεις των λέξεων της

κορεάτικης γλώσσης. Τέλος, τον 150 αιώνα, οι Κορεάτες εξέλιξαν

την γραφή τους σχεδόν σε μια νέα γραφή με συλλαβική διάρθρωση.

Οι Ιάπωνες πήραν και αυτοί την γραφή τους από την Κίνα τον

40 αιώνα, αλλά την προσάρμοσαν στην γλώσσα τους, στην οποία οι

λέξεις έχουν ποικίλο μήκος. Έτσι συνεδύασαν ένα μέρος από τα κι

νέζικα ιδεογράμματα, στα οποία προσέθεσαν σημεία για επιθέματα

και καταλήξεις. Δημιουργήθηκε με τον τρόπο αυτόν μια γραφή που

έχει τα εξωτερικά γνωρίσματα της κινεζικής αλλά εσωτερική μικρή

διάρθρωση, η οποία την συνδέει με τις αρχαίες γραφές της Εγγύς

Ανατολής.

Τέλος, οι Ανναμίτες κατέγραψαν την γλώσσα τους με κινέζικους

χαρακτήρες, από τον 130 αιώνα. Άλλα μεν σημεία διατήρησαν με

την ιδεογραφική τους έννοια και άλλα χρησιμοποίησαν με φωνητική

σημασία, αλλά σε πολλές περιπτώσεις συνδυάζονται ανά δύο και

τότε το ένα υποδεικνύει την έννοια και το άλλο την προφορά της


ψ ~ :t } 1 ~) ϊJi ~1 .@. ~ ~ T~

.ψ * 11 *- 1m jf; it Μ j! ;ξ ~

.ο ο ο ς;:" ς;:" -ο ο 3 :!' <J <J Ο <J -ς;:"

'" Q. > >- Q. Κ) ω 3 -ο ;::; ο ><-ο

-ο Ι-' -ς;:" ω Ο> b b .< > ι:: ::>

CΩ. > .< > .ΕΞ:-3

·ω -ω.< ·0 3 ω

d -ω ω .< Q. ::::1. Ο > Q. bΚ) b Q. c:- a ο θ- ω CD ο

'" Ι-' Κ) & Q.

:3 .ο >- 3 > ι::-ο ο ·0 ·0

5< ω ΕΞ:> ι::

::::1. ο

-<;3 <Jο >-.< ·0

Κ) ο Q.Q.

ι::-3><

Δειγματοληπτικά ιδεογράμματα κινεζικης γραφης,

αρχαιοτέρας (πάνω σειρά) και νεωτέρας (κάτω σειρά).

λέξεως. Η γραφή αυτή των Ανναμιτών αντεκατεστάθη επισήμως

στα τέλη του 180υ αιώνος από άλλη, με λατινικούς χαρακτήρες.

Η εξήγησις του ότι λαοί με διάφορες γλώσσες υιοθέτησαν την

κινέζικη γραφή όπως και το ότι αυτή γράφεται από μια μεγάλη φυ

λετική ποικιλία λαών που κατοικούν αυτή την απέραντη χώρα, και

οι οποίοι μιλούν πολλές και ποικίλες διαλέκτους, είναι ότι όλοι

μπορούν και την διαβάζουν. Και εάν οι ίδιοι οι Κινέζοι είναι -του

λάχιστον μέχρι σήμερα- πολύ προσκολλημένοι στην αρχαία και πε

ρίπλοκη γραφή τους, αυτό γίνεται όχι τόσο για λόγους σεβασμού

στις παραδόσεις τους όσο για το ότι, όποια και αν είναι η προφορά

των διαφόρων λέξεων στις γλώσσες και διαλέκτους των λαών της

Κίνας, τα ιδεογράμματα της γραφής διατηρούν παντού την ίδια έν

νοια, και μπορούν να ερμηνευθούν από όλους, ασχέτως της διαφο

ρετικής φωνητικής αξίας της κάθε λέξεως.

Είναι ενδιαφέρον ότι λέξεις, οι οποίες στα αρχαία ελληνικά είναι

μονοσύλλαβες και προφανώς ως απλούστερες είναι αρχικές, έχουν

τεράστια βαρύτητα στο θέμα κοινής καταγωγής των γλωσσών διότι

τις συναντούμε αυτούσιες, ως σύμφωνο με φωνήεν, και σε άλλες

αρχαίες γλώσσες απομακρυσμένες, γεωγραφικά τουλάχιστον, από

την ελληνική. Παραδείγματος χάριν, στον αρχαίο ελληνικό νου αντι

στοιχεί το ιαπωνικό no (εγκέφαλος), στην ωνή (τιμή) το ne (τιμή),

στο νε{ον (χωράφι) το no (χωράφι), στον έναν (χρόνος) το nen (χρό-


Ι

Πάνω: ΕΥχάρακταοστάβουβάλωνμε μαγΙK~ςεπωδ~ςσε αρχαιότατηKινε~ΙKή γραφή. Βλέπουμεότι οι προϊστορικο[κινεζικοιχαρακτηρες~ιναι όμοιοιμε συμρολαγραμμικήςΒ, αρχαϊκήςπελασγικήςγραφήςκαι κυπριακωνσυλλαβογραμματων.

Κάτω:Δε[γμααρχαιοτάτηςκινεζικήςγραφήςγνωστής~ς ΜIΑο..Πέραν;:ωνπαρα-

πάνωβλέπουμεκαι τηνσαφή ομοιότητάτης με την αρχαιαΛιβυκη γραφη (σελ. 218).

Ο Κινέζικος πολιτισμός

1. Σε απώτερες εποχές ο άνθρωπος, με μια συλλαβή, εξέφραζε μέσω της δασείας ή

ψιλής και μακράς ή βραχείας προφοράς του φωνήεντος αρκετές λέξεις με διάφο

ρες έννοιες.

Κατά την παράδοση, η απαρχή του κινέζικου πολιτισμού ξεκινά

πολλές χιλιάδες έτη π.Χ., σε ένα απώτατο μυθικό παρελθόν. Αν

και αναφέρονται σαφείς χρονολογίες, όπως αυτή του αυτοκράτορος

Γιάο το 2346 π.Χ., ενώ ο Γιου-Τσανγκ, θεός του ωκεάνιου ανέμου,

επιτηρούσε την σταθεροποίηση των ακτών της Κίνας επί 60.000 έτη,


νος), στο ιιω (εμείς οι δύο) το ni (δύο, πρβλ. και το ιταλικό noi),

στο άιιω το no (άνωγ, στο ειι (εντός) το nai (εντός), στο ιιη (μη, όχι)

το nan (μη).

Παρεμφερή παραδείγματα έχουμε και στην κινέζικη γλώσσα,

όπου στον ελληνικό ιιου αντιστοιχεί το nao (εγκέφαλος), στον δωρι

κού τύπου άιιερ (άνδρας) το nanren (άνδρας, αναγραμματισμένο)

στο ειι (εντός) το nei (εντός), στον έιιοιι (χρόνον) το nian (χρόνος),

στο ιιηιι (νήθω, γνέθω) το niu (ύφασμα), στο ιιείοιι (χωράφι) το nong

(χωράφι), στην ιιυίιι (νύμφη) το nu (γυνή, γυναίκα). Αλλά και στη

ρίζα λυκ- η οποία σημαίνει φως (εξ ου και το λατινικό lux), έχουμε

το κινεζικό λο (φωτισμός), ενώ ο ήλιος προφέρεται λου.

Ειδικά η κινέζικη, θεωρούμενη σήμερα ως απολιθωμένη και ανε

ξέλικτη γλώσσα, χρησιμοποιεί μια μονοσύλλαβη λέξη για να εκφρά

σει, πολλές φορές, πάνω από δέκα διαφορετικές έννοιες, οι οποίες

διακρίνονται μεταξύ τους στην γραφή μόνο από τα ιδεογράμματα.

Και βέβαια, αυτή η διαφορετική γραφή των διαφόρων τύπων της

μιας συλλαβής με τις πολλές έννοιες, δυσκολεύει την αντικατάστα

ση των ιδεογραμμάτων από κάποιο εύχρηστο αλφάβητο, όμως σε

αντιστάθμισμα, στον Ευρωπαίο, που έχει συνηθίσει στην φωνητική

γραφή, το κινέζικο ιδεόγραμμα προσφέρει μια, κατ' ευθείαν, ετυ

μολογία της λέξεως και έτσι κατ' επέκτασιν καθιστά την απομνη

μόνευσή της εύκολη.


οι σημερινές αρχαιολογικές έρευνες δεν ανάγουν τις απαρχές του

κινέζικου πολιτισμού πριν από την εποχή της δυναστε[ας Χσ[α, πε

ρ[που το 2100 π.Χ. κω με μεγαλύτερη ασφάλεια ορίζουν την εποχή

της δυναστε[ας Σανγκ, ή Γιν, στο 1600-900 π.Χ.

Παρομο[ως, στην Ιαπων[α, αν κω στα «Γραπτά χρονικά» της

χώρας, τα επονομαζόμενα «Νιχόνγκι», γραμμένα περ[ το 720, όπουπεριλαμβάνονται όλοι οι μύθοι κω τα ιστορικά στοιχε[α των διαφό

ρων φυλών, καθώς και της αυτοκρατορικής οικογενε[ας, αναφέρετω

ο αυτοκράτωρ Κάμε-Γιαμάτο-Ιχάρε-Μπίκο, να λέει στα αδέλφια

του και τα παιδιά του: «Από την εποχή που οι ουράνιοι πρόγονο[

μας κατέβηκαν στην γη μέχρι σήμερα, έχουν περάσει 1.792.470χρόνια», η αρχαιολογική επιστήμη μόλις κω παραδέχετωτην έναρ

ξη της ιαπωνικής προ'ίστορ[ας στο έτος 2500 π.Χ. Έτσι, η σύγχρονη

κατεστημένη επιστήμη, φερέφωνο της εκάστοτε παγκοσμίου κρατι

κής εξουσ[ας, μονοπωλε[ ερμηνε[ες αρχαιολογικών ευρημάτων κω

παρερμηνεύει, κατά το δοκούν, ενοχλητικές παραδόσεις και ιστορι

κά κε[μενα λαών, με την βοήθεια μιας είρωνος καρτεσιανής λογι

κής.

Όπως αναφέρουν Άραβες κω Πέρσες ιστορικο[ του Μεσα[ωνος,

οι βασιλε[ς της Κ[νας, κατά την αρχα[α εποχή, έφεραν τον τ[τλο

Faghfour (υιός του Ουρανού), που στην σινική γλώσσα δεν σημαίνει

κάτι ιδιαίτερο. Όμως στην σανσκριτική το Fagh -+ bhaga σημα[νει

σεβαστός και four -+ poutra σημαίνει υιός, δηλαδή το Faghfour δη

λώνει Υιός Σεβαστού ή καλύτερα Εκπρόσωπος του Σεβαστού. Ονο

μασ[α, η οποία συμφωνεί με την αρχαία παράδοση που φέρει την

Κ[να υποτελή στους Αρ[ους. Στα αρχωότατα σινικά αρχεία υπάρχει

καταγεγραμμένο ότι ο αυτοκράτωρ Foui-Hi (3468 π.Χ.), με τον 0

πο[ο αρχ[ζουν την απαρεθμηση των βασιλικών γενεαλογιών, ήταν

Λευκός. Σε αυτόν απέδιδε ο Κομφούκιοςτην εφεύρεση του αλφα

βήτου, λέγων ότι προ αυτού υπήρχε ένα σύστημα μεταδόσεως μη

νυμάτων με κόμβους σε σχοινιά (όπως το γνωστό, από το Περού,

αρχαίο σύστημα κ[πους), καθώς και την εφεύρεση μουσικών οργά

νων κω την συγγραφή βιβλίων ιατρικής.

Σήμερα, οι Κινέζοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι περισσότερες

ανακαλύψειςστα γράμματα και τις τέχνες προήλθαν από την δυτι-


κή περιοχή των ορέων Kouen-Lun, τα οπο[α οι Ινδοί ονομάζουν Με

ρού, τα θεωρούν ιερά κω η βραχμανική παράδοση λέγει ότι εκεί

συγκεντρώθηκαν οι Άριοι που διεσώθησαν από τον κατακλυσμό,

προερχόμενοι από τις περιοχές της Σιβηρ[ας και της Μογγολ[ας. Σε

αυτό συμφωνε[ και ο διάσημος αρχαιολόγος Maspero, ο οπο[ος υπο

δεικνύει, σε επ[ρρωση αυτής της παραδόσεως, τα λε[ψανα αρχαιο

τάτου πολιτισμού παρά την σημερινήν έρημο Γκόμπι, στην βόρεια

παρυφή της οπο[ας, ο Γερμανός αρχαιολόγος νοη le Coq, κατά την

διάρκεια του Μεσοπολέμου, ανεκάλυψε τα μεγαλοπρεπή ερείπια

της πόλεως Καραχότα.

Η σινική ιστορία μας πληροφορε[ εισέτι ότι, σε μ[α πρώτη επιτυ

χή τους επανάσταση, οι Κινέζοι απηλλάγησαν των «Λευκών», το

2698 π.Χ., και την εξουσ[α ανέλαβε ο Hien-Youan, ο επωνομασθε[ς

Hoang-Ti, ο Κίτρινος αυτοκράτωρ. Σχετικά πρόσφατα, το 213 π.Χ.,

ο αυτοκράτωρ Thsin-Chi-Hoang-Τί, δηλαδή ο Κ[τρινος αυτοκράτωρ

Τσιν-Τσι, επειδή, όπως αναφέρει η παράδοσις, ε[χε κουρασθεί να

ακούει τους συμβούλους του να αναφέρουν τα παραδε[γματατων

αρχα[ων βασιλέων κω σοφών, απεφάσισε να αλλάξει τον ρουν της

ιστορ[ας της Κίνας! Έτσι, απηγόρευσε επ[ ποινή θανάτου, την κα

τοχή βιβλ[ων, κα[γοντας όσα μπόρεσε να συγκεντρώσει, και αυτά

που διεσώθησαν δεν άντεξαν στον χρόνο, καθώς ήσαν γραμμένα σε

πινακ[δες από μπαμπού. Παράλληλα, σε μ[α κατεδαφιστική εξόρ

μηση, εξαφάνισε πυραμ[δες, αψ[δες θριάμβου, κ[ονες κω μαρμάρι

νες πλάκες και γενικά οτιδήποτε θύμιζε τις αρχα[ες δυναστε[ες ή

ήταν ενεπ[γραφον. Τότε κατεστράφησαν, επίσης, τα έργα τέχνης,

τα αγγεία, τα γλυπτά και τα νομίσματα των περασμένων γενεών.

Όσον αφορά το Μέγα Σινικόν Τε[χος, επειδή αυτό δεν ήταν δυνα

τόν να κατεδαφισθεί μέσα σε μ[α γενεά, λόγω του μεγέθους του, ο

Τσιν-Τσι διέταξε και επεκόλλησαν, σε διάφορα σημεία του, επιγρα

φές που εδήλωναν ότι αυτός το οικοδόμησε, ενέργεια η οποία εξη

πάτησε ακόμη και αρχαιολόγουςτου 200υ ωώνος.

Ευτυχώς, χάριν της ιστορίας, το αρχωότατον ιερό βιβλίο Chou

King, μαζί με μερικά άλλα εξίσου σημαντικά βιβλία Ιατρικής κω

Γεωπονίας, ευρέθησαν, κατά την παράδοσιν, στον τάφο του Κομ

φουκίου, μαζί με τα βιβλία τα οποία αυτός είχε συγγράψει. Παράλ-

170 Ι Ε Ρ Η Γ ΡΑ Φ Η Τ Ω Ν Ε Λ Λ Η Ν Ω Ν

ληλα, έχουν σωθεί σε πολλές περωχές της Κίνας πανάρχαια δείγμα

τα γραφής εγχάρακτης επί βράχων, τα οποία χαρακτηρίζονταιως

« ... προκατακλυσμιαία,προερχόμενα εκ της Άνω Ασίας, μόνον οι

Oυ·~γκoύρ γνωρίζουν αυτούς τους χαρακτήρες... » (de Paravey, Essaisur Ι' Origine des chiffres et des lettres, Paris).

ο. Η Παλαιογραφία και 'η Συντομογραφία

Η Παλαωγραφία

Η Παλαιογραφία ασχολείται με την ανάγνωση και ερμηνεία των

επιγραφών των αρχαίων λαών, συνεπικουρείται δε από την Επιγρα

φική, η οποία περιορίζεται στις επιγραφές που είναι χαραγμένες σε

λiθo, πηλό, ξύλο ή μέταλλο, και από την Παπυρολογία, η οποία

ασχολείται με τα αρχαία κείμενα που έχουν γραφεί επί παπύρων.

Οι επιγραφές αποτελούνται από σύμβολα, τα οποία οι αρχαίοι

Έλληνες ονόμαζαν «γράμματα-χαρακτήρες», ακόμα δε και «στοι

χεία», ο Όμηρος τα ορίζει ως «σήματα», δηλαδή σύμβολα, και αυ

τός θεωρείται ο πρωτογενής καθορισμός των γραμμάτων:« ...σήμα-'ψ 1τα... γρα ας».

Η πρώτη βαθμίς της γραφής είναι ο σχηματισμός συμβόλων, που

αντιγράφουν αντικείμενα-όντα- του εξωτερικού κόσμου, έκαστον

των οποίων εξέφραζε λέξεις ή φράσεις ή έννοιες και εν γένει «ιδέ

ες», ονομαζόμενα δι' αυτό τον λόγο, από τους σημερινούς επιστή

μονες, ιδεογραφήματαή ιδεογράμματα. Βεβαίως η Ιδεογραφία δεν

μπορεί να αποτελέσει σταθεράν και ευνόητον γραφήν.

Από τα ιδεογραφήματαανέπτυξαν οι Αιγύπτιοι, οι Σουμέριοι

Ασσύριοι-Βαβυλώνιοι-Χαλδαίοι,ίσως και οι Χετταίοι, ασφαλώς δε

οι αρχαιότατοι κάτοικοι της Ελλάδος Πελασγοί, Αχαιοί κ.λπ., την

δευτέραν βαθμίδαν της γραφής, την Εικονογραφία. Κατ' αυτήν, κά

θε σύμβολο ή χαρακτήρας εκφράζει ολόκληρη έννοια ή λέξη, εφ'

1. 'Ομηρος, Ζ, 168-9.


όσον βρίσκεται μόνο του, μία δε σταθερή συλλαβή ή ένα μόνο

γράμμα, όταν συμπαρατiθεται με άλλα σύμβολα. Η γραφή αυτή

ονομάζεται Εικονογραφικήή, από την αιγυπτιακή της ονομασία, Ιε

ρογλυφική. Άλλωστε, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι διεμόρφωσαν και διετή

ρησαν αυτό το είδος γραφής επί χιλιετίες, ενώ πρώτοι οι Ασσύριοι,

ήδη προ του 4500 π.Χ., και μετά οι Χετταίοι και οι Αχαιοί, εγκατέ

λειψαν την Ιερογλυφική, αφού την εξέλιξαν σε Γραμμογραφική.

Στην Γραφή αυτήν οι εικόνες αντικαθιστώνται από γενικά γραμ

μικά σχήματα, τα οποία μόλις θυμίζουν την παλαιά εικόνα. Με το

τελευταίο αυτό είδος γραφής, εξαφανίστηκε οιαδήποτε σαφής έκ

φρασις και αναγνώρισις της αρχικής εικόνας, από την οποία προήλ

θε. Η Γραμμογραφική, ή Γραμμική, γραφή ήταν εν χρήσει για αρκε

τές χιλιετίες. Σουμέριοι, Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Χαλδαίοι και Α

χαιoί' Έλληνες της Κρήτης, της Κύπρου και της Συρίας, εν μέρει δε

και οι Χετταίοι, αλλά και Αιγύπτιοι στην λεγομένη δημοτική τους

γραφή, όπως και οι Έλληνες της ιστορικής περιόδου χρησιμοποίη

σαν αυτή τη γραφή. Είναι ενδιαφέρον το ότι οι Φοίνικες, παράλλη

λα με τους παραπάνω λαούς, φαίνεται ότι μεταχειρίζονται Γραμμι

κή γραφή, χωρίς όμως να έχουν περάσει από το στάδιο της Ιερο

γλυφικής. Αυτό αποτελεί σαφέστατη ένδειξη ότι οι Φοίνικες ουδέ

ποτε εξέλιξαν ένα οποιοδήποτε είδος γραφής, αλλά παρέλαβαν το

νέο σύστημα γραφής από τους Πελασγούς, όπως οι Ναβαθινοί, οι

Αραμαίοι και άλλοι λαοί της Ανατολής. Αυτός είναι και ο λόγος για

τον οποίον, κανένας Φοινικιστής δεν μπόρεσε να αποδείξει μέχρι

σήμερα, την προέλευση ή εξέλιξη της φοινικικής γραφής.

Καθώς η Γραφή εξελίσσεται, κάθε γραμμικό σύμβολόν της δηλώ

νει ολόκληρη συλλαβή. Το σύστημα που προκύπτει ονομάζεται

Συλλαβογραφικό.Ένα τέτοιο σύστημα εφήρμοσαν όλοι οι παραπά

νω λαοί, εκτός από τους Έλληνες οι οποίοι απέδωσαν σε κάθε σύμ

βολο γραφής έναν ορισμένο φθόγγο, σε ένα σύστημα που καλείται

Φθογγογραφικόν ή Ακροφωνικόν.

« ... Το τελευταίον τούτο, όπερ είναι το τελειότατον, επενόησαν

και εφήρμοσαν οι αρχαίοιΈλληνες από του 1000 Π.Χ. περίπου, κα

τά τρόπον σταθερόν, εύληπτον και ευδίδακτον, δια σχετικώς ολιγί

στων συμβόλων, εδώρησαν δε αυτό εις άπασαν την ανθρωπότητα,

Το πρώτο σφηνοειδές συλλαβισμα

τάριο που βρέθηκε στην περιοχή της

αρχαίας πόλεως Ουγκαρίτ της Συ

ρίας.

,η

Vs4.'

b

r g

, kh

f11.dh

Μ Η Α Λ Φ Α Β Η Τ Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 173

στον ιστορικό χρόνο ενός λα

ού. Αυτή είναι η θέσις της πα

λαιογραφίας, της επιστήμης

δηλαδή που αποκρυπτογραφεί

τις αρχαίες γραφές.

Η γλωσσολογία και η παλαιο-

γραφία, ως επιστήμες, είναι

απαραίτητο να συμπληρώνουν η μία την άλλη, όταν ο ερευνητής

αντιμετωπίζειμιαν άγνωστη γραφή για την οποία υπεισέρχεται θέ

μα αποκρυπτογραφήσεωςκαι ερμηνείας.Ένα απλό θεωρητικό πα

ράδειγμα είναι αυτό της αλφαβητικήςγραφής μιας γλώσσας, που

προσαρμόζεται σε μια παραπλήσια άλλη γλώσσα. Τέτοια ήταν η

περίπτωσιςτης αποκρυπτογράφησηςτης ουγκαριτικήςσυμφωνικής

γραφής, με σφηνοειδή μορφή, η οποία καταγράφει μία γλώσσα της

αρχαίας Μεσοποταμίας (σημερινού Ιράκ). Η απαρχή αυτής της

αποκρυπτογράφησης, που πραγματοποιήθηκεστην δεκαετία του

'30 από τους Η. Bauer και Ε. Dhorme, ξεκίνησε με την απομόνωση

του γράμματος Λ, το οποίο, στην Αραβική, εκφράζει το κτητικό

πρόθεμα. Υποθετικά, ένα σύνολο τριών γραμμάτων που τελείωνε

σε Λ και επαναλαμβάνετο τακτικά στις ουγκαριτικές επιγραφές

ταυτίσθηκε με το όνομα του θεού ήλιου, του ΒΑΑΛ.

Προφανώς η υπόθεσις των παλαιογράφων ήταν επιτυχής, διότι

τους επέτρεψε να εικάσουν και να αναγνωρίσουν άλλες δύο σημα

σίες, σε δύο ομάδες σφηνοειδών τύπων, οι οποίες και αυτές επανα

λαμβάνοντο. Με τον τρόπο αυτόν, με συνεχείς υποθέσεις και δια

δοχικές επαληθεύσεις, αναγνωρίσθηκαντελικά και τα τριάντα ση

μεία αυτού του αλφαβήτου. Βεβαίως, σε αυτό το παράδειγμα τα

πράγματα ήσαν σχετικά εύκολα, διότι επρόκειτο για μία γλώσσα

σχετική με την αρχαία αραβική. Όταν όμως η γλώσσα είναι το ίδιο

άγνωστη όπως η γραφή, η αποκρυπτογράφησιςείναι πολύ δύσκολη,

εκτός εάν ευρεθούν δίγλωσσα παράλληλα κείμενα -όπως στην πε-

Ο Α. Σ. Αρβανιτόπουλος(1874-1942)τακτικός καθηγητής της πρώτης τα

κτικής έδρας της Αρχαιολογίας στη

Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και

Καποδιστριακού Πανεπιστημίου

Αθηνών.

ως κοινόν αυτής κτήμα» (Α. Σ.

Αρβανιτόπουλος) .Εις επίρρωσιν των όσων διαπι

στώνει ήδη σχεδόν έναν αιώνα

πριν, ο Έλλην καθηγητής Α. Σ.

Αρβανιτόπουλος, η Ελλάς είναι

η μόνη χώρα στην οποία, σε

μια ποικιλία θέσεων, όπως

στην Πελοπόννησο, την Κρήτη,

την Βοιωτία, τις νήσους του

Αιγαίου Πελάγους Κ.α., βεβαι-

ώθηκε δια αρχαιολογικών ευ

ρημάτων η ύπαρξις πάντων των σταδίων εξελίξεως της γραφής,

ήτοι της Ιδεογραφικής, της Ιερογλυφικής, της Γραμμικής, της Συλ

λαβογραφικής και της Φθογγογραφικής, τα οποία εφάρμοσαν από

χιλιάδες χρόνια.

Οπωσδήποτε η γραφή, ως μέσον για την διατήρηση του λόγου,

είναι φυσικό να συνδέεται με τα φαινόμενα που την διέπουν, δηλα

δή αυτά της γλώσσης. Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι η ιστορική με

λέτη των γραφών απαιτεί γνώσεις γλωσσολογίας αλλά και παλαιο

γραφίας. Και αυτό διότι, αφ' ενός μεν οι έννοιες των συνθετικών,

αναλυτικών, συλλαβικών και συμφωνικών γραφών σχετίζονται άμε

σα με τα γλωσσολογικά φαινόμενα των διαφόρων λαών, αφ' ετέρου

δε, η γραφή, ως επινόησις ενός λαού, καθίσταται ένα σύστημα που

είναι δυνατόν να έχει την δική του σχηματική υπόσταση, ανεξάρτη

τα από την γλώσσα της οποίας είναι φορεύς. Η ιστορία λοιπόν της

γραφής μπορεί να είναι και μια ανεξάρτητη μελέτη του σχήματος

των γραμμάτων, τα οποία εξελίσσονται παράλληλα με το πολιτικό,

κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό πλαίσιο της πορείας μέσα

172 ι Ε Ρ Η Γ ΡΑ Φ Η Τ Ω Ν Ε Λ Λ Η Ν Ω Ν


ρίφημη στ~λη της Ροζέττας-~ ~δεoγραφ~κά σκαρ~φ~ματα~δη γνω

στά από άλλη γλώσσα, τα οποία μπορούν να χρησιμεύσουνως κλε~

δ~ά κώδ~κoς - όπως συνέβη, μέχρ~ ενός σημείου, με την ελλην~κ~

γραμμ~κ~ γραφ~ Β. Oπωσδ~πoτε, θα πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν

ότι στην περίπτωση μιας αναλυτικ~ς γραφ~ς, με ιδεογράμματα, η

ανάγνωσίς της είναι εφικτ~ πάντοτε μέσω μιας αλληλOδιαδOχ~ς συ

μπερασμάτων, ακόμα και εάν οι ~δεoγραφικές παραστάσεις της

επιτρέπουν την κατανόηση του νo~ματoς του κειμένου.

Η στ~λη της Ροζέττας

Η παλαιογραφία ως επιστ~μη απoκρυπτoγραφ~σεως αγνώστων

γραφών, θεμελ~ώθηκε μόλις το 1822, από τον Γάλλο Σαμπoλλ~όν

(εικόνα αριστερά), όταν αυτός πρώτος απεκάλυψε το μυστικό των

αιγυπτιακών ιερoγλυφ~κών. Χαραγμένο

στην λωινη πλάκα, γνωστ~ ως στ~λη της

Ροζέττας, η οποία ανεκαλύφθη το 1799, κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Ναπολέο

ντος στην Αίγυπτο, υπ~ρχε το ίδιο κείμενο,

στην ιερoγλυφικ~ γραφ~, στην δημoτικ~ (η

συν~θης γραφ~ από τον Ζ' π.Χ. αιώνα στην

αρχαία Αίγυπτο) και την ελληνικ~, προς τι

μ~ν του τότε βασιλέως της χώρας, Μακεδόνος, Πτολεμαίου του

Επιφανούς (205-181 π.Χ.). Η αρχαία ελλΊJVΙΚ~ ~ταν αυτ~ που έδω

σε το κλειδί του συστ~ματoς, όταν έγινε εφικτό να αναγνωσθεί κατ'

αρχάς το όνομα του Πτολεμαίου, στο τρίτο παράλληλο κείμενο της

λίθινης πλάκας.

Μετά από αυτό, ο Σαμπολλιόν απέδε~ξε, με διαδοχικούς ορθούς

συλλογισμούς, την εν μέρει φωνητικ~ αξία των ιερογλυφικών. Επει

δ~ δε αντιλαμβάνετο ότι η κoπτικ~ αραβικ~ γλώσσα ~ταν η συνέ

χεια της αρχαίας αιγυπτιακ~ς, ανεζ~τησε λέξεις της κoπτικ~ς,

γραμμένες αλφαβητικά, ενώ με τις αποδόσεις αυτών στα αρχαία

ελληνικά πέτυχε να εντοπίσει στο κείμενο ονόματα θεών, όπως και

κύρια ονόματα. Οι ερμηνείες τις οποίες απέδωσε στα αρχαία αιγυ-


Η στήλη της Ροζέπαςτου 196 π.χ. Τρίγλωσση επιγραφή ιερογλυφικής

αιγυπτιακής, δημοτικής αιγυπτιακής και ελληνικής, η οποία βρέθηκε

στην περιοχή Ροζέπα το 1799, κατά την εκστρατεία

του Μεγάλου Ναπολέοντος στην Αίγυπτο.


τιακά ιερογλυφικά με έναν άψογο ορθολογισμό, εξ αρχής του έργου

του, κυριολεκτικά απεκάλυψαν στην ιστορία ολόκληρους αιώνες

ενός πολιτισμού, αγνώστου μέχρι εκείνη την εποχή.

Παράλληλα έθεσε τις βάσεις μιας μεθόδου ερεύνης παλαιογραφι

κών κειμένων, η οποία δεν ξεπεράστηκε μέχρι σήμερα και βo~θησε

σημαντικά στην αποκρυπτογράφησινγραφών που περιέχουν ανάμι

κτα, ιδεογραφικούςχαρακτ~ρες και φωνητικά σημεία, όπως αυτές

της αρχαίας Μεσοποταμίας και της Εγγύς Aνατoλ~ς, δηλαδ~ της

σoυμερικ~ς, της ακκαδικ~ς, της χετται"ίκ~ς γραφών κ.λπ. Σε αυτές

τις γραφές έλειπε ένα δίγλωσσο κείμενο -όπως η στ~λη της Ρο

ζέττας- αλλά η αρχ~ της απoκρυπτoγραφ~σεωςέγινε εφικτ~ όταν

ανεκαλύφθησανεπιγραφέςτης Περσεπόλεως, μεταγενεστέραςεπο

χής, οι οποίες καταγράφουν με ένα αλφάβητο από σαράντα σημεία,

την αρχαία περσικ~ που θεωρείται ως μία των αρίων γλωσσών. Πε

ραιτέρω, κατέστη δυνατ~, το 1855, και η ερμηνεία της σφηνοειδούς

σoυμερo-ακκαδικ~ς γραφ~ς, πολύ πιο δύσκολης στην ανάγνωσή της,

γιατί, ενώ στην αρχ~ κατέγραφε μιαν άγνωστη γλώσσα με ιδεο

γράμματα μαζί με προσδιοριστικά και συλλαβικά σημεία, προσετέ

θησαν αργότερα και στοιχεία αραβικ~ς γλώσσης.

Αποκρυπτογράφησις και μελέτ/ των Γραφών

Η αρχ~ βάσει της οποίας μπορεί να ελέγξει κανείς τις πιθανές

ομοιότητες δύο γραφών, δύο διαφορετικών φαινομενικά φύλων, εκ

των οποίων το ένα είναι ιστορικά εξακριβωμένο ως ελληνικό, είναι

η μoρφ~ των γραμμάτων, και μάλιστα αυτών που, εκ των πραγμά

των, είναι πιο κοινά, όπως το άλφα, ~ έχουν χαρακτηριστικ~ μoρφ~,

όπως το φι, ~ ακόμα και ιδιάζουσα μoρφ~, όπως το μι. Ένας τέτοι

ος έλεγχος είναι δύσκολο να γίνει με την τυπικ~ μεγαλογράμματη,

προσεκτικά χαραγμένη, γραφ~ των λίθινων επιγραφών διαφόρων

αρχαίων πόλεων, στις οποίες βασικά έχουν καταγραφεί διατάγμα

τα, ψηφίσματα αλλά και απλοί κατάλογοι πολιτών, όπως ακόμα και

με την πιο αυθόρμητη γραφ~ των επιτυμβίων στηλών, αλλά είναι α

ποτελεσματικός με την σύγκριση δειγμάτων γραφ~ς λα"ίκών ανθρώ-

Μ Η Α Λ Φ Α Β Η Τ Ι Κ Ε Σ Γ ΡΑ Φ Ε Σ 177

Το κοινό για τονλαό πελασγικό-ελληνικόαλφάβητοεπισεσυρμένηςγραφής, το

οποίο δείχνει ότι η σχεδόν αιφνιδιαστικήεμφάνισιςγραφήςμικρογραμμάτου

ρυθμού, ως γραφήςβιβλίων, κατά τον 90ν αιώνα, δεν ήταν παρά η λαίί<ή επισε

συρμένη γραφή καθημερινήςχρήσεως, όπωςχρησιμοποιείτοαπό χιλιετίες, αλ

λά γραμμένημε επιμέλεια.

πων, σε τεμάχια οστράκων ~ φύλλα μετάλλων, ~ και παπύρους,

'Που αναφέρονται σε θέματα καθημερινάτους.

Έτσι, στην μετακλασικ~ Ελλάδα, αμέσως μετά την επoχ~ του

Μεγάλου Αλεξάνδρου και εντεύθεν, που η ελληνικ~ γλώσσα εξα

πλώνεται σχεδόν παγκοσμίως, καθώς και η γραφ~, η οποία εκλα"ί

κεύεται, παρατηρείται μία πρωτoφαν~ς ελευθερία στην χάραξη, το

σχ~μα και το μέγεθος των γραμμάτων. Συγκεκριμένα γράμματα

όπως τα Μ, Π, Τ, έχουν μεγάλο πλάτος, όπως το Μ που γραφόταν

Μ, δηλαδ~ με δύο κατακόρυφεςγραμμές, οι οποίες ενώνονται από

μία οριζόντια, ελαφρά κυρτωμένη στην μέση, που κάνει τον άπειρο

αναγνώστη να το μπερδέψει με το Π. Το Ν έχει την δεύτερη κατα

κόρυφη γραμμ~ συν~θως ψηλά, πάνω από την ενωτικ~ γραμμ~ η

οποία είναι οριζόντια, γραφόταν δηλαδ~ rS , το οποίο ο άπειρος

αναγνώστης αρχαιοτέρων κειμένων θα μπέρδευε με το κορινθιακό

έψιλον. Όσο για το Α, παρουσιάζει το οξυγώνιο σχήμα ι.... , το οποίο

κάνει να δείχνει όμοιο με το αραβικό άλεφ.

Γενικά, το χαρακτηριστικό της λα"ίκ~ς αυτ~ς γραφ~ς του ελληνι

",~.'''ro.,\ κόσμου είναι η άνετη κίνηση του γραφέως, που φαίνεται να

γ()lrΧωEΙ ελεύθερα και με αυτοπεποίθηση, δείχνοντας προτίμηση στις

γραμμές, με τις οποίες ενώνονται τα γράμματα μεταξύ

ακριβώς όπως στην επίσημη ιερατικ~ αραβικ~ γραφ~, αλλά α

και στην κoιν~ ινδικ~ βραχμί γραφ~.To αποτέλεσμα είναι τα

"~.II.YII(ΓΓ" γραφ~ς φαινομενικά να μοιάζουν, όσο και αν τα επιμέ

στοιχεία, τα γράμματα, είναι διαφορετικά. Είναι όμως τόσο

Εάν εξετάσουμε προσεκτικά τις χαραγμένες, σε επίπεδες πέ-

Διόδω,ρος Σικελιώτητ, Γ, 67 και Ε, 57,

Συντομογραφία


των αλλοιωμένων, τρόπον τινά, συμβόλων της ελληνικής ή

λ""....v"v"i1'r κατά τον Διόδωρο, λαίκής αλφαβήτου!, οι επίσημοι γρα

από την Μυκηναίκή ακόμη εποχή, όπως κω αυτοί της Μινωι

Κρήτης, συχνά κατέφευγαν σε γραφικά τεχνάσματατα οποία

απήλλασσαν, εν μέρει, από τον κόπο της γραφής, αλλά και

εξοικονομούσαν πολύτιμο χώρο στην επιφάνεια, από άψητο

ή λεπτή ξύλινη σανίδα, επάνω στην οποία έγραφαν.

Εικάζετω ότι υπήρξαν δύο συστήματα συντομογραφίας,διότι οι

επιτμήσεως κω βραχυγραφίαςπροέρχοντω από δύο πηγές.

ενός μεν από ένα αρχαιότατο σύστημα, όπως αυτό της ταχυ

Υο,αωικΎ:lι: Γραμμικής Β, όπου ένα και το αυτό σημείο παριστάνει

ΠU,f\ΛΙ:.;c., συλλαβές, με διάφορον ορθογραφίαν αλλά προφερόμενες

τον αυτόν τρόπον. Αφ' ετέρου δε από ένα νεότερο συντομο

Υοα<ι:.ικΟ σύστημα των ελληνιστικώνχρόνων, το οποίο συνεχίζει να

εν χρήσει και κατά τους μέσους χρόνους του βυζαντινού ιου

κράτους. Ο στενογραφικός τρόπος τον οποίον

"1()'Υ]σιμ()πι::>ιοlύσrανγι' αυτό τον σκοπό, κατ' αυτήν την περίοδο, ήταν

αποκόπτουν το τέλος των λέξεων, αφήνοντας ένα μέρος τους

από μόνο του, δήλωνε αβίαστα την ανάγνωση μίας λέξεως.

,.. Λ ,Λr ΓΙ ~', πάλι, χρησιμοποιούσανσύμβολα, κατάλοιπα αρχαιοτέρας

ιδε:ογ'ρα:μμ:α,:ΙΚ11ζ γραφής, τα οποία δήλωναν, με βάση κάποια λογι

τις παραλειπόμενεςλέξεις, όπως επί παραδείγματι 8dΎJlιJ.αιινε σκήπτρο, ~ αιτία και αίτιος, '" άρα, 7 ." αυτός, αυτή,

κατοικήσιμη γη, Lt δείνα, d ήλιος, $ κόσμος, J:I. ποίημα, ποι

~ πυρ και άλλα.

όλα αυτά, σε μία ελληνική γλώσσα η οποία δεν διαθέτει τις

N{'\ι:-..,.~'I'"" της κλασικής λογοτεχνίας, αλλά, παρ' όλα αυτά, ήταν η

Λωσσα του λαού, δείγμα της οποίας είναι η γραφή των Ευαγγε

Αυτή ξεχωρίζει για την καθαρότητα, την απλότητα και την

ποι,ΚΙλ!ια της.

τρες, επιγραφές των ΠελασΥών μισθοφόρων της Καρίας, στην Δυτι

κή Αίγυπτο, κατά το 1900 π.Χ., αλλά κω αυτά τα δείγματα των,

πρωτοσινα'ίτικών λεγομένων, γραφών της περιοχής του Σινά στην

βορειοανατολική Αίγυπτο, θα παρατηρήσουμε πληθώρα κοινών

συμβόλων με τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου, όπως αυτή

εγράφετο από το ευρύτερο λαϊκό στρώμα.

Δηλαδή, ένα Π, πλατύ και κοντό, το οποίο δίνει την εντύπωση

ενός ημικυκλίου με γύρισμα στο τέλος προς τα πάνω rv. Η δεξιά

κεραία του Τ σχεδόν ανύπαρκτη, γιατί το γράμμα γράφεται με μία

μόνο κίνηση (1). Το Υ συνίστατω από ένα οριζόντιο κοίλωμα, του

οποίου το δεξιό άκρο κατεβαίνει κατακορύφως '1. Το Ω παρουσιά

ζετω ως μία κυματοειδής γραμμή Ν . Το Ε έχει απολέσει την ορι

ζόντιο μεσαία κεραία του (\-. Το Κ έχει την μορφή του νεοελληνι

κού μικρού (u). Το Β εμφανίζει ένα σχήμα περίπου U . Τέλος, το

Η γράφεται ως "1 . Η λαϊκή αυτή ελληνική γραφή εξαφανίζεται

σταδιακά, τουλάχιστον στην Ελλάδα, μετά τον 40 ωώνα, οπότε ο

φορμαλισμός της πρωτοχριστιανικής βυζαντινής περιόδου επηρεάζει

και την ελληνική γραφή, η οποία παράλληλα καθίσταται, ουσιαστι

κά, υπό διωγμόν και απαγορευμένη για τον λαό.


Αριστερά: Προϊστορι

κή καρική επιγραφή.

Δεξιά: Το όστρακο της

περιοχής /zbet Sartah του Σινά, το οποίο χρονολογείται κατ' άλλους μεν από τον

/8' αιώνα π.Χ, κατ' άλλους δε από τον /Θ' αιώνα Π.Χ Στην κάτω σειρά φαίνο

νται με την ορθήνελληνική, αριστεράςφοράς, γραφή τα σύμβολα της πελασγι

κής-ελληνικήςαλφαβήτου.

Κεφάλαιο: Οι Συλλαβικές Γραφές

Νίκολας Σέικιν- Δούλγκερ, 24 Ιουνίου 1983,2.00 μ.μ.

τα τελευταία μας ευρήματα, τα υπολείμματα δηλαδή των

Krιnrιyy(.)\) πολεμιστών, οι ελπίδες μας ότι θα βρίσκαμε, ανασκά

1ίτlnν1:ΤlC το δάπεδο της σπηλιάς, κάτι πιο προσοδοφόρο, είχαν ανα

πτερωtJlεί. Όλοι μας είχαμε πια αντιληφθεί ότι ο Βασίλης ο Συνταγ

ματάlΡΧfJς είχε δίκιο, από την άποψη των γεωλογικώντου γνώσεων,

υπεστήριζε εξ αρχής, ότι η σπηλιά ήταν στην πραγματικότητα

τεράστια καμινάδα. Τον παραμικρό άνεμο της ερήμου τον με

"-Ι:-ΟCΓ\C"'ΠC" σε δυνατό στρόβιλο, ρουφώνταςτον κυριολεκτικά σε ένα

καΙ:Jοi5ικό ρεύμα αέρος, ο οποίος τελικά εναπόθετε όλη την άμμο

κουβαλούσε στο δάπεδό της. Κάθε πρωί που ξεκινούσαμε την

οουΛι::ια μας, παρατηρούσαμεότι όλα τα σκαπτικά και άλλα εργα

και αντικείμενα που είχαμε αφήσει επί τόπου με το πέρας της

ανασκαφi]c:, ήσαν ήδη καλυμμένα από ένα λεπτότατο στρώμα άμ-

ενώ αυτό δεν συνέβαινε στον εξωτερικό χώρο, εκεί όπου επί

1tοιρc<δε:tΥIu.ατι είχαμε κατασκηνώσει.

ρυθμός με τον οποίο συσσωρευότανη άμμος στο δάπεδο του

9'!'TjN7.LU1U ήταν τέτοιος που σίγουρα θα είχε γεμίσει κατά πολύ πε-


ρισσότερο από όσο το βρήκαμε, με το πέρασμα του χρόνου, εάν

κατά πάσαν πιθανότητα στον πυθμένα της φυσικής αυτής καμινά

δας δεν υπήρχε κάποιο ή κάποια χάσματα, από τα οποία διέφευγε

ένα μεγάλο μέρος από την άμμο που προστίθετο καθημερινά. Είχα

με κατέβει ήδη περί τα δύο μέτρα από την τελευταία μας στάθμη

όταν, σε ένα αβαθές κοίλωμα του βράχου του σπηλαίου, άρχισαν

να εμφανίζονται οι άκρες από κάποια οστά, στα οποία επικεντρώ

θηκε η προσοχή μας. Συνεχίζοντας να αδειάζουμε την άμμο από

τον γύρω χώρο, δουλεύαμε πιο προσεκτικά στο συγκεκριμένοση

μείο, όταν οι σκοπιές του μικρού μας στρατοπέδου ανήγγειλαν τηνάφιξη επισκεπτών.

Άφησα τον Διονύση τον Κερκυραίο να επιβλέπει στη θέση μου

την περαιτέρω αποκάλυψη των οστών, για τα οποία ήδη είχαμε κα

ταλήξει στο συμπέρασμαόη ήσαν ανθρώπινα, και ανηφόρισα βια

στικά στην είσοδο του σπηλαίου, περίεργος να δω ποιοι είχαν έλθει

μέχρις εδώ. Ήμουν ήσυχος γιατί εάν υπήρχε ο παραμικρός κίνδυ

νος, ο Βασίλης θα τον είχε αντιληφθεί και θα είχε σημάνει και ενερ

γήσει ανάλογα, αλλά μετά από την μονοτονία τόσων ημερών, είχα

την ελπίδα ότι ίσως η επίσκεψη ήταν πάλι από τον Σε'ιχη με την κό

ρη του. Με την καρδιά μου να χτυπά δυνατά στο στήθος μου, διέ

σχισα, με ανυπόμονα γρήγορα βήματα, τον χώρο όπου εναποθέτα

με την άμμο που βγάζαμε από το σπήλαιο και σάρωσα με το βλέμ

μα μου, ένα γύρω, την περιοχή με τα καταλύματά μας.

Ήταν ένα μονάχα κυβερνητικόLand Rover, που μόλις εκείνη τηνστιγμή σταματούσε μπροστά στην σκηνή, το διοικητήριο του Συ

νταγματάρχη, για να κατέβει ο μοναδικός, εκτός από τον οδηγό,

επιβάτης. Ανεγνώρισα από μακριά το γνώριμο γεροδεμένο σουλού

πι ενός γηραιού ανδρός, ο οποίος με τιμούσε με τη φιλία του εδώ

και μερικούς μήνες. Ήταν ο Νίκολας Σέικιν-Δούλγκερ, γνωστός

στους φίλους του ως ο «κατάσκοπος» και στο ευρύ αναγνωσηκόελληνικό κοινό ως Dr. D. C. Yermak.

Για όποιον γνωρίζει σχεηκά, ο άνθρωπος αυτός περιι;:βάλλετο

από μια αχλύ μυστηρίου. Γεννημένος το 1909, στην Οδησσό, από

Έλληνα πατέρα και Γερμανίδα μητέρα, μεγάλωσε στη δίνη των γεγονότων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και της Ρωσικής Επαναστά-

ΟΙ ΣΤΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 183

Ο πατέρας του ακολούθησε, το 1920, την

στραηά του στρατηγού Βράγκελ

έτσι η οικογένεια εγκαθίσταται στο Παρίσι

μετά από μερικά χρόνια στο Λονδίνο, όπου ο,

νειχρ()ς τότε, Νίκολας Δούλγκερ -άγνωστο πώς

"'"".,,",,V\A την καταπληκτικότερη καριέρα που μπο

να φανταστεί κανείς.

Τελείως συνοπτικά: αυτός ο εξαίρετος άνδρας,

μιλούσε από την παιδική του ηλικία άπται

ελληνικά, ρωσικά, γερμανικά, αγγλικά και

YU;AI\LX.~h, ΤΟ 1934 βρίσκεται να υπηρετεί στην αγ

Ιντέλιτζενς Σέρβις. Το 1941-1944 υπηρετεί

Αθήνα, στη γερμανική Βέρμαχτ, και από το

στην Αθήνα πάντα, ως... Αμερικανός υπολο-

της Ακτοφυλακής! Τελικά, όταν τον συνάντησα στη Λιβύη,

ο επίσημος ανταποκριτήςτου Τσάνα, του λιβυκού πρακτορεί

ειδήσεων στην Ελλάδα, αλλά ποτέ δεν έπαψε να ανήκει εκεί

αρχικά είχε τοποθετηθεί, δηλαδή στην G.P.U. (πρόγονο της

""Ι/Ό)Π'τη(" KG.B.), τουλάχιστον μέχρι την κατάρρευση της Ε.Σ.Σ.Δ.

Η συνεχής «αλληλογραφία»του -όπως την χαρακτήριζε ο ίδιος

'VΝn'1"nΛ,nν'(;)\lτn:('-με τη «Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών»ήταν η

για το μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριώνπου έδινε στο ελ

ι\ιιν"Λ,υ κοινό, μέσω των άρΘρων του σε εφημερίδες, με το ψευδώνυ

Κ, Τάναίς και μέσω των βιβλίων του. Γιατί από τα τέλη της δε

",(Νι:'1"ΙΝΙ'" του '50 και μετά, αυτός ήταν ο ρόλος του: η κατά το δυνα

ενημέρωση των Ελλήνων για τους κινδύνους του Σιωνισμού, του

ΔΙξ~θ\lισl!.Lσι), της Παγκοσμιοποιήσεωςκαι όλων των συναφών κινημά-

που πραγματικά δημιουργούν δίνες, στις οποίες, με όλο και

αΕ:'ΥαλΟ1,ε{]lη ταχύτητα, διαλύονταιτα έθνη της Γης, μαζί και εμείς.

Πλησίασα τον Δούλγκερ με ειλικρινή χαρά και του έσφιξα με

το χέρι. Μετά, γύρισα να χαιρετήσω τον οδηγό 'tou αυτοκινή

του, τον driver Sayara Μοχάμεντ, όπως τον αποκαλούσαν οι φί

παλαιό μου γνώριμο από την Βεγκάζη. Η επίσκεψη του «κατα

σκόπου» δεν με εξέπληξε, απεναντίας περίμενα ότι θα τον έβλεπα

κα~rcοι.α στιγμή να μας επισκέπτεται. Τον είχα ενημερώσει εξ αρχής

'184 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

περί των ενεργειών μας και ήταν αυτός, πέραν του Σε'ιχη και του

Χάσαν ΓαΙτ, που είχε συμβάλει κατά πολύ ώστε οι Λιβυκές αρχές

να μας αφήσουν να «περιπολούμε» για μερικές εβδομάδες στην

ίδια συνεχώς περιοχή, χωρίς να μας ενοχλούν με τυπικούς ελέγχους.

Ο ίδιος, όπως μας είπε, είχε υπ' όψιν του εξ αρχής να μας επι

σκεφθεί, αλλά εσκεμμένα άφησε μερικές μέρες να περάσουν, ώστε

να μας δοθεί ο χρόνος να εγκατασταθούμε στον χώρο, να ξεκινή

σουμε την ανασκαφή και να την προχωρήσουμε μέχρι κάποιο ση

μείο, από το οποίο θα μπορούσε και ο ίδιος να βγάλει κάποια

ασφαλή συμπεράσματα, για την αναφορά του. Δεν τον ρώτησα εάν

η αναφορά του θα απευθυνόταν στις ΛLβυκές αρχές ή στην «Σοβιε

τική Ακαδημία Επιστημών», αλλά περιορίστηκα, αφού του συνέστη

σα τον Βασίλη τον Συνταγματάρχη και τον Λοχία Ιμπραήμ, να τον

προσκαλέσω να κατέβει μαζί μας στο βάθος του σπηλαίου, το ο

ποίο ανασκάπταμε. Μας ακολούθησε πρόθυμα ετοιμάζοντας και

μία τεράστια φωτογραφική μηχανή, που κρεμόταν με ένα λουρί

από τον ώμο του.

Προσπεράσαμε τους δύο σωρούς από άμμο που ξεφόρτωναν με

ζεμπίλια μία ομάδα ανδρών, δεξιά και αρωτερά από την αρχή της

σχισμής που οδηγούσε στο εσωτερικό του καταραμένου βουνού και

η οποία τώρα είχε μεταμορφωθεί σε ένα σχετικά ευρύ μονοπάτι.

Αυτό το τελευταίο, επειδή αναγκαστικά αφαφούσαμε άμμο και α

πό την μοναδική δίοδο προς την σπηλιά, της οποίας όμως, όπως

απεδεικνύετο με την πρόοδο της εργασίας, τα πλαΊ:νά τοιχώματα

άνοιγαν, όπως κατέβαινε η στάθμη της, είχε καταλήξει τελικά σε

μία πολύ άνετη πρόσβαση, με δάπεδο από βράχο που, όπως φαινό

ταν, κάποτε είχε ισοπεδωθεί τεχνητά. Έτσι, το σύστημα τροχαλιών

του Παντούλη Authority, με το οποίο ανεβάζαμε τα γεμάτα ζεμπί

λια με άμμο μέχρι την αρχή της διόδου, είχαμε υποχρεωθεί ήδη

τρεις φορές να το αποσυναρμολογήσουμεκαι να το ανακατασκευά

σουμε σε χαμηλότερο ύψος.

Κατηφορίσαμε όλοι μαζί με τον Δούλγκερ και σε δύο λεπτά εί

χαμε φτάσει στο σημείο όπου δούλευα λίγη ώρα πριν. Ο Διονύσης

με τους άλλους, είχαν κάνει καλή, και κυρίως προσεκτική, δουλειά.

Είχαν παραμερίσει τελείως την άμμο και είχαν αποκαλύψει δύο

ΟΙ ΣΤΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ '185

πλήρεις ανθρώπινους σκελε

τούς, έναν γυναικείο και έναν

ανδρικό όπως μπορούσαμε να

αντιληφθούμε από τις ελαφρές

διαφορές τους. Δεν έφεραν,

πράγμα παράξενο κυρίως για

την γυναίκα, κανένα υπόλειμ

μα έστω, κάποιου μεταλλικού

ή κοκάλινου κοσμήματος, ούτε

καν μία πόρπη από ζώνη. Μό

νο το άσαρκο χέρι του ανδρός

κρατούσε ακόμα στα οστά της

δεξιάς παλάμης του ένα ΚΟ.

ντό, με φαρδιά λάμα και λαβή

από κέρατο, μαχαίρι. Με αυτό

προφανώς, είχε χαράξει, πριν

πεθάνουν αυτός και η σύντρο

φός του, από πείνα, δίψα ή

ίσως και τραυματωμένοι βα

ριά, αν και οι σκελετοί τους ήσαν άθικτοι, το τελευταίο τους μήνυ-

μα στον βράχο που κείτονταν. 'Ηταν ένας σταυρός, μία χρονολογία

με ελληνικούς χαρακτήρες, ,ΕΖΗΘ1, και δύο φράσεις με ελληνικούς,

επίσης, χαρακτήρες, ανακατεμένους με λατινικούς: LIMA ΣΑΒΑΧΤΗΑΝΙ και από κάτω: KIRIE ΙLΑΣΤΗΙΤΙ ΥΜΑΣ AMARTO-

LΟΣ.

β. Η Γραφ'ή του Ευαγγελίου

Λίγο πολύ όσοι ήμασταν'Ελληνες τα καταλάβαμε όλα και τα εξη

γήσαμε και στους άλλους. 'Ενα ζευγάρι χρωτιανών φυγάδων, ίσως

1. 'Ήτοι έτος 5.789 από εβραϊκής κτήσεως κόσ~oυ, την ?ποίαν ~ι ερμηνευ,ταί της Βίβλου ανήγαγον στο έτος 5.508 π.Χ., επομενως εδω σημειωνετο το ετος 5.789-

5.508 = 281 μ.Χ.


δούλων κάποιου Ρωμαίου άρχοντα ή πολύ πιθανώς θύματα ενός

θρησκευτικού διωγμού από αυτούς που κάθε τόσο εξαπέλυαν οι

Ρωμαίοι αυτοκράτορεςτους τρεις πρώτους μεταχριστιανικούςαιώ

νες, είχαν καταφύγει στο σπήλαιο. Σίγουρα κυνηγημένοι, κα

ταπονημένοι και χωρίς εφόδια, άλλωστε η έλλειψη προσωπικών

αντικειμένων αυτό υπεδείκνυε, κατέφυγαν στο σπήλαιο όπου πέθα

ναν από εξάντληση και δίψα. Πριν από τον θάνατό του, ο άνδρας

χάραξε πάνω από τα σώματά τους το σύμβολο της πίστεώς τους,

την εβραίκή χρονολογία από κτίσεως κόσμου, που χρησιμοποιούσαν

στους πρώτους έξι αιώνες οι Χριστιανοί μέχρις ότου καθιέρωσαν

αρχή του ημερολογίουτους, και έτος μηδέν, τη γέννηση του Κ. Η.

Ι. Χριστού (πιθανότατατην ίδια εποχή, ή λίγο μετά που ο Μωάμεθ

διεκήρυσσε ως έτος μηδέν το 622, το έτος της Εγίρας). Ο Χριστια

νός άνδρας στην απελπισία του, ίσως είχε προηγηθεί ο θάνατος της

συντρόφου του, χάραξε τα περίφημα λόγια που είχε πει, κατά τους

Ευαγγελιστές, ο Χριστός όταν πέθανε πάνω στον σταυρό του μαρ

τυρίου: «Ηλί, λιμά σαβαχθανί» δηλαδή, «Κύριε γιατί με εγκατέλει

πες;» Πιθανόν μετανοημένος γι' αυτήν του την ασέβεια, ο άνδρας

πρόσθεσε από κάτω την τελευταία του προσευχή προς τον Κύριό

του: «Κύριε λυπήσου εμάς τους αμαρτωλούς».

Ο Δούλγκερ, πραγματικά συγκινημένος από αυτά τα ευρήματα,

πήρε κάποιες φωτογραφίες, αν και με δυσκολία, γιατί το φλας της

μηχανής του μπλοκάριζε συνεχώς. Σαν συγγραφέας έγραφε απο

κλειστικά αποκαλυπτικά γεγονότα από τον ύπουλο αγώνα του διε

θνούς Σιωνισμού κατά του Ελληνορθόδοξου Χριστιανισμού και, σαν

θερμός Ελληνορθόδοξος αγωνιστής, έβλεπε αυτή την ανακάλυψή

μας με μια τελείως ιδιαίτερη συναισθηματική ματιά. Μας ζήτησε να

τον βοηθήσουμε να συγκεντρώσει τα λείψανα των «αγίων μαρτύ

ρων», όπως απεκάλεσε τους νεκρούς, σε μια κουβέρτα και να τα

θάψουμε χριστιανικά έξω από την σπηλιά, στο φως του ήλιου.

Συγκατανεύσαμε σε αυτή την απλή, αλλά τόσο ανθρώπινη επιθυ

μία του και μισή ώρα μετά, τα οστά του χριστιανικού ζεύγους, τυ

λιγμένα με μία στρατιωτική κουβέρτα, αναπαύονταν οριστικά σε

έναν λάκκο στα ριζά του κατακόρυφου βράχου του στοιχειωμένου

βουνού. Ο Τεό ο Πάνθηρας έφτιαξε πάνω στο έδαφος, που σκέπα-

ΟΙ ΣΙΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 187

ζε πλέον τους νεκρούς, έναν σταυρό με πέτρες, τις οποίες τοποθέ

τησε τη μία δίπλα στην άλλη και ο Δούλγκερ απήγγειλε τα πρώτα

άρθρα από το Χριστιανικό σύμβολο της Πίστεως και ό,τι ?υμόταν

από στήθους, αποσπασματικά,από την νεκρώσιμη ακολουθια.

Μεσημέριαζεπια και κάναμε όλοι ένα διάλειμμα για φαγητό και

ανάπαυση. Μετά από ένα λιτό γεύμα και ενώ πίναμε το απαραίτη

τΟ τσάι μας, ο Δούλγκερ, με μεγάλη του ευχαρίστηση, απάντησε

στις εύλογες απορίες μας για την επιγραφή που μόλις είχαμε βρει.

Μας παραξένευε το ότι, η προφανώς σε εβρα"ίκή γλώσσα φράση:

«Ελί, λιμά σαβαχθανί», ήταν γραμμένη με ελληνικά γράμματα σε

μία εποχή που ακόμα τα Ευαγγέλια δεν είχαν πάρει την οριστική

τους μορφή, ώστε να έχει καταστεί η φράση κοινώς αποδεκτή και

με αυτό τον τύπο.

Η χώρα η οποία σήμερα είναι γνωστή ως Παλαιστίνη, κατά τους

χρόνους τής εκεί εγκαταστάσεωςτης μεγάλης ποιμενικής οικογένει

ας του Αβραάμ, εκαλείτο Χαναάν και κατοικείτο από έναν λαό που

σήμερα γνωρίζουμε με το όνομα Χαναανίτες. Αυτοί ήσαν λαός πο

λύ μορφωμένος και γνώστες της γραφής. Είχαν δηλαδή την ικανότη

τα να εκφράζουν τις σκέψεις τους και τα διανοήματά τους γρα-

πτώς.

Εγνώριζαν και μεταχειρίζονταντην ιερογλυφική γραφή των Αι-

γυπτίων, όπως και την γραφή των Βαβυλωνίων. Επιπλέον, στις κα

θημερινές τους σχέσεις χρησιμοποιούσανκαι δύο ή τρία άλλα αλφά

βητα, πελασγικά, όπως απεδείχθη από γλωσσολογικέςμελέτες πά

νω σε ευρήματα των αρχαιολογικώνανασκαφών σ;.ην Παλαιστίνη.

Το είδος αυτού του λαίκού αλφαβήτου, απέδειξε ότι ήταν εν χρήσει

και ευρέως διαδεδομένο,ήδη από τον ΙΘ' αιώνα π.Χ., ο αρχαιολό

γος Φλίντερς Πέτρι, μετά τις ανασκαφέςτων παραλίων της Συρίας

κατά το 1929. Ενώ ο Ανατολιστής καθηγητής της BLβλικής Θεολο

γίας Mil1ar Burrows έγραφε γι' αυτή την γραφή της Παλαιστίνης,

στο βιβλίο του What Mean These Stones, το 1941: «Ακριβώς πού, πό

τε και πώς η αλφαβητική αυτή γραφή διαμορφώθηκε, δεν είμαστε

βέβαιοι, αν και μερικοί πιστεύουν ότι αυτή η γραφή ήταν πράγματι

η πρώτη που γράφτηκε με αυτόν τον τρόπον» (δηλαδή με απλά αλ-

φαβητικά σημεία).


Παράλληλα, από τον ΙΗ' αιώνα π.Χ., βρίσκουμε σε κοινή γρα

πτή χρήση στην Παλαιστίνη (Χαναάν) και μία άλλη γλώσσα, η οποία

ήταν διαδεδομένη και στην Βαβυλώνα. Η γλώσσα αυτή είναι η ακ

καδική και μοιάζει καταπληκτικάμε την πρωτο-σιναϊτική. Μετά την

διείσδυση των Εβραίων στην Παλαωτίνη, εμφανίζεται, τον Ι' αιώνα

π.Χ., και η κλασική εβραίκή γλώσσα, εκείνη στην οποία εγράφησαν

τα πρώτα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Παράλληλα όμως, οι ήδη

υφιστάμενεςτοπικές διάλεκτοι επέδρασαν λογοτεχνικά και φιλολο

γικά επί της κλασικής εβρα'ίκής, με αποτέλεσμα αυτή να εξελιχθεί

και να διαμορφωθείστην αραμα'ίκή, όπως μας αποδεικνύει η μελέ

τη της γλώσσης των μεταγενέστερωνβιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης.

Το αποτέλεσμαήταν, κατά τους χρόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου

στην Ιουδαία, μία νότια επαρχία της Παλαιστίνης, όπου και το

Εθνικό βασίλειο των Εβραίων, η μόνη γλώσσα που ομιλείτο και

εγράφετο να είναι η αραμα'ίκή, η οποία διαφέρει από την κλασική

εβρα'ίκή γλώσσα, όσο και η πορτογαλική από την ιταλική.

Εκείνη πάλι την εποχή, η υπόλοιπη Παλαωτίνη, η αρχαία πλέον

Χαναάν, πέραν της Ιουδαίας περιελάμβανετις επαρχίες της Σαμά

ρειας, βορείως της Ιουδαίας, και ακόμα βορειότερον την επαρχία

της Γαλιλαίας. Ο πληθυσμός τους απαρτίζονταν από απογόνους

των Πελασγών που είχαν αποικήσει στα παράλια της Συρίας, πριν

από μερικές χιλιετίες και οι οποίοι δεν μιλούσαν ούτε έγραφαν την

αραμα'ίκή, αλλά, όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω, την κοινή ελληνική.

Η Σαμάρεια, μία ωραία και εύφορη ορεινή χώρα, η οποία βρί

σκεται μεταξύ Ιουδαίας και Γαλιλαίας, ουδέποτε κατελήφθη από

τους Ιουδαίους και κανένα ρόλο δεν έπαιξε στην ανάπτυξη της

«σκέψεώς»τους. Ο λαός της, ένα μείγμα παλαιοτέρωνΕλληνο-Πε

λασγών αποίκων, υπολειμμάτωντων δέκα φυλών και μεταναστών

οι οποίοι εγκατεστάθησαν στην Παλαιστίνη από τους Ασσύριους

Βασιλείς, περί το 700 π.Χ., αν και τυπικά λάτρευαν τον θεό του

Ισραήλ και απεδέχοντο ακόμη και τον Μωσα'ίκό Νόμο, διέκειντο

εχθρικά προς τους Ιουδαίους και ουδέποτε ενώθηκαν με αυτούς.

Η Γαλιλαία, με το γονιμότατον έδαφός της, εκτεινόμενη από την

πεδιάδα της Τύρου προς ανατολάς και συνορεύουσα με την Φοινίκη


βορείως προς την Συρία, παρέμενε πάντοτε ελληνοπελασγικήκαι

ημιειδωλολατρική.Ακόμα και μέχρι τα χρόνια των Μακκαβαίων, οι

Εβραίοι κάτοικοί της δεν ήσαν παρά μια μειοψηφία του όλου πλη

θυσμού της. Οι κάτοικοι της Γαλιλαίας ακολουθούσανπερωσότερο

τα ήθη, το τυπικό και τους προγονικούς θεσμούς της επαρχίας τους,

διότι οποιαδήποτε κοινωνική αναταραχή προερχόμενη από την

πρωτεύουσα Ιερουσαλήμ προς την Γαλιλαία, δια μέσου της χώρας

των Σαμαρειτών, τελικά δεν άγγιζε την Γαλιλαία. Γι' αυτό τον λό

γο, μετά την πτώση των Ιεροσολύμων και την κατεδάφιση του Να

ού του Σολομώντος από τον Τίτο, κατά το 70, όλοι οι οικονομικά

ανεξάρτητοι Ιουδαίοι εγκατεστάθησαν στην Γαλιλαία, οπότε ο

εβρα'ίκός πληθυσμός της αυξήθηκε, για πρώτη φορά, σε τέτοιο

αριθμό που ξεπέρασε αυτόν των Ελλήνων κατοίκων της.

Η Σαμάρεια και η Γαλιλαία, ήδη από το 936 π.Χ., είχαν αποχω

ρισθεί από το ηνωμένο βασίλειο των Εβραίων και είχαν ιδρύσει δι

κό τους βασίλειο με πρωτεύουσα την πόλη Σαμάρεια. Αλλά το 721π.Χ., το κρατίδιο αυτό διελύθη κυριολεκτικά από τον στρατό του

βασιλέως των Ασσυρίων Τιγκλάθ-Πιλνεζέρ. Ολόκληρος ο ισραηλιτι

κός του λαός εξορίσθηκε και έκτοτε χάθηκε τελείως και, το σημα

ντικότερο, ο Ασσύριος βασιλεύς εγκατέστησε στις, κατ' αυτόν τον

τρόπο ερημωθείσες, Σαμάρεια και Γαλιλαία, κατοίκους των βορείων

περιοχών της αυτοκρατορίας του, με αποτέλεσμα την τελείαν εθνο

λογική αλλοίωση της συνθέσεως του λαού της Παλαιστίνης. Και αυ

τό, διότι οι νέοι κάτοικοι της Σαμάρειας και της Γαλιλαίας δεν εί

χαν τίποτε το συγγενικό ή το κοινό με τους Εβραίους. Ήσαν ξένοι,

ειδωλολάτρες, εχθρικοί προς τους Ιουδαίους και μιλούσαν την

γλώσσα του τόπου προέλευσής τους.

Περαιτέρω, όταν κατά το 331 π.Χ. κατελήφθη ολόκληρη η Πα

λαιστίνη από τον Μέγα Αλέξανδρο, αυτός και οι διάδοχοί του ε

γκατέστησαν, όπως είναι ιστορικά εξακριβωμένο, στη Σαμάρεια και

τη Γαλιλαία, καθώς επίσης και στις βόρειες επαρχίες της Παλαιστί

νης και ανατολικά του Ιορδάνου ποταμού και δυτικά της Σαμάρει

ας και της Γαλιλαίας, μέχρι της Μεσογείου θαλάσσης, Έλληνες α

ποίκους. Αυτοί έκτοτε ίδρυσαν πολλές νέες πόλεις σε ολόκληρη την

περιοχή αυτών των επαρχιών με αποτέλεσμα, κατά τους χρόνους

190 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΙ ΣΤΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 191

ους και την εξολόθρευση των Μακκαβαίων, οι ελληνικές παραθα

λάσσιες πόλεις και εγκαρσίως του Ιορδάνου, στην πραγματικότητα

ελευθερώθηκαν από έναν μισητό εβρα"ίκό ζυγό. Η Σαμάρεια και η

Γαλιλαία είχαν προστεθεί στην νεοσύστατη επαρχία της Συρίας και

η Ρώμη δεν αποπειράθηκε να τις εκρωμαΥσει, αλλά εξακολούθησε

την ίδια γραμμή, η οποία είχε εγκαινιασθεί περί τους τρεις αιώνες

νωρίτερα, από τον Μέγα Αλέξανδρον. Οι κυβερνήτες, τους οποίους

έστελνε η Ρώμη, ουδέποτε διεννοήθησαν να επιβάλουν την λατινική

γλώσσα, αλλά μετέφραζαν στην ελληνική τα διατάγματα και τους

νόμους τους.

Όταν ακολούθως, ο Ηρώδης ο Μέγας, γιος του Ιδουμαίου Αντι

πάτρου, ο οποίος κατά τα έτη των τελευταίων βασιλέων και αρχιε

ρέων της οικογενείας των Μακκαβαίων ήταν ο πραγματικός άρχων

και κυβερνήτης της Ιουδαίας, ανεκηρύχθη βασιλεύς των Ιουδαίων

από τον Πομπήω, το έτος 63 π.Χ., προσπάθησε να αναδειχθεί προ

στάτης και πρόμαχος του ελληνισμού. Έτσι, ανήγειρε θαυμάσιες ελ

ληνικές πόλεις όπως την Σαμάρεια, την οποία ξανάχτισε, μετονόμα

σε σε Σεβάστεια και στην οποία εγκατέστησε Έλληνες αποίκους

κατά πλειοψηφίαν, καθώς και Εβραίους, αλλά και την γνωστή μας

Καπερναούμ, την Τιβεριάδα παρά την θάλασσαν της Γαλιλαίας, την

Καισάρεια και την Αντιπατρίδα επί της ακτής και εγκατέστησε και

σε αυτές μεικτό πληθυσμό από Έλληνες και Εβραίους.

Από όλα αυτά τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι, κατά τους

χρόνους του Ιησού Χριστού, η ιδιαιτέρα του πατρίδα, Γαλιλαία, ό

πως και η Σαμάρεια κατοικούνταν από έναν ανάμεικτο εθνικά λαό,

κατά πλειοψηφίαν από Έλληνες δωδεκαθε"ίστές και σε μειοψηφία

από Εβραίους, και αυτοί μη καθαράς εβραίκής καταγωγής και αμ

φιβόλου ορθοδοξίας ως προς τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις,

αλλά επέκεινα και ελαχίστης εβρα"ίκής 'ιςορφώσεως. Η γλώσσα δε

την οποία μιλούσαν οι κάτοικοι της Γαλιλαίας και της Σαμάρειας

ήταν η κοινή ελληνική (και αποκλείεται ιστορικώς και η σκέψις καν

ότι παρά των μειοψηφούντων Εβραίων εκεί ομιλείτο η κλασική

εβρα"ίκή ή η αραμαίκή). Μόνον η Ιουδαία παρέμενε καθαρώς εβραί

κή από εθνικής και θρησκευτικής απόψεως, αλλά και σε αυτήν, η

ελληνική γλώσσα είχε επικρατήσει, γεγονός που γίνεται αντιληπτό

Χάρτης της Παλαιστίνηςτου 10υ αιώ

νος, όπου φαίνονται οι περιοχές

επιρροής του ελληνικού πολιτισμού,

όπως και η πληθώρα των ελληνικών

πόλεων.

Β

του Κ. Η. Ι Χριστού, το σύνο

λο των παλαιστινιακών παρα

λίων και όλη η ενδοχώρα ανα

τολικά και βόρεια της Ιουδαί

ας να κατοικούνται από Έλλη

νες, οι οποίοι μιλούσαν και

έγραφαν την ελληνική. Είχαν

περιορίσει δε την Ιουδαία, σαν

ένα άγονο νησί εν μέσω ενός

ελληνικού πνευματικού ωκεα

νού. Κάτω από τέτοιες συνθή-

κες ήταν φυσικό, οι αρχικοί κάτοικοι της Σαμάρειας και της Γαλι

λαίας, Εβραίοι και μη Εβραίοι, να σαγηνευθούν και να κατακτηθούν

από τον ελληνικό πολιτισμό.

Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι οι μη Εβραίοι κάτοικοι της

Γαλιλαίας και της Σαμάρειας, ειδωλολάτρες Έλληνες άποικοι

όπως και οι απόγονοι των Ασσυρίων αποίκων του 721 π.Χ., εξα

ναγκάστηκαν από τους Μακκαβαίους δια της βίας και με την

απειλή θανάτου, να ασπασθούν την εβρα"ίκή θρησκεία, όταν επί

Σίμωνος, το 164 π.Χ., και για ένα μικρό χρονικό διάστημα ενός

περίπου αιώνος, ολόκληρη η Παλαιστίνη είχε κηρυχθεί βασίλειο.

Έτσι, από όλα τα πιο πάνω γίνεται κατανοητό ότι οι κάτοικοι της

Γαλιλαίας και της Σαμάρειας κατά τις ημέρες του Ιησού, κατ'

όνομα και μόνον ήσαν Εβραίοι και ακόλουθοι της εβρα"ίκής θρη

σκείας. Κατά βάθος, ο μη εθνικός εβρα"ίκός αυτός κόσμος ποτέ

δεν άλλαξε την εθνικότητά του. Παρέμεινε ελληνικός και ειδωλο

λατρικός και γι' αυτόν το λόγο ασπάστηκε τόσον εύκολα τις χρι

στιανικές διδασκαλίες.

Άλλωστε, μετά την κατάκτηση της Παλαιστίνης από τους Ρωμαί-


Ελληνική επιγραφή, επίμωσ" ,β .. , αικου,

ε ρ;ιικου δημοσίου κτιρίου της αρ-

χαιοτητος, το οποίο ανεκαλύφθη

στ~ν πεΡ~OXή Χούλντα του σημερινου lσ~αηλ. Εντύπωση κάνει ο συνδυασμος των ελληνικών γραμμάτωνμε την επτάφωτο εβραϊκή λυχνία.

από τους άνδρες καL ης γυναίκε τ '(Μακκαβαίων) ω οποίο" ς ου OLXOU των Χασμοναίων

, • φερονταL να έχου λλ ' ,πως ΑΡLστόβουλος, Αλέξανδ ' ν ε ~νLκα ονοματα ό-κ.λπ. ρος, Ιασων, Αλεξανδρα, Μενέλαος

Η κωνή ελληνLκή ήταν η γλώσσα τ 'μηΤΡLκή όλω OL κάΤΟLκω της Γ λ λ ' ην ΟΠΟLα μLλούσαν πλέον ως, α L ωας κω της Σ 'ηταν καL ο βασLκός λόγο Ι' αμαρεLας. Αυτός

ς που ο ησους έχ ,ΤΡLκή γλώσσα την ελλ' ' οντας καL αυτος ως μη-

ΓαλLλαίας καL των γύ~:L;, ~ρoη~oύσε να δLδάσκεL τα πλήθη τηςΡLών, τα οποία γνώΡLζαν τη~O ~~την ελληνLσηκών πόλεων καL χωτην ΚΟLνή ελληνLκη' Το ότ γ :uσ~α που μLλούσε ο ίδως, δηλαδή

, . Lη αLηα εLνω αυτη' δ 'πο το γεγονός όΤL ουδέπο 5."5.' ξ υπο εLκνυεταL καL α-, , τε uLuα ε στην Ιουδ' λλ'η δυο φορές Που απευθύνθηκε στο λ' θ αLα, α α καL την μίαέκανε σης πλατείες καL το 5." Π η ος στα Ιεροσόλυμα, δεν το

υς υρομους της π' λ 'δείγμαη έκανε ο πnοφη' Η'" , ο εως, οπως επί παρα-

, ι-- της σωας, Οπου ζού 'αλλα στο Lεnό του Ναου' " σε ο αυτοχθων λαός

ι-- Οπου συχναζαν ο λ/ 'ζ ,δLασποράς. L ε YjVL οντες ΕβραίΟL της

Αλλά κω OL δώδεκα, στενοί μαθ τέοποίω, πλην του γνωστού μα Ι '5.' ηι ς του Κ. Η. Ι Χρωτού, OL

ς ουυα σκαΡLώτη , ,ανατραφεί στην ελληνLΚΟ' Γ λ' ' εLχαν γεννηθεL καL

τατη α Lλωα α β'την ίδLα γλώσσα με όλους 'λλ ' ν~μφLσ ητητα μLλούσαν5.' ' τους α ους κατωκους ,υη την ΚΟLνή ελληνLκη' Πε'nα' της χωρας, δηλα-

, • ι-- ν του ΟΤL δύο α ' , ,γνησLα ελληνLκά ονόματα Φ'λ πο τους μαθητες εφεραν

, L Lππος καL Ανδnέ ' ,τρος έφερε αραμα'(κό κ λλ " ι-- ας, ενω ο Σψων-Πέ-

αL ε YjVLXO ονομα Ε 'γεγονότος δε κω ω τέ Ε . Lς επφρωσLν αυτού του

, ' σσερLς υαΥΥελLστέ 'γελLά τους στην ελληνLΚ' λ' ς συνεγραψαν τα Ευαγ-

, η γ ωσσα καL αναλόγω λ 'φωσεως του καθενός δ ' ς της γ ωσσLκης μορ-

, σε LαφορεΤLΚΟ φLλολογLκό ύφος.


ΈτσL το ΕυαΥΥέλω του Ματθαίου, το οποίο επωτεύετο όη είχε

γραφεί αΡΧLκά στην αραμαΙ'κή καL μετεφράσθη αργότερα στην ελλη

νLκή, απεδείχθη από τα πω πρόσφατα αρχαωλογLκάευρήματα όΤL

εγράφη στην ελληνLκή κω όη το ΕυαΥΥέλωτου Μάρκου γράφτηκε

καL αυτό εξ αρχής στα ελληνLκά. Το ΕυαΥΥέλω του Λουκά, ο οποί

ος αναφέρετω κω σης πράξεLς των Αποστόλων ως Έλλην, είνω

γνωστό όΤL γράφτηκε κω αυτό στην ελληνLκή, όπως κω το ΕυαΥΥέ

λω του Μάρκου. Αμφότερω έχουν πάρεL σΤΟLχεία από το αΡΧLκό

Ευαγγέλω του Ματθαίου. ΓLα το ΕυαΥΥέλω του Λουκά, υπήρξαν

κάπωες αντφρήσεLς από φLλολόγους-θεολόγους,που υποστήΡLξαν

όΤL τούτο εγράφη αΡΧLκά στην αραμα(κή, πράγμα το οποίο αποδεL

κνύεL, όπως ωχυρίζοντω,το πτωχό του φLλολογLκό ύφος. Αλλά α

ΚΡLβώς το πτωχό του φLλολογLκό ύφος είνω εκείνο που μας πείθεL

όΤL απ' αρχής γράφτηκε στην ελληνLκή δLάλεκτο του τόπου του

συΥΥραφέως, την ΓαλLλαία.

Παράλληλατο ΕυαΥΥέλω, όπως κω OL εΠLστολές του Ιωάννου έ

χουν γραφεί κω αυτά στην ελληνLκή γλώσσα, σε γλωσσLκά τέλεω,

ΠΟLηΤLκό ύφος, της τότε καλύτερης ελληνLκής εκφράσεως, πράγμα

το οποίο αποδεLκνύεL την εξαφεΤLκή μόρφωση του Ιωάννου. Γεγο

νός αρκετά εύλογο δLόη, όπως φαίνετω από την μελέτη των Ευ

αγγελίων, δεν ήταν αλLεύς ο ίδως. Ο πατέρας του ήταν πλοωκτή

της, δηλαδή κάτοχος πολλών ~λLευΤLκών πλοίων, κω ο Ιωάννης με

τον αδελφό του Ιάκωβο δεν εργάζονταν ως απλοί εργάτες-αλLείς

αλλά ως τέκνα του πλοωκτήτη πατέρα τους, Ζεβεδαίου. Από αυτό

συμπεραίνετω όΤL ο Ιωάννης καL ο Ιάκωβος, ως περωσότερο ανε

ξάρτητω ωκονομLκά, θα είχαν λάβεL καL μία σχεΤLκή ελληνωΤLκή

έναντL των άλλων Αποστόλων, μόρφωση.

Άλλωστε, δεν υπάρχεL βάσψη υπόθεση που να πείθεL όη έqτω

κάποω από τα βLβλία της Κωνής ΔLαθήκης εγράφη αΡΧLκώς στην

αραμα'(κή κω μεταφράστηκε αργότερα στην ελληνLκή. ΚαL αυτό,

δLόΤL ουδέποτε βρέθηκε έστω ένα κεφάλαω ή κω μLκρό απόσπα

σμα από όλα τα βLβλία των ΕυαΥΥελωτών γραμμένο στην αραμα(

κή. ΕΠLπροσθέτως, το όη ω δώδεκα κω ο Ιησούς εγνώΡLζαν μόνον

την ελληνLκή (ίσως δε υποτυπωδώς κω την αραμα(κή), αποδεLκνύε

ταL ακόμα καλύτερα από το γεγονός όΤL, από ΤLς 350 περLκοπές της


Παλαιάς Διαθήκης τις οποίες παραθέτουν οι Ευαγγελιστέςστα Ευ

αγγέλιά τους, οι 300 έχουν ληφθεί από την ελληνική μετάφραση των

Εβδομήκοντα και οι άλλες 50 από διάφορες άλλες ελληνικές μετα

φράσεις της Παλαιάς Διαθήκης, οι οποίες ήσαν σε κοινή χρήση στην

Παλαιστίνη, κατά την εποχή του Ιησού. Εάν οι Ευαγγελιστές γνώρι

ζαν την αραμα'Cκή, θα έπρεπε, τουλάχιστο για τις περικοπές της

Παλαιάς Διαθήκης, να χρησιμοποιούσαν το τότε εν χρήσει αραμα"Cκό

Ταργκούμ. Όμως οι Ευαγγελιστές χρησιμοποίησαν μόνον την ελλη

νική μετάφραση των Εβδομήκοντα, για τον απλούστατο λόγο ότι

εγνώριζαν μόνον την ελληνική γλώσσα και γραφή.

Το ότι η γλώσσα στην οποία δίδασκε ο Ιησούς ήταν η κοινή ελ

ληνική και όχι η αραμα"Cκή ή κάποια άλλη, συμπεραίνεται και από

τις διηγήσεις των Ευαγγελίων όπως, επί παραδείγματι, το χωρίον

εκ του Ματθαίου1με την θεραπεία του δούλου του Ρωμαίου

Εκατόνταρχου. Αποκλείεται να υπάρχει κανείς εκ των πλέον φανα

τικών αραμα'Cστών, ο οποίος να υποστηρίξει ότι η μακρά συζήτησις

του Ιησού με τον Εκατόνταρχο έγινε στην αραμαΥκή ή ότι ο Ιησούς

είχε μαζί του μεταφραστή, αφού όλοι γνωρίζουμε καλώς ότι οι Ρω

μαίοι στρατιώτες μιλούσαν μόνον την ελληνική ή την λατινική. Το

μόνο λογικό συμπέρασμα είναι ότι η συζήτησις έγινε στην ελληνική,

η οποία εκείνη την εποχή, και σε εκείνη την χώρα, ήταν η κοινή

γλώσσα όλων.

Επιπλέον, ο Ιωάννης2 αναφέρει μία σύντομη σχετικά συζήτηση,

την οποία είχαν οι Εβραίοι Αρχιερείς με τον Πιλάτο. Θα ήταν πολύ

αφελές να εικασθεί ότι ο υπερήφανος Ρωμαίος Κυβερνήτης, Πι

λάτος, ο αντιπρόσωπος της Κραταιάς Ρωμα'Cκής Αυτοκρατορίας,

συνδιαλέγετο με τους Αρχιερείς, οι οποίοι όπως είδαμε εγνώριζαν

την ελληνική, στην λα'Cκή γλώσσα του τόπου, την αραμα'Cκή, έστω

και εάν αυτή ομιλείτο κατά την εποχήν εκείνη στα Ιεροσόλυμα.

Αλλ' ούτε ήταν ποτέ δυνατόν να συνδιαλέγοντο στην λατινική, διότι

είναι ιστορικώς εξακριβωμένο ότι η λατινική γλώσσα ουδέποτε ομι

λήθηκε από τον λαό στην Ανατολή. Αλλά ας επιστρέΨουμε στον Ιη-

1. Κατά Ματθαίον, η', 5-10.2. Κατά Ιωάννην, ιη', 29-32.

ΟΙ ΣΥΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 195

, ΤΟ Ευαγγέλιο αναφέρει και μία στιχομυθία Του με τον Πιλά-σου. ' ' ,

1 Θα η'ταν λανθασμένο να νομίζει κανείς ότι η συζητηση αυτη εγι-το. ' Πλ'

δια μέσου μεταφραστού στην ελληνική ή την λατινικη του ι α-νε λ' 'ζ

εις την αραμα"Cκή, ή τανάπαλιν. Ο Πιλάτος ασφα ως εγνωρι εντου, , λ'εκτός της λατινικής και την ελληνική γλώσσα, την οποια μι ουσανόλοι οι Ρωμαίοι της εποχής του, όπως ήδη αναφέΡ,αμε, στις ,καθημερινές σχέσεις τους. Επομένως, οι διάλογοι μεταξυ του, Πιλ~τo~ καιτων Αρχιερέων αφ' ενός και του Πιλάτου με τον Ιησου α; ε:ερου,που αναφέρονται στα Ευαγγέλια, πέραν πάσης αμφιβολιας, εγιναν

στην ελληνική γλώσσα. , 'Το κυριότερο, εάν όχι το μόνο επιχείρημα στο οποΙΟ στηριζον:αι

όσοι επιμένουν να ισχυρίζονται ότι η μητρική γλώσσα του Ιησου; ημόνη την οποία εγνώριζε, ήταν η αραμαίκή, είν,αι το γνωσ:όν χ~ριoν

Ματθαίου2 το οποίο έχει ως εξής: «Περι δε την ενατην ωραντου' , θ'ανεβόησεν ο Ιησούς φωνή μεγάλη λέγων: Ηλί, Ηλί, λιμα σαβαχ α~ι;τούτ' έστι, Θεέ μου, Θεέ μου, ίνα τι με εγκατέλιπες;» Η, αναφωνησις αυτή αναφέρεται μόνον από τον Ματθαίον. Ο ~αρκoς, οοποίος επίσης την αναφέρει απλώς την αντιγράφε~ απο τον M~Τθαίο, διότι, κατά την επίσημη εκδοχή των μελετητ~ν των Γρ~φων,

"";"'T"C',Γ'lnl αντλούν από την ίδια πηγή. Λέγει λοιπον και ο Μαρκοςτα ακόλουθα: «Και τη ώρα τη ενάτη εβόησεν ο Ιησούς φωνή μεγάλη λέγων. Ελωί, Ελωί, λιμά σαβαχθανί, ο έστι μεθερμηνευόμεν~ν, ~

μου, ο Θεός μου, εις τι με εγκατέλιπες;»3. Η φράση αυτη ει~από τον 210 Ψαλμό, και στίχο 2\ ο οποίος εις μεν την κλασικη

εJjlοαΙΚΊ] έχει ως: «Ελί, Ελί, λαμά αζαβτάνι», εις δε το αραμαίκόν'Τ,.,'n"Vv() ι'! ι ι έχει ως: «Ελί, Ελί, μετούλ μα σεβακτάνι». , '

Εξ όσων όμως γνωρίζουμε από τις άλλες Ευαγγελικες πηγες,

τους μαθητές του Κυρίου, ο μόνος αυτόπτης μάρτυρ~ς τω~ τε

λ C'J\"!"rV'f,'\\} στιγμών του Ιησού, και αυτήκοος των τε~ευτ~ιων λoγ~νΧριστού στον Γολγοθά ήταν ο Ιωάννης, ο οποιος ομως ουδεν

αν(χφέpε~ι για τους παραπάνω λόγους του Ιησού, μολονότι διέσωσε

. Κατά Ιωάννην, ιη" 33-40.Κατά Ματθαίον, κζ' , 46-49.ΚατάΜάρχον, ιε' , 34.Ψαλμός 22.2 κατά το Μασσοριτικόν κείμενο.

, ' μέρες στον χώρο της ανασκαφής, όπουπαρων τις επομενες ,σίγουρος ότι κάτι «καλό» θα βρίσκαμε. Κω με αυ~ην :η τε-

, απΟ ω έτησε και μπήκε στο αυτοκινητο του,λευταία φραση, μας Χ Ρ Μ' τα 50 περίπου χιλιόμετρα

να διανύσουν μαζί με τον oχαμ~,~τ

μας χώριζαν από το χωριό του Σειχη.

19'7ΟΙ ΣιΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

Όμ'ηρος,Λ ' ευ άτων και οι λέξεις Κίττιονυποδεικνύουν εκτός τ~ν(ανασ:iΙ~~;ις ~;;άνω χώρα του Ορόντη ποτα-

(Chetta, Χετταίοι) και Αμαθους Hama , ,μού. " 'υ ε από την πατρίδα του με μια oμ~Κατά την παράδo~, ο Aια~ιδης Tευκρo~2α γίνα της Κύπρου. Παράλλ~λα ο Ηρο-

Τρώων αιχμαλωτων και ιδρυσαν ~ν μ, υσαν ΠελασΥοί απο την Σαλα-(νπ 90)' στην Κυπρο μεταναστε , Α' ωρ

δοτος αναφέρει , οτι Α δ' ενώ ο βασιλεύς της Τεγεας γηνμίνα, την Αθήνα, την Κύθνο και -ι;ην gxa ~~~κώς αποδεκτό ότι η κυπριακή διάλεεθεωρείτο ιδρυτής της Πάφου. Ειναι, ~' γή η οποία είναι η αρχαιοτάτη διάλεκτος

είναι καθ' όλα όμοια με την αρκα :~' στήριζαν ότι ήσαν απόγονοι τουΠελοποννήσου, ενώ οι ίδιοι οι Αρκα ες υπε

αυ1:όχΕ)ον()ς ΠελασΥού.

Η Συλλαβική Γραφή της Κύπρου

" εί ο 'Όμηρος!, είχαν εγκάρδιες σχέσεις μεΚυΠΡΙΟΙ',οπως ~α~~~πριoς Κινήρης εχάρισε στον Αγαμέμνονα

Αχαιους, αφου 'ο πολεμούσε. Κατά τους αρχαιολόγους, η

θώρα::~~~:~να:ΠόO~α αρχαιότατα χρόνια για :α πλoύσ~~άτ:~λ 'θα πρέπει να εχρησίμευε, πιθανον, ως εν μ,

!Lετα,I\I\'~"υ.. χα κου, 'Ε 'Υ! αφου, ' μετάλλων στ/ν προϊστορικη υρωπ· ι '

σταθμος εισαγωΥης " , β θ' στην Ουγγα-κυπρlιακιΧ αντικείμενα από καθαρο χαλκο εχουν ρε ει

, 'λλ' της κεντρικής Ευρώπης.κω σε διαφορα α α μερη , ΣΥ!μίτες

, ' δ ν κατατασσονται στους '1ΟΙ αυτόχθονες κατΟΙΚΟΙ της ε , ) αλλά

π οταθεί σχετική θεωρία στα μέσα του 19~υ αιω;ος , ν~ τα τέλη του 190υ ωώνος, ανεγνωρίσθη οτι ανηκουν ~τ~

απο Αιγωακή ομοφυλία των καλουμένων χετταιικωνΜι.κρασ:ιαηκ:η κω·ι , 2 δ λ δή των

, λαών οι οποίοι ονομάζονταν και Λελεγες, η α ,καρικων , "σαν κω πολυ κο-

1ί:ελl:χσvικων 'λων Επιπροσθέτως θα πρεπει να η ,φυ . , ' αμφοτε-

'ς των Αχωών της Τροίας, διοτι η τεχνη, σεσυγγενει , λλ ' τα πα-

τις χώρες, εμφανίζει μεγάλη ομοιότητα3

. Εξ α ου απο

σπουδαιότατες πληροφορίες γύρω από το δράμα της Σταυρώσεως!.

Σύμφωνος προς τον Ιωάννην είνω και ο Λουκάς2, ο οποίος πι

στοποιεί επιπροσθέτως ότι όλοι οι μαθητές κω γνωστοί του Χρι

στού παρακολούθησαν την Σταύρωσιν «από μακρόθεν», εκτός των

γυνωκών και του Ιωάννου. Η αραμαiκή φράσις αυτή προφανώς πο

τέ δεν εξεφωνήθη από τον Ιησού και αποτελεί ένα εμβόλιμο χωρίο

προς εξυπηρέτηση κάποιου απώτερου σκοπού, τον οποίο δεν είμα

στε σε θέση να γνωρίζουμε. Αλλά, στην απiθανη περίπτωση που ο

Κύριος ανεφώνησε «Ηλί, Ηλί, λιμά σαβαχθανί»3, φαίνεται σαφώς

αυτό που οι ίδιοι οι Ευαγγελιστές στηρίζουν με τα γραφόμενά

τους. Το γεγονός δηλαδή ότι ουδείς εκ των παρευρισκομένων Ιου

δαίων, εννόησαν τι έλεγε ο Χριστός, αλλά θεώρησαν ότι επικαλείτο

τον προφήτη Ηλία4 • Εάν οι παρευρισκόμενοι Ιουδαίοι εγνώριζαν,

έστω κω πλημμελώς, την κλασική εβραϊκή ή κω την αραμαiκή

γλώσσα, δεν θα είχαν παρανοήσει τόσο χονδροειδώς αυτά τα λόγια

του Ιησού. Κατά τους δύο Ευαγγελιστές λοιπόν, Ματθαίο και Μάρ

κο, ουδείς των παρευρισκομένων, κατά την Σταύρωσιν, Ιουδαίων

εγνώριζε την εβραiκή ή την αραμα'ι'κή, ενώ οι πάντες, τόσο οι Ιου

δαίοι όσον και οι Ρωμαίοι, εγνώριζαν την ελληνική.

Κόντευε μία ώρα που ο Δούλγκερ, παρασυρμένος από τα ίδια

του τα λόγια και ακολουθώντας τον ειρμό των σκέψεών του, μιλού

σε ασταμάτητα. Βασικά, μας έδωσε εκείνο το απομεσήμερο μία

διάλεξη, η οποία περιείχε συμπυκνωμένες γνώσεις για ένα τεράστιο

θέμα, που όμως αυτός κατάφερε να κάνει εύληπτο με έναν δικό

του μαγικό τρόπο. Σηκώθηκε να ξεμουδιάσει και μας ανήγγειλε ό

τι, εν συνεχεία, θα πήγαινε στο χωριό του Σε'ιχη, παλαιού του γνώ

ριμου, όπου θα παρέμενε μερικές μέρες, αφ' ενός μεν για να γρά

ψει κάποιο κείμενο για ένα βιβλίο που ετοίμαζε τότε (το When theDesert's Lion Roars, αναφερόμενο στους απελευθερωτικούς αγώνες

του Λίβυου επαναστάτη της εποχής του μεσοπολέμου Ομάρ Μου

χτάρ κατά των τότε Ιταλών αποικιοκρατών), αφ' ετέρου δε για να


1. Κατά Ιωά))))η)) , ιθ' , 25-30.2. Κατά Αουκά, κγ', 44-47,49.3. ΚατάΜατθαίο)), κζ', 46' ΚατάΜάρκο)), ιε',34.

4. ΚατάΜατθαίο)), κζ', 47' ΚατάΜάρκο)), ιε', 36.


λαιότατα χρόν~α τα ανασκαφ~κά αρχαωλoγ~κάευρήματα δείχνουν

πoλ~τισμ~κές αλληλεπ~δράσε~ςμε τους Σουμέρωυς κα~ τους Aκκάδ~

ους της Μεσοποταμίας,ενώ η γλώσσα τους είνα~ η αρχαιότατη (αυ

τή του έπους της Iλ~άδoς) αρκαδ~κή (αωλ~κή) δ~άλεκτoς, η οποία

εγράφετο στο λεγόμενο κυπρ~ακό συλλαβ~κό αλφάβητο, που έλκε~

την καταγωγή του από την κρητ~κή γραμμ~κή γραφή.

Όπως αναφέραμε ανωτέρω, ονομάζουμε κάθε ε~κoνoγραφ~κή

γραφή, και ~δ~αίτερα των A~γυπτίων,των Χετταίων και αυτήν των

Αχαιών, δ~α του όρου Iερoγλυφ~κή «γραφή», δ~όη έτσ~ την είχαν

oνoμάσε~ o~ αρχαίo~Έλληνες, ως πολύ γνωστή σε αυτούς επί αιώ

νες. Όσον αφορά την γραφή των Σουμερίων, των Ασσυρίων, των

Βαβυλωνίων, των Χαλδαίων κ.λπ., οι Eυρωπαίo~ αρχαωλόγo~ του

18ου-190υ αιώνος την ονόμασαν σφηνoε~δή, δ~όη η βάσ~ς η οποία

κυρ~αρχεί στα σύμβολα αυτών των γραφών είνα~ το σχήμα της σφη

νός, το οποίο επαναλαμβανόμενοή τοποθετούμενο με δ~αφόρoυς

τρόπους, δημωυργεί τα γραμμ~κά σχήματα των χαρακτήρων των

δ~αφόρων κειμένων. Αυτό το είδος γραφής, o~ αρχαίo~Έλληνες ονό

μαζαν «Aσσυρ~ακή» γραφή\ «Aσσύρ~α γράμματα», όπως και ο

Θουκυδίδης2 και ο Ξενοφών, στο ΚύρουΠαιδε{«,όπου πωανότατα

από λάθος κάποωυ ανηγραφέως τα «Aσσύρ~α» αναφέρoντα~ ως

«Σύρ~α».·

o~ μεγάλες αρχαίες γραφές, με εξαίρεση την κ~νέζ~κη, έχουν, ό

λες τους, εξελ~χθεί -ξεκ~νώνταςαπό μ~α αναλυτ~κή δομή- προς τον

συλλαβισμό. Προσπάθησανδηλαδή, πρ6ίόντος του χρόνου να κατα

γράφουν ~δεoγραμμαηκά,όχ~ πλέον μόνο λέξε~ς, αλλά τον φθόγγο

των συλλαβών, ελαττώνοντας έτσ~ σημαντ~κά, από την μορφή τους,

το πλήθος των σκαρ~φημάτων. Η αιγυπηακή γραφή μάλ~στα έχε~

πλησ~άσε~, με την καταγραφή των συμφώνων,την αλφαβητ~κή μορ

φή κα~ η ~απων~κή γραφή δ~αμoρφώθηκε,κα~ αυτή, ανάλογα, παίρ

νοντας από τα κ~νέζ~κα ~δεoγράμματατην φωνητ~κή τους αξία.

Όμως, παράλληλα με αυτά τα μ~κτά συστήματα, υπήρξαν γρα-

1. Ηρόδοτος, ιν 87.2. Θουκυδίδης,4, 50, 2.3. Ξενοφών,ΚύρουΠαιδείαΖ' 3,15.

or ΣιΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 199

;Ι(): ~J. ο "'('Α u

* a ;Ιε ιε e

Ο ya 1.. ye

Ι νο)'( νί ~ \0

),,( ~ νιι

/A1ίi i't Ι'1 .R ΙΌλ( ru

Sl'f: ra re

8/S le '" li + 10 fίi\ 111'::ιΙ:' la

4<» ~. ωί φα/ 1110 )( ιπιι

)"(J< ma ωο

$f. $f. nl )( Ι10)\ ιιιι

Τ πΙΙ Φ ηο

$. ~ι:' pl C; lΊO W pu... pa l)el' ιί ΓΠ ΙΟ Ίii Ιυ

r Ιιι ~ te

:ι. Ιο 1: Ιί Γ\~ Ιο ~ ku1:: κιι

ι-uy ~~ δί ~J. 80 }};: 511νΊ sa 50

f\$$ ;';0

ΖΙΙ

)( xa ~ χο

Το κυπριακό συλλαβικό αλφάβητο της κλασικής περιόδου.

, " θα-λαών της λεκάνης της ανατoλ~κής Μεσογεωυ, o~ oπo~ε~ εφ

Ο στάδω του καθαρού συλλαβισμού, όπως η ελλην~κη γραμ-στ , 'δ ρήθηκεγραφή Β, αλλά κα~ η κυπρ~ακή γραφη, η oπ~~α ~ατη ,

, Δ' α~ώνα π Χ και απoτελε~ τον τελεωτεροΚύπρο μεχρ~ τον . . , 'Ελ-

αυτών των συλλαβ~κών συστημάτων. o~ Φoιν~κες κα~ o~,

της Κύπρου την χρησιμοποίησαν, κατά δ~αφo,ρεΤ~ΚO,ν ομως

""'r>,"-"",r\\I μεταξύ τους. o~ Φoίν~κες δηλαδή έγραφαν μονον συμφ~να

ο αναγνώστης έπρεπε να υπoνoήσε~τα φωνήεντα. ΤΟ απ~τελε-ήταν μ~α γραφή σχεδόν κρυπτoγραφ~κή.Απεναντίας, o~ Ελλητης Κύπρου δεν άφηναν τίποτε να υπονοηθεί, αλλά απέ~~δαν μεσύμβολο, αφ' ενός μεν κάθε φωνήεν, αφ' ετέρου δε ~αθε συλ~

πάντοτε oρ~σμένη, μόνιμη και σταθερά" α:τοτελουΥενη~πo

απλό σύμφωνο, το οποίο ακολουθείταιαπο ενα απ~o φωνηε~.

συλλαβισματάρ~ότους περ~έχε~ μόνο 55 κύρ~α σημε~α.,Τα ~η-, ' θ' γnαμμ~κά κατα κανονα

αυτών των χαρακτηρων ε~να~ κα αρα t' ' ,, nε'ς ελαφnω'ς καμπύλα, ενώ γραφονται συ-

γων~6)δη και μερικες φοt' t'από τα δεξιά προς τα αριστερά. "

Σήμερα είναι γενικώς παραδεκτό όη αυτή η κυπριακη γραφη

Ο Ι Σ Υ Λ Λ Α Β Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 201

αριστερά: Κυπριακή επιγραφή σε ελληνική γλώσσα, χαραγμένη σε βράχο

Νέα Πάφο. Πάνω δεξιά: Κυπριακή επιγραφή σε ελληνική γλώσσα (ο Fάναξ

Στασίjας Στασικράτεος). Κάτω: Απόσπασμα της πινακίδος του Εδαλίου,

μεχαρακτήρες ετεο-κυπριακής γραφής. Πολλά από τα σύμβολα αυτής

της γραφής τα έχουμε ήδη παρατηρήσει σε προκατακλυσμιαίεςεγχάρακτες

επιγραφές σπηλαίων της προϊστορικής Ευρώπης.

.*f~') 'Λ Jι !j'i''i' .,j'~~Γ >Jε,j, ~f J'r· i' ~λVr~f*i'z .1} tJιJ'~+~. *f*

.fz>Jε~r>Jε·f~fJ'*f'i'·fJιJ'~lrv·f1)"81* ·1)"2J'~lr..rf. '} '+lr~1j'

πρlοέι)χε'ται από την εξέλιξη της ελληνικής γραμμικής Β, το δε εν

υ~υ~μς"υυ στάδιό της αντιπροσωπεύεται σε επιγραφές κυλίνδρων και

NV·V""f.\\) που βρέθηκαν στη νήσο, κυρίως στην Έγκωμη. Χρονολογι

δε, φθάνουν έως τον ΙΕ' αιώνα π.Χ., όταν ήδη η Κύπρος είχε

αποι)~ισ~jεί από Αρκάδες της Πελοποννήσου.Ήδη από τις αρχές του

αιώνος, είχαν βρεθεί σε πολλούς τόπους της Κύπρου επιγρα

με άγνωστα σημεία, επάνω σε λίθους, δακτυλιολίθους,σε μέ

σε πήλινα αγγεία, ακόμη δε και εκτυπωμένα σε νομίσματα.

και πολλές από αυτές τις επιγραφές ήσαν δίγλωσσες, είτε με

ελληνικές είτε με φοινικικές ταυτόσημες επιγραφές, μόλις το 1872 ο

Άγγλος Ασσυριολόγος Τζωρτζ Σμιθ συνεπέρανε ότι το αλφάβητο

ήταν συλλαβικό, πράγμα που έκανε την ανάγνωση των επι

γραφών, δυνατή.

Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνος, επιστήμονες εκείνης της επο-

ΗΞΡΟΓΛΥΦΙΚΗ

rPAMMIKH Α

ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β

ΚΥΠΡΟΗΙΝΩΤΚΗ

ΚΥΠΡΙΑΚΗ 'ΚΛΑΙΣΙΚΗ

Υιιυ1 ι 23 '10 43 fJJ 03 ~ 00 ~ 111 Υ2 .... 24 18'\i1 44 Α ~ ι-1. .-05 09 112

3 * 25 ιί) t9 45 r:Jι 66 r 113 'tV90 fi)

':14'- \J'111

.f\114

26 46 W 67

5 ~ 191 Φ 115 ~~

27 1::r fl' ι;ι 00 Αι47 -wf 92 )V( 116 ~6..r''\i 28 V 69 Ι()/

93 "<jf\ Υ'1"117

7. ~40

29ΥΥ

70 1'11 94 -κ..)' 110 Ψ'8 ι) Ι)

Υ49 ~ 71 )( 'f'30 95 -< 119

9 (ι) 50 '$1 72 ύΙ .6 JQ ~S?120

3110 (+)

51 ""r.... 73 ....", .. 121 W11'~

32 Ι:Ι §97

52 ·'l'W 74 122 )r:(12 (ι\ 33 :J: I}Ι JJ

'0 .:ν-Ι)Υ(

ί75 123

53 •• ')f if13 S

:)\~ ~76 .!d. 124 \:.t34

54 Ψ 100 J!:Η '.) 1ft 70 τι 125

"Λ35 l1' J: .Υ. ιJΙ101 ("

1J'j"" ' 1 , 1 55 79 12615 102 0(\

*' ~00 (ίl

127~36 56

16 ",,'... ΟΙ

ΡΤι"103 .)IJ

120 )J• 57 tlf 104 tJt!17 'ia' 37 -f/ 02 u 129 ~50 (ι fιιιιt

~.: :h105 :*f 38 03 130

18 59 U )(100131 ~

:Ρ39 rψ Η

04 )4'119 60 107 \Μ ~132- 05 .,',""20 σ

40 ,tΞ(, 61 Cbq, 100 Ψ 133 ~06 ..'$41 1: If' 109 ~I

21 ~, 62 07 ιb- ++ 110 \;ι-

,Ρ';'42

22


Πάνω: Η εξέλιξη των σημείωντης ετεο-κυπ ιακή '.έως το συλλαβικόαλ .β Ρ ς γραφης απο την ιερογλυφική

Κάτω: Το κυπρο-μινωικό συλλ:βα ητο ;ης κλασικής περιόδου.ισματαριο της ετεο-κυπριακής γραφής.

uο

8

e

*

-n Τ

Ρ •

t rk t"γ

Το Ετεοκυπριακό συλλαβισματάριο.


λαδή πάρα πολύ παλαιά, ενώ

φαίνεται πως η αιολική διάλε

κτος είναι εξέλιξη της αρκαδ~

κυπριακήςγλώσσης των ΑΡΚ,α

δων, προσελήνων, ΠελασΥων,

δηλαδή της αρχαιοτάτης ~α

νελληνίου γλώσσηςτων «θειων

Πελασγών», όπως τους α

ποκαλεί ο Όμηρος. Άλλωστε

στην σημερινή κυπριακή διά

λεκτο, στο λεξιλόγιο και στη

σύνταξη, υπάρχουν άφθονα

oμ~~Κ:σ;~~Ι~~~~~ταξινόμησιςτων αρχαίων γραφών σε θεμ~λιώ~εις, , ως αναλυτικές συλλαβικές και αλφαβητικες, ειναι

~::::~~ι::ι Ο;ολλές φορές επ'ωφαλής, γιατί σε όλα τα ~ρχαία ~~, ατα συνυπάρχουν πάvtοτε ιδεογραφικά και φωνητικα στoι~ει .

στημ , , ξε μια εποχή, χαρακτηρωτικη γιαΕν τούτοις θα πρεπει να υπηρ , 'λ

, λιτ~σ .ένο λαό της αρχαιότητος, όπου ο συλλαβωμ~ς, μο ις

:::~:υ~ερω~ένoς από την ιδεογραφία, στάθηκε στο κατωφλι ,του, Α ' ους τύπους γραφών, οι οποίοι εδημιουργηθη-

αλφαβητισμου. πο τ , ,τότε κάποιοι περιήλθαν, συν τω χρόνω, σε αχρηστια; καπoι~ι

~~~oι όμ~ς κατέληξαν στην αλφάβητο. Πράγμα αναμφωβητ;τα ευ'Ελληνες εφ' όσον ήδη από το 1500 π.Χ. ειχαν σε

κολο για τους ·1 ' " λ 'λ 55, , υλλαβισματάριο με τα ολιγοτερα συμβο α, μο ις ,

χρηση ενα σ , '" άλλων μεταγενεστέρων τους συλλαβωμα-έναντι των εκατοvtαuων

ταρίων, όπως το φοινικικό με 114 σύμβολα.

χής, όπως ο Σουηδός Sundwal1, είκαζαν ότι το κυπριακό αλφάβητο

προήλθε από κάποιο γραμμικό κρητικό σύστημα γραφής, είτε, κατά

τον Sayce, ότι είχε την ίδια πηγή με τα ιερογλυφικά (εικονογραφικά

και γραμμογραφικά) γράμματα των Χετταίωνl •

Όμως, ήδη από την εποχή του Μεσοπολέμου, ο Έλλην καθηγητής

Α. Αρβανιτόπουλος απέδειξε ότι το κυπριακό συλλαβικό αλφάβητο

διεδόθη στην Κύπρο, από την Πελοπόννησο, κατά την εποχή της

ακμής του Αχα"!:κού ή Μυκηνα'ίκού πολιτισμού, περί το 1400 π.χ.,

από Αρκάδες αποίκους. Οπωσδήποτε θα πρέπει η κυπριακή γραφή,

από την γέννησή της να είχε διαδοθεί και στα παράλια της Μικράς

Ασίας, όπως συμπεραίνεται από τα έργα του Σλήμαν, ο οποίος

ανεγνώριζε την «παλαιοτρω"ίκή γραφή» ως συγγενή προς την κυ

πριακή (βλ σελ 69).Άλλωστε σε ασσυριακή σφηνοειδή επιγραφή του Ζ' αιώνος π.Χ.

έχει αναγνωσθεί Ιτού-Fανδάρ, όνομα βασιλέως της Κύπρου, το ο

ποίο υπάρχει και σε κυπριακές συλλαβικές επιγραφές: Ετέ Fαν

δρος, βασιλεύς της Πάφου.

Το συλλαβικό κυπριακό αλφάβητο αποτελείται από 55 συλλαβο

γραφήματα, από τα οποία πέντε σύμβολα είχαν καθορωθεί προς

δήλωσιν των πέντε απλών και σαφών φωνηέντων, α, ε, ι, ο, υ, ενώ

οι γνήσιοι δίφθογγοι αποδίδονται με την αναγραφή και των δύο

συμβόλων των φθόγγων που τους αποτελούν. Τα υπόλοιπα 50 συλ

λαβογραφήματα αποδίδουν με θαυμαστή γλωσσολογική επιστημονι

κή ακρίβεια, το καθένα μια ολόκληρη συλλαβή (όπως είδαμε στον

πίνακα της σελίδος 199). Τέλος, θα πρέπει να τονωθεί ότι η διάλε

κτος που προκύπτει από την εκφορά των κυπριακών αυτών επιχω

ρίων συλλαβογραφημάτων, είναι σαφέστατα η γνήσια παλαιοαρκα

δική διάλεκτος. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η αρκαδοκυπριακή

διάλεκτος είναι συγγενής με την μυκηναίκή ή αχα'ίκή διάλεκτο, δη-


1. ΟΑ. Sayce, το 1905 είχε αποδείξει ότι στην Κύπρο υπήρχε μια άλλη γραφή, όμοια

με την κλασική αλλά παλαιότερη. Αυτή ακριβώς η γραφή, η οποία προφανώς χρη

σιμοποιείτο ήδη από την εποχή του Χαλκού, και εμφανίζει ομοιότητες με την Κρη

τική Γραμμική Α, δείχνει ότι η Κυπριακή γραφή είναι αρχαιότερη του αποικισμού

των Αχαιών, περί το 1230 π.χ. Το πρώτο ασφαλές της δείγμα, σε τμήμα ορθογώ

νιας πήλινης πινακίδος, που βρέθηκε το 1955 στην Έγκωμη, χρονολογείται γύρω

στο 1500 π.χ.


1. Απολλόσωρος, Ιστορική Βιβλισθήκη, 3,12,32 και 3,14,13,

φφ

χ+

'YΨ~

Ψ.JΙ

CDtχ χ

ψψ 'γψ

ψ ψ

Σε αυτό το σημεεο έχει ενδιαφέρον

θυμηθούμε τις πάμπολλες αναφο

του Oμ~ρoυ, αλλά κω όλης σχεδόν

αρχαεας ελληνικ~ς γραμματεεας, στους «αγαπημένους των θε~ν

με τα κολακευτικότερα σχόλια. Η εδια η Μακεδονια,

προ'Ι:στορικούς χρόνους, ελέγετο Ημαθεα από τον Ημαθεωνα,

του Τιθωνού και της Ηούς, αδελφό του Μέμνωνος. Ο Μέμνων

EP()ζ,υ~l\ς,υ\.,ς., στους Αιθεοπες, με τους οποεους συμμετεεχε στον Τρωι

κό πόλεμο ως σύμμαχος του άνακτος της Ιλεου Πριάμου, που εεχε

σύζυγο την Αρεσβη, θυγατέρα του Μέροπος, βασιλέως και αυτού

των Αιθιόπων1

• Άλλος πάλι άναξ των Αιθιόπων αναφέρετω ο Κη

φεύς, σύζυγος της Κασσιεπεεας κω πατέρας της Ανδρομέδας, τ~ν

οποεα απελευθέρωσε από ένα θαλάσσω κ~τoς ο ~ρως Περσευς,

ιδρυτ~ς των Μυκηνών, ενώ ο Ηλιόδωρος στα Αιθιοπικά του, αναφέ

ρει την, παράδοξη για την εποχή του, γέννηση της λευκ~ς Χαρεκλει

ας από γονεες Αιθεοπες, εφ' όσον ο πατέρας της, Υδάσπης, ~ταν

βασιλεύς της Αιθωπεας. ,Η ωθωπικ~ φυλ~, σ~μερα, μοιάζει εξεσου με τους Ευρωπαωυς

όσο κω με τους Νέγρους. Οι ευρωποειδεες, βασικά μεσογειακοε χ~

ρακτ~ρες, περιλαμβάνουν: μαλλιά κυματιστά, αλλά όχι κατσαρα,

χεελη λεπτά, μύτη στεν~ με έλλειψη πλατυρρινεας κω προγναθι

σμού. Ακόμη το πρόσωπό τους εεναι ωοειδές κω επεμηκες, κω τα

ζυγωματικά τόξα του δεν εξέχουν. Λογικά, κω κατά τους ανθρω

πολόγους, οι Αιθωπεδες πρέπει να προέκυψαν από την ανάμιξη

ενός αυτόχθονος πληθυσμού νέγρων με λευκούς Αρεους Πελασγούς,

εισβολεες από την Κάτω Αεγυπτο ~ την Νότω Αραβεα. Η σταθερο

ποεηση δε ορισμένων κληρονομικών χαρακτηριστικών oδ~γησε στην

σημεριν~ ομοωγένεια. Σε αυτ~ την υπόθεση συνηγορεε κω το ότι οι

f:ΛI"/VΊΛU γράμματα συμπληρωματικά της αλ

(j)Qβή1:0υ, παραβαλ/6μενα προς νοτιο-αραβι

και κρητικά.

Ot νοτtο-αραβtΧές Xat αtθωπtχές Γραφές


Η Νότω? Αραβεα, η οποεα σ~μερα περιλαμβάνει την Υεμένη, το~αταμπαν κ~ι το Αδραμάουτ, έχει αποδώσει στην αρχαωλoγικ~ερευνα πολυαριθμες επιγραφές που αποτυπώνουντις πελασγικέςγλώσσες των αρχαεων βασtλεiων της ευδαεμονος Αραβεας, του Μάινκαι του Σαβά. Εεναι γενικώς αποδεκτό ότι τα μα'Ι:νικά και σαβαϊκάκεεμενα αν~κoυν στις αρχές της Α' χιλιετεας π.χ. και η γραφ~ τουςαποτελεεται από εεκοσι εννέα συμφωνικά σημεεα σε γραμμικά, κομψά, συμμετρικά σχήματα.

Πολλά γράμματα αυτού του αλφαβ~τoυ μοιάζουν με τα αντεστοιχά τους πελασγικά, όπως και με τα αρχαϊκά ελληνικά αλλά καιμε τα φοινικικά. Επόμενο λοιπόν ~ταν να δημωυργηθούν κάποια

ερωτηματικάως προς το θέμα της σχέσεως η οποεα υφεστατο αρχικά ανάμεσα στα δύο αυτά συστ~ματα. Δηλαδ~ εάν η σαβα'ι'κ~ γραφ~ προέρχετω από το φοινικικό αλφάβητο ~ εάν οι δύο γραφές εεναι κλάδοι ενός κοινού κορμού, δηλαδ~ της πελασγικ~ς αλφαβ~τoυ.

Γάλλοι, κυρεως, γλωσσολόγοιτων αρχών του 200υ αιώνος, με κύρω αντιπρόσωπότους τον R. Dussaud (γνωστός από την υπόθεσητης Γκλοζέλ ως παραχαράκτηςτης Ιστορεας), ισχυρεζονταν ότι οιγραφεες που συνέθεσαν το σαβαϊκό αλφάβητο εεχαν ως πρότυπο τοφοινικικό αλφάβητο της αρχαϊκ~ς περιόδου. Π~ραν, υπoτiθεται, απόαυτό, το συμφωνικό στοιχεεο του, πλουτεζοντάςτο και με γράμματα κατάλληλα για να καταγράψουντην γλώσσα τους. Βέβαια, επειδ~ τους ενοχλούσε κάπως η αρχαιότητα των εν λόγω επιγραφών,εεχαν παράλληλα και την τάση να δενουν μεα νεότερη χρονολογεα σεαυτές. Άλλοι πάλι γλωσσολόγοι, πλέον νηφάλωι, όπως ο J. Fevrier,στηριζόμενοι στις ομοιότητες κω τις ασυμφωνεες τις οποεες παρουσιάζουν συγκρινόμενες μεταξύ τους οι δύο γραφές (σαβα'ι'κ~ καιφoινικικ~), προτεμησαν να αποφανθούν ότι απορρέουν από ένανκοινό, πελασγικό, τύπο.

ο. Η Αιθωπική Γραφή, YJ Ινοική, YJ Λιβυκήκαι YJ ΙβYJρική

207

113

10

ωο

SΌ

1'0

~ θΟ..41 Ιιδ

Ιό

6η ενότητα 7η ενότητα

ΟΙ ΣΥΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

V 118. ~ lιi! U h<1

4- la le 1<1

ιlιίl nle ω"

8n UΙ Θ!! $;ι

ι'iί re ι: r't.

ι) s11 se lJ sa

Σ lι1

Ι!

1,11

ωϊ

ii!

IJ. ι'1

βΙ

~I

bI

ιι

σι

t η!

'1

ΚΙ

ΙνΙ

Ί

ΙΙΙ

~I

t. 91fi

Αιθιοπικό συλλαβισματάριο.

,. Υί

{Ιι

gi:

m,.μ

". Ilu

2α ενότητα 3η ενότητα 4η ενότητα 5η ενότητα

αρχαίοι Έλληνες τοποθετούσαν Τ"fjν χώρα

των Αιθιόπων ανατολικά, λίγο πριν τις

Ινδίες, ενώ ο Όμ"fjρος σΤ"fjν Οδύσσεια ανα

φέρει Αιθίοπες και Ερεμβούς1, όπου σα

φώς οι Ερεμβοί ήσαν πελασγικό φύλο,τους οποίους ο Ησύχιος περιγράφει ως:

«Νομάδες Αιθίοπες, Άραβες, Ινδοί ή

Αράβιοι». Αλλά και το ότι το αρχαίο σύσΤ"fjμα γραφής Τ"fjς αιθιοπικής γλώσσ"fjς,


Χάρτης της εποχής του ΜεγάλουΑλεξάνδρου,συνταχθείςβάσει των κειμένωναρχαίωνΕλλήνωνγεωγράφων.Η αρχαίαΑιθιοπίαεμφανίζεταιανατολικάτηςΠερσίαςκαι νοτίως της Καρμανίας.

Αριστερά:Από την τέχνη της προχριστιανικήςΑιθιοπίας. Γλυπτή παράσταση της θεότητοςΆντιΓκαλάμο. Στη βάση του αγάλματος διακρίνεταιχαραγμένηεπιγραφήσε νorιo-αραβΙKήγραφή.

1. Όμηρος, δ 83.

· 208 ΙΕΡΉ ΓΡΑΦΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ

ΟΙ ΣΤΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

, 'ς γνωστής ως καροστl η καρ ΡΟι χαρακτήρες της αραμαϊκής-ινδlκης γραφη ,

ιΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΒΟΜ

1 a '1 ί· ~ u 1 e , ο 'J. ιιφΦωνήεντα

κιι ~ 'f ga gllaΛαρυγγικά

('a (ca) cha (δηll) '{ ja (ja) )f jhaQha) ~ naΟυρανικά '1t «t ~ιι f QaΥγρά 1- ta

tha ) da , dha ~ ηιιΟδοντικά 1 ta

V(pha νι Ιιι bha: ωιιΧειλικά b ριι

Ι ΓιΙ 1 Ιη Ί νιιΗμίφωνα Λ ΎΙΙ

n (jIl (8a) Τ ~ιι (sa) ? »5a Ί haΣυρριστικά

Σύμβολα φωνημάτων (σύμφωνον μετά φωνήεντος)

ku ;., κε "Ί'ι Κο Ρ κοηιka ;, Ιί

~ kha ~ khi

JJ β" 'f gc Sf go 'f βοφ'f ga

'1 γ co '1 caιp'1 Ί#f ci cu(~B

't chaqlr cJla

't jaιp'{ ja Ίf ji 'j ju " je

~ δε ~ i'io ~ ηιιφ~ -'~ fia ηl

1- ta 1i- μ 1- ~θ

.,.. t!IC -ιt thot !ha

tt q.aqll.If <,ic«t <,ia

7 <,ihaIP7 <,iha t ~ηί t <,ihc

t Qe $ QaIPf r:ι o

'? 1- Ιιιηι'] '1 Ιe Ιο1 Ιιι "ι ιί ΙU

όστ ι.

αποκαλουμένης ως Νόηα Αραβική-Αιθιοπική γλώσσα, προέρχεταιαπό μια σταδιακή εξέλιξη της σαβα'ίκής γραφής της Ευδα[μονοςΑραβίας (σημερινής Υεμένης).

Οπωσδήποτε, από αυτήν τη σαβα'ίκή γραφή, όπως φαίνεται, έχουν προέλθει τα αλφάβητα των λιχυανικών, θαμουδηνών και σαφα'ιτικών επιγραφών οι οποίες βρέθηκαν σης οάσεις του Χεδζάςκαι του Νεζδέδ και καταγράφουν ήδη από τον ΣΤ' αιώνα Π.Χ.αραβικές διαλέκτους, αλλά ακόμα και αυτές ης διαλέκτους της Αιθιοπίας. Ειδικά την κλασική αιθιοπική, γε' εζ, την κατέγραφαν ήδηαπό την εποχή του βασιλέως Εζάνα της δυναστείας Αξούμ, τον 40αιώνα, με ένα σύστημα βασιζόμενο στην σαβα'ι'κή γραφή, το οποίοχρησψοπσιε[ται ακόμη μέχρι σήμερα. Η γραφή αυτή, η αιθιοπική,έχει ε[κοσι έξι συμφωνικά σημεία τα οποία μπορούν να πάρουνεπτά διαφορεηκά σχήματα το καθένα, ανάλογα με το φωνήεν τοοποίο τα συνοδεύει. Δηλαδή, με μερικές ειδικές καταγραφές καιτους αριθμούς που εικον[ζονται με γράμματα, στην πράξη έχουμεένα σύστημα από διακόσιους ε[κοσι έναν χαρακτήρες, το οποίοαποτελεί ένα περίεργο συλλαβικό σύστημα, δια μέσου ενός αλφαβήτου. Αυτό το αιθιοπικό συλλαβικό σύστημα χρησίμευε για να καταγραφε[ η επίσημη αιθιοπική γλώσσα, η αμχαρική, τον 130 αιώνα,όταν πλέον ε[χαν παύσει να μιλούν την γε' εζ. Παρόμοια συστήματα ε[ναι σε χρήση για να γράφονται και σι διάφορες άλλες αβησσυνιακές διάλεκτοι.

Είναι ενδιαφέρον το όη, σε αντίθεση με τον τρόπο γραφής τηςσαβα'ίκής και των άλλων αραβικών γλωσσών, η φορά γραφής τουαιθιοπικού αλφαβήτου είναι από αριστερά προς τα δεξιά και, κατάγενικήν ομολογία των γλωσσολόγων, αυτό ε[ναι πιθανότατα αποτέλεσμα ελληνικής επιδράσεως.

Η Iνoικ"ίj Γραφ"ίj

Ενώ έχουν βρεθε[ επιγραφές πρωτο'ίνοικές ήδη από την εποχή τουπολιτισμού του Mohenjo-Daro και της Harappa, χρονολογούμενεςπερί το 8.000 π.Χ., είναι πράγμαη περίεργο ότι, μετά από ένα τε-



Σύμβολα φωνημάτωνράστω κενό, επανεμφανίζεται η ινδική γραφή, μόλις τον Γ' αιώνα

(συνέχεια από τον πίνακα της προηγουμένηςσελίδος) π.Χ., την εποχή του αυτοκράτορος Ασόκα. Παρουσιάζεται δε με

ιlli

δύο τύπους, την γραφή, την λεγομένη, καρόστι ή καρόστρι και την

7 , fH )γραφή βραχμΙ

duΗ γραφή καρόστι, η οποία συναντάται στο λεκανοπέδω του Ιν-

"., dhi '3

δού ποταμού και στην Βακτριανή, από το 250 π.Χ. έως και τον 50

1 , j

αιώνα, σε λίθινες επιγραφές και πολυάριθμα χειρόγραφα σε ξύλο,

na nu 1 ne , σε δέρμα και σε περγαμηνή, προέρχεται ως προς τους χαρακτήρεςηο

ΙΗΙ

της από την αραμα'ίκή γραφή, που μετέφεραν στις χώρες αυτές οι

ba

γραφείς του περσικού κράτους. Επειδή, όμως, ακολουθεί ένα σύ-

boστημα καταγραφής τελείως διαφορετικό από τις άλλες ινδικές γρα-

ηlli

φές, η γραφή αυτή εξαφανίσθηκε χωρίς καμία πολιτισμική επίδραση

στην περαιτέρω ιστορία των Ινδιών.

v ma. Αντιθέτως, η γραφή βραχμί των επιγραφών του Βουδιστού Ασό-

nll rnu UI me Υ

ya ~

κα (274-236 π.χ.) υπήρξε η πηγή για όλες τις γραφές στο σύνολο

'7

των χωρών με ινδικό πολιτισμό. Οπωσδήποτε διαμορφωμένη πολύ

ra J ια ~ re ~προ του Γ' αιώνος π.Χ., και προερχόμενη από την αρχαία Σανσκρι-

{'Ο

1 4f li

τική, διαθέτει έναν εσωτερικό μηχανισμό -μιαν εσωτερική νομοτέ-

λεια- ο οποίος την αναδεικνύει, σε έναν κόσμο καταγραφής ριζικά

va -ιι vu 1 V(} τι

αντίθετο με τον σημιτικό κόσμο, ενώ η γραφική προέλευσιςτων χα-

νο

n

ρακτήρων της οδηγεί, το λιγότερο, σε παραλληλισμούς με τον δυ-

(jl Jί fTI τικό κόσμο. Είναι μία γραφή αρίων ευρωπαϊκών φυλών1

•

1- $1 βe

'Όλες οι σημιτικές γραφές καταγράφουν τον συμφωνητικό σκελε-

Ρ 'Ρ J>τό των λέξεων, παραλείποντας, για λόγους μαγικούς, την γραφή

sa 51 8U 'f> se 1>των φωνηέντων. Οι Ινδοί όμως, όπως και οι Έλληνες, τολμούν και

50

'1. ha !{ ηί 1. heφροντίζουν να αποδώσουν τους πραγματικούς φθόγγους της γλώσ-

σας τους. 'Ετσι, η γραφή βραχμί δεν διαθέτει σημείο για να αναπα-

Σύνθετα σύμβολα

ραστήσει ένα σύμφωνο μόνο του, αλλά σημεία που καταγράφουν

kra V!. gra tra trt} 1 dra dhra1. Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο Ινδός γλωσσολόγος καθηγητής Σακραμπόρτυ,

t: tο οποίος ομιλεί και γράφει 22 γλώσσες, πρόεδρος της «Ελληνικής Λέσχης Κύκλος»

pra pri [Jru bra 1, {'να ~

της Καλκούτας και μέχρι σήμερα διευθυντής του εκεί Υπουργείου Παιδείας, ανεπι-φύλακτα παραδέχεται ότι η σανσκριτική κατάγεται από την αρχαίκή ελληνική. ΤΟ

ςΓα .Γι ςru Ρ 8Ι'Ι1 :ιr βΙΗ

επίσημο περιοδικό του ινδικού αυτού Ομίλου φέρει τον τίτλο, μαζί με όσα αυτόςυπονοεί, «Πελασγία», η δε εφημερίδα τους ονομάζεται «5amelan», δηλαδή Σεμέ-λη, προς τιμήν της μητέρας του Διονύσου, του πανάρχαιου και πρώτου εκπολιτι-

aτoύ των Ινδών.


Ανάγλυφεςπαραστάσειςαπό τηνβουδιστικήστούπα της Μπαρούτ, πλησίον

της Καλκούτας, του Β' αιώνος π.χ. Στο κεντρικόπάνω τμήμα των αναγλύφων

διακρίνονταιεπιγραφέςσε πρώιμη σανσκριτικήινδική γραφή, με πελασγικούς

χαρακτήρες,ανάμικτουςμε σύμβολαγραμμικήςΒ.

τα σύμφωνα, τα οποία συνοδεύονταιαπό τον φθόγγο α, τον πλέον

συνηθισμένο στις ινδικές γλώσσες. Αυτό βεβαίως της προσδίδει έ

ναν συλλαβικό χαρακτήρα, που όμως είναι ένας συλλαβισμός δια

φορετικός από εκείνον που προέρχεται από τις γραφές λέξεων. Ό

ταν ο φθόγγος-φωνήεν,ο οποίος πρέπει να καταγραφεί είναι άλλος

από το α, τότε προσθέτουν, στο βασικό σημείο, μικρά ενδεικτικά

συμπληρώματα. Με τον τρόπο αυτόν, η γραφή βραχμί εμφανίζει

τέσσερα σημεία για τα αρκτικά φωνήεντα, α, ι, ου, ο και τριάντα

δύο συλλαβικά σημεία, των οποίων οι χαρακτήρες έχουν πολύ απλά

γραμμικά σχήματα, γράφονται δε από τα αριστερά στα δεξιά.

Και εδώ οι γνώμες των αναγνωρισμένωνως επα"ίόντων διίστα-

ΟΙ ΣΎΆΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

Οι βασικοίχαρακτήρεςτης ινδικής γραφήςβραχμί.

νται. 'Ενας επιστημονικόςκύκλος αναζητεί την προέλευση αυτής τηςγραφής μέσα στις Ινδίες και στρέφεται, όπως είναι φυσικό, στις πα

νάρχαιες γραφές του Mohenjo-Daro και της Harappa. Άλλοι όμωςιστορικοί της γραφής δέχονται αν όχι μιαν άμεση προέλευση από τοαραμα"ίκό αλφάβητο, τουλάχιστον μιαν επίδραση από αυτό και απομιμήσεις σχημάτων, ενώ κάποιοι, όπως ο Filliozat, το ινδικό, ό

πως προκύπτει, συλλαβισματάριο,το παραλληλίζουν με το αιθιoπι~κό και πολύ λογικά αφήνουν να εννοηθεί ότι, αντιστρόφως, η ινδικη

γραφή επέδρασε στην όΨιμη σύνθεση αυτού του τελευταίου. Το σύστημα βραχμί διαφοροποιήθηκε ήδη από τους πρώτους μεταχρι

στιανικούς αιώνες και από αυτό προήλθαν πολυάριθμες τοπικέςγραφές. 'Ετσι, στην βόρειο και κεντρική Ινδία υπάρχουν οι γραφέςτου Νεπάλ, του Κασμίρ, της Βεγγάλης, της Ορίσσα, των Μαράττωνκαι κυρίως η θε'ίκή γραφή ναγκάρι, ή ντέβα ναγκάρι. Ενώ στην νότιο Ινδία, συναντούμε την γραφή ναντιναγκάριτου Ντεκάν, και τις

γραφές ταμούλ, καναρά και σιγκαλεζική.Η γραφή ναγκάρι, δηλαδή «αστική», ή, άλλοτε, γραφή της σαν-

σκριτικής, της θρησκευτικής και λογίας γλώσσας, είναι τώρα η γρα-


ΟΙ ΣιΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 215

«)β.

Ν

Ι

+τ60

Δέκα αρχαίοι χαρακτήρες τιφινάγκ, διατεταγμέ

νοι σε σχήμα στεφάνης, ένδειξις ότι η παράστασή

τους είχε σχέση με τον Ουρανό και την σιJνδεσή

του με τον επίγειο κδσμο. Είναι χαρακτηριστική η

ομοιδτης των σημείων αυτών με τους σκανδιναβι

κούς ρούνους και με τα γράμματα της πελασγικής

αλφαβήτου.

Η Λιβυκή και ΊJ IβΊJρική Γραφή

1, Η προέλευσις των Βερβέρων, των Τουαρέγκ της όασης Χογκάρ της Σαχάρας και

των Λιβύων (ο λαός των Libou κατά τους αρχαίους Αιγυπτίους) αποτελεί ένα ακό

μα εθνογραφικό αίνιγμα, αν και κατά πολλούς επιστήμονες, οι λαοί αυτοί είναι

Άριοι, δηλαδή ανήκουν στην λευκή μεσογειακή φυλή.

Στην Βόρεω Αφρική, επιγραφές από την αρχή του Β' αιώνος π.Χ.,

αποκαλύπτουν μία γραφή, η οποία καταγράφει τις διαλέκτους των

ιθαγενών προγόνων των Βερβέρωνl • Η γραφή αυτή, η λεγομένη λι

βυκή, περιέχει είκοσι τέσσερα συμφωνικά σημεία και είναι γραμμέ

νη άλλοτε κατακόρυφα και άλλοτε οριζόντια, από τα δεξιά στα

αρωτερά. Παρ' όλες τις φιλότψες προσπάθειες των γλωσσολόγων,

που εμφανίζουν γενικά μια σημιτολαγνεία όσον αφορά την καταγω

γή κάθε είδους γραφής, οι σχέσεις της λιβυκής γραφής με την φοινι

κική παραμένουν ανεξακρίβωτες.

Οι αρχαίοι Λίβυες, όπως φαίνεται, για το σχήμα των σημείων της

γλώσσης τους, χρησψοποωύσαν τόσο στοιχεία από το πελασγικό

αλφάβητο, όπως και από αυτό της σαβα'ί-

κής γραφής, όσο και από ένα επιχώρω

γραφή του 120υ αιώνος, και τις γραφές του κινεζικού Τουρκεστάν

(ανιική, κουτσική, χοτανική). Αλλά και τις γραφές της ομάδος παλί,

γλώσσας του Βουδισμού, δηλαδή τις γραφές βφμανική, σιαμική, λα

οτιανή, χμερία ή καμποτζιανή και τέλος τις γραφές της Ιάβας, του

Μπαλί, αλλά και άλλες στο μαλαίκό αρχιπέλαγος, μέχρι τις Φι

λιππίνες.

Ι

Φωνήεντα 1: Ιa

Ι ~ Ι ~ Ι ~ Ι ί tΙ :Ι' ω Ι ~ Ι l~ (!)

ii ... r(r) .. r(f) Ι.Δίφθογγοι

1[e i. ai iiQI, "'Q) ou 1~ () ..;τ ou 'iIft 011 θυ

A1Vl!SYA1iA:. ... ..,φ Aflίl!NASlKA: ω YlSAl!GA: : Ι}

Λαρυγγικά .. ka • kha η ga Έi glta .. naΟυρανικά "f ca 'Il cha ~ ja !i jha '5f fia

~ j;a CJ ~ha ~ qa ~ ~}lΙΙ ~ Q:Ι

Οδοντικά 'λ' Ι:ι Έi Iba 't da \Ί dlla η ηιι

Χειλικά 'q pa ΊΙ pha 1V ba ~ bha " maΗμίφωνα Έi ya ~ ra 11 la 1V νιι

Συρριστικά 'Q' ςιι (sa) 'ξ{~ ~ ΒΙΙ

" 1111

σο Ja

φή της ιν:ί, τ;ς κοινής γλώσσης των κεντρικών Ινδιών που την χρη_σΨΟποιουν σημερα όλο και πω πλατιά Ε' ,, " . ιναι και αυτη συλλαβικη'οπως το προτυπο της β , , '

, , ραχμι, και εχει για κύρια γραφικά χαρακτη-

ριστικα, τις αφθονες συνδέσεις μεταξύ των στοιχείων και τον«αναρτ;ρα», μι~ μεγάλη οριζόντια γραμμή η οποία συνδέει τισυλλαβες μεταξυ τους και συχνά και τις λέξεις όπως π' ςη κουφική αραβική. ,εριπου και

κ' Aντίσ:oι~α με την κινεζική, κατά τον ίδω τρόπο και με την ινδι-η γραφη, εχουν επίσης καταγραφεί πολλές λώσσε τ '

και νοτιοανατολικής Ασίας 'Ετ' γ ς ης κεντρικης. σι εχουμε την παλαιοτέρα θιβετανική

~άνω: T~ βασικά σιJμβoλα της ινδικής γραφής ναγκάριΚατω: Αποσπασμα γραφής σανσκριτικής ή ντέβα ναγKά~ι.

Ι

Αριστερά: Η γνωστή ως «Κυρία του E/che»,του 50υ αιώνος π.Χ, πιθανολογούμενη θε-

ότης της Ταρτησσού.

ΟΙ ΣΎΆΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

απόθεμα από συμβολικά σημεία, δη

λαδή από ένα πανάρχαιο συλλαβι

σματάριο, τα οποία εν πολλοίς μοιά

ζουν με τους ρούνους των Σκανδινα

βών. Η γραφή ταφινάρ ή τιφινάγκ,

που χρησιμοποιείται ακόμα μέχρι

σήμερα από τους Τουαρέγκ της ορο

σειράς του Άτλαντος, προέρχεται

κατ' ευθείαν από αυτήν την προ'ίστο

ρική λιβυκή γραφή.

Παράλληλα στην απέναντι όχθη της Μεσογείου θαλάσσης, στην

Ιβηρική χερσόνησο, της σημερινής Ισπανίας, ήδη από τον ΣΤ' αιώναπ.χ., οι αρχαιολόγοι εντοπίζουν μιαν ακόμη μυστηριώδη γραφή, γιατην οποία δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν κάποια υποτυπώδηέστω θεωρία σημιτικής προελεύσεως, και την οποία ονομάζουν ταρτησσο-ιβηρική, από την χαμένη ελληνική αποικία της πόλεως της

Ταρτησσού .Οι επιγραφές με ιβηρικούς χαρακτήρες φθάνουν μέχρι και τον 30

αιώνα και συναντώνται κυρίως στην κοιλάδα του ποταμούΈβρουκαι στην περιοχή της Μεζέτα. Διαβάζονται από τα αριστερά προς

Αριστερά: Το αλφαβητάριο των 27πελασγικώνχαρακτήρωντης Εσπάν

κα στην Ιβηρική. Πιθανολογείταιότι

ήταν αυτό της άγνωστης γλώσσας

του πολιτισμούτης Ταρτησσού.

Δεξιά: Επιγραφήαπό δαχτυλίδι που βρέθηκεκοντά στην πιθανολογουμένηπεριοχή της Ταρτησσού.Σαφώς τα γράμματατης επιγραφήςθυμίζουνπελασγικόαλφάβητοσε συνδυασμόμε κυπριακό συλλαβισματάριο.

: ,! t.. t..,

ιi

.. e:i ιι

ι

® ιΥ'

->θ iίΙ :> ::J Ω ιft

....;ι: ΖΙ Τ 1;

? <! 2 31: <?

:ί: 'ί' nk : ~

~ ιιΙ gπι;

'+ !fl

Οι πλέον κοινές Για μεταγραφήο

συμπτήξεις της Αραβικής χ ο

Ψορά Ψορά

s·;? dΓραφής

Ψορά .§ cg..~

+-Γρ(:φής Γραφής >a.a.

1EJ+8+- <(0)-

ht lΊj IIh Φ [ΏθSΥ

.,..:J "':J +3 IιιΙ :J r:r: Η 4

1.1 ,;

+ ""ι.- Υ π,] Anvu ~

Ξ π(! 3 Li'm k

Τ t πΙ ι u

fH lι !Ι JΘ I!J ι·Ι 00 )

+0 +Θ .Ι 0G U"

:Ι: Ι :,:IIt ~Ι :# Ιό

ΤΑ ΒΑΣΙΚΑΣΥΜΒΟΜ

Ι+

.1. Ί"

Ι

'f

!Ι

00

Σύγχρονα

Anvu3 ι Ε

:e Ι Ε

Ψορά Ψορά

Γραφής Γρα~ής+- ,φmes

:J Ι Cι

χ +C:J

Η

118

++11

:: 111

Uu

Αρχαία

= 1!+1ι]

00

Ύ

bq

\J

h

11>

,ι

• A;ε~ς') G0

Ζ W :Ι: Ι

1. I!!Jm :#

.c:><;:;c:-> σ3 .-e-';:f

ι, Ι

.,ί(Ί), Ι0(1)

.. fi>ω1.<.ι

Πίνακας τωνχαρακτηρωντιφιναγκη ταφινάρ, αρχαίωνκαι συγχρόνων.


Χαρακτήρες της αρχαίας ιβηρικής αλφαβήτου. Είναι εμφανη5 η oμOLOτ~ς τωνπερισσοτέρων σημείων με πελασγικούς x~ραKτήρ~ς, με ρουνους αλλα και με

σύμβολα της γραφης τιφιναγκ.

1. Στράβων, Γεωγραφικά, βιβλ. 30ν, και «Ιβηρία»,


Άλλωστε και ο Στράβων1 αναφέρει ότι οι κάτοικοι της αρχαίαςΤαρτησσού, η οποία έχει κυριολεκτικά εξαφανισθεί, διόΤΙ,την κατ~στρεψαν συνθέμελα οι Καρχηδόνωι, εγνώριζαν και ε~εφ,ιζoντo καποω είδος γραφής. Και είναι γνωστό ότι η Ταρτησσος, ειχε απ~ικι

σθεί από πανάρχαιουςΠελασγούς της Κρήτης, οι οποωι διερχομενοι από το στενό του Γιβραλτάρ,τότε Ηρακλείων Στηλών, έφθανα,νστις Κασσιτερίδεςνήσους της Αγγλίας και από εκεί στην,Βαλτικη:αναζητώνταςτο ήλεκτρον (κεχριμπάρι), ήδη από τις αρχες της Β

χιλιετίας π.Χ. ,Τελικά όσο περισσότερο μελετά κανείς τους λαούς της λεκανης

της Mεσo~είoυ, μέχρι και την Ινδική, τόσο αντιλαμβάν~τ~ι τα ~χνημιας αρχικής κοινής παραδόσεως και συμπεραίνει τελικα οτι πρεπ:ινα υπήρχε κάποτε μια κοινή εθνολογική ρίζα, ανάμεσα σε αυτους

ΤΑ ΒΑΣΙΚΑΣΥΜΒΟΜ

Γράμματα ΦωνnτικήΓράμματα

Φωνητική

ΑξαΑξία

f' Ι> Ρ V a **%)1( 110, ρο, hQ

.. ~rr-~f' e Οbu, ρη

rrιh'ί Χ

άη, ta

Η Η Η Ηο ΦΦΒ0ΘΦ

de, Ie

1'1'. u ι,.ι ΨΨΨΥ'άί, ti

ΑΙ""Ι W\III.W

άο, 10

41(JSI<>~QQφ· r ΔΑΑh\du", lυ

."ψγτ"γνmll Φ$

LU

t"t"n f'ιAAIλ

Ιιι, ga

Μ Μ'ιio~ ~s (~~ι:ccεαφ:

ke, ge

ΙΜ, ρι ..r.r.fΙΙ$'\,

Ιϊ, gi

~.*Jk.QVUSWbe, pe ΧΧΙΣ

Ιο, (\'0

r r bi, ρϊ ΟΘΦΙυ, gu

..)

-

τα δεξιά και τα περισσότερα σημεία τους έχουν γεωμετρικά σχήμα

τα. Τα γράμματα αυτά είναι είκοσι επτά και συνθέτουν ένα μικτό

σύνολο, ημι-συλλαβικό, ημι-αλφαβητικό, του οποίου η προέλευσις

αποτελεί ένα πραγματικό πρόβλημα καθώς οι ιβηρικές επιγραφές

έχουν μεν αναγνωσθεί αλλά δεν έχουν ερμηνευθεΙ Σύμφωνα όμως

με τις ομόφωνες γνώμες των γλωσσολόγων που ασχολήθηκαν με

αυτές, όπως ο Α. Tovar, τα περισσότερα ταρτησσο-ιβηρικά σημεία

προέρχονται από αρχα'Ι:κά ελληνικά αλφάβητα, δηλαδή πελασγικά,

και το συλλαβικό σύστημα πρέπει να είναι η επιβίωσις μιας προη

γούμενης γραφής, αμιγώς συλλαβικής, με κρητο-κυπριακή παράδο

ση.

..J()<

Κελτιβηρικήεπιγραφή. Βρέθηκε κοντά στηνΣαραγόσα της {σπανίας.

Η γραφή είναι ημι-aλ.φαβηΤΙKή (ενμέρει συλλαβική) ιβηρική.

Από πάνω προς τα κάτω:Δείγματα γραφήςΛιβυκής, της φυλής Τσιπεγιάνερυθρο

δέρμων του Καναδά και εσκιμωικής. Οι ομοιότητεςαυτώνμε τηνκάτωθι ιβηρική

όπως και με την κινέζικη γραφή Μιάο (σελ. 167) είναι εμφανείς.



Ο Ι Σ Υ Λ Λ Α Β Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 221

τους λαούς, την οποία διέλυσε το συνταρακτικό γεγονός του Κα

τακλυσμού.

Ο Άλμπερτ Χέρμαν, Γερμανός γεωγράφος και ιστορικός, ισχυρί

ζετο ήδη από το 1931 ότι η Σοτ-ελ-Ντζερίντ, μια βαλτώδης λίμνη

της Σαχάρας, η οποία περιείχε θαλασσινά μαλάκια, ήταν στην αρ

χωότητα η λίμνη Τριτωνίς, μια εσωτερική θάλασσα που έβγωνε

στην Μεσόγειο. Αλλά την ίδια εποχή του Μεσοπολέμου, οι αλμυροί

βαλτότοποι του Σοτ-ελ-Ντζερίντ της Τυνησίας αντιπροσώπευαν, κα

τά τον Γερμανό αρχαιολόγο, καθηγητή Μπόρχαρντ, ομοίως, τον

αποξηραμένο βυθό της Τριτωνίδος Λίμνης, ενώ στους χάρτες των

Αράβων γεωγράφων του Μεσαίωνος, συναντούμε το όνομα αυτής

της περιοχής ως Μπάχαρ Ατταλά, δηλαδή θάλασσα των Άτταλα,

προφανώς Ατλάντων. Εξ άλλου, οι κλασικοί ιστορικοί αναφέρονται

σε μια φυλή Αταράντων, οι οποίοι κατοικούσαν στην αρχαία Τύνι

δα. Οι μεταγενέστεροι γεωγράφοι κω ιδιωτέρως ο Πτολεμαίος,

ονόμαζαν την φυλή αυτή Ατταλά, ενώ οι λόφοι αυτής της Λιβυκής

περιοχής ονομάζονται μέχρι σήμερα όρη Ταλέ.

Στην γλώσσα Ναουάτλ των Αζτέκων, η λέξη Ατλ σημαίνει νερό.

Η ίδια λέξη έχει την ίδια έννοια στην γλώσσα των Βερβέρων της βο

ρείου Αφρικής. Όμως και η αρχωότερη ελληνική λέξη για την θά

λασσα είναι Αλς, και για την βοιωτική και δωρική διάλεκτο, που εί

νω αρχαιότατες πελασγικές, το Σ αντικαθίσταται με Τ και επομέ

νως η θάλασσα λεγόταν Αλτ, και αναγραμματιζόμενη Ατλ. Πρόκει

ται για την ίδια μετατροπή του Σ σε Τ, όπως είναι γνωστή στους πε

ρισσοτέρους από το «θάλαττα, θάλαττα» που φώναξαν οι Έλληνες

μισθοφόροι του Ξενοφώντος στην περίφημη κάθοδο των Μυρίων.

Η περίφημη Τριτωνίς λίμνη των αρχαίων Ελλήνων γεωγράφων,

ήταν μια μεγάλη λίμνη, ανάμεσα στις σημερινές Βαλεαρίδες νήσους,

την Κορσική και τα σημερινά νότια παράλια της Γαλλίας, ενώ το

νότιο άκρο της κάλυπτε την σημερινή Τυνησία (εκεί όπου μόλις με

ρικές δεκαετίες πριν, το 1931, ο Γερμανός αρχαιολόγος δρ Α. Χέρ

μαν, βρήκε πράγματι στο Σοτ-ελ-Ντζερίντ της Τυνησίας τα ίχνη

της).

Η Σικελία ήταν συνέχεια της χερσονήσου των Απεννίνων και συν

δεόταν με την Αφρική, με μια πλατιά λωρίδα ξηράς, στο μέσον της

οποίας, όπως απέδειξαν

σύγχρονες υδρογραφικές

ηχοβολιστικές έρευνες,

υπήρχε μια μεγάλη λίμνη. Η

Βαλκανική χερσόνησος, η

Στερεά Ελλάς, η Πελοπόν

νησος, η Κρήτη κω η Κύ

προς συνδέονταν με την Μι

κρά Ασία, ενώ στη θέση του

Αιγαίου απλωνόταν μια χα

μηλή, διάσπαρτη με λόφους,

περιοχή, μέχρις ότου, περί

που 12.000 χρόνια πριν, η

διάσπαση του ισθμού του

Γιβραλτάρ κω η πλημμύρα

της μεσογειακής λεκάνης,

τους κατέστησαν νήσους.

Αυτές που γνωρίζουμε σή

μερα ως νήσους του Αιγαί-

ου Πελάγους. 'Όσο για την πέρα των Ηρακλείων Στηλών (Γ~βραλτάρ) ~εριoχή, ο ίδιος ο Πλάτων μας πληροφορεί, αναφερ~μενoς

στην Ατλαντίδα!: «Διότι τότε το εκεί πέλαγος,ήτα; διαβατο, πρ,~του στομίου δε, το οποίον εσείς ονομάζετε, καθως λεγετα~, Ηρακλε,ους στήλω, υπήρχε νήσος, η νήσος δε αυτή ήταν μεγα~υτερη απ,Ο

την Λιβύη και την Ασία μαζί, από αυτήν δε ήταν ~υνατoν σ~oυς το

τε ταξιδιώτες να διαβούν στα άλλα νησιά κω απο τα νησια σε όλη

την απέναντι ήπειρο». "Οι επανειλημμένες αρχαιολογικές αποστολες του, Κομητος

Μπάυρον ντε Προρόκ, ανεκάλυψαν το 1932, το ~αυσωλειo,της ~~~Χινάν, μιας προ"ίστορικής βασιλίσσης των T~υαρεγκ, στην oα~ παγκάρ στο δυτικό μέρος της ερήμου, κοντα στον γεωγραφικ~

Ράλλ~λO των Καναρίων νήσων. Το σώμα της ανάσσης, τυλιγμενο ~εΊ , 'χε αρμονικες

μετάξι, ήταν σε αρίστη κατάσταση κω το κρανιο της ει

1. Πλάτων, Τίμαιος, 24-25 ε-ο.

ΟΙ ΣιΛΛΑΒΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

Πανοραμική άποψη της αρχαίας ελληνικής πόλης Κυρηνείας στη Λιβύη.


Προϊστορικήτοιχογραφίασε σπήλαιο της περιοχής Τασίλι,

της λιβυκής ερήμου. Στη βάση της φέρει επιγραφή

με πελασγικούς-ελληνικούςχαρακτήρες.

αναλογίες, που δείχνουν ότι ανήκε σαφώς σε εξελιγμένη αρία φυλή.

Ένα χρυσό διάδημα, διακοσμημένο με άστρα από πολυτίμους λί

θους, στόλιζε το κεφάλι της, ενώ χρυσά και ασημένια βραχιόλια, κι

αυτά διάστικτα με πολύτιμους λίθους, κάλυπταν τα χέρια και τα

πόδια της.

Ο Κόμης ντε Προρόκ ήταν πεπεισμένος ότι η προ"ίστορική, εύ

φορη χώρα, τότε αποτελούμενηαπό απέραντα λLβάδια και πυκνά

δάση, που τα διέσχιζαν ένα πλήθος ποταμών, υπήρξε ΚOLτίς ενός

ακμαίου πολιτισμού, τον οποίον δεν διεκινδύνευσε να συνδυάσει

με κάποων ανάλογο προκολομβιανότης Αμερικής, αλλά εν τού

τοις, υπέδειξε στα πορίσματατων ερευνών του, την σαφή ομοιότη

τα των ευρημάτωντου στην Τυνησία, με ανάλογα στο Μεξικό, είτε

αυτά ήσαν απλά εργαλεία, από πυρόλιθο, είτε προ'ίστορικά κτί

σματα.

Την ίδια περίπου εποχή, το 1934, οι αρχαωλόγοι Γκωτιέ και Ρέι

γκας, εξακρίβωσαν ότι κατά την αρχαιότητα, όχι πολύ απώτερη

διότι ορισμένες πφωχές της Σαχάρας ήσαν ακόμη γόνιμες την επο

χή των Ρωμαίων κατακτητών, υπήρχε μια διαδρομή καραβανιών

Ο συγγραφέας εν μέσω φίλων και συντρόφων στο θέατρο της αρχαίας Κυρηνείας, τον Φεβρουάριο του 1979.


από το Σουδάν προς τις Mεσoγε~ακές ακτές, μέσω της Χογκάρ.

Ερεύνησαν ένα μέρος αυτ~ς της δ~αδρoμ~ς και βρ~καν αξ~όλoγες

βραχογραφίεςσε σπ~λαια, πίσω από τους αποξηραμένουςχειμάρ

ρους του Ντιεράτ, αλλά κα~ πάνω σε εξωτερ~κoύς βράχους. Άλλες

παραστάσε~ς~σαν σκαλ~σμένεςστην πέτρα, κι άλλες ~ταν ζωγραφι

σμένες με ώχρα. Τα χρώματα ~ταν ακόμα ζωηρά, παρά την ηλ~κία

τους, η δε τεχνικ~ και η εκφραστικότητάτους ~ταν καταπληκτικ~.

Ορισμένες, όπως αυτές του Tασiλι κω του Φεζζάν, φέρουν κω επι

γραφές με πελασγικούςχαρακτ/ρες.

Ο καθηγητ~ς Γκωτιέ πίστευε όη οι πρo"ι"στoρ~κoί κάτοικοι της

Χογκάρ δεν ~σαν παρά οι αδούλωτοι Γαράμαντεςτου Τάκιτου και

άλλων κλασικών συγγραφέων, απόγονοι του γωυ του Ηρακλέους

Γαράμα. Έχουμε πολλές πληροφορίες σχεηκά με τους πρoϊστoρ~

κούς πoλ~τισμoύςτης νοτίου Λιβύης κω της Σαχάρας από τους αρ

χαίους Ρωμαίους και ης αναφορές τους από τα χρόνια του αυτο

κράτορος Αυγούστου, που γράφουν ότι η σχετ~κά ασφαλ~ς παράλ~α

λωρίδα της Λιβύης περιβάλλεται από πoλυάρ~θμες τολμηρές και

άγριες φυλές της ερ~μoυ, οι οποίες ενοχλούσαν τις ρωμαϊκές αρχές.

Ένας επαναστατ~κόςσπινθ~ρας ~ταν εύκολο να μεταβληθεί σε πυρ

καϊά στην Βόρεω Aφρικ~ και οι Ρωμαίοι έπρεπε, ~ να πολεμούν, ~

να έρχονται σε συνεννόηση με πολλές φυλές, για τις οποίες και μας

άφησαν πλ~θoς πληροφοριών~ μύθων!.

1. Στην π~ριo~ή της Tριπό~εως -το ~νoμα τ~ς οποίας προέρχεται από τρεις αρχαίες

ελληνι~ες πολε,ις ;ου υπηρχαν εκει; την Οια, την Σάβαθρα και την Μεγάλη Λέπτιν,

που Υονη αυτη ειχε 1?Ο.οοο κατοικους- στο όρος Γκέμπελ, το οποίο εκτείνεται

παραλληλα, προς τη θαλc::σ?α, ζουν οι Βέρβερ,οι. Είναι οι αυτόχθονες της Λιβύης

και στα χρονια της Ρωμαικης αυτοκρατοριας, ησαν οι Νουμίδες του Μασσανάσση.

Δεν είναι σημιτικό φύλο, αλλά χαμιτικό και η γλώσσα που μιλούν ακόμα οι Βέρβε

ροι ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια. Μία από τις φυλές των Βερβέρων είναι

και οι γνωστοί Τουαρέγκ, οι επονομαζόμενοι γαλάζιοι άνθρωποι, των οποίων το

πρόσωπο είναι πάντοτε σκεπασμένο με πέπλο. Αυτοί ειδικά, θεωρούνται απόγονοι

των Πελασγών Ελλήνων Γαραμαντών, αρχικά εχθρών της Ρώμης και μετά την ανά

ληψη της εξουσίας της από τον Αφρικανό Σεπτίμιο Σεβήρο, ο οποίος είχε γεννηθεί

στην Μεγάλη Λέπτιν, πιστών της συμμάχων.

50 Κεφάλαιο: Οι Συμφωνικές Γραφές

α. Η επίθε~, 30 Ιουνίου 1983,6.00 π.μ.

Δεν υπάρχε~ πω επ~κίνδυνo πράγμα από την φ~μη. Όταν μάλ~στα

αυτ/ απέχε~ αρκετά από την πραγμαηκότητα,τότε μπορεί να σου

στερ~σε~ ακόμη κω την ίδ~α σου τη ζω~. Καταλάβωνα εκείνες τ~ς

μέρες καλύτερα από κάθε άλλη φορά πόση σημασία είχε το «λάθρα

β~ώνε~ν» κω γ~ατί αυτό αποτελούσε έναν χρυσό κανόνα γ~α την αρ

χαία Ελλάδα. Δ~ότ~, νω μεν είχαμε πετύχε~ την έγκριση κω την υ

ψηλ~ προστασίατου ΣεΙχη, προκειμένου να διεξάγουμετην έρευνά

μας εις βάθος, κω oπωρδ~πoτε~ταν το ίδω σημαντικό που, χάρ~ς

στον Δούλγκερ, είχαμε την σιωπηρ~ κυβερνητικ~ έγκριση της εκεί

παραμoν~ς μας, με το πρόσχημα παροχής βοηθείας προς τον Σε"ιχη,

και επέκεινα εξομάλυνσηςτων σχέσεων των τoπ~κών φυλών με τον

κυβερνηηκό στρατό, αλλά δεν μπορούσαμενα κρατ/σουμε άφαντη

την παρουσία μας από την έρημο. Και η απέραντη, άδεια φαινομε

νικά Σαχάρα, στην πραγματικότηταέπαλλε και έσφυζε αΤΈό ζω~.

M~α δ~κ~ της ζω~, τελείως άγνωστη σε εμάς, κω γι' αυτό ίσως

και επ~κίνδυνη όχι μόνο για τα μελλοντικά μας σχέδια αλλά ακόμη

και για την ίδια μας τη ζω~. Πέραν ενός oικoλoγ~κoύ συστ~ματoς


με υπόγε~α ύδατα, τα οποία όμως εμφανίζoντα~ κατά τόπους στην

έρημο, δημιουργώνταςσχεδόν από το τίποτε μ~κρoύς παραδείσους

από φυτά, ζώα κα~ πoυλ~ά όπου μόνη παραφωνία είνα~ η παρουσία

των ανθρώπων, υπήρχαν τρωγλoδυτ~κάχωριoυδάκ~ασπαρμένα ένα

γύρω, με κατοίκους οι οποίοι είχαν συνηθίσε~ να ζουν σε μ~α τέ

τοια, εξοντωτική γ~α εμάς, ένδε~α, ώστε ακόμα κα~ το παραμ~κρό

αντ~κείμενoτου μ~κρoύ μας στρατοπέδου, αποτελούσε πόλο έλξεωςγ~' αυτούς.

Όμως ο κίνδυνος δεν προερχόταν από εκεί, αλλά από τα α

ντάρτικα ένοπλα σώματα, είτε επαναστατώντου Τσαντ, είτε Πoλ~

σάριο του Μαρόκου, τα οποία δ~έτρεχαν την απέραντη λιβυκή έρη

μο, Ψάχνοντας κατά πρώτο κα~ κύριο λόγο γ~α οτιδήποτε χρήσιμο

θα τους κρατούσε ακόμα στη ζωή κω στη δράση. Πετρέλωο κ~νή

σεως κα~ φωτισμού, όπλα κα~ πυρoμαχ~κά, τρόφιμα, φάρμακα κω

ρούχα ήσαν όλα είδη άμεσης ανάγκης γ~' αυτούς που, με παμπά

λαια αλλά κα~ σύγχρονα μηχανοκίνητα,από απλά αγρoτ~κά αυτοκί

νητα 4Χ4 έως ερπυστριοφόρατεθωρακ~σμέναπυροβόλα, κ~νoύντo

συνεχώς στους πανάρχαιουςδρόμους της Σαχάρας, σε δ~αρκή ανα

ζήτηση εφοδίων που θα τους επέτρεπαν να συνεχίσουν τον αγώνατους.

Γνώστες της ερήμου, επε~δή ήσαν πα~δ~ά της, κα~ η Σαχάρα μ~α

στoργ~κή μητέρα, η οποία τους κάλυπτε από αδ~άκρ~τα βλέμματα

κω τους προστάτευε από τους εχθρούς τους, μπορούσαν ανά πάσα

στ~γμή να μας επ~τεθoύν εντελώς ξαφν~κά κω να μας αφανίσουν,

προσβλέπονταςστα εφόδ~α κω τα όπλα μας.

Πολύ περωσότερο που η φήμη των αναζητήσεών μας είχε εξα

πλωθεί σαν τον άνεμο, παντού. Όλo~ ήξεραν, άγνωστο πώς, τόσo~

πολλοί σε τόσο λίγο χρoν~κό δ~άστημα, ότ~ σκάβαμε γ~α να ξεθάΨουμε έναν τεράστιο θησαυρό.

Αυτό είχε σαν σίγουρο αποτέλεσμα να καταστούμε ο στόχος ό

λων. Από τον πλέον άθλιο τρωγλοδύτη χωρ~κό, μέχρ~ τον πλέον μα

χητ~κό πάνοπλο Πoλ~σάρω, o~ πάντες αναζητούσαντρόπους να πά

ρουν τα αμύθητα πλούτη που οι φήμες έλεγαν ότ~ ξεθάβαμε καθη

μερ~νά μαζί με την άμμο του σπηλαίου του καταραμένουβουνού. Ο

Βασίλης ο Συνταγματάρχηςκ~ εγώ, επανε~λημμέναείχαμε συζητή-

Ο Ι Σ Υ Μ Φ Ω Ν Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 227

σε~ τους κ~νδύνoυς που μας απε~λoύσαν ανά πάσα στ~γμή κα~, πα

ραμερίζοντας κάθε στρατιωτικό κανονωμό, είχαμε εγκαταστήσε~

γύρω από τον καταυλ~σμό μας, ένα σχεδόν ληστρ~κό σύστημα σκο

π~άς κα~ ελέγχου, ώστε να είμαστε κατά το δυνατόν σίγoυρo~ ότι,

τουλάχωτον τις νύχτες, οι μωοί άνδρες θα μπορούσαν να κοιμού

ντα~ ασφαλείς, ενώ τους φύλαγαν οι άλλοι μωοΙ Μαζί με τον Λο

χία Ιμπραήμ, είναι ζήτημα, εκείνες τις εβδομάδες, αν κοιμόμασταν

τέσσερ~ς ώρες το ε~κoσ~τετράωρoο καθένας, για τον λόγο του ότι

ήμασταν κω οι τρε~ς σε συνεχή κίνηση, από σκoπ~ά σε σκoπ~ά, σε

όλη την εξωτερ~κή περίμετρο του μ~κρoύ μας στρατοπέδου, κάθε

νύχτα κω σχεδόν γ~α όλη την νύχτα, ώστε να αποτρέΨουμε κάθε

π~θανότητα α~φν~δ~ασμoύ.

Τα αγαθά αποτελέσματααυτής της συνεχούς πoλεμ~κής ετοιμό

τητος φάνηκαν εκείνο το πρωί, αχάραγα ακόμα, που μόλ~ς είχα

πρoλάβε~ να κοιμηθώ γ~α καμ~ά ώρα περίπου, όταν με ξύπνησαν o~

αγριοφωνάρες του Βασίλη, οι οποίες στην αρχή σκέπαζαν τους

πρώτους σπoραδ~κoύς πυροβολωμούς. Πετάχτηκα έξω από την

κουβέρτα μου κω άρπαξα το όπλο από δίπλα μου, συνε~δητoπo~ώ

ντας ότι δεχόμαστε επίθεση.Ένα γύρω μου, είχαν πάρε~ ήδη θέση

μάχης οι υπόλοιποι άνδρες σε μ~α σοφά οργανωμένη, από τον Βα

σίλη, ημ~κυκλ~κή δ~άταξη, πολυβολώνταςσυνεχώς, γ~α να καλύΨουν

τους εξωτερ~κoύς σκοπούς που επέστρεφαν, τρέχοντας σκυφτοί,

στις γραμμές μας. Μέσα σε ελάχωτα λεπτά είχαμε συγκεντρωθεί

όλοι μας, χωρίς την παραμ~κρή απώλε~α, πράγμα το οποίο, όπως

ήταν φυσ~κό, ανέκοΨε γ~α λίγο την ορμή των επ~τ~θέμενων, κλονίζο

ντάς τους κω το ηθ~κό όταν είδαν ότι το αρχ~κό τους σχέδιο ωφν~

διασμού είχε απoτύχε~.

Άρτια εκπωδευμένοιόλοι μας από τον Συνταγματάρχη,κω χω

ρίς καμία περ~ττή κουβέντα, ή μάλλον χωρίς να λέει κανείς τίποτε

απολύτως, κρατήσαμε τις θέσε~ς μας, με τα νώτα μας καλυμμένα

από τον κατακόρυφο βράχο του λόφου κω τα πλευρά μας από τα

δύο πυροβόλα των θωρακισμένων αυτoκ~νήτων που είχαν αναλάβε~

να μας καλύπτουν από δεξ~ά και αρωτερά, ενώ οι υπόλoιπo~ κω

ροφυλακτούσαμε ανά πέντε άνδρες πίσω από προετοιμασμένα

αναχώματα, από κομμάτια βράχων κω άμμου, σε μία φωνομενικά

ΟΙ ΣΤΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

Αχμετάρα, που τον τροφοδο

τούσε με βλήματα, και του έ

δωσα τις συντεταγμένες που

εΙχα υπολογΙσει όπως ερχό

μουν.

Η αντΙδραση του Αλή ήταν

άμεση και εκ των πραγμάτων,

όπως φάνηκε, αποτελεσματική,

γιατΙ ακούγοντας τον βαρύ ήχο

του πυροβόλου εΙδαμε ταυτό

χρονα την εχθρική θέση του

ολμοβόλου να διαλύεται κυριο

λεκτικά στον αέρα, μαζΙ με

τους χειριστές του. Αμέσως

μετά, ένα βλήμα από τον άλλο

όλμο χτύπησε τον βράχο πάνω

από τα κεφάλια μας, εξοστρακΙζοντας κομμάτια από πέτρες και

μέταλλα στα νώτα μας. ΕΙδα με την άκρη του ματιού μου κάποιους

δικούς μας να σφαδάζουν τραυματισμένοι και προσπάθησα απε

γνωσμένα να υπολογΙσω καινούριες συντεταγμένες για τον Αλή

όταν επιτέλους βρυχήθηκε το πυροβόλο που εΙχε αναλάβει ο ΒασΙ

λης. Το αποτέλεσμα της βολής του ήταν εντυπωσιακό. Φάνηκε σαν

ολόκληρο κομμάτι από το έδαφος να σηκώθηκε στον αέρα μαζΙ με

το εχθρικό ολμοβόλο και τους χειριστές του, για να διαλυθεΙ αμέ

σως μετά στο έδαφος σε μικρά και μεγάλα κομμάτια ανάμικτα,

από βράχια, μέταλλα και ανθρώπινα μέλη.

Λυσσασμένοι από τη ζημιά που πάθανε, οι επιτιθέμενοι άρχισαν

να πολυβολούν με μανΙα τις θέσεις μας, αλλά πλέον και αυτοΙ και

εμεΙς γνωρΙζαμε το αποτέλεσμα. Στερημένοι από το πλεονέκτημα

του αιφνιδιασμού και έχοντας χάσει τα δύο βαριά τους όπλα, δεν

μπορούσαν να κάνουν τίποτε περισσότερο από το να μας κρατούν

καθηλωμένους στις θέσεις μας, ενώ εμείς, με τα πυροβόλα που δια

θέταμε, μπορούσαμε να τους διαλύσουμε με σχετική άνεση.

'Ερποντας, άφησα τον Αλή και τον Αχμετάρα να κάνουν την δου

λειά τους και, προωθούμενος από ανάχωμα σε ανάχωμα, έκανα

τυχαΙα ημικυκλική διασπορά, η οποΙα όμως ήταν πραγματική παγΙ

δα θανάτου για όσους εχθρούς θα κατελάμβαναν έστω ένα από αυ

τά, αφού θα εβάλλοντο και από τα δύο πλάγια από τα υπόλοιπα

αναχώματα.

Στα ελάχιστα λεπτά σιωπής, μέχρι να ανασυγκροτηθούν οι επιτι

θέμενοι, άκουσα το σφύριγμα του Βασίλη και, στρεφόμενος προς

αυτόν, τον εΙδα να μου κάνει νόημα να πλησιάσω. Έρποντας, έφτα

σα δίπλα του σε μερικά δευτερόλεπτα κι αυτός, αμΙλητος, μου έ

δωσε τα βαριά στρατιωτικά κυάλια που εΙχε πάντοτε κρεμασμένα

από λουρΙ στο στήθος του, δεΙχνοντάς μου ταυτόχρονα με το χέρι

τις δύο κατευθύνσεις που ήθελε να παρατηρήσω. Ρύθμισα ελάχιστα

τα κυάλια και εΙδα καθαρά τι μου έδειχνε.

Οι εχθροί φορούσαν στρατιωτικές στολές, επομένως ήσαν οργα

νωμένοι αντάρτες Πολισάριο που εΙχαν φτάσει μέχρι εμάς για κα

τάληψη εφοδΙων, ήσαν φερμένοι με δυο φορτηγά αυτοκΙνητα και

δεν ήσαν περισσότεροι από εμάς. Φαίνεται ότι βασίζονταν στο

στοιχεΙο του αιφνιδιασμού, το οποίο χάρη στην οργάνωση του Βα

σΙλη του Συνταγματάρχη εΙχε χαθεΙ γι' αυτούς. Όμως ο Βασίλης δεν

μου είχε δώσει τα κυάλια του για να χαζεύω τους Μαροκινούς

αντάρτες αλλά για να μου υποδείξει δύο σημεΙα στα οποΙα οι επι

τιθέμενοι συναρμολογούσαν από ένα φορητό ολμοβόλο. Έδωσα τα

κυάλια στον Συνταγματάρχη, ένευσα καταφατικά και, όσο πιο γρή

γορα μπορούσα, κατευθύνθηκα στο πυροβόλο που μας κάλυπτε την

δεξιά πλευρά, ενώ αυτός έκανε το Ιδιο για το αντΙστοιχο πυροβόλο

της αριστερής πλευράς.

Ο εχθρός είχε αρχίσει ήδη να πολυβολεΙ σποραδικά, όμως περισ

σότερο για να μας κρατάει καλυμμένους τόσο ώστε να μην αντι

λαμβανόμαστε τι ετοίμαζε. Θα πρέπει να είχαμε λίγα δευτερόλε

πτα μέχρι τα ολμοβόλα τους να αρχΙσουν να εξουδετερώνουν μΙα

προς μία τις θέσεις μας. Μαζεύτηκα δΙπλα στο ακραίο δεξιό πυρο

βόλο και με ανακούφιση εΙδα τον Τούρκο Αλή να χειρίζεται το

κλεΙστρο του, έτοιμος να στοχεύσει. Με ανακούφιση, γιατΙ ο Αλή ή

ταν ο πιο καλός και πεισματάρης στρατιώτης γι' αυτήν την δου

λειά. Μπορώ να πω ότι βίωνε το πυροβόλο, σαν να είχε ερωτική

σχέση -και Ισως να είχε- με αυτό. Παραμέρισα τον αχώριστό του



ταυτόχρονα και έναν έλεγχο απωλειών, ώστε φθάνοντας στο πυρο

βόλο που παρέμενε ο Βασίλης, κατευθύνοντάςτο, να του αναφέρω.

Προς το παρόν, είχαμε μόνο ελαφρείς τραυματισμούςαπό τα θραύ

σματα του πρώτου και μοναδικού βλήματος που είχαν προλάβει να

μας ρίξουν. Έφτασα τελικά στον Βασίλη που είχε αναλάβει ο ίδιος

το πυροβόλο μαζί με τον Τεό τον Πάνθηρα. Του ανέφερα κανονικά

και το πρόσωπό του χαλάρωσε, όσο μπορεί να χαλαρώσει ένα

μπουλντόγκ, όταν του είπα ότι δεν είχαμε απώλειες σε νεκρούς,

προς το παρόν τουλάχιστον. Μου είπε ότι οι αντάρτες, εάν δεν πε

ρίμεναν βοήθεια από πουθενά, το πιο λογικό θα ήταν να αποχωρή

σουν. ΤΟ πράγμα έδειχνε πλέον ότι δεν έβγαινε πουθενά γι' αυ

τούς. Όπως μιλούσε, αντιληφθήκαμεότι ο εχθρός είχε σταματήσει

να βάλλει. Αμέσως ο Συνταγματάρχηςσφύριξε «παύσατε πυρ» και

μετά από λίγα δευτερόλεπτα μια βαθιά σιγή απλώθηκε ανάμεσά

μας, όπου ακόμα και οι πληγωμένοι συγκρατούσαν τα βογκητά

τους, σε μία προσπάθειανα αντιληφθούντι μέλλει γενέσθαι.

Τριακόσια μέτρα μπροστά από την πλέον ακραία θέση μας, όρ

θιος ένας αξιωματικός, όπως έδειχνε, του εχθρού, μας μιλούσε αρα

βικά από έναν τηλεβόα με μπαταρία.Έψαξα με το βλέμμα τον Λο

χία Ιμπραήμ ή τον Παντούλη Authority αλλά αυτοί ήδη ήσαν δίπλα

μας εξηγώντας μας ότι ο αξιωματικόςτων αντιπάλων μας ζητούσε

να αποσυρθούν μαζί με τους τραυματίες τους, ορκιζόμενος στον

Θεό ότι ποτέ δεν θα μας ενοχλούσαν ξανά. Τα πυροβόλα μας είχαναφήσει άθικτα μέχρις στιγμής τα δύο φορτηγά του εχθρού, με το

σκεπτικό ότι εάν κερδίζαμε σε αυτή την αΨιμαχία, θα μας ήσαν.

χρήσιμα, αλλά και αυτοί εγνώριζαν ότι εάν δοκίμαζαν να τα χρησι

μοποιήσουν, εμείς πολύ εύκολα θα τα τινάζαμε στον αέρα με δύοβολές.

Ο Βασίλης ο Συνταγματάρχηςέμεινε ένα λεπτό σκεφτικός, όταντου μετέφρασαν την πρόταση του Πολισάριο αξιωματικού.'Ηθελε

και αυτός να ξεμπερδεύουμεμια ώρα αρχύτερα και υπήρχε πάντο

τ: το ενδεχόμενο η συνέχιση της αΨιμαχίας να τραβήξει την προσο

χη του Λιβυκού τακτικού στρατού, πράγμα που κι αυτό δεν το θέ

λαμε. Το μόνο που μας ενδιέφερε ήταν να τελειώσουμετην ανασκαφή μας, να πάρουμε ό,τι βρίσκαμε και να εξαφανιστούμεαπό


εκείνο το σεληνιακό τοπίο, το ταχύτερο δυνατόν. Απεφάσισε για

πολλοστή φορά να παραβεί τους στρατιωτικούς κανονισμούς, με

τους οποίους είχε μεγαλώσει και ανδρωθεί -γιατί και ο πατέρας

του ήταν αξιωματικόςτης Χωροφυλακής-και ρώτησε, για την τιμή

των όπλων, τον Παντούλη Authority:«Είπε Ουαλλάι (μα τον Θεό), ρε Πάντο;»

«Το ορκίστηκε Συνταγματάρχα μου, και σας βεβαιώνω ότι είναι

πολύ σπάνιο για Άραβα να μην κρατήσει έναν τέτοιο όρκο», απά

ντησε ο Παντούλης με έμφαση.

«Ε τότε, αφού είπε και Ουαλλάι», έκανε εύθυμα ο Βασίλης,

«πέστε του ότι μπορεί να τα μαζέΨει και να φύγει. Ουαλλάι, δεν

θα του ρίξουμε».

Ο Παντούλης Authority συνεννοήθηκε, με το βλέμμα, με τον Λο

χία Ιμπραήμ και αυτός ο τελευταίος, ως πλέον καλός γνώστης των

τοπικών αραβικών διαλέκτων, ορθώθηκε πάνω στο ανάχωμα που

μας κάλυπτε και άρχισε να λέει τα δικά του.

Στο άκουσμα των λόγων του Λοχία, ο αξιωματικόςτου εχθρού

μάς χαιρέτησε στρατιωτικά και βιάστηκε να συγκεντρώσειτους άν

δρες του, μεταφέροντας και τους τραυματίεςτους στα φορτηγά, τα

οποία ξεκίνησαν αμέσως με κατεύθυνση νοτιοδυτική. Ο Συνταγμα

τάρχης τους παρακολουθούσεμε τα κυάλια του καθώς ξεμάκραι

ναν, ενώ εγώ πήγα να δω τι μπορούσαμε να κάνουμε για τους

τραυματίες, μαζί με έναν Σομαλό, ο οποίος ανάμεσα στα άλλα είχε

την ειδικότητατου νοσοκόμου.

Φαίνεται όμως ότι δεν είχαν τελειώσει όλα για εκείνη την ημέρα,

γιατί μόλις μερικά λεπτά είχαν περάσει, όταν, από την κατεύθυνση

των οχημάτων των ανταρτών, ακούστηκαν πυροβολισμοί,πολυβολι

σμοί και εκρήξεις χειροβομβίδων. Σαν αυτόματα, ξαναπιάσαμεόλοι

τις θέσεις μάχης και τα βλέμματά μας στράφηκαν στον Βασίλη, για

περαιτέρω εντολές. Αυτός, ατάραχος, αλλά με πρόσωπο χλωμό, όρ

θιος πάνω στο ανάχωμα του πυροβόλου, κοιτούσε πάντοτε προς

τον δρόμο από όπου είχαν φύγει τα φορτηγά με τους ηττημένους

αντάρτες.

Εμείς, σιωπηλοί, περιμέναμε, προσπαθώνταςνα διακρίνουμε κά

τι μέσα στην έρημο κάτω από τον ήλιο, που είχε αρχίσει πια να ση-


κώνεται για τα καλά. Ο ήχος της αψιμαχΙας αραΙωσε μέχρι που

αντικαταστάθηκε από τα χαρακτηριστικά λαρυγγόφωνα αραβικά

επιφωνήματανΙκης. Ο Συνταγματάρχηςγύρισε προς τα εμάς, αφή

νοντας κουρασμένατα κυάλια του να πέσουν πάνω στο φαρδύ του

στέρνο. Μουρμούρισε ότι τους φυγάδες τους πρόλαβαν οι άνδρες

του ΣεΙχη, πιθανόν ερχόμενοι προς βοήθειά μας, ειδοποιημένοι Ισως

από τον ορυμαγδό της μάχης που εΙχαμε δώσει, και τους πετσόκο

ψαν. Δεν πρέπει να άφησαν κανέναν από αυτούς ζωντανό, συμπλή

ρωσε με πικρΙα.

Αισθανθήκαμεόλοι άβολα, σε αυτή την εΙδηση, όμως καταλαβαΙ

ναμε ότι ο ΣεΙχης και οι στρατιώτες του, ακόμα και εάν ήσαν οι

καλύτεροι άνθρωποι του κόσμου, δεν μπορούσαν να αγνοήσουν την

εισβολή των ξένων ανταρτών στην περιοχή τους. Εάν αυτοΙ οι Ιδιοι,

που μόλις εΙχαν παΙξει τον ρόλο σφαγέων, συναντούσαντα θύματά

τους κάπου μέσα στην έρημο σε μΙα ουδέτερη περιοχή, ήταν σΙγου

ρο ότι θα τους περιέθαλπανσαν αδελφούς. Όμως, και οι μεν και οι

δε, γνώριζαν ότι δεν γΙνεται ένοπλο τμήμα ξένου στρατού να κινεΙ

ται στην επικράτεια ενός οποιουδήποτετοπικού άρχοντος, χωρΙς να

επισύρει την απόλυτα δικαιολογημένηοργή και άμεση επ[θεση αυ

τού του τελευταΙου. Με κρύα καρδιά, λοιπόν, σηκωθήκαμε από τις

θέσεις μας για να υποδεχτούμετους προσωρινούςσυμμάχους μας.

Άφησα τον ΣυνταγματάρχηεπΙ της υποδοχής και, παρασύροντας

τον Σομαλό νοσοκόμο, τραβήξαμεγια τους τραυματΙες. ΑυτοΙ που

εΙχαν άμεση ανάγκη περ[θαλψηςήσαν τρεις όλοι κι όλοι. Ασχολήθη

κα πρώτα με αυτόν ο οποΙος έδειχνε πιο σοβαρά τραυματισμένος

από τους άλλους δύο, γιατΙ όλο του το δεξΙ πόδι, από τον μηρό και

κάτω, ήταν βουτηγμένο στο αΙμα. Του το έδεσα με έναν αιμοστατι

κό επΙδεσμο όσο πιο ψηλά μπορούσα, και βάλθηκα, με ένα τερά

στιο μαχαΙρι σαν μικρό φαρδύ σπαθΙ, που μου άρεσε να κουβαλάω

μαζΙ μου όπως ο Ράμπο, να σχΙζω το παντελόνι του από πάνω προς

τα κάτω και, παραμερΙζονταςτο χοντρό ύφασμα, αναζητούσα το

τραύμα. Όχι ότι ήξερα τι να κάνω μετά, απλά ήλπιζα ότι θα ήταν

κάτι επιπόλαιο.

ΕκεΙνη την στιγμή αντιλήφθηκα κάποια άλλη ανθρώπινη παρου

σία και γύρισα απότομα, προτείνονταςτο ματωμένο μου πια μα-


χαίρι. Ανασκίρτησα όταν εΙδα την σιλουέτα της Ζάχρα, τυλιγμένη

σε έναν γαλάζιο μανδύα με κουκούλα. Αν και ένα μαντήλι έκρυβε

το πρόσωπό της, όπως και την πρώτη φορά που την είδα, η καρδιά

μου δεν ήταν δυνατόν να γελαστεΙ Χτυπούσε τόσο ξέφρενα που,

και μόνο από αυτό, καταλάβαινα ότι εΙχα Αυτήν μπροστά μου." " ιΈκανα να απλωσω τα χερια μου προς το μερος της οταν συγκρατη-

θηκα βλέποντας ότι δεν ήταν μόνη, αλλά την συνόδευε ένας ηλικιω

μένος, ψηλός, ευθυτενής Άραβας, ο οποΙος έδειχνε ότι χαμογελούσε

αμυδρά πίσω από τα γκρίζα γένια του. Τον θυμήθηκα αμέσως. Ή

ταν ο σοφός σύμβουλος του ΣεΙχη, ο αποκαλούμενος «δάσκαλος»

Ιμπραήμ, ο οποίος παρευρΙσκετο στο δείπνο στο οποίο μας εΙχε

οδηγήσει ο φΙλος μας Ομάρ Αμπουμαχάρα. Τον κοΙταξα με αγανά

κτηση, γιατΙ η παρουσΙα του εκεΙ με εμπόδισε να εκφράσω τα συ

ναισθήματά μου στην αγαπημένη κόρη της ερήμου, και αυτός χαμο

γέλασε πια απροκάλυπτα και, δεΙχνοντας το τεράστιο μαχαΙρι που

ακόμα κρατούσα, εΙπε στην κοινή διάλεκτο της ερήμου, ένα εΙδος

«λΙνγκουα φράνκα» εκεΙνης της εποχής.

«Άνα σούφτι, έντα Ισκριμαντόρ (βλέπω ότι εΙσαι άνδρας ο οποί-

ος μάχεται με ξΙφος)>>.

Δεν βρήκα τΙποτε έξυπνο να του απαντήσω και ετοιμαζόμουνα

να τον διαολοστεΙλω, γιατΙ στο κάτω-κάτω της γραφής, εκτός από

το ότι η παρουσΙα του με εμπόδιζε να εκδηλωθώ στην Ζάχρα, εΙχα

και τον φουκαρά τον τραυματΙα Σομαλό να φροντΙσω. Πριν μιλήσω

όμως, αυτός με πρόλαβε και με ένα ευγενικό «άφελ (συγγνώμη)>>,

που μου εΙπε, γονάτισε δΙπλα στον πληγωμένο άνδρα και με από

λυτα σΙγουρες κινήσεις εξήτασε με σοβαρότητα την πληγή του. Με

ανακούφιση κατάλαβα ότι ήξερε τι έκανε, εΙπα στον νοσοκόμο να

τον βοηθήσει σε ό,τι ήθελε, αν και αυτός ήδη εΙχε αντιληφθεΙ ότι εί

χε να κάνει με κάποιον που κατεΙχε ιατρικές γνώσεις και παραμε

ρΙζοντας την προηγούμενη επιφυλακτικότητα που εΙχε δεΙξει -όταν

εγώ με την χαντζάρα μου έσκιζα το παντελόνι του τραυματία- βάλ

θηκε να τον βοηθάει με συνέπεια.

ΑπερΙσπαστος πλέον, στράφηκα ξανά με λαχτάρα στη Ζάχρα.

Το πρόσωπό της ήταν τελεΙως σκεπασμένο, αφήνοντας μόνο ένα

από τα μάτια της ακάλυπτο, όπως το συνήθιζαν τότε οι γυναΙκες

β. Οι Ινδοί στρατιώτες Τ"lς Βακτριαν'ής

και ο Kαμβύσ'flς

Αφήσαμε τον δάσκαλο Ιμπραήμ να περιποιείται τους πληγωμένους

και προχωρήσαμε σε μια σκιά του βράχου, να πιούμε τσάι που ε

τοίμαζε ο Αλή με προσεκτικές κινήσεις πάνω από μία μικρή φωτιά

που είχε ανάψει, άγνωστο με τι ξύλα. Χρειαζόμασταν λίγη ξεκού

ραση και ο Συνταγματάρχης είχε δώσει εντολή αναπαύσεως για

όλους, εκτός από τις τυπικές πλέον σκοπιές, τουλάχιστον για μία

ώρα. Έτσι, είχαμε συγκεντρωθεί όλοι σε ομάδες και πίναμε τσάι

καπνίζοντας και κουβεντιάζοντας κυρίως για τις φάσεις της, μόλις

πριν από λίγο, τελικά αιματηρής αψιμαχίας.

Σε λίγο ήλθε και κάθισε κοντά μας, σε ένα χαλί που είχαν στρώσει

στο έδαφος οι συνοδοί του Νταούτ για την περίσταση, ο δάσκαλος

Ιμπραήμ. Από το νοσοκομειακό κιβώτιο που κουβαλάγαμε μαζί μας,

είχε βρει ό,τι χρειαζόταν και ό,τι του έλειψε το είχε συμπληρώσει από

το περιεχόμενο ενός δερμάτινου, μετρίου μεγέθους, σάκου που κρε

μόταν από τον ώμο του. Είχε τοποθετήσει τον σπασμένο βραχίονα

του ενός τραυματία σε νάρθηκα, είχε ράψει τον σχισμένο μηρό του

άλλου, αφού είχε σταματήσει την αιμορραγία τρίβοντας την πληγή με

άμμο και στάχτη, και είχε βγάλει από την ράΧYJ του τρίτου μερικά

θραύσματα από το βλήμα του όλμου που είχε εκραγεί πίσω μας.

Καλού κακού, είχε μοιράσει απλόχερα στους πληγωμένους άν

δρες όση αντιβίωση διαθέταμε και είχε κάνει την μοναδική ένεση

μορφίνης σ' αυτόν με το σπασμένο χέρι, αλλά όπως μας είπε, για

λίγες μέρες τουλάχιστον, θα έπρεπε να απαλλάξουμε τον Σομαλό

νοσοκόμο από κάθε άλλη υπηρεσία για να περιποιείται τους τραυ

ματίες, οι οποίοι, το πολύ σε μια εβδομάδα, θα μπορούσαν να αυ

τοεξυπηρετηθούν, γιατί ήσαν και οι τρεις νέοι, γερής κράσεως και

ικανοποιημένοι από τον εαυτό τους ως νικητές αυτής της αψιμα

χίας. Προσέθεσε ότι είχε δώσει στον νοσοκόμο μια καλή ποσότητα

ενός μίγματος βοτάνων, με οδηγίες για πώς θα παρασκεύαζε αυ

τός, επί καθημερινής βάσεως, τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα

από ένα τονωτικό-αντιβιοτικό ρόφημα για τους, υπό ανάρρωσιν

πλέον, πληγωμένους στρατιώτες.


«Μετά είκοσι έτη», ο συγγραφέαςμε τον

Νταούτ.


της Λιβύης, όμως ποτέ δεν θα

ξεχάσω την ομορφιά, την λάμ

ψη και την σαγήνη που εξέπε

μπε εκείνη η μικρή θεά, ακόμα

και έτσι καλυμμένη. Θέλησα

και πάλι να την πλησιάσω, ό

μως και τούτη τη φορά δεν ή_

ταν μόνη. Δίπλα της έστεκε τώ

ρα ένας νεαρός Άραβας, στην

ηλικία μου και στο ύψος μου,

αλλά λεπτός και νευρώδης και

βέβαια λιγότερο όμορφος, ο ο

ποίος με κοιτούσε κάπως εχθρι

κά. Σίγουρα είχε αντιληφθεί τα

συναισθήματάμου για τη Ζάχρα και δεν έδειχνε καθόλου ευχαρι

στημένος γι' αυτό. Μόλις τότε πρόσεξα και τον Συνταγματάρχη

που είχε έρθει μέχρις εκεί, μαζί με τον νεαρό Άραβα. Ο Βασίλης

μου εξήγησε με λίγα λόγια πώς είχε διαμορφωθείη κατάσταση τώρα.

Ο νεαρός, αντιπαθητικός,Άραβας λεγόταν Νταούτ και ήταν γιοςτης αδελφής του Σε"ιχη και υπαρχηγός του, στον μικρό στρατό που

διέθεταν για να υπερασπίζονται τα δίκαια της φατριάς τους. Ο

Νταούτ είχε κάποιαν αμυδρή πληροφορίαγια την επίθεση που ήδη

είχαμε υποστεί και είχε ξεκινήσει από το χωριό τους, πριν από

τρεις ώρες, με είκοσι άνδρες για να μας βοηθήσει εφόσον χρειαζό

ταν. Η Ζάχρα και ο δάσκαλος Ιμπραήμ απλώς είχαν έρθει μαζί του,

για να παρατηρήσουντην πρόοδο της ανασκαφής ώστε να ενημε

ρώσουν καλύτερα τον Σε"ΙΧYJ. Τα υπόλοιπα τα ήξερα.

236 Ι Ε Ρ Η Γ ΡΑ Φ Η Τ Ω Ν Ε Λ Λ Η Ν Ω Ν

Ήταν μία από τις σπάνιες φορές που είδα τον Συνταγματάρχη

να συγκινείται και να δείχνει τόσο ευχαριστημένος,γιατί πραγματι

κά ένοιωθε σαν στοργικός αλλά αυστηρός πατέρας για όλους εμάς,

όσους τελούσαμε κάτω από τις διαταγές του. Έτσι, αυτός ο λίγο

ρατσιστής και μονοκόμματοςάνδρας, σηκώθηκε και έσφιξε το χέρι

του δασκάλου Ιμπραήμ, ευχαριστώνταςτον με πραγματική θέρμη,

διαβεβαιώνοντάςτον ότι θα επέβλεπε προσωπικά αυτόν τον άχρη

στο -εννοούσε τον Σομαλό νοσοκόμο- εάν θα έφτιαχνε το τσάι από

βότανα για τους τραυματίες.

Είχε περάσει πια αρκετή ώρα, όταν ο Βασίλης έκρινε ότι οι άν

δρες μπορούσαν να αρχίσουν τώρα πια την δουλειά τους, δηλαδή

να αδειάζουν την άμμο από το δάπεδο της σπηλιάς, και να οδηγή

σουμε τους επισκέπτες μας εκεί ώστε να αντιληφθούν, από μόνοι

τους, την πορεία της ανασκαφής. Πρώτα περάσαμε από το όχημα

με τις προμήθειες όπου, σε ένα κουτί από τρόφιμα, φυλάγαμε ό,τι

βρίσκαμε. Ο δάσκαλος Ιμπραήμ παρετήρησε με έντονο ενδιαφέρον

τα υπολείμματα από την πανοπλία των Βαράγγων και εγώ του

έδειξα, σε μία σελίδα από ένα σημειωματάριοπου είχα και έγραφα

ό,τι ήθελα να θυμηθώ και να εξετάσω αργότερα με την ησυχία μου,

την επιγραφή που είχαν χαράξει στην πέτρινη πλάκα οι Βαράγγοι,

όπως και το σκαρίφημα στον βράχο των Χριστιανών. Ανεγνώρισε

την σβάστικα στον πρωτοχριστιανικό σταυρό και απεκάλεσε την

επιγραφή τιφινάγκ ή ιβηρική. Του εξήγησα ότι και εγώ, στην αρχή,

είχα κάνει λάθος και νόμισα ότι τα γράμματα αυτά ήταν αρχα"ίκά

ελληνικά ή τουλάχιστον αρχαιότερα πελασγικά, αλλά επειδή στην

δψοιρία μας υπήρχε μία καλή φυλετική ποικιλία, ο εκπρόσωπος

των Βίκινγκς, Σουηδός στρατιώτης Θωρ, μας είχε διαβεβαιώσει ότι

ήσαν ρουνικά γράμματα.

Είχαμε φτάσει πια συζητώντας στον χώρο της ανασκαφής και

είχαμε σταθεί παρατηρώντας.Ήταν η μοναδική φορά που είχα

ξεχάσει για λίγο την Ζάχρα, παρ' όλο που ήταν και αυτή μαζί

μας. Τους έδειξα την επιγραφή στον βράχο. Ο δάσκαλος Ιμπραήμ

την κοίτ-αξε προσεκτικά και, συγκρίνοντάςτην με τις σημειώσεις

μου, απεφάνθη ότι είχα κάνει πολύ καλή δουλειά. Του διευκρίνι

σα ότι, πριν ο Αλλάχ αποφασίσει ότι έπρεπε να βρεθώ εκεί,


ήμουν αρχιτέκτων, οπότε ήταν φυσικό να έχω κάποια ευχέρεια,

τουλάχιστον στην αντιγραφή συμβόλων. Εντυπωσιάστηκεαπό το

ότι διέθετα κάποια μόρφωση και, συνεχίζοντας, μου τόνισε ότι ο

Αλλάχ γνωρίζει ό,τι εμείς δεν γνωρίζουμε και ότι ήταν προφανές

πως υπήρχε κάποιος σημαντικός λόγος για τον οποίο ο Αλλάχ θέ

λησε να βρεθώ εκεί σαν ισκρψαντόρ, όπως με απεκάλεσε για

δεύτερη φορά.

Με το θάρρος και την απειρία της νιότης μου, του απάντησα

αμέσως, κοιτάζοντας φλογερά την Ζάχρα, η οποία τόσην ώρα στε

κόταν μαζί μας ακούγονταςπροσεκτικά όσα λέγαμε, πως αντιλαμ

βανόμουν πλήρως ότι βρισκόμουν από τον Αλλάχ εκεί για κάποιον

σκοπό διότι, πρόσθεσα, είναι γραμμένο στο Κοράνιο από τον Προ

φήτη του Θεού, ότι ο άνδρας βαδίζει εκεί όπου τον οδηγεί η καρδιά

του. Θα πρέπει να κατάλαβαν ακόμα και οι βράχοι τι εννοούσα

γιατί σοβαρεύτηκανόλοι απότομα και εάν ο Νταούτ δεν με σκότω

σε επί τόπου, νομίζω δεν ήταν από φόβο των όπλων μας, αλλά από

υπερβολική προσήλωση στα αραβικά έθιμα της φιλοξενίας.

Την κατάσταση έσωσε ο δάσκαλος Ιμπραήμ, πληροφορώνταςμε,

με ένα ελαφρύ χαμόγελο, και σαν να μην είχε ακούσει την απάντη

σή μου, ότι η μέχρι τούδε παιδεία μου ίσως θα με βοηθούσε να κα

ταλάβω γιατί οι γραφές που παρατηρούσαμεέδειχναν οικείες στα

μάτια μας. Μου εξήγησε με λίγα λόγια ότι όλοι εμείς εκεί μέσα,

Ευρωπαίοι και Άραβες, είχαμε κοινούς προγόνους και προφανώς

υπολείμματα κοινών στοιχείων στις γλώσσες μας και στις γραφές

μας.

Οι Arabi (Άραβες) είναι οι αρχαίοι Ερεμβοί, το πελασγικό φύλο,

που αναφέρει ο Όμηρος ως συμμετέχοντες στον Τρωικό πόλεμο.

Ερεμβοί ή Erebi, αλλά και Aribi για την Βαβυλώνα, ήσαν οι Άρα

βες, οι οποίοι στα αραβικά γράφονται (Jε μία γραφή χωρίς φωνήε

ντα και μου σημείωσε παράλληλα, με λατινικούς χαρακτήρες για να

μπορέσω να το καταλάβω, γράφοντας o.r.b. (Arab), όπου ο το ημί

φωνο άιν, αλλά με έναν απλούστατο αναγραμματισμό, πολύ συνη

θισμένο φαινόμενο μεταξύ ομόγλωσσων φύλων, γράφεται o.b.r., ο

Ίβηρ. Οι Ίβηρες είναι Άραβες και απόγονοι των Πελασγών Ερεμβών

του Ομήρου. Και επειδή και οι αρχαίοι Βίκινγκς δεν ήσαν παρά ένα

238 ΙΕΡΉ ΓΡΑΦΉ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

άλλο πελασγικό φύλο, τελικά, οι Ρούνοι, η γραφή τιφινάγκ της Σα

χάρας, η ιβηρική γραφή όπως και η αρχαϊκή ελληνική, έχουν τους

περισσότερουςχαρακτήρες κοινούς, μοιάζοντας, με μΙα πρώτη μα

τιά, μεταξύ τους. Αυτό, προσέθεσε, ισχύει ακόμη και για την σύγ

χρονη αραβική γραφή, όταν αποδοθεΙ σημεΙο προς σημεΙο, χωρΙς

καλλιγραφικάστολΙδια.

ΕΙχα ζαλιστεΙ λΙγο. Όπως σχολΙασε και ο Τεό ο Πάνθηρας αργό

τερα την όλη συζήτηση: «Μάγκα, το να ακούς τώρα σε μια σπηλιά

θαμμένη στην έρημο, τον μπάρμπα τον ΒεδουΙνο να σου μιλάει για

τον Όμηρο, δεν εΙναι και λΙγο να πούμε».Έκρινα ορθότερο να στα

ματήσω να μονοπωλώ την συζήτηση και, κουνώντας καταφατικάτο

κεφάλι μου για να δεΙξω πως συμφωνούσα μαζΙ του, έστρεΨα την

προσοχή όλων σε μΙα νέα ομάδα ανθρωπΙνων σκελετών που μόλις

εκεCΝη την ώρα άρχισαν να βγαΙνουν στο φως.

Μετά από δέκα λεπτά, όλη η άμμος που τους σκέπαζε εΙχε απο

μακρυνθεΙ και μπορούσαμενα τους εξετάσουμε με την ησυχΙα μας.

Ήσαν οι σκελετοΙ τριών ανδρών, οι οποΙοι δεν έφεραν κανένα εμ

φανές σπάσιμο σε κάποιο οστό, όμως η στάσις τους έδειχνε πως εΙ

χαν πεθάνει με αγωνΙα αγκαλιάζοντας ο ένας τον άλλον. Έφεραν

κάποια υπολεΙμματααπό δερμάτινους θώρακες με τετράγωνες φο

λΙδες, διαστάσεων περΙπου 15Χ15 εκατοστών του μέτρου, διακο

σμημένες με μεταλλικά κουμπιά στο κέντρο τους, σχετικά μικρά

και αβαθή κράνη, σαν ρηχά κύπελλα, πράγμα που έδειχνε ότι κά

ποτε έστεκαν πάνω σε υφασμάτινα ή δερμάτινα, μεγαλύτερα και

μακρύτερα, καλύμματα κεφαλής τα οποΙα εΙχαν αποσυντεθεΙτελεΙ

ως και εΙχαν, ο καθένας, από μΙα μικρή στρογγυλή μεταλλική ασπΙ

δα, διαμέτρου μόλις μισού μέτρου, αλλά διπλάσιου μήκους γιατα

γάνια. Δεν υπήρχε τΙποτε άλλο, κανένα Ιχνος, κανένα αντικεΙμενο

που να αποκαλύπτει κάτι για την ταυτότητά τους, ούτε σημάδια

στον βράχο. Τιποτα.Ήταν φανερό ότι αυτοΙ οι τρεις δύστυχοι δεν

εΙχαν ξεψυχήσει, τραυματισμένοιμετά από κάποια μάχη, όπως άλ

λοι που εΙχαμε βρει, αλλά χαμένοι προφανώς στην έρημο, χωρΙς

εφόδια και, το κυριότερο, χωρΙς νερό. Έδειχναν να έχουν πεθάνει

με μΙα αργή αγωνΙα από δΙψα. Ο δάσκαλος Ιμπραήμ πήρε ένα από

τα γιαταγάνιατων νεκρών και το παρατηρούσε σκεπτικός.'Υστερα

μΙλησε γενικά σε όλους μας, αλλά μου έδινε την εντύπωση ότι

απευθυνόταν κυρΙως σε μένα.

Με μερικές φράσεις σε αργό ρυθμό, όπου ανακάτευε και λέξεις

από ευρωπαίκέςγλώσσες, για να εCΝαι σΙγουρος ότι τον καταλαβαΙ

ναμε όλοι μας, μας διηγήθηκε ότι σε νεαρή ηλικΙα, πριν από τον Β'

Παγκόσμιο Πόλεμο, πήγε στη Μέκκα για να κάνει το απαραΙτητο

για κάθε καλό πιστό του Ισλάμ, προσκύνημα, το Χατζ. Όμως, τα

νιάτα του και η φιλομάθειάτου τον έσπρωξαν, αφού εξετέλεσε το

θρησκευτικό του καθήκον, ανατολικότερα.Έτσι προχώρησε στην

ΠερσΙα και, αφού εΙδε εκεΙ ό,τι νόμιζε ότι τον ενδιέφερε, συνέχισε

την περιοδεΙα του στο Αφγανιστάν και μετά στις ΙνδΙες, όπου και

παρέμεινε λΙγα χρόνια σπουδάζοντας στο πανεπιστήμιο του Μα

ντράς. Σε αυτό το σημεΙο απευθύνθηκε σε μένα και μου διευκρΙνισε

ότι εκεΙ έμαθε αρχαΙα ελληνικά και γνώρισε τον Όμηρο. Αργότερα,

μετά το τέλος του πολέμου, γύρισε στην πατρΙδα του, κουβαλώντας

μαζΙ του όχι χρήματα αλλά εμπεφΙες και γνώσεις. Εν πάση περι

πτώσει, όσον αφορούσε τα συγκεκριμένα ευρήματα, επειδή τα για-

ταγάνια εΙχαν κατά μήκος της λάμας χαραγ

μένη μΙα επιγραφή, την οποΙα μπορούσε να

διαβάσει γιατΙ ήταν σε ινδική βραχμΙ γλώσ

σα, μπορούσε να συμπεράνει ότι οι νεκροΙ

ήσαν ΙνδοΙ

Βέβαια, ΙνδοΙ στρατιώτες στην έρημο της Σαχάρας κατά την αρ

χαιότητα τουλάχιστον, δεν αναφέρονται. Όμως εΙναι γνωστό από

την ιστορΙα ότι, τον ΣΤ' αιώνα π.Χ., ο Πέρσης Μεγάλος Βασιλεύς

Καμβύσης κατέλαβε, μετά από εξοντωτικό πόλεμο, την τότε ΑΙγυ

πτο. ΕκεΙνη την εποχή, η Βακτριανή χώρα των Ινδιών ήταν υποτε

λής στους Πέρσες, υποχρεωμένη να παρέχει στον Μεγάλο Βασιλέα

εκτός από φόρους, και στρατό για τις εκστρατεΙες του. Όταν ο

Καμβύσης υπέταξε την ΑΙγυπτο, έστειλε ένα μικρό εκστρατευτικό

σώμα δύο χιλιάδων ανδρών προς δυσμάς, για να καταλάβουν την

χώρα Libou (διψασμένη), όπως αποκαλούσαν εφωνικά οι αρχαΙοι

Αιγύπτιοι την Λιβύη. Όμως, ποτέ κανένας δεν έμαθε τι απέγινε αυ

τός ο μικρός στρατός του Καμβύση και υπέθεταν όλοι ότι θα έχα

σαν τον προσανατολισμότους μέσα στην απέραντη έρημο, μετά


από μία ισχυρή ανεμοθύελλα και, τελικά, πέθαναν από δίψα περι

πλανώμενοι στη Σαχάρα. Οι σκελετοί θα πρέπει να ανήκαν σε αυτό

το στρατιωτικό σώμα, το οποίο, όπως συνηθιζόταν πάντοτε, δεν πε

ριελάμβανε μόνο Πέρσες, αλλά και στρατιώτες υποτελών χωρών.

Αυτοί οι τρεις δύστυχοι θα πρέπει να ανήκαν στους Ινδούς της Βα

κτριανής που ακολουθούσανκαι αυτοί τον Μεγάλο Βασιλέα στους

πολέμους του.

Ο δάσκαλος Ιμπραήμ πήρε μια βαθιά ανάσα και συνέχισε, μιλώ

ντας ακόμα πιο προσεκτικά για να γίνει απόλυτα κατανοητός, ότι

εφόσον το προηγούμενοστρώμα ανασκαφής απεκάλυψε μιαν εποχή

σαφώς μεταχριστιανική,ενώ το επίπεδο στο οποίο βρισκόμαστετώ

ρα υποδεικνύειτον ΣΤ' αιώνα π.Χ., θα πρέπει να ξεχάσουμε ότι

υπάρχει η παραμικρή πιθανότης να βρίσκεται στη σπηλιά ο τάφος

του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος έζησε, δολοφονήθηκε και ετά

φη στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο επιπέδων ανα

σκαφής.

Είχε απόλυτο δίκιο. Οτιδήποτε και να βρίσκαμε πιο βαθιά, θα ή

ταν ακόμα αρχαιότερο και ενδιαφέρον ίσως για ιστορικούς και αρ

χαιολόγους, αλλά όχι για τυχοδιώκτες όπως εμείς και τοπικούς φυ

λάρχους όπως ο Σε!:χης και ο Νταούτ. Όμως, για την απίθανη περί

πτωση κατά την οποία οι εγκυκλοπαιδικέςγνώσεις του δάσκαλου

Ιμπραήμ μας οδηγούσαν σε λανθασμένα συμπεράσματα,όπως μας

είπε ο ίδιος, και για την τιμή των όπλων, όπως πρόσθεσε ο Βασίλης

ο Συνταγματάρχης,λογικό θα ήταν να συνεχίσουμε το άδειασμα

της άμμου για λίγες μέρες ακόμα, ας πούμε μιαν εβδομάδα. Συμ

φωνήσαμε όλοι και ο πιστός μουσουλμάνοςΛοχίας μας θυμήθηκε

ότι κάπως έτσι κάνουν και οι καλοί μωαμεθανοΙ Δίνουν λίγες από

τις τελευταίες ημέρες ή ώρες ή και λεπτά, όταν πρόκειται για θα

νατοποινίτες- για να αποφασίσει ο Αλλάχ από πού θα γείρει την

τελευταία στιγμή της κρίσεως το σπαθί της θείας και ιεράς και επι

τέλους τελεσιδίκου δικαιοσύνης Του.

Έτσι, αφού αποχαιρετήσαμε τον δάσκαλο Ιμπραήμ, ο οποίος μα

ζί με την Ζάχρα, δεκαπέντε άνδρες και τα δύο φορτηγά των Πολι

σάριο, θα επέστρεφαν με τα άλογά τους στο χωριό του Σε!:χη, πα

ραμείναμε στον καταυλισμό μας για να συνεχίσουμε, χωρίς ενθου-

ΟΙ ΣΎ'ΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 241

σιασμό πια, είναι η αλήθεια, να βγάζουμε την άμμο από το δάπεδο

της καταραμένηςσπηλιάς. Μαζί μας παρέμεινε ο Νταούτ με τέσσε

ρις από τους άνδρες του, για να ενισχύσει την στρατιωτική μας δύ

ναμη, η οποία, ήδη μικρή σε αριθμό, είχε λιγοστέψει ακόμα περισ

σότερο με τους τραυματίες και τον Σομαλό νοσοκόμο τους, προσω

ρινά, εκτός μάχης.

γ. Η καταγωyq των Συμφώνων

και Yl Φοινικικ-ίι Γραφ-ίι

Η αλφάβητος ορίζεται ως ένα σύστημα σημείων έκαστον των οποί

ων εκφράζει και έναν από τους στοιχειώδεις φθόγγους του έναρ

θρου λόγου. Η λέξις «αλφάβητος» σχηματίσθηκε από τα δύο πρώ

τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, άλφα και βήτα, και προ

φανώς η ετυμολογία της λέξεως αυτής μας οδηγεί κατ' ευθείαν

στην πηγή αυτού του συστήματος καταγραφής της γλώσσης. Από

την αλφάβητον προέρχεται το λατινικό alphabetum και όλες οι συ

ναφείς λέξεις των καλουμένων Ευρωπα"ι:κώνγλωσσών.Όσον αφορά

την προέλευση κάθε αλφαβήτου, όπως όλα τα ζητήματα τα οποία

είναι σχετικά με την γραφή, ερευνάται κατ' αρχάς από τα σημεία

που εκφράζουν τον λόγο σε μια συμφωνική και επέκεινα αλφαβητι

κή γραφή.

Οι Άριοι Πελασγοί είναι οι λαοί, οι οποίοι εξ αρχής χρησιμοποι

ούν την αλφαβητική γραφή, όπου κάθε ήχος αντιπροσωπεύεταικι

από ένα σύμβολο. Οι υπόλοιποι λαοί χρησιμοποιούσανμία, το ίδιο

αρχαία αλλά πιο δύσκολη, εικονιστική μέθοδο. Η εικονιστική μέθο

δος, εξελισσόμενη,πέρασε διάφορα ενδιάμεσα στάδια, όπως αυτά

των ιδεογραμμάτωνκαι ιερογλυφικών,για να καταλήξει στα λεγό

μενα συλλαβικά κατά παραδοχήν αλφάβητα.

Όμως, όπως απεκάλυψαν ο Σλήμαν στις Μυκήνες και ο Έβανς

στην Κνωσσό, και όπως απέδειξε η περαιτέρω αρχαιολογική έρευ

να, η Ελλάδα ήταν μια Ελλάδα της Ζ' χιλιετίας π.Χ., ενώ άλλες

πάλι ανασκαφικές αρχαιολογικές έρευνες αποδεικνύουν ότι fδη

πολ/ές χιλιετΙες πριν και από αυτό το ~oνικό όριο~:η;Λ:jiίrΙΙI


είχε διαμορφωθείπολιτισμός. Όχι προελληνικός, αλλά όπως, εκ των

πραγμάτων, αναγκάζονταινα παραδεχθούν κορυφαίοιΈλληνες επι

στήμονες: «Στην προ·ίστορία έχουν τεθεί οι βασικές καταβολές του

ελληνικού έθνους και τα κύρια συστατικά του ελληνικού πνεύμα

τος».

Πράγματι, ως αποτέλεσματων ανασκαφικών ερευνών του προ·ί

στορικού μας πολιτισμού, συνεχώς εδραιώνεταιη συμπερασματική

άποψη μιας αδιάσπαστηςπολιτισμικής ελληνικής πορείας, με αδιά

λειπτη επικοινωνίατων ανθρώπων σε όλο τον Ελλαδικό χώρο, καθ'

όλη τη διάρκεια των προ·ίστορικώνχρόνων. Ο πληθυσμός της Ελλά

δος ήταν αυτόχθων και καμία αρχαιολογική ένδειξη δεν δείχνει να

δέχτηκε εισβολές, αλλά, ουσιαστικά ανενόχλητοι οι πρώιμοι πολιτι

σμοί της χώρας μας, ανεπτύχθησανομαλά, επηρεάζοντας και, μέχρι

ενός σημείου, καθορίζονταςτις εξελίξεις των μετέπειτα ιστορικών

χρόνων.

Παρ' όλα αυτά, οι ξένοι ιστορικοί εθελοτυφλούν και προσπαθούν

να εμφανίσουν, επιλεκτικά μόνον, μέρη του ελληνικού πολιτισμού

μέσα από, συχνά αμφίβολα, λείψανα αρχαίων πόλεων, ανακτόρων

και ναών, συντρίμμια αγαλμάτων ή αγγείων και κτερίσματα συλη

μένων τάφων. Αυτά τα σπαράγματα όμως, σε καμία περίπτωση

δεν είναι δυνατόν να αποδώσουντην εικόνα του συνόλου του ελλη

νικού πολιτισμού, εάν δεν συνδυασθούν και με τα σπαράγματατης

αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Και η αλήθεια δεν θα βασιστεί σε

επιλεκτικά, ακούσια ή εκούσια, σφάλματατου Ηροδότου, όπως αυ

τό που χαρακτηρίζειτα ελληνικά γράμματα ως «Φοινική"ία» και το

αρχαιότατο γένος των αυτοχθόνων Πελασγών Δωριέων ως «έθνος

πολυπλάνητονκάρτα». Η απόδειξις της αληθείας υφίσταται από χι

λιετίες, στους στίχους της Ιλιάδος, όπου ο Όμηρος, συγκρίνοντας

τον Αίαντα με τους υπολοίπους αρχηγούς της Τρωικής Εκστρα

τείας, αναφέρει: «Εγχείη δ' εκέκαστο Πανέλληνας και Αχαιούς».

Διότι ο θείος ποιητής γνώριζε καλώς την καταγωγή του Αίαντος και

των άλλων βασιλέων και χρησιμοποίησε, αυτός πρώτος, τον όρο

Πανέλληνες για να δηλώσει το σύνολο των φυλών του Ελλαδικού

χώρου.

Άλλωστε, κατά τον Άγγλο γλωσσολόγο Τζων Τσάντγουίκ, συνερ-

ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

γάτη του αρχιτέκτονα Μάικλ Βέντρις ο οποίος αποκρυπτογράφησε

την ελληνική γραμμική γραφή Β το 1952, από τα προ·ίστορικά χρό

νια επικρατούσε στην λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου η αρχαιό

τατη ελληνική γλώσσα, γνωστή στην γραμματεία της κλασικής επο

χής ως Πελασγική, ρίζα της ελληνικής γλώσσης και των διαλέκτων

της. Τα πελασγικά τοπωνύμια, από τα οποία βρίθει μέχρι σήμερα η

Ελλάς, σχετίζονται με τις κατοικημένες τοποθεσίες της προ·ίστορι

κής περιόδου, από γένη που μιλούσαν ελληνική γλώσσα, η οποία εί

χε γεννηθεί και αναπτυχθεί στην Ελλάδα. Από τον βασικό αυτόν

ελληνικό κορμό, διακλαδώθηκαν οι τέσσερις διάλεκτοι που επικρα

τούσαν στην Ελλάδα των κλασικών χρόνων, η αρκαδική, η αιολική,

η δωρική και η ιωνική.

Όπως φαίνεται κατά την, τουλάχιστον μέχρι τον Β' Παγκόσμιο

Πόλεμο, παραδεκτή επιστημονική άποψη, τόσο η αρκαδική διάλε

κτος όσο και η αιολική, προήλθαν, μερικώς τροποποιημένες, από

έναν, ακόμα αρχαιότερο, γλωσσικό κλάδο, αυτόν των Αχαιών,

στους οποίους αναφέρεται ο Όμηρος στα έπη του. Όμως, προ·ίόν

της αχαϊκής γλώσσης ήταν και η δωρική διάλεκτος, η οποία επι

κρατούσε στην βορειοδυτική και κεντρική Ελλάδα, και σε όλη την

Πελοπόννησο, εκτός από την Αρκαδία, στην Κρήτη, στη Μήλο, στη

Θήρα, στη Ρόδο, στα γειτονικά της Δωδεκάνησα, και σε όλη την

περιοχή της Στερεάς Ελλάδος, από τον ισθμό της Κορίνθου μέχρι

και την Αττική. Διότι είναι βέβαιο ότι και οι Αθηναίοι, την εποχή

του πρώτου τους βασιλέως, του διφυούς Κέκροπος, τουλάχιστον

τον ΙΕ' αιώνα π.Χ., μιλούσαν και έγραφαν (γραμμική Β), την ίδια

ελληνική γλώσσα, την οποία χρησιμοποιούσαν στην Μινωική Κνωσ

σό, στις Μυκήνες των Ατρειδών και στην Πύλο Μεσσηνίας του Νέ

στορος στην Πελοπόννησο. Αυτή η γλώσσα, ελαφρώς τροποποιη

μένη μέσα από τους αιώνες, ήταν η γνωστή μας αττική διάλεκτος

των ιστορικών, πλέον, χρόνων, που κανείς Αθηναίος δεν παραξε

νεύετο όταν άκουγε στο θέατρο τις τραγωδίες του μεγάλου Αι

σχύλου, ο οποίος, ως γνωστόν, έγραφε τα έργα του στη δωρική

διάλεκτο.

ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ

Σφηνοειδές συμφωνικό αλφάβητο της Ουγκαρίτ.

~tJyy7

tJrtrt

ΛΛ

~

διότι φαίνεται ότι η φωνητική αξία των χαρακτήρων

είναι ανεξάρτητη από την προέλευσή τους, είχαν

καθορίσει ώστε κάθε σημείο να έχει μια συγκεκρι

μένη μορφή η οποία να αντιστοιχεί σε έναν ορισμέ

νο φθόγγο. Αυτή η παραδoχiι τους είναι προάγγελος

συστήματος αλφαβητικής πλέον γραφής. Παραπλεύ

ρως παρατίθεται δειγματοληπτικά τμήμα του συλ

λαβικού συστήματος της Βύβλου.

Πάλι στα βόρεια παράλια της Συρίας, το 1929, η Γαλ

λική Αρχαωλογική Αποστολή ανέσκαψε στην περωχiι

Ρας Σάμρα την αρχαία Ουγκαρίτ', μεγάλη εμπορική

πόλη των αρχών της Β' χιλιετίας π.Χ. Πάρα πολλές

από τις πήλινες πινακίδες με εγχάρακτη σφηνοειδή γραφή που βρέθη

καν εκεί, αποτελούσαν μέρος της βιβλιοθήκης κάποιας σχολής γραφέ

ων, οπότε το άφθονο υλικό το οποίο είχαν πλέον οι γλωσσολόγοι στην

διάθεσή τους, διευκόλυνε την εργασία τους, τόσο ώστε το 1931 να

αποφανθούν ότι η γραφή αυτή διέθετε αλφαβητική δομή.

1. Η ελληνικη αποικία των Πελασγών, από το 3200 π.Χ. περίπου, γνωστη κατά την

αρχαιότητα ως Ευαγορίτις, από τους Ευαγορίδες της Κύπρου, προ ακόΥα

ταληψεώς της από τους Χετταίους το 1360 Π.Χ. (Ηρόδοτος νπ 89, Στραβων,3,4.)

ΒΑ:ΣΙΚΑΣΥΜΒΟΜ

Σύμβολα Φωνητική Σύμβολα Φωνητική Σύμβολα Φωνητική Σύμβολα Φωνητική

αξία αξία αξία αξία

'a;a'(?) <) ~ ff Υ..-

Ι'...... ..-

'j, 'ε;11 t:,ιι- k η ~

ί' (1), e' (1) :::J+- ,γ m ι ...\ q

'ο, "ο; t Ζ m ~:::Ί~-, rW \}' (Ί), ο' (Ί) + \1 ......~ n <Τ> g

Il b f b Υ' .. "'Τ'" S - tΤ ~ ~ ~

Τ ,J< ~ '".

~ ιg

ΠΙ ιl :::< ι

"""Β'

Ήδη η ιδέα να γράφονται τα σύμφωνα με ιδιαίτερο σημείο, εμφανί

ζεται, συγκεχυμένα όμως, στην ιερογλυφική των Αιγυπτίων, ενώ α

πό την Β' χιλιετία π.Χ., η τάση αυτή εμφανίζεται αμυδρά στους λα

ούς των δυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας και γενικά στην λεκά

νη της ανατολικής Μεσογείου, όπως και στους λαούς της Ερυθράς

Θαλάσσης. Οι γλώσσες αυτών των πληθυσμών έχουν πληθώρα λέξε

ων, οι οποίες βασικά αποτελούνται από σύμφωνα, πράγμα που κα

τά τους γλωσσολόγους διευκόλυνε τις γραφικές τους προσπάθειες

προς την κατεύθυνση του συμφωνικού αλφαβήτου. Ο μικρός αριθ

μός των σημείων που εμφανίζονται σε πρωτο-σιναίτικές και πρωτο

παλαιστινιακές επιγραφές, για τις οποίες όμως η αποκρυπτογράφη

σις δεν είναι βεβαία, τις κάνει να θεωρούνται ως προ-αλφαβητικές

γραφές. Φανερώνουν δηλαδή τις προσπάθειες του συρο-παλαιστι

νιακού αρχαίου κόσμου για την χρήση ενός νέου συστήματος γρα

φής, πλέον απλού από τα ιερογλυφικά ή τους σφηνοειδείς χαρακτή

ρες.

Ένας κρίκος αυτής της προ'ίστορίας της αλφαβήτου είναι η ψευ

δο-ιερογλυφική γραφή των επιγραφών της Βύβλουl, αρχαίου λιμέ

νος της Συρίας. Οι επιγραφές της Βύβλου, χαραγμένες σε λίθινες

αλλά και ορειχάλκινες πινακίδες, ανεκαλύφθησαν από Γάλλους αρ

χαωλόγους το 1929, χρονολογούνται δε μεταξύ του ΙΕ' και ΙΔ' αιώ

νος π.Χ. Η γραφή αυτή δεν βασίζεται σε κανένα ιδεογραφικό σύ

στημα αλλά, με έναν αριθμό 114 σημείων, διαθέτει προφανώς ένα

επαρκές συλλαβισματάρω για να αναπαραστήσει όλους τους φθόγ

γους. Αποτελεί ένα αρκετά αξωσημείωτο υπόδειγμα για την μετά

βαση από μια συλλαβική σε μια αλφαβητική γραφή, διότι, όπως

φαίνεται από τις επιγραφές που έχουν βρεθεί, ο γραφεύς παραλεί

πει ενίοτε να χρησιμοποιήσει τον χαρακτήρα ο οποίος αντιστοιχεί

στην συλλαβή και στην θέση του γράφει το σημείο ενός συμφωνικού

ισοδυνάμου. Οι γραφείς της Βύβλου, άγνωστο με ποια πρότυπα,


1. Από τον Κύπριο οικιστ/ της πόλεως Βύβλον, απόγονο Αρκάδων Πελασγών.

Η καταγωγ1ι των συμφώνων


Όμως, οι γραφείς της Ουγκαρίτ, από τον ΙΔ' αιώνα π.Χ., κατέ

ληξαν σε μια συμφωνική αλφάβητο, διαμέσου άλλης οδού από αυτή

των συναδέλφωντους της Βύβλου, διότι η γραφή τους διατηρεί την

σφηνοειδή μορφή. Αλλά τα σημεία δεν έχουν τίποτε το κοινό με

τους σουμερο-ακκαδικούςχαρακτήρες, εκτός από την μορφή αυτή.

Καταγράφουνδε την γλώσσα της Ουγκαρίτ, η οποία ταξινομείται

στην Χαναανική ομάδα (δηλαδή Πελασγών αποίκων των παραλίων

της Συρίας μέχρι και της Παλαιστίνης) με πολύ απλουστευμένα

σφηνοειδή σχέδια, των οποίων ο μικρός αριθμός, μόλις 30, τα δια

χωρίζει τελείως από κάθε αναλυτικό ή συλλαβικό σύστημα γραφής,

διότι κάθε σημείο δεν καταγράφει παρά ένα σύμφωνο.

Το φοινικικό συμφωνικό αλφάβητο

Σε γενικές γραμμές, έχει γίνει παραδεκτό πως το συμφωνικό αλφά

βητο των Φοινίκων προέρχεται από τη Βύβλο της Συρίας, όπου

ανακαλύφθηκε η αρχαιότερη συμφωνική γραφή. Ωστόσο είναι πε

ρίεργο το γεγονός ότι λίγες φοινικικές επιγραφές βρέθηκαν στην ί

δια την Φοινίκη, σε σύγκριση με το πλήθος που βρέθηκαν και χαρα

κτηρίσθηκαν ως φοινικικές σε όλη την Μεσόγειο, την Κύπρο, την

Μάλτα, την Σικελία, την Σαρδηνία, την νησιωτική Ελλάδα, τις ακτές

της Γαλλίας, της Ισπανίας και της βορείου Αφρικής. Αυτό μας υπο

δεικνύει την εξάπλωση του πελασγικού αλφαβήτου στην ανατολική

και δυτική Μεσόγειο, και όχι κατ' ανάγκην του φοινικικού, το οποίο

είναι ένα τεχνητό δημιούργημα κάποιων "αρχαιολόγων" τύπου

Μάρτιν Μπερνάλ\.

Το αρχα'ι'κό φοινικικό αλφάβητο αριθμεί 22 γραμμικά σημεία, τα

οποία αντιστοιχούν σε ισάριθμους συμφωνικούς φθόγγους2. Με αυ-

1. Στην διεθνή βιβλιογραφία, δεν χρησιμοποιείται για τα φοινικικά γράμματα ο όρος

«αλφάβητο», αλλά ο όρος «συμφωνικό» ή "abjad" από τα τέσσερα πρώτα γράμ

ματα (συλλαβογράμματα)των αραβικών συμφωνικών αλφαβήτων.

2. Τα αυθεντικά ονόματα των γραμμάτων του φοινικικού αλφαβήτου δεν είναι γνω

στά, έτσι, αντ' αυτών, χρησιμοποιούνται τα αντίστοιχα εβραϊκά. Τα εβραίκά επί

σης, ή και τα λατινιχά, γράμματα χρησιμοποιούνται για την μεταγραφή των αρχαίων φοινικικών κειμένων,


"'~'''''Ι;;S:Ι'tIV'·t,i;II"

1 ~ 1j: j: j:

§ "7-

'"" ":% "g ;; ;$ '5 ~- i= :i Ζ

·.")Ί'"ιν ΗΙ.Ι9 - ':)Τ\\ OiWt

(\!IS ,)(1 :1I!1VNV ·1

Απεικόνισις ενός πολύ απλού και πιθανώς σωστού τρόπου με τον

το γπουργείο Πολιτισμού της Συρίας προβάλλει την λύσιν της κa:ra1ι'ω\f/Ίc

της αλφαβήτου. Όπως βλέπει ο αναγνώστης, στον πίνακα δεν υφιίσι:ατ,αι

φοινικικό αλλά ούτε και εβραϊκό αλφάβητο.


τά τα συμφωνικά σημεία μπορεί να καταγράψει ο γραφεύς οποια

δήποτε λέξη, αρκεί ο αναγνώστηςνα έχει τις απαιτούμενεςγνώσεις

και αναγνωστική πείρα ώστε να τις διαβάσει, τοποθετώνταςνοερά

τα απαραίτητα φωνήεντα του έναρθρου λόγου ανάμεσα στους χα

ρακτήρες των συμφώνων. Δεν έμεινε καμία υπόθεσις που να μην

έγινε για να αναγνωρισθείη καταγωγή του σχήματος των φοινικι

κών σημείων. Και βεβαίως παραμένει ακόμα άλυτο το ζήτημα της

προελεύσεωςτου ιδίου του φοινικικού αλφαβήτου! Ο γλωσσολόγος

L. Α. Waddell, στο βιβλίο του, The Aryan Origin ο! the Alphabet (Λον

δίνο 1927), δεχόταν την Σουμερο-φοινικική προέλευση του αλφαβή

του, και υπεστήριζε ότι οι Φοίνικες δεν ήταν Σημίτες, αλλά Πελα

σγοΙ Ενώ στο λήμμα «Γραφή» της Μεγάλης Αμερικανικής Εγκυ

κλοπαιδείας αναφέρεται επί λέξει: « ...Τα φοινικικά ή πελασγικά

αλφάβητα... » όταν συγκρίνονται αυτά με αρχαία αλφάβητα της

Ιταλίας.

Στην αρχή προσπάθησαν να εξαρτήσουν απ' ευθείας αυτά τα

σχήματα από τα απλά αιγυπτιακά ιερογλυφικά ή από τα ιερατικά

σημεία. Άλλοι επιστήμονες είδαν σε αυτά μια παραμόρφωση των

σφηνοειδών χαρακτήρων και τα ευρήματα της Ουγκαρίτ ενίσχυσαν

εκ νέου την θεωρία τους, ενώ αναφέρθησαν επίσης στις, προηγού

μενες χρονικά, ελληνικές γραμμικές γραφές Α και Β. Οι συγκρίσεις

με την πρωτο-σινα'ίτική γραφή και με τις αραβικές γραφές δεν

επέφεραν θετικό αποτέλεσμα γιατί, όπως φαίνεται, πρόκειται για

παράλληλα συστήματα γραφών από κάποια, προηγούμενη χρονικά,

κοινή πηγή. Ο Μ. Dunand, ο οποίος ανεκάλυψε την ψευδο-ιερο

γλυφική γραφή της Βύβλου το 1929, θεωρούσε ότι τα πρωτότυπα

των φοινικικών γραμμάτων βρίσκονται σε αυτά τα σημεία (σχέδια)

των χαρακτήρων των επιγραφών αυτής της Χαναανικής πόλεως της

Συρίας και, δια μέσου αυτών, προέβαλε την άποψη μιας πολύ

ισχυρής αιγυπτιακής επιδράσεως. Αυτές τις συγκρίσεις, άλλοι

γλωσσολόγοι και παλαιογράφοι τις εδέχθησαν εν μέρει και άλλοι

τις απέρριψαν εντελώς. Από τα μέσα ήδη του 200υ αιώνος, αυτοί

οι αρνητές της μοναδικότητος της φοινικικής αλφαβήτου υπεστήρι

ζαν ότι ήταν απλούστερο και πολύ λογικότερο να ιδούμε στους

φοινικικούς χαρακτήρες ένα δημιούργημα συρραφής, έργο εύκολο,

ΟΙ ΣΎ'ΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 249

καθώς αποτελεί ουσιαστική προσπάθεια να επινοηθεί η αλφαβητι

κή καταγραφή.

Δεν πρέπει να αποκλείουμετο ενδεχόμενο ότι, για να δημιουρ

γήσουν το γραφικό σύστημά τους οι Φοίνικες, πιθανότητα δανείσθη

καν από το κοινό απόθεμα των γραφών του ανατολικού και του αι

γαιακού (ελληνικού) κόσμου, χωρίς να λάβουν υπ' όψιν την φωνητι

κή σημασία των σημείων, τα οποία λίγο έως πολύ αντέγραψαν.

Οι απόψεις αυτές, αν και δεν βρήκαν μεγάλη απήχηση στο

ευρωπαίκό πανεπιστημιακόκατεστημένο, φαίνονται πολύ λογικές,

δεδομένου ότι και οι Φοίνικες ήσαν μια φυλετική ομάδα ασαφούς

καταγωγής, έμποροι και πειρατές, οι οποίοι ασπάζονταν μια απα

ράδεκτη, με τα ελληνικά δεδομένα εκείνης της εποχής, θρησκεία

και που ουδέποτε ανέπτυξαν κάποιον πολιτισμό ή δημιούργησαν

κάποιο πολιτισμικό στοιχείο, ενώ τα γραπτά τεκμήρια της κυρίως

λεγομένης Φοινίκης είναι εξαιρετικά σπάνια (η περίφημη «στήλη

του Μέζα» του 842 π.Χ. αφορά το χαναανικό πελασγικό βασίλειο

της Μωάβ).

Η σπανιότης αρχαιοτέρων γραπτών κειμένων από αυτό της στή

λης του Μέζα ώθησε το επιστημονικό κατεστημένο, αμέσως μετά

τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο, να επικροτήσει μια ανακοίνωση του

Γάλλου γλωσσολόγου Ε. Dhor:me, στην Παρισινή Ακαδημία Επιγρα

φών και Φιλολογίας, μόλις το 1946\ περί του ότι η γλώσσα των κει

μένων της Βύβλου είναι φοινικική. Αυτό ήταν αρκετό για να

χαρακτηρίσουν τις επιγραφές της σαρκοφάγου του βασιλέως της

Βύβλου Αχιράμ, η οποία ανεκαλύφθητο 1924 και χρονολογείται πε

ρί τον ΙΓ' αιώνα π.Χ., ως φοινικική γραφή ώστε να προηγηθεί χρο

νικά της πρώτης αλφαβητικής ελληνικής γραφής του 850 Π.Χ. Με

υπερβάλλονταζήλο, ο Μ. Dunand πρότεινε για δύο άλλες επιγρα-

1. Έναν χρόνο μετά το πέρας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου κατά την διάρκεια του

οποίου, το 1943, και ενώ η Ελλάς τελούσε υπό Γερμανική κατοχή, η ομάς ''Ελλή

νων" φιλολόγων εκδίδει σε πολυτελές χαρτί και προωθεί την Νέα Γραμματική της

Ελληνικής Γλώσσας του Μανώλη Τριανταφυλλίδη, με τα γνωστά, για την δύσμοιρη

ελληνική παιδεία επακόλουθα, τα οποία φροντίζει να επαυξάνει το Ίδρυμα «Μα

νώλη Τριανταφυλλίδψ> μέσω του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών (ΙΝΣ), με

αλλεπάλληλες πανεπιστημιακές εκδόσεις ινδοευρωπα'ίστών και φοινικιζόντων φιλο

λόγων.


Πάνω: Η σαρκοφάγοςτου βασιλέωςΑχιράμ,

η οποίαβρέθηκεστην Βύβλο το 1924.Κάτω: Λεπτομέρεια της επιγραφής από την παραπάνω σαρκοφάγο.

1

4

7

8

10

20

40

50

60

70

80

90

100

200

300

400

~ {:

~ 1

1<Ι ~~

~

γ

* :::c.

11 ~

11'

1 Ί

4 fLt t'1 j

ι.ι ~

rf ~

Q Ο

1r ~

l' f4 "w wt.l. χ


Πάνω: Τμήμα της επιγραφής στην οποία ο βασιλεύς των

ΜωαβιτώνΜέζα αφηγείται τους πολέμους του κατά των

Ισραηλιτών, κατά τον Θ' αιώνα Π.Χ Οι σαφώς πελασγικοί

χαρακτήρεςτου κειμένου έδωσαν το έναυσμα για την θεω

ρία περί φοινικικήςγραφής.

Αριστερά: Η σύγκρισις των δύο πινάκων δείχνει την προ

σπάθεια που έγινεώστε να δοθείένα υποτιθέμενοφοινικι

κό συλλαβισματάριο22 σημείωναπό τους 114χαρακτήρεςτης σαρκοφάγου του Αχιράμ και τους πελασγικούς χαρα

κτήρες της στήλης του Μέζα. Οι αριθμοί δείχνουν την αξία

που είχαν ως αριθμητικά σύμβολα.

φές, του Σαφατμπαάλ και του Άμπντο, μια χρονο

λογία ακόμα προγενέστερη από το κείμενο του

Αχφάμ. Προφανώς όμως, ανάμεσα στο επιστημο

νικό κατεστημένο εκείνης της εποχής, υπήρχαν και

κάποιοι πραγματικοί γνώστες των αρχαιολογικών

δεδομένων. Έτσι, η δεύτερη χρονολόγηση δεν έγινε

αποδεκτή από όλους. Εν τούτοις, αυτό ήταν αρκε

τό για να παγιωθεί έκτοτε στο ευρύ κοινό, αλλά

και στην σπουδάζουσα νεολαία όλου του κόσμου,

η παλαιότης και μοναδικότης της, λεγομένης, φοι

νικικής αλφαβήτου, όπως παρατίθεται, με πρώτη

στην σεφά την αλφάβητο των 22 σημείων, την

οποίαν συγκρότησαν από τους 114 χαρακτήρες

της γραμμικής αλφαβήτου της Βύβλου, της σαρκο

φάγου του Αχφάμ, με δεύτερη την αλφάβητο που


της οικογενείας της Ευρώπης, την οποία είχε απαγάγει, κατά τον

μύθο, ο Ζευς.

Η τάσις υπερεκτιμήσεωςτου ιστορικού ρόλου των Φοινίκων και

η εν γένει φoιν~κιστική προπαγάνδα, ήδη από τα μέσα του 190υ αι

ώνος, όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, έχει, όπως σχεδόν όλα

τα κινήματα και οι τάσεις, πολιτική σκοπιμότητα. Η υλική και ηθική

στήριξη της φοινικιστικής προπαγάνδας παρέχεται αφειδώς από τα,

ανά τον κόσμο, Σιωνιστικά κέντρα, αφού οι Εβραίοι παρουσιάζο

νται πλέον ως συγγενείς των Φοινίκων, αλλά και Φοίνικες, με δια

στολή του όρου αυτού.

Οπωσδήποτε η ιστορική έρευνα ανδρών όπως ο Α. Evans, ο W.Gladstone, ο Α. Person, ο R. Carpenter, ο J. Myers, ο G. Glotz, ο Α.

Wace, και οι σχετικές δημοσιεύσεις τους, έχουν αποδείξει την αυτο

γένεια του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής αλφαβήτου και

είναι πολύ ενδιαφέρον ότι ο πρώτος ο οποίος ασχολήθηκε με την

αποκάλυψη και την ανατροπή του φοινικισμού ήταν ένας Εβραίος,

ο S. Reinach, το 1893, με το έργο του Le Mirage Oriental, ενώ και ο

τελευταίος σύγχρονός μας, ο J. Yahuda, με το έργο του Hebrew is

greek, το 1982, ήταν και αυτός Εβραίος.

Μια προσεκτική μελέτη της αρχαίας ελλην~κής γραμματείας, ό

πως των έργων του Ομήρου, του Διοδώρου, του Απολλοδώρου, του

Παυσανία, του Στράβωνος, του Αρριανού και πολλών άλλων, είναι

αρκετή για να καταρρεύσουν οι ισχυρισμοί κάθε φοινικιστού και εί

ναι πραγματικά κρίμα το ότι ελάχιστοι Έλληνες πανεπιστημιακοί εί

χαν τον χρόνο και την διάθεση να μελετήσουν επισταμένα τις αρ

χαίες πηγές και να εκθέσουν τα συμπεράσματά τους, όπως έκαναν

στο διάστημα του Μεσοπολέμου, ο καθηγητής Α. Αρβανιτόπουλος,

στην Επιγραφική του (τον αναφέραμε στη σελίδα 172) και ο καθη

γητής Αντώνιος Κεραμόπουλος, ο οποίος προήγαγε σημαντικά το

επίμαχο πρόβλημα της προελεύσεως του ελληνικού αλφαβήτου,

αφού απέδειξε, στο έργο του Θηβαϊκά, ότι ο Κάδμος και αυτοί που

ήλθαν μαζί του, οι θεωρούμενοι ως διδάξαντες τους Έλληνες το

φoιν~κικό αλφάβητο, δεν ήσαν Σημίτες Φoίν~κες αλλά Έλληνες Πε

λασγοΙ

Θα πρέπει, όμως, παρ' όλα αυτά, να επισημάνουμε ότι, μέχρι

ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 253

Αρχαιόταταελληνικάαλφάβητα. Οι αριθμοίδείχνουν

την αξία που είχανως αριθμητικάσύμβολα.λ Α Α

9 ~ 8 t"\/ 1 Λ '\ Ι'

Δ,""- Δ Δ ΔΔ

1? ~~ pt'Ί Υ '<Ζ ι 1

!jH 11 8 Η θΗ

φ θ Φ

l Ι l l 5" Sr ~ ~ J( Ι<

Ι ι.. Ι-

"'j "'\ fλ

'/ '" t'

4- ~ ί ~ t ~

ο ο 0 Ο Θ

Ι 7 'ϊ r rF t' '1

φqς> Φ ? φς>

!\ Α.'\ ~

vv~~

lχt τ ί

9

2

70

90

80

40

50

30

20

10

400

300

200

100

πρoκύπτε~ από την στήλη του βασ~λέως της

Μωάβ Μέζα (842 π.Χ.) κα~ τέλος την αλφά

βητο που χρησιμοποιούσαν οι Φoίν~κες κά

τοικοι της Τύρου κα~ της Καρχηδόνος μέχρ~

τον Ε' αιώνα π.Χ.

Εδώ θα πρέπε~ να διευκρινισθεί ότι το λεγό

μενο φοινικικό αλφάβητο ήταν ένα από τα

πολλά ελληνικά αλφάβητα όπως αυτά της

Μιλήτου, της Βοιωτίας, της Θήρας κ.λπ. και η

γραφή της Βύβλου ήταν εξέλιξις της ελληνι

κής γραμμικής γραφής Β. Επίσης, δεν υπάρ

χουν σημιτικά αλφάβητα, διότι ο όρος Σημί

της δεν υφίσταται παρά για τους Άραβες και

τους Εβραίους απογόνους του Σημ. Ο σω

στός όρος είναι αραβικά αλφάβητα. Αυτά

φαίνεται να έχουν προέλθει από το αραμαίκό

αλφάβητο της αρχαίας Συρίας, η οποία βασι

κά κατείχετο από Πελασγούς αποίκους ή γη

γενείς. Οι Εβραίοι, έναν μόλις χρόνο μετά την

πτώση του Γ' Ράιχ, κατάφεραν να περάσουν

στο τότε επιστημονικό κατεστημένο ότι η αλφάβητος της στήλης του

Μέζα, την οποία ουδείς αμφισβητεί, είχε μια προίστορία 400 ετών.

O~ ίδιοι οι Εβραίοι ισχυρίζονται ότι η αλφάβητός τους είναι η

φοινικική και ότ~ τα ονόματα των σημείων της αλφαβήτου που χρη

σιμοποιούν είναι τα αρχικά φοινικικά, επομένως η γλώσσα τους και

η γραφή της ανάγεται στον ΙΓ' αιώνα π.Χ., στην αλφάβητο της Βύ

βλου. Ήδη τα τελευταία 20 χρόνια, η ονομασία «φοινικικό αλφάβη

το» αντ~καθίσταται στην σχετ~κή βιβλιογραφία με τον όρο «σημιτι

κό αλφάβητο» για να παραχωρήσει την θέση του, την επόμενη γε

νεά, στην ονομασία «εβραίκό αλφάβητο», οπότε ως δεδηλωμένοι

απόγoνo~ των Φοινίκων, οι Εβραίοι θα διεκδικήσουν πλέον και την

πατρότητα κάθε ευρωπα'ίκού πολιτισμικού στοιχείου, ως απόγονοι

254 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Ο Ι Σ Υ Μ Φ Ω Ν Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 255

1. Την επέκταση του Μινωικού κράτους της Κρήτης στα νησιά του Αιγαίου και σε

παραθαλάσσια μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδος υποδεικνύει και το όνομα Μινώα,

το οποίο χαρακτηρίζει δύο λιμάνια της Κρήτης, αλλά και πόλεις στην Σίφνο, στην

Αμοργό, στην Πάρο (η Πάρος απεκαλείτο ολόκληρη Μινώα κατά τον Στέφανο Βυ

ζάντιο), στα Μέγαρα, στην ανατολική ακτή της Λακωνίας, στην Κέρκυρα και στην

Σικελία ενώ, κατά τον Στέφανο Βυζάντιο, «εκαλείτο και η Γάζα Μινώα»" Η κυ

ριαρχία του Μίνωος είχεν επεκταθεί και σ' αυτήν την Αθήνα, όπως μαρτυρεί η

τότε, ότι καταγόταν και το κυπριακό αλφάβητο, το οποίο σαφώς

δεν ήταν προ"ίόν αιγυπτιακής, ασσυριακής ή φοινικικής γραφής.

Αλλά ανεγνώρισε το τότε διεθνές επιστημονικό κατεστημένο ότι

Κρήτες οι οποίοι αποίκισαν την νότιο Συρία -την γην Χαναάν στην

οποία αναφέρεται η Εβρα'ίκή Βίβλος- μετέδωσαν εκεί και το σύ

στημα γραφής τους, φορείς όντες του Αχα"ίκού ή άλλως λεγομένου

Μυκηνα"ίκού πολιτισμού. Αυτοί οι Κρήτες είναι οι, γνωστοί σε όλους

μας, Φιλισταίοι, οι Pulesata των αιγυπτιακώνγραφών του ΙΓ' αιώ

νος π.Χ., κατ' ευθείαν πρόγονοι των σημερινών Παλαιστινίων. Αυ

τοί που, κατά την Παλαιά Διαθήκη, κατάγονται από την νήσο Κα

φτόρ, δηλαδή την Κρήτη, την χώρα του Κεφτιού, και δεν ήσαν παρά

Πελασγοί της Κρήτης και των νήσων του Αιγαίου Πελάγους, φορείς

του κρητομυκηνα"ίκούπολιτισμού, ήδη από την εποχή του Φαραώ

Τούθμωση Δ', περί τον ΙΣΤ' αιώνα π.Χ.1

!..~Ί i IΛ1ΑΙ 11ί Ι ~3ΞΞf $~ ***. t::ι:: Ζ 21> ':Κ- 19 R ??Ζ

ΕΘΘ ,α/Θ e r-r >1(!{ 111 ΙΗ

φ<>.".."κι\ Κι,ιη~••R Κιιφ:.οο& Φικ...<f"ω !\οηη.ιιό. K~-nm

"-~ 1:QQo",μ!Ol6 ~<rι~.J<ά κι' 1Q<Ψ-μ,J1d.. 1a~,t1."'I"!'oi

Από τους παρατιθέμενουςπίνακες

του έργου «5cripta Minoa» του Α.

Έβανς, είναι φανερή η προέλευση

των φοινικικών χαρακτήρων γρα

φής από τα αντίστοιχα κρητικά ιερο

γλυφικά σύμβολα, όπως και από αυ

τά της γραμμικής γραφής.

.''1.,"1,1)14 ΚΙ"1η",ΙΙ !\",}~",.ιi

.Α yl!'-'!,~.>:ιi. ki;?qy).",I"..J.των ημερών μας, εντείνεται η προπαγάνδασε πανεπιστημιακόκαι

λα"ίκό μέτωπο του «φοινικισμού»,ο οποίος, σε συμμαχία με τον λε

γόμενο «αφροσημιτοκεντρισμό»,προσπαθεί να συρρικνώσει τον

«ελληνισμό» και τα πολιτισμικάτου επιτεύγματα.

Με κέντρο την Βηρυττό, διεξάγεται, σε διεθνές επίπεδο, μια

συστηματική προπαγάνδα με σκοπό την «ιστορική» αποκατάστα

ση των Φοινίκων, με πυρήνα αυτού του κέντρου το, διεθνούς χα

ρακτήρος, αμερικανικό πανεπιστήμιοτης πόλεως. Παρουσιάζουν

τους Φοίνικες ως λαό με ιστορική συνέχεια από την προ'ίστορία ως

την βυζαντινή περίοδο και δι' αυτής στην σημερινή εποχή, και

προσπαθούν να αποδείξουν ότι ο λαός αυτός, όχι μόνο δεν εξα

φανίστηκε, αλλά ότι Λιβανέζοι, Σύριοι, Παλαιστίνιοι, Ιορδανοί, Κύ

πριοι και Εβραίοι είναι άμεσοι απόγονοί τους. Η απώτερη επιδίω

ξη του «φοινικισμού»είναι η ίδρυση ενός «νεο-φοινικικού»κρά

τους, το οποίο θα περιλαμβάνειτον Λίβανο, την Συρία, την Παλαι

στίνη, την Ιορδανία, την Κύπρο και το Ισραήλ ως κυρίαρχο εταίρο.

Αυτό θα γίνει, όταν η παγκόσμια κοινή γνώμη δυτικoεuρωπα'ίκoύ

τύπου θα έχει "πεισθεί" για το δικαίωμα των "Φοινίκων" σε ιστο

ρική αλλά και έμπρακτη αποκατάσταση,και εφόσον η παγκόσμια

εξασκουμένη εξουσία των επικυριάρχωντου πλανήτου μας το κρί

νει σκόπιμο.

Άλλωστε, με την ίδια πολιτική μεθόδευση, αλλά με έμπρακτες

αιματηρές θυσίες και γνήσια προ"ίστορία και πολιτισμό, δημιουργή

θηκε το Ελληνικό Κράτος, στις αρχές του 190υ αιώνος, όπως αργό

τερα και το κράτος του Ισραήλ, στα μέσα του 20ου αιώνος, για να

εξυπηρετήσουν τις επιδιώξεις του τότε κατεστημένου πολιτικής,

στρατιωτικής και οικονομικής παγκόσμιας εξουσίας.

Είναι όμως πολύ ενδιαφέρον ότι η ομοιότης της κρητικής γραμμι

κής γραφής προς την κυπριακή των Χετταίων και άλλων φυλών της

Μικράς Ασίας, όπως και οι αναλογίες της με τους χαρακτήρεςτου

αρχα'ίκού ελληνικού αλφαβήτου, οδήγησε τους τότε, προ ενός αιώ

νος, αρχαιολόγουςκαι γλωσσολόγουςστο συμπέρασμαότι το φοινι

κικό αλφάβητο, για το οποίο γίνεται τόσος λόγος σήμερα, δεν πα

ρήχθη από την ιερατική αιγυπτιακή γραφή, όπως επιστεύετο μέχρι

τότε, αλλά από την κρητική γραφή, από την οποία αντελήφθησαν


Με αυτό το συμπέρασμα άλλωστε, συμφωνεί και η παράδοσις

του Διοδώρου του Σικελιώτη, κατά την οποία Κρήτες συγγραφείς

αρνούνταν ότι οι Φοίνικες είχαν εφεύρει το ελληνικό αρχαCκό αλφά

βητο, αλλά υπεστήριζαν ότι μεταποίησαν μόνον σύστημα γραφής

που ήταν εν χρήσει στην Κρήτη και το οποίο είχαν εφεύρει οι θυγα

τέρες του Διός, Μούσες.

ο. Η AραμαYκ~ Γραφ~, Yj Eβρα'(κ~ και Yj Aραβικ~

Η ΑραμαΊ:κή Γραφή

Από τον Θ' αιώνα π.Χ., εμφανίζεται, αρχικά γύρω από την έρημο

της Συρίας, σε ισχυρές πόλεις-κράτη οι οποίες ελέγχουν αλλά και

διασφαλίζουν τις εμπορικές ανταλλαγές, από και προς τα μεσογει

ακά παράλια και την ηπειρωτική Ασία, η λεγομένη αραμα'Cκή γρα

φή, η οποία χρησιμοποιεί παρεμφερή σύμβολα συμφώνων προς

τους ελληνικούς χαρακτήρες του Αιγαίου και της ηπειρωτικής Ελλά

δος.

Πόλεις όπως η Δαμασκός και το Χαλέπι χρησιμοποιούν αυτά τα

στοιχεία για να καταγράψουν την, αραβικού τύπου, γλώσσα τους,

διαφορετική από την Χαναανική, σε μνημειακές επιγραφές αλλά

και σε παπύρους, όπως αυτοί που βρέθηκαν στην Ελεφαντίνη νήσο

στο Ασσουάν της Αιγύπτου, όπου ένας Αιγύπτιος βασιλεύς είχε

εγκαταστήσει φρουρά από Σύριους τον Ε' αιώνα Π.Χ. Αυτό, διότι

και η αρχαία Συριακή γράφεται στην αραμαCκή αλφάβητο, με ελα

φρώς τροποποιημένους τους χαρακτήρες των συμφώνων λόγω της

γνωστή ιστορία με τον ετήσιο φόρο από επτά νέους και νέες που κατήργησεν ο

Θησεύς. 'Όπως δε μας παραδίδει ο Ηρόδοτος (Α 171), οι Πελασγοί των παραλίων

της Μικράς Ασίας, Κάρες, οι οποίοι ονομάζονταν και Λέλεγες, ήσαν υπήκοοι του

Μίνωος παρέχοντας άνδρες ναυτικούς για τα πλοία του. Αλλά και οι Λύκιοι ήσαν

πελασγικό συγγενικό φύλο, διότι η αρχαία ελληνική παράδοσις θεωρούσε τον Μί

νωα Α ως γιο του Διός και της Ευρώπης, πατέρα του Δευκαλίωνος COμηρος, τ 172κ.εξ.) και πάππο του Ιδομενέως COμηρος, Β 645 και Γ 230) ενώ ο αδελφός του,

Σαρπηδών, ήταν άναξ της Λυκίας.


ΒΑΣ/ΚΑΣΥΜΒΟΜ

Φωνητική ΑΡΑΜΑϊΚΑ ΠΜΜΥΡΑΣ ΝΑΒΑΤΑΙΩΝ

αξίαΗ' Αιώνπ.Χ. Στ' Αιών Π.Χ. Δ' Αιώνπ.χ.

Τ Τ !( ~ ~()2<

Ι) ~ J , ~ ..::J)

g Λ 1\"'"'

λ λ

d '\ lf ., "\ ,11 ~ Τ\ ~ ;ι. 11 11

ιν '\ 1 , '\ 1 Ί

1. Ι 1 Ι Ι t /

J)

" Η " .\'\ flrt

! ff) 6 θ G Ι?

Υ 1- 1.- ~ ") !>'\

k 1 ~ 1 ~ t/Ι L Ι ί \1Ι!Ι

, 4j ~ .h\ 'D 1)

11 j i , ~ i J 1s t ~ ~ .J "t7

ο u ν Υ Υ

Ι' J 1 ) J j...,j

~ Γ r- )1 jt .J' r~ ψ r ." J:) l'

r i ~., ~ 1

~ w γ;Ψ t> J'

l f r ,.. Υ' .tι ίι

Συγκριτικός πίνακας των συμφωνικών χαρακτήρων της αραμαϊκής γραφής

με τις γραφές της Παλμύρας και των Ναβαταίων.

μεταξύ των γραμμών συνδέσεως. Φέρει δε το ανεξήγητο όνομα

estrangelo [εστρ(α)νγγελο - αστερ (α)νγγέλω - αστήρ αγγέλω - αγ

γέλω από τα άστρα - αγγέλουν οι Θεοί οι Ουράνιοι (προφανώς θε

ωρούσαν την γραφή θεόσταλτη όπως και οι Αιγύπτιοι)].

Μετά την κατάκτηση και της Συρίας από τον Μέγα Αλέξανδρο,

η αραμα'Cκή γραφή, ως γραφή διοικητική και εμπορική, παρεμερίσθη

από την ελληνική, διατηρήθηκε όμως για πολλούς αιώνες στα όρια


ΒΑΣΙΚΑΣΥΜΒΟΛΑ

Φωνητική ΣγΡIΑΚΑΜΕΝΤιΝΑΣαξία Όνομα ΠΜΜγΡΑΣ ΕΣΤΡΑ·

ΝΤΖΕΛΟ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΑ ΤΕΛΙΚΑ ΜΕΣΑΙΑ ΑΡΧΙΚΑ

Ό!ηΓ Χ ..c Ι ! ο

b bet .::J .=ι ..::> ..:::. .::ι. :> t::l.

gomll!

""~ ,

~ ~ ~ .!.gd ,lο!ηΙ '1. " ! ~

.!Ι

h 1)(1 Χ σ> C!I οι.......,

w \vaw 'L " ο Q, ~

Ζ Ζllϊο Ι \ Ι ~ ΙΙ.' ~et .Ή " ..... ..... ..... - f! !et 6 ~ ~ ~ -!- -6

YlH! Λ , - "" ... . <.Υ

k .kaf "j "\" 't .::ι. t) ?'!'Ι loma,1 ~ ..\ " " ':>. '.>.

ηι men1 JJ 7"= ? f' n :iO::> ι:fιi

n ΠfιΒ J, ,\ ~

.ι. .» \)--.......

" Hcmkat ~ "" - """- - ω -(~ Υ ""- ~ .... 'Jι" 11>.. -Γ, Ρ ρδ 3 2> .ιb .2. s:ι. 51)

~~ ~η(I.; Υ .s ,

.\ ..,..~ ~o! JJ ρ J:> .Δ ι::ι. D .:;J

r ι,ί; 1- " ; .. =ι

s 'ίη ~ "'" ί.... Α ..... 4Ρ>

t Ια\ν Jι :.- ~ .:t

Συγκριτικός πίνακας της αραμαϊκής συλλαβικής αλφαβήτου, στην γραφή της

Παλμύρας, του Εστραντζέλο, της Συρίας και της Μεντίνας.

των βασιλείων των Πτολεμαίων της Αιγύπτου και των Σελευκιδών

της Συρίας, διασκορπισμένη σε εθνικές γραφές μικρών ελληνοαρα

βικών κρατιδίων, όπως αυτά των Ναβαταίων, της Παλμύρας κ.ά. Η

τρέχουσα αραμοίίκή διείσδυσε επίσης, δια των εμπορικών συναλλα

γών αλλά και δια των πολέμων, στην Κεντρική Ασία. Εκεί χρησιμο

ποιήθηκε για την καταγραφή των ιρανικών γλωσσών των βασιλείων

των Αρσακιδών και των Σασανιδών έως τον 70 αιώνα, αλλά και της

Ου'ίγκούρ, γλώσσης της μογγολικής αυτοκρατορίας, από τον 130έως τον 150 αιώνα.

Προφανώς πρέπει να αντιληφθούμε αντίστροφα την πορεία δια

δόσεως της γλώσσης. Υπήρχαν δηλαδή πυρήνες πελασγικού ηλωλι

θικού πολιτισμού μέχρι την Ου'ίγκούρ, όπου χρησιμοποωύσαν τους

ελληνικούς χαρακτήρες που χρησψοποιεί και η αραμα"ίκή γλώσσα.


Εξ άλλου, είναι γνωστό όη, ακόμα και στην Κίνα, έχει βρεθεί κα

ταγεγραμμένη η αραμα'ίκή στη δίγλωσση επιγραφή του Σινγκάν

Φου, του 781 (δεδομένου όη το 1998 είχαν ανασκαφεί τα ερείπια

μιας αρχαίας ελληνικής πόλεως στο Γωυνάν της Νοτίου Κίνας, την

οποίαν απέδωσαν στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αν

και ο στρατηλάτης ουδέποτε έφθασε μέχρις εκεί, είναι πιθανότατο

και η επιγραφή του Σινγκάν Φου να ανάγεται σε πολύ αρχαωτέρα

εποχή.)

Όσον αφορά στην διάδοση της αραμοίίκής γραφής, είναι ενδιαφέ

ρον ότι στην Περσία, όπου μετά το συλλαβισματάρωτων Αχαψενι

δών είχε εισαχθεί η αραμα"ίκή αλφάβητος, ανεπτύχθη, από τον Β'

αιώνα Π.Χ. και εντεύθεν, η γραφή η οποία καλείται πεχλεβί, στην

οποία διατηρούνται αραμα"ίκές λέξεις ως ιδεογράμματα και προ

σαρμόζει τα 22 σημεία της αραμα"ίκής αλφαβήτου στην ιρανική

γλώσσα. Κατά την περίοδο των Σασανιδών (226-651), δημωυργείται για την απόδοση του ιερού βιβλίου Αβέστα, μια νέα αλφάβητος.

Παραμένουν οι αραμοίίκοί χαρακτήρες, αλλά ο τρόπος καταγραφής

των φωνηέντων έχει ως πρότυπο την ελληνική αλφάβητο, η δε τάξις

των γραμμάτων, τα αρχαία ινδικά συστήματα (είναι προφανές όη

αυτό έγινε ώστε να διατηρήσει την δύναμή του, κατά την απαγγε

λία, το ιερό κείμενο της Αβέστα).

Η Εβρα'ι'κΥι ΓραφΥι

Ένας από τους πλέον φαναηκούς φοινικιστές του 200υ αιώνος, ο

Γάλλος γλωσσολόγος Charles Higounet, στο παγκοσμίου φήμης έργο

του Η Γραφή, το οποίο έγραψε στα τέλη της δεκαετίας του '50, ανκαι αναφέρει όη ίσως θα έπρεπε να πιθανολογήσουμε την ύπαρξη

κάποιας αρχαιότερης εβροίίκής γραφής, της οποίας όμως ουδέν

ίχνος υφίσταται, αναγκάζεται, εκ των πραγμάτων, να γράψει επί

λέξει όη: «Το εβρα'ίκό αλφάβητο έχει επίσης προέλθει από την

αραμοίίκή γραφή».

Φοινικική και εβρα'ίκή, δεν είναι άλλωστε παρά δύο διάλεκτοι

της ιδίας χαναανικής γλώσσης. Τα πρώτα γραπτά τεκμήρια όπου

ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Άλεφ: κεφαλή βοός

Μπετ: σκηνή

Γκάμελ: κάμηλος

Δελτ: θύρα

Χε: άγνωστον

Βάου: καρφί

Ζάι: ελαία

Χετ: (περίβολος) φράκτης, αγγλικά hence

Τετ: πιθανόν, μικροδέμα

Γιοδ: χειρ

Καφ: παλάμη

Χαμντ: κεντρί

Μεμ: ύδωρ

Νουν: πιθανόν ιχθύς

Σεμκ: ιχθύς επίσης

Άιν: οφθαλμός

Πε: πιθανόν στόμα

Σάδε: αγκίστρι, δρεπάνι, μύτη

Κοφ: πίθηκος

Ρεσχ: κεφαλή

Σχιν: οδούς ή πλάτη

Τάου: σημείον


ΕΒΡΑϊΚΟΝ

συλλαβόγραμμα

ΦΟΙΝΙΚΙΚΟΝ

συλλαβόγραμμα

Συγκριτικόςπίνακας αιγυπτιακώνιερογλυφικών,

αντιστοίΧωνφοινικικώνσυμφωνικώνχαρακτήρων,

καθώς και αντιστοίΧωνεβραϊκώνσυμφωνικώνσημείων.

ΑΙΓΥΠΤιΑΚΟΝ

Ιερογλυφικό'

προσπάθεια να υπερπηδηθεί η αραμα'ίκή αλφάβητος -μια από τις

μορφές της οποίας είναι και η εβρα'ι'κή αλφάβητος, όπως άλλωστε

αυτή της Δαμασκού, του Χαλεπίου, των Ναβαταίων, της Παλμύρας,

ακόμα και η αραβική- οι Εβραίοι, από τον 80 αιώνα και εντεύθεν,

απεφάσισαν ότι τα ονόματα των στοιχείων της αλφαβήτου τους

ήσαν αυτά της φοινικικής αλφαβήτου.

Για πολύ καιρό είχε επικρατήσειη γνώμη ότι τα ονόματα αυτά

προήρχοντο από το σχήμα των αντικειμένων τα οποία αναπαρι

στούσαν αρχικά τα σημεία. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, όπως Π.χ.

στο άλεφ που μοιάζει με κεφαλή βοός ή στο άιν το σχήμα του ο

ποίου θυμίζει έναν οφθαλμό, το σχέδιο μπορεί να πιθανολογηθείότι

ανταποκρίνεταιστο όνομα του γράμματος. Αλλά εάν, καθώς είναι

γενικότερα παραδεκτό σήμερα, οι Φοίνικες δημιούργησαν, αυτοί οι

Συγκριτικός

πίνακαςτων

συμφωνικώνχα

ρακτήρωνμετα

ξύ εβραϊκήςκαι

σαμαρειτικής

γραφής.


εμφανίζεταιη γραφή αυτή φθάνουν πιθανώς στον Β' αιώνα π.Χ.! Ο

ίδιος όμως συγγραφεύς, σε άλλο σημείο του βιβλίου του, δεν παρα

λείπει να τονίσει ότι: «Το εβραΙ'κό αλφάβητο διατήρησε την σειρά

και τα ονόματα του φοινικικού αλφαβηταρίου».Πράγματι, σε μια

1. Δηλαδή την εποχή κατά την οποίαν οι Σημιτο-Φοίνικες εξαφανίζονται τελείως από

το προσκήνιο της Ιστορίας. Στις περιοχές όπου κάποτε υπήρξαν, εδώ και πολλους

αιώνες υπάρχουν πλέον οι Άραβες. Ουσιαστικά, η ιστορία των Σημιτο-Φοινίκων

αρχίζει με την καταστροφή των Ελλήνων της Φοινίκης, το 1360 π.Χ., από τους

Χετταίους και τελειώνει με την καταστροφή της Τύρου από τον Μέγα Αλέξανδρο,

ή έστω της Καρχηδόνος, το 146 π.Χ., από τους Ρωμαίους.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΒΟΜ

Φων/κή Όνομα Γραφή Γραφή Γραφή Γραφή Γραφή Γραφηαξία τετράγωνη Μέζα 2ιλοέ κυρτή ιερατική 2αμαρειτική

,ΌΙώ Κ ~ t' ~ ~ j'V

b l>et :Ι -9 :J 9 :J !?>

g gimel j '\ 1 '1 '\ '"\

d dalet ,Α <{ CSΙ q q

ι. Ι.Ι! ί1 ~ ;:1 ~ ~ ~

w \vaw 1 Ί' Ί ~ r 'ιι:

• ΖΗιη 1 ::ι:: =3 -:::; :r.ι; ~

~ ~βΙ n I:j tΞ;f \!i\ Ε3 "'dt

! !βΙ Ι:) Θ ~) <d

Υ ΥαΙ, '\. '1--- 4- ~ llf

k k.f ~ 1 :οι J .Υ :J :J

Ι lamed ~ t Ι Ι Ι 1.

m mem ΌΟ"Ί Υ !J ';jι;J ~

n nun j Ι ~ 7 , ;.1 1:1s 8amek Ι:) f ~ ~

'aϊn )Ι ο Ο Q <> Q

Ρ ρβ, Ε'; !) 9 1 J J :::ι

~ ~de χ V Ι'!- .j-?-y tιι, 'k "'11

~ ~of i' 'Ι' 1> " 'Ρ "'l

ι' ι'εκ , 4 1 q 9 "\.

S sin !11 W ;..v W W......

t taw .n χ χ.: )( χ. l"


Πάνω αριστερά: Είναι ενδιαφέρονότι τα πρώτα δείγματα εβραϊκής γραφής,

πριν αυτή διαμορφωθείσε ραββινική, θυμίζουναπλούςχαρακτήρεςτης πελα

σγικής γραφής, όπως δείχνει η εικόνα.

Πάνω δεξιά: Ενεπίγραφημαγική φιάλη, Β' αιώνος π.Χ Το εσωτερικότης κατα

λαμβάνεταιολόκληροαπό σπειροειδήεβραϊκή επιγραφήμε μαύρα τετράγωνα

γράμματα. Το κείμενο είναι εξορκιστικότων κακώνπνευμάτωνκαι δαιμόνων

και φιάλες σαν αυτήνεντοιχίζοντανστα θεμέλια των σπιτιώντων Εβραίωνγιανα προστατεύονταιοι ένοικοίτους.

Κάτω:Απόσπασμαελληνικούκειμένουχριστιανικούπεριοδικού,μεχαρακτήρες

τετράγωνουςεβραϊκού τύπου, επί το θρησκευτικότερον.

Για να μην γίνονται λάθη στην εκφώνηση-ανάγνωσητων κεψέ

νων της εβραϊκής Βίβλου, από τον 80ν αιώνα, κατέληξαν να κατα

γράφουν με ιδιαίτερα σημεία (τελείες ή τόνους) τα φωνήεντα, την

προφορά των συμφώνων και την θέOΎj του τόνου.

Επειδή η φυλή των Εβραίων ήταν τεχνητή, χρειαζόταν και μια

γλώσσα η οποία δημωυργήθηκεαπό την ανάμειξη, κυρίως πελασγι

κών και αιγυπτιακών λέξεων. Η Γραφή όμως έπρεπε να είναι δια

φορεηκή, ώστε να δίνει την εντύπωση της φυλετικής διαφοράς, γι'

αυτό και τα ιερατικά γράμματα είναι τετράγωνα, με τελείες (στίγ-

'i:::lη,.J~.:-

~ϊ~1 : i;~·'n'1 ϊ~~:s-- . ":ι- ~

1'':11 ϊl~ίJ 1~:;J t'J'H,~,- \ Τ

ίJ''!~ ~li?r lΨ~~) t'J,;ϊ :1>1"

: J;:JI'lf~2.f"V ~'Χ,~ I'lf2. : ~!iΔf'(qW 'f:J1.A3 J'll'lfb!iΔ'Χ,

• !iΔ"<l ς;; I'lf J'l 2.'Χ,"<l ~1.A3~ 'Χ,'f:J • ~ I.A3W • 'Χ,b2. . ~'Χ,"I1l ~~'Χ, !'"

Δείγμα κειμένου εβραϊκής και σαμαρειτικής γραφής.

ίδωι, το γραφικό τους σύστημα ή το επεξεργάσθηκαν αντλώντας

ελεύθερα από ελληνικές πηγές, πιθανότατα οι ονομασίες των γραμ

μάτων να είναι πολύ μεταγενέστερες και να συνδέονται, περισσότε

ρο ή λιγότερο, με τους χαρακτήρες. Οπωσδήποτε, και με τον παρα

πάνω περωρισμό καλό είναι να δοθούν τα ονόματα των γραμμάτων

με την ερμηνεία τους, που η εβραΊ:κή παράδοσις αποδίδει στους

Φοίνικες, κατ' εξέλιξην προφανώς, αιγυπτιακών και μινωικών ιερο

γλυφικών.

Τελικά, η εβραίκή γραφή που χρησψοποωύσαν κατά τους πρώ

τους μετά Χριστόν αιώνες, για να αντιγράψουν τα ιερά τους κείμε

να, η αποκαλούμενη τετράγωνΎJ, λόγω του ιδεατού τετραγώνου

πλαισίου εντός του οποίου γράφεται ο χαρακτήρας του γράμματος

(όπως η κινέζικη), είναι εκείνη που αναγέννησε ο νεότερος Σιωνι

σμός. Διαθέτει 22 γράμματα, όλα σύμφωνα, τα οποία επίσης χρησι

μοποωύνται και ως αριθμητικά OΎjμεία, δηλαδή τα εννέα πρώτα 0Ύj

μαίνουν τις μονάδες, τα εννέα επόμενα τις δεκάδες τα τελευταία τις

πρώτες εκατοντάδες και διαβάζεται εκ δεξιών προς τα αριστερά.

Είναι ενδιαφέρον όη η μόνη άλλη γλώσσα της αρχαιότητος η οποία

αριθμούσε με την αυτή σειρά των γραμμάτων ήταν η ελληνική.

,;~~ t'J'!D~~ ~ΊP!~ : ιψt;1ί1

: ίίJN 01" !p::Γ'!ίJ'!1 :::1ϊ~-'!ίJ'111 ... J ": \. ....... ",,"1":' ~ ~ ,-


264 ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΙ ΣΤΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 265

ματα, ποο δίνουν κάποια ιεροπρέπεια), απόρροια του πλέον απλού

τεχνητού αλφαβήτου που μπορεί να κατασκευασθεΙ

Είναι πράγματι ενδιαφέρον το οπτικό συμπέρασμα στο οποίο

καταλήγουμε, όταν γράφουμε σε μια γλώσσα με την ιδιότυπη καλ

λιγραφία μιας άλλης. Συνήθως, εκλαμβάνουμε το κείμενο ως γραφή

αυτής της άλλης γλώσσης, όπως στην τελευταία εικόνα της προη

γούμενηςσελίδας, όπου το απόσπασμα από την Παλαιά Διαθήκη εί

ναι γραμμένο με τετράγωνους ελληνικούς χαρακτήρες, όπως τα

εβραϊκά γράμματα.

Αλλά μια τεχνητή γραφή, η οποία επιβάλλεται σε έναν λαό, έχει

ανάγκη και ενός ορισμένου τεχνικού παιδαγωγικού συστήματος εκ

μαθήσεως, όπως αυτό της ακροφωνίας. Ο διδασκόμενος, δηλαδή,

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Χαρακτήρες ΌνομαΦωνητική

Χαρακτήρες ΌνομαΦωνητική

αξία αξία

(Jp Όl~!' ~.; 1")11('11 Ι

::J, bet Ι. D}' menl π,

,.1 gimel Ιί (1Iuι') 1:1 nHJί !Ι

"1 ,1"lct ,ι Ρ ':\HlJH.'k "ί' ΙΗ) ι. JJ 'υϊη

) \Ya,v n~ \v '1 ,!) ι,.) Ρ

r ιπϊn Ζ ί j ~HII~ ~

Ρ l.ιcι ι) Ρ ~ol' ~

V !cI ! ., rc§ ι',ΥΟΙΙ ί. Υ rι ~ϊn, !'in $~ 8

'1' kal' k J'""jp !"IV Ι

Οι χαρακτήρες της τεχνητής ραββινικής, εβραϊκής, συμφωνικής αλφαβήτου.

την γραφή, αναλφάβητος, συνδέει ακροφωνικά έκαστον γράμμα της

αλφαβήτου την οποία διδάσκεται, με το όνομα ενός οικείου του ζώ

ου ή αντικειμένου. Σύστημα που εφαρμόζετο ανέκαθεν, μέχρι σήμε

ρα, όπως φαίνεται από τα παρατιθέμενα παραδείγματα. Αυτή είναι

και η έννοια της περιφήμου ονοματοθεσίας των 22 συμφωνικών

εβρα'Cκών σημείων. Ονοματοθεσίας φοινικικής, όπως ισχυρίζονται

αυθαίρετα, χωρίς όμως να υπάρχει γι' αυτήν την υπόθεση καμία

απόδειξις, όπου τα εβρα'Cκά γράμματα της συμφωνικής αλφαβήτου

είναι ακροφωνικά βοών, σκηνών, καμήλων και άλλων λέξεων οικεί

ων προς έναν νομαδικό λαό, όπως οι Εβραίοι των αρχα'Cκών χρόνων

κατ' ομολογία του κατ' εξοχήν ιστορικού τους Φλάβωυ Ιωσήπου l •

Άλλωστε, μέχρι σήμερα υφίσταται, στην, κατά τους Άραβες Πα

λαιστίνη και στο, κατά τους Εβραίους Ισραήλ, η παλαιά φυλή των

Σαμαρειτών, η οποία, θρησκευτικώς, αναγνωρίζει μόνον την Τορά

(Πεντάτευχον), το βιβλίο του Ιησού του Ναυή και το βιβλίο του

Ωσηέ.

1. Φλαβίου Ιωmjπου, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, και Κατ' Απίωιιος, λόγος Α' .

Πάνω: Πίνακες ακροφωνικών. Δείγ

ματα από πίνακες εκμαθήσεως αλφα

βήτου, με το ακροφωνικό σύστημα,

αγγλικής και αραβικής γλώσσης. Είναι

φανερό ότι και τα περίφημα ονόματα

της φοινικικής συμφωνικής αλφαβή

του δεν είναι παρά στοιχεία ενός τέ

τοιου συστήματος εκμαθήσεως γρα

φής.

Αριστερά: Μάθημα γραφής και ανα

γνώσεως ενηλίκων στο Αφγανιστάν

της δεκαετίας του '50. Διακρίνονταιοι πίνακες με τις εικόνες προσώπων

και αντικειμένων, με το αρχικό

γράμμα των οποίων ο μαθητής απο

στηθίζει μνημοτεχνικά την αλφάβητο της πατρίδος του (ακροφωνικό σύστημα).


Ι Y9n1~ Ι φnΥ?~ΦΥ Ι χ

ΦnIΦΥΠΜIΦUΥΧ~3IΠ)m

ΠΥΜΜ Ι ΙΙ)Π Ι Ι-ΙΕ: Ι Ι-Ι)?D 111~)ι"ιΠ Ι Ω?8) Ι Όχω1ΠΠ 111Ι Π)ι'ιΥΕπ Ι I1Π Ι n)fJDo Ι

Ι Ε)φ:ΧΜ Ι D)~Xtp Ι I1Π

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

ΧαρακτήρεςΦωνητική

ΧαρακτήρεςΦωνηrιKή

ΧαρακτήρεςΦωνηrιKή

αξία αξία αξία

Ii r'i Χ Ζ ? 9 ~ f

ΠΑrΙ ι) ΠIΊ)',ιh S ? ~ ('.!Jχ t ~ R (§) 5 MM,ι,fι kg \(tll)

~ ~ ο s (,Ιι) 1 Ι' ι

1 Γ g iH,Amn..m ~ ~~]]IJJJII ιn

ΨΨ Ι}

'>ίlr''ι{8 \1 Ι, ι.l 11 11

1J

" Ι. (q 1» ,ιΠΙ m ! ΥΥγΥ ι,

fJ Ii t'ί α ('111) JY,JY,~S .(~) φ 00 00 11·

)() <Η ο '1 }r

> < η rr ύ(πΙι ) Ι

Πάνω: Πίνακας συμφωνικής αλφαβήτου της νοτίου Αραβίας, της γνωστής κατά

την αρχαιότητα ως Ευδαίμων Αραβία, όπου και η επικράτεια της περίφημης βα

σιλίσσης του Σαβά. Είναι εμφανής η ομοιότης τωνχαρακτήρων με γράμματα της

αρχαϊκής Ελληνικής αλφαβήτου, της Λιβυκής

τιφινάγκ, της Αιθιοπικής, των Ρούνων και της

Ιβηρικής.

Αριστερά: Δείγμα νοτιο-αραβικής ή σαβαϊτι

κής γραφής. Σε παραβολή με την αιθιοπική

επιγραφή της σελ. 206 είναι φανερό ότι πρό

κειται περί της ιδίας γραφής, σε αρχικό στά

διο.

τρόπο, σε ποια περιοχή και πότε περίπου έγινε ο μετασχηματισμός

των γραμμάτων από το ένα αλφάβητο στο άλλο. Η πρώτη γνωστή

επιγραφή, με αραβικούς χαρακτήρες, παραδεκτή από τους οικείους

επιστήμονες ως τοιαύτη, είνω η λεγομένη τρίγλωσση επιγραφή του

Ζάμπαδ.Έχει βρεθεί κοντά στο Χαλέπι, χρονολογείτωαπό το 512κω είναι γραμμένη στα ελληνικά, τα συριακά κω τα αραβικά. Η

δεύτερη, είναι μία δίγλωσση επιγραφή, στα ελληνικά και τα αραβι

κά, που χρονολογείται από το 568 και βρέθηκε στο Αρράν της Χα

ουράν.

Έτσι, λόγω ελλείψεως σαφέστερων αρχαιολογικών στοιχείων, η


Οι σημερινοί Σαμαρείτεςγνωρίζουν, όπως και οι Εβραίοι, ότι εί

νω απόγονοι μίγματος των αρχαίων κατοίκων της Παλωστίνης, Πε

λασγών κω Ασσυρίων. Οι Σαμαρείτες είνω συγκεντρωμένοικυρίως

στην Χολόν, πλησίον του Τελ Αβίβ, με ιδιωτέρα συναγωγή, κω στο

Ναμπλούς (Σεχέμ), όπου διαμένει κω ο μέγας ιερεύς τους. Το όρος

Γκεριζίμ είνω ο Ιερός Τόπος τους, όπου και εορτάζουν το δικό

τους "Πάσχα". Η διαφορά τους με τους Εβραίους έγκειτω στο ότι

δεν αναγνωρίζουντην ραββινική αρχή. Διατηρούν μέχρι σήμερα ένα

δικό τους προγονικό αλφάβητο, πελασγικής καταγωγής.

Η Αραβική Γραφ1j

Θα πρέπει εξ αρχής να διευκρινισθείότι η αραβική γλώσσα, η αρα

βική γραφή κω η ισλαμική θρησκεία είνω φωνόμενα ξεχωριστά με

ταξύ τους, χωρίς οι περιοχές στις οποίες εκδηλώνοντωνα συμπί

πτουν πάντοτε. Η αραβική γραφή, αυτή καθ' αυτή, εμφανίζετωπο

λύ πριν από το Ισλάμ, αλλά είνω προφανές ότι η εξάπλωσις του

Ισλαμισμού ευνόησε την διάδοσή της. Είνω δε σήμερα, μαζί με την

τετράγωνη εβραίκή γραφή, η μόνη συμφωνική γραφή που εξακο

λουθεί να είνω εν χρήσει. Και μάλιστα σε ένα σημαντικό τμήμα

των παλωών λεγομένων ηπείρων, της Ευρώπης, της Ασίας κω της

Αφρικής, έχει καταστεί στις ημέρες μας μία από τις μεγαλύτερες

διεθνείς γραφές, ύστερα από την λατινική.

Κατά την πανεπιστημιακήκατεστημένη άποψη, η καταγωγή του

αραβικού αλφαβήτου είνω αρκετά σκοτεινή. Οι βορειο-αραβικές

διάλεκτοι, παραπλήσιες με την κλασική αραβική, καταγράφοντω

στην αρχή είτε με τα αλφάβητα τα οποία υποδεικνύουννοτιο-αρα

βικές επιγραφές της σημερινής Υεμένης, κω κατά την αρχωότητα

ευδαίμονος Αραβίας, δηλαδή πελασγικά, διότι οι πόλεις της ευδαί

μονος Αραβίας ήσαν κατά βάσιν ελληνικές αποικίες, είτε με χαρα

κτήρες του ναθινού αλφαβήτου, που δεν είναι παρά μια ελαφρά

παραλλαγή της αραμαίκήςγραφής, η οποία σαφέστατα είναι πελα

σγική.

Εκείνο όμως το οποίο είνω ακόμα σκοτεινότερο είνω, με ποιον


Τα αντίγραφα του Κορανίου

είναι γραμμένα στην κουφική

γραφή, η οποία όμως, μετά

τον Μεσαίωνα, παρέμεινε μόνο

ως διακοσμητική γραφή. Θα

πρέπει να σημειωθεί ότι από

αυτή την κουφική γεννήθηκε η

γραφή μαγκρέμπ, δηλαδή η

δυτική, που από τον 100 αιώ

να διαδόθηκε στην Βόρειο

Αφρική, στο Σουδάν και στην

Ισπανία.

Η νάσκι, γραφή αντιγραφέ

ων, η οποία αποτυπώνεται με

ένα καλάμι (galam) επάνω σε

πάπυρο ή σε άλλες λείες επι

φάνειες, είναι η συνήθης γραφή με σχήματα κομψά και καμπύλα

και έρχεται σε οπτική αντίθεση με την κουφική, ως αποσυντιθεμένη

σε λεπτά και καμπύλα στοιχεία. Από την νάσκι απορρέουν οι ποι

κίλοι αραβικοί γραφικοί τρόποι της νεότερης εποχής της Περσίας,

όπως και του Οθωμανικού κράτους, αλλά και το λεγόμενο αλφάβη

το του Αβικέννα που έχει σήμερα την μεγαλύτερη διάδοση.

Η αραβική γραφή γράφεται από τα δεξιά προς τα αριστερά και

διατηρεί από την ναβαθινή τις συνδέσεις οι οποίες ενώνουν μεταξύ

τους τα γράμματα (επισεσυρμένηγραφή). Όπως και τα εβραΊ:κά,

τα γράμματα αυτά μπορούν να πάρουν ανεξάρτητα σχήματα και

συχνά διαφέρουν από το αρχικό, γεγονός το οποίο δυσχεραίνει α

κόμα περισσότεροτην αναγνώριση της αρχικής πελασγικής καταγω

γής τους. Αυτό γίνεται εμφανές, σε διάφορες μεμονωμένες λέξεις

δυτικής προελεύσεως, εάν κάτω από την αραβική γραφή της λέξε

ως, γραφεί, με αντίστροφη φορά των γραμμάτων της, η λατινική

γραφή της, και από κάτω από αυτήν, σε τρίτη πλέον σειρά, η από

δοσις των λατινικών γραμμάτων με πελασγικούςχαρακτήρες, δηλα-

ΟΙ ΣΤΜΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 269

Σελίς από το ΙερόνΚοράνιον.Μαρμάρινηεγχάρακτηεπιγραφήσε

νοτιο-αραβικήγλώσσα, του 10υ αιώ

νος.

παράδοσις αποδίδει την επι

νόηση αυτού του αλφαβήτου

σε ένα μέλος της οικογενείας

του Προφήτου Μωάμεθ. Όμως,

χαράγματα τα οποία έχουν

βρεθεί στο Ιράκ, κοντά στην

Άκαμπα, βορειοανατολικάτης

Ερυθράς Θαλάσσης και χρονο

λογούνται από τον 30 αιώνα,

έχουν χαρακτηρισθεί ως αραβι

κή γραφή. Ενώ άλλοι αρχαιο

λόγοι αποδίδουν, σύμφωνα με

την περιοχή και την χρονολό

γηση επιγραφικών ευρημάτων,

την διαμόρφωση της αραβικής

γραφής στους Σασανίδες της Συρίας. Άλλοι πάλι κλίνουν περισσό

τερο προς τους Λακμίδες της Μεσοποταμίας, η πρωτεύουσα των

οποίων, Αλ-Χίρα, ήταν τόπος διαμονής των ποιητών και των λο

γίων. Αν και οπωσδήποτε θα πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν κυρίως οι

εμπορικοί δρόμοι του Χεδζάς, μέσω των οποίων περνούσαν πέραν

των υλικών αγαθών και πολιτισμικές επιδράσεις των Ναβαθαίων

κατ' αρχάς, των Σύρων κατόπιν.

Όπως και να έχει το θέμα, ήδη από τον πρώτο αιώνα της Εγί

ρας, το έτος 622, τα γραπτά τεκμήρια πληθαίνουν και η αραβική

γραφή εμφανίζεται σε δύο τύπους, την κουφική και την νάσκι, η

διαφορά των οποίων έχει ως αφετηρία το υλικό γραφής.

Η κουφική, από το όνομα της πόλεως Κούφα στον Ευφράτη,

συνδέεται με τις πρώτες προ-ισλαμικές επιγραφές. Είναι μία μνη

μειακή καλλιγραφία σε πέτρα αλλά και χειρόγραφη σε δέρμα είτε

περγαμηνή. Χαρακτηρίζεται από μια οριζόντια βασική γραμμή που

πάνω της τοποθετούνται, καθέτως, άκαμπτα γωνιώδη γράμματα.

270 ι Ε Ρ Η Γ Ρ Α Φ Η Τ Ω Ν Ε Λ Λ Η Ν Ω Ν

ΣγΓΚΡIΣIΣΑΡΑΒΙΚΩΝΜΦΑΒΗΤΩΝ

κογΦ/ΚΗΓΡΑΦΗ

Χαρακτήρες Χαρακτήρες Όνομα Φωνητική

Νάσκι Μαγκρέμπ αξ/α

Απλή Καλλιγραφική

! 1 'aιί',

Ι ΙΥ ? c..:-- ~ Μ' hΙ.;:,;> :; ζ,;.\> J Ιίi' Ι .....:4 j

~ " J;. :ι lii' ι~

~ :;- ~ .f.1'o (jim g1<: ..... C Α. ~ίi' Ι} t: ~ (

t .... e Δ. biί.' b:::. ~ dlil d

~;, ~ {Iiί.I g

) J 1'8' r ό .Jj,ιj

) j zii' Ζ

U'" ..... ~..., ιιίη 8

ΥιJ JUι?

Λ

~ iiJ SIn S...UΣ ...:>

~,Q ~d ~

J' bUo "'" ~

,Q ~ίid Ι,Ι

1> 1> ιl:. ~ .ιΔ μ' ~ k. 6lι!ι lι!ι ;Δ !fι ;Δ ;a' ~

ε :!t c. <ηnt. Α s:

Ε-- f:5l~~ ~C'ilL ι::.

t ~ &. e it. C. gayn g~ .t '-1

, fii' f ! ~ ~ ~ jSι:; i J ι tjiί' Ι}

..!J 5' \ο .b kίif k ~ 2 ? 2J J J J ian! Ι J 1./'r λ e Δ ωίηι ΙΗ

'Ο .Ρ ~ 17J j 6j ..; j ηϋn η

i;)

'r;;J~tΔJ.ι Jt. .fib 6 ID hii' 11 d d., '"ίi''' \v j J 'J,<.> ~ .J ~ yίi' Υ j

Υ rv.j liim-'aiif lιι Υ 11 1t Υ

Συγκριτικός πίνακας συμφωνικών συμβόλων αραβικής γραφής

νάσκι και μαγκρέμπ.

Ο Ι Σ Υ Μ Φ Ω Ν Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 2'71

Στο παρατιθέμενο παράδειγμα, είναι εμφα

νής η ταύτισις του αραβικού και του λατινι

κού C, Ο, Ι, ενώ το αραβικό Ι (άλεφ) που

αvτιστoιxεί στο λατινικό Α, δεν είναι παρά το

πελασγικό Ι=Α, το οποίο έχει παραμείνει

στην αγγλική γραφή, προφερόμενο ως Ι=άι.Η αντιστοιχία των γραμμάτων θα ήταν πλέ

ον φανερή εάν αυτά δεν ήσαν καλλιγραφη

μένα (βλ. πίνακες σελ. 216, 303, 376, 388).

δή αυτούς ενός από τα πολλά αρχα'ίκά ελλην~κά αλφάβητα, που

υφίσταντο ήδη από τον ΙΘ' ωώνα π.Χ., όπως φαίνετω από το πα

ράδε~γμα.

Η αραβ~κή αλφάβητος έχε~ είκoσ~ οκτώ γράμματα, όσες κα~ οι

μέρες ενός σελην~ακoύ μηνός, όλα σύμφωνα, μερ~κά εκ των οποίων

ε~κoνίζoντα~ με το ίδω σημείο κα~ γ~' αυτό γράφοντω με δ~ακρ~ηκά

σημάδ~α, τοποθετούμενα επάνω ή κάτω από τα γράμματα. Εξ άλ

λου, γ~α να προσδωρίσουν την ακριβή απόδοση των φθόγγων, o~ ο

ποίοι είνα~ απαραίτητοι γ~α την σωστή απαγγελία του Κορανίου,

προσέθεσαν ανάλογα δ~ακρ~τ~κά σημεία ως φωνήεντα.

Το σημερ~νό σύστημα αραβ~κής γραφής χρονολογείτω από τον

80 ωώνα και συν τω χρόνω, χάρ~ν κομΨότητος, αυτά τα δ~ακρ~τ~κά

σημεία παραμελήθηκαν στην καθημερ~νή χρήση .

Την αραβ~κή αλφάβητο, την υωθέτησαν τελ~κά κα~ μoυσoυλμαν~

κοί λαοί που μ~λoύν άλλες γλώσσες από την αραβ~κή, ακόμα κω μη

σημ~ηκές. Έτσ~, στην Ασία, η περσ~κή, η αφγαν~κή, η σ~ντί κω εν

μέρε~ η μαλα'ίκή, στην Αφρική o~ δ~άλεκτo~ Μπαντού κω η της Μα

δαγασκάρης γράφοντω με αραβ~κoύς χαρακτήρες. Το ίδω είχε

συμβεί άλλοτε στην Ισπανία, ακόμα κω μετά από την ανάκτησή

της, με την λογοτεχνία aljamiado, ισπαν~κής γλώσσης με αραβική


γραφή, αλλά και με σλαβικές διαλέκτους στην Ανατολική Ευρώπη.

Μόνο πρόσφατα, τον 200 αιώνα, η τουρκική και η βερβέρικη έπαυ

σαν να γράφονται έτσι, υιοθετώντας το λατινικό αλφάβητο.

Η αραβική γραφή, σήμερα, αποτελεί για τον μουσουλμανικό κό

σμο, όπως και η κινεζική γραφή στην ευρύτερη περιοχή της, στοι

χείο ενότητος. Και αυτό διότι είναι ο φορεύς της κλασικής αραβικής

γλώσσης, η οποία κατανοείται από τους μορφωμένους, ενώ η ομι

λουμένη γλώσσα είναι διαιρεμένη σε πολλές και ποικίλες διαλέ

κτους.

Όλοι οι Άραβες χρησιμοποιούν μιαν ομιλουμένη διάλεκτο, την

ααμίγια ή την γλώσσα του λαού, η οποία ποικίλλει σημαντικά από

την μια χώρα στην άλλη, αλλά και από περιοχή σε περιοχή μιας

ίδιας χώρας, ανάλογα με το εάν είναι διάλεκτος του Μάσρεκ, δηλα

δή της Αραβικής Ανατολής (από τη λέξη σαρκ = ανατολή) ή του

Μαγκρέμπ, δηλαδή της Αραβικής Δύσεως (από τη λέξη γκαρμπ =δύσις, εξ ου και ο νοτιοδυτικός άνεμος γαρμπής). Όμως, όταν ένας

μορφωμένος Άραβας θέλει να γίνει κατανοητός από όλους τους

ομοεθνείς του, ασχέτως τοπικής διαλέκτου, μιλάει στην κλασική

αραβική γλώσσα, την αυστηρή και τυπική φόσχα.

Η κλασική αραβική γλώσσα είναι αυτή στην οποία έχει γραφεί

το Κοράνιο και, όταν χρησιμοποιείται σωστά, έχει απαράμιλλη α

κρίβεια εκφράσεως και εκπληκτικό τρόπο, με τον οποίο η ελάχιστη

διαφοροποίηση του κάθε γράμματος σε μια λέξη, και ιδιαίτερα οι

καταλήξεις, εκφράζουν τελείως διαφορετικά πράγματα. Όμως, απο

τελεί επίσης και έργο διακοσμητικής τέχνης, όταν την βλέπεις στην

γραπτή μορφή της. Από εκεί πηγάζει και ο κεντρικός ρόλος της

καλλιγραφίας, μιας τέχνης που συνδυάζει το διακοσμητικό στοιχείο

και το αραβούργημα στην πλέον υψηλή και περίπλοκη μορφή του.

Όπως η λατινική, για τις ομιλούμενες ευρωπαCκές διαλέκτους μέ

χρι πριν από έναν αιώνα, έτσι και η κλασική αραβική γλώσσα, πα

ρέμεινε ζωντανή ως κοινή γλώσσα γραφής, παρά τον μεγάλο αριθμό

από ομιλούμενες διαλέκτους. Παράλληλα, επειδή υφίσταται ένας

άρρηκτος δεσμός ανάμεσα στα δύο ιδιώματα, την ααμίγια και την

φόσχα, δηλαδή συνήθως τα γράμματα και η σειρά των λέξεων είναι

ίδια, ενώ διαφέρουν οι τόνοι και η προφορά, η κλασική αραβική

ΟΙ Σ Υ Μ Φ Ω Ν Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 213

γλώσσα, που είναι η σταθερή και αμετάβλητη εκδοχή αυτής της

γλώσσης, χάνει κάθε ίχνος περιφερειακής τοπικής διαλέκτου και

αναδεικνύεταιως ένα ηχητικό εργαλείο, προσεκτικά διαμορφωμένο,

εξυψωμένο, εξαιρετικά ευέλικτο, οι τύποι του οποίου επιτρέπουν

μεγάλη ρητορική ευφράδεια, σε μια ομιλουμένη γλώσσα, όπου τα

πάντα είναι σαφήνεια, λογική και αφαίρεση.

Θα πρέπει εδώ να επισημανθεί ότι η ρητορική στην αραβική λο

γοτεχνική παράδοση, ήδη ξεκινά πριν από μία χιλιετία, όταν συγ

γραφείς της Βαγδάτης, πνευματικού κέντρου της τότε Μέσης Ανα

τολής, όπως ο Αλ Τζαχίζ και ο Αλ Τζουρτζάνι, ήσαν εκείνοι, οι ο

ποίοι επεξεργάστηκαναφάνταστα περίπλοκα και πρωτοποριακά,

για την εποχή τους, συστήματα λόγου, ώστε να γίνει κατανοητή η

ρητορική, με τα διάφορα σχήματά της. Φυσικά η εργασία τους εβα

σίζετο στην γραπτή κλασική αραβική γλώσσα, και όχι στην καθομι

λουμένη. Και αυτό γιατί η πρώτη κυριαρχείται από το Κοράνιο,

που είναι πηγή και πρότυπο όλων όσοι το ακολουθούν στον γλωσ-

τομέα.

Κάτι παρεμφερές δηλαδή, με αυτό το οποίο γινόταν για την

vnrιtr.-h και στην Ελλάδα μέχρι τα τέλη του 190υ αιώνος, με πρότυ

τα έργα των αρχαίων Ελλήνων κλασικών συγγραφέων,πράγμα

κατέληξε στον αντίποδα, την επιβολή δηλαδή της καθομιλουμέ

ως γραπτής ελληνικής γλώσσης, χάρη στις σταδιακά και ανεπαί-

εφαρμοζόμενεςεπιταγές της εκάστοτε πολιτικής βουλήσεως

κρατικής εξουσίας της πατρίδος μας, κατά τα τελευταία 120Υο()νι_χ. Με ολοφάνερα σήμερα αποτελέσματα,την σχεδόν παντελή

r'ιν\)(HΓY της ελληνικής γλώσσης από το μεγαλύτερο ποσοστό των Νε

και ιδιαιτέρως αυτούς που μορφώνονται δημοσία δαπά-

σε κρατικά εκπαιδευτήρια.

Δάσκαλος Ιμπραήμ, 5 Ιουλίου 1983,9.00 π.μ.

60 Κεφάλαιο: Οι Αλφαβητικές Γραφές

J:j..iΙj(α!Jιε συγκεντρώσει τα οστά των Ινδών της Βακτριανής και τα εί

σε έναν λάκκο που ανοίξαμε λίγο πιο πέρα, στην εξω

βάση του βραχώδους λόφου. Συνεχίζαμε να βγάζουμε την

από τον χώρο του σπηλαίου, αλλά ο αρχικός ενθουσιασμός

ατονήσει. Εφ' όσον είχαμε ξεπεράσει σε βάθος εκσκαφής

, αιώνα π.Χ., οι ελπίδες του Βασίλη του Συνταγματάρχη, αλ

όλων εμάς των υπολοίπων, για την εύρεση του τάφου του

Αλεξάνδρου, είχαν πλέον εξανεμιστεΙ Όμως, η ανθρώπινη

ιι=:n'Vf"f.Ν που μας διακατείχε και μία αόριστη ελπίδα για ένα

,()σδόJ<ηΤΌ κέρδος, μας έκαναν να συνεχίζουμε το σκάψιμο.

Vf.\ι'\f"\'" του σπηλαίου άπλωνε περιμετρικά όσο κατεβαίναμε

σήμαινε περισσότερη άμμο για να βγει προς τα έξω, άρα

πεΙ:Η(1σ()τε:οη εργασία. Ο Βασίλης πρότεινε να συνεχίσουμε να

).{(χ!jοιψε μόνο κεντρικά του χώρου, ώστε αν υπήρχε κάτι μεγάλο

!1ρi~σκαμε, ενώ το να ανακαλύπτουμε ανθρώπινους σκελετούς

~οι.:lμ11cισII1.έ,)οι.c: στον βράχο του σπηλαίου, με άγνωστες επιγραφές

πάνω του, δεν του έλεγε τίποτα. Θα συμφωνούσα κι

Ο Ι Α Λ Φ Α Β Η Τ Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 277

Κ(χ()δΙ.α μου να χτυπά ξέφρενα στο στήθος, έσπευσα να τους υποδε-

σέρβιρε το τσάι και εγώ έδειξα στον δάσκαλο

τα σχέδια όπου είχα αντιγράψει ΤYjν επιγραφή, όπως Τψ

r>Iv'V' ι .'Υ-ΤΊ ήταν Yj Ζάχρα, μαζί με τον απεσταλμένο του Νταούτ

άνδρες από ΤYjν σωματοφυλακή του πατέρα ΤYjς, ενώ τε

')..,.,\-r-rvίrΊl'" ερχόταν μαζί τους ο δάσκαλος Ιμπραήμ. Ο Σεl:ΧYjς είχε θε

Φ()Ίjσ:ει περιττό να ασχολYjθεί με μία απλή βραχογραφία και έτσι

"'π~-~-'I\,._ τον σύμβουλό του. Όσο για ΤYj Ζάχρα, ήλπιζα ότι Yj επίσκεήταν θέμα προσωπικής βουλήσεως και ακόμα ότι Yj παρου-εκεί έπαιζε κάποιο ρόλο για ΤYjν απόφασή της. Τους καλω

iQΡισοιμε και ο ΠαντούλYjς ο Authority επέμεινε να φτιάσει ο ίδιος

το τσάι για να τους τιμήσει,

όπως εδήλωσε. Καθίσαμε κα

τάχαμα σε μια σκιά του βρά

χου, Yj ώρα ήταν ακόμα 9.00Π.μ., σε ένα χαλί που έστρω

σαν στο έδαφος οι ακόλουθοί

ΤYjς. Προσπαθούσα να κοιτώ

το όμορφο, ακάλυπτο αυτή ΤYj

φορά, πρόσωπο ΤYjς Ζάχρα, α

ναζψώντας το βλέμμα ΤYjς, ε

νώ παράλλYjλα συζψούσα α

διάφορα με τους άλλους. Αυ

τός ο καταραμένοςΝταούτ εί

χε έλθει σΤYjν συντροφιά μας

και παραΤYjρούσε καχύποπτα,

πότε το βλέμμα μου και πότε

το βλέμμα της Ζάχρα, ενώ έ

κανε και αυτός τον αδιάφορο.

Ήξερα ότι ήταν ανYjψιός του

Σε'tχYj από την αδελφή του, ε

ξάδελφος ΤYjς Ζάχρα, και πιθα-

l>'1'eοΨήφΙΟζ μελλοντικόςΤYjς σύζυγος, και μόνο γι' αυτό τον μι-

εγώ, αλλά ήταν επικίνδυνο κάτι τέτοιο για τους άνδρες που φτυά

ριζαν την άμμο. Κάποια στιγμή τα πλευρικά τοιχώματα του λάκκου

που ανοίγαμε θα κατέρρεαν προς το εσωτερικό του, με αποτέλε

σμα ένα πιθανό θαναΤYjφόρο ατύxrιμα γι' αυτούς οι οποίοι εκείνYj

Τψ ώρα θα δούλευαν στον πυθμένα του. ΣυμφώνYjσε απρόθυμα και

έτσι συνεχίσαμε να κατεβάζουμετο επίπεδο του δαπέδου ΤYjς σπYj

λιάς σε όλYj του την έκτασrι.

Κόντευε μία εβδομάδα συνεχούς εκσκαφής όταν, σε ένα τμήμα

του τοίχου του σΠYjλαίου, εντοπίσαμε μία λειασμένYj επιφάνεια, πε

ρίπου ενός τετραγωνικού μέτρου, με χαραγμένα πάνω ΤYjς διάφορα

σύμβολα, τα οποία καταλάβαμε ότι ήσαν ιερογλυφικά, αλλά φυσι

κά άγνωστα σε όλους μας. Ο Νταούτ έκρινε σωστό να ενYjμερώσει

τον Σε1"χYj, γι' αυτό και είχε στείλει από την ΠΡΟYjγούμενYj μέρα

έναν από τους άνδρες του για να τον ειδοποιήσει, ενώ εμείς

συνεχίζαμε υπομονετικά το

άδειασμα ΤYjς άμμου, Yj οποίαήδYj αποτελούσε δύο λοφί

σκους που όλο και μεγάλω

ναν, ένθεν και ένθεν ΤYjς αρχής

του μονοπατιού που οδYjγούσε

στο σπήλαιο.

Είχα αντιγράψει προσεκτι

κά τα ιερογλυφικά στο σYjμει

ωματάριό μου και προσπαθού

σα να βγάλω κάποιο συμπέ

ρασμα γι' αυτά, επιστρατεύο

ντας τις, φτωχές έως ανύπαρ

κτες τότε, γνώσεις μου γι' αυ

τό το θέμα, όταν κάποιες φω

νές και σφυρίγματα με έκαναν

να αφήσω την σκιά σΤYjν οποία

είχα καταφύγει και να αναζYjτήσω τους συντρόφους μου. Ο θόρυβος

ήταν για το καλωσόρισμα μίας μικρής ομάδος από έξι ιππείς, οι

οποίοι μας πλYjσίαζαν με αργό καλπασμό. Πολύ σύντομα, αναγνώ

ρισα ανάμεσά τους ΤYjν χαριτωμένYj σιλουέτα της Ζάχρα και με ΤYjν


ΟΙ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ 279

Αχαιοί. Αργοναύτες

Το σύμβολο Κανάγκα των

το οποίο συμβολίζει το

γνωστόν και ως Νόμμο

χρειcχζ()vτ:αν περισσότερα λόγ~α από την λακων~κή αναφορά του

Ιμπραήμ. Το ενδιαφέρον όλων μας αναζωπυρώθηκε. Ο Βασί-

Από το Ανάκτορο της Φαι

χάραγμαδιπλού Ε, ήτοι του ιε

αρlωοiο-ττελαOl(ΙΚΙJUγράμματος

οποίο συμβόλιζε το θείον.

θα δούμε στο κεφάλαιο περί

αλφαβήτου, το γράμμα

εξ,αλ~r:ίφltJlΊ,κεεσκεμμένωςαπό

τότε ισχύουσα ελληνική

Το ίδιο θεϊκό σύμβολο σε

tfΊjι)ϊσ:rορ'ικη βραχογραφία από τη

κοντά την πρωτότυπη βρα

με την ελπίδα όη,

θα βαδίζαμε, θα έβρισκα

!<α:Π(Ηα ευκαφία να πλησ~άσω

μου θεά της ερήμου,

όμορφη σαν ανoιξ~άηκo

Ζάχρα. Συμφώνησαν

κα~ σηκωθήκαμε, όταν πα

()()1)σ~άστY]>,ε ο Λοχίας Ιμπρα

καλός μου φίλος, μα

ντι;;u()ν1:αc τους πόθους της καρδ~άς μου κω θέλοντας να με ανεβά

μάτ~α της αγαπημένης μου, τόλμησε να αγνoήσε~ τον Βασί

χαφετώντας με στραηωηκά, να αναφέρε~ κατ' ευθείαν σε

O~ άνδρες του είχαν μόλ~ς αρχίσε~ να ξεθάβουν έναν πέτρ~νo

ΚανάγκαΣεΙριοΝόμμο

Άρου Ντόγκον γιουρούγκου μπάρα Άμμαγι' άννα

ταΙνατόνο

Χόγκον

γκούλολούγκου

lόζο Ουκαζούγκι


(άνδρεςκαι γυναίκες) στονυπόστεγοιερόχώρο (του) ανθρώπουΙχθύος (από) τη χώρα του Ιχθύος

Κανάγκα:Σύμβολο το οποίο παριστάνειτον θεό Άμμα.

Καθαρογραφήτης γραφής του σπηλαίου.

γιασΙγκι μπαντό τόλοντάνα τόλο τανάζε γιάλου ούλο

(στην) ιερά τελετή ετήσιαςπεριστροφής(του) πλανήτουΔία (και) πλανητώνοι οποίοι

περιστρέφονται(όπως) ο γαλαξίαςόλος που στροβιλίζεταισε σπείρα

είχαμε απoκαλύΨε~. Ο σοφός γέρων έσμ~ξε τα φρύδ~α του σκεπη

κός κω είπε ότ~ γνώρ~ζε την σημασία αρκετών από αυτά τα σύμβο

λα, όμως, ανήκαν σε μία γραφή τόσο αρχαία που, ήδη εδώ κα~ χ~

λ~άδες χρόν~α, κανείς δεν χρησιμοποιούσε. Ακόμα κω οι Ντόγκον

την είχαν ξεχάσε~. Σε ερώτησή μου πo~o~ ήσαν o~ Ντόγκον, μου απά

ντησε ότ~ ήταν μία φυλή Νέγρων της Kεντρ~κής Aφρ~κής, πολύ νο

τ~ότερα από την περιοχή μας, τους οποίους είχε επ~σκεφθεί στα ν~ά

τα του, γ~α να δ~δαχθεί από αυτούς αστρονομία. Στην έκπληξη που

έδε~ξα, χαμογέλασε κα~ παρατήρησεόη υπάρχουν κα~ άλλες φυλές

που έχουν δ~ατηρήσε~ ψήγματα επ~στημoν~κώνγνώσεων του προκα

τακλυσμ~αίoυπαρελθόντος, αλλά ο εγω~σμός του «μορφωμένου»τε

χνοκράτη Ευρωπαίου με εμπoδίζε~ να το αντ~ληφθώ. Τον διαβεβαί

ωσα όη δεν ήμουν τέτοιος, πράγμα στο οποίο συνηγόρησε πιο εύ

γλωττα ο Παντούλης με τα άπτα~στα αραβ~κά του. Ο δάσκαλος

Ιμπραήμ φάνηκε ~κανoπo~ημένoςαπό όσα άκουσε κα~ στο τέλος κα

ταδέχτηκε να μας ερμηνεύσε~τα ~ερoγλυφ~κάπου του είχα δώσει.

Αργότερα, όταν ξανααντίκρυσαπαρόμo~α σύμβολα, κατάλαβα

τα λόγ~α του δασκάλου Ιμπραήμ, αλλά ήταν αργά π~α για να του

το πω. Πρότε~να να κατεβούμε στον χώρο ανασκαφής κα~ να δούμε

(ο) 2όζο Ουκαζούγκι, αρχηγός (της) φυλήςΆρου (και) μυημένοι (με) βοηθό (την) ιέρεια του θεούΆμμα


λης ο Συνταγματάρχηςείχε ξεχάσει κιόλας την παρατυπίατου Σου

δανού φίλου μου και έσπευσε προς τον χώρο ανασκαφής, ενώ τον

ακολουθήσαμετο ίδω βιαστικά και οι υπόλοιποι. Στο κέντρο του

χώρου, είχε ήδη αποκαλυφθείένας μικρός ελλειψοειδήςτύμβος, πε

ρίπου δύο μέτρα μήκους στην μεγαλύτερή του διάσταση, με ύψος

όχι μεγαλύτερο του ενός μέτρου, αλλά αρκετό για να δίνει μία

έντονη κλίση κόλουρου κώνου. Ήταν κατασκευασμένοςκάπως πρό

χειρα, ίσως βιαστικά, από κομμάτια βράχου αποσπασμένααπό τον

γύρω χώρο και συναρμολογημένασε ξερολιθιά, χωρίς κανενός εί

δους συνδετικό κονίαμα.

Μαζί με τους άνδρες που δούλευαν εκεί ήταν και ο Σουηδός, ο

Θωρ, ο οποίος πρώτος μας είπε ότι, από όσο τουλάχιστον ήξερε την

αρχαία ιστορία του τόπου του, αυτός ο τύμβος ήταν παρόμοιος με

τάφο Βίκινγκ του παλαωύ καιρού, αλλά πού στο διάβολο ήταν η

θάλασσα, αν ήταν έτσι; Δεν σχολιάσαμετα λόγια του αλλά όλοι φι

λοτιμηθήκαμενα δώσουμε από ένα χέρι βοηθείας, για να αποκαλυ

φθεί ό,τι υπήρχε, το γρηγορότερο. Ακόμα και η Ζάχρα έπιανε κομ

μάτια από βράχο, με τα λεπτά της χέρια, και τα πετούσε προς την

είσοδο της σπηλιάς, όπου ο Αχμετάρας με τον Αλή τα προωθούσαν

προς τα έξω.

Βρήκα την ευκαιρία όπως δούλευα και άγγιξα το χέρι της Ζάχρα

με την παλάμη του δεξωύ μου χεριού. Σταθήκαμε και οι δύο ακίνη

τοι για ένα δευτερόλεπτο,που μας φάνηκε σαν γλυκιά αιωνιότητα,

ενώ στο ίδω χρονικό διάστημα, τα βλέμματά μας βυθίζονταν του

ενός μέσα στου άλλου. Τόσο μόνο και, μετά, έσκυψα και σήκωσα

τον βράχο που Αυτή είχε αγγίξει.

Σε λίγα λεπτά είχαμε διαλύσει όλο τον τύμβο, εκτός από την

πρώτη σειρά λίθων στο έδαφος, η οποία όριζε το αρχικό του σχήμα

και έκλεινε μέσα της τον σκελετό ενός γιγαντιαίου πολεμιστή, όπως

βλέπαμε με τα έκθαμβα μάτια μας, Ο άνδρας που είχε εναποτεθεί

εκεί έμοιαζε να είχε τις διαστάσεις του Θωρ ή του Αχμετάρα. Θα

πρέπει να φορούσε όλη του την πολεμική εξάρτηση όταν τον έθα

ψαν, γιατί φαίνονταν ξεκάθαρα τα υπολείμματα μιας απλής πανο

πλίας, η οποία προφανώς αποτελείτο από δύο χοντρά κομμάτια

βο'ίδοτόμαρο, μπρος και πίσω από το σώμα του, πιασμένα με με-

Ο Ι Α Λ Φ Α Β Η Τ Ι Κ Ε Σ Γ Ρ Α Φ Ε Σ 281

ταλλικά φαρδιά ελάσματα στους ώμους. Το πολεμικό ένδυμα

έσφιγγε στη μέση με τρία, εξίσου φαρδιά, μεταλλικά ελάσματα, τα

οποία υπερκάλυπταν λίγο, το ένα το άλλο, ενώ οι γάμπες ήσαν

προστατευμένεςαπό μεταλλικές κνημίδες, επενδυμένες εσωτερικά

με λεπτό δέρμα, υπολείμματατου οποίου διακρίνονταν ακόμη. Το

κρανίο του κάλυπτε ένα απλό κωνικό κράνος από δέρμα, το ίδω

χοντρό όπως αυτό του θώρακά του. Ήταν διακοσμημένο,ή προστα

τευμένο, με εξωτερικά μεταλλικά ελάσματα, τα οποία έσμιγαν σε

ακίδα στην κορυφή, ενώ κατέληγαν σε κυκλική ταινία από το ίδω

υλικό στη βάση.

Ο νεκρός έφερε ένα, ελαφρά κυρτό, σπαθί, την άρπη όπως έμαθα

αργότερα, μήκους περίπου 80 εκατοστών του μέτρου, στο δεξί του

χέρι και τα υπολείμματα από δύο δόρατα στο αριστερό, τα ξύλινα

τμήματα των οποίων είχαν σχεδόν εξαφανιστεί, αφήνοντας μόνο τις

μεταλλικέςτους τρίεδρες αιχμές, μήκους περίπου

204677766 Η ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΙΤΣΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ.compressed

Documents

Transcript of 204677766 Η ΙΕΡΗ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΙΤΣΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ.compressed